Panel 32 Culture and Language - Khon Kaen University · Department of Thai, Faculty of Technical Education, Rajamangala University of Technology Isan Khon Kaen Campus E-mail: [email protected]

|Proceedings of 13th International Conference on Humanities & Social Sciences 2017 (IC-HUSO 2017) 2nd-3rd November 2017, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand

IC-HUSO 2017

1. Form the “Ngusuang” to the “Phayakhankhak”: 1790

Self and Animal Identity Construction in Isan Folk Tales

Khomkrit Woradejnaiyana

2. The Narrative and Concept on San Poo Ta (Shrine of The Ancestor) 1792

in Sisaket Province

Chaanont Chaithongdee

3. Developing Bilingual Folk Story Book for Implanting Morality 1815

to Primary School Students

Thussaneewan Srimanta

4. Words and Meanings in Isan Traditional Folk Songs 1826

and Cross-Cultural Communication in the Thai Context

Wassamill Watcharakaweesilp

5. Causes of Changes in Sakon Nakhon Cultural Landscape 1842

in The Period of 1892-1932

Anuwat Karnthak, Songyot Weerataweemat

Panel 32 : Culture and Language

1790 Proceedings of 13th International Conference on Humanities & Social Sciences 2017 (IC-HUSO 2017)

2nd-3rd November 2017, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand |

IC-HUSO 2017

Form the “Ngusuang” to the “Phayakhankhak”:

Self and Animal Identity Construction in Isan Folk Tales

Khomkrit Woradejnaiyana

Department of Thai, Faculty of Technical Education,

Rajamangala University of Technology Isan Khon Kaen Campus

E-mail: [email protected]

Abstract

The objective of this research was to investigate the human and animal relationship via

study animal’s identity construction of Isan folk tales. The findings revealed that animal of Isan

folk tales is close relationship with human and environment, both benefit from natural and

supportive power of human. Isan folk tales is presentation good-bad sides by 3 characteristics as (1)

animal presented be “beast”; wild, cruel, instinct, predator and human enemy. (2) Animal presented

be “companion”; companionship, domesticated, controllable and charisma animal help human. (3)

Animal presented be “anthropomorphism”; some is birth in king class, some is ordinary people for

helping people. There are Bodhisattva.

Keywords: Animal self, Animal identity, Beast, Pets, Anthropomorphism, Bodhisattva


1791

IC-HUSO 2017

จากงซวงถงพญาคนคาก : การสรางตวตนและอตลกษณสตวในวรรณกรรมนทานอสาน

บทคดยอ

บทความนมวตถประสงคเพอศกษาการสรางตวตนและอตลกษณสตวในวรรณกรรมนทานอสาน ตาม

แนวทางการศกษาแบบสตวศกษาในมมมองการวจารณเชงนเวศ เพอตรวจสอบวา วรรณกรรมนทานอสานน าเสนอ

ความสมพนธระหวางมนษยกบสตวซงเปนองคประกอบหนงของธรรมชาตในลกษณะใด ผลการศกษาพบวา สตวท

ปรากฏในวรรณกรรมนทานอสาน แสดงใหเหนความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตอยางแนนแฟน ท งในแง

ของการใชประโยชนจากธรรมชาตและเสรมสรางอ านาจบารมตอมนษย ซงในวรรณกรรมนทานอสาน จะน าเสนอ

ภาพของสตวทงในดานด – ราย 3 ลกษณะ คอ (1) สตวถกน าเสนอในฐานะของ “สตวปา” มความปาเถอน

โหดราย สนดานดบ เปนสตวนกลา เปนศตรกบตวละครมนษย (2) สตวถกน าเสนอในฐานะของ “สตวเมอง” ม

ความเปนมตร ความเชอง ควบคมได มกจะเปนสตวทมความพเศษคอยชวยเหลอตวละครมนษย และ (3) สตวถก

น าเสนอ ดวยคณลกษณะเหมอนมนษย มกเกดในวรรณะกษตรยบาง วรรณะสามญชนบาง เพอชวยเหลอมนษย

และอยในฐานะพระโพธสตว

ค าส าคญ : ตวตนสตว, อตลกษณสตว, สตวปา, สตวเมอง, คณลกษณะเหมอนมนษย, พระโพธสตว



IC-HUSO 2017

The Narrative and Concept on San Poo Ta (Shrine of The Ancestor)

in Sisaket Province

Chaanont Chaithongdee

Faculty of Education, Sisaket University, Thailand

E-mail: [email protected]

Abstract

The belief in "San Poo Ta” (Shrine of The Ancestor) is the fundamental belief system,

consciousness and uniqueness of villagers belief in the preservation from died ancestors for later

generations. This article aims to present the narrative derived from imagination based on the

thoughts and beliefs of the villagers reflecting the ancestor worship in Isan through belief and

ancestral worship ritual. The study indicated as follow: The narrative on "San Poo Ta” (Shrine of

The Ancestor) represents the root of the supernatural belief. Although the villagers are Buddhists,

but they integrated the spiritualism and Buddhism. By the way, the sanctity of the shrine of the

ancestor and the medium became the villagers mental power, and their morale are improved after

the worship or inquiring the medium.

Keywords: Narrative, Concept, Shrine of The Ancestor, Sisaket


1793

IC-HUSO 2017

เรองเลากบมโนทศนเกยวกบศาลปตาในจงหวดศรสะเกษ

บทคดยอ

ศาลปตาเปนระบบความเชอพนฐานของชาวบาน คอ ความเชอในบรรพชนทยงคงคอยเฝาดแล และ

ชวยเหลอลกหลาน บทความเรองเลากบมโนทศนเกยวกบศาลปตาในจงหวดศรสะเกษ มงศกษา “เรองเลา” ทเปน

ผลผลตเกดจากความคด และความเชอทสะทอนความเปนชาวอสานทยงนบถอผผานความเชอ และพธกรรมการ

เซนสรวงบชาปตา จากการศกษาพบวา เรองเลาทชาวบานถายทอดเกยวกบศาลปตา เปนสงทแสดงออกถงความ

เปนรากเหงาของความเชอในเรองสงเหนอธรรมชาตซงแมวาสงคมของชาวบานจะนบถอศาสนาพทธโดยทวไปแตก

เปนการผสมผสานเรองความเชอเรองผเขากบพระพทธศาสนาอยางแยกกนไมออก ฉะนนความศกดสทธของปตาผาน

เรองเลาจงเปนเครองยดเหนยวจตใจของผคน ชวยใหสภาวะจตใจของชาวบานดขนเมอไดบาบน หรอถามความแก

กบคนทรง

ค าส าคญ: เรองเลา มโนทศน ศาลปตา จงหวดศรสะเกษ



IC-HUSO 2017

บทน า ปตา เปนความเชอเกยวกบเรองผบรรพชนของแตละตระกล ทตองมกนทกหมบานใน ภาคอสาน เปนความเชอทชาวบานแตละแหงเชอถอ และยดมนกนอยางเหนยวแนนมาแตเดม จนกลายเปนศนยรวมจตใจของผคนในชมชน นอกจากนแลว ปตายงเปนทพงทางจตใจใหกบชาวบาน ชวยยดเหนยวใหเกดความหวงในชวตผานการบนบาน (บา) ใหปตาชวยใหไดในสงทปรารถนา ปตาเปนวญญาณของบรรพชนประจ าหมบาน และชมชน ชาวบานจะรวมกนสรางศาลปตาหรอชาวอสานเรยกวาตบตาปขนประจ าทกหมบาน ปตาจะคอยคมครองสมาชกในหมบาน ตบปตาจะตองสรางบนพนททเปนเนนสง โนนโคกหรอดอนซงน าทวมไมถง มปาไม หนาทบ รมครม มสตวปาหลายชนด เสยงรองของสตวประสานกบเสยงเสยดสของตนไม ท าใหเกดบรรยากาศบรเวณศาลปตา ดอนปตาหรอดงปตาดขลง และศกดสทธยงขน ลกษณะของตบหรอศาลปตานน จะมลกษณะงาย ๆ สรางดวยไมทพอจะหาไดไมยากนกในทองถน สวนมากมกจะมเสาตนเดยวเหมอนศาลพระภมทว ๆ ไป แตหากมขนาดใหญกจะมกใชเสา 4 ตน ซงเปนขนาดทนยมสรางกนมากทสดในภาคอสาน ภายในตบหรอศาลมกจะมอยหองเดยว และจะมรปปนหรอสลกไมเปนรปตาง ๆ ตามแตจะเชอถอกน เชน อาจจะเปนรปคนรปสตวตาง ๆ เปนตน ดานหนาประตจะมชานยนหรอไมมกได แตมกจะตองมบรเวณทวางพอทจะตงหรอวางเครองบชาไดพอสมควรเสมอ (สมชาย นลอาธ, 2541) ปตาจะคอยปกปองคมครอง และชวยเหลอคนในชมชน ชดความเชอนชวยควบคมขดเกลาคนในชมชนใหปฏบตดปฏบตชอบ การสบทอดความเชอของเยาวชนนนทกคนจะไดรบการกลอมเกลาดวยแนวปฏบตจากชมชน ผานการไดเขารวมในพธกรรม ดงนนศาลปตา และผปตาเปนตวแทนของชมชนทมวฒนธรรมแบบนบถอผซงเปนวฒนธรรมดงเดมกอนทจะมการผสม ผสานความเชอทางศาสนากบพราหมณ และพทธ จงหวดศรสะเกษเปนพนททมวฒนธรรมมาชานานดงทพพฒน กระแจะจนทร (2557) ไดตงขอสงเกตจากประเดนของพนทประวตศาสตรของหมบานในต าบลตาง ๆ ใกลกบชายแดนไทย-กมพชาในเขตอ าเภอกนทรลกษ จงหวดศรสะเกษทสามารถแสดงใหเหนอยางชดเจนวา หมบาน บางแหงเปนหมบานทมอายเกาแกเกน 100 ปขนไป ดงนนหมบานตาง ๆ ในจงหวดศรสะเกษยอมม ความเชอเรองศาลปตา ซงชาวบานจ าตองปฏบตตามความเชอ และจารตของหมบานเพราะอ านาจของปตาสามารถบนดาลใหคณแกผปฏบตและใหโทษแกผทผดฮตคองของหมบาน ดงตวอยางทไดจากการสมภาษณ ไข สรนาถ (สมภาษณ, 2557) ทไดเลาเรองเกยวกบศาลปตา และปตา วา

“...เวลาทบานเฮาเผนสเฮดบญใหญอหยงกะสาง พอแมเผนสพาไปบอก ไปเลยงปตากอน เผนสไดฮ แลวกะเฮดใหบญมนแลวลวง”

นอกจากนยงมปรากฏการณทสอดคลองกบเรองเลาศาลปตาซง ปารษา สมบต (2557,

สมภาษณ) กลาวถงกรณทบงไฟระเบดจนมผคนเสยชวตรวมถงการมรณภาพของภกษ สาเหตในการมรณภาพของพระภกษสงฆรปนเกดจาก ความไมพอใจของปตา เนองจากการจดบญบงไฟประจ าปไมมการบอกกลาวบวงสรวงใหปตาไดทราบ รวมถงเวลาทแหบงไฟกแหไมรอบหมบาน ไปไมถงตนยางใหญประจ าหมบาน ท าใหเหลาญาตทบานตมซงมารอชมไมสามารถเหนความงดงามของบงไฟ การร า และการละเลนตาง ๆ ในงานบญ เพศภย เหตการณดงกลาวชวยย า และสนบสนนใหชาวบานมความเชอวา ศาลปตา มความศกดสทธดงนนชาวบานจง


1795

IC-HUSO 2017

รวมตวกนท าพธบวงสรวงปตา และ สะเดาะเคราะหหมบานครงใหญ เหตเพศภยทเกดขนในครงน ผเฒาผแกในหมบานทานเชอวา เกดจากความมกงายของลกหลานสมยใหม ทท าอะไรเพยงแคผาน ๆ เอาตามความสะดวกของตนเอง โดยไมนกถงผลทตามมา จนท าใหตองมาล าบากแกไขปญหาอกในภายหลงเชนน ดงส านวนอสานวา “มกงาย ไดอยาก” จากทกลาวมาจะเหนไดวาศาลปตาไมไดเปนเพยงศาลศกดสทธ เพยงเพอกราบไหวบชา แตเปนศนยรวมจตใจของผคนในชมชน ความศกดสทธของศาลปตาในแตละชมชนลวนถกประกอบสรางผานเรองเลาจากความทรงจ าของผคนในอดตสามารถกลอมเกลา และก าหนดแนวทางปฏบตตาม ฮตคอง และความเชอผานพธกรรมเพอใหผคนในชมชนยดถอปฏบตตามเพอใหเกดความสงบสขในชมชน ดงนนในบทความวจยนจงตองการน าเสนอเรองเลากบความทรงจ า มโนทศนเกยวกบศาลปตาในจงหวดศรสะเกษ โดยใชระเบยบวธทางคตชนวทยาดวยการวจยเชงคณภาพ (qualitative methods) เกบขอมลภาคสนามในเขตพนทจงหวดศรสะเกษศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวกบประวตความเปนมา หมบานทมศาลปตาในจงหวดศรสะเกษ ประกอบกบการศกษาเอกสาร และงานวจยทเกยวของกบเรองเลา และศาลปตา ผเขยนใชวธการสมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) ดวยการสมภาษณกลมตวอยาง คอ วทยากรผมความร ความเชยวชาญเกยวกบวฒนธรรมความเชออสานทอาศยอยในเขตจงหวดศรสะเกษโดยใชเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลงานวจย ไดแก แบบสมภาษณ เครองบนทกเสยงแถบบนทกเสยง และกลองถายภาพ ความรเกยวกบผปตา ดอนปตา เปนสถาบนทางสงคมทส าคญอกอยางหนงของหมบานชนบทในภาคตะวนออกเฉยงเหนอเกอบทกหมบานจะมดอนปตาซงเชอวา ผปตาเปนผคมครองปองกนภยพบตทงปวงของหมบาน บนดาลใหอยเยนเปนสข เปนผมอ านาจเหนอผทงหลายชาวบาน บญยงค เกศเทศ (2542) ไดกลาวถงประเพณการเลยงผปตาทสบทอดมรดกจากบรรพชนมาอยางตอเนองยาวนาน โดยผกพนกบธรรมชาตปาวฒนธรรมชมชนอยางแนนเฟน ไดรบการสงสมแนวคด ภมปญญา ปลกศรทธา คต ความเชอจนเปนแบบแผนการดารงชวตทมคณคา อนแสดงใหเหนถงความเฉลยวฉลาดของทรพยากรบคคลและสงคมพนถน คตความเชอเรอง “ผ” ของชาวอสานมความเชอวา ผมอยสองกลมใหญ กลมหนงเปนผประเภทแผคณความด ชวยคมครองปกปองภยพบตทงปวงทจะมากล ากราย ตลอดจนดแลรกษาชมชนใหเกดสนตสข ขณะเดยวกนกอาจบนดาลใหเกดความเดอดรอนยงยากได หากผใดลวงละเมดขาดความเคารพย าเกรง หรอมพฤตกรรมอนไมพงปรารถนาของชมชน กลมผดงกลาวมผเจา ผนาย ผบาน ผเรอน ผเจาท ผปยา ผปตา ผตายาย ผมเหสกขหลกเมอง ผฟา ผแถน ผมด ผหมอ ผเจาปหลบตา หรอผทชาวบานนบถอเฉพาะถน ซงมชอเรยกแตกตางกนออกไป เปนตน สวนผอกกลมหนงเปนผรายทคอยมงท าลาย เบยดเบยน กอความวนวายสบสนใหเกดโทษอยเนอง ๆ เชน ผปอบ ผเปรต ผแมแลง ผหา เมอชาวบานไดกอตงชมชนขนมา ณ บรเวณใดกตามยอมจะตองสรางบานเรอน โรง หอ หรอศาล (ตบ) ไวเปนทพานกอาศยของกลมผประเภททใหคณไวส าหรบบชาเซนสรวง สเทพ สนทรเภสช (2548) กลาววา ความเชอเรองผปตาเปนความเชอทแมจะมอยตามหมบานตาง ๆ ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ แตความเชอมกจะแตกตางกนในเรองความมากนอยของความศกดสทธของผปตา ผปตาเปนวญญาณบรรพชนประจ าหมบานทไมอาจก าหนดทมาได แตเชอวาเปนบรรพชนของชาวบานทกคน ท าหนาท



IC-HUSO 2017

คมครองอนตรายทจะเกดขนกบหมบาน และสามารถดลบนดาลในสงตาง ๆ ไดตามทมผบนบาน โดยม จ า เปนสอกลางในการตดตอ การเลยงผปตาจะกระท าในเดอนหก มการเชญผปตามาเขาทรงเพอตอบค าถามตาง ๆ ตามทชาวบานตองการทราบ ซงสอดคลองกบ ศรรกษ จรณยานนท (2542) ทกลาววาความเชอผปตาสงผลตอสภาพสงคมและวถชวตของชาวบานเปนอยางมาก ชาวบานมความเชอและเกรงกลวตอผปตาซงเปนผบรรพชน พธกรรมเลยงผมขนในทกเดอนเจยง (เดอนย) และเดอนหกทกป เพอเปนการบอกกลาวกอนทจะท านา เพอใหผปตาบนดาลความอดมสมบรณมาให และเลยงหลงจากเกบผลผลต เพอบอกผปตาถงผลผลตทได หรอเลยงผปตาเมอมการผดผทกครง ชาวบานจะบา (บนบาน) และขอความคมครองจากผปตา ผปตาจะคอยให ความชวยเหลอเมอมปญหา และเรองทกขรอน การประกอบพธกรรมเลยงเซนไหวผปตาจงเปนการแสดงความกตญญทชาวบานมตอผปตา สรางความรวมมอรวมใจ ความสามคคโดยม จ าผเปนตวแทนนอกจากนผปตายงเปนตวกลางในการไกลเกลยเรองขดแยงชวยสรางเอกภาพใหกบชมชน ทงยงสามารถชวยรกษาความสมดลของระบบนเวศนโดยเฉพาะบรเวณดอนปตา อรณรตน จนทะลอ (2549) ไดศกษาการสบทอดความเชอเรองผปตาของเยาวชน ชาตพนธโส บานกอก ต าบลผาเสวย อ าเภอสมเดจ จงหวดกาฬสนธ พบวา โครงสรางทางสงคมของชาวบานกอกทยดถอเอาความเชอผปตาเปนแบบแผนในการด าเนนชวต ซงผปตาจะคอยปกปองคมครอง และชวยเหลอคนในชมชน คอยควบคมขดเกลาคนในชมชนใหปฏบตดปฏบตชอบ การสบทอดความเชอของเยาวชนนนทกคนไดรบการกลอมเกลาแนวปฏบตจากสถาบนตาง ๆ ในสงคม และเขารวมในพธกรรมดวย ทงนเยาวชนตางส านก และมจตวญญาณทไดรบการอบรมสงสอนใหเขารวมพธกรรมตอหนาศาลปตาในแตละป การมส านกรวมในการสบทอดความเชอเรองผปตาจะน าไปสการรกษาโครงสรางทางสงคม และความหวงแหนประเพณ วฒนธรรมของตน ทส าคญการอนรกษและการสบทอดความเชอ ประเพณ พธกรรมดงกลาวจะเปนประโยชนเพอเปนกศโลบายในการควบคมพฤตกรรมทางสงคม พระวศษฏ สมโน (แทบทาม) (2556) กลาววา ความเชอ และพธกรรมการบชาปตาของ ชาวอสานจะตองพงพาอาศยปาไม และธรรมชาตเพอการด ารงชวต ความเกรงกลวตอธรรมชาตเปนเหตใหเกดความเชอเรองผสาง เทวดาอารกษ จงมการเซนสรวงบชาออนวอนใหปองกนรกษาให เกดความปลอดภย ดงนนชาวอสานจงตองมพธกรรมการบชาปตา ซงเปนผบรรพชน จากทกลาวมาขางตนท าใหทราบถงความส าคญของปตาทเสมอนบคคลทมตวตนในระดบของจตวญญาณทชวยเปนหลกยดเหนยวจตใจทงในระดบปจเจก และในระดบโครงสรางทางสงคม นอกจากนยงชใหเหนวา ชมชนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอแมจะไดรบการพฒนาทางวตถ แตความเชอในเรองปตายงคงสะทอนผานปรากฏการณความเชอ เรองเลา และพธกรรมทปรากฏในปจจบน แนวคดเกยวกบเรองเลา คตชนวทยามบทบาทส าคญอยางยงในการท าความเขาใจลกษณะพลวตของชวต และชมชนในโลกยคโลกาภวตน จตวญญาณของคตชนวทยานนอยทความสามารถในการสอสะทอนรากแกวทเชอวา เปนแกนแกนของความทรงจ า และประสบการณมนษย ซงตกผลกในรปของต านาน นทาน เรองเลา เพลงพนบาน การละเลน รวมถงรปแบบตาง ๆ ของประเพณนยมประจ าทองถน (พฒนา กตอาษา, 2552, น. 3) วรรณกรรมมขปาฐะเปนมรดกเฉพาะทองถนเปนแหลงบนทกประวตศาสตรสงคม วฒนธรรมทองถน ตลอดจนภมปญญา ความคด และอารมณความรสกของผคนปรากฏเปนรปแบบตาง ๆ กน เชน นทาน ต านาน เปนตน


1797

IC-HUSO 2017

วรรณกรรมมขปาฐะในบางลกษณะมเนอหาเปนต านาน (Legend) ทบนทกเรองราวทางสงคมในลกษณะของเรองเลา ซงนภาภรณ หะวานนท (2552, น.5-6) กลาววาการจะท าความเขาใจกบชวตของบคคลในฐานะสวนหนงของสงคมวฒนธรรมจงตองใหความสนใจกบเรองราวทสรางจากเหตการณตาง ๆ ทเกดขนในชวตของบคคล และบรบททางวฒนธรรมทแวดลอมเหตการณนน ๆ สวนนพพร ประชากล (2552) กลาววา แนวคดเรองเรองเลา เปนองคความรทถกพฒนาขนมาใหมในยคครสตศตวรรษท 20 ซงแตเดมเปนองคความรทองอยกบวชาอน ๆ แตในปจจบนไดกลายเปนความรเฉพาะดาน มการก าหนดวตถประสงค และวตถทศกษา มวธการทใชศกษา จนเรยกไดวาเปนศาสตรแหงเรองเลา (Narratology) W.Fisher (1987 อางถงใน กาญจนา แกวเทพ, 2553, น. 266-267) กลาววา เรองเลามหนาทส าคญส าหรบการรวมตวเปนสงคมของมนษย เรองเลาจงมหนาทตาง ๆ เชน ท าหนาทตอกย าอดมการณเดมใหมนคง เรองเลาโบราณมกพบในเรองศาสนาและพธกรรม เมอมนษยเกดขอสงสย ผสบทอดศาสนาจะนาเรองตางๆมาเลาใหสมาชกไดฟง เพอกระตนใหเกดความยดมนศรทธาในค าสอน ท าหนาทสรางสมานฉนทหรอความเปนน าหนงใจเดยวกน เชน เรองราวตนก าเนดของบรรพบรษทเผาพนธเดยวกน ท าหนาทใหค าอธบายเกยวกบปรากฏการณตาง ๆ เชน คนไทยโบราณ อธบายเรองแผนดนไหววามสาเหตเกดจากปลาอานนทพลกตว เปนตน ท าหนาทประกอบสรางความเปนจรงเกยวกบสงตาง ๆ ซงเปนหนาททศาสตรแหงการเลาเรองใหความสนใจมากทสด นอกจากนกาญจนา แกวเทพ (2553) ยงไดเสนอแนวทางการศกษาเรองเลาโดยสามารถท าไดดวยการวเคราะหองคประกอบของเรองเลา (component of narrative) และตรรกะภายในของเรองเลา (Internal logic) คอ โครงเรอง (plot) แกนความคด (theme) ความขดแยง (conflict) ตวละคร (character) ชวงเวลา (time) สถานท (location) เครองแตงกาย (costume) ยานพาหนะ (locomotion) อาวธ (weaponry) รวมถง ตรรกะภายในของเรองเลาประกอบดวย การพฒนาตวเรอง (story development) และ จดยนของผเลาเรอง (narrator standpoint) การเลาเรองกมกจะตามมาดวยการกระท าบางอยาง การเลาเรองจงเปนการสรางความชอบธรรมใหกบการกระท า เรองเลาจงเปรยบเสมอนทฤษฎหรอความรชดหนง ยกตวอยางกรณความสมพนธในเชงสทธในทรพยากรซงในอกมมหนงกคอความสมพนธเชงอ านาจ เพราะเปน การแสดงถงในการควบคมทรพยากร และสงแวดลอมเหนอผอน การแสดงอ านาจเหนอทรพยากรจงม การตอรอง และทาทายโดยคนกลมตางๆ อยเสมอ การเลาเรองราวเพอสรางความชอบธรรมในการอางสทธ และอ านาจจงเปนยทธวธขนพนฐานในกระบวนการตอรอง (ชศกด วทยาภค, 2558)



IC-HUSO 2017

เรองเลากบการน าเสนอเพศ และตวตนของปตา ในศาลปตาจะมบคคลทไดรบการเชอวามตวตนจากค าบอกเลาในหลายลกษณะ ซงสเทพ สนทรเภสช (2548, น. 132-133) กลาววา ตามความเชอของชาวบานในอสาน ผปตาคอผของปของตาซงเปนบรรพชนผลวงลบไปแลวของชาวบาน ดงนนสถานภาพของปตาจะมการแสดงออกถง ความเปนเพศตามค าทปรากฏความเปนชาย ผานค าวา ป และค าวาตา จากการศกษาพบวา เรองเลาศาล ปตาในจงหวดศรสะเกษสามารถจ าแนกประเภทปตาทปรากฏไดเปน 1.เรองเลาของปตาทเปนชาย พทธ รนทอง (2557, สมภาษณ) กลาววา หมบานหนองลงตาเกษ อ าเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษ ไดแบงหมบานออกเปน 2 หมบานคอ บานหนองลง และบานตาเกษ ในอดตหมบานหนองลง มประวตวามหลวงอนทมาจากเมองศรขร (อ าเภอศรขรภม จงหวดสรนทร) เดนทางมาตงถนฐานหรอบรเวณหนองทมชอเรยกวา หนองลงในปจจบน จากนนไดยายถนฐานออกมาจากบาน หนองลงในอดตมากอตงเปนหมบานหนองลงในปจจบน ประชากรสวนใหญเปนกลมชาตพนธลาว ภาษาทใชในการตดตอสอสารคอภาษาลาว (อสาน) ทมชอวาหนองลงเนองจากเชอวาลงอาศยอยฝงหนองน าแหงน พงษ วงจร (2557, สมภาษณ) ซงเปน “จ า” เลาวา ดอนปตาเกดขนพรอมกบชาวบานทไดมาอยทบรเวณแหงน ดอนปตาเปนความเชอของชาวบานทสบทอดตอกนมาจากบรรพชน ซงชาวบานมความเชอ ปาไม ภเขา ตนน า ล าธาร จะมสงศกดสทธคอยปกปกรกษาอย เชน พระแมธรณ พระแมคงคา ผบานผเรอง ผปตา ผตาแฮก เปนตน และเปรยบเสมอนหลกบาน จงไดตงดอนปตาขนเพอแสดงความเคารพตอสงศกด ผปตา ทปกปกรกษาภมแหงน

ภาพประกอบท 1 ดอนปตาบานหนองลง

มเรองเลาวา ปตาจะขมาขาวตรวจรอบหมบานซงชาวบานจะมกไดยนเสยงในเวลากลางคน เคยมผพบเหนมา และชางอยในปาขางดอนปตา ฉะนนคนดงกลาวไปขอหวยปตาซงเปน การรบกวนจงไดรบผลของการไปรบกวนปตา คอ มอาการเจบปวยไมสามารถรกษาได ตอมาปตาไดไปเขาทรงรางจ าคอ แลวกลาววา “ชางตวนนเปนปตาเอง” พอคนดงกลาวทราบขาวกไปขอขมาปตาจงท าใหเขาหายปวย


1799

IC-HUSO 2017

นอกจากนเวลาสรางบานใหม ซอรถใหม จดงานพธกรรมตาง ๆ ในหมบานชาวบานตองบอกกลาวใหปตา และเจาพอขนกานทอาศยอยทศาลหนองลงใหไดรบร หากผใดตองการขอใหปตาและเจาพอขนกานชวย กตองมาบนบานศาลกลาวไวกบดอนปตา และเจาพอขนกาน เมอสมความปรารถนาแลวคอยมาแกบน นอกจากนเรองเลาของหมบานกรามซงเปนหมบานหนงทอยในชมชนทพดภาษาเขมรเปนหลกหมบานกรามมวฒนธรรมประจ าหมบาน คอ แซนโฎนตา ประชาชนสวนมากนบถอศาสนาพทธ ประกอบอาชพหลากหลายอาชพ เชน การท าสวนยาง ท านาป ท านาปรง ท าไรมนส าปะหลง และสวนผลไมบานกรามตงอยทศใตของอ าเภอเมอง และอยทศตะวนออกของอ าเภอขขนธ เจรญกจ โสภา (2559: สมภาษณ) กลาววาเมอประมาณป พ.ศ. 2356 นายอรณ และนางสวาง 2 สามภรรยา พรอมโดยจ านวนหนงเปนหวหนาคณะอพยพไดเดนทางอพยพจากอ าเภอ ขขนธ เหตทอพยพเนองจากหวยเหนอเปลยนทศทางน าไหล และตนเขน ขาดน าในการอปโภคบรโภค เมอมาถงทตงบานกรามในปจจบน จงไดส ารวจพนท โดยตงท พกแรมรมหนองปรง (ปรง คอ ตนหวา) อยทางทศตะวนตกโรงเรยนไพรธรรมคณวทยาปจจบน ม ตนหวาใหญเปนทอยของฝงนก จ านวนมาก คณะอพยพพกอย 15 วน มผฝนเหนเทวดาไดมาบอก และแนะน าทตงบานวาอยทาง ทศตะวนออกหนองน าน ความเชอในเรองตาปของคนในหมบาน สวนใหญรจกกนในนามตาคง ขวญมา ชาวบานเรยกตาป ตาปเจาบาน เดก ๆ จะไมไปวงเลนใกลศาลตาป เนองจากเกรงวาตาปจะร าคาญ แลวจะท าใหเจบปวยได เมอเดนทางออกจากหมบานหากผานศาล ตาปทกคนจะยกมอไหว แลวอธษฐานบอกกลาวดง ๆ วา “ตาปเอย ปกปก รกษา คมครองลกหลานเดอ” (ตาปเอย ปกปกรกษา คมครองลกหลานนะ) ถวลย โสภา (2559: สมภาษณ) เลาวาศาลปตา ชาวบานทจากไปท างานนอกบานเปนเวลานานจะตองมการบนบาน เพอใหผปตาคมครองในกรณทจะไปท างานตางถนจะตองน าดอกไม ธป เทยน ไปหามคทายก (ตวแทนผปตา) เพอใหมคทายกเปนผบอกกลาวกบผปตา เมอกลบมาจากการท างานจงจะตองไปแกบน โดยน าเหลาไหไกตมสก 1 ตว ดอกไม ขนหา เงนตามก าลงศรทธา ขวดน า น าไปใหมคทายกเพอน าไปเลยงผปตา การบนบานเพอใหผปตาคมครองเชนใหพนจากโรคภยไขเจบ หรอบนบานเพอไมใหไดรบการเกณฑทหาร

ภาพประกอบท 2 รปปนปตาภายในบรเวณศาล



IC-HUSO 2017

บานหนองอารซงตงอยทศใตของเขตอ าเภอเมองและอยทศตะวนตกของอ าเภอไพรบง กพบเรองเลาทแสดงเนอหาของปตาทเปนชายรวมถงยงอธบายความเปนครอบครวของปตาบานหนองอารมชอหมบานเดมคอ บานลาวเดม กอนจะเปลยนเปนบานหนองอาร และมการแบงหมบานอกภายหลงคอ บานหนองสม ชาวบานสวนใหญ เปนชาวลาวทอพยพมาจากเวยงจนทน แตบางสวนพดภาษาเขมร เนองจากมาจากอ าเภอขขนธ นวล โลมาศ (2559: สมภาษณ ) เลาวาปตามชอวา ศกด สรวงษ มเมยชอนางสมลฑา และมลกสาวชอพกลทอง เดมปตาไดตงอยทตนมนปลาใหญในทนาของชาวบานคอทนาของนางล าพน จากนนปตาไดมาเขาฝนบอกเฒาจ า บอกวาตนไมอยากอยทนอยากอยในหมบานใกล ๆ ลกหลาน จงไดไปท าพธอญเชญปตามาอยทใหมในหมบานซงเนนชมชนไทยเขมร 2. เรองเลาของปตาทเปนชาย และหญง จากการศกษาเรองเลาศาลปตาในจงหวดศรสะเกษพบวามเรองเลาทสามารถอธบาย ผทอาศยในศาลปตาทเปนทงชาย และหญง ดงตวอยางเรองเลาของหมบานบกดอง ต าบลบกดอง อ าเภอขนหาญ จงหวดศรสะเกษ ซงตงอยทศใตของอ าเภอเมอง และอ าเภอขนหาญ เปนหมบานขนาดใหญ แยกการปกครองออกเปน 3 สวน คอ บานบกดองตะวนออก บานบกดองตะวนตก และบานบกดองใต พนทสวนมากจะเปนทงนา ไร สวน และปา เปนพนทราบลม สภาพดนเปนดนรวน ปนทราย ชาวบานประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนสวนใหญ ภาษาทใชในการสอสาร คอ ภาษาเขมร โดยจะเรยกตวเองวา “ขแมร” หรอ “ขแมร-ลอ” แปลวาเขมรสง ประเพณ วฒนธรรม และความเชอ จงไดรบอทธพลมาจากวฒนธรรมเขมร เพราะบานบกดองเปนหนงในหมบานทตดชายแดนไทย-กมพชา สนต รงค า (2559: สมภาษณ) เลาวา ในอดต ขแมรกรอมหรอเขมรต าไดอพยพเขามาในแถบพนมดองเรก หรอเทอกเขาพนมดงรก เนองจากขณะนนไดมการเกณฑแรงงานชาวขแมรกรอมเขามาเพอสรางปราสาท และสรางเมองเปนจ านวนมาก ชาวขแมรกรอมจงไดตงหลกแหลงอยในแถบนตงแตนนเปนตนมา ตอมาไดมการเรยกวา บานบกดง ท าใหชอเรยกพนทดงกลาวในชอดงเดมวาพนม และเรกไดหายไปจนเปนบานบกดองในปจจบน และประการทสอง บรเวณทตงเมองกนทรารกษในอดต เปนปาเนนราบ มตนไมชนดหนง ซงมดอกสเหลอง ขนอยเปนจ านวนมากในบรเวณนน ในภาษาพนเมองแถบนนเรยกวา ตนบกดอง อสานบางแหงเรยกวา ตนไขเนา จงสนนษฐานวาค าวา บกดอง นนมาจากตนบกดอง เสวยง พานจนทร (2559: สมภาษณ) เลาวา เมองกนทรารกษหรอบานบกดองในปจจบน เคยถกเผาเมองเมอเหตการณปราบกบฏบญจนทร ท าใหเมองกนทรารกษไดถกเผาไปดวย และบานยายย หรอนางทองอย เจรญศรเมอง เปนเมยของพระกนทรารกษาบาล (ออน) ซงเปนทเกบทรพยสมบต พวกเงน ก าไล เครองประดบตาง ๆ จงไดถกเผา เงนทเสยหายจากการเผาเมองในครงนน ท าใหยายยไดน ามาหลอเปนหลวงพอเงน และเปนพระคบานคเมองจนปจจบน ซงชาวบานจงไดสรางศาลปตาใหแก ยายย และตาออน ไวททางเขาวดบานบกดองฝงประตทศตะวนออก เพอใหชาวบานไดเคารพ กราบไหวบชา หากชาวบานจะท าการสงใดทเกยวกบบานบกดองจงตองมาเซนไหว ขอขมา บอกกลาวเพอใหงานการทงหลายส าเรจลลวงไปดวยด


1801

IC-HUSO 2017

ภาพประกอบท 3 ศาลปตายายย ตาออน นอกจากนยงพบตวอยางเรองเลาทสามารถระบความเปน ชาย หญงในศาลปตาจากเรองเลาของหมบานลนฟา ต าบลลนฟา อ าเภอยางชมนอย จงหวดศรสะเกษ บานลนฟา มทมาจากชอพนธไมชนดหนง มล าตนสง ประมาณ 6 – 10 เมตร ล าตนขนาดเสนผาศนยกลาง 10 – 15 เซนตเมตร ภาษากลางเรยกวาตนเพกา ใบออนใชเปนผกกนกบอาหารประเภทลาบน าพรก พนททเปนทตงหมบานลนฟาในปจจบน ในอดตมตนลนฟา (เพกา) จงเปนทมาของการตงชอหมบาน ดอนปตาตงอยทางทศเหนอของหมบานลนฟา ชาวบานใหความเคารพนบถอบชาปตาซงเปนสองสามภรรยา ในอดตชาวบานเรยกวา อปกบอยา ปจจบนเรยกเจาปยา ปตาจด เปนผบรรพชน ทชวยคมครองภยอนตราย หากลกหลานมความเคารพนบถอศรทธาผปยาจงจะเปนการเพมอ านาจใหกบผปยา โดยอาศยทางเชอมระหวางปตาหรอปยาเรยกวา “เฒาจ า” ปจจบนคอผเฒาจ าทอง จ าปาเรอ เรองเลาของบานกระต า ต าบลแต อ าเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษซงอยหางจากอ าเภอประมาณ 6 กโลเมตร มพนทรวม 620 ไร มจ านวนครวเรอน 30 ครวเรอน ประชากรทงหมด 132 คน ชาย 67 คน หญง 65 คน พนทโดยรอบเปนทงนา สวนพนทท าการเกษตรเปนพนทราบ สภาพดนรวน มหนองน าสาธารณะขนาดใหญเรยกวาหนองกระต า เดมบานกระต าอยรวมกบบานแต หมท 1 ซงมสภาพเปนปาไมใหญ และมแหลงน าอดมสมบรณ เมอมผคนอาศยอยมากขน บรรพชนจงไดหาทตงรกรากเพอประกอบอาชพใหม โดยยายออกมาทางทศเหนอของบานแตมาพบหนองน า จงไดตดสนใจตงหลกปกฐานแลวตงชอบานวา “บานน าเทยง” หลงจากนนไมนานกไดตงชอหมบานใหมวา “กระต า” เนองจากชาวบานมกจะใชเครองดกสตวทมลกษณะคลายไมกระทบ ภาษาพนบานเรยกอทบ หรอกระต า จงน าชอเครองดกสตวมาตงเปนชอหมบานจนถงปจจบน นอกจากจะมบรรพชนยายมาจากบานแต และทมาจากเมองขขนธ (ล าดวนเดม)



IC-HUSO 2017

พนลภ ทรงกลด (2559, สมภาษณ) เลาวาศาลปตามมาตงแตสมยบรรพชนทมาตงหลกปกฐานเนองจากมความเชอวาผปตาเปนสงศกดสทธประจ าหมบาน ซงเปนดวงวญญาณของปยา ตายายทคอยดแลหมบานใหมความเปนอยอยางรมเยน เปนทพงสงเสรมขวญก าลงใจใหกบชาวบานเมอยามทกข เมอใดทชาวบานจะเดนทางไกลไปตางแดนหรอประสงคสงใดทเปนไปไดยาก มกจะไปบนบานบอกกลาวเพอใหเกดความเปนสรมงคล เมอสมปรารถนาแลวผทมาบนบานจะตองน าเครองเซนไหวมาแกบนใหกบศาลปตา เชน ดอกไมธปเทยน เหลา 1 ขวด (เหลาขาว) ไกตม 1 ตว (เครองเซนไหวขนอยกบการบนบานของแตละบคคล) นอกจากนยงมเรองเลาเกยวกบดวงวญญาณของสองผวเมยชอวาหลวงชย วรกตกบ หลวงยศ วรณ มาเขาฝนชาวบานวาใหสรางทอยใหกบตน เนองจากชาวบานไดเขาไปสรางทอยอาศยทบบานของตนจงขอใหชาวบานสรางทอยอาศยใหกบตนใหม เพอทานจะไดอยปกปกรกษาหมบานจากอนตรายทงปวง ชาวบานจงไดสรางศาลปตาสรางขนทางทศใตของหมบาน ภายในศาลปตาจะมหนคหญงชาย มา ชาง มด ปน และโองน า ซงไดรบการบอกเลาวาสงของทอยในบานจะเปนภาชนะทตองใชในบานของทานทงสอง

ภาพประกอบท 4-5 ศาลปตา หมบานลนฟา เรองเลาเกยวกบการเกดขนของศาลปตาในชมชน 1. เรองเลาของปตาทสอสารผานการเขาทรง บานโนนสวรรค ต าบลพราน เปนหมบานในต าบลขนาดใหญ ของอ าเภอขนหาญ จงหวดศรสะเกษ ตงอยทางทศตะวนออกของอ าเภอขนหาญ บรเวณเนนสงดงดนแดง ดานทศตะวนออก พนทลาดเอยงไปทางทศตะวนตกเรอยไปจนถงล าหวยทา กลมคนทไปตงบานพราน ครงแรกนน มอย 2 กลม คอ กลมหนง อพยพมาจากเขมรต า ในเขตจงหวดพระวหาร ประเทศกมพชาในปจจบน อกกลมหนง อพยพไปจากทางตะวนตก คอ เขตอ าเภอขขนธ จงหวดศรสะเกษ กลมคนทอพยพมาจากเขมรต าไปตงบานเรอนอยบรเวณดานทศตะวนตก มประมาณ 10 หลงคาเรอน กลมคนทอพยพไปจากทางตะวนตก มสาเหตมาจากการหนความอดอยาก ซงการอพยพในครงแรกไดไปตงบานเรอนขนทเนนดนสง (โคก) ทชาวบานเรยกกนตอมาวา “ภมละล” แปลวา บานทองหลางเกา ตอมาไดกลายเปนหมบานราง เนองจากขาดแคลนน าอปโภค บรโภค และเกดโรคระบาด จงกลายเปนหมบานรางชาวบานเรยกวา “ภมจะ” (บานเกาหรอบานราง) มหลกฐานทส าคญคอ ตนมะขามใหญ หมบานทงสองน มวด 1 แหง ตงอย


1803

IC-HUSO 2017

ทางตอนใตหมบาน เมอประมาณ 30 กวาปทแลว ผอาวโสจะเรยกวดแหงนวา “กะไฏตาชะมา” แปลวา กฏหลวงตาแมว หรอวดหลวงตาแมว สนนษฐานวามพระชอหลวงตาแมว ซงอาจเปนพระในวด ทชาวบานนบถอ ตอมากลมคนทอยบาน “ภมละล” ไดอพยพไปตงบานเรอนเปนหมบานขนทางทศตะวนออก คอ หมบานพรานเหนอ ในปจจบน สวนกลมทอยตะวนตกวดสพรรณรตน ไปตงบานเรอนทบานพรานใต จงท าใหมหมบานพรานเหนอ และพรานใต ปตาสะแรเบง ไดมาเขาทรงชาวบานโนนสวรรคแลวสอสารวา มความตองการทจะอยทหมบานแหงนเพอปกปองชาวบานใหอยเยนเปนสข ชาวบานจงไดสรางหอใหอยทดอนปตา ซงตดกบสระน าหลงหมบาน ชาวบานมความเคารพสกการะ โดยมการเลยงทกเดอน 3 ของทกป โดยปตาจะท าหนาทคมครองคนในชมชนชาวบานโนนสวรรค บทบาทของผปตาของบานโนนสวรรค คอ เมอชาวบานมการหกราง ถางพง รอบาน สรางบาน ถมแหลงน า หรอปรบเปลยนเสนทางคมนาคมโดยไมบอกกลาวเจาป จะมสงทไมดเกดขน เชน การเจบปวยโดยไมทราบสาเหต เปนตน เมอเจบปวยโดยไมทราบสาเหต ชาวบานจะไปพบหมอธรรมประจ าหมบานซงจะท าหนาทตดตอขอขมาดวย ตมไก หมาก 2 ค า ของหวาน 4 ถวย เหลา และบหร (กอกยา) 4 มวน

ภาพประกอบท 6 ศาลปตาสะแรเบง เรองเลาของปตาทสอสารผานการเขาทรงอก คอ เรองเลาของบานหนองอาร ต าบลดนแดง อ าเภอไพรบง จงหวดศรสะเกษซงตงอยทศใตของเขตอ าเภอเมอง และอยทศตะวนตกของอ าเภอไพรบง จงหวดศรสะเกษ นวล โลมาศ (2559, สมภาษณ) ใหรายละเอยดเกยวกบปตาบานหนองอารวา ปตามชอวา นายศกด สรวงษ มเมยชอนางสมณฑา และมลกสาวชอพกลทอง เดมปตาไดตงอยทตนมนปลาใหญ ในทนาของนางล าพน จากนนปตาไดมาเขาฝนบอกเฒาจ า บอกวาตนไมตองการทจะอยในบรเวณดงกลาว แตตองการจะอยในหมบานเพอทจะไดใกลชดลกหลาน ชาวบานจงไดไปท าพธอญเชญปตามาอยทใหมในหมบาน ในการท าพธไหวปตานจะท าขนในวนขน 3 ค าเดอน 3 และขน 6 ค าเดอน 6 ของทใชในการเซนไหวปตาคอ ไกตม ไข เหลา น าสม ผลไม หมากพล ยาเสนทหอ ใบตองแหง เมอทกคนไปพรอมกนท ปตา เฒาจ าจะเรมท าพธ ทกคนทไปเซนไหวปตาจะตงจต อธฐานถงปตา และสงศกดสทธเนองจากในการไปไหวปตานจะมการท านาย หลงจากนนทกคนจงจะเรยกปตา



IC-HUSO 2017

และผบรรพชนของตนมากนของทน าไปเซนไหว และหลงจากเรยกผปตาเสรจจงจะมการเสยงทายดวยการดคางไก จากไกทตนเองน ามาเซน คางไกจะถกน ามาท านายเกยวกบเรองครอบครวการประกอบอาชพ และดเรองสขภาพของคนในครอบครว การท านายคางไก หากครอบครวจะด าเนนชวตราบรนท ามาคาขนคางไกจะอวบ และโคงงอสวย แตหากมคนในบานไมสบายหรอลมปวยคางไกจะเลก คางไกจะมวนงอเปนวง เปรยบเสมอนลมหมอนนอนเสอคอหากมวนมาก จะสอ ความหมายถงเสอทมวนแสดงวาคนในครอบครวจะปวยหนก แตหากมคนในครอบครวไมสบายอยแลวคน ๆ นนอาจจะถงขนกบเสยชวต คางไกไมสวยมวธแก คอ น าของมาเซนไหวใหม เพอใหเกดความสบายใจของคนในครอบครว 2. เรองเลาของปตาทมาจากน า บานโนนค าแกว ต าบลสงเมก อ าเภอกนทรลกษ จงหวดศรสะเกษ เดมชอบานทางลก โดยมนายแกว ครองเชอ นายวนนา สขเกษม และนายภ ไชยสกา ไดอพยพจากบานสรางแกว ต าบลไผ อ าเภอราษไศล จงหวดศรสะเกษ มาสรางบานเรอนอยบานทางลก สภาพพนทของหมบานเปนทลม น าทวมในชวงฤดฝน ผคนในหมบานตางพากนไปอยทราบสง และไดเปลยนชอหมบานเปนทางการวา “บานโนนค าแกว” มความหมายวา “ทราบสง ประกอบไปดวย แกว แหวน เงน ทอง” ชาวบานถอวาเปนมงคล ท าใหความเปนอยของชาวบานอดมสมบรณขน เดมสภาพหมบานเปนปาทบ มความอดมสมบรณ ชาวบานสวนใหญประกอบอาชพท านา – ท าไร ปลกหมอนเลยงไหม อาชพทเปนเอกลกษณของหมบานคอ การทอผาไหม นอกจากนชาวบานยงนยมปลกพรกตามหวไร – ปลายนา เพอท ารายไดใหกบครอบครว (สมย อนพนธ, 2559: สมภาษณ)

ภาพประกอบท 7 ศาลปตาบานลนฟา

แสวง พมสร (2559, สมภาษณ) เลาวา ชาวบาน มความเชอวา ในอดตมผปตาอยในน า ซงในน ามตอไมขนาดใหญ ผปตาบานโนนค าแกวจะมาจาก 4 ทดวยกนคอ หนองวด หนองแคน หนองยาว และบานรง มชอเรยกผปตาวา ตาหมน ตามา ตาสก ตาชอก ชาวบานไดน าไมมาแกะสลกเปนรปคนตงอยใตตนไมใหญใกลบรเวณโรงเรยน จากนนไดมนกเรยนน ามาอมเลน และสงเสยงดง ท าให ปตาดงกลาวไปเขาฝนจ าโดยบอกวาตองการไปอยทอน จ าจงไดยายปตามาอย ณ บรเวณทงนา ตงอยบรเวณทศเหนอของวดซงเปนเขตทมความศกดสทธ ชาวบานใชประกอบพธกรรมทางศาสนาตางพากนไปเซนไหวเพอขอใหคนในชมชนไดรบความคมครองจากสงศกดสทธ ชาวบานไมสามารถทจะตดตนไมบรเวณรอบศาลปตา


1805

IC-HUSO 2017

ศาลปตาเปนพนททางจตใจของชาวบานทมความเชอในการเคารพนบถอสงทมองไมเหนแตสมผสไดถงความศกดสทธ สขภาพรางกายแขงแรงเพราะเชอวาผปตาคมครองไมใหเจบปวย เมอจะท าสงใดตองจะบอกกลาวปตากอน

ภาพประกอบท 8 เครองเซนศาลปตาบานโนนค าแกว ภาพประกอบท 9 ศาลปตาประจ าหมบาน

นอกจากนยงพบวาเรองเลาทน าเสนอทมาของปตาทมาจากน ายงพบทหมบานตาตา ต าบลโพธกระสง อ าเภอขนหาญ จงหวดศรสะเกษ ซงเปนหมบานทมการอพยพแยกยายออกมาจากหมบานอน ซงในอดตเปนหมบานใหญ ประกอบไปดวย บานตาตา บานซ า และบานหนองขนาน รวมเปนหมบานเดยวกนคอ บานซ า หม 5 ต าบลขนหาญ อ าเภอขขนธ จงหวดศรสะเกษ ตอมาในป พ.ศ. 2511 บานตาตา และบานหนองขนาน ไดแยกออกจาก บานซ า ในป พ.ศ. 2527 ไดมการแยกต าบลออกจากต าบลขนหาญมาตงเปนต าบลโพธ กระสงข บานตาตาจงเปนหมท 1 ต าบลโพธกระสงข อ าเภอขนหาญ จงหวดศรสะเกษ ในปจจบน (อมพร ปรเปรม, 2559: สมภาษณ) ในชมชนบานตาตา มปาซงชาวบานบอกวาในอดตปาดงกลาวเปนปาชาชาวบานเรยกวาผปาชา ทใชฝงศพของคนในหมบาน ปานตงอยทางทศตะวนตกเฉยงเหนอของหมบาน สวนทางดานทศตะวนตกของหมบานจะเปนหนองน า ซงเรยกวา หนองผอ และพนทสวนมากของชมชนเปนทลมดอน มความอดมสมบรณ เหมาะกบการเพาะปลก และท าการเกษตร สงห มงคละ (2559, สมภาษณ) กลาววา หนองผอ เปนหนองน าทมมาตงแตอดต เปนหนองน าเกาแก ซงมความรก เนองจากมตนไม และทส าคญคอมตนผอขนเปนจ านวนมาก จงตงชอหนองน าแหงนวา "หนองผอ" จนถงปจจบน สพรรณ ปรเปรม (2559, สมภาษณ) เลาวาในชวงป 2555 ชาวบานไดหารอ และ ตกลงกนวาจะขดลอกหนอง โดยตองการใหหนองผอมความลก และกวางมากขน แตการขดลอกหนองตองใชเงนจ านวนมาก ตองรองบประมาณจากเทศบาล พออาการ ซงเปนคนในหมบานทมรถแบคโฮ มรถขนดน ไดอาสาขอไปขดเอาหนาดนออก และขายดนใหคนทตองการซอ โดยขายในราคารถละ 170 บาท เมอขดลอกหนาดนออกเสรจแลวจงไดปรบปรงโดยการท าเปนคนดนขนาดใหญ เมอมการปรบปรงหนองผอดวยการขดเจาะหนาดน ตอมาคนเฒาคนแกในหมบานไดเสยชวตตดตอกนหลายราย ชาวบานจงไดไปดหมอกบแมคร แมครบอกวา สาเหตของการเสยชวต



IC-HUSO 2017

ดงกลาวเนองจากเจาทในหนองผอ คอ ตาหนองผอโกรธทชาวบานไปเอาทดน ไปขดดนทเปนทอยอาศยของทานมาโดยไมมาขออนญาตทานกอน ท าใหทานไมมทอย ทานจงท าใหคนในหมบานเสยชวต พอปจอย รางทรงศกดสทธบานหนองขนาน (2559, สมภาษณ) เลาวา การสรางศาลชวงทตนนงรถผานหนองผอ ตนไดยนเสยงตาหนองผอบอกวา ทานไมมทอยเนองจากชาวบานไป บกรกเขตของทาน ทานจงไดท าใหพนทนาไรแถวชมชนบานตาตาไดรบความแหงแลงกวาเขตพนทอน นอกจากนทานยงบอกวาทาน ทานตองการ อยากใหชาวบานมาชวยสรางบานใหทาน เมอพอปจอยไดยนจงกลบไปแจงใหชาวบานหมบานหนองขนานทราบ

ภาพประกอบท 10 หนองผอ กรณการสรางศาลปตานน อมพร ปรเปรม (2559, สมภาษณ) เลาวา การสรางศาลปตา ไดสรางเปนบานไมสาเหตทตองท าเปนบานไม เนองจากรางทรงของปตาหนองผอบอกวา ทานตองการบานไม ทานชอบบานไมไมชอบบานปนเพราะทานเปนคนโบราณ การประกอบพธกรรมการบวงสรวงศาล และพธกรรมการอญเชญผปตานน ไดจดขนในวนท 20 กนยายน 2555 ชาวบานในหมบานไดมารวมในพธ บางหมบานไดน าขาวปลาอาหาร ทงของคาว และของหวาน สาเหตทตองมพธกรรมบวงสรวง และอญเชญเนองจากเมอหมบานไดสรางศาลถวายปตาตามททานตองการแลวนน ตองมการท าพธเชญทานมาอาศยตามธรรมเนยมปฏบตของหมบาน ในการบวงสรวงมเครองบวงสรวง ไดแก บายศรตนกลวย หลกฉตรเงน ฉตรทอง น าสม เหลายาปลาปง อาหารทงของคาวของหวาน พธเรมเวลา 09.00 น. โดยเรมจาก พธกรจะประกาศแจงเทวดาธรณสาร การขอทอยอาศย การบชาอญเชญเทวดาลงมารบทราบ และการถวายเครองบวงสรวงแดเจาตาเจายายทอยหนองผอ การขอขมาเจาตาเจายายหนองผอ และอญเชญใหทานลงมาประทบทศาล ในขณะการประกอบพธกรรมตาหนองผอจะมาประทบในรางทรงพอปจอย ทานไดบอกวาทานมชอวา "เสมยนรนทร" ทานอาศยทหนองผอมาเปนเวลานาน หากจะท าสงใดกใหบอกใหแจงทานดวย จากนนกมการร าบวงสรวงถวายตายายหนองผอ ซงร าโดย วงตาวนด ใจออน บานโพธกระมน ซงเรยกวา "วงมะมวตตาวนดใจออน" ซงเปนวงกนตรมโบราณ


1807

IC-HUSO 2017

มโนทศนเกยวกบปตา กญญรตน เวชชศาสตร (2551, น.92 – 93, น.96 – 99) ไดใหนยามของการศกษาเกยวกบ “มโนทศน”

ซงมความเปนนามธรรมทตองใชการตความ ดงนนการศกษามโนทศนจงตองมการกลนกรองทางความคด และเชอมโยงสงตาง ๆ เขาดวยกนเพอจะไดมองเหน “มโนทศน” หรอ “แนวความคด”ทปรากฏเกยวกบเรองนน ๆ อยางชดเจน นอกจากนมมมองเกยวกบมโนทศนเปนเรองของปจเจก ฉะนนยงกลมเปาหมายทศกษามจ านวนมากเทาใดมโนทศนทพบกจะยงซบซอน และมความหลากหลายมากยงขนเทานน การศกษาเรองเกยวกบมโนทศนจงเปนความลมลกของการใชความคดพจารณา และจ าเปนตองก าหนดขอบเขตของการศกษามโนทศนใหชดเจนเพอจะท าใหเรองทก าลงศกษาอยนนมความถกตอง การศกษาเกยวกบมโนทศนจงมประโยชนทงในดานทท าใหเกด การตระหนกร และมความเขาใจเกยวกบสงใดสงหนงไดแจมชดยงขนอนมผลท าใหเกดการประจกษถงคณคาดานตาง ๆ ของเรองทศกษาไดเปนอยางด

นอกจากน กญญรตน เวชชศาสตร (2559) ยงไดศกษามโนทศนเรองนาคของชนชาตไททสะทอนใหเหนจากงานวรรณกรรม งานศลปะ ความเชอ ประเพณ และพธกรรม และวเคราะห การด ารงอยของมโนทศนเรองนาคของชนชาตไทในปจจบนซงผเขยนไดแนวคดดงกลาวมาปรบใชใน การวเคราะหเรองเลาศาลปตา ดงน

1. มโนทศนของปตาในดานการเปนผใหการปกปกรกษาบานหวชางต าบลหวชาง อ าเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษ มพนทเปนทราบสง สภาพดนเปนดน

รวนปนทราย สวนใหญเปนทงนา มหนองน าขนาดเลกอยทวไปในหมบาน มล าหวยหงไหลผานสแมน ามลทอ าเภอราษไศล เปนกลมชาตพนธสวย และลาว

รง ทมภา (2557, สมภาษณ) เลาวา กอนจะมาเปนบานหวชาง พนทดงกลาวเดมเปนปาทอดมสมบรณ ตอมามชาวบานในหมบานละแวกใกลเคยงไดพากนเดนทางมาหาของปา และพบวาพนทแหงนมความอดมสมบรณมหนองน าหลายแหงจงไดอพยพจากพนทเดมเพอมาตงถนฐานทบรเวณน ระหวางทอพยพมานนชาวบานไดพบซากของชางบรเวณ หนองน าทางทศใตแตพบเพยงหวสวนหวเทานน ชาวบานจงเชอวาชางเปนมงคลของการตงถนฐาน ดวยเหตนจงตงชอบานวาบาน หวชาง

เรองเลาเกยวกบศาลปตา คอ มชายแกหนงอาศยอยในหมบาน ชายคนนไมเคยท า ความด และไมเคยท าความชว เมอตายไปแตนรก และสวรรคตางไมยอมรบ ท าใหไมมทไปจงไดไปเขาฝนคนในหมบานวาจะอยเปนปตาคอยปกปกรกษาหมบาน ชาวบานจงตงศาลให แตกอนตงศาลเปนเสาเดยวเปนไมทงหมด ตอมาไดเปลยนเปนสเสาแลวท าเปนปนทงหมดเพอความคงทน สถานทโดยรอบเตมไปดวยตนไมเลกใหญ มตนไมใหญอยดานหลงทก ๆ ป ชาวบานจะน าผาเจดสมาผกใหเพอใหคนทวไปไดทราบวาเปนตนไมศกดสทธ พนทแหงนจงกลายเปนศนยรวมจตใจของชม

ศาลปตาตงอยทางทศตะวนออกของหมบานขางถนนใหญ ชาวบานตองเดนทางผานศาลปตากจะบบแตรพรอมกบพดวา “ลกสไปทางไกลใหพอปปกปกรกษาใหลกเดนทางปลอดภยเดอ พอปตา” หรออาจจะมการพดนอกเหนอจากน แตใจความส าคญกจะเหมอนกนคอขอพรใหเดนทางปลอดภย นอกจากนหากชาวบานตองการความสบายใจกจะไปบนบานศาลกลาวใหปตาชวยเหลอ



IC-HUSO 2017

ภาพประกอบท 11 – 12 ศาลปตาประจ าหมบาน ตงอยทางทศตะวนออกของหมบาน

ภาพประกอบท 13 ลกษณะการมวนใบมะพราวเพอจ าลองเปนสตวเลยงเพอใหปตาดแลรกษา การเซนไหวหรอการเลยงปตาจะท าในวนพธแรกของเดอน 6 สาเหตทยดเปนวนพธ เชอกนวาเปนวนเดยวกนกบวนตงศาลครงแรก เปนความเชอทสบตอมาจากรนสรนสวนจดขนในเดอน 6 นน เนองจากอยในชวงเขาสฤดท านาของชาวบาน ชาวบานจะเลยงปตา และแมธรณในวนเดยวกน แตเครองเซนไหวจะแตกตางกน เชอกนวาแมธรณไมรบประทานของคาว ดงนนเครองเซนไหวจงเปนของหวาน น าเปลา และผลไม เครองเลยงปตาจะประกอบไปดวย เหลาขาว ไกตม หมากพล ผทไดรบการยอมรบใหเปนเฒาจ าจะเปนผน ากลาวค าตดตอกบปตาทดแลหมบาน นอกจากเครองไหวแลวยงม การมวนปลายใบมะพราวหรอใบออยจ าลองเปนสตวเลยงเพอใหปตาคอยปกปกรกษา เชน หากมวว 3 ตว กจะมวนปลายใบมะพราว 3 อน แลวเอาไปวางกบเครองเลยงปตาดวย มการท านายฟาฝนดวยการดคางไกหากคางไกโคงงอท านายวาในปนฟาฝนจะด ไมแลง แตถาคางไกเหยยดตรงจะท านายวาใน ปนฟาฝนจะแลง จากนนกจะน าน าวานหอมหรอน าอบสาดขนไปบนหลงคาบานของปตา เชอวาเปน การอาบน าใหปตา แลวชาวบานกเอาน าสาดกนเพอเปนสรมงคลและเพอความรมเยนของหมบาน (รง ทมภา, 2557: สมภาษณ)


1809

IC-HUSO 2017

นอกจากนหมบานโนนสวรรค ต าบลพราน อ าเภอขนหาญ จงหวดศรสะเกษซงเปนหมบานต าบลขนาดใหญ ของอ าเภอขนหาญ จงหวดศรสะเกษ อยทางทศตะวนออกของอ าเภอขนหาญ ตงอยบรเวณเนนสงดงดนแดง ดานทศตะวนออก พนทลาดเอยงไปทางทศตะวนตกเรอยไปจนถงล าหวยทา หมบานโนนสวรรคมเรองเลาทแสดงใหเหนถงมโนทศนของปตาในดานการเปนผใหการ ปกปกรกษา ดงน ปตาสะแรเบง ไดมาเขาทรงชาวบานแลวสอสารวา ตองการจะอยทนเพอจะปกปองชาวบานใหอยเยนเปนสข ชาวบานจงไดสรางหอใหอยทดอนปตา ซงตดกบสระหลงหมบาน ชาวบานมความเคารพสกการะ โดยมการเลยงทกเดอน 3 ของทกป โดยผปตาจะท าหนาทคมครองคนในชมชนชาวบานโนนสวรรค ปตาเปนผทใกลชด ผกพนกบคนในหมบาน บทบาทของผตาของบานโนนสวรรค คอ เมอชาวบานมการหกรางถางพง รอบาน สรางบาน ถมแหลงน า หรอปรบเปลยนเสนทางคมนาคมโดยไมบอกกลาวเจาป จะมสงท ไมดเกดขน เชน การเจบปวยโดยไมทราบสาเหต เมอเจบปวยโดยไมทราบสาเหต ชาวบานจะไปพบหมอธรรมประจ าหมบานซงจะท าหนาทตดตอขอขมาดวย ตมไก หมาก 2 ค า ของหวาน 4 ถวย เหลา และบหร (กอกยา) 4 มวน เปนตน

ภาพประกอบท 14 ศาลปตาสะแรเบง 2. มโนทศนของปตาในดานการเปนผใหความอดมสมบรณ สนทร สบสา (2559, สมภาษณ) เลาวาหมบานโตนด ต าบลขนน อ าเภอกนทรลกษ จงหวดศรสะเกษ เดมตงอยใกลปาชา บรเวณทศเหนอของหมบานในปจจบนเปนทตงของวดปาโตนดหรอวดปารตนสมบรณ เมอป พ.ศ. 2501 กลมคนเขมรไดเขามาท าลายหมบานโนนเศรษฐ เพราะไมอยากใหตงหมบาน เนองจากการท ามาหากนในขณะนน ล าบากยากแคน ท าใหผคนในหมบานตองแยกยายกนไปทหมบานใกลเคยง ไดแก บานสงเมก บานเดยง ซงอยทางทศตะวนตกของหมบานในปจจบน ตอมาเมอป พ.ศ. 2502 มการตงหมบานขนใหมอกครงอยบรเวณใกลกบทตงหมบานเดม บรเวณทางทศใตของหมบานเดมประมาณ 400 เมตร มแหลงน าชอวา “หนองโตนด” โดยบรเวณรอบหนองมตนตาลจ านวนมาก คนเขมร เรยกวา โตนด และตงชอหมบานใหมวา บานโตนด เดมบานโตนดขนอยกบต าบลสงเมก ตอมาขนกบต าบลกดเสลา และเปลยนเปนขนกบต าบลขนน อ าเภอกนทรลกษ จงหวดศรสะเกษในปจจบน



IC-HUSO 2017

กลมคนทมาตงถนฐานทบานโตนดครงแรก ไดอพยพมาจากบานหางวาว อ าเภอเมอง จงหวดศรสะเกษ และในภายหลงมการอพยพมาจากอ าเภอตาง ๆ ไดแก อ าเภอเมอง อ าเภอราษไศล อ าเภอกนทรารมณ และอ าเภอพยห ท าใหหมบานโตนดมผคนจากหลายอ าเภอเขามาตงถนฐาน จงท าใหบานโตนดเปนหมบานขนาดใหญ ถงแมวาการอพยพของผคนจะมาจากหลายอ าเภอ แตคนในหมบานไมมความขดแยงทางดานวฒนธรรมใด ๆ ซงอาจจะเปนเพราะผคนทอพยพมาจากอ าเภออน ๆ สวนมากเปนชาตพนธลาว ในหมบานมการตงศาลปตาเพอเปนภมบาน และเพอความอยเยนเปนสขของคนในหมบาน ซงกอนการตงศาลปตามเรองเลาวามชาวบานเจบปวยอยประจ า ดงนนจงมการเขาทรง ท าใหทราบวาภมฐานบานไมด ตองมการตงศาลปตาเพอใหภมฐานบานดขน โดยหลงจากทตงศาลปตา ชาวบานทเคยลมปวย ไดหายจากการเจบปวย และมสขภาพแขงแรงตามปกต หากปใดไมมการบชาศาลปตาหรอท าผดฮตผดคลอง หรอประเพณวฒนธรรม ปนนจะเกดความวนวายในหมบาน เชน การเจบปวยของชาวบาน การลมตายตดตอกน และฝนไมตกตามฤดกาล เกดความแหงแลง กาญจนา บญให (2559, สมภาษณ) ไดใหขอมลวา เมอป พ.ศ.2553 หมบานเกด ความแหงแลงมาก ฝนไมตก หมบานใกลเคยงมน าในการท านาปลกขาวมากมาย แตหมบานโตนด ไมมน า ปลกขาวขาวกเหยวตาย เมอเกดเหตการณเชนน ผอาวโสในหมบานจงไปเขาทรง ท าใหทราบวาสาเหตทฝนไมตก คอ ในปนนไมมการบชาปตาประจ าปจงท าใหฝนไมตกตามฤดกาล ผเฒาผแกจง ขอขมาลาโทษศาลปตา หลงจากนนไมนานฝนจงตก จงท าใหชาวบานมน าในการท าการเกษตร การจดประเพณในหมบาน จะมการบอกกลาวศาลปตาทกครง เพอใหการจดประเพณแตละประเพณส าเรจลลวงไปดวยด 3. มโนทศนของปตาในดานการเปนผลงโทษ บานหนองสะเตงเทศบาลต าบลอทมพรพสย อ าเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษบานหนองสะเตง เปนหมบานเลกๆ การเรยกชอหมบานนนมประวต คอ ในอดตมสระน าอยทางดาน ทศตะวนออกของหมบาน ซงภายในบรเวณนนมตนไมขนหลากหลายมตนเลกตนใหญปะปนกนไป สวนทเหนเดนชดคอ ตนเคง และตนจามจร แตตนจามจรนนยงมขนาดเลกกวาจงท าใหสงเกตตนเคงไดชดเจนกวากลมชาวบานทมาอยกอนจงเรยกวา หนองเคง หรอหนองสระเคง เมอเวลาผานไปกลมคนเหลานนจงเรยกวา หนองสะเตง ซงเปนทมาของชอหมบาน โพนปตาของบานหนองสะเตงน มชอวา ญาพอหลวงไก ซงชาวบานศรทธา เมอมการจดงานในหมบานจะตองบอก ญาพอหลวงไกทกครงพรอมของเซนไหว คอ ค าหมากกอกยา เหลายาปลาปง ผาไหมผาหม ไกตมทงตว ไขตม ธปเทยน เปนตน หากครอบครวใครใหก าเนดบตร จะตองน าชอบตรคนนน มาแจงวาเปนบตรใคร ชออะไร คลอดเมอไร อายกเดอน ความเชอความศรทธาของชาวบานมตอญาพอหลวงไกอยางมาก เมอเกดภยรายตาง ๆ ชาวบานจะมองวาตองมคนไปท าผด หรอกระท าการสงใดทกอใหเกด ญาพอหลวงไกผดใจหรอไมพอใจ ชาวบานจะรบน าของเซนไปบอกญาพอหลวงไกทนท เหตการณรายจะทเลาลง นอกจากนยงมถงเหตการณหนงกลาวคอ ชวงนนเปนเวลาหลงจากทงานศพของลกชายนายหวาด คอ นายยาวซงเสยชวต ชาวบานบอกวา นายหวาดไมไดบอกญาพอหลวง ทานจงแสดงฤทธเดช ญาพอท าใหควายของนายวชย สายลาม ซงมทนาใกลกบโพนปตา ๆ ลมตายไปโดยไมทราบสาเหต ควายมอาการลนหอย และเกรงขาทงส นายวชย จงรบมาบอกภรรยาของตน จงพากนตนตระหนก ภรรยาของนายวชย จงคดหาวธตาง ๆ เพอชวยชวตควายตวเอง ทงโทรศพทตดตอปศสตว รวมถงนายฮอยดวน ซงนายฮอยดวน บอกวา ใหเอาน ามนพชมากรอก กรอกเทาไรอาการกยงเหมอนเดม ภรรยา


1811

IC-HUSO 2017

ของนายวชยจงบนดวยเสยงทดงเพอสอสารถง ญาพอ หลวงไกวา “ญาพอหลวงไกเอย อยามาเฮดควายผขาเถาะ ใหมนสวง มนเซา เดอ ญาพอเอย” อยดควายทลมอยกลบลกขนได เหมอนกลบวาไมมอะไรเกดขนเลย อกเหตการณหนงคอ กอนวนไหว เดอน 6 ขางขน วนพธ ปตา ในตอนกลางคน ญาพอหลวงไกจะใชมาคใจขรอบหมบาน ซงทกคนจะไดยนเปนเสยงเดยวกน คอเสยงมาวง

ภาพประกอบท 15 สถานทตงของโพนปตาญาพอหลวงไก

เรองเลาของหมบานกระเจา ต าบลโนนสง อ าเภอขนหาญ จงหวดศรสะเกษซงอยในเขตพนทขององคการบรหารสวนต าบลโนนสง อ าเภอขนหาญ จงหวดศรสะเกษ บานกระเจามพนททงหมด 2.1 ตารางกโลเมตร แบงพนทออกเปนดงน มพนทท าการเกษตรทงหมด จ านวน 779 ไร แบงเปน พนทท านา จ านวน 698 ไรพนทท าไร จ านวน 81 ไร ชอเดมของบานกระเจาในอดตคอ บานจาน เปนกลมชาตพนธ “เขมร” และ“สวย” การยายบานมาจากบานจานเปนบานกระเจาจงเพราะวามชาวบานทอาศยอยปวยเปนโรค “คดทะราด” หรอ “ขทต” หากผใดเปนโรคนแลว จะถกชาวบานขบไลออกจากหมบาน (เพชรนาร พมมาศ, 2559: สมภาษณ) ในอดตบานกระเจามหนองน าขนาดใหญ และมหอยเปนจ านวนมากท าใหมชาวบานทอาศยอยใกลเคยงไดมาหาหอย สวนใหญจะเปนชาวเขมรจงเรยกวา “บานกระเจา” ซงค าวา “กระเจา” ในภาษาเขมรแปลวา “หอย” (ประวตวงศ พมมาศ, 2559: สมภาษณ) แตเดมในบานกระเจาจะมตนไมใหญตนหนงชอวาตนกระเจา แตปจจบนนถกตดไปจนหมด ตนไมดงกลาวเปนสวนหนงของทมาชอหมบาน (บว ไสว, 2559: สมภาษณ) ดอนปตาหรอ “ดงยะ” ชาวบานไมทราบวาเกดขนตงแตเมอใด สน พมมาศ (2559: สมภาษณ) เลาวา ดอนปตาเกดขนพรอมกบทชาวบานไดมาอยทบรเวณแหงน บว ไสว (2559: สมภาษณ) เลาวา ในอดตมคนไปปสสาวะอยทบรเวณดอนปตา หลงจากนนแลวมอาการหนาวสน ไมสบายจงไปดหมอ หรอคนทมความรในเรองไสยศาสตร หมอดจงบอกวา เจาทเขาอาศยอยตรงนน ซงเปนผผวเมยทอาศยอยมานานจงตองไปขอขมาทานอาการทเปนอยจงจะหาย” หลงจากขอขมาอาการทเปนอยจงเรมหาย และกลบมาเปนปกต หลงจากนนจงไดมการตงดอนปตาขน เพอไวแสดงความเคารพตอปตา และใหปตาชวยรกษาคนในหมบานใหอยด กนด ใหอยเยนเปนสข



IC-HUSO 2017

ภาพประกอบท 16 ศาลปตาบานกระเจา สรป เรองเลาทอธบายสงทเกดขนในอดตทไดรบการถายทอดจากผมประสบการณทเกยวของกบศาลปตากลายเปนเรองเลาของคนจากรนสรนผานการบอกเลาโดยใชวธมขปาฐะกลายเปนขอมลทางคตชนวทยาทสะทอนใหเหนถงวฒนธรรมของชมชน มการเชอมโยงระหวางความเชอทางดานศาสนาและความเชอของคนในทองถน ความส าคญของเรองเลาดงกลาวอาจสะทอนในแงประวตศาสตรและวฒนธรรมของผคนในชมชนทสามารถเชอมโยงวฒนธรรมทมการเปลยนแปลงไปได ดงนนเรองเลาของศาลปตาทน าเสนอจงเปนไดทงการน าเสนอ ความเชอ และมโนทศนทเกดจากการเรยนรของมนษย และถายทอดจากรนสรนวฒนธรรมจงไมไดเปนเพยงเรองเลา แตเปนสอทท าใหทราบประวตความเปนมาทมาพรอมกบวฒนธรรมทยาวนานของชมชน การเซนไหวศาลปตา ชาวบานเชอวาศาลปตาแหงนเปนผบรรพชนทปกปกรกษาหมบานรวมทงคนในหมบานใหอยดวยความรมเยนเปนสข เปนการเคารพนบถอวญญาณของบรรพชน ซงวระวชร ปนเขยน (2542 , น.78) กลาววา การเคารพนบถอวญญาณบรรพชน (Ancestor Warship) เปนความเชอวามนษยเมอตายไปแลววญญาณยงหารางไปเกดไมได กยงคงวนเวยนอยกบสถานทเดม เรยกกนตามสามญวา ผป ยา ตา ยาย ซงแบงเปน ผเรอน ไดแก ผป ยา ตา ยาย ผต าบล คอวญญาณผประจ าต าบลหรอหมบาน เชน เจาแมสามมข และผเมอง คอวญญาณประจ าเมอง เชน เจาพอหลกเมอง พระเสอเมอง พระทรงเมอง ความทรงจ าของชาวบานสะทอนใหเหนวาพวกเขายงไมลมรากเหงาของตนนนวามาจาก ทใด ประเพณ และวฒนธรรมทถอปฏบตเกยวกบปตายงมการปฏบตสบตอ ดวยความยดเครงในเรองการเซนไหว ผสานปรบปรนกบพทธศาสนา ท าใหภาพของชาวบานทปรากฏสะทอนผานเรองเลาทเกยวของกบศาลปตาไดแสดงความเปนตวตนของชาวบานผานการด ารงอยดวยความความย าเกรงผ แตมการถอศล ปฏบตธรรมเพอเปนการแสดงออกถงความเปนชาวพทธ ในหมบานม


1813

IC-HUSO 2017

ผเขยนมทศนะวาชมชนทปรากฏผานเรองเลาทเกยวของกบศาลปตาเหลานนลวนมความสมพนธระหวาง คนกบคน คนกบสงเหนอธรรมชาต ซงตราบใดทมนษยยงคงพงพาอาศยธรรมชาตในการด ารงชวตมนษยกตองปรบตวเชนกนตามกาลเวลา ทงยงตองอาศยพธกรรมซงเปนกลไกทางวฒนธรรมทส าคญยงของมนษยทจะท าใหชวตด ารงอยไดอยางด มความมงคงทงทางดานจตใจและทางดานสงคม สรางความมนใจและใหก าลงในแกบคคลในสงคม เมอใดกตามทมนษยมความไมแนใจไมสบายใจ มนษยกจะท าพธกรรมบนบานศาลกลาวตออ านาจเหนอธรรมชาตใหชวยเหลอ พธกรรมประเพณจงเปนสวนส าคญในวฒนธรรมทใชสรางอตลกษณของกลมชน บรรณานกรม กญญรตน เวชชศาสตร. (2551). ความเขาใจเกยวกบมโนทศน : ภาพรวมจากการสงเคราะหงานวจย. วารสารคณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร. 5, 1 (มกราคม-เมษายน 2551), 1-100. ______. (2559). มโนทศนเรองนาคของชนชาตไท. Veridian E-Journal, Silpakorn University ฉบบภาษาไทย สาขามนษยศาสตร สงคมศาสตร และศลปะปท 9 ฉบบท 1 เดอนมกราคม – เมษายน 2559, 1099-1116. กาญจนา แกวเทพ. (2553). แนวพนจใหมในสอสารศกษา. กรงเทพฯ: คณะนเทศศาสตรจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. ชศกด วทยาภค. บรรณาธการ (2558). วฒนธรรมคออานาจ : ปฏบตการแหงอานาจ ตวตน และชน ช นใหมในพ นทวฒนธรรม. เชยงใหม : ศนยศกษาชาตพนธและการพฒนา มหาวทยาลยเชยงใหม. นพพร ประชากล. (2552). ยอกอกษร ยอนความคด วาดวยวรรณกรรม. กรงเทพฯ: อาน. นภาภรณ หะวานนท. (2552). วธการศกษาเรองเลา : จดเปลยนของการวจยทางดานสงคมศาสตร. วารสารสงคมลมน าโขง ปท 5 ฉบบท 2, 1-22. บญยงค เกศเทศ. (2542). สถาบนปาดอนปตาและบทบาทพฤตกรรมของเฒาจ าในชมชนอสาน. วารสารมหาวทยาลยมหาสารคาม ปท 17 ฉบบท 2 พฤศจกายน 2541- พฤษภาคม. พฒนา กตอาษา. (2552). คตชนคนขามแดน : จากอสานถงสงคโปร. วารสารสงคมลมน าโขง. ปท 5 ฉบบท 1 (ม.ค.-เม.ย. 2552), 47-75. พระวศษฏ สมโน (แทบทาม) . (2556) . การศกษาคณคาความเชอในพธกรรมการบชาปตาของ ชาวบานหนองแวงโสกพระ และชาวบานหนองแวงโคตร ตาบลหนองแวงโสกพระ อาเภอพล จงหวดขอนแกน. (วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ ราช

วทยาลย สาขาวชาพระพทธศาสนา พพฒน กระแจะจนทร. (2556). ประวตศาสตรผคนบนเสนพรมแดนเขาพระวหาร. กรงเทพฯ: มตชน. วระวชร ปนเขยน. (2542). คตชนวทยา. ราชบร: โปรแกรมวชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตรและ สงคมศาสตร สถาบนราชภฏหมบานจอมบง.



IC-HUSO 2017

ศรรกษ จรณยานนท. (2542) . ความเชอผปตาของชาวบานหนองตน ตาบลเขวา อาเภอเมอง จงหวด มหาสารคาม. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาไทยคดศกษา (เนน สงคมศาสตร).

สมชาย นลอาธ. (2541). วถความคด-วถชวตชาวนาอสาน. มหาสารคาม: อาศรมวจย คณะมนษยและ สงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาสารคาม. สเทพ สนทรเภสช. (2548). หมบานอสาน ยค “สงครามเยน” : สงคมวทยา ของ หมบานภาค ตะวนออกเฉยงเหนอ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : มตชน. อรณรตน จนทะลอ. (2549) . การสบทอดความเชอเรองผปตาของเยาวชน ชาตพนธโส บานกอก ตาบลผาเสวย อาเภอสมเดจ จงหวดกาฬสนธ .(วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต) มหาวทยาลยมหาสารคาม สาขาไทยคดศกษา. สมภาษณ กาญจนา บญให. (13 มนาคม 2559). สมภาษณ ไข สรนาถ. (1 สงหาคม 2557). สมภาษณ เจรญกจ โสภา. (24 กมภาพนธ 2559). สมภาษณ ถวลย โสภา. (15 กมภาพนธ 2559). สมภาษณ นวล โลมาศ. (15 กมภาพนธ 2559). สมภาษณ บว ไสว. (15 กมภาพนธ 2559). สมภาษณ ประวตวงศ พมมาศ. (13 มนาคม 2559). สมภาษณ ปารษา สมบต. (13 มนาคม 2557). สมภาษณ พงษ วงจร. (13 มนาคม 2557). สมภาษณ พอปจอย. รางทรงศกดสทธบานหนองขนาน. (13 มนาคม 2559). สมภาษณ พนลภ ทรงกลด. (13 มนาคม 2559). สมภาษณ พทธ รนทอง. (7 กรกฎาคม 2557). สมภาษณ เพชรนาร พมมาศ. (18 กรกฎาคม 2559). สมภาษณ รง ทมภา. (24 พฤษภาคม 2557) . สมภาษณ รง ทมภา. (26 มนาคม 2557). สมภาษณ สมย อนพนธ. (30 พฤษภาคม 2559). สมภาษณ สน พมมาศ. (25 พฤษภาคม 2559). สมภาษณ สนต รงค า. (7 สงหาคม 2559). สมภาษณ สงห มงคละ. (16 มถนายน 2559). สมภาษณ สนทร สบสา. (24 พฤษภาคม2559). สมภาษณ สพรรณ ปรเปรม. (22 พฤษภาคม 2559). สมภาษณ เสวยง พานจนทร. (17 พฤษภาคม 2559). สมภาษณ แสวง พมสร. (30 พฤษภาคม 2559). สมภาษณ อมพร ปรเปรม. (25 พฤษภาคม 2559). สมภาษณ

|Proceedings of 13th International Conference on Humanities & Social Sciences 2017 (IC-HUSO 2017)

2nd-3rd November 2017, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand

1815

IC-HUSO 2017

Developing Bilingual Folk Story Book for Implanting Morality to Primary

School Students

Thussaneewan Srimanta

Chinese Program ,Faculty of Humanities and Social Sciences

Rajabhat Mahasarakham University. Thailand

E-mail : [email protected]

Abstract

The study aimed to develop bilingual folk story book for implanting mortality to

primary schools students. The scope of the study was studying of Maha Sarakham traditional

folktale entitled “Legend of Standing Buddha Image of Kantarawichai” by using characters from

the legend and describing the storyline in two languages: Thai and Chinese. The data were

collected from books, documents, research studies, and interview of local philosophers

related to the legend of standing Buddha image of Kantarawichai district. Characters in

the story book were realistically portrayed according to the data gained from the data

collection, and the book storyline was described in two languages- Thai and Chinese

translated version.

Keywords: Bilingual folk fiction books, Ethics, Primary School

บทความนเปนสวนหนงของรายงานการวจยเรอง การสรางและพฒนาหนงสอนทานพนบานสองภาษาเพอปลกฝงคณธรรมจรยธรรม ส าหรบนกเรยนชนประถมศกษา ทนอดหนนจากสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม ปงบประมาณ 2558



IC-HUSO 2017

บทคดยอ

บทความนมจดมงหมายในการศกษาคอการสรางและพฒนาหนงสอนทานพนบานสองภาษาเพอปลกฝง

คณธรรมจรยธรรมส าหรบนกเรยนชนประถมศกษา โดยมขอบเขตในการศกษาคอ จะศกษาต านานพนบานจงหวด

มหาสารคามเรอง ต านานพระยนกนทรวชย โดยการออกแบบตวละครและเนอเรองใหองกบต านานและเรยบเรยง

เนอหาเปนสองภาษาคอ ภาษาไทยและภาษาจน ซงมวธในการสรางและพฒนานทานพนบานสองภาษา คอ ผวจย

ไดท าการศกษาต านานทเปนนทานพนบานของจงหวดมหาสารคาม เรอง ต านานพระยนกนทรวชย โดยการศกษา

จากหนงสอ เอกสาร และวจยทเกยวของ รวมทงลงพนทเพอเกบขอมลจากปราชญชาวบาน เมอไดขอมลแลวผวจย

ไดศกษาเนอเรองเพอน ามาออกแบบตวละครใหมลกษณะทใกลเคยงกบเนอหาใหมากทสด เรยบเรยงเนอหาเปน

ภาษาไทย และท าการแปลเปนภาษาจนในทายทสด


2nd-3rd November 2017, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand 1817

IC-HUSO 2017

บทน ำ

วรรณกรรมทองถนหรอเรยกอกอยางหนงวาวรรณกรรมพนบานจดเปนวรรณกรรมทมคณคาทางปญญา วชาการ สนทรยะ และจรยศาสตร เปนเครองชใหเหนถงจนตนาการ คานยม สภาพชวต ขนบธรรมเนยม ประเพณ และวฒนธรรมทองถน ท าใหไดรและเขาใจเหตการณตางๆ ในสมยอดตได ลมล จนทนหอม (2536) กลาววาวรรณกรรมทองถนนบเปนสาขาหนงในวฒนธรรมของชาต เพราะวรรณกรรมของทองถนใดกยอมตองอาศยภาษาทองถนนนๆ เขาไปเปนแกนน าเรองราวตางๆ มาถายทอดเปนวรรณกรรมผานภาษาถน การจะเขาใจวฒนธรรมของทองถนใดๆ ใหลกซงจะตองเขาใจภาษาของทองถนนนๆ เปนอยางด นอกจากนวรรณกรรม คอ เรองราวทถกบนทกไวดวยภาษาทจะสอใหเขาใจถงความเชอ คานยม วถชวต ภมปญญา ของกวผสรางสรรคผล งานของสงคมสวนรวมในยคทวรรณกรรมนนๆ เกดขน วรรณกรรมชาตใดหรอทองถนใดยอมเปรยบเสมอนกระจกเงาทสะทอนใหเหนถงวถชวต คานยม ตลอดจนวฒนธรรมของชนชาตนนๆ หรอทองถนนนๆ วรรณกรรมพนบานอสานเปนเรองเลาชนดหนงทถอวาเปนผลผลตทเก ดจากภมปญญาชาวบานทสรางสรรคขนในรปแบบตางๆ โดยใชภาษาเปนสอ ทงในรปแบบของมขปาฐะและทเปนลายลกษณอกษร เชน เพลง นทาน สภาษต เพอสรางความบนเทงในทองถน เสนอแงคด ใหคตสอนใจในการด าเนนชวต การศกษาวรรณกรรมพนบานจะชวยใหเขาใจวถชวต คานยม และความเชอของบรรพบรษ ซงเปนรากฐานความคดและพฤตกรรมของคนในปจจบน ดงจะเหนไดจากประเพณการอานหนงสอนทานในงานบญตาง ๆ ตลอดทงน าไปแสดงในรปแบบของหมอล า ซงประการหลงนยงคงมบทบาทส าคญอยในทองถนอสาน ศนยกลางของวรรณกรรมพนบานอสานอยทวด ผแตงมกจะเปนภกษหรอไมกผทเคยบวชเรยนมากอน วรรณกรรมทองถนอสานจงมกสอดแทรกเนอหาทางจรยธรรมอยดวย ซงเนอหาทางจรยธรรมนเปนการผสมผสานระหวางความคดแบบพทธและความเชอดงเดม นอกจากนวรรณกรรมพนบานหลายเรองยงมบทบาททส าคญหลายประการ เชน ใหความบนเทง วรรณกรรมทองถนมบทบาทส าคญในการใหความบนเทงแกบคคลในสงคม ดงจะเหนไดจากการเลานทานพนบานของภาคตางๆ สบทอดวฒนธรรมประเพณทองถน การถายทอดวรรณกรรมทองถนประเภทตางๆ รวมทงเปนสอกลางระหวางวดกบประชาชน ในทองถนของไทยมวดเปนศนยกลางในการสรางสรรค เผยแพรและอนรกษวรรณกรรมทองถน และควบคมพฤตกรรมของคนในสงคม เนองจากวรรณกรรมทองถนสวนใหญมเนอหาเกยวกบพทธศาสนา (ศภชย ภกด และสนม ครฑเมอง. 2551) นทานถอเปนสวนหนงของวรรณกรรมพนบานทเกดจากการใชภมปญญาและองคความรสรางขนมา อยางไรกตามแมนทานจะเปนเพยงเรองเลาทเปนสวนหนงของวฒนธรรมแตกควรคาแกการศกษาเปนอยางยง เพราะนอกจากจะมจดมงหมายทสรางเพอความบนเทงยงมคณคาทางดานอนๆ เชน ค านยม คตธรรม และแนวทางการด าเนนชวตในสงคม โดยวรรณกรรมในภาคอสาน มกปรากฏอยในรปของรอยแกวและรอยกรอง แตประเภททนยมมากคอ วรรณกรรมประเภทรอยกรอง สงเกตไดจากพระภกษและสามเณรนยมในการน ามาเทศนงานเทศกาลตางๆ ขณะเดยวกนชาวบานกน ามาอานหรอเลาสกนฟงในหลายๆ โอกาส เนองจากกวไดใชถอยค าและส านวนทมความไพเราะและสอดแทรกดวยคตธรรมไวเสมอรวมถงการบนทกความเชอ คานยม จารตประเพณ ความรสกนกคดและอดมการณทางสงคมของอสานไวอยางสมบรณ วรรณกรรมพนบานของภาคอสานสามารถแบงตามลกษณะเนอหาไดเปน 6 ประเภท คอ วรรณกรรมพทธศาสนา วรรณกรรมประวตศาสตร วรรณกรรมนทาน วรรณกรรมต านาน และวรรณกรรมเบดเตลด (อรพรรณ หอยสงวาลย. 2538)



IC-HUSO 2017

ผสอนในฐานะอาจารยสอนภาษาจน จงไดมแนวคดในการน าวรรณกรรมทมอยในทองถนจงหวดมหาสารคามมาสรางและพฒนาหนงสอนทานพนบานสองภาษาเพอปลกฝงคณธรรมจรยธรรมส าหรบนกเรยนชนประถมศกษาขน จากการสอนภาษาจนท าใหเหนวาภาษาจนกลางจงเปนภาษาหนงทมบทบาทส าคญไมยงหยอนไปกวาภาษาองกฤษ และยงเปนภาษาทสองทหลายๆประเทศนยมเรยน เราคงจะปฏเสธไมไดวาในชวงระยะหลายปมานภาษาจนมบทบาทส าคญมาก ทงนเนองจากการขยายตวทางดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมสงผลใหประเทศสาธารณรฐประชาชนจนมบทบาททงตอภมภาคเอเชยอาคเนยและตอภมภาคอนๆ ของโลก ซงจะเหนไดวาแมแตองคการสหประชาชาตยงจดใหเปนหนงในหกภาษาหลกทใชในการตดตอสอสารขององคการสหประชาชาต ดวยความส าคญดงกลาวจงสงผลใหภาษาจนเปนภาษาตางประเทศทมผเรยนใหความส าคญไมนอยกวาภาษาอนๆ ส าหรบการศกษาภาษาตางประเทศในประเทศไทยนน เราจะเหนไดวาภาษาจนกลางไดรบความนยมเพมขนอยางตอเนอง ซงจะเหนไดจากสถาบนการศกษาทงภาครฐและเอกชนไดมการน าเอาวชาภาษาจนมาบรรจไวในหลกสตรตงแตระดบอนบาล ระดบประถมศกษา ระดบมธยมศกษา ไปจนถงระดบอดมศกษา ศนยภาษาและสถาบนตางๆกเปดสอนภาษาจนกลางกนอยางแพรหลาย (ทศนวลย ศรมนตะ , 2559) ยงถาการสอนภาษาจนไดมการน าวรรณกรรมทมอยในทองถนมาประยกตเพอใชเปนสอในการเรยนการสอนกจะท าใหผเรยนเกดความสนใจและยงสามารถปลกฝงคณธรรม จรยธรรมใหกบเดกนกเรยนไดอกทางหนงดวย จากทมาดงกลาวผเขยนจงมความสนใจและมจดมงหมายในการศกษาคอการสรางและพฒนาหนงสอนทานพนบานสองภาษาเพอปลกฝงคณธรรมจรยธรรมส าหรบนกเรยนชนประถมศกษา โดยมขอบเขตในการศกษาคอ จะศกษาต านานพนบานจงหวดมหาสารคามเรอง ต านานพระยนกนทรวชย โดยการออกแบบตวละครและเนอเรองใหองกบต านานและเรยบเรยงเนอหาเปนสองภาษาคอ ภาษาไทยและภาษาจน ต ำนำนพระยน พระพทธมงเมองและพระพทธมงคลเมอง พระพทธมงเมอง (วดสวรรณาวาส) และพระพทธมงคลเมอง (วดพทธมงคล) ทงสององคทรงอานภาพศกดสทธเปนปชนยวตถทควรแกการสกการบชายงทงสององคนชาวบานมกนยมเรยกกนวา “หลวงพอพระยน” พระพทธรปทงสององคนเปนปางสรงน ามความสงตลอดองคประมาณ 8 ศอก กวาง 2 ศอก พระเนตรและเนอองคพระสรางดวยศลาแลงอยางดเปนพระพทธรปทนยมสรางในสมยขอม กอนยคสโขทย หลวงพอพระยนทงสององคผนพระพกตรไปทางทศใต และอยหางกนประมาณ 1.250 เมตรหลวงพอพระยนทงสององคเปนปชนยวตถเกาแกคบานคเมอง ตามต านานหรอประวตทหลกฐานยนยนจากใบเสมาทฝงอยใกลองคพระไดเขยนเปนอกษรขอมวา สรางป ฮวยสงา พทธศกราช 1399 ปจจบนอกษรทปรากฏอยใบเสมาเลอะเลอนไปมากแลว ตามค าบอกเลาสบตอกนมา เดมทดนแดนแถบนขอมไดครอบครองมากอน ตอมาทางนครเวยงจนทน มอ านาจเขาครอบครองจากขอม มเจาผปกครองโดยอสระเรยกวา “เมองกนทาง” หรอ เมองคนธาธราชกอนปมะเสง จลศกราช 147 (ป พ.ศ. 1328) ผครองเมองคนสดทายมนามวา “ทาวลนจง” ซงตอมาไดรบพระราชทานบรรดาศกดเปน“หลวงบรเวณ” มภรรยาชอ “บวค า” ปกครองราษฎรหวเมองใหญนอยทงหลายดวยความรมเยนเปนสขตลอดมา หวเมองตางๆ สงสวยขนตอเมองคนธาธราช ทหลวงบรเวณปกครองอยเปนประจ า ทาวลนจงมบตรชายคนเดยวชอวา “ทาวสงหโต” หรอ “ทาวลนทอง” บตรชายของทาวลนจง เปนผมจตใจโหดเหยม หากทาวลนจงจะใหบตรเปนผปกครองเมองแทนตน กเปนการไมเหมาะสมจะเปนเหตใหราษฎรผอยใตปกครองไดรบ



IC-HUSO 2017

เดอดรอนเนองจากขาดความเมตตา ความนไดทราบถงทาวลนทองผบตรจงมความโกรธแคนบดาเปนอยางยงจงไดตดพอตอวาบดาตางๆ นานา แลวบงคบใหบดาตงตนเองเปนผครองเมองแทน ผเปนบดาไมยนยอมทาวลนจงจงถกทาวลนทองผเปนบตรจบขงทรมานดวยการเฆยนทบต ใชมดกรดตามเนอตว เพอบงคบใหบดายกเมองใหแกตน บดากหาไดยอมไม บดาไดรบการทรมานตอไปดวยการขงในหองมด หามขาว หามน า มใหผใดเขาเยยมเดดขาด นอกจากมารดาเพยงผเดยว แตหามมใหน าเอาอาหารและน าเขาไปใหบดา มารดาไดทดทานออนวอนอยางใดทาวลนทองกหาไดฟงไม ดวยความรก และความหวงใยสามนางจงท าอบายน าขาวน า โดยเอาผาสะใบเฉยง ชบขาวบดผสมน าน าไปเยยมสามไดดดกนประทงชวตไปวนๆ แตหาไดพนสายตามของบตรไม ทาวลนทองจงหามมารดาเขาเยยมอกตอไป ทาวลนจงอดขาว อดน าไดรบความทกขทรมานแสนสาหสจนถงแกความตายในทสดกอนทจะสนลมทาวลนจงไดตงจตอธษฐานกลาวฝากเทพยดาผทรงไวซงความยตธรรมผสถตอย ณ พนธรณนนวา “ดวยจตอนบรสทธของขาพเจาเพอหวงความสงบสขของบานเมองอนเปนทตงอาศยของขาพเจาแตเหตการณในชวตกลบมการเปนไปไดรบความเดอดรอนแสนสาหส ขอใหเทพยดาฟาดนผทรงไวซงความยตธรรมขอใหขาพเจาไดเกดในทสขเถด และขอใหมนษยมจตใจโหดเหยมดราย ทารณ ขาดคณธรรม พดจาโกหกหลอกหลวง ไมสตยซอนบแตนไปขางหนาจะเปนผใดกตาม หากเปนเจาเมองนแลวขออยาใหมความสขความเจรญเลย ขอใหประสบแตความวบต ความพนาศ ฉบหาย ขอใหเกดความเดอดรอนหายนะตางๆ นานาเถด” เมออธษฐานเสรจแลวกสนลมหายใจเมอทาวลนจงถงแกความตายแลวนางบวค าผเปนมารดาจงไดตอวาทาวลนทองผบตรวาทรมานบดาของตนถงแกความตาย ทาวลนทองไมพอใจเกดโทสะจรตกอปรดวยโมหะจรตจงฆามารดาของตนอกคนหนง เมอทาวลนจงกบนางบวค าตายแลวทาวลนทองจงไดปกครองเมองคนธาธราชสบมา นบแตทาวลนทองปกครองเมองคนธาธราช เปนตนมา บานเมองมแตความระส าระสาย ไพรฟาประชาราษฎรไดรบแตความเดอดรอน ทาวลนทองเองกรสกไมสบายกายใจไมเปนอนกนอนนอน ทงทมทร พยมากมายกายกอง จงหาโหรมาท านายทายทก โหรท านายวาทาวลนทองไดท าบาปกรรมมหนตโทษผลกรรมจงท าใหเดอดรอนเปนผลมาจากการอธษฐานจตอนแนวแนของบดาทไดสาปแชงเอาไวกอนทจะสนลมหายใจกอปรกบมาตฆาตฆามารดาตนเอง ทงนการจะลางบาปกรรมไดกโดยการสรางพระพทรป เพออทศสวนกศลผลบญเพอทดแทนพระคณบดาและมารดาพระพทธรปองคหนงสรางอทศเพอทดแทนพระคณมารดาสรางทนอกเขตก าแพงเมองทางทศอดร ผนพระพกตรไปเบองทกษณทศ คอพระพทธมงเมอง ทประดษฐานอยทวดสวรรณาวาส (ปจจบน) อ าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม เมอสรางเสรจแลวกไดสรางพระพทธรปยนขนอกองคหนงเพอทดแทนพระคณบดาโดยสรางขนในก าแพงเมองผนพระพกตรไปเบองทกษณทศ คอ พระพทธมงคลเมองทประดษฐานอยทวดพทธมงคล(ปจจบน) อ าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม เมอทาวลนทองไดสรางพระพทธรปทงสององคเสรจแลว ความเดอดรอนกระวนกระวายใจกมไดเบาบางลง ทาวลนทองกไดลมปวยลงอยางกะทนหน พอดมโหรมาจากเมองพมายเดนทางผานมาและขอเขาพบและท านายดวงชะตาชวตของทาวลนทอง โหรไดท านายวาทาวลนทองจะตายภายในเรววน ทาวลนทองไดยนถงกบบนดาลโทสะสงประหารชวตโหรทนท แตพวกขาราชการทปรกษาไดขอชวตโหรไวโหรจงท านายไปวาหากทาวลนทองสรางพระพทธรปปางพทธไสยาสนดวยทองค าหนกเทาตวขนอกองคหนง ความทกขรอนทมอยจะบรรเทาเบาบางลง ทาวลนทองกไดสรางพระพทธรปปางไสยาสนดวยทองค าตามค าท านายของโหรขน แลวจงสรางพระอโบสถขนครอบองคพระไวแตดวยบาปกรรมของทาวลนทองเปนมหนตโทษคอมาตฆาต ปตฆาต



IC-HUSO 2017

จงไมสามารถสรางใหส าเรจได ทาวลนทองกไดถงแกความตาย แตกอนทจะสนลมหายใจทาวลนทองกไดอธษฐานวา “พระพทธรปทองค าอยาใหคนพบเหนเปนขาด หากผใดมเคราะหกรรมไดพบเหนขอใหผนนลมปวยพนาศฉบหายและใหถงแกความตาย” ตงแตบดนนเปนตนมากไมมผใดกล ากลายเขตพระอโบสถ (พระพทธรปทองค า) นนเลย กาลลวงเลยมานานจนเกดเปนปารางตนไมปกคลมหนาทบ พระพทธรปทองค าจงไมมใครพบเหน ถาผใดชะตากรรมถงฆาตพบเหนกจะเกดอาเพศปวยไขถงแกความตายความศกดสทธเปนทเลาลอ ตราบเทาทกวนนปจจบนสถานทดงกลาว คณะสงฆอ าเภอกนทรวชย ไดด าเนนการบรณปฏสงขรณเปนส านกปฏบตธรรมและตงชอวาวดพระพทธไสยาสน (หรอวดดอนพระนอน อ าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม) ขอมลจาก (พระลขต ระวเพศ, สมภาษณ) กำรออกแบบตวละครและกำรวเครำะหเนอหำ ในสวนนผวจยไดศกษาเกยวกบหลกการออกแบบคาแรคเตอรของตวละคร เพอการสรางตวละครทเปนเอกลกษณ โดยการออกแบบตวละครหลกคอเทาลนจงและแมบวค าจะใชรปไขหาน รปสามเหลยมและใบหนายาวซงจะชวยเพมความงามใหกบตวการตนผหญงใบหนาเรยวถอเปนมาตรฐานความงามของวยรน สวนตวรายทเปนลกจะใชใบหนารปสเหลยมในการตนทวไปมกใชกบตวการตนททรงพลงส าหรบตวรายผชาย ใบหนารปสเหลยมจะชวยใหความเยนชาโดดเดนขน การศกษาเกยวหลกการการออกแบบภาพประกอบเพอใชในการออกแบบฉากและการหามมมองใหมๆ ใหเขากบเหตการณภายในเรองวาฉากไหนควรใชมมมองแบบใดถงจะสออารมณไดดทสดท าใหเขาถงอารมณของตวละครโดยดานการใชสเปนเรองราวทสอถงความรนแรงค าสาปความสนหวง ในสวนของศกษาเครองแตงกายสมยทวารวดและภมศาสตร จะตองศกษาขอมลวาเครองแตงกายมลกษณะเปนแบบใดเพอใหเขาถงวฒนธรรมใหไดมากทสด โดยศกษาจากสถานทจรงทเกบเอาวตถโบราณคดสมยทวารด และทางหนงสอประวตศาสตรเพอน าไปใชในการวาดฉากเมองและความเปนอยในสมยนนวาเปนมาอยางไร ตวอยางรปภาพรปภาพสเกตชตวละครหญง

ภำพท 1 ภาพสเกตชตวละครหญงจากใบเสมาวดเสมาราม



IC-HUSO 2017

รปภำพสเกตชตวละครชำย

ภำพท 2 ภาพสเกตชตวละครชายจากใบเสมาวดเสมาราม

ทมาของการออกแบบตวละครนนอางองมาจากการแตงกายสมยทวารวดทมการบนทกไวทใบเสมาท เมองฟาแดดสงยาง ตงอยในอ าเภอกมลาไสย จงหวดกาฬสนธ รองรอยของศาสนสถาน 14 แหง ลกษณะของแผนผงศาสนสถานทสรางขนตามคตในพทธศาสนา เปนศลปกรรมแบบทวารวด พระธาตยาค ใบเสมาหนทรายสแดง ทมทงเปนแทงหนกลม เหลยมและแผนศลา ทงแบบแผนหนทรายเกลยง แผนหนทรายสลกลวดลาย และมจารกตวอกษรโบราณ ทพบสวนใหญไมมลวดลาย สวนแผนทมลวดลายมกเปนเสมารปกลบบว จ าหลกเปนลายสถปแบบทวารวด ภาพส าคญคอภาพจ าหลกเรองราวพทธประวต และมหานบาตชาดกทงดงามมาก ท าใหทราบถงคตความเชอความนยม รวมถงการแตงกายและสถาปตยกรรมเครองไมในสมยนน เมองฟาแดดสงยางจงนบเปนแหลงเสมาหนใหญและส าคญทสดในภาคตะวนออกเฉยงเหนออกดวย

การออกแบบรปรางลกษณะของตวละครเอก เชน นางบวค า (มเหสทาวลนจง) ภาพ สเกตชจะเนนใหตวละครมใบหนารปไขเพอทจะแสดงใหถงวาตวละครตวนมนสยออนโยนการใชใบหนารปไขท าใหสงเสรมหนาตาของตวละครใหเดนชดขน การออกแบบตวละครนางบวค า ตองค านงถงลกษณะนสยอายโดยสนนษฐานวานาจะมอายประมาณ 45 ป นางบวค ามลกษณะนสยเปนคนออนโยน รกครอบครว สวนการออกแบบตวละครทาวลนจง ตองดจากนสยทเปนคนจรงจง มความเมตตาและท าทกอยางเพอใหประชาชนและบานเมองอยเยนเปนสขจนท าใหเปนทรกใครของประชาชน อายสนนษฐานวา 50-60 ป และการออกแบบตวละครทาวลนทอง ตองดจากนสยทเปนคนเปนผมจตใจโหดเหยมความคดขบแคบท าทกอยางเพออ านาจและความยงใหญของตวเองจนท าใหเปนคนทมโลกสวนตวสงสนนษฐานวามอาย 30 ป

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%A0%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%A1%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B9%84%E0%B8%AA%E0%B8%A2

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%AC%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%98%E0%B8%B8%E0%B9%8C



IC-HUSO 2017

ภำพท 3 ภาพสเกตชตวละครเอกในเรองต านานพระยนกนทรวชย (นางบวค า ทาวลนจง และทาวลนทอง) เมอท าการวเคราะหและออกแบบตวละครแลวผวจยไดด าเนนในการออกแบบฉากและเรยบเรยงเนอหา

โดยการอางองจากภมประเทศเมองสมยทวารวดมก าแพงดนและคเมองลอมรอบ ภายในเมองมสระน า 1-2 แหง บางเมองมสระอยหนาประตเมอง ภายในเมองมระบบระบายน ารางดแสดงถงความเปนรฐชลประทานภายในแผนดน โบราณสถานภายในตวเมองมนอยแตมมากอยรอบตวเมอง ภายในสมยนนมการท า ตวอยางเชน ฉากท1 เปนฉากเปดเรอง โดยจะชใหเหนถงลกษณะของเมองคนธาธราช สภาพความเปนอยและวถชวตของคนในสมยทวารวดโดยอางองมากจากแหลงศกษาของการตงเมองโดยมคน าลอมรอบ ซงฉากนแสดงใหเหนถงลกษณะทงหมดของเมองดทดยงใหญอลงการ และสองฉากทเหลอจะแสดงวถชวตชาวเมอง โดยการท านา

ภำพท 4 แบบราง แบบเลอก แบบลงส

ผวจยไดจดท าแบบราง แบบเลอก และแบบลงส จ านวนทงหมด 38 แบบ ซงเปนการด าเนนเรองตงแตเปดเรองจบจบเรอง เมอสรางและพฒนาหนงสอนทานพนบานสองภาษาเพอปลกฝงคณธรรมจรยธรรมส าหรบนกเรยนชนประถมศกษา ฉบบภาษาไทยเสรจแลวผวจยจงไดท าการแปลเปนฉบบภาษาจน โดยในสวนแรกเปนการแนะน าตวละครเอกในเรอง ซงมรายละเอยดดงตวอยาง



IC-HUSO 2017

แนะน ำตวละคร 人物介绍 Rénwù jièshào

1. ทำวลนจง เปนผครอง“เมองคนธาธราช” มจตใจโอบออมอาร ปกครองบานเมองดวย ทศพธราชธรรม 林忠府尹是古代坎塔提拉城市的统治者，心地善良，以德治

城。

Lín Zhōng fǔ yǐn shì gǔdài Kǎntǎtílā chéngshì de tǒngzhì zhě, xīndì

shànliáng, yǐ dé zhì chéng.

2.ทำวลนทอง เปนบตรชายของทาวลนจงและนางบวค า ซงเปนคนทมจตใจโหดราย 林同是林忠府尹和博坎夫人的儿子。他是心地凶恶的人。

Lín Tóng shì Lín Zhōng fǔ yǐn hé Bó Kǎn fūrén de érzi. Tā

shì xīndì xiōng è de rén.

3.นำงบวค ำ เปนภรรยาทำวลนจง เปนคนรกสามและลก เปนทรกของประชาชน 博坎夫人是林忠府尹的妻子,她爱丈夫和孩子，受人民的爱戴。

Bó Kǎm fūrén shì Lín Zhōng fǔ yǐn de qīzi, Tā ài zhàngfū

hé háizi, shòu rénmín de àidài.

เมอเรยบเรยงขอความแนะน าตวละครเปนภาษาจนแลวล าดบตอไปผวจยไดน าเนอเรองมาแปลเปนภาษาจนทงหมด ซงรายละเอยดในการแปลจะประกอบดวยตวอกษรภาษาไทย ภาษาจน และตวอกษรพนอน ดงตวอยาง ตอนท 1 และตอนท 2 ตอนท 1 1.ปมะเสง จลศกราช 147 ป พ.ศ.1338 มเจาผปกครองโดยอสระเรยกวา “เมองคนธาธราช”

蛇年，佛历一三三八年。有府尹统治坎塔提拉城市。

Shé nián, fólì yīsānsānbā nián. yǒu fǔ yǐn tǒngzhì Kǎntǎtílā chéngshì.

2.มการคาตามหวเมองนอย

ใหญ

大小城市之间有贸易往来。

Dàxiǎo chéngshì zhī jiān yǒu màoyì wǎnglái.

3.อดมสมบรณดวยขาว น า 鱼米之乡。

Yú mǐ zhī xiāng.



IC-HUSO 2017

ตอนท 2 1.บานเมองรมเยนเปนสขดวย

การปกครองอยางเปนธรรม

以德治城之下，人民安居乐业。

Yǐ dé zhì chéng zhī xià, rénmín ānjūlèyè.

2.ทำวลนจงเจาเมอง คนธาธ

ราช

林忠府尹是坎塔提拉城市的府尹。

Lín Zhōng fǔ yǐn shì Kǎntǎtílā chéngshì de fǔ yǐn.

3.นำงบวค ำ ภรรยาทำวลนจง 博坎夫人是林忠府尹的妻子。

Bó Kǎn fūrén shì Lín Zhōng fǔ yǐn de qīzi. เมอด าเนนการน าเนอเรองทเปนภาษาไทยมาเรยบเรยงเปนภาษาจน และตวอกษรพนอนทงหมดแลวผวจยจงไดน าขอความไปใสไวในตวหนงสอนทานพนบานสองภาษาเปนล าดบตอไป

ภำพท 5 การเรยบเรยงเนอหาเปนภาษาจน



IC-HUSO 2017

สรปผล นทานพนบาน คอเรองราวทเลาสบตอกนซงถอวาเปนมรดกทางวฒนธรรมทมความส าคญตอคนในชมชนนทานพนบานแสดงใหเหนความชางสงเกตของมนษยทมตอสงแวดลอม เมอตงขอสงเกตแลวกพยายามหาเหตผลในสงเหลานน เรองราวสอดแทรก แนวคด คตสอนใจ เพอใหผฟงเกดความสนกสนานเพลดเพลน และเกดความร สามารถน ามาปรบเปลยนประยกตใชในชวตจรงได การน านทานพนบานในจงหวดมหาสารคามเรอง ต านานพระยนกนทรวชย มาจดท าเปนหนงสอนทานสองภาษานอกจากจะเปนการฝกทกษะการฟง การพด และอานออกเสยงภาษาไทยและภาษาจนแกนกเรยนในระดบชนประถมศกษาแลวยงเปนการปลกฝงในเรองของคณธรรมจรยธรรมซงเปนคณสมบตทส าคญของเยาวชนรนใหมจะตองม เพราะถอวาคณธรรมจรยธรรม นบวาเปนพนฐานทส าคญของคนทกคนและทกวชาชพ หากบคคลใดหรอวชาชพใดไมมคณธรรมจรยธรรมเปนหลกยดเบองตนแลวกยากทจะกาวไปสความส าเรจแหงตนและแหงวชาชพนนๆ ทยงกวานนกคอการขาดคณธรรมจรยธรรมทงในสวนบคคลและในวชาชพ อาจมผลรายตอตนเอง สงคมและวงการวชาชพในอนาคตไดอกดวย ดงจะพบเหนไดจากการเกดวกฤต ศรทธาในวชาชพหลายแขนงในปจจบน ทงวงการวชาชพคร แพทย ต ารวจ ทหาร นกการเมองการปกครอง ฯลฯ จงมค ากลาววาเราไมสามารถสรางครดบนพนฐานของคนไมด และไมสามารถสรางแพทย ต ารวจ ทหารและนกการเมองทด ถาบคคลเหลานนมพนฐานทางนสยและความประพฤตทไมด ดงพระบรมราโชวาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชฯ ในพระราชพธบวงสรวงสมเดจพระมหากษตรยาธราช ณ ทองสนามหลวง เมอวนจนทรท 5 เมษายน พ. ศ.2525 ไว ดงน “.....การจะท างานใหสมฤทธผลทพงปรารถนา คอใหเปนประโยชนและเปนธรรมดวยนน จะอาศยความรแตเพยงอยางเดยวมได จ าเปนตองอาศยความสจรต ความบรสทธใจ และความถกตองเปนธรรม ประกอบดวย เพราะเหตวาความรนน เสมอนเครองยนตทท าใหยวดยานเคลอนทไปไดประการเดยว สวนคณธรรมดงกลาวแลว เปนเสมอนหนงพวงมาลยหรอหางเสอ ซงเปนปจจยทน าทางใหยวดยานด าเนนไปถกทางดวยความสวสด คอ ปลอดภย บรรลจดประสงค.” บรรณำนกรม ทศนวลย ศรมนตะ. รำยงำนกำรวจยเรองกำรพฒนำแบบฝกทกษะกำรเขยนภำษำจนส ำหรบ นกศกษำ

สำขำวชำภำษำจน คณะมนษยศำสตรและสงคมศำสตร มหำวทยำลยรำชภฏมหำสำรคำม. มหาสารคาม : สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม, 2559.

ลมล จนทนหอม. ภำษำและวรรณกรรมไทลอในสบสองปนนำ. กรงเทพฯ : ส านกงาน คณะกรรมการ วฒนธรรมแหงชาต, 2536. ศภชย ภกด และสนม ครฑเมอง. “นกกระเตนดอน : วเคราะหความเชอและภาพสะทอนสงคม,” วำรสำร มนษยศำสตร มหำวทยำลยนเรศวร. 7(2) (พ.ค.-ส.ค.2551) : 85-101, 2551. อรพรรณ หอยสงวาลย. วรรณกรรมนทำนพนบำนอสำนเรองจ ำปำสตน. ปรญญำนพนธ (ศศ.ม. ไทย คด

ศกษำ เนนมนษยศำสตร). มหาสารคาม : มหาวทยาลยมหาสารคาม, 2538.



IC-HUSO 2017

Words and Meanings in Isan Traditional Folk Songs and Cross-Cultural

Communication in the Thai Context

Wassamill Watcharakaweesilp

Faculty of Humanities and Social Sciences

Khon Kaen Univesity, Thailand

E-mail: [email protected], [email protected]

Abstract

This article mainly focuses on words and meanings used in Isan traditional folk Songs and cross-

cultural communication in the Thai context. Through YouTube, opinions and attitudes of listeners

from other regions were investigated to compare with those of people from Isan region. It was

found that listeners in the Isan region and from other regions exchanged their opinions in terms of

words and meanings based on the context of Isan culture and cultures of other regions, leading to

the understanding words and meanings as well as comparing similarities and differences of words

in each different region.

Keywords: Words and Meanings, Isan Traditional Folk Songs, Cross-Cultural Communication


1827

IC-HUSO 2017

ค ำและควำมหมำยในเพลงพนบำนลกทงอสำนกบกำรสอสำรขำมวฒธรรม

ระหวำงภมภำคในบรบทของ

บทคดยอ

บทความนมงศกษาค าและความหมายทถกใชในเนอเพลงพนบานลกทงอสานกบการสอสารขาม วฒธรรม

ระหวางภมภาคในบรบทของไทย โดยศกษาจากความคดเหนของคนภมภาคตางๆ ผานสอ YouTube และความ

คดเหนของคนอสานในการโตตอบกบคนภมภาคอน ผานสอดงกลาว ในแงมมกระบวนการสอสารขาม

วฒนธรรมในบรบทของไทย ผลการศกษาแสดงใหเหนวา ผ ฟงเพลงลกทงอสานในภาคอสาน และจากภมภาค

อน มการแลกเปลยนมมมอง ความคด ทศนคต ในเรองของค าและความหมายทถกใช ในบรบทวฒนธรรมอสาน

และวฒนธรรมของภมภาคอน น าไปสการเขาใจค าและความหมาย รวมถงการเปรยบเทยบความเหมอนและ

ความตางของค าในแตละภมภาค

ค ำส ำคญ ค าและความหมาย, เพลงพนบานลกทงอสาน, การสอสารขามวฒธรรม



IC-HUSO 2017

1. บทน ำ ภมภาคอสาน เปนภมภาคทมสดสวนประชากรมากทสดในประเทศไทย การผลตเพลงลกทงอสานจากคายเพลงตางๆ จงเปนทนยมอยางแพรหลายและตอเนองในวงกวาง เปนทนาสงเกตวา ไมใชเพยงแคคนอสานเทานนทนยมฟงเพลงลกทงอสาน แตยงมคนจากภมภาคอนทสนใจในเพลงลกทงอสาน บทความนจงน าเสนอแนวคดและมมมองของคนไทยในภมภาคอนทนยมฟงเพลงอสาน และไดแสดงความคดเหนของตนผานสอ YouTube และในขณะเดยวกน กมคนอสานแสดงความคดเหน โตตอบแลกเปลยนความคดเหนผานสอดงกลาว จงท าใหเกดกระบวนการสอสารขามวฒนธรรมระหวางคนไทยจากภมภาคตางๆ โดยเฉพาะเรองของค าและความหมายทถกใชในเนอเพลง ซงถอวาเปนการแลกเปลยนมมมอง ความคด ทศนคต รวมถงการเปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตางของค าและความหมายทถกใช ในแงมมวฒนธรรมอสานและวฒนธรรมของภมภาคอน 2. กำรทบทวนงำนวรรรกรรมทเกยวของ 2.1 กำรสอสำรขำมวฒนธรรม Dignen (2011) ไดกลาวถงประเดนการสอสารขามวฒนธรรมไวดงตอไปน

1. You need to have an understanding of your own culture and the target culture you are dealing with. This means researching and analysing the national, regional and corporate cultures of the people you are dealing with. 2. You need to be flexible in the way you communicate with people from other cultures. This means adapting your style of communication to fit the situation. 3. You need to develop an international style of communication that will enable you to get your message across effectively in all business and social situations.

(Dignen, 2011 หนา 4)


1829

IC-HUSO 2017

2.2 วฒนธรรมไทยในแงมมกำรสอสำร Watcharakaweesilp (2008) ไดอธบายเรองวฒนธรรมไทยและการสอสารในบรบทของไทยไวดงตอไปน

Cross-Cultural Communication in the Thai Context

You can’t expect to understand another culture as completely as someone born to that culture. (Bovee et al., 2003, p. 63)

Cultural Characteristics of Thai Society

Culture is a shared system of symbols, beliefs, attitudes, values, expectations and norms for behavior. The most obvious is the culture we share with all the people who live in our own country. In addition, we belong to other cultural groups, including an ethnic group, probably a religious group, and perhaps a professional that has its own special language and customs. All members of a culture have similar assumptions about how people should think, behave and communicate, and they all tend to act on those assumptions in much the same way. According to Sriussadaporn-Charoenngam & Jablin (1999), the Thai society today consists of people sharing a rich ethnic diversity. More than 90% of Thais believe in Buddhism, the national religion. Spoken and written Thai is used as the national language. Thailand has often been described as the land of smile. Not only are the Thai people frequently depicted with smiling faces, but they are also characterized by their optimism, ambition, pursuit of knowledge, and pride of being Thai.



IC-HUSO 2017

As noted by Sriussadaporn-Charoenngam & Jablin (1999), Thais believe that inner freedom is best preserved by maintaining an emotionally and physically stable environment. Therefore, they believe that social harmony is very important and in general, people will do their utmost to avoid any personal conflict in their contacts with others. They state,

Outward expressions of anger are also regarded as dangerous to social harmony and are obvious signs of ignorance, crudity, and immaturity. The person who is serenely indifferent will be respected for what is considered as important virtue (Sriussadaporn-Charoenngam & Jablin, 1999, p. 384).

(อางองใน Watcharakaweesilp, 2008)

จากแนวคดของ Dignen (2011) และแนวคดของ Sriussadaporn-Charoenngam & Jablin (1999) รวมถง Bovee et al. (2003) ทถกอางองในงานของ Watcharakaweesilp (2008) แสดงใหเหนวา การทจะสอสารกบบคคลอนตางวฒนธรรมนน จ าเปนตองมความเขาใจวฒนธรรมของบคคลนน มความยดหยนทจะเขาใจความแตกตางทางวฒนธรรม รวมถงพฒนาวธการสอสารของตนใหมความสากลและเปนกลาง

เมอพจารณาการสอสารในบรบทของวฒนธรรมไทย จะเหนไดวา สงคมไทยประกอบไปดวยกลมคนหลายเชอชาต หลายเผาพนธ แตกตางกนไปตามแตละภมภาค การทจะสอสารกบคนไทยทมาจากภมภาคอน อาจจะเกดความแตกตางในเรองของวฒนธรรมในแตละภมภาค ตามหลกภมศาสตรกเปนได 2.3 กำรศกษำค ำและควำมหมำยในมมมองทำงดำนอรรถศำสตร (semantics) พชร พลาวงศ (2558) ไดกลาวถง อรรถศาสตร (semantics) ซงเปนศาสตรทเกยวของกบกบการศกษาความหมายในภาษา ไวดงตอไปน

ท าไมนกภาษาศาสตรจงตองศกษาอรรถศาสตร หรอ ความหมายซงเกดจากการใชภาษาในการสอสาร การศกษาอรรถศาสตรจ าเปนตองศกษาปจจยหลก ๆ ในการสอความหมาย อาท แนวคดในเรองวธการใชภาษาเพอสอความหมาย จงตองศกษาบรบทของจตใจของมนษย (human mind) กระบวนการของความคด กระบวนการเรยนรและรบรจนกลายเปนมโนทศน และการสรางมโนทศน


1831

IC-HUSO 2017

จนกลายเปนความหมายเชงมโนทศน กระบวนตาง ๆ เหลานจะรวมกนกบประสบการณตาง ๆ ทมนษยมตอโลกโดยใชภาษาสอเปนความหมาย (พชร พลาวงศ, 2558, หนา 1)

นอกจากน พชร พลาวงศ (2558) ยงไดอธบายเรอง การศกษาค าและความหมาย ไวดงตอไปน

ความหมายคออะไร โดยทวไปนกปรชญาเปนผใหทฤษฎทางดานความหมายมากกวานกภาษาศาสตร การใหความหมายในแนวของนกปรชญารวมกบนกภาษาศาสตรในความพยายามอธบายเกยวกบการใหค าจ ากดความ เกยวกบความหมาย 3 ประการคอ 1. ใหค าจ ากดความถงธรรมชาตของความหมายของค า 2. ใหค าจ ากดความถงธรรมชาตของความหมายของประโยค 3. อธบายกระบวนการการสอสารดวยภาษาทประกอบดวยค าและประโยค การอธบายธรรมชาตของค าในขอ 1 จะเกยวของกบสงตางๆ ในโลก เชน cup, woman, cooking, thinking สวนการอธบายธรรมชาตของความหมายของประโยคในขอ 2 นน จะเปนการอธบายความหมายของเหตการณ ความเชอ ความคด และเมอค าและประโยคถกน าไปใชเพอสอความหมาย ความหมายจะมบทบาทส าคญขนอก (ขอ 3) ในการเรยนรเรองของความหมาย จงตองเรยนเรอง word meaning, sentence meaning, utterance meaning และกระบวนการสอสาร communication (พชร พลาวงศ, 2558, หนา 41)

อดม วโรตมสกขดตถ (2537) ไดอธบายถงการสรางค าในภาษามนษยเพอใหเกดความหมายไวดงตอไปน

การทจะมค าในภาษาได ค าจะตองประกอบดวยเสยง ซงเสยงของมนษยเมอประกอบกนเขาเปนค า และค าดงกลาวจะตองมความหมาย และค าตางๆ จะตองจดเรยงอยางมระบบจงจะประกอบเปนประโยคทมความหมายสมบรณ และลกษณะการสรางค าทมนษยสามารถสรางประโยคทแตกตางกนเปนอนนตหรอจ านวนนบไมถวนขนมาใชไดตามปราถนาของตนเอง จงจะถอวารวมกนเปนภาษา (อางองใน อดม วโรตมสกขดตถ, 2537, หนา 11)



IC-HUSO 2017

นอกจากน อดม วโรตมสกขดตถ (2537) ยงไดอธบายถงเรองความหมายและวฒนธรรม ในแงมม มโนทศนเกยวกบการสรางค า ไวดงตอไปน

เราเชอวามโนทศนเกยวกบภาษาของมนษยนนคลายคลงกน เพยงแตวาสงแวดลอมและวฒนธรรมอาจจะท าใหการก าหนดค าแตกตางกนไป สดแตวาสงทมนษยเหนและเกยวของกบชวตประจ าวนของเขาเปนอยางไรเทานนเอง (อดม วโรตมสกขดตถ, 2537, หนา 244)

ในทศทางเดยวกน พชร พลาวงศ (2558) ไดอธบายเรองความสมพนธระหวางอรรถศาสตรกบสงคมวทยาและมานษยวทยา ไวดงตอไปน

นกสงคมวทยาและมานษยวทยา (sociologist and anthropologist) จะเกยวของกบภาษาในสถานะทสงคมวทยาและมานษยวทยาเปนสวนส าคญในการด ารงชวต แสดงพฤตกรรมและจรยธรรม คณธรรมของคนในสงคม นกภาษาศาสตรจะตระหนกดวา ภาษาจะมบทบาทส าคญในชวตความเปนอยของผคน (พชร พลาวงศ, 2558, หนา 23)

จากแนวคดของ พชร พลาวงศ (2558) และ อดม วโรตมสกขดตถ (2537) สามารถสรปไดวา “ค า“ สามารถถกสรางขนตามรปแบบวถชวต การด ารงชวตและประสบการณ โดยผานกระบวนการของความคด กระบวนการเรยนรของคนในวฒนธรรมนน และรบรจนกลายเปนมโนทศน และสอความหมายของค าในรปแบบเฉพาะ เพอสอและแสดงอตลกษณเฉพาะวฒนธรรมนน ๆ 3. วตถประสงคกำรวจย 3.1 เพอศกษาความคดเหนของคนภมภาคตาง ๆ ในแงมมค าและความหมายทถกใชในเพลงพนบานลกทง อสาน 3.2 เพอศกษามมมองและทศนคตของคนภมภาคอนทมตอเพลงพนบานลกทงอสาน รวมถงศกษาการ สอสารขามวฒธรรมระหวางภมภาคในบรบทของไทยดวยเพลงพนบานลกทงอสาน


1833

IC-HUSO 2017

4. ระเบยบวธวจย 4.1 การเกบขอมล ผวจยรวบรวมขอมลทงหมดเปนระยะเวลา 5 เดอน นบตงแต ตลาคม 2559-กมพาภนธ 2560 4.2 เครองมอวจย ผวจยเลอกศกษาการแสดงความคดเหนของผ ฟงเพลงผานสอ YouTube 4.3 กรอบแนวคด มงศกษาค าและความหมายของค าทใชในเพลงเปนหลก 4.4 ขอบเขตการศกษา เลอกศกษาเฉพาะเพลงทเกดกระบวนการสอสารขามวฒนธรรมระหวางภมภาค ในแงมมค าและความหมาย โดยศกษาจากการเสนอความคดเหนของคนแตละภมภาค เพอศกษามมมองและทศนคตของคนภมภาคอนทมตอเพลงพนบานลกทงอสาน 5. ผลกำรวจย การเสนอความคดเหนของคนแตละภมภาค ในเรองค าและความหมายทถกใชในเพลงพนบานลกทงอสาน ตามกรอบระยะเวลา 5 เดอนในการเกบรวบรวมขอมล มดงตอน 5.1 เพลงพนบานลกทงอสาน 1: ผสาวขาเลาะ (เผยแพรเมอ 24 พ.ย. 2016 / ศลปน: ล าไย ไหทองค า / ค ารอง: อาม ชตมา / เรยบเรยง: อานนท เชอบญมา

เนอเพลง เฮาแคผสาวขาเลาะ บแมนผสาวขาเรยน

บไดขยนหมนเพยร ปากกาสเขยนยงไดยมหม การบอกการบานบเคยม ขอสอบสออกบอนไดยงบฮ แตวาฮ วนน พรงน และเมอวาน นนเปนบญบานได

เพยงแคจอบแนมซอมเบงอายอยไกลๆ หวใจนองนกมแฮง ฮวาอายมเขา นองกะสบขอแขง

บอาจสไปแยง แตวานองขอสแตนดบาย



IC-HUSO 2017

**ซอมเบงอยเดอถาหากวาเธอ นนเลกกนกบเขา เรองของสองเฮาสเปนไปไดบ บไดเขามาเพอกดดน

แตวาฉนนนแครอ ฟาวเลกกนแหนเถาะ ผสาวขาเลาะ อยากเปนผสาวอาย

บฮสมโอกาสนนบ บฮวาอายนนคดจงได

ตด ร. ยงพอแกได แตตดใจอายนองไปบเปน จกเปนจงไดดอกใบปรญญา ฮแตวาเอามายากเยน

หลบตาลงยงคงฝนเหน เปนเพยงหนาอาย

การเสนอขอคดเหนของผฟงเพลง: ถาม Comment 1: คอผมเปนคนเหนอฟงมากหลายครงเเลวนะคบ ผสาวขาเลาะ คอไรคบ บอกหนอย? กลมขอคดเหนท 1: ตอบ Comment 1A: สายเทยว วนๆไมท างาน ชอบเทยวเตร Comment 1B: เลาะแปลวาเทยว Comment 1C: ผสาวขาเลาะ แปลวา ผหญงชอบเทยว Comment 1D: ถาเปนสมยนกสาวสายเทยวอะครบ ประมาณน ^ Comment 1F: ขาเลาะ=ขาเทยว ขาโดดเรยน 55555 Comment 1G: คนทชอบเทยวคะ Comment 1H: ชอบเทยวอะคะ Comment 1I: เลาะแปลวาเทยวคะ .. Comment 1J: เอาเปนภาษากลางนะคอ แปลวา ผญชอบเทยว แบบสายยอไรง Comment 1K: แปลวาผหญงชอบเทยวไมใชผหญงทชอบเรยน กลมขอคดเหนท 2: (มการบงชชดวาเปนผ ฟงจากภมภาคอน) Comment 1L: ตวๆตวเปนคนเจยงใหมกะ Comment 1M: เมองนาน กวาเลาะแปลวา เทยว หรอ แอว เหมอนกนครบ ผมคนแป (แพร) เคยไป

ท างานอยนานพกนง


1835

IC-HUSO 2017

Comment 1N: ใชๆ ๆ เคากอเปนคนเหนอนะ แตไมรวา ขาเลาะ คออะไร แตถา ชอบเทยว ภาษา เหนอ จะพดวา โละแอว ออ Comment 1O: ผมกนกวามนจะไมเหมอนกน แฮรๆ Comment 1P: มนเปนก าเมองบาเกาเหมอนกนนะก าวาเลาะเนย Comment 1Q: คนเชยงใหม มาเกาะดวยจา~ Comment 1R: เลาะภาษาเหนอมนแปลวาแอวเปนนยๆ แตมนจะแอวแบบสอดไปตางปนตางเพ

เขาใจกอหา แปลยากเหมอนกนเนอ!! เตยวเลาะขนกองลองกอง จะอนนะ Comment 1S: ผม กอกนวาภาษาอสาน บเหมอนคนเจยงใหม เรยลองถามพองอะคบ Comment 1T: ขอบคณคบบบ ^^ เมอกอนคดวาผสาวขาเลาะ แปลวา ผหญงขาใหญ อะไรประมาณ

นอะ 😅😅เขาใจผดมาตลอดสเรา แฮรๆ พอดผมเปนคนเชยงใหมเลยมายเขาใจ Comment 1U: งงเหมอนกนเจา555+แปลบาออก Comment 1V: เยๆมคนทแปลไมออกเหมอนเราดวย แฮรๆ😅😅 Comment 1W: เลาะกอแปลวาแอวนะคบ ผมคนเจยงฮาย ความหมายเหมอนกน อยางเชนก าวาก า

วา ลกไปเลาะไปแอวสาวบานเหนอก า ตางเจยงฮาย ประมาณนคบ กลมขอคดเหนท 3: Comment 2: แลวประโยคทวา นนเปนบญบานใด แปลวาอะไรหรอคะ มงานบญหรอ Comment 2A: (งานบญ) ภาษาอสาน คอ งานเทศกาลตางๆ หรองานรนเรง ในเพลงประมาณวา เรองเรยนไม

รหรอก แตถาเรองเทยว มเทศกาลทไหนรหมด, ยนดใหค าปรกษา ภาษาอสานครบ เพลงอนๆกได เพอเผยแพรวฒนธรรมทองถน

กลมขอคดเหนท 4: Comment 3: ฟาวเลกกนแหนเถาะ แปลวาอะไรครบ? Comment 3A: ประมาณวารบเลกกนหนอยนะ Comment 3B: แปลวารบเลกกนหนอยเถอะ คะ เหมอนกบแชงใฟรบๆเลกกนเสยท



IC-HUSO 2017

กลมขอคดเหนท 5: Comment 4: ซอมเบงอยเดอคอไรคาา ซอมคอแอบดงปะคาา55555 นกคนเหนอเหมอนกน55 Comment 4A: แอบมองอยนะ Comment 4B: คะแปลวา แอบดอยนะ ไรง��😅 5.2 เพลงพนบานลกทงอสาน 2: เพลงไมออยไฟ (เผยแพรเมอ 9 ม.ย. 2016 / ศลปน : โอ-สายญ & เอ-สญญา ลาวลย / ค ารอง-ท านอง : เตย อธบดนทร) เนอเพลง

กะยอนวาฮกแฮง กะยอนวาแพงหลาย แตอาจสบแมนอายทพาเจาไปฮอดฝง อาจสเปนเขาผ พอ อายอาจสยอมเปนผพาย ถงตองเสยใจยอมไดเพอคนทอายฮก

เคยฮกนองส าใดอายบอกจากใจวาฮกคอเกา แตนองเลอกเขาคนเกาตองยอมจากไป เศษไมบอาจขวางตาโตถวงบอาจไปขวางใจ หลกทางใหฟนดนใหญคอเขาเขาฮวมหอ

สบดงบรงเจาไว อายเขาใจทางนองเลอกยาง ถงน าตาพงบเปนหยงอายสรบเอา (o1),(a2)ฮกนองส าใดเปนแคไมออยไฟกะพอ ไดเปนโตลอใหฮกของเจาสมหวง

ยอมเปนผแพถงสถกไฟสมกะซาง เจบเพอนองนางเปนหยงอายสเฮดบได

ใหนองไปด ใหนองไปมความสข ถงอายเปนทกขส าใดกะสอดเอา อวยพรสงทายคนทอายฮก ใหนองโชคดกบเขา จากใจเปอนขเถาของไมออยไฟ เจบเพอนองนาง สดทายอายตองเฮดใหได

การเสนอขอคดเหนของผฟงเพลง: Comment 1: กะยอนวาฮกแหง กะยอนวาแพงหลาย คนทอายเลอกคอสบแมนนอง กะขอใหอายโชคดกะคน

ทอายเลอก ทอนนแปลวาอะไรหรอคะ? Comment 1A: กเพราะวารกมาก กเพราะวาหวงมาก ผลการวเคราะหขอมลจากเพลงลกทงอสานทง 2 เพลงน แสดงใหเหนวา ผ ฟงเพลงลกทงอสานซงประกอบดวยคนอสานและผ ฟงเพลงจากภมภาคอน มการแลกเปลยนมมมอง ความคด ทศนคต รวมถงการเปรยบเทยบความเหมอนและความตางของค าทถกสรางขนในภาษาอสาน และเชอมโยงความหมายของค า กบค าทถกสรางขนในวฒนธรรมของตน กอใหเกดกระบวนการสอสารขามวฒนธรรมระหวางภมภาคในบรบทของไทยในแงมมอตลกษณทางภาษา


1837

IC-HUSO 2017

6. สรปและขอเสนอแนะ ค าและความหมายของค าในภาษาอสาน ถกสรางขนตามรปแบบวถชวต การด ารงชวตและประสบการณ โดยผานกระบวนการของความคด กระบวนการเรยนรของคนในภมภาค และรบรจนกลายเปนมโนทศน และสอความหมายของค า ในรปแบบของวฒนธรรมอสาน น าไปสการเขาใจความหมายของค าในวฒนธรรมอสาน รวมถงการเชอมโยงความหมายของค าในวฒธรรมภมภาคอน ๆ ของตนเอง ซงสอดคลองกบแนวความคดของ พชร พลาวงศ (2558) จากการทบทวนงานวรรรกรรมทเกยวของ ทไดกลาวไววา “การศกษาอรรถศาสตรจ าเปนตองศกษาปจจยหลก ๆ ในการสอความหมาย อาท แนวคดในเรองวธการใชภาษาเพอสอความหมาย จงตองศกษาบรบทของจตใจของมนษย (human mind) กระบวนการของความคด กระบวนการเรยนรและรบรจนกลายเปนมโนทศน และการสรางมโนทศน จนกลายเปนความหมายเชงมโนทศน กระบวนตาง ๆ เหลานจะรวมกนกบประสบการณตาง ๆ ทมนษยมตอโลกโดยใชภาษาสอเปนความหมาย” และยงสอดคลองกบแนวคดของ อดม วโรตมสกขดตถ (2537) ทไดอธบายถงการสรางค าในภาษามนษยเพอใหเกดความหมายไววา “เราเชอวามโนทศนเกยวกบภาษาของมนษยนนคลายคลงกน เพยงแตวาสงแวดลอมและวฒนธรรมอาจจะท าใหการก าหนดค าแตกตางกนไป สดแตวาสงทมนษยเหนและเกยวของกบชวตประจ าวนของเขาเปนอยางไรเทานนเอง” อยางไรกด ผวจย ยงพบผลการวจยจากการวเคราะหขอมลอน ๆ ทไดชใหเหนวา ยงมเพลงลกทงอสานอกหลายเพลง ทไดรบความนยมโดยคนภมภาคอน ซงอาจจะไมมการแลกเปลยนความคดเหนกนในเรองของค าและความหมายทใช แตไดแสดงใหเหนถงการสอสารขามวฒนธรรมของคนไทยในภมภาคตาง ๆ ดงตวอยางตอไปน ตวอยางท 1: เพลงพนบานลกทงอสาน 3: อายมเหตผล (เนอรอง/ท านอง : เบล ปทมราช

เนอเพลง

ฮกทเจาใหมา มนมคาส าหรบโตอาย อายบเคย สท ารายมน อายนแคเพยงเจยมตว กอนทนหวสมาพวพน โปรดอยามาถมความฝน ทอายเลยหนา

บเคยใหใจกบไผ ทงหวใจกะมแตเจา ผแส ผสาว บเคยสหวซา แตตองยอมรบความเปนจรง เพอผหญงทอายเหนคา ใหคนใหมทเขาเขามา ดแลใหด

ส าหรบอายแลวเจานนมคา ทผานมาอายฮกเจาจรง ใหเกยรตนองเปนผหญง ทอายนนม อยากเอยปากเรยกเธอวาแฟน เดนควงแขนสกครงกยงด อยากใหฮวาทเฮดแบบน อายมเหตผล

(ซ า *, **)



IC-HUSO 2017

แคอยากบอกใหนองเขาใจ อายบเคยคบใครหลายคน มแตเจาผ เดยวหนามล เชอใจอายเดอ อายฮกเจาบไดอหล ทงทใจนนมแตเธอ ยงหวงดกบนองเสมอ บเคยเปลยนใจ ยงหวงดกบนองเสมอ บเคยรกใคร

การเสนอขอคดเหนของผฟงเพลง: Comment 1: คนใตนะ แตชอบเพลงนมาก รองทกครงทจบไมค Comment 1A: ผมคนใต รองเพลงนทกครงทจบเขยด Comment 1B: ผมกคนใตนะรองทกวนทจบกบ Comment 1C: ผมกคนใตนะ รองทกครงทจบโปเกมอน Comment 1D: ผมกคนใตนะ รองทกครงทจบรปเธอ Comment 1F: คนเหนอครบ แตกะชอบเพลงนขนาด Comment 1G: ไชชอบมาก เรากคนใต Comment 1H: นารกดครบสาวใตรองเพลงลกทง Comment 1I: ผมคนเหนอครบเวลาขบรถเเลวฟง ซงมากเลย ตวอยางท 2: เพลงพนบานลกทงอสาน 4: คคอง (กอง หวยไร)

เนอเพลง ค าวาฮกเกดขนทใด เกดกบไผมนบส าคญ มนจะอยตรงนน บหายตามกาลเวลา วาสผานมาดนปานใด ในหวใจบเคยรางลา ยงจดจ าทกถอยวาจา ทเฮาเวาตอกน

เมอสวรรคแยกกายเฮาสอง จากคครองเปนคนอนไกล เหลอแตค าสญญาใชไหมทยงคงอย แมนวาเจาสเกดเปนหยง บเคยคดซง ยอนฮกคนฮ สเคยงขางใหไดฮ หวใจยงคงเดม

*บมอหยงมาพงทลาย ความฮกเฮาสองลงได แมดนสลายยงมนคงคอจงตอนเรม

ฮกทแลก ดวยแหกกฏฟา ถงมน าตาเขามาแตงเตม ความปวดราวสเขามาเสรม บเคยคดยาน

**ในวนนเฮาเจอกนแลว ยงบแคลวจ าตองจากลา คนทเฮาตามหา เปนหยงคอบสมใจ ใหคองถาอกกพนปใหอยตรงนอกนานเทาไหร ขอเพยงแค เธอจ าฉนไดชาตไหนกรอเธอ

(ซ า */**)


1839

IC-HUSO 2017

5.4.1 เกดปรากฎการณ รองเพลง คคอง เปนภาษาเมองเหนอ (By Nutty Nathamon & Aomtang) Comment 1: คนเหนอมแตคนนารก Comment 1A: จรงปะหนคนเหนอนาเจา Comment 1B: นองกคนเหนอเจา Comment 1C: คนอสานกนารกเหมอนกนนะ 5.4.2 เกดปรากฎการณ รองเพลง คคอง เปนภาษาใต (คคอง เวอชนภาษาใต – ตองวฒนา) Comment 1: เพราะหนดพตอง เหอ นองฟงภาษาอสานไมรเรอง พเอามาแตงเปนภาษาใตถงฮายมนถกใจ Comment 2: มนกอซงงง ในแบบฉบบ ใต นะเราวายงผมคนใตเขาถงเนอเรยย Comment 3: เพราะจง คนใตเคมเสนกนทกคนปะเนย555 Comment 4: ถงจะไมเพราะเหมอนอสานกไมเปนไร เพราะๆมากครบ ใครไมชอบชางมนแตผมชอบ Comment 5: เพราะๆนะคะภาษาอสานกเพราะภาษาใตกเพราะภาษาเหนอกเพราะนะคะขอชมจากใจ จรงๆนเปนคนอสานคะ Comment 6: ไมวาจะภาคไหนถารองเพลงเพราะไดอารมณ มนกเพราะหมดแหละครบ ผมคนอสาน ผมยง ชอบเลยเวอรชนใต Comment 7: ภาษาเหนอเพราะแบบ หวานๆ ภาษาอสานเพราะแบบ ซงๆ ภาษาใตเพราะแบบ เพลนๆ รอภาษากลางยนะครบ ขอเสนอแนะ ส าหรบการตอยอดองคความรและสานตอแนวคดจากผลทไดในงานชนน จะเปนการด ถาจะใชสอใหเปนประโยชนในการรวบรวมขอมล โดยอาจจะตงค าถาม ถามคนภมภาคอนทไมใชคนอสาน โดยสรางกจกรรมในลกษณะ ใหแปลเปนภาษาไทยกลาง (Standardized Thai) ซงผวจยไดลองสรางกจกรรมดงกลาว และไดผลการทดลองดงตอไปน



IC-HUSO 2017

กจกรรมท 1 : ระดบวล ส านวนอสานวนน...'กอดกนองตง' แปลวาอะไร Comment 1:กอดกนกลมดก รเปลาคะ Comment 2:กอดกนกลมเชยว Comment 3:ภาษานนารกกวาแปลอกคะ อาจารย Comment 4:กอดกนกลมเบยยย:) Comment 5:กอดกนกลมเลยนะมง คะอาจารย ฮาๆ กจกรรมท 2 : ระดบยอหนา

"เปลยนผบาวหลายเทอ บแมนวาเบอ หากมอใด อายถม นองจงบเจบ ความฮกครากอน สอนใหเหน

กอนสฮกผใดเปน ตองฮกเจาของกอน" Comment 1: "การทเปลยนผชายหลายคนนไมใชวาเบอหรออะไรนะ แตถาหากวนไหนพเลกกบนองไป นองจะไดไมรสกเจบ ความรกในอดตทผานมาสอนใหไดเหนวากอนทเราจะรกใครนน เราตองรกตวเองกอน" Comment 2: ควงคชายหลายหนาหาใชเบอ นองกเผอกลวพหนนองหาย รกครงกอนหวใจนองพงทลาย รกแทบตายสดทายรกตวเอง กจกรรมท 3 : การเชอมโยงกบภาษาประเทศเพอนบานซงเปนตระกลภาษาเดยวกน เชน ภาษาลาว

ใครแปลประโยคนใหเปนภาษาไทย ไดบางคะ ....."ມກບາວບ ເປນ" Comment: มกบาวห าเบม (ค าตอบทถกตองคอ มกบาวบเปน) จะเหนไดวา กจกรรมทไดน าเสนอในบทความน สอดคลองกบแนวความคดของ พชร พลาวงศ (2558) ทกลาวไววา การใหความหมายในแนวของนกปรชญารวมกบนกภาษาศาสตรในความพยายามอธบายเกยวกบการใหค าจ ากดความ เกยวกบความหมาย 3 ประการคอ 1. ใหค าจ ากดความถงธรรมชาตของความหมายของค า 2.


1841

IC-HUSO 2017

ใหค าจ ากดความถงธรรมชาตของความหมายของประโยค 3. อธบายกระบวนการการสอสารดวยภาษาทประกอบดวยค าและประโยค ทายสดน ขอสรปโดยยอในภาพรวมกวาง ๆ วา ผลการวจยและกจกรรมทงหมดทน าเสนอในบทความน เปนเพยงขอเสนอแนะและแนวทางในการศกษาค าและความหมายของค าในเพลงลกทงอสาน เพอชแนะใหกบผ ทสนใจประเดนหวขอดงกลาวน าไปขยายผลการศกษาในระดบตอไป บรรณำนกรม พชร พลาวงศ. (2559). ความรเบองตนทางอรรธศาสตร. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลย รามค าแหง. อดม วโรตมสกขดตถ. (2537). ภาษาศาสตรเหมาะสมยเบองตน. กรงเทพมหานคร: ตนธรรม ส านกพมพ. Bovee, C.L., Thill, J.V., & Schatzman, B.E. (2003). Business communication today. New

Jersey: Prentice Hall. Dignen, B. (2011). Communicating across cultures. Cambridge: Cambridge University Press. Sriussadaporn-Charoenngam, N.& Jablin F.M. 1999. An exploratory study of communication

competence in Thai organizations. The Journal of Business Communication, 36, 383- 417.

Watcharakaweesilp, W. (2008). Business Transactions in the Thai Context: Taking an Inside

Look at English Language, Thai Culture, and Cross-Cultural Communication. Journal of Humanities and Social Sciences, 25(3), 110-128.


2nd-3rd November 2017, Faculty of Humanities and Social Sciences, KhonKaen University, Thailand |

IC-HUSO 2017

Causes of Changes in Sakon Nakhon Cultural Landscape

in The Period of 1892-1932

Anuwat Karnthak1, Songyot Weerataweemat2

1Faculty of Architecture Urban Design and Creative Arts Mahasarakham University, Thailand, 2Faculty of Architecture Khon Kaen University, Thailand

1E-mail: [email protected], 2E-mail: [email protected]

Abstract

Considering the external stimulus factors of Sakon Nakhon’s cultural landscape changes;

the aggression of French and the internal problem factors of the city administration of the royal

court effected the new administration system management under the Monthon Thesaphiban

during 1892-1932. Otherwise, the unified centralization “Siam National State” caused the cultural

landscape of the whole provinces in Siam changed, even Sakon Nakhon. The important cultural

changes factor was a new government center building where was located in the north of the city

which supported the new government system policies. The increasing of China town and Chinese

buildings in the central of Sakon Nakhon where were built from personal tax, and also and the

state railway building and the expanding state export promoting were its economic factors. The

educational institutions and infrastructure development, including the new social group were its

social factors. These were followed the modern education and city administration state policies.

The provinces Thai Sangkha administration system was also changed, so the temples must

manage their own properties which became the increasing commercial temples and monastery

properties development model. In conclusion, the main factor of Sakon Nakhon cultural

landscape changes in this period was the royal Siam centralization as the Monthon Thesaphiban.

Keywords: Cultural Landscape, theMonthon Thesaphiban, Sakon Nakon

|Proceedings of 13th International Conference on Humanities & Social Sciences 2017 (IC-HUSO 2017) 2nd-3rd November 2017, Faculty of Humanities and Social Sciences, KhonKaen University, Thailand

1843

IC-HUSO 2017

เหตปจจยการเปลยนแปลงภมทศนวฒนธรรมเมองสกลนคร ในชวงป พ .ศ. 2435 – 2475

บทคดยอ

จากปจจยภายนอกอนไดแก การรกรานจากฝรงเศส และปจจยภายในทเปนปญหาดานการปกครองหวเมองตางๆ ของราชส านกสยาม ท าใหมการจดระเบยบการปกครองใหมภายใตระบบมณฑลเทศาภบาล ในชวงป พ.ศ. 2435-2475 หรออกนยยะหนงคอการรวบรวมอ านาจเขาสศนยกลางเพอสราง “รฐชาตสยาม ” ใหเปนปกแผน ซงปฏบตการดงกลาวท าใหเกดการเปลยนแปลงทางภมทศนวฒนธรรมในหวเมองสยามรวมถงเมองสกลนครโดยการเปลยนแปลงทางภมทศนเมองจากเหตปจจยดานการปกครองทส าคญคอ การสรางศนยราชการเมองขนใหมบรเวณทศเหนอของเมองเพอรองรบระบบการปกครองใหม สวนการเปลยนแปลงภมทศนทเกดจากมตทางเศรษฐกจนน ไดเกดยานการคาและตกแถวของคนจนขนในยานกลางเมองสกลนคร อนมเหตปจจยมาจากการเกบภาษบคคล การสรางทางรถไฟและการขยายตวของการสงออกของรฐ สวนมตทางสงคม ไดเกดสถานศกษาและการพฒนาโครงสรางพนฐานรวมถงกลมทางสงคมใหม อนเปนผลมาจากนโยบายรฐในการจดการศกษาและการพฒนาเมองใหทนสมย ส าหรบมตทางศาสนาและวฒนธรรม มการเปลยนแปลงระบบการปกครองสงฆในหวเมอง โดยก าหนดนโยบายใหวดจดการทรพยสนดวยตนเอง น ามาสรปแบบการพฒนาพนทธรณสงฆในเชงการคามากขน ซงสรปไดวาการเปลยนแปลงภมทศนวฒนธรรมของเมองสกลนครในชวงเวลาน มเหตปจจยหลกมาจากนโยบายการรวบรวมอ านาจเขาศนยกลางของราชส านกสยามโดยผานการปกครองแบบมณฑลเทศาภบาล

ค าส าคญ :ภมทศนวฒนธรรม, มณฑลเทศาภบาล, เมองสกลนคร



IC-HUSO 2017

1. บทน า

การเปลยนแปลงการปกครองจากระบบอาญาสเปนระบบมณฑลเทศาภบาลในป พ.ศ. 2435 สงผลตอนโยบายการพฒนาประเทศในดานตางๆ ท าใหเกดการเปลยนแปลงทางกายภาพของเมองในระดบกวาง ซงถอวาเปนชวงเวลาทมการเปลยนแปลงภมทศนวฒนธรรมชมชนครงใหญอกชวงหนง นโยบายการจดระเบยบการปกครองในหวเมองอสานเปนแบบมณฑลเทศาภบาล มเหตปจจยจากการรกคบในการลาอาณานคมของจกรวรรดฝรงเศสและปญหาภายในของหวเมองอสานเอง โดยในป พ.ศ. 2405 ฝรงเศสไดสงก าลงทหารเขายดครองเมองไซงอนและโคชนไชนายดครองกมพชาในป พ.ศ. 2406 และยดครองดนแดนเวยดนามไดทงหมดในป พ.ศ. 2428 ซงในขณะนนดนแดนของเวยดนามตดกบสยามในบรเวณทเปน สปป. ลาว ในปจจบน ท าใหเกดปญหาเรองพรมแดน.ระหวางสยามกบฝรงเศสเพราะฝรงเศสมนโยบายในการขยายอทธพลเขามาในหวเมองชายแดนอสาน โดยเรมจากสงบาทหลวงเขามาสอนศาสนาในเขตเมองอบลราชธาน สกลนคร นครพนม และอ านาจเจรญ พรอมกบเกลยกลอมใหราษฎรเอาใจออกหางจากสยาม จงท าใหราชส านกสยามตองสงขาหลวงมหาดไทยจากกรงเทพเขาไปประจ าทจ าปาศกด เพอหยดการแทรกแซงของฝรงเศส (สรตน วรางครตน, 2537: 19) ตอมาในป พ.ศ. 2429 ม.ปาว ผชวยกงสลฝรงเศสประจ าหลวงพระบางไดส ารวจและจดท าแผนทดนแดนฝงซายแมน าโขงทงหมด ซงฝายสยามกอนญาตใหส ารวจโดยไมคดคานแตอยางใด ตอมากเกดสถานการณความขดแยงเรอยมาจนถงป พ.ศ. 2436 ฝรงเศสไดน าเรอรบปดอาวไทยท าใหสยามตองเสยดนแดนฝงซายแมน าโขงทงหมดใหกบฝรงเศส (อทยทศ บญช, 2536: 87-90) ยทธศาสตรการยดครองดนแดนลมแมน าโขงของฝรงเศสมเปาหมายเพอการคาทเชอมโยงจากชายฝงทะเลจนใตของเวยดนามเขาสจนตอนใตโดยผานล าน าโขง ท าใหเขตพนทหวเมองอสานตกเปนเปาหมายในการเขายดครอง ซงราชส านกสยามไดด าเนนการใชนโยบายปองกนโดยมลกษณะทคอยเปนคอยไปและจดการอยางระมดระวง ควบคไปกบการพฒนาพนทอสานในดานการคมนาคม การทหาร การปกครอง จนในทสดกสามารถดงอ านาจเขาสศนยกลางหรอราชส านกสยามไดส าเรจ

การทราชส านกสยามดงอ านาจการปกครองเขาสศนยกลางส าเรจท าใหเกดการเปลยนแปลงหลายประการในดนแดนอสาน ทงดานระเบยบประเพณ การปกครอง ซงแสดงใหเหนถงความเปนอนหนงอนเดยวกนระหวางราชส านกกบมณฑลอสาน ราชส านกจงวางใจราชการชายแดนมากขน ประกอบกบฝรงเศสมทาทคกคามนอยลง โดยเหนไดจากในรชกาลท 6 ไดอนญาตใหขาหลวงตางพระองคในมณฑลอสานยายกลบกรงเทพไดโดยแตงตงขาราชการเขาปกครองพนทแทน ขณะเดยวกนฝรงเศสและสยามไดใหความสนใจในการพฒนาดานเศรษฐกจมากขน ท าใหแหลงสนคาทส าคญในมณฑลอสานไดรบความสนใจจากทงสองฝาย โดยสยามไดตดสนใจขยายทางรถไฟจากโคราชไปยงมณฑลอสาน (โคราช-อบล) กอนฝรงเศสทมโครงการกอสรางทางรถไฟจากชองสะเมดไปยงพระตะบอง เพราะเกรงวาถาฝรงเศสสรางทางรถไฟเสรจกอนจะดงสนคาจากมณฑลอสานเขาสตลาดเขมร แทนตลาดโคราช (อราลกษณ สถรบตร, 2526: 194-196) ซงโดยรวมแลวการจดระเบยบการปกครองในครงนมเปาหมายเพอการสรางความเปนรฐชาตสยาม โดยใชนโยบายในการรวบรวมอ านาจเขาสศนยกลางของราชส านกเพอสรางความเปนหนงเดยวของคนในชาต ซงกระบวน การรวบรวมอ านาจเขาสศนยกลางนนไดด าเนนการในหลากหลายมาตรการและทวถงในทกมต ทงดานการเมอง การปกครอง ดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ผลจากการด าเนนมาตรการตางๆ ในการรวบรวมอ านาจเขาสศนยกลาง กอใหเกดการเปลยนแปลงครงใหญในหวเมองอสานรวมถงเมองสกลนคร อนเปนปจจยทท าใหเกดการเปลยนแปลงทางกายภาพเมองหรอภมทศนวฒนธรรม


1845

IC-HUSO 2017

บทความวจยนในสวนแรกเปนการอธบายถงบรบทของการเปลยนแปลงการปกครองในดานสาเหตและผลกระทบจากการเปลยนแปลงการปกครองสระบบมณฑลเทศาภบาล เพอใหเกดความเขาใจในบรบทหลกของประเทศทสงผลตอการเปลยนแปลงภมทศนภายในยานเกาเมองสกลนคร ส าหรบเนอหาในสวนทสองกลาวถงการเปลยนแปลงภมทศนวฒนธรรมในยานเกาเมองสกลนครทมนยยะส าคญ อนเปนผลจากการเปลยนแปลงการปกครองและเหตปจจยอนทเกดขนในทองถน เพออธบายถงความสมพนธของการเปลยนแปลงภมทศนวฒนธรรมทเกยวของกนระหวางบรบทมหภาคกบบรบททองถน อนเปนการศกษาประวตศาสตรการเปลยนแปลงดานกายภาพของทองถนทเกยวพนกบประวตศาสตรชาต ทมงเนนการศกษาองคประกอบทางกายภาพทเกดขนจากพฒนาการของมตตาง ๆ ในทองถนทงดานการเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ซงสะทอนออกมาในรปแบบของกายภาพทยงคง

2. ระเบยบวธวจย

ขนตอนการศกษาใชแนวทางการศกษาประวตศาสตรทองถนรวมกบการศกษาประวตศาสตรชาตในชวงการปกครองแบบมณฑลเทศาภบาลในป พ.ศ. 2435-2475 เพอสบคนประเดนทมความเกยวของกน โดยเฉพาะประเดนทท าใหเกดการเปลยนแปลงทางกายภาพของยานเมองเกาสกลนคร ซงการศกษาดานประวตศาสตรดงกลาวไดศกษาในประเดนดานการเมอง การปกครอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม เพอใหเกดความเขาใจในความสมพนธของมตดานตางๆ ทงจากบรบทมหาภาคจนถงบรบททองถน เพอการสรปเหตปจจยทท าใหเกดการเปลยนแปลงองคประกอบทางกายภาพของยานเมองเกาสกลนครหรอทเรยกวาการเปลยนแปลงทางภมทศน

ผงเมองกอน พ .ศ. 2435

ผงเมองชวง พ.ศ. 2435- พ.ศ. 2475

N N

วดพระธาตเชงชม

คเมอง

หนองหาน

หนองหาน

คเมอง

วดพระธาตเชงชม

สระพงทอง

สระพงทอง

“ภาพท 1” แสดงพฒนาการเมองสกลนครกอนและหลงการเปลยนแปลงการปกครองแบบมณฑลเทศาภบาล



IC-HUSO 2017

วฒนธรรม โดยขอบเขตการวจยดานพนทไดก าหนดขอบเขตพนทยานเมองเกาสกลนครทเปนพนทภายในเขตคเมองโบราณ ซงเปนพนทเมองเกาทมการตงถนฐานมาอดต โดยมขนตอนการศกษาดงน

2.1 ทบทวนวรรณกรรมและเอกสารทเกยวของ การศกษาเอกสารประวตศาสตรในยคปจจบนทงในระดบชาตและระดบพนท (ปมเมอง) เพอจดท า

ประวตการ เปลยนแปลงทางกายภาพของเมอง และจดระบบบนทกขอมลโดยบนทกเปนชวงเวลาทมการเปลยนแปลง (Time Line Sheets) ประกอบกบภาพถายทางอากาศและภาพถายในอดต โดยจดท าแผนทประกอบในแตละชวงเวลาการเปลยนแปลง และศกษาประวตศาสตรและพฒนาการทางสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรม ในประเดนทเกยวของกบการท าใหเกดการเปลยนทางภมทศนวฒนธรรม จากอดตจนถงปจจบน และบนทกลงใน Time Line Sheets ในแตละชวงเวลาทมการเปลยนแปลง

2.2 การส ารวจและเกบขอมลสภาพพนทศกษา การส ารวจรายละเอยดขององคประกอบทส าคญทางภมทศนวฒนธรรมในยานเมองเกาสกลนครท

พบจากการทบทวนวรรณกรรม และจากการส ารวจ น ามาบนทกโดยการถายภาพและจดบนทกลงในแผนท ซงผลการส ารวจจะท าใหทราบขอมลสภาพปจจบนของพนท และสภาพขององคประกอบทางภมทศนวฒนธรรม รวมถงการส ารวจและเกบขอมลทางสงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรม

2.3 ขนตอนการวเคราะหขอมล เพอสบคนเหตปจจยและผลของการเปลยนแปลงของกายภาพทางภมทศนวฒนธรรม โดยวเคราะห

ขอมลจาก Time Line Sheets เพอวเคราะหหาความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงทางกายภาพ กบสภาพทางสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรม เพอสรางสมมตฐานของเหตและปจจย ทท าใหเกดการเปลยนแปลงทางภมทศนวฒนธรรม และพสจนสมมตฐานโดยการสมภาษณผรและนกวชาการในพนทเชน กลมคณะกรรมการจดท าปมเมอง กลมรกษสกล นกวชาการในทองถน เปนตน เพอน าเสนอขอมลและตรวจสอบสมมตฐาน รวมทงสบคนเอกสาร หลกฐานในทองถนเพมเตมในประเดนการเปลยนแปลงจากอดตถงปจจบน ทงดานกายภาพ สงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรม

2.4 สรปผล สรปเหตปจจยและผลของการเปลยนแปลงของกายภาพทางภมทศนวฒนธรรม โดยสรปเหตและ

ปจจยจากภายในและภายนอกทท าใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบทางกายภาพของยานเมองเกาสกลนครหรอรปแบบทางภมทศนวฒนธรรม


1847

IC-HUSO 2017

3. ผลการศกษา

การจดระเบยบการปกครองใหมภายใตระบบมณฑลเทศาภบาลไดเรมกระบวนการอยางเปนระบบและครอบคลมทกดานเชน ดานการเมองการปกครอง ดานเศรษฐกจ ดานสงคมและวฒนธรรม กระบวนการตางๆดงกลาวท าใหเกดการเปลยนแปลงทางภมทศนวฒนธรรมในหวเมองอสานรวมถงเมองสกลนครดงน

3.1 เหตปจจยทางการเมองการปกครอง

หลงจากการเปลยนแปลงการปกครองเปนแบบมณฑลเทศาภบาล โครงสรางการบรหารงานปกครองในดานตางๆไดถกปรบโครงสรางใหม โดยมระบบต าแหนงทางราชการทซบซอนและมจ านวนมากขน ซงตางจากการปกครองในรปแบบเดมทมเพยงเจาเมองและกรมการเมองจ านวนไมมากนก ท าหนาทก ารบรหารกจการบานเมองโดยใช “โฮงเจาเมอง” เปนทท าการในการวาราชการดานตางๆ ภายใตแนวคดหลกในการจดระเบยบราชการใหมนนตองการรวบรวมอ านาจเขาสสวนกลาง ซงกลาวอกนยยะหนงคอตองการลดอ านาจบทบาทของกลมผปกครองเดมในพนท ท าใหเกดองคประกอบทางกายภาพทรองรบแนวคดดงกลาว อนเปนเหตปจจยในการเปลยนแปลงภมทศนเมองสกลนครโดยเหตปจจยในมตทางการเมองการปกครองมดงน

3.1.1 การสถาปนาศนยกลางอ านาจการปกครองใหม

การกอสราง”ศาลาวาการเมองสกลนคร” ในป พ.ศ. 2453 บรเวณสนามมงเมองทางดานทศเหนอของเมองสกลนคร เปนสงทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงอ านาจผปกครองใหมทมาจากสวนกลาง โดยยกเลกทท าการเดมบรเวณโฮงเจาเมองพระยาประจนตประเทศธาน (โงนค า) เจาเมองคนสดทาย ซงศาลาวาการเมองสกลนครถอไดวาเปนสถานทราชการแหงแรกของเมองสกลนคร แสดงถงการเปนศนยกลางอ านาจการปกครองของระบบใหมทสวนกลางเปนผควบคม การตดตอราชการใดๆของราษฎรจะตองเขามาตดตอทศาลาวาการเมองเทานน ท าใหเกดการรบรของราษฎรในอ านาจการปกครองใหมชดเจนยงขน



IC-HUSO 2017

รายละเอยดของสงปลกสรางของศาลาวาการเมองประกอบดวย ศาลาวาการเมอง 1 หลง ยาว 24 วา กวาง 5 วา 16 หอง มหนามข 3 มข พน 2 ชน ฝาและพนใชไมกระดานตะเคยน หลงคามงกระเบองไม มรวไมรอบทง 4 ดาน นอกจากนไดมการสรางบานพกผวาราชการเมอง 1 หลง ยาว 8 วา 1 ศอก กวาง 5 วา มมขหนา 3 หอง ยาว 3 วา 3 ศอก กวาง 3 วา พนฝากระดานหลงคามงกระเบองไม (สรตน วรางครตน , 2522: 34) ซงถาวเคราะหทางสถาปตยกรรมแลวพบวา เปนรปแบบอาคารทแตกตางไปจากเรอนของชาวบานทวไปและมขนาดใหญโ ตนาเกรงขาม อนเปนการแสดงออกถงอ านาจการปกครองทมนคงและเปนสถานทปดเนองจากมรวลอมรอบ ประชาชนทวไปไมสามารถเขาถงไดงาย ซงการเกดขนของศาลาวาการเมองสกลนครนนเปนการเกดขนของพนทแบบใหมในทางภมทศนวฒนธรรมของเมองสกลนคร

พนทแบบใหมอกแหงหนงทเกดขนพรอมกบศาลาวาการเมองคอ “สนามมงเมอง” มลกษณะเปนสนามเปดโลงเพอใชเปนพนทประกอบกจกรรมของเมองและของหนวยงานราชการตางๆ เชน การชมนม สวนสนาม จดงานรนเรงตางๆ ซงพนทโลงขนาดใหญลกษณะนไมเคยมมากอนในเมองสกลนครเนองจากการชมชมและพธกรรมหรองานประเพณตางๆ ถกจดขนในบรเวณวด โดยเฉพาะอยางยงในวดพระธาตเชงชมหรอการจดกจกรรมประเพณของชาวบานบางครงกใชพนทวดประจ าคมดวยเชนกน ดงนนสนามมงเมองจงเปนพนทแบบใหมทตอบสนองตอกจกรรมแบบใหมของการปกครองแบบใหมทงสนและเปนการเปลยนแปลงทางภมทศนวฒนธรรมของเมองสกลนครในยคน

“ภาพท 2” แผนทแสดงทตงศาลาวาการเมองและสนามมงเมองทกอสรางในป พ.ศ. 2453

ศาลาวาการเมองสกลนคร

N

“ภาพท 3” ภาพพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 9 ทรงเสดจพระราชด าเนนเยยมเยยนราษฎร ณ อาคารศาลากลางหล ง เด ม (สถาบ นภ าษ า ศ ลปะและวฒ นธรรม มหาวทยาลยราชภฎสกลนคร, 2556)


1849

IC-HUSO 2017

3.1.2 การสถาปนาอ านาจตลาการ

ผลจากการจดระบบศาลยตธรรมใหมในการปกครองแบบมณฑลเทศาภบาลนน ท าใหมการตงศาลยตธรรมขนในหวเมองตางๆ ซงแตเดมการตดสนคดความจะตดสนโดยเจาเมองกรมการโดยใชโฮงเจาเมองเปนทท าการ ดงนนหลงจากการจดระบบศาลยตธรรมใหมจงมการกอสรางทท าการศาลและเรอนจ าขนในหวเมองตางๆ ซงเมองสกลนครไดกอสรางศาลยตธรรมในป พ.ศ. 2454 โดยปลดมณฑลประจ าจงหวดสกลนคร ในการสรางศาลยตธรรมและเรอนจ าขนเปนครงแรกในเมองสกลนครนนสงผลตอการบงคบใชกฎหมายตามระเบยบการปกครองใหม เนองจากการทมศาลและเรอนจ าตงอยใกลกบชมชนท าใหเกดความย าเกรงในกฎหมาย การกระท าความผดตางๆกจะถกด าเนนคดโดยงายและถอเปนตวแทนของอ านาจการปกครองของสวนกลางทเข าครอบคลมและสอดแทรกอยในวถชวตประจ าวนของราษฎรใหอยภายใตกฎเกณฑของกฎหมายใหม โดยมกองต ารวจทถกตงขนมาใหมเปนผสอดสองดแล

ส าหรบรปแบบของอาคารศาลยตธรรมทกอสรางครงแรกนน เปนอาคารไม 2 หลงๆละ 5 หอง กวาง 3 วา ยาว 6 วา 1 ศอก มมกหนา พนฝามงกระดาน นอกจากนยงมอาคารประกอบอนๆเชน ทพกแพง ทพกศภมาตรา ทพกสมหบญช ทพกแพทย เรอนเกบพสด เปนตน ส าหรบการกอสรางเรอนจ าไดกอสรางในป พ.ศ. 2450 โดยสรางเปนเรอนไมขนาดกวาง 5 วา ยาว 10 วา พนฝาไมกระดานหลงคามงกระเบ องไม มรวไมโดยรอบมณฑล และไดกอสรางเพมเตมอกครงในป พ.ศ. 2455 โดยกอสรางหลายอาคารเชน ทท าการพระธ ามรงคและทพก โรงครว โรงเลยง บอน า ยงขาว โรงฟอกเสอ โรงพยาบาล ปอมปน เปนตน (สรตน วรางครตน, 2522: 36) ซงศาลยตธรรมและเรอนจ าเปนพนทแบบใหมทเกดขนในเมองสกลนคร เปนพนทแหงการควบคมในการรบรของชมชนอนเปนผลมาจากการเปลยนแปลงการปกครอง ทท าใหเกดการเปลยนแปลงของภมทศนวฒนธรรมของเมอง

“ภาพท 4” แผนทแสดงทตงศาลเมองสกลนครและเรอนจ าทกอสรางในป พ.ศ. 2454

เรอนจ าเมองสกลนคร

N

“ภาพท 5” ภาพอาคารศาลจงหวดสกลนครหลงเกา บรเวณใกลกบสนามมงเมอง (สถาบนภาษา ศลปะและวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฎสกลนคร, 2556)



IC-HUSO 2017

3.2 เหตปจจยทางเศรษฐกจ

หลงจากระบบเศรษฐกจของสยามเขาสระบบการคาเสรเตมรปแบบอนเปนผลจากสนธสนญาเบาวรง ท าใหระบบการคาในระดบหวเมองเรมขยายตวมากขนตามไปดวย ส าหรบหวเมองอสานมปจจยหลกทกระตนระบบการผลตและการคาเกดขนจากการเกบภาษของรฐและการสรางทางรถไฟดงทกลาวมาแลวนน ยงมปจจยยอยอน ๆในการกระตนใหเกดการเปลยนแปลงระบบเศรษฐกจเชน การศกษาทท าใหประชาชนมความรในการประกอบอาชพทหลากหลายขน หรอการเขามาของคนจนในภาคอสานทประกอบอาชพหลกทางดานการคาและบรการ จากสถตพบวาจ านวนคนจนในภาคอสานในป พ.ศ. 2427 มจ านวน 500 คน และเพมเปน 6,226 คนในป พ.ศ. 2462 ซงเปนตวบงชวามการประกอบอาชพทางการคาและบรการมากขน (สวทย ธรศาศวต , 2546: 204-219) และจากปจจยทางดานเศรษฐกจดงกลาวท าใหการใชพนทในเขตเมองสกลนครไดมการปรบเปลยนการ ใชประโยชนทดนบางสวนเพอใชเปนพนทกจกรรมทางเศรษฐกจ รวมถงการกอสรางอาคารบานเรอนทตอบรบกบการใชงานเพอการคาโดยมรายละเอยดดงน

3.2.1 การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

การประกอบอาชพของชาวเมองสกลนครในชวงกอนการเปลยนแปลงการปกครอง ยงคงประกอบอาชพทางเกษตรกรรมเปนหลก มอาชพเสรมในการจบสตวน าจากหนองหานและการเกบของปาจากภพาน ระบบเศรษฐกจเปนการแลกเปลยนมากกวาการซอขายจงไมมยานการคาทชดเจน ตอมาเรมมการซ อขายแลกเปลยนมากขนโดยไดใชพนทบรเวณวดในการซอขายแลกเปลยนภายในคม แตหลงจากระบบเศรษฐกจเรมเขาสการผลตเพอการคามากขนไดเกดพนทการคาแหงแรกขนมชอวา “ตลาดเกา” (บรเวณลานคนเมองปจจบน) ซงเปนพนทวดศรบญเรองเดมทสรางในสมยเจาเมองคนท 2 แตตอมาเปนวดรางเนองจากไมมพระสงฆจ าพรรษาและไดถกทงรางอยชวงเวลาหนงจงไดใชเปนพนทตลาดเนองจากอยใจกลางเมองและมชมชนตงอยโดยรอบ ภายในตลาดมชาวบานพอคาคนจนและเวยดนามน าสนคามาขายเปนจ าพวกผก ปลา หรอของปา โดยวางขายกนบนโตะไมยาวเลกๆเรยงตอกนเปนแถวและมบางเจาทวางขายกนบนพนบรเวณรอบๆตลาด

อกหนงกรณในการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนดวยเหตผลทางเศรษฐกจคอ พนทวดกลางหรอวดศรคณเมอง ทกอสรางโดยเจาเมองคนท 1 ซงตอมาไดเปนวดรางเชนกนเนองจากไมมพระสงฆจ าพรรษา จนกระทงป พ.ศ.2477 คณะกรรมการวดไดสรางหองแถวบนทดนวดกลางอนเปนทดนธรณสงฆในการครอบครองของวดพระธาตเชงชม มการรอถอนเสนาสนะเกาออกและสรางเปน “ตลาดศรคณเมอง” และไดยายตลาดจากตลาดเกามาทตลาดศรคณเมองเพอสรางสนามมวยและสถานขนสงในเวลาตอมา (สพสนต เพชรค า ,2554: 68-69) ซงจากสองกรณดงกลาวในการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนภายในเมองสกลนคร เหนไดถงการพฒนาทางเศรษฐกจได


1851

IC-HUSO 2017

สงผลตอการเปลยนแปลงภมทศนเมองเพอตอบสนองระบบการคาทเพมมากขน และมอทธพลเหนอคณคาทางศาสนาและวฒนธรรม เหนไดจากการปรบเปลยนพนททางศาสนามาเปนพนททางการคาดงทกลาวมาขางตน

3.2.2 การเกดขนของสถาปตยกรรมเพอการคา

การเกดยานการคาของสงคมไทยในอดตเรมจากการใชพนทสาธารณะในชมชนหรอพนทวดเนองจากตงอยศนยกลางชมชนเปนพนทแลกเปลยนสนคาในชวงเชาหรอชวงเยน เมอตลาดขยายตวขนกขยบขยายหาทตงใหมภายนอกวด ซงแตเดมตลาดจะไมมการสรางทอยอาศยรวมอยดวย เมอการคาขายมปรมาณมากขนจงเกดอาคารพกอาศยของพอคาแมคารวมอยดวย ซงสวนใหญเปนคนเชอสายจน ท าใหบรเวณตลาดกลายเปนตลาดถาวรและพฒนาเปนยานการคาในเวลาตอมา (ศรศกร วลลโภดม , 2554: 115) ส าหรบรปแบบสถาปตยกรรมในยานเมองเกาสกลนครในอดต เดมมรปแบบเหมอนเรอนอสานทวไปกลาวคอเปนเรอนไม 2 ชนใตถนโลงหลงคามงหญาคาหรอแปนไม ตงอยเปนกลมโดยมวดเปนศนยกลางหรอทเรยกวา “คมวด” อยกนไมหนาแนนนกยกเวนบรเวณทเปนคมเจาเมองกรมการจะมความหนาแนนมากทสด เนองจากมบตรหลานและบรวารมากทตงบาน เรอนอยโดยรอบ ภายหลงจากเกดตลาดและยานการคาขนในเมองสกลนครบรเวณตลาดเกาและรมถนนเจรญเมองกเรมมการตงบานเรอนหนาแนนขนโดยกลมคนจน ซงอาคารมรปแบบเปนหองแถวไมชนเดยวหลายๆหองเรยงตอกนตลอดรมถนนสายเจรญเมองและถนนสขเกษม (สพสนต เพชรค า,2554: 120) เปนอาคารทมรปแบบสถาปตยกรรมแตกตางไปจากเรอนของชาวบานทวไป เนองจากวฒนธรรมการอาศยอย ในตกแถวไมปรากฏในวถชวตคนไทยมเพยงคนจนเทานนทคนเคยกบการอยอาศยในตกแถว ซงการเกดขนของตกแถวครงแรกในเมองสกลนครไดเปลยนภมทศนของเมองในยานการคาทเกดขนมาพรอมกนกบตกแถวและขยายตวตอมาตามถนนเสนตางๆกเปลยนรปแบบอาคารเปนตกแถวและบานไม 2 ชนทใชพนทชนลางส าหรบเปดเปนรานคา

“ภาพท 7” ภาพตลาดศรคณเมองในปจจบน ซงเดมเปนทตงของวดศรคณเมอง

“ภาพท 6” ภาพลานคนเมองในปจจบน ซงในอดตเปนทตงของตลาดและยานการคาเมองสกลนคร



IC-HUSO 2017

โดยสรปแลว การเปลยนแปลงภมทศนยานเมองเกาสกลนครอนเนองมาจากปจจยทางเศรษฐกจ เปนผลสบเนองมาจากการก าหนดนโยบายในการปองกนการรกรานจากฝรงเศส จงท าใหเกดเสนทางรถไฟจากกรงเทพเขาสเมองนครราชสมาเพอเหตผลดานความมนคงของราชอาณาจกร ซงผลขางเคยงทตามมาคอการขนสงสนคาทสะดวกรวดเรวท าใหเกดการคาขายและแลก เปลยนสนคาในหวเมองอสานมากขน ท าใหเกดการผลตเพอการคาตามมา อกทงเสนทางรถไฟยงท าใหเกดการเดนทางของคนจนจากกรงเทพเขาสหวเมองอสาน ซงเปนกลมคนทมความเชยวชาญทางการคาและเปนก าลงผลกดนใหเกดการพฒนาทางระบบเศรษฐกจในหวเมองตางๆตามมา ปจจยทท าใหเกดการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจอกประการคอ นโยบายการเกบภาษของรฐทท าใหระบบการผลตในครวเรอนตองสรางผลตผลมากขนเพอน าผลผลตสวนเกนจากการใชด ารงชพเขาสระบบการคาขายแลก เปลยนใหเปนเงนตราเพอจายภาษใหกบรฐในแตละป ซงจากปจจยทกลาวมาท าใหสงผลตอกายภาพของยานเมองเกาสกลนครตามมา ท าใหเกดพนทการคาหรอยานการคาในเขตเมองโดยมรปแบบทางสถาปตยกรรมของอาคารเพอการคาแบบใหมทแตกตางไปจากภมทศนทองถนแบบเดม

3.3 เหตปจจยทางสงคม

การอธบายเหตปจจยในการเปลยนแปลงภมทศนวฒนธรรมจากมตทางสงคมน เปนการชใหเหนถงความเชอมโยงของการเปลยนแปลงทางสงคมทมผลตอการเปลยนแปลงทางกายภาพเมองสกลนคร ซงเกยวของในหลายประเดนเชน การจดการศกษา การพฒนาสาธารณปโภค และการเปลยนแปลงทางกายภาพเมองอนเกดจากการเกดกลมทางสงคม โดยมรายละเอยดดงน

“ภาพท 9” ภาพอาคารตกแถวรานคาทยงคงหลงเหลอในปจจบน

“ภาพท 8” ภาพอาคารรานคายานถนนเจรญเมองในอดต บรเวณใกลกบลานคนเมอง (สถาบนภาษา ศลปะ และวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฎสกลนคร, 2556)


1853

IC-HUSO 2017

3.3.1 การเกดพนททางการศกษา

จากนโยบายดานการจดการศกษาจากสวนกลางท าใหเกดพนททางการศกษาขนมาใหมในเมองสกลนคร ซงแตเดมการจดการศกษาไมมรปแบบทชดเจน เปนการศกษาตามสถานภาพและความพรอมของผเรยน โดยจดการศกษาในวดทมพระสงฆเปนผสอน เนอหาในการเรยนการสอนนอกเหนอจากการอานเขยนแลวยงรวมไปถงการถายทอดภมปญญาทองถนในดานตางๆ ซงต าราเรยนและเอกสารตางๆยงคงใชภาษาไทนอยหรออกษรธรรมทเปนภาษาทองถนในการถายทอดและบนทกเรองราวตางๆ ของวฒนธรรมชาวอสาน ส าหรบการจดระบบการศกษาใหมเปนการศกษาทมรปแบบและเนอหาทถกก าหนดจากสวนกลาง เปนเนอหาทตอบวตถประสงคของนโยบายหลกของรฐ กลาวคอเปนการหลอหลอมใหเกดความเปนไทยโดยปรบเปลยนรปแบบเนอหาดงเดมของทองถน ซงการจดการศกษาแบบใหมไดเกดการหลอหลอมเยาวชนใหมส านกของความเปนไทยทมฐานวฒนธรรมตางไปจากชาวอสานดงเดม เปนการศกษาภาคบงคบและไดรบความนยมในการสงบตรหลานใหเรยนในระดบทสงขน เนองจากเปนวธการทสามารถปรบสถานะทางสงคมใหสงขนได เพราะรฐไดยกเลกนโยบายในการเขารบราชการจากเดมทเปนระบบเครอญาตมาเปนระบบสอบคดเลอกเพอเขารบราชการแทน ท าใหเสนทางการยกสถานะทางสงคมเปดโอกาสใหกบคนทกกลมผานระบบการศกษาและการสอบคดเลอกทจดการโดยรฐ ซงปจจยดงกลาวท าใหมการขยายตวของโรงเรยนหรอพนทการศกษามากขนในเมองสกลนคร การกอตงโรงเรยนไดขยายตวออกมาจากวด โดยมการจดตงโรงเรยนบนพนทใหมถง 3 แหง และไดรบการสนบสนนจากชาวบานเปนอยางด เนองจากเปนการสรางความเทาเทยมและโอกาสในการยกสถานะทางสงคม ซงการเกดขนของโรงเรยนเปนการเกดขนของพนทแบบใหมในเมองสกลนคร อนเปนการปรบเปลยนภมทศนเมองทมเหตปจจยจากนโยบายภาครฐ

“ภาพท 10” แสดงต าแหนงของสถานศกษาทกอตงขนในชวงการปกครองแบบมณฑลเทศาภบาล

โรงเรยนสกลราชวทยานกล โรงเรยน เชงชมราษฎร

โรงเรยนวดกลาง โรงเรยนนกธรรม

N

“ภาพท 11” ภาพถายโรงเรยนสกลราษฎรในอดต (http://lek-prapai.org/watch.php?id=84., 2555)



IC-HUSO 2017

3.3.2 การกอสรางระบบสาธารณปโภค

การเปลยนแปลงการปกครองเปนสวนหนงของการพฒนาพระราชอาณาจกร หรอเปน “กระบวนการสรางความทนสมย (Modernization)” ซงนโยบายสวนหนงในกระบวนการนคอ การสรางสรรคความเจรญทางวตถตาง ๆ อยางรวดเรว โดยสรางสาธารณปโภค สาธารณปการ อาคารสถานทของทางราชการ ซงสงกอสรางตาง ๆ ลวนมตนแบบมาจากชาตตะวนตกทงสน โดยเรมตนการพฒนาทพระนครเปนเมองแรกเชน การตดถนนใหมจ านวนมากในพระนครเพอรองรบการเปลยนแปลงการสญจรจากทางน าเปนทางรถยนต โครงขายถนนทส าคญและเปนตนแบบใหกบหวเมองทวไปไดแกโครงขายถนนยานสวนดสตทผนวกกบโครงขายถนนราชด าเนนคอภาพแหงความศวไลซแบบตะวนตกทโดดเดนทสด ถนนโครงขายยานดสตมเขตทางกวาง ยาวและตรง โดยมถนนสองชดทอดแนวคนละทศทาง ถนนชดหนงทอดในแนวเหนอไปใตและอกชดหนงทอดยาวแนวทศตะวนตกไปตะวนออก ถนนในแตละชดจะทอดแนวขนานกน ขณะทถนนตางชดกนจะตดกนเปนมมฉากกอรางเปนระบบถนนแบบตาราง (Grid Pattern) (ณฐวฒ ปรยวนตย, 2560: 165-167)

รปแบบโครงขายถนนดงกลาวมขนภายหลงจากการทรงเสดจประพาสทวปยโรปเมอป พ.ศ. 2440 ในการเสดจครงนนพระองคทรงทอดพระเนตรเหนความเจรญของมหานครตางๆ สงนเปนแรงบนดาลใจส าคญทท าใหพระองคทรงด าเนนการปรบปรงสภาพทางกายภาพของพระนครขนานใหญในเวลาตอมาเพอใหมความศวไลซตามอยางเมองทางตะวนตก ซงการตดโครงขายถนนยานดสตเปนรปแบบตารางนนกมาจากรปแบบโครงขายถนนแบบตะวนตก โดยการกอสรางโครงขายถนนยานดสตม นายเจมส แมคคารท ชาวตะวนตกเปนผออกแบบรวมถงวศวกรอกจ านวนหนงใหค าปรกษาทางเทคนคการสรางถนน นอกจากนสงทบงชถงแนวคดในการพฒนาเมองแบบตะวนตกไดปรากฏหลกฐานเปนพระราชหตถเลขาในรชกาลท 5 ถงกรมขนนรศรานวตวงษ เสนาบดกระทรวงโยธาธการ ความวา

“สวนดสตมไดเปนเพยงแควงชานพระนคร เปนทไปเทยวเลนเทานน แตดวยขนาดเนอทอนกวางขวางนบพนไร และความทมเทของชนชนน าในสมยนนในการพฒนาพนทตามรอยตะวนตก สวนดสตจงเทยบไดกบโครงการเมองใหมขนาดใหญเปน “อทยานนคร (Garden City)” สมยใหมทเจานาย ขนนางสยามทดลองแนวคดตาง ๆ ในการพฒนาเมองใหทนสมยเปนระบบ ทมระบบสาธารณปโภค น าประปา ไฟฟาททนสมย มถนนกวางตดกนเปนตาราง แบงพนทอนกวางใหญออกเปนสวนๆ เปนระเบยบ” (ณฐวฒ ปรยวนตย, 2560: 213-215)

จากแนวพระราชด ารในรชการท 5 ดงทกลาวมาขางตน “ดสตธาน” จงเปนตนแบบในการพฒนาทางกายภาพของเมอง ซงเสนาบดและขาราชการทเกยวของกไดศกษาและเปนตนแบบในการพฒนาหวเมองตาง ๆ ซงสงทชดเจนถงรปแบบการพฒนาดงกลาวคอการใชรปแบบถนนแบบตารางเปนรปแบบมาตรฐานในการกอสรางถนนตามหวเมองตาง ๆ ในเวลาตอมา


1855

IC-HUSO 2017

.

การกอสรางถนนในเมองสกลนครในชวงหลงการเปลยนแปลงการปกครองนน ไดเรมกอสรางถนน 5 สาย ในป พ.ศ. 2444 และกอสรางอก 3 สายในป พ.ศ. 2450 ซงใชรปแบบระบบตารางเชนเดยวกบโครงขายถนนยานดสต ซงการออกแบบถนนระบบตารางในเมองสกลนครเรมโดยการเชอมโยงสถานทส าคญตางๆเขาดวยกนเชน บานเจาเมองเดม สถานทราชการใหมและวดตางๆ เพอเปนเสนทางสญจรหลกของเมองและรองรบการสญจรโดยรถยนตทจะเกดขนในอนาคต (สพสนต เพชรค า, 2554: 63) ส าหรบการตงชอถนนทง 8 สายนนถกตงโดยนายฉลอง ไมยนาถ กรมวง โดยมลกษณะชอทคลองจองกนเปนรอยกรอง สอความหมายในสองลกษณะคอ ชอถนนในกลมแรกมความหมายสอถงความเจรญรงเรองเชน ถนนเจรญเมอง (คลายกบชอถนนเจรญกรงในพระนคร ทกอสรางในยคเดยวกน) ถนนเรองสวสด และชอถนนอกชดหนงมความหมายใหเกดความสข เชน ถนนมรรคาลย ถนนใจผาสก ถนนก าจดภย ถนนสขเกษม ถนนเปรมปรดา และถนนใสสวาง เปนตน ซงการกอสรางถนนทง 8 สายในชวงเวลาน ท าใหรปแบบโครงสรางเมองเปลยนไปอยางมาก ถอไดวาเปนการเปลยนภมทศนเมองครงใหญของเมองสกลนคร

N

“ภาพท 12” แสดงระบบถนนในยานเมองเกาสกลนครทกอสรางในชวง พ.ศ. 2435- พ.ศ. 2475



IC-HUSO 2017

3.3.3 การพฒนาดานสาธารณปการ

การพฒนาระบบสาธารณสขเปนสวนหนงในการพฒนาเพอใหเกดความเจรญทดเทยมอารยประเทศ แตเนองจากขาดงบประมาณและบคลากรทางการแพทยในการด าเนนการในรชสมยรชกาลท 5 จงยงไมมนโยบายในการสรางโรงพยาบาลตามหวเมองอสาน ซงการรกษาอาการเจบปวยยงใชวธการแบบชาวบานอย แตการเกดโรคระบาดเชน อหวาตกโรค ไขทรพษ ท าใหเกดการเสยชวตของชาวบานเปนจ านวนมาก การแกไขเฉพาะหนาท าไดเพยงการแจกจายวคซนใหแกหวเมองไปด าเนนการกนเอง (สวทย ธรศาศวต , 2546: 133-137) ดงนนผลจากการพฒนาทางดานสาธารณสขจงยงไมเปนปจจยทท าใหเกดการเปลยนแปลงทางกายภาพตอเมองสกลนคร สวนดานการจดการรกษาความสงบเรยบรอยของบานเมองไดจดตงกองต ารวจประจ าเมองขนเพอปราบปรามโจรผรายและระงบเหตรายภายในเมอง โดยมทตงกองต ารวจอยในบรเวณศาลาวาการเมองรวมกบหนวยงานราชการอน ๆ ซงการกอสรางทท าการกองต ารวจกถอวาไมไดมผลตอการเปลยนแปลงทางกายภาพของเมองสกลนครมากนก เนองจากเปนหนวยงานขนาดเลก

3.3.4 กลมทางสงคมใหมกบการเปลยนแปลงภมทศนเมอง

กลมทางสงคมใหมกลมแรกไดแก กลมขาราชการจากสวนกลางทเขามาประจ าใน เมองสกลนครโดยกลมนแบงเปนสองกลมยอยคอ กลมแรกเปนกลมขาราชการชนผใหญ สวนใหญจะพกอยในบานพกประจ าต าแหนงทกอสรางขนบรเวณศาลาวาการเมอง ส าหรบกลมทสองไดพกอยบรเวณใกลกบศาลาวาการเมองเชนกน แตเปนการเชาบานชาวบานทอยบรเวณใกลเคยง ตอมาจงขยบขยายกอสรางบานตนเองขน สวนใหญอยบนถนนมรรคาลยกบถนนใสสวาง ซงถอไดวาเปนยานบานพกขาราชการของเมองสกลนคร โดยสงทสรางการเปลยนแปลงใหกบภมทศนเมองสกลนครคอ อาคารบานพกขาราชการ ทเปนรปแบบทแตกตางจากบานชาวบานทวไป รปแบบทางสถาปตยกรรมเปนเรอนทไดรบอทธพลภายนอก เรอนกลมนเปนเรอนพกอาศยเดยวสรางดวยไม เรมมการสรางขนตงแตในสมยรชกาลท 6 เปนตนมา โดยไดรบอทธพลเรอนคหบดจากเมองหลวง เจาของเรอนเปนกลมคนทรบราชการหรอกลมคหบด โดยแบงลกษณะอาคารออกเปน 2 รปแบบไดแก กลมแรกเปนกลมเรอนปนหยา มลกษณะเปนเรอนพกอาศยเดยวสรางดวยไม หลงคาทรงปนหยา และกลมเรอนแบบทสอง เปนเรอนแบบมมขหนา เปนเรอนพกอาศยเดยว 2 ชนสรางดวยไม ดานหนาท าเปนมขจวยนออกมาจากแนวอาคารใหญ (การเคหะแหงชาต, 2549: 2-91) ซงอาคารบานพกทมรปแบบแตกตางไปจากบานชาวบานทวไปเหลาน ไดเกดขนมาพรอมกบกลมขาราชการ โดยไดรบอทธพลมาจากรปแบบทางสถาปตยกรรมบานพกอาศยในพระนคร


1857

IC-HUSO 2017

กลมทางสงคมอกกลมหนงทเปนปจจยในการเกดสถาปตยกรรมแบบใหมในเมองสกลนครคอ กลมคนจน ทอาศยอยยานการคาถนนเจรญเมอง กลมนท าใหเกดสถาปตยกรรมหองแถวขนบนถนนเจรญเมอง อนเนองมาจากการขยายตวทางการคาของเมองดงทไดกลาวไวแลวในมตทางเศรษฐกจ ส าหรบกลมชาวเวยดนามนนพบรปแบบการกอสรางโดยฝมอชางญวนในบานทาแรเปนจ านวนมากเชน โบสถเกา คฤหาสน และรานคา สวนในยานเมองเกาสกลนครนน พบรปแบบทางสถาปตยกรรมฝมอชางญวนในการกอสรางสมในวดพระธาตเชงชม วดศรชมพและวดสะพานค า สาเหตการเตบโตของครสตจกรทบานทาแรมมากกวาเมองสกลนครเนองจาก ในอดตการเผยแผศาสนาครสตของบาทหลวงโปรดมชาวฝรงเศสในเมองสกลนครนนเรมในป พ.ศ. 2427 โดยไดเดนทางพรอมชาวญวนเพอไปเผยแผศาสนาทสกลนครและมจดมงหมายในการจดตงกลมครสตงทเมองสกลนครขน ซงการด าเนนการชกน าผคนใหเขารตในระยะแรกทเมองสกลนครประสบความส าเรจไดด แตภายหลงคณะบาท หลวงเรมมความขดแยงกบเจาเมองกรมการมากขนอนเนองจากการทไมยอมใหครสตงตองจายสวยและถกเกณฑแรงงานใหกบเจาเมองกรมการ เมอความขดแยงรนแรงขนจงตดสนใจยายสถานทเผยแผศาสนาไปอยแหงใหมทบานทาแร โดยรอถอนอาคารเดมในเมองสกลนครทงหมดและขนขาวของขนแพขนาดใหญทท าดวยเรอเลกกบไมไผมดตดกนใชผาหมเปนใบเรอลองเขาสบานทาแรทหางจากเมองสกลนคร 12 กโลเมตร ซงตอมาศนยกลางการเผยแผศาสนามบานทาแรกไดเตบโตขนเปนล าดบจนถงปจจบน (สรตน วรางครตน , 2537: 109-127) จงเปนสาเหตทสถาปตยกรรมชางญวนทบานทาแรมจ านวนมากกวาในยานเมองเกาสกลนคร

“ภาพท 13” ภาพเรอนพกอาศยดงเดมทไดรบอทธพลจากภายนอก ทคงหลงเหลออยในปจจบน

“ภาพท 14” ภาพสมโบราณวดศรชมพ ทกอสรางดวยศลปะชางญวน



IC-HUSO 2017

3.4 เหตปจจยทางศาสนาและวฒนธรรม

นโยบายการรวบรวมศนยอ านาจเขาสศนยกลางของราชส านกสยามมผลตอระบบการจดการคณะสงฆในหลายดาน อนเนองจากระบบความเชอดงเดมของชาวอสานยงคงยดมนในพทธศาสนา ดงน นกระบวนการรวบรวมอ านาจจงตองเขาไปควบคมทงราชอาณาจกรและศาสนจกร ซงการเปลยนแปลงทางศาสนาทส าคญในชวงเวลานคอการปรบเปลยนแนวคดเรองจกรวาลวทยาและการปรบเปลยนสงคมใหเขาสความทนสมย โดยมเหตปจจยการเปลยนแปลงทมนยยะส าคญดงน

3.4.1 การเปลยนแปลงแนวคดเรอง "จกรวาลวทยา"

การทาทายแนวคดดงเดมดานจกรวาลวทยาเรอง “ไตรภมคต” โดยแนวคดภมศาสตรสมยใหมหรอแนวคดภมศาสตรแบบวทยาศาสตรเปนจดเรมตนของการเปลยนแปลงทงทางศาสนจกรและอาณาจกรของสยาม โดยการกอตวของความขดแยงทางแนวคดจกรวาลวทยาเรมตนจากการเผยแผองคความรทางวทยาศาสตรเขาสสยามตงแตรชสมยรชกาลท 3 โดยคณะมชชนนารเผยแผศาสนาครสตจากตะวนตก และไดขยายตวมากขนอยางตอเนองภายในแวดวงชนชนปกครองของสยาม ความขดแยงของแนวคดทางจกรวาลวทยาทงสองขวนเกดจากใหความหมายคนละแบบในสงเดยวกนเชน การกลาวถงภมศาสตรเรองทวป มหาสมทรและจกรวาล ในคตไตรภมกลาวถงความสมพนธเชงนามธรรมทเกยวพนกบพทธศาสนาเปนการแบงจกรวาลออกเปนสดสวนตามคณคาทางธรรม สวนจกรวาลวทยาสมยใหมเปนการแสดงใหเหนถงความสามารถในการพสจนทราบตามแบบอยางวทยาศาสตร หรออาจกลาวไดวาโลกมนษยของไตรภมและโลกตามภมศาสตร เปนพนทหรอภมคนละชนดกนแตมความสมพนธกน (ธงชย วนจจะกล , 2556: 41-49) ผลจากความขดแยงทางแนวคดดานจกรวาลวทยาทเขาสแผนดนสยามในครงนไดผลสรปในแนวทางทประนประนอมจากชนชนน าของสยาม โดยเชอวาพทธศาสนาคอสจจะในทางธรรมขณะทวทยาศาสตรคอสจจะในทางโลก ซงผลจากการรบเอาความรทางวทยาศาสตรน ามาใชกบพทธศาสนาของชนชนน าสยามทน าโดยเจาฟามงกฎ (รชกาลท 4) ท าใหเกดธรรมยตกนกายทเนนเหตผลและความจรงเชงประจกษหรอทเรยกวา “พทธศาสนาแบบเหตผลนยม” ภายใตโลกทศนแบบวทยาศาสตร ซงอทธพลของเหตผลนยมท าใหพทธศาสนาถกลดทอนจนเหลอเพยงโลกยธรรมหรอเนนแตประโยชนปจจบน อนเปนทมาของลทธบรโภคนยมทแทรกซมเขาสสงคมไทยและพทธศาสนาในปจจบน (พระไพศาล วสาโร, 2546: 18-30)

การขยายตวของธรรมยตกนกายในภาคอสานประสบความส าเรจเปนอยางดโดยไดรบการสนบสนนจากชนชนปกครองและประชาชนทวไป ซงการเผยแผไดกระท าผานระบบการศกษาโดยจดการเรยนการสอนปรยตธรรมในโรงเรยนขน ซงในเมองสกลนครเรมมการเผยแผค าสอนผานระบบการเรยนการสอนเชนกน โดยในป พ.ศ. 2468 พระพนจบ ารงราษฎร หลวงพจารณอกษร พรอมครอบครวบตรหลานของพระยาประจนตประเทศธาน (โงนค า) เจาเมองคนท 3 ไดบรจาคถวายเรอนนอนของทานเจาเมองทมรณกรรมไปแลวนนหนงหลงสรางเปนโรงเรยน


1859

IC-HUSO 2017

นกธรรมประจ าวดธาตศาสดาราม (วดพระธาตเชงชม) โดยปลกเปนเรอนปนหยากวาง 3 วา ยาว 6 วา 1 คบ มมขกลางยนออกจากหลงกวาง ๗ ศอก ยาว ๗ ศอก โรงเรยนหลงนสอนเดกประถมตงแต ประถม 1 ถง 3 เพราะปท 3 เรยนทางดานการเกษตรโดยใชบรเวณหนองจอกใกลกบบรเวณวดเปนสวนผกของนกเรยน ซงไดขยายเปนโรงเรยนสอนปรยตธรรมในเวลาตอมา (สพสนต เพชรค า,2554: 81-82)

ผลจากการเปลยนแปลงแนวคดดานจกรวาลวทยาสงผลตอแนวคดระบบการปกครองในเชงโครงสรางทางสงคมดวย กลาวคอในระบบแนวคดจกรวาลวทยาแบบดงเดมนน ศนยกลางอ านาจทางการปกครองเปนของผปกครองทองกบพทธศาสนาเชน คตเรองจกรพรรดราช คตเรองทศพธราชธรรม โดยมวดเปนองคประกอบในฐานะตวแทนความเจรญรงเรองของพทธศาสนาตามไตรภมคตและเปนพนทปฏสมพนธระหวางผปกครองกบประชาชนทวไป อกทงวดยงท าหนาทเปนระบบในการควบคมทางสงคมโดยใชค าสอนทางพทธศาสนาเปนบรรทดฐานใหกบสงคมในแนวคดจกรวาลวทยาแบบไตรภม แตภายหลงจากการเปลยนแปลงแนวคดดานจกรวาลวทยาทผกตดกบวทยาศาสตรแลว ท าใหพลงในการควบคมทางสงคมของจกรวาลวทยาแบบไตรภมลดนอยลง เนองจากการถกทาทายเชงประจกษแบบวทยาศาสตรในคตเรองบาป บญหรอเรองนรก สวรรค ซงเปนแกนในการควบคมทางสงคมของไตรภมคต สงผลใหระบบการปกครองใหมตองสรางระบบควบคมทางสงคมขนมาใหมทปรากฏในรปของศนยราชการ ศาลยตธรรม เรอนจ า สถานต ารวจ โรงเรยน เปนตน ซงลวนแตเปนองคประกอบทางภมทศนเมองแบบใหมทถกประดษฐสรางขนมาเพอเปนกลไกในการควบคมทางสงคมและการเมองของรฐ

“ภาพท 15” ภาพอาคารโรงเรยนนกธรรมในอดต ทกอสรางอยภายในวดพระธาตเชงชม (สถาบนภาษา ศลปะและวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฎสกลนคร, 2556)



IC-HUSO 2017

3.4.2 นโยบายรฐกบการเปลยนแปลงการใชพนทธรณสงฆ

ในอดตตงแตสมยกรงศรอยธยาจนถงรตนโกสนทรตอนตน การบรณะซอมแซมวดตาง ๆทงวดราษฎรและวดหลวง รฐใหแรงงานทเรยกวา “ขาพระเลกวด” ทรฐจดการสกเลกถวายพระอารามเสมอนเปนสมบตวดตลอดจนชวลกชวหลาน แตเมอเขาสรชสมยรชกาลท 5 ระบบกงศกดนาทเกบภาษจากเลกไพรไดเสอมลง ท าใหขาพระเลกวดไดหลบหนไมยอมมาท างานวดจงเสอมโทรมลงเรอยมา อกทงเจาเมองกรมการในอดตกถกลดอ านาจในการเกบสวยท าใหไมมงบประมาณมากพอในการกอสรางและบรณะวดในหวเมองตางๆ อกทงแนวคดในการพฒนาประเทศใหทนสมยทดเทยมชาตตะวนตกจงมงการพฒนาไปทสาธารณปโภคและสาธารณปการ งบประมาณทเขาไปดแลวดตาง ๆ จงมลดนอยลง

ในสมยรชการท 5 กระทรวงพระคลงมหาสมบตไดจดระบบใหมเพอชวยแกไขเรองงบประมาณในการบรณะซอมแซมวด ซงมประเดนส าคญทมผลตอการเปลยนแปลงพนทวดในเวลาตอมาคอ วดควรเปน “คอมปะน” แบบหนง ทสามารถใชทรพยากรของตวเองไดอยางเตมท ซงเปนทมาของการแสวงหาผลประโยชนจากทธรณสงฆ มการตง “มรรคนายก” ขนเพอดแลวดโดยมอ านาจตง “ไวยาวจกร” ทดแลเรองการจดการดานการเงนวด ซงนโยบายดงกลาวสงผลใหเกดการเปลยนแปลงการใชทดนของวดอยางยง โดยการเปดใหเชาทธรณสงฆและการสรางตกแถวเพอใหเอกชนเชาเพอท าการคา ตอมาในรชสมยรชกาลท 6 นนไมมนโยบายในการสรางวดใหมหรอการบรณะวดแตอยางใดแตกลบมแนวคดในการหาประโยชนจากรายไดของวดทไดจากการใหเชาทธรณสงฆ จวบจนถงสมยรชกาลท 7 ปญหาเศรษฐกจตกต ากลายเปนปญหาหลกของรฐ การปฏสงขรณวดจงไมได รบการสนบสนนใดๆ ท าใหวดตองหางบประมาณในการบรณะวดดวยตนเอง ซงท าใหเกดการเรยไรงานท าบญและการพฒนาทดนของวดไดทวความเขมขนขน เปนผลใหเกดการเปลยนแปลงภมทศนวดตามมาทงในเขตพระนครและหวเมองตางๆ รวมทงเมองสกลนครดวยเชนกน (วรสทธ ตนตนพนธกล, 2552: 232-259) ซงแนวคดทใหวดจดการทรพยสนดวยตนเองในลกษณะเปนคอมปะนนน เปนแนวคดทแตกตางจากโลกทศนดงเดมทการอปถมภวดมาจากชนชนผปกครองและชาวบานรวมกนท าเพอเสรมสรางบญบารมใหแกตน แตเมอวดเปนลกษณะคอมปะนแลวท าใหบทบาทการอปถมภจากสงคมลดลงไป


1861

IC-HUSO 2017

4. บทสรปและขอเสนอแนะ

การจดระเบยบการปกครองในหวเมองอสานเปนแบบมณฑลเทศาภบาล มเหตปจจยจากการรกคบในการลาอาณานคมของจกรวรรดฝรงเศสและปญหาภายในของหวเมองอสานเอง ซงในการจดระเบยบการปกครองในครงนมเปาหมายเพอการสรางความเปนรฐชาตสยาม โดยใชนโยบายในการรวบรวมอ านาจเขาสศนยกลางของราชส านกเพอสรางความเปนหนงเดยวของคนในชาต ซงกระบวนการรวบรวมอ านาจเขาสศนยกลางนนไดด าเนนการในหลากหลายมาตรการและทวถงในทกมต ทงดานการเมอง การปกครอง ดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ผลจากการด าเนนมาตรการตางๆในการรวบรวมอ านาจเขาสศนยกลาง กอใหเกดการเปลยนแปลงครงใหญในหวเมองอสานรวมถงเมองสกลนคร อนเปนปจจยทท าใหเกดการเปลยนแปลงทางกายภาพเมองหรอภมทศนวฒนธรรม ภมทศนวฒนธรรมในชวงการปกครองแบบมณฑลเทศาภบาลในมตดานการเมองการปกครองนน องคประกอบทางภมทศนเมองทเกดขนในยคนเชน ศาลาวาการเมอง สนามมงเมอง ศาลยตธรรม เรอนจ า ลวนแลวแตเปนองคประกอบทถกสรางขนเพอรองรบการเขาควบคมอ านาจเดมของทองถน ตามนโยบายรวบรวมอ านาจเข าสศนยกลาง ซงในความหมายแตละองคประกอบในฐานะพนท (Space) มปฏบตการของแตละองคประกอบแตกตางกนไป โดยรวมแลวมเปาหมายในการกดทบอ านาจเดมเพอชวงชงการน าของวาทกรรมและสรางการรบรถงอ านาจใหมใหกบสงคม ผานทางรปแบบของสถาปตยกรรม ภมทศนและระเบยบกฎเกณฑของพนท สวนในดานเศรษฐกจ การเปลยนแปลงภมทศนเมองสกลนครทส าคญคอ การเกดยานการคาทประกอบไปดวย ตลาดและเรอนแถวชาวจนในบรเวณถนนเจรญเมอง และการเปลยนแปลงพนทวดมาเปนตลาด ซงการเกดขนของสองเหตการณนหมายถงการเตบโตของระบบเศรษฐกจแบบทนนยม อนเนองมาจากการพฒนาเสนทางรถไฟและนโยบายของรฐในการยกเลกระบบสวยมาใชระบบเกบภาษ ซงสงผลตอระบบผลตของประชาชนทตองผลตมากขนเพอจ าหนาย และน าเขาสตลาดเพอแลกเปลยนเปนเงนตราส าหรบใชในการเสยภาษ ท าใหระบบการคาและระบบการเงนเตบโตขน ซงเปนจดเรมตนของระบบทนนยมในเมองสกลนคร

ในดานสงคม ภมทศนทเกดจากการเรงพฒนาโครงสรางพนฐานเพอความเจรญทดเทยมชาตตะวนตก เปนปจจยในการเปลยนแปลงโครงสรางเมอง โดยเฉพาะการกอสรางถนน 8 สายในเขตเมองสกลนคร ซงภายใตวาทกรรมการท าใหทนสมย ถนนในฐานะพนทสาธารณะชนดหนงกไดมปฏบตการอกรปแบบ คอการสลายระบบคมและเปดเผยพนทตางๆในสงคมใหสามารถตรวจสอบและเขาถงไดงายขน นอกจากนองคประกอบเมองทส าคญทเกดขนในยคนคอสถานศกษา ทมเปาหมายในการหลอหลอมความคดขนพนฐานของสงคมใหอยในกรอบของความเปนไทย อนเปนเปาหมายของความเปนรฐชาต สวนในดานศาสนาและวฒนธรรมมประเดนส าคญคอการเปลยนแปลงแนวคดทางจกรวาลวทยา อนน าไปสการกอตงธรรมยตกนกายทปรบเปลยนแนวคดทางพทธศาสนามาเปนแบบ “พทธศาสนาแบบเหตผลนยม” ภายใตกรอบแนวคดแบบวทยาศาสตร ซงน าไปสการเกดขนของลทธบรโภคนยมหรอระบบทนนยมในเวลาตอมา อกทงการจดระเบยบการปกครองสงฆในยคน ท าใหศาสนจกรถก



IC-HUSO 2017

ปรบเปลยนเขามาสการควบคมของรฐมากขน ซงเปนอกหนงมาตรการในการสรางรฐชาตทรวบรวมอ านาจทงศาสนจกรและอาณาจกรเขาสศนยกลางเดยวกน สวนการเปลยนแปลงภมทศนของวดทส าคญคอ การพฒนาทดนธรณสงฆของวดตางๆในเชงพาณชย อนเนองมาจากนโยบายของภาครฐทลดการอดหนนการบรณะวด เนองจากปญหาทางเศรษฐกจของรฐ และดวยสาเหตจากการปรบเปลยนแนวคดทางพทธศาสนาและนโยบายลดการอดหนนวดจากภาครฐ ท าใหเกดการเปลยนแปลงทางกายภาพของวดตาง ๆ ในเวลาตอมา

การศกษาการเปลยนแปลงทางกายภาพของเมองภายใตกรอบแนวคดการศกษาภมทศนวฒนธรรม เปนการศกษากายภาพผานบรบทตาง ๆ ในสงคมทงในบรบทมหภาคและบรบททองถน ท าใหเกดความเขาใจในบรบทของสงคมอนน าไปสการอธบายหรอท าความเขาใจในการเปลยนแปลงทางกายภาพได เนองจากลกษณะทางกายภาพทงหลายลวนก าเนดขนและเปลยนแปลงภายใตเหตปจจยจากบรบทของสงคมในชวงขณะนน ซงกายภาพเปนสงทเกดขนอยางมเหตผลและมเปาหมายในการตอบสนองตอความตองการของสงคมจากบรบทตาง ๆ ดงนนการศกษาเหตปจจยการเปลยนแปลงทางภมทศนวฒนธรรมเมองสกลนครจงเปนการอธบายกายภาพของเมองในมตตาง ๆ รอบดาน เพอใหการศกษาประวตศาสตรทองถนมความสมบรณและจบตองไดภายใตลกษณะกายภาพของเมองทคงอยมาถงปจจบน อกทงการศกษาบรบทการเปลยนแปลงในระดบมหภาคสามารถน าไปประยกตใชกบการศกษาการเปลยนแปลงภมทศนวฒนธรรมในพนทหวเมองอสานไดเชนกน

5. เอกสารอางอง

การเคหะแหงชาต. (2549). โครงการศกษาแนวทางการพฒนาและฟนฟทอยอาศยทสงเสรมเอกลกษณของเมองจงหวดสกลนคร. (ม.ป.ท.).

ณฐวฒ ปรยวนตย. (2560). เศรษฐกจการเมองของการตดถนนในพระนคร สมยรชกาลท 1-5. กรงเทพมหานคร : อ ท พบลชชง.

ธงชย วนจจะกล. (2556). ก าเนดสยามจากแผนท ประวตศาสตรภมกายาของชาต. กรงเทพมหานคร :โรงพมพภาพพมพ.

พระไพศาล วสาโร. (2546). พทธศาสนาในอนาคต แนวโนมและทางออกจากวกฤต. กรงเทพมหานคร : มลนธสดศร-สฤษดวงศ.


1863

IC-HUSO 2017

วรสทธ ตนตนพนธกล. (2552). การเปลยนแปลงแนวคดในการสรางและบรณปฏสงขรณวดหลวงในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวจนถงปจจบน: ขอขดแยงในการอนรกษโบราณสถานและวฒนธรรมแบบชาตนยม. ใน สวรรณา เกรยงไกรเพชร. (บรรณาธการ).ประวตศาสตรในมตวฒนธรรมศกษา ยกเครองเรองวฒนธรรมศกษา. (หนา 208-296). กรงเทพมหานคร :ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน).

ศรศกร วลลโภดม. (2554). พฒนาการทางสงคม-วฒนธรรมไทย. กรงเทพมหานคร :ส านกพมพเมองโบราณ.

ศรศกร วลลโภดม. [ ม.ป.ป. ]. การศกษาสงคมไทยผานภมวฒนธรรม. คนเมอ 11 มถนายน 2555 , จาก : http://lek-prapai.org/watch.php?id=84.

สพสนต เพชรค า. (2554). ประวตศาสตรสกลนคร. เชยงใหม: วนดาการพมพ.

สรตน วรางครตน. (บรรณาธการ). (2522). ต านานพงศาวดารเมองสกลนคร ฉบบประยาประจนตประเทศธาน (โงนค า พรหมสาขา ณ สกลนคร). สกลนคร: สโมสรไลออน สกลนคร.

สรตน วรางครตน. (2537). ประวตศาสตรสกลนคร. สกลนคร : สกลนครการพมพ.

สวทย ธรศาสวต. (2546). ประวตศาสตรเศรษฐกจชมชนหมบานอสาน 2488-2544. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพสรางสรรค.

อทยทศ บญช. (2536). การเปลยนแปลงทางสงคมในอสานจากนโยบายของรฐบาล ระหวางป พ.ศ. 2434-2475. วทยานพนธหลกสตร ปรญญาศกษามหาบณฑต วชาเอกประวตศาสตร มหาวทยาลยศรณครนทรวโรฒ มหาสารคาม.

อราลกษณ สถรบตร. (2526). มณฑลอสานและความส าคญทางประวตศาสตร. วทยานพนธหลกสตร ปรญญาอกษรศาสตร มหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร

Documents

Panel 32 Culture and Language - Khon Kaen University · Department of Thai, Faculty of Technical Education, Rajamangala University of Technology Isan Khon Kaen Campus E-mail: [email protected]