1

P L A N U P R A V LJ A NJ A O T P A D O M

O P Ć I N A K LJ U Č 2015 - 2020

Ključ, Oktobar 2015. godina

2

S A D R Ž A J

1 U V O D ............................................................................................................................................ 5

2 PREGLED POSTOJEDEG STANJA, GEOGRAFSKI POLOŽAJ I PRIRODNE KARAKTERISTIKE OPDINE

KLJUČ ....................................................................................................................................................... 6

2.1 Ključne historijske činjenice .................................................................................................... 6

2.2 Geografsko-komunikacijske karakteristike, prirodne odlike i resursi područja ...................... 6

3 Demografske karakteristike ............................................................................................................ 7

3.1 Ukupan broj stanovnika .......................................................................................................... 7

3.2 Ekonomska i privredna aktivnost opdine ................................................................................ 8

3.3 Vede investicije u privredi ....................................................................................................... 9

3.4 Stanje javne infrastrukture i javnih usluga .............................................................................. 9

3.5 Stanje saobradajne infrastrukture ......................................................................................... 10

3.6 Karakteristike okoliša opdine Ključ ........................................................................................ 10

3.7 Hidroliške karakteristike ........................................................................................................ 10

3.8 Stanje zraka ........................................................................................................................... 11

3.9 Stanje zemljišta ...................................................................................................................... 11

3.10 Stanje šumskih ekosistema ................................................................................................... 11

4 UPRAVLJANJE OTPADOM .............................................................................................................. 12

4.1 Subjekti i odgovornosti u upravljanju otpadom .................................................................... 12

4.2 Institucionalni okvir ............................................................................................................... 12

Zakon o upravljanju otpadom ( „Sl. glasnik F BiH“ broj: 4/12) .......................................................... 12

4.3 Sadržaj i obaveze Opdinskog plana upravljanja otpadom ..................................................... 13

4.4 Zakon o komunalnim djelatnostima ( „Sl. glasnik F BiH“ broj 4/11) ..................................... 13

4.5 Zakonodavstvo EU u oblasni upravljanja otpadom ............................................................... 13

5 Propisi lokalne samouprave .......................................................................................................... 14

5.1 Odluka o komunalnim djelatnostima („Sl. glasnik opdine Ključ“ broj: 4/12) ........................ 15

5.2 Odluka o komunalnom radu („Sl. glasnik opdine Ključ“ broj; 4/12) ...................................... 15

5.3 PRAVNI OSNOV DONOŠENJA PLANSKOG DOKUMENTA ....................................................... 15

5.4 POLAZNE OSNOVE ................................................................................................................. 15

OSNOVI POLITIKE UPRAVLJANJA OTPADOM U FBiH ......................................................................... 15

5.5 Strategija upravljanja otpadom Federacije Bosne i Hercegovine 2008. – 2018.godine

predviđa sljedede aktivnosti: ............................................................................................................. 16

6 CILJEVI PLANA UPRAVLJANJA OTPADOM ...................................................................................... 17

3

6.1 PLANSKO RAZDOBLJE ............................................................................................................ 17

6.2 PRIORITETI UPRAVLJANJA OTPADOM ................................................................................... 17

6.3 OSNOVNA NAČELA UPRAVLJANJA OTPADOM ...................................................................... 18

7 STANJE U OBLASTI UPRAVLJANJA OTPADOM ............................................................................... 18

8 Vrsta količina i sastav otpada na deponiji „PEDI“ .......................................................................... 19

8.1 Broj domadinstava, korisnika usluga odvoza otpada i divljih deponija po MZ. ..................... 22

8.2 Industrijski otpad i ostale vrste otpada, te reciklažno dvorište u opdini Ključ ...................... 23

9 ODLAGALIŠTA – DEPONIJA – Odlaganje otpada na području opdine Ključ ................................... 24

9.1 DEPONIJA PEDI ....................................................................................................................... 24

9.2 Sortirnica za mješani komunalni otpad sa pretovarnom stanicom i prostorom za

privremeno skladištenje selekcioniranog otpada ............................................................................. 25

9.3 Kolska vaga ............................................................................................................................ 25

9.4 Uređaj za pranje točkova vozila ............................................................................................ 26

9.5 Portirnica sa bio jamom......................................................................................................... 26

9.6 Laguna za procjedne vode ..................................................................................................... 26

9.7 Garaža sa nadstrešnicom za garažu ...................................................................................... 26

9.8 Kompostana za zeleni otpad ................................................................................................. 26

9.9 Mehanizacija koju posjeduje JKP „RAD“ d.o.o. Ključ ............................................................. 27

9.10 Ciljevi deponije „PEDI“ ........................................................................................................... 27

10 STRATEŠKI OKVIR I POTREBNE PROMJENE ................................................................................ 27

10.1 Porast količina komunalnog otpada ...................................................................................... 28

10.2 Prevencija nastajanja otpada ................................................................................................ 28

10.3 Potrebne promjene u sistemu upravljanja otpadom ............................................................ 29

10.4 Upravljanje medicinskim, životinjskim i baštinskim otpadom .............................................. 29

10.5 Sanacija postojede deponije .................................................................................................. 30

11 OSNOVNI POSTUPCI UPRAVLJANJA OTPADOM ........................................................................ 30

11.1 Mjere izbjegavanja nastajanja otpada .................................................................................. 30

11.2 Mjere prilagođavanja deponije, tj. sanacije .......................................................................... 31

11.3 Mjere za sprečavanje kretanja otpada koji nije obuhvaden planom i mjere za postupanje

sa otpadom koji nastaje u vanrednim situacijama ............................................................................ 32

11.4 Prijedlog organizacione strukture sistema upravljanja otpadom ......................................... 33

11.5 Opcije upravljanja otpadom na regionalnom nivou .............................................................. 34

12 Opcije tretmana i iskorištenja otpada ....................................................................................... 34

12.1 RECIKLIRANJE OTPADA - RECIKLAŽA ...................................................................................... 34

12.2 Biološki tretmani otpada ....................................................................................................... 35

4

12.3 Ponovna upotreba iskoristivih komponenti otpada .............................................................. 35

13 DIVLJE DEPONIJE U OPDINI KLJUČ ............................................................................................. 36

14 FINANSIJSKA ANALIZA I PROCJENA TROŠKOVA ......................................................................... 37

15 EDUKACIJA I KOMUNIKACIJA S JAVNOŠDU................................................................................ 38

15.1 Izmjena kulturnih obrazaca i navika stanovništva ................................................................. 38

16 Z A K LJ U Č A K .......................................................................................................................... 39

17 L I T E R A T U R A ....................................................................................................................... 40

5

1 U V O D

Plan upravljanja otpadom na podruĉju kantona odreĊuje i usmjerava ciljeve

upravljanja otpadom u skladu sa ukupnim privrednim, društvenim i kulturnim razvojem na

podruĉju kantona.

Plan upravljanja otpadom je provedbeni planski dokument kojim se ureĊuju uslovi za

planiranje upravljanja otpadom na podruĉju kantona i općina u sastavu kantona.

Plan definira preduvijete za odrţivi integralni sistem upravljanja otpadom, daje

pregled ekonomskih i investicijskih zahtjeva koji se stavljaju pred sektor upravljanja otpadom

te naĉine za financiranje sistema upravljanja otpadom.

Osnovni cilj izrade plana upravljanja otpadom je pregled vrsta otpada i opcija

tretmana otpada. Osim pregleda vrsta i koliĉina otpada, plan upravljanja otpadom analizira i

naĉine za njihovo upravljanje i predviĊa potrebne kapacitete sistema za sakupljanje i tretman

otpada.

Na podruĉju općine Kljuĉ još uvijek nije adekvatno riješeno prikupljanje i tretman

otpada.Zbrinjavanje otpada predstavlja veliki ekološki problem, jer otpad zagaĊuje sve

komponente ţivotne sredine: vazduh, zemljište, površinske i podzemne vode, a samim tim

predstavlja i veliku opasnost po zdravlje ljudi.

Sa ciljem poboljšanja situacije sa otpadom na nivou BiH,smanjenja posljedica

nepravilnog odlaganja otpada po okolinu ,te usklaĊivanja sa najboljim praksama EU,općina

Kljuĉ je pristupila izradi Plana upravljanja otpadom, po Zakonu o upravljanja otpadom

(Sluţbeni glasnik Unsko-sanskog Kantona 4/12).

6

2 PREGLED POSTOJEĆEG STANJA, GEOGRAFSKI POLOŢAJ I PRIRODNE

KARAKTERISTIKE OPĆINE KLJUĈ

2.1 Kljuĉne historijske ĉinjenice

Kljuĉ se zvaniĉno, u historijskim izvorima, prvi put spominje u povelji bosanskog bana

Stjepana II Kotromanića 1322. godine, kojom on potvrĊuje kljuĉkom knezu posjede

njegovog djeda. Kljuĉ je ipak mnogo stariji, jer se u kompleksu tvrĊave Starog grada nalaze

rimski objekti. Dakle, prve temelje udarili su mu stari Rimljani u toku prvog stoljeća naše ere.

Stari grad Kljuĉ spadao je meĊu najstarije, najveće i najutvrĊenije gradove srednjevjekovne

Bosanske drţave. Posljednji bosanski kralj Stjepan Tomašević bjeţeći ispred osmanlijske

ekspanzije u Bosni, potraţio je utoĉište u utvĊenom gradu Kljuĉu 1463. godine. Poslije bitke

ispod Starog grada kralj se na data obećanja predao Osmanlijama. Oni ga odvode u Jajce

gdje su ga pogubili. Sa predajom posljednjeg bosanskog kralja u Kljuĉu, pala je

srednjovjekovna Bosanska drţava i završila njena historija u Kljuĉu. U vrijeme osmanlijske

vlasti na ovim prostorima je formirana kljuĉka nahija, kadiluk i kapetanija. Osmanlije su

podigle svoj dio grada pod nazivom tabor kula. Berlinskim kongresom velike sile dozvolile su

da Austro - Ugarska izvrši okupaciju Bosne i Hercegovine. Po zauzeću Bosne i Hercegovine

Austro - Ugarske vlasti rade na razvoju drvne industrije, eksploataciji šuma, izgradnji puteva,

ţeljeznica, upravnih zgrada, škola, bolnica i vodovoda. U toku Drugog svjetskog rata bile su

velike ljudske ţrtve na strani svih naroda kao i materijalna razaranja. Grad je potpuno

razoren i spaljen. Od 1945. do 1991. godine tekao je proces obnove i izgradnje privrednih

kapaciteta, vanprivrednih objekata, škola, bolnica, infrastrukture, ţeljeznica, mostova. U

ovom periodu izgraĊen je novi grad, obnovljena su sela i stvoreni uslovi za normalan ţivot. U

periodu agresije na BiH 1992 - 1995. godine izgubljen je veliki broj ljudskih ţivota, porušeni

su mnogi objekti na podruĉju Općine, zbog ĉega se u dosadašnjem periodu najviše paţnje

posvećivalo obnovi infrastrukture i stvaranju elementarnih uslova za ţivo.

2.2 Geografsko-komunikacijske karakteristike, prirodne odlike i resursi

podruĉja

Općina Kljuĉ je smještena u sjevero-zapadnom dijelu BiH, na samom jugo-istoku

Unsko-sanskog kantona (geografske kordinate 44° 30' - 44° 40' SGS i 16° 30'-16°50' IGD).

Površina općine Kljuĉ iznosi 358 km2. Naselje Kljuĉ je smješteno u kotlini na nadmorskoj

visini 255 m na mjestu gdje rijeka Sana skreće prema sjeveru. Na zavoju rijeke je klisura

koja se nalazi izmeĊu Ljubinske planine, visoke 656 m i Brešĉice 582 m, na samom uzvišenju

Sklopa. Formiranje reljefa teritorije na kojoj se nalazi općina Kljuĉ poĉinje od paleozoika, a

završava se u kvadrantu u vrijeme nabiranja lanca Dinarskih planina. Reljef je veoma

raznolik i sastoji se iz niza brda i breţuljaka, planinskih padina, koje se blago spuštaju i ĉine

velike kotline koje su ispresijecane rijeĉnim tokovima Sane, Sanice i drugih manjih vodotoka.

7

Slika broj 1. Poloţaj općine Kljuĉ u BiH

Ukupna duţina putnih pravaca iznosi 246 km od ĉega su: magistralni putevi 52 km,

regionalni 82 km i lokalni 112 km. Općinu saĉinjava 10 mjesnih zajednica.Ukljuĉene mjesne

zajednice su: MZ Kljuĉ, MZ Krasulje, MZ Velagići, MZ Humići, MZ Zgon – Crljeni, MZ Sanica,

MZ Biljani, MZ Veleĉevo, MZ Kamiĉak, MZ D.Sanica, a centar Općine je grad Kljuĉ. Općina

Kljuĉ graniĉi sa Bosanskim Petrovcem koji je povezuje sa Bihaćom, sa Sanskim Mostom u

pravcu prema Prijedoru, sa Ribnikom na putnom pravcu za Banja Luku i Mrkonjić Gradu i

dalje u Sarajevo. Klima je umjereno kontinentalna sa toplim ljetima i snjeţnim zimama.

Koliĉina padavina iznosi 1.472 l/m2. Procentualno najveću zastupljenost imaju teritorije 300-

500 m.n.v. (45%) koje su i vrlo povoljne za odvijanje razliĉitih ljudskih aktivnosti

(naseljavanje, poljoprivreda, industrija).

3 DEMOGRAFSKE KARAKTERISTIKE

3.1 Ukupan broj stanovnika

Općinu Kljuĉ ĉine 41 naseljeno mjesto organizovano u 10 mjesnih zajednica. Prema

posljednjem popisu stanovništa iz 1991. godine u općini Kljuĉ ţivjelo je 37.391 stanovnika.

Prema procjenama Zavoda za statistiku F BiH u 2011. godini na podruĉju općine Kljuĉ ţivjelo

je 19.399 stanovnika. Prema nezvaniĉnim preliminarnim rezultatima popisa iz 2013. godine

na podruĉju Općine ţivi 18.714 stanovnika.

8

Graf 1. Kretanje broja stanovnika u općini Kljuĉ (Izvor podataka Federalni zavod za

statistiku)

Broj stanovnika u odnosu na popis iz 1991. godine gotovo je prepolovljen, a razlozi za to su:

odvajanje dijela teritorije Općine koji je ušao u sastav

novoformirane općine Ribnik u Republici Srpskoj,

migracije stanovništva u ratnim godinama,

nizak prirodni priraštaj.

Stagnacija privrede- pokretaĉa razvoja po svim

segmentima pa tako i nataliteta

Odlazak mlade populacije u inostrane zemlje u potrazi za

poslom – boljim ţivotnim standardom

3.2 Ekonomska i privredna aktivnost općine

Proces privatizacije u Općini, kao i u cijeloj BiH, nije dao oĉekivane rezultate a

njegova sporost, netransparentnost i neefikasnost su doveli do daljeg pogoršanja ekonomske

situacije. Većina privatiziranih preduzeća ne posluje. Na podruĉju Općine nakon neuspješno

provedenog postupka privatizacije sa radom su prekinuli poslovni subjekti koji su zapošljavali

najveći broj radnika. Proizvodni pogoni fabrika u kojima se trenutno ne odvija proizvodnja

su:

DD „DI SANICA“ - Fabrika za preradu drveta i drvnih

proizvoda lišćara (parena bukovina, ljušteni i sjeĉeni

furnir, šperploĉa, vodootporne oplate, otpresci i

decimirnica).

DOO „DI KLJUĈ“ - Fabrika za preradu drveta i drvnih

proizvoda ĉetinara (proizvodnja rezane graĊe, panel ploĉa,

brodskog poda i lamperije).DI Kljuĉ je trenutno u steĉaju a

za prostor pilane se radi Regulacioni plan sa namjenom –

proizvodna usluţna djelatnost i stambeno poslovna

namjena

DD „GP SANA“ - Proizvodnja graĊevinskih materijala od

kamena kreĉnjaka (pijesak razliĉite granulacije, beton i

9

betonski proizvodi i asfalt),U procesu privatizacije , isto je

kupljeno od strane više kupaca . Jedan od novih vlasnika (

separacija Zgon , betonara, majdan ) sada je u vlasništvu

lokalnog privrednog društva iz Kljuĉa.

DOO „SANOTAF“ - Tvornica tafting tepiha poslije rata nije

radila, a korištena za smještaj SFORA do 2004. godine.

100% drţavno vlasništvo. U 2011. godini u dijelu objekta

poslovala je firma DOO „SCONTOPROM“. Pogoni su

trenutno prazbi – fabrika ne radi.

Proizvodna hala u Hanlovskom vrelu sa pratećim objektima površine 3.042 m² i zemljište

površine 4.932 m²u 100% kupljena je od firme d.o.o. ,“FI&KO“ Kljuĉ – koţare i trenutno je

aktivna.

3.3 Veće investicije u privredi

Većina ulaganja u privredi bila su vlastita sredstva poduzetnika i obrtnika. Nedostatak

razvojnih inicijativa i sistematskog pristupa rješavanju problema, nedostatak investicija te

povoljnih kreditnih sredstava za razvoj privrede doveli su do teške ekonomske situacije u

Općini. Na podruĉju općine Kljuĉ mogu se istaknuti veće investicije u oblasti privrede ali od

strane lokalnih privrednika kao što su:Pilana ,,DŢERI,, Rudenice, Pogon stolarije i

prerade drveta doo “Semok comer“Kljuĉ, Pogon plastiĉne

stolarije,,KOFIX,,Velagići, Pogon za izradu namještaja Senada Koljića- Velagići

Pogon za izradu drvene stolarije ,,ĈAJA drvostil,,Velagići i drugi.

Znaĉajne investicije su uloţene u oblast poljoprivrede, u rekonstrukciju i izgradnju

poljoprivrednih objekata, nabavku stoĉnog fonda i poljoprivredne mehanizacije. Oĉekuje se

da će investicije u poljoprivredi i preraĊivaĉkoj industriji imati u budućnosti trend rasta i

proširenja, zbog ĉinjenice da su usluţne djelatnosti na podruĉju Općine na zadovoljavajućem

nivou. Općina posjeduje neiskorištene prirodne resurse za razvoj primarne poljoprivredne

proizvodnje i preraĊivaĉke industrije koje predstavljaju razvojnu šansu Općine što svakako

ide u prilog strateškim pravcima razvoja Općine.

3.4 Stanje javne infrastrukture i javnih usluga

Kada se govori o stanju infrastrukture na podruĉju općine Kljuĉ - vodovod,

kanalizacija, elektriĉna mreţa, putevi, telekomunikaciona mreţa - mora se krenuti od

ĉinjenice da je ona u toku ratnih dejstava ( 92-95 ) direktno ili indirektno jako devastirana.

Poslije rata bila je uništena, dotrajala i ostarjela infrastruktura. Zato se nakon rata moralo

uloţiti mnogo sredstava u obezbjeĊenje osnovne infrastrukture i taj proces još uvijek traje.

Da bi se ovaj proces dovršio, potrebno je obezbjediti kvalitetne projekte koji će se

kandidovati prema raznim fondovima EU, razvojnim bankama , nadleţnim ministarstvima,

direkcijama i fondovima zaštite okoliša i sl.

10

3.5 Stanje saobraćajne infrastrukture

Okosnicu putne mreţe općine Kljuĉ ĉine:

magistralni put M-5 (Bihać – Kljuĉ – Jajce – Sarajevo),

magistralni put M-15 (Kljuĉ – Zgon - Sokolovo - Sanski

Most),

regionalni put R-410 (Lanište – Sanica – Jezerci –

Vrhpolje),

regionalni put R-410-a (Pudin Han – Krasulje – Kamiĉak -

Sanski Most),

regionalni put R-407-a (Velagići – Biljani – Sanica –

Zavolje - Lušci Palanka),

razvijena mreţa lokalnih i nekategorisanih puteva od 112

km.

Mreţa lokalnih i nekategorisanih puteva od 112 km ĉini 45,53% ukupne putne mreţe općine

Kljuĉ. Na regionalne puteve duţine 82 km otpada 33,33%, a na magistralne, ĉija je duţina

52 km, 21,14% putne mreţe.

3.6 Karakteristike okoliša općine Kljuĉ

3.7 Hidroliške karakteristike

Na podruĉju općine Kljuĉ nalaze se brojne, veće i manje rijeke kao što su: Sana,

Sanica, Korĉanica, Saniĉka rijeka,Trebunj , Biljanska rijeka, Sokošnica, Kljajića potok, Banjica

i dr. Fekalne i oborinske vode koje se kanalizacionim sistemom odvode bez tretmana -

preĉišćavanja ispuštaju se u rijeke Sanu i Sanicu predstavljaju veoma velik ekološki problem

kako za općinu Kljuĉ tako i za općine nizvodno. Pored toga, zbog starosti, oštećenja i

nekvalitetnih cijevi velika koliĉina kanalizacionih voda završava u podzemnim vodama. Veoma

velik problem predstavljaju potencijalni zagaĊivaĉi benzinske pumpe, autopraone,

automehaniĉarske radionice i druga postrojenja koja nemaju ili ako imaju ne odrţavaju

redovito i propisno ureĊaje za preĉišćavanje otpadnih voda.

Stanje kvaliteta vodotoka na podruĉju Općine, iako ne postoje adekvatni podaci, je

zadovoljavajuće i uglavnom je ugroţeno lokalnim zagaĊivaĉima sa kućnim otpadom, krupnim

otpadom i plastikom , oseĉnim i fekalnim vodama zbog nepostojanja sistema preĉišćavanja

otpadnih voda.

Osnovni problemi zaštite površinskih i podzemnih voda na teritoriji Općine nastaju zbog:

neizgraĊenosti infrastrukturnih objekata

kanalizacije, ali i zbog niske svijesti graĊana o

oĉuvanju ţivotne sredine,

11

odlaganje kućnog otpada, krutog otpada,

opasnih materija na podruĉju Općine koje nije

riješeno na zadovoljavajući - sanitarni naĉin,

nekontrolisane zaštite zemljišta, a time i

podzemnih voda po pitanju sve veće upotrebe

umjetnih Ċubriva i zaštitnih sredstava u

poljoprivrednoj proizvodnji.

3.8 Stanje zraka

Pod zagaĊenim zrakom podrazumijeva se zrak koji u sebi sadrţi materije koje su

štetne za ljudski organizam, floru i faunu, prirodna i ĉovjekovim radom stvorena dobra.

Smatra se da ovo lokalno podruĉje ima kvalitetan, zdrav i ĉist zrak. Ovakvo mišljenje je, prije

svega, zasnovano na ĉinjenici da na podruĉju Općine u prošlosti nije bilo većih industrijskih

zagaĊivaĉa zraka, meĊutim, mogu se identifikovati lokalni izvori koji utiĉu na kvalitet zraka.

Ti izvori su nepokretni i pokretni. U nepokretne izvore zagaĊenosti spadaju javna i privatna

preduzeća, javne ustanove i domaćinstva koja za svoje potrebe koriste razne vrste goriva -

nafta, ugalj, zemni gas i sl. U pokretne izvore zagaĊenosti zraka spadaju emisije zagaĊenosti

zraka nastale u udaljenim prekograniĉnim podruĉjima kao posljedica zraĉnih strujanja i

kretanja vjetra u atmosferi, emisije zagaĊenosti zraka porijeklom od automobila i drugih

mobilnih izvora koji za pogonsko gorivo koriste naftu i njene derivate.

3.9 Stanje zemljišta

Ĉisto i zdravo poljoprivredno zemljište ima veliku ulogu i znaĉaj u ţivotu i radu

lokalnog stanovništva. Veliki je broj ĉlanova lokalne zajednice ĉiji je izvor prihoda i

svakodnevne egzistencije u direktnoj vezi sa kvalitetom zemljišta

Od ukupne površine općine Kljuĉ (35.800 ha) na poljoprivredne površine otpada 14.944 ha ili

41.74%, od toga na obradive površine, vrtove i voćnjake 8.932,55 ha.

3.10 Stanje šumskih ekosistema

U dosadašnjem korištenju šuma, dominantnu ulogu ima proizvodnja i korištenje

drvene mase, dok se ostalim mogućnostima korištenja šuma nije poklanjala dovoljna paţnja.

Sakupljanje tzv. sporednih šumskih proizvoda (ljekovito bilje, gljive, šumski plodovi, puţevi i

sliĉno) je neorganizovano.

Uglavnom su zanemarene opće korisne funkcije šuma, koje se ogledaju u: - proizvodnji

kiseonika i vezivanju ugljenika iz atmosfere, - zaštiti zemljišta od erozivnih procesa, -

oĉuvanju biodiverziteta biljnih i ţivotinjskih vrsta, - ublaţavanju ekstremnih temperatura, -

regulisanju vodenog reţima i zaštiti voda, - smanjenju buke i - prostoru za odmor, rekreaciju,

rehabilitaciju, obrazovanje i istraţivanje.

Ugroţenost šuma od svih štetnih utjecaja moţe se podijeliti na štete koje prouzrokuje ĉovjek

svojim svjesnim i nesvjesnim radom i štete od insekata, biljnih bolesti i raznih emisionih

uzroĉnika.

12

Ĉovjek ĉini štete bespravnim prisvajanjem šumskog zemljišta, prisvajanjem i oštećenjem

šumskog drveća, nekontrolisanim odlaganjem otpada kao i nekontrolisanim loţenjem vatre u

šumi i njenoj neposrednoj blizini što dovodi do pojave šumskih poţara koji uništavaju ĉitave

komplekse šuma i šumskog zemljišta.

Šumama i šumskim zemljištem na podruĉju općine Kljuĉ gazduje se shodno Zakonu o

šumama F BiH (Sl. novine F BiH broj: 20/02).

Šumskim zemljištima upravlja ŠPD „Unsko-sanske šume“ doo Bosanska Krupa, a za podruĉje

općine Kljuĉ Podruţnica „Šumarija“ Kljuĉ kao organizaciona jedinica preduzeća.

4 UPRAVLJANJE OTPADOM

4.1 Subjekti i odgovornosti u upravljanju otpadom

Upravljanje komunalnim otpadom na podruĉju općine Kljuĉ u iskljuĉivoj je nadleţnosti JKP „RAD“ d.o.o. Kljuĉ. Upravljanje industrijskim otpadom u nadleţnosti je svakog privrednog subjekta, a deponovanje industrijskog otpada propisano je Okolinskom dozvolom, ĉije je izdavanje u nadleţnosti Federalnog ministarstva turizma i okoliša. Za upravljanje opasnim otpadom na podruĉju općine Kljuĉ još uvijek nije doneseno adekvatno rješenje.

4.2 Institucionalni okvir

Zakon o upravljanju otpadom ( „Sl. glasnik F BiH“ broj: 4/12)

Ovim Zakonom ureĊuje se naĉin upravljanja otpadom na podruĉju Unsko – sanskog Kantona, a naroĉito: kategorije i vrste otpada, planiranje upravljanja otpadom na podruĉju Kantona, postupak izdavanje dozvole za upravljanje otpadom, obezbjeĊenje uslova za postupanje s otpadom, prava, obaveze i odgovornosti Kantona, Općina, pravnih i fiziĉkih lica, operatora upravljanja otpadom i proizvoĊaĉa i vlasnika otpada, finansiranje djelatnosti i aktivnosti upravljanja otpadom, nadzor nad provoĊenjem ovog Zakona, kaznene odredbe i druga pitanja od znaĉaja za upravljanje otpadom na podruĉju Kantona.Ovim zakonom ureĊuju se sve kategorije otpada; sve vrste djelatnosti,operacije i postrojenja u upravljanju otpadom; otpad nastao istraţivanjem,ekstrakcijom, tretmanom i skladištenjem mineralnih resursa i radom kamenoloma,teĉni otpad, ţivotinjski otpad i drugi neopasni materijal prirodnog porijekla koji se moţe koristiti u poljoprivredne svrhe; odloţeni eksploziv, osim ako to nije regulisano posebnim propisom.Odgovornosti i nadleţnosti u upravljanju komunalnim otpadom, podijeljene su izmeĊu Federacije BiH, kantona i lokalne samouprave. Odgovornost Federacije i Kantona odnosi se na donošenje zakona i podzakonskih propisa, obezbjeĊenje ekonomskih instrumenata za provoĊenje upravljanja otpadom, razvijanje javne svijesti u društvu, iniciranje razgovora zainteresovanih strana u cilju uspostavljanja partnerstva u upravljanju otpadom, dok sa druge strane lokalna samouprava ima odgovornost za provoĊenje zakona, ureĊenje i obezbjeĊivanje uslova upravljanjakomunalnim otpadom.

13

4.3 Sadrţaj i obaveze Općinskog plana upravljanja otpadom

Općinski plan upravljanja otpadom odreĊuje mjere postupanja s otpadom na podruĉju

općine i posebno sadrţi:

a) Ocjenu postojećeg stanja u upravljanju i postupanju sa otpadom na podruĉju općine,

b) Obaveze općine koje proizilaze iz Plana upravljanja otpadom na podruĉju Kantona,

c) Vrstu,koliĉinu i porijeklo otpada koji se proizvodi i koji se mora tretirati ili odloţiti,

d) Opće tehniĉke zahtjeve za postupanje sa otpadom na podruĉju općine,

e) Ciljeve upravljanja otpadom,

f) Programe o skupljanju opasnog otpada iz domaćinstva,

g) Programe korištenja komponenti iz komunalnog otpada,

h) Programe za smanjenje procenta biorazgradivog otpada i ambalaţnog otpada u

komunalnom otpadu,

i) Programe za podizanje javene svijesti u upravljanju otpadom,

j) Lociranje prostora i objekata za obavljanje odreĊenih aktivnosti postupanja s

otpadom,

k) Saradnja izmeĊu općina u postizanju zadanih ciljeva,

l) Odnosi izmeĊu Kantona i Općina u zajedniĉkom upravljanju otpadom i stvaranju

uslova za organizovano obavljanje pojedinih aktivnosti upravljanja i postupanja s

otpadom

m) Plan ureĊenja lokacija za sakupljanje komunalnog otpada,

n) Mjere sanacije otpadom oneĉišćenog okoliša i divljih odlagališta na podruĉju općine,

o) Mjere nadzora i praćenja upravljanja i postupanja s otpadom,

p) Izvori i iznosi financijskih sredstava za provoĊenje pojedinih mjera i aktivnosti iz

Plana,

q) Odgovornost za izvršavanje pojedinih mjera iz Plana.

Općinski plan upravljanja otpadom priprema općinski organ uprave nadleţan za poslove

upravljanja otpadom u suradnji sa drugim općinskim organima uprave, Ministarstvom,

operatorima za upravljanje otpadom, drugim zainteresiranim subjektima i udruţenjima za

okoliš.

4.4 Zakon o komunalnim djelatnostima ( „Sl. glasnik F BiH“ broj 4/11)

Ovim Zakonom definišu se komunalne djelatnosti, naĉela, naĉin obavljanja i finansiranja, te druga pitanja od znaĉaja za uspješno obavljanje komunalnih djelatosti na podruĉju Unsko - sanskog kantona.

4.5 Zakonodavstvo EU u oblasni upravljanja otpadom

1. Direktiva Savjeta 2008/98/EC o otpadu koja zamenjuje i dopunjuje Okvirnudirektivu 75/442/EEC, 2006/12/EC uspostavlja sistem za koordinisano upravljanje otpadom u EU sa ciljem da se ograniĉi proizvodnja otpada. U Okvirnoj direktivi o otpadu zemlje ĉlanice se obavezuju da naprave plan upravljanja otpadom. Nova okvirna direktiva o otpadu 2008/98/EC daje odreĊenedefinicije (razliĉite u odnosu na direktivu 2006/12/EC):

1) uvodi nove termine: bio otpad, otpadna ulja, diler, sakupljanje, odvojeno

14

sakupljanje, tretman, najbolje raspoloţive tehnike (BAT) itd, 2) postavljeni ciljevi za reciklaţu i iskorišćenje ostali su isti – do 2020. dostići 50% od ukupne koliĉine sakupljenog komunalnog otpada i do 70% ostalog neopasnog otpada, 3) energetsko iskorišćenje otpada nije posebno definisano u opštim uslovima Direktive, osim u Aneksu II – listi mogućih aktivnosti iskorišćenja otpada, 4) poštovanje principa hijerarhije u upravljanju otpadom; 5) u Aneksu I Direktive navedene su prihvatljive mogućnosti odlaganja otpada, 6) propisuje odreĊene minimalne standarde koji se moraju zadovoljiti tokom primene razliĉitih naĉina tretmana otpada

2. Direktiva Savjeta 99/31/EC o deponijama ima za cilj da se uvoĊenjem strogih tehniĉkih zahtjeva edukuju negativni efekti odlaganja otpada na okoliš, naroĉito na zemljište, podzemne i površinske vode, kao i efekti na zdravlje stanovništva. Direktivom se definišu kategorije otpada (opasan, neopasan i inertan); definišu klase deponija i to: deponija za opasan otpad, deponija za ne – opasan otpad i deponija za inertan otpad; zahtijeva tretman otpada pre odlaganja; zabranjuje odlaganje na deponijama: teĉnog otpada, zapaljivog ili izuzetno zapaljivog otpada, eksplozivnog otpada, infektivnog medicinskog otpada, starih guma i drugih tipova otpada; zahtijeva smanjenje odlaganja biorazgradivog otpada i uspostavlja sistem dozvola za rad deponija.

3. Direktiva Savjeta 91/689/EEC o opasnom otpadu dopunjena Direktivom 94/31/EC i 166/2006/EC ima za cilj uspostavljanje upravljanja, iskorišćenja i pravilnog odlaganja opasnog otpada. Direktivom se definiše da privredni subjekti koja proizvode, drţe ili uklanjaju opasne otpade, dostavljaju nadleţnim organima na njihov zahtjev traţene podatke iz registra.

4. Direktiva Savjeta 94/62/EC o ambalaţi i ambalaţnom otpadu dopunjenaDirektivom 2005/20/EC, 2004/12/EC, 1882/2003/EC implementira strategiju EU o otpadu od ambalaţe i ima za cilj da harmonizuje nacionalne mjere za upravljanje otpadom od ambalaţe, da minimizira uticaje otpada od ambalaţe na okoliš i da izbjegne trgovinske barijere u EU koje mogu da sprijeĉe konkurenciju. Ona tretira svu ambalaţu koja je na trţištu Unije, kao i sav otpad od ambalaţe bez obzira na porijeklo nastajanja: industrija, komercijalni sektor, radnje, usluge,domaćinstva, imajući u vidu materijal koji se koristi.

5 PROPISI LOKALNE SAMOUPRAVE

Lokalna samouprava vrši upravljanje javnim poslovima od neposrednog,zajedniĉkog i opšteg interesa za lokalno stanovništvo. Lokalna samouprava ostvaruje se u općini, odnosno gradu. Na osnovu svojih ustavnih i zakonskih ovlaštenja, općina donosi propise i druga opšta akta kojima ureĊuje pitanja iz okvira svojih prava i duţnosti.

15

5.1 Odluka o komunalnim djelatnostima („Sl. glasnik općine Kljuĉ“ broj:

4/12)

U skladu sa Zakonom o komunalnim djelatnostima („Sl. glasnik F BiH“ broj: 4/11) Općinsko vijeće općine Kljuĉ je svojom Odlukom ( „Sl. glasnik općine Kljuĉ 4/12) odrţavanje ĉistoće i odlaganje komunalnog otpada povjerilo JKP „RAD“ d.o.o. Kljuĉ kao izvršiocu- operateru i JU „Općinski fond za komunalne djelatnosti i infrastrukturu“ Kljuĉ kao upravitelju i nalogodavcu za odrţavanje javne higijene javnih površina.

5.2 Odluka o komunalnom radu („Sl. glasnik općine Kljuĉ“ broj; 4/12)

Ovom Odlukom definiše se odrţavanje komunalnog reda i odnosi u komunalnim djelatnostima na podruĉju općine Kljuĉ, a naroĉito u oblasti ureĊenja naselja, odrţavanju ĉistoće i ĉuvanju javnih površina, sakupljanja i odvoza komunalnog otpada. Ovom Odlukom se odreĊuje i uĉestalost sakupljanja i odvoza komunalnog otpada ovisno o zonama, kao i njegovo deponovanje. Ovom Odlukom propisane su i mjere za provoĊenje komunalnog reda kao i kaznene odredbe.

5.3 PRAVNI OSNOV DONOŠENJA PLANSKOG DOKUMENTA

Pravni osnov za donošenje ovog provedbenog dokumenta - Plana upravljanja otpadom

općine Kljuĉ sadrţan je u ĉlanu 12. i ĉlanu 14. Zakona o upravljanju otpadom („Sluţbeni

glasnik Unsko - sanskog kantona broj;4/12“), kao i odredbama i smjernicama Plana

upravljanja otpadom Unsko – sanskog kantona 2014.- 2019. godine usvojenog na 51.

sjednici Skupštine USK-a 14.07.2014.

5.4 POLAZNE OSNOVE

OSNOVI POLITIKE UPRAVLJANJA OTPADOM U FBiH

Prema Ustavu BiH, BiH je drţava sa decentraliziranom politiĉkom i administrativnom

strukturom sa nekoliko nivoa politiĉkog upravljanja:

Drţavni nivo ( institucije drţavne vlasti)

Entitetski nivo: FBiH decentralizirana u 10

kantona i RS ( centralizirana)

Brĉko Distrikt, samoupravno upravna jedinica

pod suverenitetom Bosne i Hercegovine, a

formalno dio oba entiteta.

Na nivou Bosne i Hercegovine ne postoje zakoni iz zaštite okoliša. Na nivou F BiH postoji

Zakon o zaštiti okoliša iz 2003 godine kao i Zakon o upravljanja otpadom.S obzirom na

opredjeljenje i cilj Bosne i Hercegovine da se prikljuĉi EU, zakoni iz oblasti okoliša su u velikoj

mjeri usklaĊeni sa zakonodavstvom EU.

16

Obaveze u oblasti upravljanja otpadom Unsko – sanskog kantona utvrĊene su odredbama

federalnog Zakona o upravljanju otpadom ( „Sluţbene neovine FBiH broj;33/03 i 72/09) i

kantonalnog Zakona o upravljanju otpadom USK-a ( „Sluţbeni glasnik Unsko – sanskog

kantona broj;4/12“) te strateško – planskim dokumentima FBiH, Strategijom zaštite okoliša

FBiH 2008. – 2018. godine i Federalnim planom upravljanja otpadom 2012. – 2017. godine.

5.5 Strategija upravljanja otpadom Federacije Bosne i Hercegovine 2008. –

2018.godine predviĊa sljedeće aktivnosti:

Definirati regije i potpisati meĊuopćinske sporazume o zajedniĉkom upravljanju

otpadom;

Pripremiti studije izvodljivosti za regiju i odrediti lokacije RCUO;

Pripremiti studije procjene utjecaja na okoliš i projektnu dokumentaciju za RCUO;

Izgraditi sanitarno odlagalište u okviru RCUO;

Izraditi i usvojiti kantonalni Plan upravljanja otpadom;

Izvršiti sanaciju napuštenih odlagališta;

Kantonalnim planom upravljanja otpadom predvidjeti kapacitete za privremeni

prihvat opasnog otpada, kao i zbirnjavanje internog otpada,te odrediti lokacije za

njihovo adekvatno zbrinjavanje;

Uspostaviti deponije internog otpada;

Osigurati infrastrukturu za odvojeno prikupljanje otpada u poljoprivrednoj

proizvodnji i šumarstvu;

Izrada programa uklanjanja postojećih odlagališta, jama i groblja za otpade

ţivotinjskog porijekla;

Izrada dokumentacije za sanaciju postojećih odlagališta, jama i groblja za otpade

ţivotinjskog porijekla;

Sanacija i zatvaranje postojećih odlagališta, jama i groblja za otpade ţivotinjskog

porijekla ( Kantonalno ministarstvo nadleţno za poljoprivredu);

Unaprijediti postojeće i uspostaviti nove kapacitete za povrat energije ili

materijala u industriji;

Provoditi informativne i edukativne kampanje u industrijskim firmama;

Uvesti efikasne mjere za smanjenje i sprjeĉavanje odlaganja EEO kao

nesortiranog otpada, uvoĊenjem šema povrata stare / korištene tehnike,

orginalnom proizvoĊaĉu otpada;

U saradnji sa Federalnim ministarstvom zdravstva pripremiti upustva za

upravljanje medicinskim otpadom na podruĉju kantona;

U saradnji sa Federalnim ministarstvom zdravstva pripremiti upustva za

upravljanje veterinarskim otpadom na podruĉju kantona;

Sprovesti program obuke za operacionalizaciju sistema upravljanja medicinskim

otpadom za uposlenike zdravstvenih ustanova;

Izraditi studiju za program razvoja informacionog sistema o otpadu ( sa

Federalnim ministarstvom turizma i okoliša);

Izvršiti obuku pravnih subjekata u cilju osposobljavanja za izvještavanje;

Nabaviti opremu (informacionu i drugu) i izvršiti obuku zaposlenika.

17

Krovni cilj strategije je zaštita okoliša, promocija i podsticanje odrţivog korištenja resursa

kroz uspostavu integralnog sistema otpadom. Ostvarenje krovnog cilja planirano je kroz

realizaciju mjera predviĊenih u sklopu postavljenih strateških ciljeva, a to su :

- Smanjenje rizika po okoliš i zdravlje ljudi i uspostava prioritetne infrastrukture za

integrirano upravljanje otpadom,

- Smanjenje koliĉine otpada za finalno odlaganje uz efikasnije korištenje resursa,

- Osiguranje provedbe sistema kroz pravni, institucionalni i ekonomski okvir,

- Osiguranje sistemskog praćenja parametara za ocjenu stanja okoliša.

6 CILJEVI PLANA UPRAVLJANJA OTPADOM

6.1 PLANSKO RAZDOBLJE

Proces planiranja je cikliĉni proces ĉija je svrha analiza postignutog i teţnja poboljšanju

trenutnog stanja pojedinih komponenti sistema. Planirane aktivnosti se realiziraju prema

utvrĊenom redoslijedu na naĉin da se sistemski prati implementacija unaprijed postavljenih

ciljeva. Plan upravljanja otpadom Unsko – sanskog kantona obuhvata plansko razdoblje

2014. – 2019. godina, a plan upravljanja otpadom općine Kljuĉ obuhvata plansko razdoblje

2015. – 2020. godina za koji period će biti definirane aktivnosti na uspostavi i radu

integralnog sistema upravljanja otpadom za općinu Kljuĉ.

6.2 PRIORITETI UPRAVLJANJA OTPADOM

Prema ĉlanu 4. Kantonalnog Zakona o upravljanju otpadom, upravljanje otpadom se, radi

pravovremenog spreĉavanja, zagaĊivanja i smanjenje posljedica po zdravlje ljudi i okoliša,

treba vršiti na naĉin da se osigura:

a) Minimalno nastajanje otpada, a posebno svoĊenje opasnih karakteristika takvog

otpada na minimum,

b) Smanjenje nastalog otpada po koliĉini, posebno uzimajući u obzir tokove otpada,

c) Tretiranje otpada na naĉin kojim se osigurava povrat sirovinskog materijala iz njega,

d) Spaljivanje ili odlaganje na deponije na okolišno prihvatljiv naĉin onih vrsta otpada

koje ne podlijeţu povratu komponenti, ponovnoj upotrebi ili proizvodnji energije,

Za utvrĊivanje prioritetnog naĉina postupanja s otpadom potrebno je uzeti u obzir:

a) Ekološke benificije,

b) Tehniĉku izvodljivost za korištenje najbolje raspoloţive tehnologije,

c) Ekonomsku izvodljivost.

Upravljanje otpadom treba vršiti na naĉin da se poduzmu sve neophodne mjere koje

osiguravaju tretman i odlaganje otpada bez ugroţavanja zdravlja ljudi i bez stvaranja štete

ili prouzrokovanja znaĉajnog rizika po prirodu, a naroĉito:

a) Bez rizika po vode, zrak, tlo, ţivotinje i biljke,

b) Bez stvaranja smetnji putem buke ili mirisa,

c) Bez štetnog utjecaja po prirodi ili mjesta koja su od posebnog interesa.

18

6.3 OSNOVNA NAĈELA UPRAVLJANJA OTPADOM

Izrada Plana upravljanja otpadom Unsko – sanskog kantona je utemeljena na nastojanja

postizanja što većeg stupnja usklaĊenosti sa temeljnim naĉelima sadrţanim u Federalnom

Zakonu o upravljanju otpadom i kantonalnom Zakonu o upravljanju otpadom. To su sljedeća

naĉela:

PREVENCIJA – izbjegavanje nastajanja otpada ili smanjivanje

koliĉine i štetnosti nastalog otpada kako bi se smanjio rizik po

zdravlje ljudi i okoliša i izbjegla okolišna degradacija;

MJERE OPREZNOSTI - sprjeĉavanje opasnosti ili štete po

okoliš koje uzrokuje otpad, poduzimanje mjere ĉak i ako nije

na raspolaganju potpuna znanstvena podloga;

ODGOVORNOST PROIZVOĐAĈA OTPADA – proizvoĊaĉ je

odgovoran za odabir najprihvatljivijeg okolišnog rješenja

prema znaĉajkama proizvoda i tehnologiji proizvodnje,

ukljuĉujući ţivotni ciklus proizvoda i korištenje najadekvatnije

raspoloţive tehnologije;

PRINCIP „ZAGAĐIVAĈ PLAĆA“ – proizvoĊaĉ ili vlasnik otpada

snosi sve troškove prevencije, tretmana i odlaganja otpada,

ukljuĉujući brigu nakon upotrebe i monitoring. On je i

finacijski odgovoran za preventivne i sanacijske mjere uslijed

šteta po okoliš koje je prouzroĉio ili će ih najvjerovatnije

prouzroĉiti;

BLIZINA – tretman ili odlaganje otpada treba se obavljati u

najbliţem odgovarajućem postrojenju ili lokaciji, uzimajući u

obzir okolišnu i ekonomsku profitabilnost;

REGIONALNOST – razvitak tretmana otpada i izgradnja

objekata za njegovo odlaganje treba se obavljati na naĉin

pokrića potreba regije i omogućava samoodrţivosti izgraĊenih

objekata.

7 STANJE U OBLASTI UPRAVLJANJA OTPADOM

Na razmatranom podruĉju komunalni otpad skuplja komunalno preduzeće „ RAD“ d.o.o.

Kljuĉ i odlaţe ga na odlagalištu komunalnog otpada „PEĆI“. Deponija Peći se poĉela koristiti

1987. godine. Deponija je locirana unutar općine Kljuĉ u podruĉju naselja Krasulje - PEĆI,

sjeverno od grada Kljuĉa na makadamskom odvojku duţine 2 km, s magistralnog puta M –

15; Kljuĉ – Sanski Most. Udaljenost od gradskog centra iznosi oko 17 km. Sa svih strana

kompleks deponije je omeĊen uglavnom šumskim pojasom. Deponija otpada Peći je kao i

većina deponija u BiH otvorenog tipa i to je prostor koji ne zadovoljava uvjete sanitarnih

deponija. Deponija ne posjeduje osnovnu infrastrukturu kada su u pitanju dovod vode i

elektriĉne energije i ne posjeduje osnovne objekte. Deponija je neureĊena, a ograda koja se

prostire oko lokacije je većim dijelom uništena.

19

Procjena koliĉine komunalnog otpada i proizvodnog otpada sliĉnih svojstava komunalnom

otpadu, na razmatranom podruĉju, bila je omogućena na temelju geo-tehniĉkih ispitivanja,

dnevna praćenja i analize su nam dali podatke o koliĉininama otpada. Procjenjuje se da je do

sad na deponiju odloţeno oko cca.32.000 m3 otpada tokom predhodnih godina.Prosjeĉna

dnevna koliĉina odloţenog otpada na deponiji je 14,4 tona po danu. Trenutna godišnja

koliĉina je 4.930 tona i ova cifra će rasti i u 2018.godini se predviĊa 5.144 tona ukupnog

otpada. Sakupljanje otpada je organizovano na podruĉju cijele općine Kljuĉ u svih 10 mjesnih

zajednica. Samo 3% stanovnika nije obuhvaćeno organizovanim odvozom smeća. Pravna lica

su 100% obuhvaćena odvozom smeća. Uz ostali otpad na deponiju se odlaţu i manje koliĉine

potencijalno opasnog otpada kao što su: tehniĉki aparati, medicinski otpad, ambalaţa od

hemijskih sredstava i sl. jer oblast upravljanja i kontrole postupanja sa opasnim otpadom još

uvijek nije na zadovoljavajućem nivou iz više razloga kako na teritoriji F BIH tako i na

podruĉju općine Kljuĉ. Odvoz komunalnog otpada iz domaćinstava odvozi se jedanput

sedmiĉno, 5 dana u sedmici. Sav otpad se zajedno skuplja i odlaţe na deponiju. Otpad se

skuplja u kante i kontenjere zapremine 1.100 i 5 m3. Isto tako bitno je spomenuti da je

Općinsko Vijeće općine Kljuĉ na prijedlog JU „Općinski fond za komunalne djelatnosti i

infrastrukturu“ Kljuĉ i JKP „RAD“ d.o.o. Kljuĉ usvojilo Program zajedniĉke komunalne

potrošnje na podruĉju općine Kljuĉ po kojem se vrši ĉišćenje grada, svaki dan po

utvrĊenom rasporedu se mete i ĉisti grad, prazne posude za otpad u glavnoj ulici, odrţava

se od mosta na Sani tj. od Lovca do ul. Branilaca i Kulina bana i sve ulice izmeĊu ovih dviju,

tj. Luke, naselje 17.Viteške, te Stari grad po narudţbi.

8 VRSTA KOLIĈINA I SASTAV OTPADA NA DEPONIJI „PEĆI“

Na deponiju se odlaţe komunalni otpad iz domaćinstava (kućni otpad) te otpad iz proizvodne i/ili usluţne djelatnosti (konercijalni otpad) ako je po svojstvu i sastavu sliĉan otpadu iz kućanstva. Navedeni otpad nastaje u kućanstvima, usluţnim djelatnostima (trgovina, ugostiteljstvo i dr.), institucijama (kao što su škole, objekti koje koriste općinske i drţavne sluţbe i sl.) i na javnim površinama kao posljedica ureĊivanja i odrţavanja javnih površina na podruĉju grada Kljuĉa. Ako posmatramo otpad koji se odlaţe na deponiju po vrstama to su sljedeće vrste otpada :

a. Papir sve vrste

b. Karton uglavnom kutije svih vrsta od pakovanja elektriĉnih ureĊaja, hrane, igraĉaka i sl.

c. Kompozitni materijali ( karton sa voskom, folijom, aluminijem )npr. tetrapak

d. Staklo ambalaţno i ravno

e. Metal ( sve vrste konzervi,limenke, alat, aparati, ureĊaji, instrumenti, kuhinjski pribor, razliĉiti dijelovi aparata i auta i sl.)

f. Elektronski otpad ( raĉunari, kućanski aparati, televizori i sl.)

g. Namještaj

h. Plastika ( PET ambalaţa, kese, tvrda plastika i sl.)

i. Tekstil ( odjeća i sl.)

j. Koţa ( Odjeća, obuća sl.)

k. Pepeo

l. Organski otpad iz vrtova i bio razgradivi otpad ( trava, grane, povrće, voće, lišće, otpad od hrane,uginuli pilići, ţivotinjski organi i sl.)

m. Pelene za bebe i sanitarne pelene

n. GraĊevinski otpad

20

o. Medicinski otpad (medicinska oprema i proizvodi )

p. Opasni otpad (baterije, filteri, posude od boja i lakova i posude od tekućina iz vozila itd.)

Provedeno ispitivanje morfološkog sastava postojećeg komunalnog otpada u Kljuĉu, dana

20.11.2014. godine na raskopima R1 i R2 rezultiralo je odreĊivanju udjela pojedinih

komponenti u ukupnoj strukturi otpada.Uzorak iz miješanog komunalnog otpada je putem

odgovarajuće opreme ruĉno razvrstan prema tipovima otpada. Rezultate analize sastava

postojećeg otpada ćemo prikazati u sljedećoj tabeli:

Ovdje je bitno istaknuti da se trenutno na deponiji nalazi oko 7.450 tona odloţenog otpada iz

kojeg bi moglo biti vršeno izdvajanje korisnih materijala.

Na osnovu predhodnih analiza izvršena je procijena koliĉina korisnih materijala u postojećem

otpadu.Ovaj podatak je jako bitan za ekonomske analize.

21

Na sljedećem dijagramu i tabeli prikazane su procijenjene koliĉine korisnog materijala u već

odloţenom otpadu.

VRSTA OTPADA

PROCENTI %

KORISNI MATERIJALUNUTAR POSTOJEĆEG ODLOŢENOG OTPADA (t)

STAKLO (4,66%) 4,66 % 347,08

METAL AMBALAŢNI I OSTALI ( 1,34 % )

1,34 % 99,77

METAL ALUMINIJSKE KONZERVE (0,00%)

0,00% 0,00%

PLASTIKA PLASTIĈNE KESE (2,41%)

2,41% 179,38

PET (0,91 %) 0,91% 67,93

UKUPNO 13,18 % 981,80 %

Ovdje treba naglasiti da se radi o duţem periodu odlaganja, tako da moţemo oĉekivati da je

došlo do potpune ili djelimiĉne razgradnje odreĊenih komponenti kao što su papir i karton.

22

8.1 Broj domaćinstava, korisnika usluga odvoza otpada i divljih deponija po

MZ.

R.broj

MJESNA ZAJEDNICA

BROJ DOMAĆINSTAVA

BROJ KORISNIKA

BROJ DIVLJIH DEPONIJA

1. KLJUĈ 1.793 4.951 1

2. KRASULJE 342 1.079 3

3. VELAGIĆI 667 2.134 3

4. HUMIĆI 162 518 3 – 6

5. ZGON-CRLJENI 163 493 2

6. SANICA 486 1.244 0

7. BILJANI 279 700 3

8. VELEĈEVO 235 661 0

9. KAMIĈAK 146 412 1

10. D. SANICA 180 547 3

Broj korisnika usluga odvoza otpada na podruĉju općine Kljuĉ kao što vidimo iz

prikazane tabele po broju domaćinstava je 4.453 stalnih i povremenih korisnika, a pravnih i

fiziĉkih subjekata koji obavljaju registriranu djelatnost 321. U ovih 4.453 domaćinstava

ima prijavljenih 12.739 ĉlanova. JKP „RAD“ d.o.o. Kljuĉ naplaćuje do pet ĉlanova

domaćinstva, preko pet se ne naplaćuje i JKP „RAD“ d.o.o. Kljuĉ nema podatke tako da je

ovaj broj veći. Pretpostavka je da po popisu domaćinstvo ima 3 – 7 ĉlanova pa bi trebalo biti

16.476 ĉlanova. Odlukom broj 05-02-1207-1/09 od 3.7.2009.godine.Općinsko vijeće općine

Kljuĉ je utvrdilo jedinicu mjere i propisalo naĉin obrazovanja cijena komunalne usluge na

sljedeći naĉin:

- Jedinica mjere obraĉuna cijena komunalne usluge prikupljanja, odvoza i deponovanja smeća za pravna i fiziĉka lica koja obavljaju registriranu djelatnost je kvadratni metar poslovnog prostora, a za domaćinstva je ĉlan domaćinstva.

- Cijena komunalne usluge za pravna i fiziĉka lica koja obavljaju registriranu djelatnost sastoji se od fiksnog dijela (paušala), kojeg u istom iznosu plaćaju svi korisnici i varijabilnog dijela, koji se utvrĊuje mnoţenjem broj m2 poslovnog prostora korisnika sa utvrĊenom cijenom grupe u koju je korisnik svrstan od strane davaoca komunalne usluge.

- Cijena komunalne usluge odvoza smeća za domaćinstva sastoji se od fiksnog dijela (paušala), kojeg u istom iznosu plaća svako domaćinstvo i varijabilnog dijela utvrĊenog mnoţenjem broja ĉlanova domaćinstva sa utvrĊenom cijenom po ĉlanu od strane davaoca usluge.

Cijena komunalne usluge prikupljanja, odvoza i deponovanja smeća za pravna i fiziĉka lica koja obavljaju registriranu djelatnost iznosi 7,5 KM fiksni dio + varijabilni dio po m2 ( 0,15-0,30 KM/m2 ovisno o grupi kojoj pripadaju ). Prema vrsti djelatnosti korisnici su podijeljeni u pet grupa :

- Grupa I - ugostiteljski objekti,trgovine i samoposluge do 200 m2 , apoteke, banke, igre na sreću, automehaniĉari, vulkanizeri, mesnice, kiosci, benzinske pumpe i sl. Plaćaju varijabilnu cijenu usluge od 0,30 KM po m2

- Grupa II - društvena i privatna preduzeća, trgovine i samoposluge od 200 do 500 m2, butici,videoteke, sdministrativni prostori, osiguravajuća društva, servisi,

23

fotografske radnje, frizerski saloni, cvjećari, limari, stolari, trgovine obuće i sl. Plaćaju varijabilnu cijenu usluge od 0,25 KM po m2

- Grupa III - trgovine i samoposluge preko 500 m2 , saloni, klubovi, obućari, optiĉari, urari, zlatari i deficitarni zanati Plaćaju varijabilnu cijenu usluge od 0,20 KM po m2

- Grupa IV - javne ustanove i škole Plaćaju varijabilnu cijenu usluge od 0,15 KM po m2

- Grupa V - za industrijske pogone, graĊevinska preduzeća tj. njihova radilišta, vanredne odvoze smećs i sve ostale specifiĉne situacije odreĊuje se cijena po odveţenom kontejneru i to : a. kontejner od 5 m3 za uţe podruĉje grada po cijeni od 60,00 KM b. kontejner od 5 m3 za šire podruĉje grada po cijeni od 100,00 KM c. kontejner od 1,2 m3 po cijeni od 20,00 KM. U cijenu usluga nije uraĉunat PDV. Ovaj Cjenovnik se primjenjuje od 08.10.2009.godine od kad je Općinsko vijeća dalo svoju saglasnost na njega na prijedlog Nadzornog odbora JKP „RAD“d.o.o Kljuĉ.

Cijena odvoza kućnog smeća za domaćinstva je sljedeća :

- Sva domaćinstva plaćaju jednak fiksni dio cijne (paušal) postambenoj jedinici, koji pokriva osnovne troškove usluge prikupljanja, odvoza i deponovanja smećs, a koji ne ovisi direktno od koliĉine proizvedenog smeća i iznosi 2,50 KM mjeseĉno po stambenoj jedinici.

- Varijabilni dio cijene usluge obraĉunava se po ĉlanu domaćinstva u iznosu od 2,30 KM mjeseĉno

- Za domaćinstva koja nemaju stalnu adresu boravka na podruĉju općine Kljuĉ (povremeni korisnici usluga odvoza smeća) fiksni dio cijene se obraĉunava za svaki mjesec, a varijabilni dio cijene se obraĉunava za dva mjeseca godišnje.

- Maksimalan broj ĉlanova domaćinstva koji se uzima za obraĉum mjeseĉnog raĉuna je 5 (pet) ĉlanova.

- Sva domaćinstva koja se nalaze na podruĉju na kojem je organizovan redovan odvoz smećs su duţni plaćati usluge odvoza smeća. Ove obaveze su osloboĊena domaćinstva koja su od mjesta odlaganja smećs tj.rute kamiona za prikupljanje smeća udaljena više od 300 metara.

- U cijenu usluge je uraĉunat i odvoz kabastog otpada koji se vozi organizovano dva puta godišnje po narudţbi sekretara mjesne zajednice. U cijenu usluga nije uraĉunat PDV. Ovaj Cjenovnik se primjenjuje od 25.08.2011.godine od kad je Općinsko vijeća dalo svoju saglasnost na njega na prijedlog Nadzornog odbora JKP „RAD“d.o.o. Kljuĉ.

8.2 Industrijski otpad i ostale vrste otpada, te reciklaţno dvorište u općini

Kljuĉ

Što se tiĉe industrijskog otpada u općini Kljuĉ, kako industrija nije razvijena, općina nema

industrijskog otpada.Posljednih godina, razvoj tehnologije posebno u oblasti elektronike i

telefonije uzrokovao je proizvodnju i masovnu upotrebu raĉunalnih, telefonskih i elektriĉnih

aparata, bez kojih savremeno domaćinstvo danas ne moţe funkcionirati. Ovako brz razvoj

tehnologije uzrok je da se na trţištu dva do tri puta godišnje pojave novi, moderniji, jaĉi i

brţi aparati koji zamjenjuju stare. Na taj naĉin se produkuje nova vrsta otpada – elektriĉni

otpad.

24

JKP „RAD“ d.o.o. Kljuĉ ima izgraĊen objekat reciklaţno dvorište gdje se dovoze, presuju, lageruju i pripremaju sekundarne sirovine koje se sakupe na eko otocima. Reciklaţno dvorište je izgraĊeno na površini od 2.500 m2 . Objekat je prizemni (konstrukcija i pokrov su limeni) dimenzija 16x11m. U krugu Reciklaţnog dvorišta se nalazi i pretovarna rampa gdje se vrši svakodnevno pretovar kontejnera koji se sakupe po gradu u veliki kontejner koji vozi otpad na deponiju. Nalazi se uţem dijelu grada iza Štamparije u ulici Branilaca BiH. Objekat je prikljuĉen na elektriĉnu energiju koja je potrebna za rad prese za papir, najlon i plastiku. Reciklaţno dvorište je trenutno opremljeno sa osnovnom potrebnom opremom. Najveći nedostatak je vaga za vaganje sakupljenih sekundarnih sirovina koju je neophodno što prije nabaviti. U Reciklaţnom dvorištu i u krugu uprave JKP „Rad“ d.o.o. Kljuĉ se nalaze po dva otvorena kontejnera za elektronski otpad i elektro opremu. Ukupno ĉetiri mreţasta kontejnera od po 1 m 3 gdje se sakuplja EE – otpad. GraĊani sami donose EE otpad i odlaţu ga bez ikakve naknade u kontejnere. JKP „ RAD“ d.o.o. Kljuĉ ima ugovor sa društvom za postupanje sa otpadnom elektriĉnom i elektronskom opremom d.o.o. ZEOS eko-sistem d.o.o. iz Sarajeva preko kojih vrši isporuku sakupljenog elektro otpada.

9 ODLAGALIŠTA – DEPONIJA – ODLAGANJE OTPADA NA PODRUĈJU OPĆINE

KLJUĈ

Deponija (odlagalište smeća, smetljište) predstavlja mjesto za odlaganje otpadnih

materijala, obiĉno tako što se otpad skuplja na jednu lokaciju i zatrpava.

9.1 DEPONIJA PEĆI

Otpad sa podruĉja općine Kljuĉ odlaţe se na odlagalištu komunalnog otpada „PEĆI“.

Deponija je locirana unutar općine Kljuĉ, sjeverno od grada Kljuĉa na makadamskom

odvojku duţine 2 km, s magistralnog puta M – 15; Kljuĉ – Sanski Most. Najbliţa naseljena

mjesta su Fazlići i Delalovići, koje se nalaze putem prema odlagalištu otpada. Udaljenost od

gradskog centra iznosi 17 km. Sa svih strana kompleks je omeĊen uglavnom šumskim

pojasom. Tijelo deponije je na kraškom terenu- zemljištu sa dvije vrtaĉe u blizini kojih se vrši

odlaganje otpada. Pristupni put prema odlagalištu otpada je lociran izmeĊu dvije vrtaĉe tako

da dijeli odlagalište na dva dijela na kojima se odlaţe otpad i stvara dvije neovisne depresije

na tlu. Odlagalište ima izgraĊenu protirnicu i ima stalni dnevni nadzor u radnom vremenu

tj. pet dana u sedmici od 7:00 do 15:30 h.Površina odlagališta se mehaniĉki sabija i

prekriva inertnim materijalima prosjeĉno jednom sedmiĉno. Deponija ne posjeduje osnovnu

infrastrukturu kada su u pitanju dovod vode i elektriĉne energije. Upravljanje komunalnim

otpadom na teritoriji općine Kljuĉ je u nadleţnosti JKP „RAD“ d.o.o.Kljuĉ. Preduzeće je

osnovalo Općinsko vijeće općine Kljuĉ 2002.godine i 100% vlasnik firme je Općina Kljuĉ.

Odlaganje otpada je vrlo jednostavno. Kamion smećar dovozi otpad na plato deponije gdje

se istresa i odakle ga buldoţer razastire u sloj otpada. Deponovani slojevi otpada se

povremeno prekrivaju zemljom ili drugim inertnim materijalom sa lokacije deponije.Deponija

ne posjeduje osnovnu infrastrukturu kad su u pitanju dovod vode i elektriĉne energije kao

niti sistem za ventilaciju izdvojenih gasova pa ni sistem prikupljanja zagaĊenih procjednih

voda.Odloţeni otpad nije izoliran od okoliša tako da deponija u sadašnjem stanju zagaĊuje

okoliš i zdravlje ljudi, ali isto tako moramo naglasiti da se na deponiji redovno vrši dva puta

godišnje proces deratizacije i dezinsekcije.

25

Predmetnim i Tehnološkim elaboratom i idejnim projektom predviĊa se zatvaranje postojeće

deponije do kraja 2018.godine, pa i znatno duţe tj. sve dok se ne steknu povoljni uslovi za

prelazak na regionalni koncept odlaganja otpada. Na osnovu provedenih analiza zakljuĉeno

je da će se na podruĉju općine Kljuĉ proizvesti ukupno 25.183,18 tona novog otpada u

periodu 2013 do kraja 2018. Godine. Od navedene koliĉine 10.173,64 tona je komercijalnog

otpada, a 6.457,50 tona je za potrebe kompostane, što znaĉi da će se od ukupne koliĉine

samo 8.552,05 tona otpada deponovati na deponiji Peći ulkoliko se uspostavi koncept

sortiranja otpada. Vlada Federacije Bosne i Hercegovine je krajem 2011. godine usvojila

Federalni plan upravljanja otpadom kao osnovni dokument upravljanja otpadom na podruĉju

FBiH. Na bazi osnovnih ciljeva Plana,rješenje o odobravanju plana prilagoĊavanja i Rješenja

Federalne uprave za inspekcijske poslove, utemeljen je koncept glavnih sadrţaja,odnosno

objekata na deponiji komunalnog otpada općine Kljuĉ,a to su:

- Sortirnica za mješani komunalni otpad sa Pretovarnom stanicom i prostorom za privremeno skladištenje selekcioniranog otpada,

- Kolska vaga, - UreĊaj za pranje toĉkova vozilam - Portirnica ( izgraĊena je postavljen kontejner kancelarijski) sa bio jamom, - Laguna za procjedne vode, - Garaţa sa nadstrešnicom za mehanizaciju ( koja je već izgraĊena), - Kompostana za zeleni otpad.

9.2 Sortirnica za mješani komunalni otpad sa pretovarnom stanicom i

prostorom za privremeno skladištenje selekcioniranog otpada

Plan uspostave sortirnice za miješani komunalni otpad u okviru sanacije postojeće

deponije komunalnog otpada Peći predviĊa uspostavu pogona ĉija je osnovna funkcija da izdvoji reciklaţne sirovine iz novo pristiglog i postejećeg miješanog komunalnog otpada. Miješani komunalni otpad koji je dovezen u krug deponije prvo se odlaţe na ulazu u sortirnicu, gdje se vrši odvajanje razliĉitih frakcija te ruĉno selektiranje reciklaţnih komponenti. Selektirane reciklaţne komponente se skladište u prostor za privremeno skladištenje.U Sortirnici na deponiji bi se vršilo razdvajanje i sortiranje miješanog komunalnog otpada na naĉin da se iz miješanog komunalnog otpada vrši izdvajanje korisnih sirovina i ostalog otpada koji bi išao u Kompostanu,Bio jamu i graĊevinskog otpada koji treba biti posebno tretiran.

9.3 Kolska vaga

Kolska vaga treba biti postavljena neposredno na samom ulazu u kompleks deponije uz portirnicu. Vaga treba biti elektronska i povezana sa mjernim mjestom ( kompjuterska kontrola, registracija prolaza), koji će biti lociran u portirnici. Pristupna staza do vage i nakon vage treba biti asfaltirana i širine najmanje 3 m. Kolska vaga treba da je kapaciteta 30 tona i duţine 9 m.

26

9.4 UreĊaj za pranje toĉkova vozila

Platforma za pranje toĉkova je namijenjena pranju toĉkova transportnih vozila koja se vraćaju sa deponije na glavnu cestu. Na taj naĉin će se sprijeĉiti raznošenje zagaĊenja na javne cestovne površine. Platformu treba postaviti kod izlaznog pojasa ceste. Tlocrtne dimenzije platforme trebaju biti 12,00 x 5,20 m.

9.5 Portirnica sa bio jamom

Na ulazu u kompleks deponije treba biti portirnica. Na deponiji Peći je postavljen kancelarijski kontejner sa dvije prostorije i hodnikom. Jedna prostorija je za ĉuvara a druga je sa sanitarnim ĉvorom. Dimenzija kontejnera je 6,00 x 2,50 m. Portirnica je postavljena tako da se iz nje moţe vršiti kontrola ulaza i izlaza iz deponije, evidentirati vaganje kamiona na kolnoj vagi, kontrolirati pranje toĉkova kamiona. U portirnici takoĊer treba organozovati ĉuvarsku sluţbu nakon radnog vremena. Trenutno je organizovana ĉuvarska sluţba u vrijeme radnog vremena i vrši se evidencija ulaza i izlaza kamiona. Uz portirnicu treba uraditi bio jamu tj. biološku septiĉku jamu za odvod sanitarno-fekalne vode iz sanitarnog ĉvora . To je anaerobni preĉistaĉ otpadne vode – bez utroška energije ugraĊuje se u prethodno pripremljen graĊevinski iskop na temeljnu ploĉu.

9.6 Laguna za procjedne vode

Zaštita od površinskih voda će se uraditi izgradnjom obodnih kanala, koji sprjeĉavaju prodiranje vode u tijelo deponije i samim tim smanjiti koliĉinu procjedne vode. Potrebno izgraditi drenaţne rovove sa drenaţnim cijevima u dnu vrtaĉe ispod odloţenog otpada koji će imati ulogu da prikuplja procjedne vode i odvode ih do sabirnog bazena (lagunu), iz kojeg će se kasnije recirkulacionim postupkom vratiti na deponiju. Laguna za procjedne vode je kompezacioni bazen koji i ma ulogu da primi svu koliĉinu procjedne vode pri maksimalnim padavinama.

9.7 Garaţa sa nadstrešnicom za garaţu

Na deponiji „ PEĆI“ je IzgraĊena garaţa sa Buldozer gusjeniĉarem koji se nalazi na deponiji i sluţi za svakodnevno odrţavanje deponije.

9.8 Kompostana za zeleni otpad

Izgradnja kompostane za zeleni otpad je planiranu uz samu deponiju unutar ograde prema ulazu radi lakšeg prilaza.Kompostiranje zelenog otpada moţe znaĉajno produţiti ţivot deponije. Kompostiranje je kontrolirani biološki proces u kojem naslijeĊena mikrobna populacija pretvara organski materijal u biološki stabilan proizvod. Kompost se proizvodi tokom aktivnosti aerobnih mikro organizama koji zahtijevaju kisik,vlagu i hranu kako bi se multiplicirali. Ovi mikro organizmi generišu toplinu, vodenu paru i ugljen-dioksid dok transformišu grubi materijal u stabilno tlo. Kompostiranje se koristi za proizvodnju komposta, ili moţe biti provedeno specifiĉno kao proces obrade otpada. Prava korist kompostiranja je rezultat kada uĉinite oboje. Trebaće urediti naĉin i stvoriti mogućnosti, posebnim posudama, da graĊani izdvajaju dvorišni otpad-lišće,travu i ostali organski otpad koji bi se odlagao u kompostanu.

27

9.9 Mehanizacija koju posjeduje JKP „RAD“ d.o.o. Kljuĉ

Mehanizacija i kamioni za sakupljanje otpada koju posjeduje JKP „RAD“ su sljedeći :

- Pres kamion za sakupljanje otpada komada 2 Mercedes Atego, Nosivost 12,225 tona, god.proizvodnje 2003. Man, nosivost 8,05 tona, god.proizvodnje 1991.

- Kamion podizaĉ kontejnera od 5m3 Man, nosivost 6,7 tona, god.proivodnje 2001.

- Kamion podizaĉ kontejnera od 27 m3 sa rolo kontejnerom Magirus Iveco, nosivost 12 tona, god.proizvodnje 1990.

- Kombi vozilo za sakupljanje otpada sa eko-otoka tj. sekundarnih sirovina Iveco , nosivost 820 kg, god.proizvodnje 2005.

- Mini kamion za nepristupaĉna mjesta za sakupljanje otpada Daimler Benz Unimog, nosivost 2,8 tona god.proizv. 1982.

- GraĊevinska mašina ICB - Godina proizvodnje 2000. - GraĊevinska mašina Buldozer gusjeniĉar FL -10 za odrţavanje deponije

Godina proizvodnje 1980. Oprema koju posjeduje JKP“RAD“ doo Kljuĉ :

- Presa za sekundarne sirovine - Ĉistilica za ĉišćenje grada - PEHD kontejneri od 1.100 litara komada 81 ( 27 eko otoka, sa po 27

kontejnera ţutih,zelenih i plavih) - Limeni i PVC kontejneri od 1.100 litara za miješani komunalni otpad - komada

58 (12 limenih i 46 limenih) - Veliki ţeljezni kontejneri od 5 m3 za miješani komunalni otpad - komada 29 - Rolo kontejner od 27 m3 koji stoji na pretovarnoj rampi i sluţi za pretovar

kontejnera od 5 m3

9.10 Ciljevi deponije „PEĆI“

U cilju: dugoroĉnog zbrinjavanja komunalnog otpada na podruĉju općine

Kljuĉ. neophodno je razriješiti status općinske deponije na lokalitetu „Peći“ eliminacije divljih deponija na podruĉju općine Kljuĉ

neophodno je upotpunosti sprovesti Odluku o obaveznom odvozu otpada za sva pravna i fiziĉka lica, što podrazumijeva i osposobljavanje JKP.»RAD» d.o.o. Kljuĉ potrebnom mehanizacijom i opremom.

smanjivanja koliĉine otpada na gradskoj deponiji iznaći rješenje za razvrstavanje i tretman komunalnog otpada.

10 STRATEŠKI OKVIR I POTREBNE PROMJENE

U cilju smanjenja negativnog uticaja na okoliš, smanjenja prekomjerne potrošnje resursa i ekonomoski racionalnog upravljanja otpadom, u okviru lokalnog plana biće prikazane i analizirane razliĉite mogućnosti upravljanja otpadom.Općinskim planom upravljanja otpadom potrebno je obezbijediti smanjenje nastajanja, generisanja komunalnog otpada kroz obrazovanje i razvijanje javne svijesti i obezbjeĊenje alternativa za podsticanje domaćinstava i privrede. Osim smanjenja produkcije otpada, neophodno je uvesti savremene mjere

28

upravljanja produkovanim koliĉinama otpada, kroz razliĉite oblike separacije,reciklaţe, tretmana i drugih oblika iskorištenja otpada, pri ĉemu je neophodno voditi raĉuna o odnosu uticaja na okoliš i troškova takvih postupaka.

10.1 Porast koliĉina komunalnog otpada

Za planiranje sistema upravljanja komunalnim otpadom i definisanje objekata za tretman otpada, definisanje koliĉine potrebnih posuda za odlaganje otpada, broja vozila za transport itd., potrebno je poznavanje koliĉine komunalnog otpada koji se produkuje u općini u toku odreĊenog vremenskog perioda. TakoĊe, potrebno je poznavati koliĉine otpada koji se moţe reciklirati ili na drugi naĉin iskoristiti, kao i koliĉine otpada koji će se odlagati na deponiju. Kao najvaţniji faktori koji utiĉu na koliĉinu otpada na nekom prostoru, izdvajaju se sljedeći: porast broja stanovnika, ekonomski rast, povećanje pokrivenosti sakupljanja, smanjenje koliĉine otpada zbog razvrstavanja na mjestu nastajanja

10.2 Prevencija nastajanja otpada

Prevencija nastajanja otpada predstavlja sam vrh u hijerarhiji upravljanja otpadom. Ostvarivanje pozitivnih rezultata u ovom dijelu procesa upravljanja otpadom svakako ima odraz na sve ostale dijelove upravljanja otpadom. Upravljanje bilo kojom koliĉinom otpada iziskuje odreĊene troškove, a manja koliĉina otpada svakako će doprinijeti manjim troškovima. Na male vrijednosti koliĉina generisanog otpada po stanovniku utiĉe i kultura ţivota. OdreĊeni dio otpada se koristi kao ogrijev (sagorivi dio otpada), a dio za ishranu ţivotinja (ostaci od hrane), što predstavlja tradicionalni naĉin prevencije nastajanja otpada. MeĊutim, treba imati u vidu da tradicionalni naĉin ne nudi adekvatna rješenja za uklanjanje prvenstveno neorganskih komponenti otpada, a dalje i opasnog otpada. Iako sadašnje vrijednosti procijenjenih koliĉina otpada spadaju u vrijednosti koje su ispod evropskih prosjeka, one ne predstavljaju realne pokazatelje dnevnog generisanja komunalnog otpada, već sakupljenog, te se ne smije zanemariti znaĉaj akcija u prevenciji nastajanja otpada. Strategijom upravljanja otpadom je definisano da Vlada treba da bude nosilac politike prevencije nastajanja otpada. Za razliku od drugih opcija u hijerarhiji upravljanja otpadom, prevencija nastajanja otpada nije opcija koja se moţe odabrati u nedostatku drugih. O prevenciji nastajanja otpada mora se razmišljati svaki put kada se donosi odluka o korištenju resursa. Prevencija nastajanja otpada mora biti osmišljena u fazi projektovanja, preko izrade, pakovanja, do transporta i plasmana proizvoda. Potrošaĉi takoĊe treba da aktivno uĉestvuju u redukciji otpada kupovinom proizvoda sa manje ambalaţe. Instrumenti koji ukljuĉuju projektovanje prije proizvodnje, promjene u upravljanju i procesu proizvodnje i razvoj ĉistijih tehnologija i bezotpadnih tehnologija zahtijevaju preduzimanje mjera na nacionalnom nivou ali i na nivou preduzeća. Postoji znaĉajna mogućnost da se otpad ponovo iskoristi. Ostale predloţene mjere dobijaju na znaĉaju jedino uz uporedno sprovoĊenje redukcije nastajanja otpada i one ne samo što ne iskljuĉuju ovaj prvi korak, već jedino kumulativnom primjenom i postiţu projektovane efekte. Prevencija nastajanja otpada ima efekat na trţište u smislu: promocije ponovnog iskorištenja otpada, pogotovo ambalaţnog otpada promocije ĉistih tehnologija, koje podrazumevaju reciklaţu i recirkulaciju

u okviru sopstvenih proizvodnih sistema razvoj trţišta sekundarnih sirovina edukacija stanovništva. Barijere za podsticanje ponovnog korištenja otpada postoje, a najĉešće su teškoće u

povezivanju proizvoĊaĉa otpada i potencijalnih korisnika otpada. Postoji jasna svrha za promociju i povećanje ovog tipa aktivnosti. Mogući mehanizam za dostizanje ovog cilja je razvoj centra za sakupljanje i razmjenu. S tim u vezi je i moguće uvoĊenje sistema za

29

upravljanje ambalaţnim otpadom koji bi bio riješen na drţavnom ili entitetskom nivou. Veliki podsticaj za prevenciju nastajanja otpada bilo bi i sprovoĊenje naĉela "zagaĊivaĉ plaća", kojim bi se preuzela odgovornost (prije svega u produkciji ambalaţnog otpada) za rješavanje problema u smislu sredstava uloţenih za sakupljanje kao odvojenog toka, reciklaţu, ponovnu primjenu, odlaganje ili adekvatno uništavanje (što je posebno znaĉajno za opasan otpad). Pored navedenih akcija koje su u cilju postizanja trţišnih efekata i naĉela zaštite okoliša, prevencija nastajanja otpada ukljuĉuje i socijalne aspekte, jer podrazumijeva kampanje za razvijanje javne svijesti i obuku kućnog kompostiranja. Općinskim planom upravljanja otpadom predviĊa se sprjeĉavanje nastajanja komunalnog otpada na izvoru kroz obrazovanje i razvijanje javne svijesti i obezbjeĊenje alternativa za podsticanje domaćinstava i privrede. Lokalne vlasti treba da preduzmu korake da se minimizira otpad i da budu aktivne u promociji i obrazovanju, na primjer: obezbeĊivanjem kućnih kompostera za hranu iz domaćinstva i distribucijom pisanog materijala o spreĉavanju nastajanja otpada. Znaĉajnije rezultate u pogledu smanjenja nastajanja otpada, sama općina ne moţe ostvariti bez odreĊenih entitetskih i/ili drţavnih strategija.

10.3 Potrebne promjene u sistemu upravljanja otpadom

U skladu sa aktivnostima predviĊenim ovim Planom, biće potrebno izvršiti i odreĊene promjene u sistemu upravljanja otpadom. Sistem upravljanja otpadom mora biti u skladu sa pozitivnom zakonskom regulativom. Sve propise na nivou lokalne zajednice, prilagoditi kantonalnim i federalnim propisima. Potrebno je organizovati primarnu selekcija za pojedine vrste otpada, kao što su PET ambalaţa, papir i karton i metal. Kao potreban preduslov za odvojeno sakupljanje selektovanog otpada potrebno je obezbediti prostor za privremeno skladištenje sakupljenog materijala. Potrebno je izvršiti sledeće aktivnosti:

razvijanje svijesti/edukacija javnosti o potrebi selekcije i razdvajanja otpada,

razvrstavanje na mjestu nastanka, razvrstavanje na mjestu sakupljanja razvrstavanje na mjestu deponovanja - reciklaţna

dvorišta. Potrebno je organizovanje sistema upravljanja posebnim tokovima otpada kao što su iskorišćene automobilske gume, otpadno ulje, baterije i akumulatori, elektronski otpad i drugo.

10.4 Upravljanje medicinskim, ţivotinjskim i baštinskim otpadom

Upravljanje medicinskim otpadom definisano je Pravilnikom o upravljanju medicinskim otpadom (Federalno minist. zdravstva i Federalno minist. turizma i okoliša) i u nadleţnosti je Kantonalnog ministarstva zdravstva i Zavoda za javno zdravstvo USK. Od nadleţnih inspekcijskih organa kontinuirano traţiti informaciju o izvršenom nadzoru prema odredbama pomenutog Pravilnika.

Upravljanje otpadom ţivotinjskog porijekla, treba primijeniti odredbe Zakona o veterinarstvu u Bosni i Hercegovini ( „Sl. Glasnik BiH“ br.34/02) i Zakona o veterinarstvu F BiH ( „Sl. Novine FBiH“ 46/00). Od nadleţnih inspekcijskih organa kontinuirano traţiti informaciju o izvršenom nadzoru prema odredbama pomenutih Zakona.

Putem razliĉitih projekata educirati stanovništvo o potrebama i vaţnosti kompostiranja.

30

10.5 Sanacija postojeće deponije

Pristupiti izradi kompletne projektne dokumentacije po kojoj bi se vršila sanacija deponije. Projektom je uz posebnu paţnju potrebno obuhvatiti sljedeće: potpunu izolacionu konstrukciju tla, premiještanje odloţenog otpada tokom izgradnje izolacione konstrukcije kontrolu procjednih i oborinskih voda kontrolu odlagališnih plinova

Nakon izrade Projekta potrebno je osigurati finansijska sredstva i pristupiti realizaciji istog. Dokumente koje za sad deponija „Peći“ posjeduje su: Idejni plan upravljanja graĊevinskim otpadom, Studija utjecaja na okoliš, Tehnološki elaborat, Misija G1 pripremna geotehniĉka studija.

Potreno je naglasiti da je Općina Kljuĉ 10.02.2015.godine podnijela zahtjev Federalnom ministarstvu okoliša i turizma za izdavanje okolinske dozvole za projekat : Sanacija postojeće deponije komunalnog otpada Peći općine Kljuĉ i izgradnja pratećih sadrţaja prilagoĊenih regionalnom konceptu odlaganja. U mjesecu junu je u općini Kljuĉ odrţana javna rasprava gdje nije bilo primjedbi tako da se oĉekuje dobijanje okolinske dozvole i urbanistiĉke saglasnosti. Federalno ministarstvo je odobrilo općini Kljuĉ sredstva za izradu Glavnog projekta tako da se oĉekuje do kraja godine raspisivanje javnog poziva i odabir projektantske kuće za izradu glavnog projekta . U 2016. godini planirano je završiti sa izradom sve potrebne tehniĉke dokumentacije i svih potrebnih odobrenja, saglasnosti i graĊevinske dozvole. U meĊuvremenu su zapoĉeti radovi sa izgradnjom pratećih objekata, a uraĊena je portirnica i garaţa.

11 OSNOVNI POSTUPCI UPRAVLJANJA OTPADOM

Koncept potpunog sistema upravljanja otpadom integralni koncept upravljanja otpadom

u sebi sadrţi osnovna naĉela, i to: izbjegavanje otpada,vrednovanje otpada,

zbrinjavanje otpada. Prioritetni postupci upravljanja otpadom su: Spreĉavanje/

smanjenje nastajanja otpada,recikliranje/ponovno korištenje Obrada:

Stabiliziranje,neutraliziranje, Spaljivanje: s rekuperacijom energije i bez

rekuperacije energije,Odlaganje (landfilling).

11.1 Mjere izbjegavanja nastajanja otpada

Smanjenje koliĉina otpada moţe se postići na više naĉina, a najvaţniji su:

sprjeĉavanje nastajanja pojedinih vrsta i koliĉina otpada,

sprjeĉavanje da se u proizvod za trţište ugraĊuju štetni sastojci,

sprjeĉavanje miješanja raznih vrsta materijala pri proizvodnji novih

roba za trţište koji onemogućava da se otpadni materijal koristi za

ponovnu upotrebu.

Prioritet sistema upravljanja otpadom je sprjeĉavanje nastanka otpada. Suština izbjegavanja

nastanka otpada je: "Najbolji otpad je onaj, koji uopće ne nastane". To podrazumijeva

da otpad koji se izbjegne ne oštećuje ĉovjekovo zdravlje i okoliš i ne troše se sredstva za

njegovu obradu i/ili odlaganje. Korištenjem pogodnih naĉina proizvodnje i obrade,

uvoĊenjem na trţište "povoljnih" vrsta proizvoda te ekološki svjesnim ponašanjem krajnjih

31

potrošaĉa, smanjiti će koliĉine i štetnost otpada koje bi trebalo obraditi i/ili odloţiti. U okviru

tehniĉkih i upravljaĉkih mogućnosti treba:

robu tako oblikovati, proizvoditi i preraĊivati da se ostatne tvari mogu

maksimalno ponovno iskorištavati,

naĉine prodaje novih proizvoda i preuzimanja iskorištenih proizvoda

regulirati tako, da se koliĉina otpada kod krajnjih potrošaĉa stvara u što

manjem obimu,

proizvode tako upotrebljavati da nakon njihove primjene ostaje što

manje štetnih tvari,

proizvode tako upotrebljavati da nastaje što manje otpada.

Osnovne mjere izbjegavanje otpada mogu se svesti na:

Izbjegavanje otpada u proizvodnji

razvojem tehnologije koja ne stvara otpad

otpad vraćati u vlastitu proizvodnju

otpad upućivati na recikliranje i koristiti u drugim proizvodnim procesima

proizvoditi robu koja nakon upotrebe ima manje otpada kojeg treba

obraditi

pri proizvodnji za trţište izbjegavati oblikovanje proizvoda s pretjeranom

koliĉinom i štetnosti otpada

proizvod na trţište davati u najnuţnijoj ambalaţi

proizvode ne pakirati u ambalaţu koja sluţi za jednokratnu upotrebu, a

nakon toga se odbacuje kao otpad.

Ponašanje potrošaĉa

da ne kupuju proizvode koji se ne mogu reciklirati,

da pri kupovanju izbjegavaju robu u jednokratnoj ambalaţi, odnosno da

pri kupovanju robe preferiraju povratnu ambalaţu,

da smanje korištenje plastiĉnih vrećica i sliĉne ambalaţe i dr.

11.2 Mjere prilagoĊavanja deponije, tj. sanacije

Mjere prilagoĊavanja deponije, tj. Sanacije su :

A. Saniranje (zatvaranje) postojeće depnije na naĉin da se sav stari otpad izolira od okoline,

B. Prebacivanje starog otpada nije potrebno vršiti, jer njegova podloga i u postojećim prirodnim uslovima ima elemente geološke barijere i donjeg brtvenog sloja,

C. Na mjestima gdje je otpad odloţen, na najniţu visinsku taĉku terena u dnu predmetne vrtaĉe ispod odloţenog otpada i to u sloju zone dezinzegriranog i dekompoziranog geološgog supstrata potrebno je predvidjeti (iskopati) drenaţni rov sa drenaţnim cijevima u dnu za prihvat aventualnog filtrata iz tijela deponije maksimalne dubine do 5 m,

D. Izgraditi lagunu za tretman procjednih voda, E. Izgradnja sistema odvodnje površinskih (obodnih) voda, F. Izgradnja sistema za otpljinjavanje odlagališta,

32

G. UreĊenje površine na kojima se omogućava jednostavno odvajanje odnosno privremeno deponovanje otpada,

H. Izgradnja sortirnice, I. Izgradnja infrastrukture (el.energija, pitka voda, odvodnja otpadne vode,

saobraćajnice i dr.), J. Izgradnja portirnice sa sanitarijama, K. Izgradnja kompostane, L. UreĊenje ograde, ozelenjivanje površina, M. Izgradnja internih – tehnoloških puteva, N. UvoĊenje i provoĊenje odgovarajućeg monotoringa, O. Obezbjediti potrebnu mehanizaciju za normalan rad deponije, P. Rekultivacija zemljišta, Q. ObezbjeĊenje svega ostalog što je potrebno za uspješno upravljanje

komunalnim otpadom.

11.3 Mjere za spreĉavanje kretanja otpada koji nije obuhvaćen planom i

mjere za postupanje sa otpadom koji nastaje u vanrednim situacijama

Otpad koji nastaje u vanrednim okolnostima moţe se ukratko predstaviti kao: - Otpad ţivotinjskog porijekla (uginula stoka ), - Nastajanje otpada usljed poplava, - Isticanje opasnih materija usljed havarija tokom transporta. Postupanje sa otpadom, nastalim u vanrednim stuacijama, vršiti prema uputama štaba CZ.

33

11.4 Prijedlog organizacione strukture sistema upravljanja otpadom

Linija upravljanja Linija nadzora Linija izvjštavanja

Trţište

sekundarnih

sirovina

Sakupljanje i

razvrstavanje otpada

Reciklaţa

JKP „RAD“

Kljuĉ

Općinski naĉelnik Općinsko Vijeće

Sluţba za

Komunalno

stambene

poslove

Federalna

inspekcija

Federalno

ministarstvo

okoliša

Kantonalna

inspekcija

Kantonalno

ministarstvo

zdravlja Kantonalno

ministarstvo

okoliša

Zdravstvene

ustanove Privredni

subjekti Deponovanje

otpada

Medicinski

otpad Industrijski

otpad

Opasni

otpad

Zbrinjavanje

industrijskog

otpada

Zbrinjavanje

medicinskog

otpada

Zbrinjavanje

opasnog

otpada

34

11.5 Opcije upravljanja otpadom na regionalnom nivou

Moguće su dvije opcije upravljanja otpadom u općini Kljuĉ: korištenje sadašnje općinske deponije uspostavljanje i korištenje buduće regionalne deponije

Trenutno najizvjesnija opcija je korištenje i sanacija sadašnje deponije „Peći“. Imajući u vidu opredjeljenje Bosne i Hercegovine da se problem zbrinjavanja otpada rješava na regionalnom nivou, do uspostavljanja takve situacije na podruĉju Unsko – sanskog kantona ili nekog drugog riješenja u koji će biti ukljuĉena općina Kljuĉ, predlaţu se sljedeće dvije opcije za upravljanje otpadom na lokalnom nivou:

sanacija i nastavak korištenja postojeće deponije, izgradnja nove regionalne deponije.

12 OPCIJE TRETMANA I ISKORIŠTENJA OTPADA

12.1 RECIKLIRANJE OTPADA - RECIKLAŢA

Recikliranje podrazumijeva ponovnu upotrebu otpada u proizvodnom procesu,

ukljuĉujući i organsko recikliranje, izuzev korištenja recikliranog materijala u energetske

svrhe.Odvojeno sakupljanje otpada je osnovni preduvjet za efikasno smanjenje koliĉine

otpada koja završava na odlagalištima, a jedan od glavnih ciljeva odvojenog sakupljanja je i

povećanje koliĉine recikliranog iskorištenog otpada. Primarna reciklaţa temelji se na

odvojenom prikupljanju iskoristivog otpada na mjestu nastanka, jer se na taj naĉin formiraju

odvojeni tokovi razliĉitih vrsta iskoristivih otpadnih materijala, kao i opasnog otpada .U praksi

postoji niz postupaka recikliranja korisnih komponenti iz otpada, koji kao sekundarne sirovine

sluţe kao zamjena za primarne sirovine u procesu proizvodnje odreĊenih proizvoda. Pored

mehanizma podizanja javne svijesti o izdvajanju otpada na izvoru,koji je vrlo bitan faktor u

implementaciji integralnog sistema upravljanja otpadom, drugi neodvojiv dio jednog takvog

sistema je infrastruktura za odvojeno prikupljanje. Općenito, sistem odvojenog sakupljanja

otpada se moţe organizirati putem uspostavljanja „reciklaţnih otoka“, „eko otoka“, „zelenih

otoka“ – oni mogu biti postavljeni na više sabirnih mjesta u naselju sa spremnicima i

posudama za pojedine vrste otpada. U općini Kljuĉ ima 27 eko otoka i stim je zadovoljeno

oko 3.500 stanovnika. Planovi su da se obezbjedi još 23 eko otoka , znaĉi ukupno 50 eko

otoka, koji bi pokrivali pravne subjekte, registrirana fiziĉka lica i domaćinstva koja ţive u

kolektivnim stanovanjima tj. u zgradama. Eko otoci su uglavnom postavljeni u stambenim

dijelovima grada, ispred škola, vrtića, javnih ustanova, trgovaĉkog centra, ispred uprave

35

komunalnog preduzeća, Doma kulture. Oko 1.000 domaćinstava ima mogućnost selektivnog

odlaganja otpada Planirano je za domaćinstva obezbjediti za svakog po jednu kantu od 120

litara za korisni otpad,ukupno 4.910 kanti. GraĊani koji ţive u zgradama svoj otpad

odlaţu u kontejnere od 1.100 litara i velike kontejnere od 5 m3 . GraĊani koji ţive u

vlastitim kućama odlaţu otpad u kante od 120 i 240 litara i plastiĉne vrećice.

12.2 Biološki tretmani otpada

Znaĉajno smanjenje biološkog otpada moţe se postići njegovim kompostiranjem u ruralnom djelu općine. U svakoj mjesnoj zajednici potrebno je provesti promociju, edukaciju i izgraditi po nekoliko kompostera i na taj naĉin pokazati stanovništvu da od ove vrste otpada mogu imati koristi. Što se tiĉe biootpada u općini Kljuĉ već uveliko je zaţivilo postavljanje kompostana u svakom domaćinstvu pojedinaĉno, gdje graĊani mogu svoj biootpad adekvatno da odlaţu i ne mješaju sa ostalim otpadam, te samim tim smanjuju koliĉinu otpada iz svog domaćinstva.

12.3 Ponovna upotreba iskoristivih komponenti otpada

Nakon prevencije i smanjenja koliĉine otpada, cilj je da se otpad koji nastaje na samom

izvoru adekvatno zbrine.U okviru raznih alternativa zbrinjavanja otpada, prvenstveni cilj je da

se otpad koji nastaje što bolje ponovo iskoristi, a tek na kraju da se adekvatno odloţi.

Postupci ponovnog korištenja korisnih komponenti otpada u proizvodne ili energetske svrhe

su recikliranje i povrat energije. Kod korištenja korisnih komponenti iz otpada kao

sekundarnih sirovina, najĉešće se primjenjuje odvojeno prikupljanje korisnih komponenti

otpada na samom mjestu nastanka, odnosno u domaćinstvu, industriji, trgovaĉko –

ugostiteljskim objektima i dr.

Da li će odreĊena sekundarna sirovina biti ponovo upotrebljiva razmatra se sa akspekta

paketa opterećenja za dotiĉnu sekundarnu sirovinu, koja ne smije biti veća od sume istih

parametara kod korištenja primarne sirovine za isti proizvod.

Diagram 1. Glavni oblici ponovnog korištenja korisnih komponenti otpad

36

13 DIVLJE DEPONIJE U OPĆINI KLJUĈ

Unatoĉ tome sto JKP „RAD“ d.o.o. Kljuĉ na podruĉju općine Kljuĉ vrši odvoţnju otpada,

vrlo ĉesta pojava je nastanak tzv. divljih deponija. Koordinate ovih deponija nisu poznate, jer

stalno mijenjaju svoje lokacije. MeĊutim, ĉesto puta ove vrste deponija nastaju na

odreĊenim „poznatim“ mjestima, pa i nakon jednog ili više ĉišćenja ponovo nastaju, to su

tzv. „nesanitarne“ divlje deponije.Na divljim deponijama se odlaţu gotovo sve vrste otpada, a

najĉešće otpad organskog porijekla, graĊevinski otpad,kabasti i otpad iz domaćinstva, staklo

itd.Na podruĉju općine Kljuĉ registrovane su sljedeće lokacije divljih deponija koje se svakako

u narednom periodu imaju za ukloniti, a oneĉišćeno zemljište sanirati.

Redni broj

Mjesne zajednice

Divlje deponije, lokacije

1.

MZ. ZGON - CRLJENI

1. Divlja deponija „Ninići – Crljeni ( krivina „Ogledalo“)

2. Prhovo – iza kuće Mešić Emsuda.

2. MZ. HUMIĆI 1. Garibovići 1,2 i 3.

3.

MZ. VELAGIĆI

1. Kotarevac kod stadiona

2. Ĉastovići 3. Hadţići, Palina – kod

groblja

4. MZ. KLJUĈ 1. Busije

5. MZ. VELEĈEVO - DUBOĈANI 0

6.

MZ.KRASULJE

1. Kalabe, 2. Peći kod doma, 3. Kazići.

7. MZ. SANICA 0

8.

MZ. BILJANI

1. Lonĉari, 2. Divlja deponija na

regionalnom putu R 407 – a , kod naselja Peševići do naselja Grabovac,

3. Lukići.

9.

MZ. D. SANICA

1. Kordićke Luke, 2. Potkosa, 3. Divlja deponija na

putu R – 410 Kljuĉ – Sanski Most

10. MZ. KAMIĈAK 1. Stari grad

37

14 FINANSIJSKA ANALIZA I PROCJENA TROŠKOVA

Kada je u pitanju financijski dio do sada je projektnu dokumentaciju financiralo Federalno ministarstvo okoliša i turizma, preko javnih poziva. Općina je iznmeĊu ostalog uspjela obezbjediti 60.000 KM za pribavljanje glavnog projekta sanacije deponioje Peći, a u toku je raspisivanje javnog poziva za odabir konsultanta za izradu glavnog projekta za sanaciju postojeće deponije komunalnog otpada općine Kljuĉ i izgradnju pratećih objekata prilagoĊenih regionalnom konceptu odlaganja.Cijena usluge odvoza smeća ne pokriva troškove tretmana otpada, velika su investiciona ulaganja u objekte i opremu i to se uglavnom obezbjeĊuje kroz projekte, odnosno 20 % općina Kljuĉ, a 80 % kroz projekte. Trenutno , u postupku je pribavljanje okolinske dozvole putem Federalnog ministarstva zaštite okoliša a sredstva su obezbjeĊena putem Fonda zaštite okoliša.

38

15 EDUKACIJA I KOMUNIKACIJA S JAVNOŠĆU

Informisanje i obavještavanje graĊana u lokalnoj zajednici i društvu u cjelini ima poseban znaĉaj i ulogu, u funkciji je demokratizacije društva i doprinosi unapreĊenju i razvoju ukupnih društvenih odnosa. Pravovremeno, objektivno i istinito informisanje omogućava graĊanima da ostvaruju Ustavom zagarantovana ljudska prava i slobode, da aktivno uĉestvuju u radu svoje lokalne zajednice, da pokreću inicijative, daju prijedloge i sugestije i ukljuĉuju se u aktivnosti koje se pokreću u sredinama u kojima ţive i rade. Informacija, a posebno sredstvo kojim se prenosi, ima veliku moć i uticaj prvenstveno u formiranju javnog mnjenja i promocija naĉela javnosti rada. Organi lokalne samouprave treba da iniciraju i podrţe projekte za informisanje i edukaciju javnosti o otpadu da bi graĊane upoznali o pravima i mogućnostima da izraze svoje mišljenje i preference o specifiĉnim rješenjima upravljanja otpadom. Da bi se ukljuĉili u odluĉivanje graĊani moraju poznavati oblast (tematiku) o kojoj se odluĉuje i moraju biti blagovremeno obaviješteni o konkretnim oblicima uĉešća koji im stoje na raspolaganju. Jedino dobro informisani graĊani mogu aktivno uĉestvovati u donošenju odluka i, u tom smislu, pravo na informaciju se moţe smatrati kao pravo koje je nerazdvojivo od prava na uĉešće u odluĉivanju. Pored komunikacije sa graĊanima, jako je vaţno da organi lokalne samouprave saraĊuju sa predstavnicima privrednog sektora. Osnovni interes privrednog sektora je sticanje dobiti, ali se privredne aktivnosti moraju odvijati u skladu sa vaţećim zakonodavstvom i u skladu sa principima odrţivog razvoja. Putem intenzivnije komunikacije povećava se zajedniĉko razumijevanje svih aktera o problematici otpada, kao i vjerovatnoća da se donesene odluke kasnije efektnije realizuju.

15.1 Izmjena kulturnih obrazaca i navika stanovništva

Potrebno je raditi na izmjeni stavova graĊana o otpadu, informisanje o njihovim pravima i obavezama, sa ciljem izmjene kulturnih obrazaca generatora otpada. Pri organizovanju edukacija, edukativnih kampanja i distribucije informativnog materijala potrebno je voditi raĉuna o razliĉitim kategorijama stanovništva i uĉiniti informacije svima dostupnim.

Potrebno je informativni materijal prilagoditi i nepismenim kategorijama stanovništva;

Ţene su glavni agensi socijalizacije djece i time mogu da budu kljuĉni faktori izmjene stavova i ponašanja u vezi sa otpadom, stoga je kampanje neophodno prilagoditi ţenama kroz vizuelni aspekt, naĉin distribucije materijala, sadrţaj.

Ukljuĉiti škole i druge institucije na lokalnom nivou. Nosioci aktivnosti su lokalna samouprava, javna preduzeća u

saradnji sa lokalnim medijima i drugim organizacijama.

Vaţnost djelovanja na podizanju ekološke svijesti i odgovornosti kod stanovništva, izneseni

su u mnogim vaţnim dokumentima poput Zakona o zaštiti ţivotne sredine, strategije

odrţivog razvoja, strategije za upravljanje otpadom i mnogim drugim, što dovoljno govori o

njegovoj vaţnosti.

39

16 Z A K LJ U Ĉ A K

Nakon svega navedenog moţemo zakljuĉiti da je usvajanje plana upravljana otpadom u općini Kljuĉ kao zakonska obaveza za postupanje sa otpadom u narednom periodu od iznimne vaţnosti za općinu Kljuĉ a kao dokument osnovna podloga za apliciranje projekata iz oblasti zaštite okoliša, odnosno pribavljanja financijskih sredstava od strane nadleţnih Kantonalnih i Federalnih ministarstava i fondova zaštite okoliša.

40

17 L I T E R A T U R A

1. Zakon o zaštiti okoliša ( sl. novine F BiH 303)

2. Zakon o upravljanju otpadom (Sl. glasnik USK , broj; 4/12)

3. Zakon o komunalnim djelatnostima ( Sl. glasnik USK, broj; 4/11)

4. Odluka o komunalnim djelatnostima općine Kljuĉ

5. Odluka o komunalnom redu općine Kljuĉ, broj 4/12

6. Strategija razvoja općine Kljuĉ 2011 -2023

7. Plan upravljanja otpadom USK-a 2014 – 2019

Ključ, oktobar 2015. godina Služba za prostorno uređenje,stambeno

komunalne i imovinsko pravne poslove