OSMANLI DEVLETİOSMANLI DEVLETİ

(17.YY)(17.YY)

DURAKLAMA DÖNEMİDURAKLAMA DÖNEMİ

www.ogretmen.infowww.ogretmen.info

17. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ

17. ve 18. Yüzyılda Osmanlı Devleti doğuda İran, batıda Avusturya,Lehistan Rusya ve Venedik ile savaşmıştır. Bu devletleri aklımızda

kalması için V-A-R-İ-L olarak kodlayabiliriz. Osmanlı Devleti padişahları bu dönemde devletin kötü gidişini durdurmak için çalışmış, fakat devleti kötü

gidişten kurtaramamıştır.OSMANLI İRAN İLİŞKİLERİ:

1590’da yapılan Ferhat Paşa Antlaşması’nın bozulması ile IV:Murat zamanında İran üzerine sefere çıkılıyor. Revan ve Bağdat ele geçiriliyor. İran ile

1639’da Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalanıyor. Bu antlaşma ile Bağdat Osmanlılarda kaldı. Revan ve Azerbaycan ise İran’da kaldı.

Kasr-ı Şirin Antlaşması’nın Önemi:Kasr-ı Şirin Antlaşması ile bugünkü Türkiye İran sınırı belirlenmiştir.

Not: İran ile 1611’de Nasuh Paşa Antlaşması,1618’de Serav Antlaşması imzalanmıştır.

OSMANLI-AVUSTURYA OSMANLI-AVUSTURYA İLİŞKİLERİ:İLİŞKİLERİ:

Osmanlı Avusturya savaşları Mohaç Meydan Savaşı sonrası Osmanlı Avusturya savaşları Mohaç Meydan Savaşı sonrası Macar topraklarının alınarak Osmanlı Devleti’nin Avusturya ile komşu Macar topraklarının alınarak Osmanlı Devleti’nin Avusturya ile komşu olması ile başlamıştır. Avusturyalılar Kanuni zamanında Osmanlılara olması ile başlamıştır. Avusturyalılar Kanuni zamanında Osmanlılara verdiği vergiyi daha sonraki zamanlarda vermemek istememesi sonunda verdiği vergiyi daha sonraki zamanlarda vermemek istememesi sonunda Osmanlı-Avusturya üzerine sefere çıktı. 1596’da Osmanlı-Avusturya üzerine sefere çıktı. 1596’da Haçova Meydan Haçova Meydan SavaşıSavaşı’nda Avusturya bozguna uğratıldı. ve 1606’da ’nda Avusturya bozguna uğratıldı. ve 1606’da Zitvatoruk Zitvatoruk AntlaşmasıAntlaşması imzalanmıştı. Bu antlaşmaya göre Osmanlıların 1533’de imzalanmıştı. Bu antlaşmaya göre Osmanlıların 1533’de İstanbul Antlaşması ile kazandığı üstünlük elinden alındı. Avusturya kralı İstanbul Antlaşması ile kazandığı üstünlük elinden alındı. Avusturya kralı tekrar Osmanlı padişahına eşit sayıldı. Avusturya savaş tazminatı ödedi. tekrar Osmanlı padişahına eşit sayıldı. Avusturya savaş tazminatı ödedi. Avusturyalıların verdiği vergi kaldırıldı. Eğri,Kanije ve Estergon kaleleri Avusturyalıların verdiği vergi kaldırıldı. Eğri,Kanije ve Estergon kaleleri Osmanlı’da kaldı.Osmanlı’da kaldı.

Zitvatoruk Antlaşması ile sağlanan barış ortamı 1662’de bozuluyor. Zitvatoruk Antlaşması ile sağlanan barış ortamı 1662’de bozuluyor. Bunun üzerine Köprülü Fazıl Ahmet Paşa sefere çıkarak Uyvar Kalesi’ni Bunun üzerine Köprülü Fazıl Ahmet Paşa sefere çıkarak Uyvar Kalesi’ni alıyor ve 1664’de alıyor ve 1664’de Vasvar AntlaşmasıVasvar Antlaşması imzalanıyor. Bu antlaşma ile Uyvar imzalanıyor. Bu antlaşma ile Uyvar Kalesi Osmanlılarda kalıyor. Avusturya savaş tazminatı ödüyor ve Erdel’in Kalesi Osmanlılarda kalıyor. Avusturya savaş tazminatı ödüyor ve Erdel’in içişlerine karışması engelleniyor.içişlerine karışması engelleniyor.

OSMANLI-LEHİSTAN İLİŞKİLERİ:OSMANLI-LEHİSTAN İLİŞKİLERİ:

Osmanlılar Kırım’ı alınca Lehistan ile sınır komşusu Osmanlılar Kırım’ı alınca Lehistan ile sınır komşusu olmuştur. Lehistan’ın Boğdan içişlerine karışması üzerine olmuştur. Lehistan’ın Boğdan içişlerine karışması üzerine II. II. Osman (Genç Osman)Osman (Genç Osman) zamanında 1621 yılında Hotin Seferi’ne zamanında 1621 yılında Hotin Seferi’ne çıkılıyor. Bu sefer sonucunda Lehistan ile 1621’de çıkılıyor. Bu sefer sonucunda Lehistan ile 1621’de Hotin Hotin AntlaşmasıAntlaşması imzalanıyor. imzalanıyor.

IV. MehmetIV. Mehmet zamanında Lehistan ile yapılan savaşlar zamanında Lehistan ile yapılan savaşlar sonunda 1672’de sonunda 1672’de Bucaş AntlaşmasıBucaş Antlaşması imzalanıyor. Bu antlaşma imzalanıyor. Bu antlaşma ile Podolya Osmanlı’ya verilecek. Lehistan her yıl vergi ile Podolya Osmanlı’ya verilecek. Lehistan her yıl vergi verecek ve Ukrayna’dan çekilecekti.verecek ve Ukrayna’dan çekilecekti.

Bucaş Antlaşması’nın Önemi:Bucaş Antlaşması’nın Önemi: Osmanlı Devleti’nin batıda(Avrupa’da) topraklarına Osmanlı Devleti’nin batıda(Avrupa’da) topraklarına

toprak kattığı son antlaşmadır.toprak kattığı son antlaşmadır.

II.VİYANA KUŞATMASI VE II.VİYANA KUŞATMASI VE KARLOFÇA ANTLAŞMASI (1683-1699)KARLOFÇA ANTLAŞMASI (1683-1699) Sebepleri:Sebepleri: Avusturya sınırları içinde yaşayan Macarlara Avusturya sınırları içinde yaşayan Macarlara

iyi davranmıyor. Ağır vergiler ödettiriyordu. Bu yüzden iyi davranmıyor. Ağır vergiler ödettiriyordu. Bu yüzden Macarlar ayaklandı ve Osmanlı Devleti’nden yardım istedi. Macarlar ayaklandı ve Osmanlı Devleti’nden yardım istedi. IV. Mehmet zamanında Merzifonlu Kara Mustafa Paşa IV. Mehmet zamanında Merzifonlu Kara Mustafa Paşa komutasındaki bir ordu 1683’de Avusturya üzerine sefere komutasındaki bir ordu 1683’de Avusturya üzerine sefere çıkıyor. Viyana kuşatması iki ay sürüyor. Bu sırada Papanın çıkıyor. Viyana kuşatması iki ay sürüyor. Bu sırada Papanın öncülüğünde Almanya,Avusturya,Lehistan ordusundan öncülüğünde Almanya,Avusturya,Lehistan ordusundan oluşturulan bir Haçlı ordusu oluşturuluyor. Avrupa’dan gelen oluşturulan bir Haçlı ordusu oluşturuluyor. Avrupa’dan gelen yardım üzerine Osmanlı Devleti kuşatmayı kaldırmak zorunda yardım üzerine Osmanlı Devleti kuşatmayı kaldırmak zorunda kalıyor.kalıyor.

Viyana yenilgisiyle Osmanlı Devleti’nin batıda ilerlemesi Viyana yenilgisiyle Osmanlı Devleti’nin batıda ilerlemesi son buldu. Bundan sonra alınan topraklar birer birer son buldu. Bundan sonra alınan topraklar birer birer kaybedilmeye başladı.kaybedilmeye başladı.

Karlofça AntlaşmasıKarlofça Antlaşması Osmanlı ordusunun Viyana’da yenilmesi Osmanlı ordusunun Viyana’da yenilmesi

üzerine Avrupa devletleri harekete geçti. Türkleri üzerine Avrupa devletleri harekete geçti. Türkleri Avrupa’dan atabilmek için Papanın desteğiyle Avrupa’dan atabilmek için Papanın desteğiyle KutsalKutsal İttifak İttifak oluşturuldu. Bu ittifaka oluşturuldu. Bu ittifaka Avusturya,Lehistan,Venedik,Malta ve Rusya Avusturya,Lehistan,Venedik,Malta ve Rusya katıldı. Bu devletler ayrı ayrı oluşturdukları katıldı. Bu devletler ayrı ayrı oluşturdukları cephelerle Osmanlı Devleti’ne saldırdılar. 16 yıl cephelerle Osmanlı Devleti’ne saldırdılar. 16 yıl süren savaştan sonra 1699’da süren savaştan sonra 1699’da Karlofça Karlofça AntlaşmasıAntlaşması imzalandı. Bu antlaşma ile; imzalandı. Bu antlaşma ile;

1.Macaristan,Erdel ve Hırvatistan’ın bir 1.Macaristan,Erdel ve Hırvatistan’ın bir bölümü Avusturya’ya,bölümü Avusturya’ya,

2.Mora ve Dalmaçya kıyıları Vened2.Mora ve Dalmaçya kıyıları Vened Karlofça Antlaşması’nın Önemi:iklilere,Karlofça Antlaşması’nın Önemi:iklilere, 3.Podolya ve Ukrayna Lehistan’a bırakıldı.3.Podolya ve Ukrayna Lehistan’a bırakıldı.

Srbija ,Sremski Karlovci (Karlowitz, Carlowitz, Karlóca, Karlofça)

Karlofça Antlaşması’nın Önemi:Karlofça Antlaşması’nın Önemi:

1.Osmanlı Devleti’nin batıda ilk toprak kaybettiği antlaşmadır.1.Osmanlı Devleti’nin batıda ilk toprak kaybettiği antlaşmadır.2.Osmanlıların Avrupa’dan atılabileceği düşüncesi ortaya 2.Osmanlıların Avrupa’dan atılabileceği düşüncesi ortaya çıkmıştır.çıkmıştır.3.Osmanlı Devleti batı orduları karşısında ciddi kaçışlar 3.Osmanlı Devleti batı orduları karşısında ciddi kaçışlar yapmıştır.yapmıştır.4.Karlofça Antlaşması’ndan sonra Osmanlı Devleti’nde 4.Karlofça Antlaşması’ndan sonra Osmanlı Devleti’nde Duraklama Dönemi bitip Gerileme Dönemi başlamıştır.Duraklama Dönemi bitip Gerileme Dönemi başlamıştır.

Osmanlı Devleti arasında Osmanlı Devleti arasında İstanbul Antlaşmasıİstanbul Antlaşması imzalanmıştır. imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre;Bu antlaşmaya göre;1.Azak kalesi ve çevresi Ruslara bırakıldı.1.Azak kalesi ve çevresi Ruslara bırakıldı.2.Rusya İstanbul’da sürekli bir elçi bulundurabilecekti.2.Rusya İstanbul’da sürekli bir elçi bulundurabilecekti.

17. YÜZYILDA OSMANLI 17. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ’NDEKİ İÇ İSYANLARDEVLETİ’NDEKİ İÇ İSYANLAR

17. yy da iç isyanlar 3’e ayrılır.17. yy da iç isyanlar 3’e ayrılır.

1.İstanbul (Kapıkulu) İsyanları1.İstanbul (Kapıkulu) İsyanları

2.Eyalet İsyanları2.Eyalet İsyanları

3.Celâli (Anadolu) İsyanları3.Celâli (Anadolu) İsyanları

1.İSTANBUL (KAPIKULU) 1.İSTANBUL (KAPIKULU) İSYANLARI:İSYANLARI:

Sebepleri:Sebepleri:

1.Askerlere culüs bahşişi dağıtılmaması.1.Askerlere culüs bahşişi dağıtılmaması.

2.Ulufe(maaş) dağıtımındaki aksaklıklar.2.Ulufe(maaş) dağıtımındaki aksaklıklar.

3.Sık sık padişah ve sadrazam değişikliği 3.Sık sık padişah ve sadrazam değişikliği sonucu merkezi otoritenin bozulması.sonucu merkezi otoritenin bozulması.

İstanbul isyanlarının ilki Fatih zamanında İstanbul isyanlarının ilki Fatih zamanında çıkmıştır. II.Osman’ın ilk kez Yeniçeri Ocağı’nı çıkmıştır. II.Osman’ın ilk kez Yeniçeri Ocağı’nı kaldırma fikrini ortaya atması onun hayatına mal kaldırma fikrini ortaya atması onun hayatına mal olmuştur. olmuştur.

Not:Not: En şiddetli İstanbul isyanları Genç Osman En şiddetli İstanbul isyanları Genç Osman zamanında olmuştur.zamanında olmuştur.

2.EYALET İSYANLARI2.EYALET İSYANLARI

İç olaylar,doğudaki İç olaylar,doğudaki karışıklıklar ve batı karışıklıklar ve batı karşısındaki savaşların karşısındaki savaşların meydana getirdiği otorite meydana getirdiği otorite boşluğundan boşluğundan faydalanarak,bağlı eyaletler faydalanarak,bağlı eyaletler isyan etmiştir. Bu isyanlar isyan etmiştir. Bu isyanlar içinde en önemlileri, içinde en önemlileri, Eflâk,Boğdan,ve Erdel Eflâk,Boğdan,ve Erdel isyanlarıdır.isyanlarıdır. Haritada Boğdan sarı renkle, bugünkü Romanya'nın geri

kalan kısımları mavi renkle gösterilmiştir. Boğdan'ın siyah çizginin batısında kalan kısmı bugünkü Romanya'ya aittir. Doğusunda kalan kısmı ise bugünkü Moldova'yı oluşturur.

3.CELALİ (ANADOLU) İSYANLARI3.CELALİ (ANADOLU) İSYANLARI

Sebepleri:Sebepleri:

1.Vergi toplamadaki adaletsizlikler.1.Vergi toplamadaki adaletsizlikler.2.Savaşların uzaması ve savaşlardaki 2.Savaşların uzaması ve savaşlardaki

başarısızlıklar.başarısızlıklar.3.Merkezi yönetimin bozulması.3.Merkezi yönetimin bozulması.4.Padişahların yetişemeden başa geçmesi.4.Padişahların yetişemeden başa geçmesi.5.Tımar sisteminin bozulması.5.Tımar sisteminin bozulması.6.Maliyenin bozulması.6.Maliyenin bozulması.

Celali isyanları Yavuz Sultan Selim zamanında Celali isyanları Yavuz Sultan Selim zamanında başlamıştır. En önemli Celali isyanları;Karayazıcı,Deli başlamıştır. En önemli Celali isyanları;Karayazıcı,Deli Hasan,Canbolat oğlu,Kalender oğlu ve Katırcı oğlunun Hasan,Canbolat oğlu,Kalender oğlu ve Katırcı oğlunun çıkarmış olduğu isyanlardır.çıkarmış olduğu isyanlardır.

Celali isyanlarının bastırılmasında IV. Murat, Celali isyanlarının bastırılmasında IV. Murat, Kuyucu Murat Paşa ve Tiryaki Hasan Paşa çok sert Kuyucu Murat Paşa ve Tiryaki Hasan Paşa çok sert tedbirlere başvurmuşlardır.tedbirlere başvurmuşlardır.

CELALİ-ANADOLU İSYANLARI

İÇ İSYANLARIN SONUÇLARIİÇ İSYANLARIN SONUÇLARI

1.Merkezi otorite ve güven 1.Merkezi otorite ve güven bozuldu.bozuldu.

2.Anadolu’da ve merkezde 2.Anadolu’da ve merkezde ekonomik hayat durgunlaştı.ekonomik hayat durgunlaştı.

3.Üretim azaldı. Gıda 3.Üretim azaldı. Gıda maddelerinin fiyatları arttı.maddelerinin fiyatları arttı.

4.Köylülerin bir bölümü 4.Köylülerin bir bölümü topraklarını terk ederek kent topraklarını terk ederek kent merkezlerine göç etti.merkezlerine göç etti.

5.Yeniçeriler devlet işlerine 5.Yeniçeriler devlet işlerine karışmaya başladılar.karışmaya başladılar.

17. YÜZYIL YENİLİK HAREKETLERİ

II. OSMAN (GENÇ OSMAN)

*Yeniçeri Ocağı’nın bozulduğunu gören ve bu ocağı kaldırma fikrini ilk kez ortaya atan kişi Genç Osman’dır. Fakat

bunu hayatıyla ödemiştir.*İçki yasağı koyup uymayanları

cezalandırmıştır.*Sarayın halka açılmasını sağlamak için ilk

defa saray dışından evlenen Osmanlı padişahıdır.

*Şeyhülislam, ulema ve din adamlarının yetkilerini sınırlandırmıştır

IV. MURAT YENİLİKLERİIV. MURAT YENİLİKLERİ

*Celali isyanlarını baskı ve *Celali isyanlarını baskı ve şiddet yoluyla bastırmıştır.şiddet yoluyla bastırmıştır.

*Tütün ve içki yasağı koyarak *Tütün ve içki yasağı koyarak uymayanları cezalandırmıştır.uymayanları cezalandırmıştır.

*Maliyeyi ve orduyu düzeltmeye *Maliyeyi ve orduyu düzeltmeye çalışmıştır.çalışmıştır.

*Devlet adamlarına devletin bozulma *Devlet adamlarına devletin bozulma sebeplerini içeren raporlar sebeplerini içeren raporlar hazırlatmıştır. Bunların en önemlisi hazırlatmıştır. Bunların en önemlisi Koçi Bey Risalesidir.Koçi Bey Risalesidir.

Koçi BeyKoçi Bey 17. yüzyılda yaşamış bir Türk düşünürdür. IV. 17. yüzyılda yaşamış bir Türk düşünürdür. IV.

Murat, bilgi ve tecrübesinden yararlanmak için Murat, bilgi ve tecrübesinden yararlanmak için Koçi bey'i kendisine danışman olarak atamıştır. Koçi bey'i kendisine danışman olarak atamıştır. Koçi Bey yazdığı risalelerde Osmanlı Koçi Bey yazdığı risalelerde Osmanlı İmparatorluğunda çeşitli makam ve görevlerdeki İmparatorluğunda çeşitli makam ve görevlerdeki liyakatsizliği, kayırmacılığı sürekli olarak liyakatsizliği, kayırmacılığı sürekli olarak eleştirmiş ve çözümler önermiştir.eleştirmiş ve çözümler önermiştir.

"Yüksek makamların şunun bunun aracılığı ile "Yüksek makamların şunun bunun aracılığı ile verilmesi doğru değildir. En bilgilisi hangisi ise verilmesi doğru değildir. En bilgilisi hangisi ise ona verilmek gerektir... Bir cahilin, sırf eskidir ona verilmek gerektir... Bir cahilin, sırf eskidir diye bir bilgilinin önüne geçmesi haksızlıktır. Bilgi diye bir bilgilinin önüne geçmesi haksızlıktır. Bilgi ve diyaneti olunca, genç de olsa zarar vermez. ve diyaneti olunca, genç de olsa zarar vermez. Yaşlı ile genç, bilgi ile marifette eşit olunca Yaşlı ile genç, bilgi ile marifette eşit olunca yaşlının önüne geçmesi daha doğrudur. Amma yaşlının önüne geçmesi daha doğrudur. Amma bilgi ve marifetten yoksun olunca 1000 yaşında da bilgi ve marifetten yoksun olunca 1000 yaşında da olsa halka faydası olmaz. Ve hakkı yanlıştan olsa halka faydası olmaz. Ve hakkı yanlıştan ayıramaz."ayıramaz."

*İlk defa askerlere Cülus bahşişi *İlk defa askerlere Cülus bahşişi dağıtmayarak maliyeyi düzeltmeye dağıtmayarak maliyeyi düzeltmeye çalışmıştır.çalışmıştır.

*Valide sultanlarının ve yeniçeri *Valide sultanlarının ve yeniçeri ağalarının devlete müdahalelerini ağalarının devlete müdahalelerini engellemiş ve merkezi otoriteyi engellemiş ve merkezi otoriteyi sağlamaya çalışmıştır.sağlamaya çalışmıştır.

TARHUNCU AHMET PAŞA YENİLİKLERİTARHUNCU AHMET PAŞA YENİLİKLERİ *IV. Mehmet zamanında sadrazam olan Tarhuncu *IV. Mehmet zamanında sadrazam olan Tarhuncu

Ahmet Paşa özellikle ekonomik aşanda ıslahatlar Ahmet Paşa özellikle ekonomik aşanda ıslahatlar yapmıştır.yapmıştır.

*Osmanlı tarihinde ilk defa bütçeyi hazırlayarak gelir *Osmanlı tarihinde ilk defa bütçeyi hazırlayarak gelir ve giderleri hesaplamıştır.ve giderleri hesaplamıştır.

*Gereksiz harcamalar ve saray masraflarını kısması *Gereksiz harcamalar ve saray masraflarını kısması çıkar çevrelerince hoş karşılanmamış ve tahttan çıkar çevrelerince hoş karşılanmamış ve tahttan indirilmiştir.indirilmiştir.

KÖPRÜLÜ MEHMET PAŞA KÖPRÜLÜ MEHMET PAŞA YENİLİKLERİYENİLİKLERİ

IV. Mehmet döneminde bazı IV. Mehmet döneminde bazı şartlar ileri sürerek göreve gelmiştir. şartlar ileri sürerek göreve gelmiştir. Bu şartlar;Bu şartlar;

1.Sarayın devlet işlerine karışması 1.Sarayın devlet işlerine karışması önlenmelidir.önlenmelidir.

2.Padişaha sunacağı teklifler kabul 2.Padişaha sunacağı teklifler kabul edilmelidir.edilmelidir.

3.Görev yapacağı memurları kendisi 3.Görev yapacağı memurları kendisi belirleyecektir.belirleyecektir.

4.Kendisi hakkındaki şikayetlerde 4.Kendisi hakkındaki şikayetlerde savunması alınmadan karar savunması alınmadan karar verilmemesini öne sürmüştür.verilmemesini öne sürmüştür.

Köprülü Mehmet Paşa Köprülü Mehmet Paşa döneminde ordu disiplin altına döneminde ordu disiplin altına alınmış, maliye düzeltilmiş, gereksiz alınmış, maliye düzeltilmiş, gereksiz harcamalar önlenmeye çalışılmıştır.harcamalar önlenmeye çalışılmıştır.

KÖPRÜLÜ FAZIL AHMET PAŞA KÖPRÜLÜ FAZIL AHMET PAŞA YENİLİKLERİYENİLİKLERİ

*Bütçe açığını kapattı güçlü bir ordu *Bütçe açığını kapattı güçlü bir ordu hazırlayarak Uyvar kalesini ve Girit adasını hazırlayarak Uyvar kalesini ve Girit adasını aldı.aldı.

17. YÜZYIL ISLAHATLARININ 17. YÜZYIL ISLAHATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİGENEL ÖZELLİKLERİ

*Avrupa(Batı) örnek alınmadan yapılan *Avrupa(Batı) örnek alınmadan yapılan ıslahatlardır.ıslahatlardır.

*17. yy ıslahatları köklü çözümlerden uzak baskı ve *17. yy ıslahatları köklü çözümlerden uzak baskı ve şiddete dayanan düzeltmeler olarak görülmüştür.şiddete dayanan düzeltmeler olarak görülmüştür.

*Özellikle askeri ve ekonomik alanda yenilikler *Özellikle askeri ve ekonomik alanda yenilikler yapılmıştır.yapılmıştır.

*Yapılan ıslahatlar şahıslara bağlı kalmış,yeniliklere *Yapılan ıslahatlar şahıslara bağlı kalmış,yeniliklere ve yeni düşüncelere yer verilmemiştir.ve yeni düşüncelere yer verilmemiştir.

Not: 17. yy ıslahatlarının başarısızlığında köklü Not: 17. yy ıslahatlarının başarısızlığında köklü çözüm düşünülmemesi ve Avrupa’nın örnek çözüm düşünülmemesi ve Avrupa’nın örnek alınmaması en büyük etkendir.alınmaması en büyük etkendir.

www.ogretmen.infowww.ogretmen.info