225
OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?

OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OMALONGOGASHILI

GOMBIIMBELIOGENI naanaa?

OM

ALO

NG

OG

OM

BIIM

BELI

bh

-OD

Page 2: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OMALONGOGASHILI

GOMBIIMBELIOGENI naanaa?

Photo Credits: ˛ Page 7: Courtesy American Bible Society ˛ Page 19:Earth: NASA photo ˛ Pages 24-5: WHO photo by Edouard Boubat ˛ Pages 88-9:Explosion: Based on USAF photo; child: Based on WHO photo by W. Cutting

� 2007Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

All Rights Reserved

Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?OMUNYANYANGIDHI

Watch Tower Bible and Tract Society of South Africa NPC1 Robert Broom Drive East, Rangeview, Krugersdorp, 1739, R.S.A.

Enyanyangidho lyomo 2012

Oshileshomwa shika ihashi landithwa. Osha nyanyangidhwa opo shi longithwemiilonga yokulonga aantu Ombiimbeli muuyuni auhe, mbyoka hayi yambidhidhwa

nomayambidhidho gopashimaliwa gehalo ewanawa.

Kakele kaambyoka yu ulikwa shimwe shi ili, iitothwamo yOmanyolo membo ndikaoya kuthwa mOmbiimbeli yOshindonga yomo 1986 (OB-1986) noyomo 1954(OB-1954), nomOmbiimbeli yOshikwanyama (KB). Mpoka efupipiko NW lya

landula oshitothwamo, otashi ulike kutya oohapu odha tolokwa okuzamOmbiimbeli yOshiingilisa o-New World Translation of the Holy Scriptures

—With References.What Does the Bible Really Teach?

Ndonga (bh-OD)

Made in the Republic of South AfricaLya nyanyangidhwa mOrepablika yaSouth Africa J.G.

EMBO NDIKA OLYA

Page 3: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ONTOPOLWA EPANDJA

Mbela ndika olyo lya li elalakano lyaKalunga? � � � � � � � � � � � � � 3

1. Oshili kombinga yaKalunga oyini? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 8

2. Ombiimbeli oyo embo lya za kuKalunga � � � � � � � � � � � � � � 18

3. Elalakano lyaKalunga li na ko nasha nevi olini? � � � � � � � � 27

4. Jesus Kristus oye lye? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 37

5. Ekulilo olyo omagano ge li dhingi ga za kuKalunga � � � � � � 47

6. Oonakusa oye li peni? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 57

7. Etegameno lyashili kaaholike yoye mboka ya sa � � � � � � � � � 66

8. Uukwaniilwa waKalunga oshike? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 76

9. Mbela otu li ‘momasiku gahugunina’? � � � � � � � � � � � � � � � 86

10. Iishitwa yopambepo otayi vulu oku tu ningila shike? � � � � 96

11. Omolwashike Kalunga e ethele okumonaiihuna ku kale po? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 106

12. Kala nonkalamwenyo ndjoka tayi nyanyudha Kalunga � � 115

13. Tala ko omwenyo ngaashi Kalunga he gu tala ko � � � � � � � 125

14. Nkene to vulu okukala nuukwanegumbo u uvite elago � � 134

15. Elongelokalunga ndyoka lya hokiwa kuKalunga � � � � � � � 144

16. Kala wa gama kombinga yelongelokalunga lyashili � � � � � 154

17. Hedha popepi naKalunga okupitila megalikano � � � � � � � � 164

18. Eninginitho lyoye nekwatathano lyoye naKalunga � � � � � � 174

19. Kala mohole yaKalunga � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 184

Oshigwedhelwako � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 194

OSHIKALIMO

Page 4: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

LESHA oshifokundaneki kehe. Tala o-TV ne-nge u pulakene oradio. Oto ka lesha mo no-kuuva mo omahokololo ogendji ge na ko na-sha nomiyonena, iita nosho wo uukulo.Dhiladhila komaupyakadhi goye mwene. Ota-shi vulika uuwehame nenge eso lyomuholikegwoye ye ku nikitha oluhodhi olunene. Ota-shi vulika u kale u uvite ngaashi omulumentue li nawa Job, ngoka a li a ti kutya okwa “ka-mwa koluhepo.” — Job 10:15, OB-1954.

Ipula to ti:

ˇ Mbela ndika olyo lya li elalakano lyaKa-lunga li na ko nasha nangame nosho wonaantu ayehe?

ˇ Mbela openi tandi vulu okumona ekwa-tho opo ndi vule okukandula po omau-pyakadhi gandje?

ˇ Mbela opu na ngaa etegameno lyashakutya onatu ka mone ombili kombandayevi?

Ombiimbeli otayi gandja omayamukulotaga mbilipaleke komapulo ngoka.

Mbela ndika olyo lya lielalakano lyaKalunga?

Page 5: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OMBIIMBELI OTAYI TI KUTYAKALUNGA OTE KE ETA OMALUNDULUKO

NGAKA KOMBANDA YEVI.

“Ota ka theta omahodhi agehemomeho gawo. Oko noitaku ka kala

we eso, oluhodhi, [elilo] nengeuuwehame.” — Ehololo 21:4

“Oshitiningili otashika nuka ngomenye.”

— Jesaja 35:6

“Omeho gaaposiotaga ka

tsikuluka.”— Jesaja 35:5

4

Page 6: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

“Ayehe mboka ye li moombila. . . oyo notaa ka za mo.”

— Johannes 5:28, 29

“Kapu na nandoogumwe . . .

ta ka tya:‘Otandi ehama.’ ”

— Jesaja 33:24

“Moshilongo namukale eloolo lyiilya.”— Episalomi 72:16

Page 7: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

MONA UUWANAWA MOMALONGO GOMBIIMBELI

Ino endelela okudhiladhila kutya sho-ka shu ulikwa pomapandja ngoka ga te-tekele oshi li owala ondjodhi. Kalungaoku uvaneka kutya ota ka gwanitha poiinima mbyoka, nOmbiimbeli otayi yeli-tha nkene te ke shi ninga.

Ihe Ombiimbeli otayi yelithaoshindji kaashi shi owala sho-ka. Otayi gandja uuyelele una ko nasha nankene tovulu okunyanyukilwa onka-lamwenyo tayi ti sha lelanokuli ngashingeyi. Dhi-ladhila kashona kombi-nga yiimpwiyu yoye no-sho wo omaupyakadhigoye. Otashi vulika yakwatela mo oluhepo lwiimali-wa, omaupyakadhi guukwanegu-mbo, okwaahe na uukolele, nengeokusilwa omuholike gwoye. Ombii-mbeli otayi vulu oku ku kwathela u unga-unge nomaupyakadhi nena notayi gandja epepelelo mokuyamu-kula omapulo ngaka taga landula:

ˇ Omolwashike tatu mono iihuna?

ˇ Ongiini tatu vulu okuungaunga niimpwiyu yonkalamwenyo?

ˇ Ongiini tatu vulu okukala twa nyanyukwamuukwanegumbo wetu?

ˇ Oshike hashi tu ningilwa ngele tatu si?

ˇ Mbela oonakusa yetu aaholike otatu ke ya mona we ngaa?

ˇ Ongiini tatu vulu okukala nuushili kutya Kalunga ota kagwanitha po omauvaneko ge ge na ko nasha nonakuyiwa?

6 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 8: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Sho to lesha embo ndika, otashi ulike kutya owa hala okutseyaomalongo gOmbiimbeli. Embo ndika otali ke ku kwathela. Ndhi-ndhilika kutya omu na omapulo ga pambathana nuutendo geli pevi lyomapandja. Aantu omamiliyona oya nyanyukilwa omu-kalo gwokulongitha omapulo nomayamukulo ngele taya kunda-thana Ombiimbeli nOonzapo dhaJehova. Otwi inekela nangoyewo oto ke gu nyanyukilwa. Kalunga ne ku laleke nuuyamba shoto nyanyukilwa oshimoniwa shika shinyanyudha notashi mbi-lipaleke shokwiilonga kutya omalongo gOmbiimbeli ogeni naa-naa.

TSEYA OMBIIMBELI YOYE

OMBIIMBELI oya thikama po momambo nosho wo moontu-mwafo 66. Oya topolwa moontopolwa nomoovelise opo aantuya vule oku dhi mona nuupu. Ngele omanyolo taga longithwamoshileshomwa shika, onomola yotango ndjoka ya landulaedhina lyembo otayi ulike kontopolwa yembo nenge yontumwa-fo yOmbiimbeli, naandjoka ya landula ko otayi ulike kovelise. Pa-shiholelwa, ngele pwa nyolwa “2 Timoteus 3:16” otashi ti ontu-mwafo ontiyali yaTimoteus, ontopolwa 3, ovelise 16.

Oto ka tseya nziya Ombiimbeli mokukonga omanyolo ngo-ka ga longithwa moshileshomwa shika. Niishewe, omolwashikeitoo tameke nelandulathano lyokulesha Ombiimbeli esiku kehe?Mokulesha oontopolwa ndatu nenge ntano lwaampono esikukehe, oto vulu okumana ko Ombiimbeli ayihe muule womvula.

Mbela ndika olyo lya li elalakano lyaKalunga? 7

Page 9: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

MBELA owa ndhindhilika ngaa omukalo moka aanona haya pulaomapulo? Oyendji ohaya tameke okupula omapulo nziya nge-le ya tseya okupopya. Nohaya kala taye ku tala nomeho gu udhaenyanyunokukupula iinimangaashi:Omolwashikeegulu embu-lau? Omolwashike oonyothi hadhi adhima? Olye a longa uudhilaokwiimba? Otashi vulika u kambadhale wi itula mo oku yayamu-kula, ihehaaluheshi lioshipu.Nokulineyamukulo lyoye li linawanoonkondo otashi vulika li penduthe epulo lilwe ishe-we, tali pula tali ti: Omolwashike?

2 Aanona hayo owala haya pula omapulo.Sho tatu koko, ohatu tsikile okukala tatu pulaomapulo. Ohatu shi ningi opo tu tseye kutyaotu na okuuka peni, opo tu tseye kutya iipo-ngayini tu na okuyanda nenge molwaashokaotu na ehalo okutseya oshindji. Ihe aantu oye-ndji ohaye etha okupula omapulo, unene tuungoka ga simanenena. Nongele opu na mbokahaye ga pula natango, oye etha po no-kuli okukonga omayamukulo.

3 Dhiladhila shi na ko nasha ne-pulo ndyoka li li kombanda ye-

1, 2. Mbela omolwashike olundji shi li nawaokupula omapulo?3. Omolwashike yamwe haye etha po okukamba-dhala okukonga omayamukulo gomapulo ngokaga simanenena?

ONTOPOLWA 1

Oshili kombingayaKalunga oyini?

Mbela Kalunga oku na ko ngaa nasha nangoye shili?

Kalunga okwa tya ngiini? Mbela oku na edhina?

Mbela otashi wapa ngaa okuhedha popepi naKalunga?

Page 10: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

mbo ndika, omapulo ngoka ga pulwa moontentekelihapu nengengoka ge li petameko lyontopolwa ndjika. Ngoka ogo gamwe go-momapulo ngoka ga simanenena ngoka to vulu okwiipula.Ihe aantu oyendji oye etha po okukambadhala okukonga oma-yamukulo. Omolwashike? Mbela Ombiimbeli otayi gandja oma-yamukulo? Yamwe ohaya kala taya dhiladhila kutya omayamu-kulo gayo omadhigu unene okuuviwa ko. Yamwe ohaya kala tayiipula kutya okupula omapulo otaku vulu oku ya sitha ohoni. Ya-mwe ohaya thiki pehulithodhiladhilo kutya omapulo ngoka ota-ga vulu owala okuyamukulwa kaawiliki naalongi yomalongeloka-lunga. Ongiini shi na ko nasha nangoye?

4 Otashi vulikawa hala lela okumona omayamukulo komapulogasimanamonkalamwenyo.Kapunaomalimbililokutyaomathi-mbo gamwe oho ipula to ti: ‘Mbela elalakano lyonkalamwenyoolini?Mbelaolyoowalaokuvalwanokukulupaeto si?MbelaKalu-nga okwa tya naanaa ngiini?’ Oshi li nawa okwiipula omapulo gatya ngaaka, nosha simana okutsikila sigo wa mono omayamuku-lo ngoka tage ku mbilipaleke noge shi okwiinekelwa. Omulongiomunenenene Jesus Kristus okwa tile: “Indileni, e tamu pewa; ko-ngeni, e tamu mono; konkoleni, e tamu egululwa.” — Mateus 7:7.

5 Ngele owa kala ‘nokukonga’ omayamukulo gomapulo ga si-mana, oto ka mona kutya okukonga kwa tya ngaaka otaku vuluokukalaku naoshilonga lela. (Omayeletumbulo2:1-5) Kutyandu-no aantu yalwe oye ku lombwela shike, opu na omayamukulo,noto vulu oku ga adha mOmbiimbeli. Omayamukulo kage shiomadhigu unene okuuviwa ko. Shoka shi li nawa unene osho ku-tyaotageku peetegamenonenyanyu.Notagavulu oku ku kwathe-lau kaleu naonkalamwenyoombwanawanokulingashingeyi.Ta-ngo, natu konakoneni epulo ndyoka lya limbililika aantu oyendji.

MBELA KALUNGA OKU LIOMUKEENAKONASHA NOKEE NA OHENDA?

6 Aantu oyendji ohaya dhiladhila kutya osho shi li ngawo.

4, 5. Gamwe gomomapulo ga simanenena ogeni ngoka tatu vulu okwii-pula monkalamwenyo, nomolwashike tu na oku ga kongela omayamu-kulo?6. Mbela omolwashike aantu oyendji haya dhiladhila kutya Kalunga kena ko nasha nokumona iihuna kwawo?

Oshili kombinga yaKalunga oyini? 9

Page 11: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Ohayi ipula taya ti: ‘Ando Kalunga okwa li e na ko nasha, mbe-la ando osho ngaa uuyuni u li ngeyi?’ Muuyuni muka tu li omuudha iita, uutondwe nokunika oluhodhi. Atuheni ohatu eha-ma, ohatu mono iihuna nohatu silwa aaholike yetu. Onkee ano,oyendji ohayi ipula taya ti: ‘Mbela ando Kalunga okwa li e nako nasha natse nosho wo nomaupyakadhi getu, mbela ando inakeelela iinima mbino kaayi ningwe?’

7 Shoka oshiwinayi noonkondo osho kutya aalongi yoma-longelokalunga omathimbo gamwe ohaya dhiladhilitha aantukutya Kalunga ke na ohenda. Ngiini mbela? Ngele pwa holokaoshiponga, ohaya ti kutya ehalo lyaKalunga. Mokupopya nga-wo, aalongi mboka ohaya pe Kalunga ombedhi molwiinima ii-winayi mbyoka tayi ningwa. Mbela Kalunga osho e li shili nga-wo? Ombiimbeli otayi ti naanaa shike? Jakob 1:13 ota yamukulata ti: “Omuntu ngele a adhika kemakelo lyoku mu yeleka, inatya: ‘Emakelo ndika olya zi kuKalunga.’ Oshoka Kalunga iha ma-kelwa kuuwinayi noiha makele nando omuntu.” Onkee ano,Kalunga haye nando he etitha uuwinayi mboka u wete muuyu-ni. (Job 34:10-12) Ohe etha shili iinima iiwinayi yi ningwe. Iheopu na eyooloko enene pokati kokweetha sha shi ningwe nokushi etitha.

8 Pashiholelwa, dhiladhila kombinga yahe omunandunge no-munahole ngoka a li e na omwanamati a koka e li natangonaye megumbo. Sho omwanamati a ningi omunashipotha e tatokola okuthiga po egumbo, he ine mu keelela. Omwanamatingoka okwa landula ondjila ombwinayi yonkalamwenyo e ta yimuupyakadhi. Mbela he oye e etitha uupyakadhi womwanama-ti? Hasho. (Lukas 15:11-13) Sha faathana, Kalunga ina keelela aa-ntu sho ya hogolola okulandula ondjila ombwinayi, ihe haye eetitha omaupyakadhi ngoka ga ka holoka po. Onkee ano, itashika kala nando pauyuuki okupa Kalunga ombedhi omolwomau-pyakadhi ngoka haga adha aantu.

7. (a) Mbela ongiini aalongi yomalongelokalunga haya dhiladhilithaaantu oyendji kutya Kalunga ke na ohenda? (b) Ombiimbeli otayi ti naa-naa shike shi na ko nasha nomamakelo ngoka tashi vulika ge tu adhe?8, 9. (a) Ongiini to vulu okuyelitha eyooloko pokati kokweetha uuko-lokoshi u kale po noku wu etitha? (b) Omolwashike kaashi li pauyuukiokugandja uusama ketokolo lyaKalunga lyokweetha aantu ya landuleondjila ombwinayi?

10 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 12: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

9 Kalunga okwa li e na omatompelo omawanawa sho e ethaaantu ya landule ondjila ombwinayi. Molwaashoka oku li Omu-shiti gwetu omunandunge nomunankondo, ina pumbwa okutu yelithila omatompelo ge. Ihe molwohole ye, Kalunga oheshi ningi. Oto ki ilonga oshindji kombinga yomatompelo ngokamOntopolwa onti-11. Ihe kala nuushili kutya Kalunga haye heetitha omaupyakadhi ngoka hage tu adha. Mepingathano naa-shono, ote tu pe etegameno kutya oye awike te ke ga kandula po.— Jesaja 33:2.

10 Niishewe, Kalunga oku li omuyapuki. (Jesaja 6:3) Shokaotashi ti kutya okwa yogoka lelalela. Muye kamu na uuwina-yi washa. Onkee ano otatu vulu oku mu inekela thiluthilu. Iheaantu itatu vulu oku yi inekela thiluthilu, molwaashoka oma-thimbo gamwe ohaya lunduluka pamikalo nokuninga aawina-yi. Kutya nduno omuntu ngoka e na oonkondopangelo oku liomuyuuki shi thike peni, ke na naanaa oonkondo okukutha poiilanduliko iiwinayi yiilonga yaakolokoshi. Ihe Kalunga omuna-nkondo adhihe. Ota vulu okukutha po iilanduliko ayihe mbyo-ka ye etelwa aantu kuukolokoshi, nosho ta ka ninga. Sho Kalu-nga ta ka katuka onkatu, ote ke shi ninga momukalo ngoka taguka hulitha po uuwinayi sigo aluhe. — Episalomi 37:9-11.

MBELA KALUNGA OKU UVITILE NGIINI OKWAAHENA UUYUUKI HOKA HATU NINGILWA?

11 Mbela Kalunga oku uvite ngiini shi na ko nasha naashokatashi ningwa muuyuni nosho wo monkalamwenyo yoye nena?Ombiimbeli otayi ti kutya Kalunga “oku hole shoka shu uka.”(Episalomi 37:28) Oku na ko nasha unene nomithikampangondhoka tadhi utha shoka shi li mondjila naashoka sha puka. Okutonde okwaahe na uuyuuki akuhe. Ombiimbeli otayi ti kutya Ka-lungaokwa li u “uvu nayi” shouuyuni wa li wu udha uukolokoshimethimbo lyonale. (Genesis6:5, 6) Kalunga iha lunduluka. (Male-aki 3:6) Oku tonde natango okumona iihuna hoka ku li muuyuni

10. Omolwashike tatu vulu okwiinekela kutya Kalunga ota ka hulithapo iilanduliko ayihe mbyoka ye etithwa kuukolokoshi?11. (a) Mbela Kalunga oku uvite ngiini shi na ko nasha nokwaahe nauuyuuki? (b) Kalunga oku uvite ngiini shi na ko nasha nokumona iihu-na kwoye?

Oshili kombinga yaKalunga oyini? 11

Page 13: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

auhe. Noku tonde okutala aantu taya mono iihuna. Ombiimbeliotayi tushilipalekekutyaokunakonashanangoyeshotayi ti: ‘Oyeomusilishimpwiyu gwetu.’ — 1 Petrus 5:7.

12 Ongiini tatu vulu okukala nuushili kutya Kalunga oku to-nde okutala aantu taya mono iihuna? Uunzapo ulwe owo kutyaOmbiimbeli otayi ti omuntu okwa shitwa oshifetha shaKalunga.(Genesis 1:26) Onkee ano otu na omaukwatya omawanawa mo-lwaashoka Kalunga oku na omaukwatya omawanawa. Pashihole-lwa, mbela ohashi ku yemateke okumona aantu kaaye na ondjotaya mono iihuna? Ngele ngoye okwaahe na uuyuuki hoka ou kuuvitile nayi, kala nuushili kutya Kalunga naye oku ku uvitile nayinoonkondo.

13 Shimwe shomiinimaya dhenga mbanda shi na ko nasha naa-ntu osho kutya otatu vulu okukala tu naohole. Shoka otashi ulike kutya Kalunganayewo oku naohole. Ombiimbeli otayiti kutya “Kalunga oye ohole.” (1 Johan-nes 4:8, 16) Otu na ohole oshoka Kalu-nga oku na ohole. Mbela ohole ihayi kuinyengitha u kale wa hala okuhulitha pookumona iihuna nokwaahe na uuyuu-ki hoka u wete muuyuni? Ando owa li una oonkondo oku shi ninga, mbela andoito shi ningi? Eeno, ando oshowa ninga!Oto vulu okukala lela nuushili kutya Ka-lunga ota ka hulitha po okumona iihu-nanoshowookwaahenauuyuuki.Oma-uvaneko gaKalunga ngoka ga tumbulwamoontentekelihapu dhembo ndika kageshi owala ondjodhi. Otaga ka gwanithwashili. Ihe opo u kale neitaalo momauva-

12, 13. (a) Omolwashike tu na omaukwa-tya omawanawa mwa kwatelwa ohole, noho-le ohayi tu uvitha ngiini shi na ko nashanokwaahe na uuyuuki hoka ku li muuyuni?(b) Omolwashike to vulu okukala nuushilikutya Kalunga ota ka ninga po sha shili shina ko nasha nomaupyakadhi guuyuni?

Ngele owa halagumwe e ku tseye,mbela iho mulombwele edhinalyoye? Kalunga okwetu hololela edhinalye mOmbiimbeli

12 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 14: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

neko ngoka, owa pumbwa okutseya oshindji shi na ko nasha na-Kalunga ngoka e gu uvaneka.

KALUNGA OKWA HALA U TSEYE KUTYA OYE LYE14 Oshike to vulu okuninga ngele owa hala gumwe e ku tse-

ye? Mbela ito ke mu lombwela edhina lyoye? Mbela Kalu-nga naye oku na edhina? Omalongelokalunga ogendji ohaga ya-mukula kutya edhina lye “oKalunga” nenge “Omuwa,” ihe ngokakage shi omadhina gopaumwene. Ogo owala omadhinasimane-ko, ngaashi “omukwaniilwa” nosho wo “omupresidende” nago geli omadhinasimaneko. Ombiimbeli otayi ti kutya Kalunga oku na

14. Edhina lyaKalunga olye, nomolwashike tu na oku li longitha?

Ombiimbeli otayi ti kutyaJehova oku li Omushiti

gweshito alihe omunahole

Page 15: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

omadhinasimaneko ogendji. “Kalunga” nosho wo “Omuwa” ogogamwe gomugo. Ihe Ombiimbeli otayi ti wo kutya Kalunga oku naedhina: Jehova. Eksodus 15:3 (OB-1954) ota ti: “Jehova Ofule; edhi-na lye Jehova.” Ngele Ombiimbeli yoye kayi na edhina ndyoka ota-shi vulika to ka kala wa hala okutala oshigwedhelwako pepandja195-197 lyembo ndika u mone kutya omolwashike shi li ngawo.Oshilioyo kutyaedhina lyaKalungaotali holoka lwiikando omayu-vimomanyolo gOmbiimbeli gonale. Onkee ano, Jehova okwa halau tseye edhina lye nou li longithe. Omuntu oto vulu okutya Kalu-nga ota longitha Ombiimbeli oku ku lombwela edhina lye.

15 Kalungaokwi iluku ye mwene edhinandyoka tali ti sha lelale-la.Edhina lye, Jehova, otali ti kutya Kalungaotavulu okugwanithaeuvaneko kehe ndyoka ta ningi nota vulu okugwanitha elalakanokehe ndyoka e na momadhiladhilo.� Edhina lyaKalunga olyi ika-

� Moshigwedhelwako pepandja 195-197 omu na uuyelele oundji u nako nasha neityo lyedhina lyaKalunga nosho wo nkene li na okutumbulwa.

15. Edhina Jehova otali ti shike?

Ohole ndjoka heomunahole e holenayo oyana otayiulike ohole onene

ndjoka Tate yetugwomegulu e tu

hole nayo

14 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 16: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

lekelwa lela. Olye oyeawike. Opu naomikalo odhindji moka Jeho-va i ikalekelwa. Ngiini?

16 Jehova oye awike a popiwa e li ‘Omukombandambanda.’(Daniel 5:21) Sha faathana, Jehova oye awike a popiwa e li“Omunankondoadhihe.” Ehololo 15:3 otali ti: “Omuwa Kalu-nga Omunankondoadhihe, iilonga yoye iinene ngiini niikumi-thi! Omukwaniilwa ngoye [gwiigwana] ayihe, omautho goye oguuka ngiini nogoshili!” Edhinasimaneko “Omunankondoadhihe”otali tu longo kutya Jehova oye omunankondo a shiga ko. Oonko-ndo dhe itadhi yelekwa nasha noonenenene. MuTimoteus gwo-tango 1:17 Jehova oti ithanwa “Omukwaniilwa gwaaluhe.” Edhi-nasimaneko “Omukwaniilwa gwaaluhe” otali tu dhimbulukithakutya Jehova okwi ikalekelwa momukalo gulwe. Oye awike a kalakoaluhe.Episalomi90:2otali ti: “OngoyeKalungakaaluheokowalinotoka kalaaluhe sigo aluhe.”Mbelaedhiladhilo ndyoka itali tuningitha tu mu simaneke?

17 Jehova okwi ikalekelwa wo molwaashoka oye awike Omushi-ti. Ehololo 4:11 otali ti: “Omuwa, Kalungaketu! Owa gwana okusi-manekwa omolweadhimo, esimano noonkondo, oshoka ongoyewashiti iinimaayihe, nokehalo lyoyeoyi li ponoyi na omwenyo!”Kehe shimwe shoka to vulu okudhiladhila — kutya nduno iishi-twa yopambepo ihaayi monika, oonyothi ndhoka hadhi kala dhuudha eyalelo uusiku, iiyimati mbyoka hayi imi komiti nosho wooohi ndhoka hadhi yogo momafuta nomomilonga — ayihe oyi lipo molwaashoka Jehova oye Omushiti.

MBELA OTO VULU OKUHEDHA POPEPI NAJEHOVA?18 Okulesha shi na ko nasha nomaukwatya gaJehova omaku-

mithi ohaku ningitha aantu yamwe ya kale ya tila. Ohaya kalaya tila kutya itaya vulu okuhedha popepi naKalunga nonokutyakaye na oshilonga kuye molwaashoka okwa tumbala noonkondo.Ihe mbela edhiladhilo ndyoka oli li ngaa mondjila? Ombiimbelihasho tayi ti ngawo. Otayi popi shi na ko nasha naJehova tayi ti:

16, 17. Oshike tatu vulu okwiilonga shi na ko nasha naJehova moma-dhinasimaneko taga landula: (a) “Omunankondoadhihe”? (b) “Omu-kwaniilwa gwaaluhe”? (c) ‘Omushiti’?18. Omolwashike aantu yamwe yu uvite kutya itaya vulu nando okuhe-dha popepi naKalunga, ihe Ombiimbeli otayi ti shike?

Oshili kombinga yaKalunga oyini? 15

Page 17: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

“Kalunga ke li kokule nomuntu nando ogumwe.” (Iilonga 17:27)Ombiimbeli otayi tu ladhipike nokuli tayi ti: “Hedheni kuKalu-nga, oye nota hedha kune.” — Jakob 4:8.

19 Ongiini to vulu okuhedha popepi naKalunga? Tango, tsikilaokuninga shoka to ningi ngashingeyi — okwiilonga kombinga ya-Kalunga. Jesus okwa ti: “Mbokaye ku tseya, Kalunga awike kashili,noya tseya wo Jesus Kristus, ngoka we mu tumu, oyo mboka ye naomwenyo gwaaluhe.” (Johannes 17:3) Eeno, Ombiimbeli otayi tikutya okwiilonga kombinga yaJehova naJesus otaku fala ‘komwe-nyo gwaaluhe’! Ngaashi sha tumbulwa nale metetekelo, “Kalungaoyeohole.” (1Johannes4:8,16) Jehovaokunawoomaukwatyaga-lweogendjiomawanawanomahokithi.Pashiholelwa, Ombiimbe-li otayi ti kutya Jehova oye ‘Kalunga omunamutimahenda, omu-nalukeno nomutalanteni, iha geye mbala noku udha esilohendanuudhiginini.’ (Eksodus 34:6) Oye ‘omunalukeno noha dhimi-ne po.’ (Episalomi 86:5) Kalunga omwiidhidhimiki. (2 Petrus 3:9)Ngele to lesha oshindji mOmbiimbeli, oto ka mona kutya Jehovaoku na omaukwatya ngoka nosho wo omaukwatya galwe ogendjiomahokithi.

20 Odhoshili kutya ito vulu okumona Kalunga molwaashokaoye ombepo. (Johannes 1:18; 4:24; 1 Timoteus 1:17) Ihe mo-kwiilonga kombinga ye okupitila mOmbiimbeli, oto vulu okumu tseya e li omuntu. Ngaashi Omupisalomi e shi popya, otovulu “okunyanyudhwa kuuwanawa we.” (Episalomi 27:4; Aaroma1:20) Shi thike mpoka to ilongo kombinga yaJehova, opo ngaapu thike ta ningi gwoshili kungoye noto ka kala u na omato-mpelo ogendji okukala u mu hole noto ka kala wa hedha popepinaye.

21 Oto ku uva ko kutya omolwashike Ombiimbeli tayi tu lo-ngo tu tale ko Jehova e li Tate yetu. (Mateus 6:9) Ine tu pa owalaomwenyo, ihe okwa hala tu kale nonkalamwenyoya dhenga mba-

19. (a) Ongiini tatu vulu okutameka okuhedha popepi naKalunga, no-tatu ka mona omauwanawa geni? (b) Omaukwatya gaKalunga geni uhole unene?20-22. (a) Mbela okwaavula kwetu okumona Kalunga otaku tu imbiokuhedha popepi naye? Shi yelitha. (b) Aantu yamwe mboka ye wete yena aniwa omadhiladhilo omawanawa otashi vulika ye ku ladhipike u ni-nge shike, ihe oshike u na okuninga?

16 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 18: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

nda,ngaashiowalaheomunaholekeheahalelaoyana. (Episalomi36:9) Ombiimbeliotayi tiwo kutyaaantu otayavulu okuninga oo-kuume kaJehova. (Jakob 2:23) Dhiladhila owala kutya oto vuluokuninga kuume kOmushiti gweshito alihe!

22 Sho to ilongo oshindji mOmbiimbeli, otashi vulika u monekutya aantu yamwe mboka ye wete ye ku lile po otaye ke ku la-dhipika u ethe po oku yi konakona. Otashi vulika ya kale tayi ipu-la kutya oto ka lundulula eitaalo lyoye. Ihe ino etha nando ogu-mwe e ku ethithe po okupanga uukuume wa dhenga mbandamboka to vulu okukala u na, sha hala okutya, uukuume naKalu-nga.

23 Odhoshili kutya otapu ka kala iinima mbyoka petameko tokalawaauviteko.Otashipulaeifupipikookupulaekwatho, ihe inoetha molwaashoka wa sa ohoni. Jesus okwa ti kutya oshi li nawaokukala omwiifupipiki, ngaashi okanona okashona. (Mateus 18:2-4)Ngaashi tu shi shi, aanonaohayapulaomapuloogendji.Kalu-nga okwa hala u mone omayamukulo. Ombiimbeli otayi pandulaaantu yamwe mbokaya li ye na ehalo okwiilonga kombingayaKa-lunga. Oya li ya konakona Omanyolo nuukeka opo ya shilipalekekutya shoka ya li tayi ilongo oshoshili. — Iilonga 17:11.

24 Omukalo dhingi okwiilonga kombinga yaJehova ogwo oku-konakona Ombiimbeli. Yo oya yooloka ko komambo omakwawo.Mbela omomukalo guni? Ontopolwa tayi landula otayi ka kunda-thana oshinima shoka.

23, 24. (a) Omolwashike u na okutsikila okupula omapulo kombingayaashoka to ilongo? (b) Oshike tashi ka kundathanwa montopolwa tayilandula?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Kalunga oku na ko nasha nangoye. — 1 Petrus 5:7.

ˇ Edhina lyaKalunga oJehova. — Eksodus 15:3.

ˇ Jehova ote ku hiya u hedhe popepi naye. — Jakob 4:8.

ˇ Jehova omunahole, omunalukeno nomunahenda.— Eksodus 34:6; 1 Johannes 4:8, 16.

Oshili kombinga yaKalunga oyini? 17

Page 19: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

MBELA oto vulu okudhimbulukwa ethimbo lyontumba ndyokawa li wa pewa omagano kukuume koye omuholike? Osha yela ku-tya shoka kasha li owala shihokitha, ihe osha li wo tashi nyanyu-dha omutima. Odhoshili kutya omagano ohage ku ulikile sha ko-mbingayaangokaegeku pekutyaokwasimanekauukuumeweni.Kapu naomalimbililokutyaowa liwapandulaomaganongoka gaza kukuume koye tagu ulike kutya oku na ko nasha nangoye.

2 Ombiimbeli oyo omagano ga za kuKalunga, ngoka tatu vuluokukala twa nyanyukilwa shili. Embo ndika lyi ikalekelwa olyaholola iinima mbyoka ando inaatu vula oku yi tseya nandona-ndo. Pashiholelwa, otali tu lombwele shi na ko nasha nokushitwakwegulu lyu udha oonyothi, kwevinoshowo kwomulumentu no-mukiintu gwotango. Ombiimbeli oyi na omakotampango ge shiokwiinekelwa, ngoka tage tu kwathele tu ungaunge nomaupyaka-dhi nosho wo niimpwiyu yonkalamwenyo. Otayi yelitha nkeneKalunga ta ka gwanitha elalakano lye nokweeta onkalo ombwana-wakombandayevi.Ombiimbelikayi shi tuuomaganogahokitha!

3 Ombiimbeli oyi li wo omagano taga nyanyudha omutima,molwaashoka otayi ulike sha kombinga yOmugandji gwayo, Je-

1, 2. Omomikalo dhini Ombiimbeli yi li omagano ga hokitha ga za ku-Kalunga?3. Okugandja Ombiimbeli kwaJehova otaku tu lombwele shike kombi-nga ye, nomolwashike taku nyanyudha omutima?

ONTOPOLWA 2

Ombiimbeli oyo embolya za kuKalunga

Omomikalo dhini Ombiimbeli ya yoolokako komambo galwe?

Ongiini Ombiimbeli tayi vulu oku ku kwathelau ungaunge nomaupyakadhi gopaumwene?

Omolwashike to vulu okwiinekela omahunganekongoka ga nyolwa mOmbiimbeli?

Page 20: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

hova Kalunga. Molwaashoka okwa gandja embo lya tya ngaaka,otashi ulike kutya okwa hala tu mu tseye nawa. Ombiimbeli otayivulu shili oku ku kwathela u hedhe popepi naJehova.

4 Aantu oyendji oye na Oombiimbeli dhawo yene. Ombiimbelioya nyanyangidhwa momalaka ge vulithe po 2 300 ya gwana ponenge muutopolwa, nomolwaashono yi niwe kaakalimo yomuu-yuni ye vulithe poopelesenda 90. Oshiwike kehe ohaku taandeli-thwa uupokati wOombiimbeli dhi vulithe pemiliyona.Opwa nya-nyangidhwa Oombiimbeli omamiliyona omayuvi, kutya ndunoodha gwana po nenge uutopolwa wadho. Kapu na nando embo li-mwe lya fa Ombiimbeli.

5 Kakelekaashono, Ombiimbelioya “nyolithwakOmbepoyaKa-lunga.” (2 Timoteus 3:16) Omomukalo guni mbela? Ombiimbeliotayi yamukula tayi ti: “Aantu mokupopya elaka lya za kuKalungaoya wilikwa kOmbepo Ondjapuki.” (2 Petrus 1:21) Oku shi thane-ka: Omusamane omukokele otashi vulika ta pula omwanamati emu nyolele ko kontumwafo. Ontumwafo ndjoka oyi na omadhila-dhilo nomalombwelo gomusamane ngoka. Onkee ano, ontumwa-fo ndjoka oyomusamane ngoka lelalela, kayi shi yomwanamati.

4. Oshike tashi ku kumitha shi na ko nasha nokutaandelithwa kwOmbii-mbeli?5. Omomukalo guni Ombiimbeli ya “nyolithwa kOmbepo yaKalunga”?

Ombiimbeli hayi ithanwa “New World Translation of theHoly Scriptures” oyi li momalaka ogendji

19

Page 21: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Komukalo gwa faathana, Ombiimbeli oyi na etumwalaka lyaKalu-nga, ihe kali shi lyaantu mboka ye yi nyola. Ano Ombiimbeli ayiheoyo shili “oohapu dhaKalunga.” — 1 Aatessalonika 2:13.

OYI LI PAUSHILI NOMAUYELELE GAYO OTAGA TSU KUMWE6 Ombiimbeli oya nyolwa uule woomvula dhi vulithe 1 600. Aa-

nyoli yayo oya li ko pomathimbo ga yoolokathana noya za moma-putuko gi ili nogi ili. Yamwe oya li aanafaalama, aayuli yoohi noshowoaasitayiimuna.Yalweoya li aapolofeti, aapangulinaakwaniilwa.Omunyoli gwEvaangeli Lukas okwa li ondohotola. Nonando aa-nyoli yayo oya za momaputuko gi ili nogi ili, omauyelele gomO-mbiimbeli otaga tsu kumwe okuza ketameko sigo okehulilo.�

7 Embo lyotango lyOmbiimbeli otali tu lombwele nkene omau-pyakadhi gaantu ga tameke. Embo lyahugunina otali ulike kutyaevi alihe otali ka ninga oparadisa nenge oshikunino. Iitopolwa ayi-he yOmbiimbeli otayi hokolola oomvula omayuvi dhondjokono-na, noshitopolwa kehe otashi tu kwathele momukalo gwontumbaokuuva ko kutya elalakano lyaKalunga olini nonkene tali ka gwa-nithwa. Etsokumwe lyomauyelele gomOmbiimbeli ekumithi, iheembo ndyoka lya za kuKalunga osho twa tegelela li kale ngawo.

8 Ombiimbeli oyi li paushili nokuli nomiinima mbyoka yopau-nongononi. Oyi na nokuli omauyelele ngoka ga li inaaga tseyikakaantu. Pashiholelwa, embo lyaLevitikus oli na oompango ndho-ka dha li dha pewa nale Aaisraeli yonale dhi na ko nasha nokwii-kalekela aantu omolwomikithi dhontumba nosho wo nuukalina-wa, omanga iigwana yomuushiinda ya li kaayi shi nando osha shina ko nasha niinima mbyoka. Sho pwa li omadhiladhilo ga pukage na ko nasha nomutungilo gwevi, Ombiimbeli oya li ye shi popinale kutya oli li ongonga. (Omayeletumbulo 8:31) Ombiimbeliotayi popi paushili tayi ti kutya evi olye ‘endjelela powalawala.’

� Nonando aantu yamwe ohaya ti kutya iitopolwa yontumba yOmbii-mbeli otayi kondjithathana niikwawo, omapopyo ga tya ngaaka kagena ekankameno. Tala ontopolwa onti-7 yembo The Bible—God’s Word orMan’s? nosho wo okafo Omolwashike Ngoye To Vulu Okwiinekela Ombi-mbeli, ya nyanyangidhwa kOonzapo dhaJehova.

6, 7. Omolwashike etsokumwe lyomauyelele gomOmbiimbeli endhi-ndhilikwedhi unene?8. Gandja iiholelwa tayi ulike kutya Ombiimbeli oyi li mondjila miini-ma yuunongononi.

20 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 22: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

(Job 26:7) Odhoshili kutya Ombiimbeli kayi shi embo lyuuno-ngononi. Ihe ngele tayi popi iinima yi na ko nasha nuunongono-ni, ohayi yi popi paushili. Mbela shono hasho twa tegelela shi nako nasha nembo lya za kuKalunga?

9 Ombiimbeli oyi li wo paushili noyi shi okwiinekelwa shina ko nasha nondjokonona. Omahokololo gayo ogokondanda-lunde. Inaga kwatela mo owala omadhina, ihe oga kwatela mowo omisholondondo dhomazimo goohandimwe.� Mekondjitha-thano naanandjokonona yomuuyuni, mboka olundji ihaaya popiokusindwa kwiigwanayawo, aanyoli yOmbiimbeli oya nyola oshi-li, mwa kwatelwa nokuli omapuko gawo nosho wo goshigwanashawo. Pashiholelwa, membo lyOmbiimbeli Numeri, omunyoliMoses okwa li a zimina eyono lye lya kwata miiti ndyoka lya li lyemu geyelitha noonkondo. (Numeri 20:2-12) Uushili wa tya ngaa-ka owa pumba momahokololo galwe gopandjokonona, ihe otauadhika mOmbiimbeli molwaashoka oyo embo lya za kuKalunga.

EMBO LYUUNONGO LI NA OSHILONGA10 Molwaashoka Ombiimbeli oya nwethwa mo kuKalunga, oyi

shi ‘okulonga oshili, okukumagidha nokupukulula.’ (2 Timoteus3:16) Eeno, Ombiimbeli oyo embo li na oshilonga.Ngoka e yi nyo-la oku shi lela onshitwe yaantu. Shoka itashi kumitha, molwaa-shoka Omunyoli gwayo, Jehova Kalunga, oye Omushiti. Oku shinawa omadhiladhilo nomaiyuvo getu e tu vule. Niishewe, Jehovaokwa tseya shoka twa pumbwa opo tu kale twa nyanyukwa. Okwatseya wo iinima mbyoka tu na okuyanda.

11 Tala oohapu dhaJesus hadhi ithanwa Euvitho lyokOndu-ndu, dha nyolwa muMateus ontopolwa onti-5 sigo onti-7. ShoJesus a longo aantu meuvitho ndika lya dhenga mbanda,

� Pashiholelwa, tala komusholondondo gwi ihwa po gwezimo lyaJesusngoka gwa tumbulwa muLukas 3:23-38.

9. (a) Omomikalo dhini Ombiimbeli tayi ulike kutya oyi li mondjilanoyi shi okwiinekelwa shi na ko nasha nondjokonona? (b) Uushili waa-nyoli yOmbiimbeli otau tu lombwele shike kombinga yayo?10. Omolwashike itaashi kumitha sho Ombiimbeli yi li embo li na oshi-longa?11, 12. (a) Iinima yini Jesus a kundathana mEuvitho lye lyokOndundu?(b) Iinima yilwe yini yi na oshilonga tayi kundathanwa mOmbiimbeli,nomolwashike omayele gayo ihaaga kwishi?

Ombiimbeli oyo embo lya za kuKalunga 21

Page 23: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

okwa popi kombinga yiinima oyindji, mwa kwatelwa nkene tatuvulu okumona enyanyu lyashili, nkene tu na okukandula po oo-ntamanana, nkene tu na okugalikana nosho wo nkene tu na oku-kala tu na etaloko lyu uka li na ko nasha niinima yopamaliko. Oo-hapu dhaJesus odhi na natango oonkondo nodhi na oshilonganena ngaashi naanaa dha li sho e dhi popya.

12 Omakotampango gamwe gOmbiimbeli oge na ko nasha no-nkalamwenyo yomaukwanegumbo, iilonga nosho wo ekwatatha-no nayalwe. Omakotampango gOmbiimbeli otaga longo kaantu

OmunyoligwOmbiimbeliJesaja okwahunganekaetekepolyaBabilonia

Page 24: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ayehe nomayele gayo ohaga kwathele aluhe. Uunongo mboka tauadhika mOmbiimbeli owa ngongwa koohapu dhaKalunga okupi-tila momupolofeti Jesaja, ndhoka tadhi ti: “Ongame OMUWA Kalu-nga koye, ngoka tii ku [longo] shoka she ku opalela.” — Jesaja 48:17.

EMBO LYOMAHUNGANEKO13 Ombiimbeli oyi na omahunganeko ogendji, nogendji gomu-

go oga gwanithwa nale. Natu tale koshiholelwa shimwe. Jehovaokwa hunganeka okupitila momupolofeti Jesaja, ngoka a li ko me-thelemumvo etihetatu K.E.N., kutya oshilando Babilonia osha litashi ka hanagulwa po.� (Jesaja 13:19; 14:22, 23) Omauyelele ogali ga gandjwa okuulika kondandalunde nkene sha li tashi ka ni-ngwa. Aakwiita aahomoni oya li taya ka panuna mo omeya gomo-mulonga gwaBabilonia, e taya yi moshilando nopwaa he na oku-kondja. Ihe shoka hasho owala sha li sha ningwa po. EhunganekolyaJesaja olya tumbula nokuli omukwaniilwa ngoka a li ta ka sindaBabilonia, kutya oye Kores. — Jesaja 44:27–45:2.

14 Oomvula 200 konima yaashoka — muusiku wokupendukilaomasiku ga-6 gaKotoba mo 539 K.E.N. — etanga lyaakwiitaolya li lyu ungu oontanda popepi naBabilonia. Olye a li omuwi-liki gwalyo? Omukwaniilwa gwaPersia gwedhina Kores. Egwani-tho lyehunganeko ekumithi olya li pokutameka. Ihe mbela etangalyaakwiita yaKores olya li tali ka kwata ko Babilonia nokaapu naokukondja, ngaashi sha li sha hunganekwa?

15 Aababiloniaoya li ye na oshituthi uusiku mboka noya li ye uvi-te ya gamenwa komankolokuma omanene goshilando shawo. Pe-thimboopotuumpoka,Koresokwalianingietaleetapanuninemoomeya gomomulonga ngoka ga li haga kunguluka gu uka moshila-ndo. Nziya omeya oga ningi omafupi opo aakwiita ye ya taagulukeoontunidhomulonganoyathikepomankolokumagoshilando. Ihe

� K.E.N. otashi ti “komeho yeyalulo lyoomvula dhongashingeyi,” sho-ka shi li mondjila shi vulithe K.K. (“komeho yaKristus”). E.N. otashi ti“eyalulo lyoomvula dhongashingeyi,” shoka olundji hashi ithanwa A.D.(anno Domini), tashi ti “momumvo gwOmuwa gwetu.”

13. Jehova okwa li a nwetha mo omupolofeti Jesaja a nyole omauyelelegeni ge na ko nasha naBabilonia?14, 15. Ongiini omauyelele gamwe gehunganeko lyaJesaja ge na ko na-sha naBabilonia ga li ga gwanithwa?

Ombiimbeli oyo embo lya za kuKalunga 23

Page 25: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ongiini etanga lyaakwiitayaKores lya li tali vuluokupita momanko-lokuma gaBabilonia? Uusiku mboka omiyelo dhoshilando odha lidha thigwa dhe ekama omolwokwaanakonasha!

16 Shi na ko nasha naBabilonia, osha li sha hunganekwa kwatiwa: “Kape na we mpoka tashi ka kalwa kaantu. Kape na Omua-rabia ta dhike mo etsali lye, nokape na omusita ta napithile moiimuna ye.” (Jesaja 13:20) Ehunganeko ndyoka inali hunganekaowala okuteka po kwoshilando. Olyu ulike wo kutya Babiloniaosha li tashi ka hanagulwa po sigo aluhe. Uunzapo u na ko nashanegwanitho lyoohapu ndhoka opo u li. Omakulukuma gaBabilo-nia shonale, ngoka ge li ookilometa 80 lwaampono kuumbugantuwaBaghdad shaIrak, oge li euliko kutya shoka Jehova a popi oku-pitila muJesaja osha gwanithwa, sho a ti: “Otandi shi kombo ponoshikombe shoka tashi kutha po ayihe.” — Jesaja 14:22, 23.�

17 Itashi koleke tuu eitaalo lyetu okukonakona nkene Ombii-

� Opo u mone uuyelele oundji u na ko nasha nomahunganeko gOmbii-mbeli, tala epandja 27-29 lyoshileshomwa A Book for All People, sha nya-nyangidhwa kOonzapo dhaJehova.

16. (a) Jesaja okwa hunganeke shike kombinga yaashoka tashi ka ningi-lwa Babilonia lwahugunina? (b) Ongiini ehunganeko lyaJesaja kombingayehanagulo lyaBabilonia lya li lya gwanithwa?17. Ongiini okugwanithwa kwomahunganeko gOmbiimbeli taku kolekeeitaalo lyetu?

24 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 26: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

mbeli yi li embo lyomahunganeko ge shi okwiinekelwa! Odhoshi-li kutya ngele Jehova Kalunga okwa gwanitha omauvaneko ge go-nale, otu na omatompelo ga gwana okukala neinekelo kutya otaka gwanitha wo euvaneko lye kutya otapu ka kala oparadisa ko-mbanda yevi. (Numeri 23:19) Otu na lela ‘etegameno lyomwenyogwaaluhe ngoka gwu uvanekwa kuKalunga ngoka ihaa fundju,manga uuyuni inaau shitwa.’ — Titus 1:2.�

“OOHAPU DHAKALUNGA ODHI NA OMWENYO”18 Ngele tatu tala kwaashoka twa konakona montopolwa ndjika,

osha yela kutya Ombiimbeli oyi li shili embo lyi ikalekelwa. No-nando ongaaka, kayi na owala ongushu molwaashoka omauyelelegayo taga tsu kumwe nenge molwaashoka yi li paushili miinima

� Ehanagulo lyaBabilonia oli li owala oshiholelwa shimwe shomagwa-nitho gomahunganeko gOmbiimbeli. Iiholelwa yilwe oya kwatela mookuhanagulwa po kwaTiro nokwaNinive. (Hesekiel 26:1-5; Sefanja 2:13-15) Natango, ehunganeko lyaDaniel olya hunganeke elandulathano lyo-mapangelo omanankondo muuyuni ngoka ga li taga ka landula ko moku-pangela konima yepangelo lyaBabilonia. Ngoka oga li ga kwatela moMedia naPersia nosho wo Greka. (Daniel 8:5-7, 20-22) Tala Oshigwedhe-lwako pepandja 199-201 omolwoonkundathana dhi na ko nasha noma-hunganeko ogendji gopaMesiasa ngoka ga gwanithilwa Jesus Kristus.

18. Oohapu dhi na oonkondo odhini omuyapostoli Paulus a popi shi nako nasha ‘noohapu dhaKalunga’?

Omakulukuma gaBabilonia

Ombiimbeli oyo embo lya za kuKalunga 25

Page 27: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

mbyoka yopaunongononi noyopandjokonona, nenge molwaa-shoka tayi gandja uunongo u na oshilonga noyi na omahungane-ko ge shi okwiinekelwa. Oyi na wo ongushu ndjoka omuyapostoliPaulus a nyola kombinga yayo sho a ti: “Oohapu dhaKalunga odhina omwenyo nodhi na oonkondo dhokulonga sha. Odho odhi naomayego dhi vule egongamwele lyoongenge mbali. Otadhi tete etadhi adha sigo okomwenyo nombepo moongolo nomomongo.Otadhi holola puuyelele omahalo nomadhiladhilo gomomitimadhaantu.” — Aahebeli 4:12.

19 Okulesha “oohapu” dhaKalunga nenge etumwalaka lye mO-mbiimbeli otaku vulu okulundulula onkalamwenyo yetu. Otakuvulu oku tu kwathela tu ikonakone nawa shi vulithe nale. Otashivulika tu tye kutya otu hole Kalunga, ihe momukalo moka hatuinyenge kwaashoka sha popiwa kOohapu dhe dha nwethwa mo,Ombiimbeli, otagu ku ulika omatedhatedho nomadhiladhilo getugashili gokomutima.

20 Ombiimbeli oyo shili embo lya za kuKalunga. Oyo embondyoka tu na okulesha, tu na okukonakona notu na okukala tu lihole. Ulika olupandu lwoye lu na ko nasha nomagano ngoka gaza kuKalunga moku yi konakona muule. Moku shi ninga, oto kamona euvoko lyomuule lyokuuva ko elalakano lyaKalunga li na konasha naantu. Montopolwa tayi landula otamu ka kundathanwakutya elalakano ndyoka olyo shike nonkene tali ka gwanithwa.

19, 20. (a) Ongiini Ombiimbeli tayi vulu oku ku kwathela u ikonakonemwene? (b) Ongiini to vulu okuulika olupandu lwoye omolwomagano giikalekelwa ngoka ga za kuKalunga, Ombiimbeli?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Ombiimbeli oya nwethwa mo kombepo yaKalunganokungeyi oyi li mondjila noyi shi okwiinekelwa.— 2 Timoteus 3:16.

ˇ Uuyelele mboka tau adhika mOohapu dhaKalungaou na oshilonga monkalamwenyo yakehe esiku.— Jesaja 48:17.

ˇ Omauvaneko gaKalunga ngoka taga adhika mOmbii-mbeli otaga ka gwanithwa shili. — Numeri 23:19.

26 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 28: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ELALAKANO lyaKalunga li na ko nasha nevi ekumithi shili. Je-hova okwa hala evi li kalwe kaantu ya nyanyukwa noye nauukolele. Ombiimbeli otayi ti kutya “Kalunga okwa toto eyanamuEden” nokwa “menithile mo omiti dhomaludhi gi ili nogi ilidho opala okutalwa nodhokuliwa.” Konima sho Kalunga a shi-ti omulumentu nomukiintu gwotango, Adam naEva, okwe yatula mehala ndyoka ewanawa nokwa li e ya lombwele a ti: “Va-lathaneni, ne mu indjipale [nokuudhitha] evi alihe. Li tulenimepangelo lyeni.” (Genesis 1:28; 2:8, 9, 15) Onkee ano osha lielalakano lyaKalunga opo aantu ya mone aanona, ya tamunu-ne mo oshikunino shoka sigo tashi mana ko evi alihe nokusilaoshimpwiyu iinamwenyo.

2 Mbela oto dhiladhila kutya elalakano lyaJehova Kalunga lina ko nasha nokukala kwaantu moparadisa kombanda yevionali ka gwanithwe ngaa sikulimwe? Kalunga okwa ti: “Ondapopi, notashi ka gwanithwa.” (Jesaja 46:9-11; 55:11) Eeno, Kalu-nga ota ka gwanitha shili elalakano lye. Ota ti kutya “[evi]ine li shita li mbugale” ihe oli kale “ehala lyokukala aantu.”(Jesaja 45:18) Mbela aantu ya tya ngiini Kalunga a hala yakale kombanda yevi? Nuule wethimbo li thike peni a hala yakale ko? Ombiimbeli otayi yamukula tayi ti: “Aayuuki otaa ka

1. Elalakano lyaKalunga li na ko nasha nevi olini?2. (a) Otu shi shi ngiini kutya elalakano lyaKalunga li na ko nasha neviotali ka gwanithwa? (b) PaMbiimbeli, aantu ya tya ngiini taya ka kalanomwenyo sigo aluhe?

ONTOPOLWA 3

Elalakano lyaKalungali na ko nasha nevi olini?

Elalakano lyaKalunga li na ko nasha naantu olini?

Kalunga okwa li a patanekwa ngiini?

Monakuyiwa onkalamwenyo otayi ka kala yatya ngiini kombanda yevi?

Page 29: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

thigulula evi e taa kala mo sigo aluhe.” — Episalomi 37:29; Eho-lolo 21:3, 4.

3 Osha yela kutya shoka inashi ningwa natango. Aantu nenaohaye ehama nohaya si; ohaya kondjithathana nohaya dhipa-gathana nokuli. Opwa ningwa sha sha puka. Ihe muushili wowene, elalakano lyaKalunga kalya li ando evi li kale ngaashitu wete li li nena. Mbela oshike sha ningwa po? Omolwa-shike elalakano lyaKalunga inaali gwanithwa? Kapu na embolyondjokonona lya nyolwa kaantu tali vulu oku shi tu lombwe-la molwaashoka uupyakadhi owa tameke megulu.

MPOKA PWA ZA OMUTONDI4 Embo lyotango lyOmbiimbeli otali tu lombwele kombi-

nga yomupataneki gwaKalunga ngoka a holokele moshikuninoshaEden. Okwa hokololwa e li “eyoka,” ihe ka li oshinamwe-nyo showala. Embo lyOmbiimbeli lyahugunina otali mu ithana“ondiaboli naSatana, oongoka ta hongolola evi alihe.” Okwiithanwa wo “eyoka ndyoka ekulu.” (Genesis 3:1; Ehololo 12:9,OB-1954) Omuyengeli ngoka e na oonkondo noku li oshishi-twa shopambepo ihaashi monika, okwa longitha eyoka li popyenaEva, nokuli ngaashi naanaa omuntu e na owino ta vulu oku-ninga ewi lye li kale lya fa tali zi moshipopitha. Omuntu ngokagwopambepo osha yela kutya opo a li sho Kalunga a shitile aa-ntu evi. — Job 38:4, 7.

5 Ihe molwaashoka iishitwa ayihe yaJehova oya li ya shitwaya gwanenena, mbela olye a shiti “ondiaboli” ndjoka oyo “Sata-na”? Oku shi popya sha yela, gumwe gwomoyanamati yaKalungayopambepo aanankondo okwi iningi ye mwene Ondiaboli. Mbe-la ongiini shoka sha li tashi wapa? Nokuli nomuntu ngoka eli nawa nomunashili nena ota vulu okuninga omufuthi. Mbe-la shoka ohashi ningwa ngiini? Omuntu ohe etha omahalo gapuka ga koke momutima gwe. Ngele okwa kala ta dhiladhilakugo, omahalo ngoka otaga kala ge na oonkondo oonene. Opo

3. Oonkalo dhiyemateka dhini dhi li kombanda yevi nena, naashokaosha pendutha omapulo geni?4, 5. (a) Olye naanaa a li a popi naEva okupitila meyoka? (b) Ongiiniomuntu ngoka a li e li nawa nale nomunashili ta vulu okuninga omu-futhi?

28 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 30: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

nduno ngele ompito oya holoka, ota katuka onkatu ta tsu ku-mwe nomahalo omawinayi ngoka a li ta dhiladhila. — Jakob 1:13-15.

6 Shoka osho sha li sha ningwa shi na ko nasha naSata-na Ondiaboli. Osha yela kutya okwa li u uva sho Kalunga talombwele Adam naEva ya mone aanona noyu udhithe evi no-luvalo lwawo. (Genesis 1:27, 28) Osha yela kutya Satana okwali a dhiladhila ta ti: ‘Aantu ayehe mbano otaya vulu okulongelandje pehala lyokulongela Kalunga.’ Onkee ano okwa li a kokekeomahalo ga puka momutima gwe. Lwahugunina, okwa katukaonkatu okupukitha Eva moku mu lombwela iifundja kombingayaKalunga. (Genesis 3:1-5) Kungawo okwa ningi ‘Ondiaboli,’ndyoka tali ti “Omulundili.” Nokwa ningi wo “Satana,” ndyokatali ti “Omupataneki.”

7 Mokulongitha iifundja nomakoto, Satana Ondiaboli okwaningitha Adam naEva yaa vulike kuKalunga. (Genesis 2:17; 3:6) Oshilanduliko, lwahugunina oya si, ngaashi Kalungaa popile kutya otashi ka ningwa ngele oya kala inaaya vuli-ka. (Genesis 3:17-19) Molwaashoka Adam sho a yono okwaningi omuntu inaa gwanenena, oluvalo lwe aluhe olwa thi-gulula uulunde kuye. (Aaroma 5:12) Onkalo ndjoka otayi vuluokuyelekanithwa noshipana shoka hashi longithwa okutelekaoomboloto. Ngele oshipana oshi na embondokela, mbela oshi-ke tashi ka ningwa po nomboloto kehe ndjoka tayi telekwamoshipana moka? Omboloto kehe otayi ka kala yi na embondo-kela nenge epuko. Sha faathana, omuntu kehe okwa thigulula“embondokela” kuAdam, sha hala okutya, okwaagwanenena.Osho molwaashoka aantu ayehe haya kulupa nohaya si. — Aaro-ma 3:23.

8 Sho Satana a ningitha Adam naEva ya yone kuKalu-nga, okwa li lela a humitha komeho uunashipotha. Okwa li a

6. Ongiini omwana gwaKalunga gwopambepo omunankondo a ningiSatana Ondiaboli?7. (a) Mbela omolwashike Adam naEva ya si? (b) Omolwashike oluva-lo aluhe lwaAdam halu kulupa nohalu si?8, 9. (a) Osha yela kutya Satana okwa li a lundile Kalunga a ti ngiini?(b) Omolwashike Kalunga inaa hanagula po aanashipotha pethimbo opotuu mpoka?

Elalakano lyaKalunga li na ko nasha nevi olini? 29

Page 31: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

pataneke omukalo gwaJehova gwokupangela. Satana okwa li apopi lelalela a ti: ‘Kalunga omupangeli omwiinayi. Oha fundjunohi indike aapangelwa ye iinima iiwanawa. Aantu inaya pu-mbwa Kalunga e ya pangele. Otaya vulu okutokola kuyo yeneshoka shi li mondjila naashoka sha puka. Otaya ka kala ye li

Ando omaukwaniilwa agehe gomuuyunioga li kaage shi gaSatana, mbela ando okwa

ti ngaa kutya ota vulu oku ga pa Jesus?

30 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 32: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

nawa ngele ongame tandi ya pangele.’ Mbela Kalunga okwali te ku ungaunga ngiini nompata ndjoka tayi ulike ondhino?Yamwe ohaya dhiladhila kutya Kalunga okwa li owala e na oku-hanagula po aanashipotha mboka. Ihe mbela shoka osha li ngaatashi ka kandula po ompata yaSatana? Mbela ando oshu ulikengaa kutya omukalo gwaKalunga gwokupangela ogu li mo-ndjila?

9 Jehova omolwuuyuuki we wa gwanenena ka li a hanagu-la po aanashipotha mboka pethimbo olyo tuu ndyoka. Okwa lia mono kutya opwa pumbiwa ethimbo opo a yamukule ompa-ta yaSatana komukalo omwaanawa notagu ulike kutya SatanaOndiaboli oye omuniifundja. Onkee ano Kalunga okwa lia tokola kutya ote ke etha aantu yi ipangele yo yene uulewethimbo kohi yenwethomo lyaSatana. Kutya omolwashike Je-hova e shi ningile nomolwashike e etha pu pite ethimbo elenoonkondo manga inaa kandula po oompata ndhoka otashika kundathanwa mOntopolwa onti-11 yembo ndika. Ihe oshi linawa ngashingeyi okudhiladhila kombinga yomapulo taga la-ndula: Mbela Adam naEva oya li ye li mondjila sho ya zimineshoka sha popiwa kuSatana, ngoka a li inee ya ningila sha na-ndo onale oshiwanawa? Mbela osha li mondjila kuyo okwiitaalakutya Jehova, ngoka e ya pa iinima ayihe mbyoka ye na, oku liomufundja e na onyanya? Ando ongoye, mbela ando owa ningingiini?

10 Oshi li nawa okudhiladhila kombinga yomapulo ngoka,molwaashoka kehe gumwe gwomutse okwa taalelwa kiinimaoyo tuu mbyoka nena. Eeno, ou na ompito okugama kombi-nga yaJehova opo a vule okuyamukula ompata yaSatana. Otovulu okutaamba ko Jehova e li Omupangeli gwoye nomoku shininga oto ulike kutya Satana oye omufundja. (Episalomi 73:28;Omayeletumbulo 27:11) Mupyamunene, aantu owala aashonayomomamiliyona omayuvi muuyuni mbuka haya ningi eho-gololo ndyoka. Shoka otashi pendutha epulo lya simana tali ti:Mbela Ombiimbeli otayi ti shili kutya Satana oye ta pangele uu-yuni mbuka?

10. Ongiini tatu vulu okugama kombinga yaJehova opo a vule okuya-mukula ompata yaSatana?

Elalakano lyaKalunga li na ko nasha nevi olini? 31

Page 33: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

MBELA OLYE TA PANGELE UUYUNI MBUKA?11 Jesus ka li nando e na omalimbililo kutya Satana oye ta

pangele uuyuni mbuka. Momukalo gwopashikumithalonga, Sa-tana oku ulikilile nale Jesus “omapangelo agehe gomuuyuninomasimano gago.” Opo nduno, Satana okwa li u uvaneke-le Jesus ta ti: “Ayihe mbika otandi yi ku pe, ngele to tsilendje oongolo e to galikana ndje.” (Mateus 4:8, 9; Lukas 4:5, 6)Dhiladhila kwaashika: Mbela ando onkambadhala yokupa Jesusomaukwaniilwa ngoka oya kala ngaa emakelo kuye ando Satanahaye a li omupangeli gwago? Jesus ina patana kutya omapange-lo agehe ngoka gomuuyuni ogaSatana. Osha yela kutya andoSatana haye a li omupangeli gwago, ando Jesus okwe shi pata-neke.

12 Oshoshili kutya Jehova oye Kalunga Omunankondoadhi-he, Omushiti gweshito alihe ekumithi. (Ehololo 4:11) Ihe Jesusokwa li a popi Satana kondandalunde kutya oye “omupange-li guuyuni mbuka.” (Johannes 12:31; 14:30; 16:11) Ombiimbeliotayi popi nokuli Satana Ondiaboli e li ‘kalunga kuuyunimbuka.’ (2 Aakorinto 4:3, 4, OB-1954) Shi na ko nasha nomupa-taneki ngoka nenge Satana, omuyapostoli Johannes okwa nyolaa ti: “Uuyuni auhe ou li mepangelo lyomuhindadhi.” — 1 Jo-hannes 5:19.

NKENE UUYUNI WASATANA TAUKA HANAGULWA PO

13 Omvula kehe uuyuni otau ende tau ningi ehala lyanika oshiponga noonkondo. Owu udha omatanga giita tagakondjithathana, aanapolotika kaaye na oshili, aawiliki yoma-longelokalunga aaniihelele naalongi yomiyonena kaaye na konasha. Uuyuni auhe ou li itaau vulu okuhwepopalekwa. Ombii-mbeli otayi holola kutya ethimbo oli li popepi sho Kalunga ta kahulitha po uuyuni mbuka wa kolokosha pethimbo lyiita ye ya-Armagedon. Uuyuni mbuka otau ka pingenwa po kuuyuni uupewuuyuuki. — Ehololo 16:14-16.

11, 12. (a) Ongiini okumakelwa kwaJesus taku ulike kutya Satana oyeta pangele uuyuni mbuka? (b) Oshike ishewe tashi ulike kutya Satanaoye ta pangele uuyuni mbuka?13. Mbela omolwashike uuyuni uupe wa pumbiwa?

32 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 34: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

14 Jehova Kalunga okwa hogolola Jesus Kristus a kale Omu-pangeli gwUukwaniilwa we nenge epangelo lye lyomegulu.Nalenale, Ombiimbeli oya hunganekele tayi ti: “Otwa valelwaomunona! Otwa pewa omumati! Epangelo olye; oli li komape-pe ge. Ota lukwa . . . OMUWA gwombili. Uukwaniilwa we kauna mpoka tau hulu po, noshilongo she otashi kala aluhe shina ombili.” (Jesaja 9:6, 7) Shi na ko nasha nepangelo ndyoka,Jesus okwa longo aalanduli ye ya galikane ngeyi: “[Uukwanii-lwa woye nau uye,” KB], ehalo lyoye nali gwanithwe kombandayevi wo ngaashi megulu.”� (Mateus 6:10) Ngaashi tatu ka monanale membo ndika, Uukwaniilwa waKalunga masiku otau ka ha-nagula po omapangelo agehe gomuuyuni mbuka notau kega pingena po agehe. (Daniel 2:44) Opo nduno UukwaniilwawaKalunga otau ke eta oparadisa kombanda yevi.

UUYUNI UUPE OU LI POPEPI!15 Ombiimbeli otayi tu shilipaleke tayi ti: “Otwa tegelela sho-

ka Kalunga e shi uvaneka: egulu epe nevi epe, moka tamu kakala uuyuuki.” (2 Petrus 3:13; Jesaja 65:17) Omathimbo gamwengele Ombiimbeli tayi popi “evi,” otayi popi aantu mboka yakala kombanda yevi. (1 Samuel 17:46, OB-1954) Onkee ano, ‘eviepe’ lyuuyuuki olyo uulipamwe waantu mboka ya hokiwa kuKa-lunga.

16 Jesus oku uvaneke kutya muuyuni uupe tau ya, mboka yahokiwa kuKalunga otaya ka pewa omagano ‘gomwenyo gwaalu-he.’ (Markus 10:30) Yanuna Ombiimbeli yoye kuJohannes 3:16nosho wo 17:3, e to lesha shoka sha popiwa kuJesus kutyaosho tu na okuninga opo tu mone omwenyo gwaaluhe. Ngashi-ngeyi tala mOmbiimbeli komalaleko nuuyamba ngoka taga ka

� Oshitya “oshilongo” sha za mOmbiimbeli yOshindonga, olundjiotwe shi pingena po noshitya “uukwaniilwa” okuza mOmbiimbeli yO-shikwanyama (KB), shoka shi li etoloko li li mondjila.

14. Kalunga okwa hogolola lye a kale Omupangeli gwUukwaniilwa we,nongiini shoka sha li sha hunganekwa?15. ‘Evi epe’ oshike?16. Mboka ya hokiwa kuKalunga otaya ka mona omagano ge na ondilokaayi shi okuyelekwa nasha geni, noshike tu na okuninga opo tu gamone?

Elalakano lyaKalunga li na ko nasha nevi olini? 33

Page 35: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

nyanyukilwa kwaamboka ya gwana okumona omagano omaku-mithi ga za kuKalunga mOparadisa kombanda yevi ndjoka tayike ya.

17 Uukolokoshi, iita, omuyonena nelongitho lyoonkondo otayika kala kaayi po we. “Aadhudhu otaa ka kana po mbala . . .Aaifupipiki otaa ka thigulula evi.” (Episalomi 37:10, 11) Otapuka kala ombili molwaashoka ‘Kalunga ota ka hulitha po oma-lugodhi kombanda yevi alihe.’ (Episalomi 46:9; Jesaja 2:4) Oponduno “omuyuuki ta tsama nawa pomasiku ge nombili oyindjisigo kaku na we omwedhi,” sha hala okutya, sigo aluhe. — Epi-salomi 72:7, OB-1954.

18 Aalongeli yaJehova otaya ka kala megameno. Shampa owalaAaisraeli yopethimbo lyOmbiimbeli ya li taya vulika kuKalunga,oya li haya kala megameno. (Levitikus 25:18, 19) Itashi ka kalatuu oshiwanawa okunyanyukilwa egameno lya tya ngaaka mO-paradisa! — Jesaja 32:18; Mika 4:4.

19 Itapu ka kala we ompumbwe yiikulya. Omupisalomi okwiimbi a ti: “Moshilongo namu kale eloolo lyiilya; kiikulundundunaku kale omapya.” (Episalomi 72:16) Jehova Kalunga ota kalaleka nuuyamba aayuuki ye, ‘nevi otali ka menitha iimeno ya-lyo.’ — Episalomi 67:6.

20 Evi alihe otali ka ninga oparadisa. Kombanda yevi ndyokalya li lya yonagulwa nale kaantu aalunde, otaku ka kala omagu-mbo omawanawa omape niikunino. (Jesaja 65:21-24; Ehololo11:18) Mokweendela ko kwethimbo, iitopolwa yevi mbyoka yapwa okulongwa otayi ka tamununwa mo sigo evi alihe lyo opa-la e tali kala tali imike iiyimati ngaashi oshikunino shaEden.Kalunga noita ka kala nando inaa ‘kamununa eke lye e ta kuti-tha iinamwenyo ayihe.’ — Episalomi 145:16.

21 Otapu ka kala ombili pokati kaantu niinamwenyo. Iilikama

17, 18. Ongiini tatu vulu okukala nuushili kutya kombanda yevi aliheotaku ka kala ombili negameno?19. Otu shi shi ngiini kutya muuyuni uupe waKalunga otamu ka kala ii-kulya ya gwana?20. Omolwashike tatu vulu okukala nuushili kutya evi alihe otali ka ni-nga oparadisa?21. Oshike tashi ulike kutya otapu ka kala ombili pokati kaantu niina-mwenyo?

34 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 36: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka
Page 37: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

niimuna otayi ka napela pamwe. Nokuli nokanona okashonaitaka ka tila iinamwenyo mbyoka ya nika oshiponga nena. — Je-saja 11:6-9; 65:25.

22 Omikithi itadhi ka kala po we. Jesus e li Omupangeli gwUu-kwaniilwa waKalunga womegulu, ota ka aludha aantu kehepamwe shi vulithe nale sho a li kombanda yevi. (Mateus 9:35;Markus 1:40-42; Johannes 5:5-9) Opo nduno ‘kapu na nandoogumwe ta ka tya: “Otandi ehama.”’ — Jesaja 33:24; 35:5, 6.

23 Oonakusa aaholike otaya ka yumuninwa momwenyo ye naetegameno lyokwaasa we nando. Ayehe mboka ya sa mboka ye limedhimbuluko lyaKalunga, otaya ka yumuka. Odhoshili kutya“oku na eyumuko lyaayuuki nolyaalunde.” — Iilonga 24:15, OB-1954; Johannes 5:28, 29.

24 Mboka ya hogolola okwiilonga kombinga yOmushiti Omu-nenenene, Jehova Kalunga nosho wo oku mu longela, inayapungulilwa tuu onakuyiwa ombwanawa lela! Jesus okwa li apopi kombinga yokuya kwOparadisa kombanda yevi sho a li uuvanekele omukolokoshi ngoka a si pamwe naye a ti: “Oto kakala pamwe nangame mOparadisa.” (Lukas 23:43) Osha sima-nenena okwiilonga oshindji kombinga yaJesus Kristus, ngokaokupitila muye omalaleko nuuyamba agehe ngoka taga ka mo-nika.

22. Oshike tashi ka ningilwa omikithi?23. Omolwashike eyumuko tali ka nyanyudha omitima dhetu?24. Ou uvite ngiini shi na ko nasha nokukala mOparadisa kombandayevi?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Elalakano lyaKalunga lyokuninga evi oparadisaotali ka gwanithwa. — Jesaja 45:18; 55:11.

ˇ Satana oye ta pangele uuyuni mbuka ngashi-ngeyi. — Johannes 12:31; 1 Johannes 5:19.

ˇ Muuyuni uupe mboka tau ya, Kalunga ota kagandja omalaleko nuuyamba ogendji kaantu.— Episalomi 37:10, 11, 29.

36 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 38: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OPU na aantu oyendji ya tseyika nawa muuyuni. Yamwe oya tse-yika nawa momikunda dhawo, miilando yawo nenge miilongoyawo. Yalwe oya tseyika nawa muuyuni auhe. Ihe okutseya owa-la edhina lyomuntu gumwe a simana itashi ti kutya ou mu shilela. Itashi ti kutya ou shi lela ondjokonona ye nosho wo omau-kwatya ge.

2 Aantu muuyuni auhe oyu uva shi na ko nasha naJesus Kri-stus, nokuli nonando kombanda yevi okwa li ko oomvula 2 000lwaampono dha pita. Ihe oyendji oya ngwangwana kutya Jesusokwa li naanaa lye. Yamwe otaya ti kutya okwa li owala omuntuomwaanawa. Yalwe otaya ti kutya okwa li owala omupolofeti.Niishewe yalwe oyi itaala kutya Jesus oye Kalunga noye e naokugalikanwa. Mbela oye e na okugalikanwa shili?

3 Osha simana okutseya oshili kombinga yaJesus. Omolwa-shike? Omolwaashoka Ombiimbeli otayi ti: “Mboka ye ku tseya,Kalunga awike kashili, noya tseya wo Jesus Kristus, ngoka wemu tumu, oyo mboka ye na omwenyo gwaaluhe.” (Johannes17:3) Eeno, okutseya oshili kombinga yaJehova Kalunga no-sho wo kombinga yaJesus Kristus otaku vulu okufala komwenyogwaaluhe moparadisa kombanda yevi. (Johannes 14:6) Nata-ngo, Jesus okwa tula po oshiholelwa dhingi shankene tu naokukala nayalwe nosho wo nkene tu na okuungaunga nayo.(Johannes 13:34, 35) Montopolwa yotango yembo ndika, otwa

1, 2. (a) Omolwashike okutseya gumwe ngoka a simana itaashi ti ku-tya ou mu shi lela? (b) Engwangwano lini li li po shi na ko nasha naJesus?3. Omolwashike sha simana kungoye u tseye oshili kombinga yaJesus?

ONTOPOLWA 4

Jesus Kristus oye lye?

Jesus ota dhana onkandangala yi ikalekelwa yini?

Okwa zile peni?

Okwa li omuntu a tya ngiini?

Page 39: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

kundathana oshili kombinga yaKalu-nga. Ngashingeyi natu kundathaneni shoka

Ombiimbeli tayi ti naanaa kombinga yaJesus Kristus.

MESIASA NGOKA U UVANEKWA4 Nalenale manga Jesus inaa valwa e li omuntu kombanda

yevi, Ombiimbeli oya hunganeke okuya kwaangoka Kalunga ali ta ka tuma e li Mesiasa nenge Kristus. Edhinasimaneko “Me-siasa” (lya za koshitya shOshihebeli) nosho wo “Kristus” (lyaza koshitya shOshigreka) agehe gaali otaga ti “Omugwayekwa.”Omuuvanekwa Ngoka okwa li ta ka gwayekwa, sha hala oku-tya, okwa li ta ka pewa ondondo yi ikalekelwa kuKalunga.Moontopolwa dhembo ndika ndhoka dhi li komeho,

4. Omadhinasimaneko “Mesiasa” nosho wo “Kristus” otaga tishike?

Jesus pokuninginithwa kwe okwaningi Mesiasa nenge Kristus

Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 40: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

otatu ki ilonga oshindji kombinga yondondo ya simana yaMe-siasa mokugwanitha omauvaneko gaKalunga. Otatu ki ilongawo kombinga yomalaleko nuuyamba ngoka Jesus ta vulu okutu etela nokuli ngashingeyi. Ihe manga Jesus a li inaa valwa e liomuntu kombanda yevi, osha yela kutya oyendji oya li tayi ipu-la taya ti: ‘Olye mbela ta ka kala Mesiasa?’

5 Methelemumvo lyotango E.N., aalongwa yaJesus Omunasa-ret oya li yi itaala thiluthilu kutya oye Mesiasa ngoka uuvanekwa. (Johannes 1:41, OB-1954) Omulumentu gwedhinaSimon Petrus ngoka a li gumwe gwomaalongwa, okwa li a popia manguluka ta lombwele Jesus ta ti: “Ongoye Kristus.” (Mateus16:16) Ihe ongiini aalongwa mboka ya li ya vulu okukala nuu-shili kutya Jesus oye lela Mesiasa ngoka u uvanekwa, nongiininatse tatu vulu oku shi tseya?

6 Aapolofeti yaKalunga mboka ya li ko manga Jesus inee yakombanda yevi oya li ya hunganeke omauyelele ogendji ge nako nasha naMesiasa. Omauyelele ngoka oga li taga ka kwathe-la yalwe ye mu dhimbulule mo. Otatu vulu oku shi thanekangeyi: Natu tye nduno owa pulwa u ka tale omuntu ngokakuu shi nando onale kehala hoka haku thikama oombesa ne-nge kosasiona yomashina nenge kokapale koondhila hoka ku naaantu oyendji. Mbela itashi ka kwathela ngele gumwe okwe kupe uuyelele u na ko nasha naangoka to ka tala? Sha faathana,okupitila maapolofeti yopethimbo lyOmbiimbeli, Jehova okwagandja uuyelele oundji wa yela u na ko nasha naashoka Mesiasaa li ta ka ninga naashoka a li ta ka ningilwa. Egwanitho lyoma-hunganeko ngoka ogendji olya li tali ka kwathela aadhiginini yemu dhimbulule mo nawa.

7 Tala owala kiiholelwa iyali. Shotango, oomvula 700 mangaJesus inaa valwa, omupolofeti Mika okwa li a hunganeke kutyaNgoka u uvanekwa okwa li ta ka valelwa muBetlehem, omuku-nda omushona moshilongo shaJuda. (Mika 5:2) Openi naanaaJesus a li a valelwa? Omomukunda naanaa moka! (Mateus 2:1,

5. Aalongwa yaJesus oya li yi itaala thiluthilu shike shi na ko nasha naye?6. Shi thaneka nkene Jehova a kwathele aadhiginini ya dhimbulule moMesiasa.7. Omahunganeko gaali geni ga li ga gwanithwa ge na ko nasha naJesus?

Jesus Kristus oye lye? 39

Page 41: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

3-9) Oshitiyali, omathelemimvo ogendji manga Mesiasa inaaholoka, ehunganeko ndyoka lya nyolwa muDaniel 9:25 olya lilya popi omumvo gwokondandalunde moka a li e na okuholo-ka — mo 29 E.N.� Egwanitho lyomahunganeko ngoka nosho wogalwe otali ulike kutya Jesus oye a li Mesiasa ngoka u uvanekwa.

8 Omauliko galwe tagu ulike kutya Jesus oye a li Mesiasaoga ka yela mo nawa kehulilo lyomumvo 29 E.N. Ngoka ogwoomumvo moka Jesus a yile kuJohannes Omuninginithi a ka ni-nginithwe momulonga gwaJordan. Jehova okwa li u uvanekeokumonitha Johannes endhindhiliko opo a vule okudhimbulu-la mo Mesiasa. Johannes endhindhiliko ndyoka okwa li e limono pokuninginithwa kwaJesus. Ombiimbeli otayi popi sho-ka sha li sha ningwa po, tayi ti: “Jesus sho a [ninginithwa, NW],okwa zi momeya mbalambala.� Nena egulu olye eguluka, no-kwa mono Ombepo yaKalunga ya kuluka ya fa onguti e tayi mulambele. Megulu nomwa zi ewi lya ti: ‘Nguka oye Omumwa-ndje omuholike nde mu hokwa.’” (Mateus 3:16, 17) Konimayokumona nokuuva shoka sha ningwa po, Johannes ka li e naomalimbililo kutya Jesus okwa tumwa kuKalunga. (Johannes 1:32-34) Pethimbo opo tuu mpoka sho Jesus a tililwa ombepo ya-Kalunga nenge oonkondo dhe tadhi longo, okwa ningi Mesiasa,nenge Kristus, ngoka a langekwa po a kale Omuwiliki nOmu-kwaniilwa. — Jesaja 55:4.

9 Egwanitho lyomahunganeko gOmbiimbeli nosho wo uu-nzapo waJehova Kalunga mwene oyu ulike sha yela kutya Jesusoye Mesiasa ngoka a li u uvanekwa. Ihe Ombiimbeli otayi ya-mukula omapulo galwe gaali ga simana ge na ko nasha naJesusKristus: Okwa zile peni nokwa li omuntu a tya ngiini?

� Omolweyelitho li na ko nasha nokugwanithwa kwehunganeko lya-Daniel kombinga yaJesus, tala Oshigwedhelwako pepandja 197-199.� Shaa mpoka oshitya “eshasho” tashi holoka mOmbiimbeli yOshi-

ndonga, otatu ka longitha Ombiimbeli yOshiingilisha New World Trans-lation (NW), molwaashoka etoloko lyayo otali toloka sha yela nawa oshi-tya shika tali ti kutya “eninginitho.” Opo u mone uuyelele wa gwedhwapo, tala Ontopolwa 18, okatendo 3.

8, 9. Omauliko geni ga yela nawa pokuninginithwa kwaJesus ga li guulike kutya oye Mesiasa?

40 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 42: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

JESUS OKWA ZILE PENI?10 Ombiimbeli otayi ti kutya Jesus okwa li a kala megulu nale

manga inee ya kombanda yevi. Mika okwa li a hunganeke ku-tya Mesiasa okwa li ta ka valelwa muBetlehem nokwa ti wo kutyaokwa kala po okuza ‘muuyuni wonale.’ (Mika 5:2) Iikando oyi-ndji, Jesus okwa li a popi kutya ye okwa kala nale megulu mangainaa valwa e li omuntu. (Johannes 3:13; 6:38; 17:4, 5) Sho Jesus ali oshishitwa shopambepo megulu, okwa li e na ekwatathano lyiikalekelwa naJehova.

11 Jesus oye Omwana gwaJehova omuholike, nopu na etompe-lo ewanawa kutya omolwashike shi li ngawo. Oti ithanwa “omu-tango gwiishitwa ayihe,” molwaashoka oye a shitwa tango kuKa-lunga.� (Aakolossa 1:15) Opu na natango oshinima shilwe shokatashi ningi Omwana ngoka a kale i ikalekelwa. Oye “Epona.” (Jo-hannes 3:16, OB-1954) Shoka osha hala okutya Jesus oye awike ashitwa kuKalunga shu ukilila. Jesus oye wo awike a longithwa ku-Kalunga sho a shiti iinima ayihe yilwe. (Aakolossa 1:16) Ihe Je-sus oti ithanwa wo “Ohapu.” (Johannes 1:14) Shoka otashi tu lo-mbwele kutya okwa li ha popile ko Kalunga, sha yela kutya okwali ha gandja omatumwalaka nomalombwelo ge koyanamati ya-lwe yaKalunga yopambepo noyopantu.

12 Mbela Omwana gwaKalunga ngoka gwosheeli oku thikepuYe, ngaashi yamwe yi itaala? Shoka hasho Ombiimbeli tayi ti.Ngaashi twe shi mona mokatendo ka tetekele, Omwana okwashitwa. Onkee ano, osha yela kutya ye oku na etameko, oma-nga Jehova Kalunga kee na etameko nenge ehulilo. (Episalomi90:2) Omwana epona ina kambadhala nando onale nokuli a kale

� Jehova ohi ithanwa Tate molwaashoka oye Omushiti. (Jesaja 64:8)Molwaashoka Jesus okwa shitwa kuKalunga, ohi ithanwa Omwana gwa-Kalunga. Molwomatompelo ogo tuu ngoka, iishitwa iikwawo yopambe-po nonokuli nomulumentu Adam otayi ithanwa oyana yaKalunga. — Job1:6, OB-1954; Lukas 3:38.

10. Ombiimbeli otayi ti shike shi na ko nasha nokukala po kwaJesus ma-nga a li inee ya kombanda yevi?11. Ombiimbeli otayi ulike ngiini kutya Jesus oye Omwana gwaJehovaomuholike?12. Otu shi shi ngiini kutya Omwana gwaKalunga gwosheeli ke thikepuYe?

Jesus Kristus oye lye? 41

Page 43: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

e thike pamwe naHe. Ombiimbeli otayi popi sha yela kutya Heoku vule Omwana. (Johannes 14:28; 1 Aakorinto 11:3) Jehovaoye awike “Kalunga Omunankondoawike.” (Genesis 17:1) Onkeeano, kapu na ngoka e thike puye.�

13 Jehova nOmwana gwosheeli oya kala taya nyanyukilwaekwatathano lyopothingo uule woomvula omamiliyona omayu-vi, nale manga egulu lyu udha oonyothi nosho wo evi inaayishitwa. Kaya li tuu ye holathane! (Johannes 3:35; 14:31) Omwa-na ngoka omuholike okwa li a fa He thiluthilu. OmolwaashokaOmbiimbeli tayi popi Omwana ngoka kutya oye ‘olupe lwaKalu-nga ihaa monika.’ (Aakolossi 1:15) Eeno, ngaashi naanaa omwa-namati ha vulu okukala a fa he thiluthilu momikalo dhi ili nodhiili, Omwana ngoka gwomegulu oku na omaukwatya ga fa gaHe.

14 Omwana gwaJehova epona okwa zi megulu nehalo ewanawae te ya kombanda yevi a kale omuntu gwokombanda yevi. Iheotashi vulika to ipula to ti: ‘Mbela ongiini oshishitwa shopambe-po tashi wapa okuvalwa shi li omuntu kombanda yevi?’ Opo Je-hova a gwanithe po shoka, okwa longo oshikumithalonga. Okwalundululile omwenyo gwOmwana gwosheeli okuza megulu e tegu tula moshivalelo shomukadhona Omujuda gwedhina Maria.Ka li e na he gwopantu. Onkee ano Maria okwa li a vala okanonaokamati ka gwanenena nokwe ka luku Jesus. — Lukas 1:30-35.

JESUS OKWA LI OMUNTU A TYA NGIINI?15 Shoka Jesus a popi naashoka a ningi sho a li kombanda yevi

otashi tu kwathele tu mu tseye nawa. Kakele kaashono, okupitilamuJesus otatu vulu okutseya Jehova nawa. Omolwashike mbe-la shi li ngawo? Dhimbulukwa kutya Omwana ngoka oku li olu-pe lwaHe lwa gwanenena. Omolwaashono Jesus a li a lombwele

� Opo u mone omauliko galwe kutya Omwana osheeli ke thike puKa-lunga, tala Oshigwedhelwako pepandja 201-204.

13. Ombiimbeli oya hala okutya shike ngele tayi popi Omwana kutyaoye ‘olupe lwaKalunga ihaa monika’?14. Ongiini Omwana gwaJehova epona a li a valwa e li omuntu komba-nda yevi?15. Omolwashike taku vulu okutiwa kutya otatu vulu okutseya nawa Je-hova okupitila muJesus?

42 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 44: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

gumwe gwomaalongwa ye a ti: “Kehe ngoka a mono ndje, okwamona wo Tate.” (Johannes 14:9) Omambo gOmbiimbeli ganehagi ithanwa Omavaangeli, Mateus, Markus, Lukas naJohannes,otage tu lombwele oshindji kombinga yonkalamwenyo, iilonganosho wo omaukwatya gaJesus Kristus.

16 Jesus okwa li a tseyika nawa kutya oye ‘Omuhongi’ nengeomulongi. (Johannes 1:38; 13:13) Oshike a li a longo aantu? Etu-mwalaka lye lya simana olya li “elaka etoye [lyUukwaniilwa, KB],”sha hala okutya, Uukwaniilwa waKalunga, epangelo lyomegulundyoka tali ka pangela ombanda yevi ayihe notali ke etela aa-ntu aavuliki omalaleko nuuyamba kaage na ehulilo. (Mateus 4:23) Mbela etumwalaka ndyoka olya li lyalye? Jesus okwa ti: “Elo-ngo ndika tandi li longo, kali shi lyandje mwene, ihe olya za ku-Kalunga, ngoka a tuma ndje,” sha hala okutya, olya li lyaJehova.(Johannes 7:16) Jesus okwa kala a tseya kutya He okwa hala aa-ntu yu uve onkundana ombwanawa yUukwaniilwa. MOntopo-lwa onti-8, otatu ki ilonga oshindji kombinga yUukwaniilwa wa-Kalunga naashoka tau ka gwanitha po.

17 Jesus okwa li ha longele aantu peni? Shaampono a li a adhaaantu, momikunda nomiilando, pomahala gomalandithilo no-momagumbo gawo. Jesus ka li ha tegelele aantu oyo ye ye kuye.Oye a li ha yi kuyo. (Markus 6:56; Lukas 19:5, 6) Mbela omolwa-shike Jesus a li ha ningi oonkambadhala odhindji dha tya ngaa-ka nokulongitha ethimbo lye olindji mokuuvithila aantu nokuya longa? Omolwaashoka Kalunga osho a li a hala a ninge. Jesusokwa li a longo aluhe ehalo lyaHe. (Johannes 8:28, 29) Ihe opwali pu na etompelo lilwe ishewe kutya omolwashike a li hu uvitha.Okwa li e uvitile ohenda oongundu dhaantu mboka ya li ye yakuye. (Mateus 9:35, 36) Kaya li ya silwa oshimpwiyu kaawiliki yo-malongelokalunga gawo, mboka ya li ye na oku ya longa oshilikombinga yaKalunga nomalalakano ge. Jesus okwa li a tseya ku-tya aantu oya pumbwa unene okuuva etumwalaka lyUukwanii-lwa.

16. Oshike sha li etumwalaka lyaJesus lya simana, nelongo lye olya zilepeni?17. Jesus okwa li ha longele aantu peni, nomolwashike a li ha ningi oo-nkambadhala odhindji opo a longe yalwe?

Jesus Kristus oye lye? 43

Page 45: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

18 Jesus okwa li omuntu omunahole ngoka e na ko nasha na-yalwe. Omolwaashono yalwe ya li ye wete kutya ye omunambilinoshipu kuyo okupopya naye. Nokuli naanona oya li haya kalaye uvite ya manguluka okukala puye. (Markus 10:13-16) Jesus kali e na okatongotongo. Okwa li e tonde uulingilingi nokwaahena uuyuuki. (Mateus 21:12, 13) Omathimbo gamwe sho aakii-ntu ya li ihaaya simanekwa noya li ye na owala omauthembaomashona, okwa li u ungaunga nayo nesimaneko. (Johannes 4:9, 27) Jesus okwa li lela omwiifupipiki. Pompito yimwe, okwa lia yogo oompadhi dhaayapostoli ye, iilonga mbyoka ya li hayi lo-ngwa komupiya gwowala.

19 Jesus okwa li e na ko nasha noompumbwe dhayalwe. Shokaosha li shi iwetikile mo unene tuu sho a li a longitha oonkondodhombepo ondjapuki yaKalunga okulonga iikumithalonga yo-kwaaludha. (Mateus 14:14) Pashiholelwa, omulumentu gumwee na uuvu woshilundu okwa li e ya kuJesus nokwa ti: “Ngeleowa hala okwaaludha ndje, oto shi vulu.” Jesus okwa li e uvitile

18. Omaukwatya geni gaJesus wa mona omahokithi noonkondo?19. Oshiholelwa shini tashi ulike kutya Jesus okwa li e na ko nasha noo-mpumbwe dhayalwe?

Jesus okwa li u uvitha shaampono a li a adha aantu

Page 46: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ohenda omulumentu ngoka a li te ehama nota mono iihuna.Mokwiinyengithwa kohenda, Jesus okwa yelutha oshikaha shenokwa gumu omulumentu ngoka, e ta ti: “Onda hala, yela!”Opo nduno omulumentu ngoka a li te ehama okwa aluka. (Mar-kus 1:40-42) Mbela ou shi kutya omulumentu ngoka okwa li anyanyukwa shi thike peni?

OKWA KALA OMUDHIGININI SIGO OKEHULILO20 Jesus okwa tula po oshiholelwa oshiwanawa noonkondo

shokuvulika nuudhiginini kuKalunga. Okwa kala omudhigininikuHe gwomegulu moonkalo adhihe nonando opwa li omapa-taneko gi ili nogi ili nokumona iihuna kehe. Jesus okwa li akondjitha omamakelo gaSatana netokolotoko nonomupondo.(Mateus 4:1-11) Opwa li ethimbo ndyoka aapambele ye yamwekaaya li ye mu itaala noya li ye mu ula nokuli kutya “otayi oonkwengu.” (Markus 3:21) Ihe ine etha ye mu nwethe mo;okwa li a tsikile nokulonga iilonga yaKalunga. Nonando Jesusokwa li a tukwa nokwa hepekwa, okwa kala neipangelo noina

20, 21. Jesus okwa tula po ngiini oshiholelwa shokuvulika nuudhigini-ni kuKalunga?

45

Page 47: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

kambadhala nando okugalulila aapataneki ye uuwinayi. — 1 Pe-trus 2:21-23.

21 Jesus okwa kala omudhiginini sigo okeso, eso enyanyalithinoliehameka sho a dhipagwa kaatondi ye. (Aafilippi 2:8) Talashoka a li i idhidhimikile mesiku lyahugunina lyonkalamwenyoye e li omuntu kombanda yevi. Okwa li a kwatwa, a lundilwakoonzapo dhiifundja, a pangulwa kaapanguli kaaye na uuyuu-ki, a shekwa koongundu dhaahongakanithi nokwa li a hepekwakaakwiita. Sho a li e li komuti hoka a li a alelwa, okwa fudhamo omufudho gwe gwahugunina nokwi igidha a ti: “Ayihe yagwanithwa!” (Johannes 19:30; Aagalati 3:13) Ihe mesiku etitatukonima yeso lye, He gwomegulu okwe mu yumudha a kale ishe-we nomwenyo gwopambepo. (1 Petrus 3:18) Iiwike yontumbakonima yaashono, okwa shuna megulu. Moka “okwa kuutumbakolulyo lwaKalunga” nokwa li a tegelela okupewa oonkondodhopaukwaniilwa. — Aahebeli 10:12, 13.

22 Jesus okwe tu egululile ompito yashike mokukala omudhi-ginini sigo okeso? Eso lyaJesus olye tu egululile shili ompitoyoku ka mona omwenyo gwaaluhe moparadisa kombanda yevi,metsokumwe nelalakano lyaJehova lyopetameko. Montopolwatayi landula otatu ka kundathana nkene eso lyaJesus lya ningioshinima shoka shi kale tashi wapa.

22. Jesus okwe tu egululile ompito yashike mokukala omudhiginini sigookeso?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Omahunganeko ngoka ga gwanithwa nosho wouunzapo waKalunga mwene otayi ulike kutya Jesusoye Mesiasa nenge Kristus. — Mateus 16:16.

ˇ Jesus okwa kala nalenale megulu e li oshishitwashopambepo manga inee ya kombanda yevi.— Johannes 3:13.

ˇ Jesus okwa li omulongi, omuntu e na olukenolwopahole nokwa tula po oshiholelwa shokuvulikathiluthilu kuKalunga. — Mateus 9:35, 36.

46 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 48: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OMAGANOgelidhingikwaagehengokawapewaogeni?Omaganoinashi pumbiwa ga kale gondilo opo ga kale ga simana. Odhoshilikutya ongushu yashili yomagano ihayi uthwa naanaa kuuwindjiwiimaliwa mbyoka ga kotha. Ihe ngele omagano otage ku nyanyu-dhanenge otagagwanitha po ompumbwe yolela monkalamwenyoyoye, nena oge na ongushu onene kungoye pauhandimwe.

2 Momagano agehe ngoka to vulu okupewa, omu na gamwengoka ga dhenga mbanda komakwawo agehe. Ogo omagano ngo-ka Kalunga a pa aantu. Okwe tu pa iinima oyindji, ihe omaga-no ngoka e tu pa ge li dhingi ogo ekuliloyambo lyOmwana, Je-sus Kristus. (Mateus 20:28) Ngaashi tatu ke shi mona montopolwandjika, ekulilo olyo omagano ge na ongushu onenenene ngoka tovulu okupewa, molwaashoka otali vulu oku ku etela enyanyu oli-ndji notali vulu okugwanitha po oompumbwe dhoye dha simane-nena. Ekulilo olyo lela euliko enenenene lyohole yaJehovayoku kuhola.

EKULILO OSHIKE?3 Oku shi popya paunathangwa, ekulilo olyo esiloshimpwiyu

1, 2. (a) Uunake omagano haga kala ge na ongushu onene kungoye pa-uhandimwe? (b) Omolwashike taku vulu okutiwa kutya ekulilo olyoomagano ge na ongushu onenenene ngoka to vulu okupewa?3. Ekulilo oshike, noshike twa pumbwa okuuva ko opo tu pandule oma-gano ngoka gekulilo ge na ongushu onene?

ONTOPOLWA 5

Ekulilo olyo omagano ge li dhingiga za kuKalunga

Ekulilo oshike?

Olya gandjwa ngiini?

Otali ti shike kungoye?

Ongiini to vulu okuulika kutya owe li pandula?

Page 49: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

lyaJehova lyokumangulula nenge okuhupitha aantu muulundeneso. (Aaefeso 1:7) Opo tu uve ko shoka elongo ndika lyOmbii-mbeli tali ti, otwa pumbwa okudhiladhila shoka sha ningilwepo moshikunino shaEden. Otatu vulu owala okuuva ko kutyaekulilo oli li omagano ge na ongushu kutse ngele otu shi shokaAdam a kanitha sho a yono.

4 Sho Jehova a shiti Adam, okwa li e mu pe sha shi na ongu-shu lela — omwenyo gwopantu gwa gwanenena. Dhiladhilakutya shoka osha li tashi ti shike kuAdam. Molwaashoka okwali a shitwa nolutu nomadhiladhilo ga gwanenena, ka li andota ka kala he ehama nandonando, ta ka kulupa nenge a se. E liomuntu a gwanenena, okwa li e na ekwatathano lyi ikalekelwanaJehova. Ombiimbeli otayi ti kutya Adam ‘oyaKalunga.’ (Lu-kas 3:38) Onkee ano Adam okwa li e na ekwatathano lyopothi-ngo naJehova Kalunga, lya fa ndyoka hali kala pokati komu-mati nahe omunahole. Jehova okwa li ha popi nomwanamatigwokombanda yevi Adam, nokwa li e mu pe iilonga yinyanyu-dha noku mu tseyithila shoka a li a tegelela kuye. — Genesis 1:28-30; 2:16, 17.

5 Adam okwa li a shitwa ‘oshifetha shaKalunga.’ (Genesis 1:27) Shoka kasha li tashi ti kutya Adam okwa li a fa Kalu-nga mondjelo. Ngaashi twi ilonga mOntopolwa 1 yembo ndi-ka, Jehova oye ombepo ihaayi monika. (Johannes 4:24) Onkeeano, Jehova ke na olutu lwopanyama. Okushitwa kwaAdamoshifetha shaKalunga osha hala okutya Adam okwa li a shi-twa e na omaukwatya ga fa ngoka gaKalunga, ga kwatela moohole, uunongo, uuyuuki noonkondo. Adam okwa li a fa Hemomukalo gulwe gwa simana molwaashoka naye okwa li ena emanguluko okuninga omatokolo. Onkee ano, Adam ka lia fa eshina ndyoka hali vulu owala okulonga shoka lya nuni-nwa nenge shoka lya longekidhilwa li ninge. Pehala lyaasho-no, okwa li ta vulu okuninga omatokolo paumwene nokwa lita vulu okuhogolola pokati kaashono shi li mondjila naashoka

4. Osha li tashi ti shike kuAdam okukala nomwenyo gwopantu gwa gwa-nenena?5. Ombiimbeli oya hala okutya shike sho tayi ti kutya Adam okwa li ashitwa ‘oshifetha shaKalunga’?

48 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 50: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

sha puka. Ando okwa hogololele okuvulika kuKalunga, andookwa vulu okukala nomwenyo sigo aluhe mOparadisa komba-nda yevi.

6 Ano osha yela kutya sho Adam a li inaa vulika kuKalunganokwa li a pangulilwa eso, okwa li a kanitha oshinima shi naondilo onenenene. Okuyona kwe okwe mu kanithitha omwe-nyo gwopantu gwa gwanenena nosho wo omalaleko nuuya-mba gagwo agehe. (Genesis 3:17-19) Mupyamunene, Adam iniikanithila owala omwenyo ngoka gu na ondilo, ihe okwe gukanithile wo noluvalo lwe lwomonakuyiwa. Oohapu dhaKalu-nga otadhi ti: “Uulunde owe etwa muuyuni komuntu gumwe[Adam], nuulunde we owe etelele eso. Onkee ano eso olyataandele maantu ayehe, oshoka ayehe oya yono.” (Aaroma 5:12) Odhoshili kutya atuheni otwa thigulula uulunde kuAdam.Ano Ombiimbeli otayi ti kutya okwi ‘ilanditha po’ nosho wooluvalo lwe kuupika wuulunde neso. (Aaroma 7:14) Adam na-Eva kaya li ye na we etegameno, molwaashoka oya yoneneowina kuKalunga. Ihe ongiini shi na ko nasha noluvalo lwa-wo, natse twa kwatelwa mo?

7 Jehova okwa katuka onkatu opo a hupithe aantu oku-pitila mekulilo. Ekulilo oshike? Oshitya ekulilo osha kwate-la mo unene tuu omaityo gopaali. Lyotango, ekulilo olyoofuto ndjoka hayi futwa shi na ko nasha nokumangulula ne-nge okulanda ko oshinima. Otali vulu okuyelekanithwa nofu-to ndjoka hayi futwa okumangulula omuntu ngoka a kwa-twa ombambyona. Etiyali, ekulilo olyo ofuto ndjoka hayigandjwa okufutila po oshinima. Olya faathana nofuto ndjo-ka hayi futile po oshinima shoka sha yonwa po. Pashiholelwa,ngele omuntu okwe etitha oshiponga, oku na okufuta omu-yalu ngoka gwe eleka lela ongushu yoshinima shoka sha yo-nwa po.

8 Mbela osha li tashi wapa ngiini okufutila po ashihe sho-ka twa kanithilwa kuAdam noku tu mangulula muupika

6. Sho Adam a kala inaa vulika kuKalunga, okwa kanitha shike, noshagumu ngiini oluvalo lwe?7, 8. Oshitya ekulilo osha kwatela mo omaityo gopaali geni?

Ekulilo olyo omagano ge li dhingi ga za kuKalunga 49

Page 51: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

wuulunde neso? Natu kundathaneni ekulilo ndyoka Jehova agandja naashoka tali ti kutse.

NKENE JEHOVA A GANDJA EKULILO9 Molwaashoka opwa li pwa kanithwa omwenyo gwopantu

gwa gwanenena, kapwa li nando omwenyo gwopantu inaagugwanenena gwa li tagu vulu oku gu kulila ko. (Episalomi 49:7, 8) Shoka sha li sha pumbiwa osha li ekulilo li na ongushuyi thike pwaashoka sha kanithwa. Shoka oshi li metsokumwenekotampango li na ko nasha nuuyuuki wa gwanenena ndyo-ka tali adhika mOohapu dhaKalunga, tali ti: “Omwenyo omo-mwenyo.” (Deuteronomium 19:21) Ano oshike sha li tashivulu okufutila po ongushu yomwenyo gwopantu gwa gwane-nena ngoka gwa kanithwa kuAdam? Opwa li pwa pumbiwaomwenyo gwopantu gwa gwanenena gu kale iikulila ya gwanapo. — 1 Timoteus 2:6.

10 Jehova okwa li a longekidha ngiini ekulilo? Okwa li atumu kombanda yevi gumwe gwomoyanamati yopambepo yagwanenena. Ihe Jehova ina tuma owala oshishitwa shopambe-po kehe. Okwa li a tumu Omwana gwe ngoka e hole unene-nene, epona lye. (1 Johannes 4:9, 10) Omwana ngoka okwa lia thigi po ehala lye megulu nehalo ewanawa. (Aafilippi 2:7)Ngaashi twi ilonga montopolwa ya tetekele yembo ndika, Je-hova okwa longo oshikumithalonga sho a lundululile omwe-nyo gwOmwana ngoka moshivalelo shaMaria. Okupitila mo-mbepo ondjapuki yaKalunga, Jesus okwa valwa e li omuntu agwanenena noka li e na uulunde washa. — Lukas 1:35.

11 Mbela ongiini omuntu gumwe a li ta vulu okukala ekulilolyaantu oyendji? Oshe ende ngiini opo aantu ya kale aalunde?Dhimbulukwa kutya sho Adam a yono, okwa kanitha oshiniweshi na ongushu, omwenyo gwopantu gwa gwanenena. Onkeeano, ka li ta vulu oku gu taambekidha koluvalo lwe. Pehalalyaashono, okwa li a vulu oku lu taambekidha owala uulunde

9. Iikulila ya tya ngiini ya li ya pumbiwa?10. Jehova okwa li a longekidha ngiini ekulilo?11. Ongiini omuntu gumwe a li ta vulu okukala ekulilo lyaantu oyendji?

50 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 52: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

neso. Jesus ngoka Ombiimbeli tayi mu ithana “Adam ngoka ahugunine,” okwa li e na omwenyo gwopantu gwa gwanenenanoina yona sha nandonando. (1 Aakorinto 15:45) Kungawo, Je-sus okwa pingena po Adam opo e tu hupithe. Okupitila mo-kuyamba po omwenyo gwe gwa gwanenena mokuvulika thi-luthilu kuKalunga, Jesus okwa gandja iikulila omolwokuyonakwaAdam. Nokungawo Jesus okwa pe oluvalo lwaAdam etega-meno. — Aaroma 5:19; 1 Aakorinto 15:21, 22.

12 Ombiimbeli otayi hokolola nawa okumona iihuna hokaJesus a li i idhidhimikile manga inaa sa. Okwa li a dhengwanonyanya, a alelwa komukalo gu ehameka nokwa si eso li uvi-tha omwenyo omutoye komuti gwomahepeko. (Johannes 19:1,16-18, 30; Oshigwedhelwako pepandja 204-206) Omolwashi-ke Jesus a li e na okumona iihuna noonkondo? Montopolwayilwe yi li komeho membo ndika, otatu ka mona kutya Sata-na okwa tsu ompata kutya Jehova ke na aapiya yopantu mbokataya ka kala aadhiginini ngele taya makelwa. Mokwiidhidhimi-ka nuudhiginini nonando opwa li okumona iihuna okunenehoka, Jesus okwa gandja eyamukulo dhingi keshongo lyaSata-na. Jesus oku ulike kutya omuntu a gwanenena e na emangu-luko okuninga omatokolo, okwa li ta vulu okukakatela uudhi-ginini wa gwanenena kuKalunga kutya nduno Ondiaboli otayiningi shike. Jehova ka li tuu a nyanyukilwa noonkondo uu-dhiginini wOmwana ngoka omuholike! — Omayeletumbulo27:11.

13 Ekulilo olya li lya gandjwa ngiini? Mesiku eti-14 lyomwe-dhi gwOshijuda Nisan mo 33 E.N., Jehova okwe etha Omwa-na a gwanenena nokee na ondjo a dhipagwe. Kungawo, Je-sus okwa yamba po omwenyo gwe gwopantu gwa gwanenena“lumwe aluke.” (Aahebeli 10:10) Mesiku etitatu konima yesolye, Jehova okwe mu yumudha a kale ishewe nomwenyo gwo-pambepo. Sho Jesus a yi megulu, okwa gandja ongushu yo-mwenyo gwe gwopantu gwa gwanenena gu li ekulilo omo-lwoluvalo lwaAdam. (Aahebeli 9:24) Jehova okwa taamba

12. Oshike sha li shu ulikwa kokumona iihuna kwaJesus?13. Ekulilo olya li lya gandjwa ngiini?

Ekulilo olyo omagano ge li dhingi ga za kuKalunga 51

Page 53: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Jehova okwa gandjaOmwana gwe eponae li ekulilo omolwetu

Page 54: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ko eyambo lyaJesus li li ekulilo ndyoka lya li lya pumbiwaokumangulula aantu muupika wuulunde neso. — Aaroma 3:23, 24.

SHOKA EKULILO TALI TI KUNGOYE14 Nonando inatu gwanenena, otatu vulu okunyanyukilwa

omalaleko nuuyamba kaage shi okuyelekwa nasha gekulilo.Natu taleni gamwe gomomauwanawa ngoka tatu mono nga-shingeyi nosho wo monakuyiwa omolwomagano ngoka ge lidhingi ga za kuKalunga.

15 Edhiminopo lyoondjo. Molwaashoka otwa thigululaokwaagwanenena, otatu kondjo lela okulonga shoka shu uka.Atuheni ohatu yono moohapu nomiilonga. Ihe okupitila me-kuliloyambo lyaJesus, otatu vulu ‘okudhiminwa po oondjodhetu.’ (Aakolossa 1:13, 14) Ihe opo tu dhiminwe po, otu naokwiiyela lela ombedhi. Otu na wo okugalikana Jehova neifu-pipiko, tatu mu pula e tu dhimine po pakankameno lyeitaalolyetu mekuliloyambo lyOmwana. — 1 Johannes 1:8, 9.

16 Eiyuvo lya yela koshipala shaKalunga. Eiyuvo li uvite lina ondjo otali vulu oku tu ningitha nuupu tu kale twaa-he na etegameno noku tu uvitha kaatu na oshilonga. Ihe oku-pitila medhiminopo ndyoka lya ningwa tali wapa kekulilo, Je-hova pasilohenda lye ote shi ningi tashi vulika tu mu longeletu na eiyuvo lya yela nonando inatu gwanenena. (Aahebeli 9:13, 14) Shoka otashi shi ningi tashi wapa kutse tu kale twamanguluka okupopya naye. Onkee ano, otatu vulu okupopyanaye megalikano twa manguluka. (Aahebeli 4:14-16) Okukalaneiyuvo lya yela otaku tu pe ombili yopamadhiladhilo, ota-ku tu ningi tu kale tu uvite tu na oshilonga notaku eta enya-nyu.

17 Etegameno lyomwenyo gwaaluhe moparadisa kombandayevi. Aaroma 6:23 otaya ti: “Eso olyo ondjambi yuulunde.”

14, 15. Opo tu ‘dhiminwe po oondjo dhetu,’ otu na okuninga shike?16. Oshike tashi shi ningi tashi vulika tu longele Kalunga tu na eiyuvolya yela, nuuwanawa uni eiyuvo lya tya ngaaka tali tu etele?17. Omalaleko nuuyamba geni ge li taga wapa okumonika molwaasho-ka Jesus a si molwetu?

Ekulilo olyo omagano ge li dhingi ga za kuKalunga 53

Page 55: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Ovelise oyo tuu ndjoka otayi gwedha ko tayi ti: “Ihe omwe-nyo gwaaluhe ogwo omagano gesilohenda lyaKalunga muu-kumwe naJesus Kristus, Omuwa gwetu.” Montopolwa onti-3yembo ndika, otwa kundathana omalaleko nuuyamba ge nako nasha nOparadisa kombanda yevi ndjoka tayi ke ya.(Ehololo 21:3, 4) Omalaleko nuuyamba agehe ngoka gomo-nakuyiwa, oga kwatela mo omwenyo gwaaluhe nuukolele wagwanenena, iinima mbyoka yi li tayi wapa molwaashoka Jesusokwa si molwetu. Opo tu mone omalaleko nuuyamba ngoka,otwa pumbwa okuulika kutya otwa pandula omagano ngokagekulilo.

ONGIINI TO VULU OKUULIKA OLUPANDU LWOYE?18 Omolwashike tu na okupandula Jehova noonkondo omo-

lwekulilo? Omagano ohaga kala unene ge na ongushu nge-le omugandji okwa longitha ethimbo lye, oonkambadhaladhe nenge iiniwe ye oku ga longekidha. Omitima dhetu oha-dhi kala dha gumwa ngele tu wete kutya omagano ngoka twapewa oge li euliko lyohole yashili yomugandji kutya oku tuhole shili. Ekulilo olyo omagano ge na ondilo yi vule oma-gano agehe, molwaashoka Kalunga okwa ningi eiyambo ene-nenene inaali ningwa nando onale opo e li gandje. Johannes

18. Omolwashike tu na okupandula Jehova sho e tu pa omagano geku-lilo?

Okutseya oshindji shina ko nasha naJehovaoko omukalo gumwe

moka to ulike kutya owapandula omagano

ge gekulilo

Page 56: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

3:16 ota ti: “Kalunga [okwa] kala e hole uuyuni, oye a gandjaOmwana awike.” Ekulilo olyo euliko enenenene lyohole yaJe-hova yoku tu hola. Oli li wo euliko lyohole yaJesus, molwaa-shoka okwa gandja nehalo ewanawa omwenyo gwe omolwe-tu. (Johannes 15:13) Onkee ano, omagano gekulilo oge na okutu tompa kutya Jehova nOmwana oye tu hole pauhandimwe.— Aagalati 2:20.

19 Ihe ongiini to vulu okuulika kutya owa pandula omaga-no gekulilo ngoka ga za kuKalunga? Tangotango, tseya oshi-ndji shi na ko nasha nOmugandji Omunene, Jehova. (Johannes17:3) Okukonakona Ombiimbeli okupitila membo ndika ota-ku ke ku kwathela oku mu tseya. Sho to indjipalitha ontseyoyoye yokutseya Jehova, ohole yoye yoku mu hola otayi kalayomuule. Niishewe, ohole ndjoka otayi ke ku ningitha u kalewa hala oku mu nyanyudha. — 1 Johannes 5:3.

20 Ulika kutya owi itaala ekuliloyambo lyaJesus. Jesus okwa ti:“Oongoka i itaala Omwana, oku na omwenyo gwaaluhe.” (Jo-hannes 3:36) Ongiini tatu vulu okuulika kutya otwi itaala Je-sus? Eitaalo lya tya ngaaka ihali ulikwa owala noohapu. Jakob2:26 ota ti: ‘Eitaalo lyaa na iilonga, olya sa.’ Odhoshili kutyaeitaalo lyashili ohali ulikwa ‘kiilonga,’ sha hala okutya, kwaa-shoka tatu ningi. Omukalo gumwe moka tatu ulike kutya otwiitaala Jesus ogwo oku mu holela mwaashoka tatu popi no-mwaashoka tatu ningi. — Johannes 13:15.

21 Kala pedhano lyokomumvo lyUulalelo wOmuwa. Ongulo-hi yomasiku 14 Nisan 33 E.N., Jesus okwa dhikile po edhanolyi ikalekelwa ndyoka Ombiimbeli tayi li ithana “Uulalelo wO-muwa.” (1 Aakorinto 11:20; Mateus 26:26-28) Edhano ndyokaohali ithanwa wo Edhimbuluko lyeso lyaKristus. Jesus okwe litoto po opo a kwathele aayapostoli ye nosho wo ayehe mbo-ka ya li taya ka ninga Aakriste yashili ya dhimbulukwe kutya

19, 20. Omomikalo dhini to vulu okuulika kutya owa pandula omaga-no gekulilo ngoka ga za kuKalunga?21, 22. (a) Omolwashike tu na okukala pedhano lyokomumvo lyUula-lelo wOmuwa? (b) Oshike tashi ka kundathanwa mOntopolwa onti-6nonti-7?

Ekulilo olyo omagano ge li dhingi ga za kuKalunga 55

Page 57: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

okupitila meso lye e li omuntu a gwanenena, okwa gandjaomwenyo gwe gu li iikulila. Shi na ko nasha nedhano ndyoka,Jesus okwa li e ya lombwele a ti: “Shi ningeni nokudhimbu-lukwa ndje.” (Lukas 22:19) Okudhana Edhimbuluko ohaku tudhimbulukitha ohole onene ndjoka yu ulikwa kuJehova no-sho wo kuJesus okupitila mekulilo. Tse otatu vulu okuulikaolupandu lwetu omolwekulilo mokukala pedhano lyokomu-mvo lyEdhimbuluko lyeso lyaJesus.�

22 Esiloshimpwiyu lyaJehova li na ko nasha nekulilo oli lishili omagano ge na ondilo onenenene. (2 Aakorinto 9:14, 15)Omagano ngoka ge na ondilo onenenene otaga vulu okwee-tela uuwanawa nokuli naantu mboka ya sa. Ontopolwa onti-6nonti-7 otadhi ka yelitha kutya ongiini.

� Opo u mone uuyelele oundji shi na ko nasha naashoka Uulalelo wO-muwa tau ti, tala Oshigwedhelwako pepandja 206-208.

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Ekulilo oli li esiloshimpwiyu lyaJehovalyokumangulula aantu muulunde neso.— Aaefeso 1:7.

ˇ Jehova okwa longekidha ekulilo mokutumaOmwana gwe epona kombanda yevi e tu sile.— 1 Johannes 4:9, 10.

ˇ Okupitila mekulilo, otatu mono edhiminopolyoondjo, eiyuvo lya yela netegamenolyomwenyo gwaaluhe. — 1 Johannes 1:8, 9.

ˇ Otatu ulike kutya otwa pandula ekulilomokutseya oshindji shi na ko nasha naJehova,mokuulika kutya otwi itaala ekuliloyambolyaJesus nosho wo mokukala pUulalelowOmuwa. — Johannes 3:16.

56 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 58: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OMAPULO ngoka oga pulwa kaantu uule woomvula omayuvinoge li ga simana. Kashi na mbudhi kutya otse oolye nenge oha-tu kala peni, omayamukulo komapulo ngoka oge tu guma atu-heni.

2 Montopolwa ya tetekele, otwa kundathana nkene ekuliloya-mbo lyaJesus Kristus lye egulula ondjila ndjoka tayi fala komwe-nyo gwaaluhe. Otwi ilonga wo kutya Ombiimbeli oya hunga-neka shi na ko nasha nethimbo uuna ‘itaaku ka kala we eso.’(Ehololo 21:4) Ihe ngashingeyi atuheni ohatu si. Omukwanii-lwa omunandunge Salomo okwa tile: “Aanamwenyo [oya] tseyakutya oye na okusa.” (Omuuvithi 9:5) Ohatu ningi kehe shokatatu vulu opo tu kale nomwenyo ethimbo ele ngaashi tashi vu-lika. Nonando ongaaka, ohatu ipula kutya oshike tashi ke tu ni-ngilwa ngele twa si.

3 Ngele aaholike yetu ya si, ohatu kala twa nika oluhodhi. No-tashi vulika twi ipule tatu ti: ‘Oya ya peni? Mbela otaya mono ii-huna? Mbela otaye tu sile oshimpwiyu? Mbela otatu vulu okuya kwathela? Mbela otatu ke ya mona ngaa we?’ Omalongelo-kalunga gomuuyuni otaga gandja omayamukulo gi ili nogi ilikomapulo ngoka. Gamwe otaga ti kutya ngele owa kala omu-yuuki monkalamwenyo yoye, oto yi megulu, ihe ngele owa kalaomukolokoshi monkalamwenyo yoye, oto ka pya moheli. Oma-longelokalunga galwe otaga longo kutya peso, aantu ohaya yi

1-3. Omapulo geni aantu haya pula shi na ko nasha neso, nomayamu-kulo geni ga gandjwa komalongelokalunga gi ili nogi ili?

ONTOPOLWA 6

Oonakusa oye li peni?

Oshike hashi tu ningilwa ngele twa si?

Omolwashike hatu si?

Otashi ke tu hekeleka ngaa ngele tushi oshili kombinga yoonakusa?

Page 59: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

mehala moka hamu kala iishitwa yopambepo, ya ka kale pamwenooyinakulululwa. Natango omalongelokalunga galwe otaga lo-ngo aantu kutya oonakusa ohaya yi mevi ya ka pangulwe, oponduno taya valululwa ye na omalutu gi ili.

4 Omalongo gomalongelokalunga ga tya ngaaka agehe ogena edhiladhilo lya faathana, kutya oshitopolwa shetu shontu-mba ohashi hupu po peso lyolutu. Konyala omalongelokalungaagehe, kutya nduno ogonale nenge ogongashingeyi, ohaga lo-ngo aantu kutya otatu ka kala nomwenyo sigo aluhe momuka-lo gwontumba, tatu vulu okumona ko, okuuva ko nokudhila-dhila. Ihe shoka ongiini mbela tashi vulika? Ohatu vulu owalaokumona ko, okuuva ko nokudhiladhila molwaashoka uuluyiwetu tau longo. Peso, uuluyi ihau longo we. Ngele uuluyi wetuitau longo we, itatu vulu okudhiladhila, okuuva ngele tatu gu-mwa nenge tatu gumu sha, okuuva ko nomakutsi nenge oku-mona sha.

OSHIKE NAANAA HASHI NINGWA PO PESO?5 Shoka hashi ningwa po peso kashi shi oshiholekwa kuJeho-

va, Omushiti gwuuluyi. Okwa tseya oshili nokwa yelitha onka-lo yoonakusa mOohapu dhe, Ombiimbeli. Elongo lyayo lya yelaolyo kutya: Ngele omuntu a si, iha kala po we. Eso olyo okuka-la kuu na we omwenyo. Oonakusa ihaya mono ko, ihayu uvuko noihaya dhiladhila. Kapu na nokuli nando osho shimwe sho-miitopolwa yetu hashi hupu po shi na omwenyo ngele olutu lwasi. Katu na omwenyo ihaagu si nenge ombepo ihaayi si.�

6 Sho Salomo a mono kutya aanamwenyo oya tseya ku-tya onaya ka se, okwa nyola a ti: ‘Aasi inaa tseya sha nando.’Opo nduno okwa yelitha oshili ndjoka ta ti kutya oonakusa ita-ya vulu okukala ye na ohole nenge ye na uutondwe nonoku-tya “[kamu] na iilonga, ompangela, uunongo nenge owino mo-

� Omolwoonkundathana dhi na ko nasha niitya “omwenyo” noshowo “ombepo,” tala Oshigwedhelwako pepandja 208-211.

4. Edhiladhilo lya faathana lini omalongelokalunga ogendji haga longoaantu li na ko nasha neso?5, 6. Ombiimbeli otayi ti shike shi na ko nasha nonkalo yoonakusa?

58 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 60: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

shaasi.” (Omuuvithi 9:5, 6, 10) Sha faathana,Episalomi 146:4 otali ti kutya ngele omuntua si, ‘omadhiladhilo ge ohaga hulu po.’ (OB-1954) Ohatu si nokapu na shoka hashi hupupo shi na omwenyo ngele omalutu getu ga si.Omwenyo ngoka tu na ogwa fa omulilo gwo-kalehite. Ngele omulilo ogwa dhimwa, kaguna mpoka hagu yi. Ohagu dhimi po owala.

SHOKA JESUS A POPISHI NA KO NASHA NESO

7 Jesus Kristus okwa popi shi na ko nashanonkalo yoonakusa. Okwe shi popi shi na konasha naLasarus, omulumentu ngoka a li eshi nawa nokwa li a sa. Jesus okwa lombwele-le aalongwa ye a ti: “Kuume ketu Lasarus okwakotha.” Aalongwa oya li taya dhiladhila kutyaJesus okwa hala okutya Lasarus okwa kotha tavululukwa opo a aluke kuuvu we. Ihe oya liya puka. Jesus okwe ya yelithile a ti: “Lasarusokwa sa.” (Johannes 11:11-14) Ndhindhilika kutya Jesus okwayelekanitha eso noomposi. Lasarus ka li nando megulu nenge tapi moheli. Ka li a ka tsakaneka aayengeli nenge oohekulululwa.Lasarus ka li a valululwa e li omuntu gulwe. Okwa li ta kothameso, ngaashi omuntu e li mokati koomposi itaa yaguma. Opuna wo omanyolo galwe ngoka taga yelekanitha eso noompo-si. Pashiholelwa, sho omulongwa Stefanus a dhipagwa noma-manya, Ombiimbeli otayi ti kutya “okwa kotha po.” (Iilonga 7:60, OB-1954) Sha faathana, omuyapostoli Paulus okwa nyola ko-mbinga yayamwe yopethimbo lye mboka ya li ya “kotha” meso.— 1 Aakorinto 15:6, OB-1954.

8 Mbela osha li elalakano lyaKalunga lyopetameko opo aantuya kale haya si? Hasho nando. Jehova okwa li a shita aantu yakale nomwenyo sigo aluhe kombanda yevi. Ngaashi twi ilonga

7. Jesus okwa yelekanitha eso nashike?8. Otu shi shi ngiini kutya kasha li elalakano lyaKalunga opo aantu yakale haya si?

Omulilo ogwayi peni?

Oonakusa oye li peni?

Page 61: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

nale membo ndika, Kalunga okwa li a tula aaihokani yotangomoparadisa ombwanawa. Okwa li e ya laleke nuuyamba mokuya pa uukolele wa gwanenena. Jehova okwa li e ya halela owalauuwanawa. Mbela opu na ngaa omuvali omunahole a hala aa-nona ye ya kale taya mono iihuna kuuwehame mboka hau etwakuukulupe neso? Hasho nando. Jehova oku hole oyana nokwa lia hala ya kale ya nyanyukwa aluhe kombanda yevi. Shi na ko na-sha naantu, Ombiimbeli otayi ti: “[Jehova] okwa tula uukwaa-luhe moomwenyo dhawo.” (Omuuvithi 3:11) Kalunga okwe tu

Jehova okwa shita aantu ya kalenomwenyo sigo aluhe kombanda yevi

60 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 62: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

shita nehalo lyokukala nomwenyo sigo aluhe. Okwa ningi powo omalongekidho opo ehalo ndyoka li gwanithwe po.

ETOMPELO MOLWASHIKE AANTU HAYA SI9 Ano omolwashike aantu haya si? Opo tu mone eyamuku-

lo, otu na okukonakona shoka sha ningilwe po sho kombandayevi kwa li owala omulumentu gumwe nomukiintu gumwe awi-ke. Ombiimbeli otayi yelitha tayi ti: “[Kalunga] okwa menithilemo omiti dhomaludhi gi ili nogi ili dho opala dhokutalwa no-dhokuliwa.” (Genesis 2:9) Ihe oya li yi indikwa oshinima shi-mwe. Jehova okwa li a lombwele Adam a ti: “Lya komuti kehemeyana, kakele komuti gwokutseya uuwanawa nuuwinayi. Iiyi-mati yomuti ngoka ino yi lya; ngele oto shi ningi, oto si shili.”(Genesis 2:16, 17) Elombwelo ndyoka kalya li edhigu okuvulikakulyo. Opwa li omiti dhilwe odhindji ndhoka Adam naEva ya litaya vulu okulya kudho. Ihe oya li ya pewa ompito yi ikalekelwayu ulike olupandu lwawo kwaangoka e ya pa kehe shimwe, mwakwatelwa omwenyo gwa gwanenena. Okuvulika kwawo okwa liwo taku ku ulika kutya oya simaneka oonkondopangelo dhaHegwomegulu nonokutya oya li ya hala ewiliko lye lyopahole.

10 Mupyamunene, aaihokani yotango oya li ya hogololaokwaavulika kuJehova. Satana okwa popi naEva okupitila meyo-ka, te mu pula ta ti: “Kalunga okwe mu lombwele shili, mwaalye komiti adhihe dhomeyana?” Eva okwa yamukula a ti: “Oha-tu li iiyimati yomiti adhihe dhomeyana. Iiyimati yomuti ngokagu li pokati kalyo, Kalunga okwe tu lombwele, twaaye yi lye tsetwaa gume omuti; ngele tatu shi ningi, otatu ka sa.” — Genesis3:1-3.

11 Satana okwa ti: “Itamu si shili. Oshoka Kalunga okwa tseyakutya uuna tamu li ko, omeho geni otaga tonata, one notamufe Kalunga mokutseya uuwanawa nuuwinayi.” (Genesis 3:4, 5)Satana okwa li a hala Eva i itaale kutya ota ka mona uuwanawa

9. Jehova okwa li i indike Adam shike, nomolwashike elombwelo ndyo-ka lya li kaali shi edhigu okuvulika kulyo?10, 11. (a) Ongiini aaihokani yotango ya li inaaya vulika kuKalunga?(b) Omolwashike okwaavulika kwaAdam naEva kwa li oshinima sha kwa-ta miiti?

Oonakusa oye li peni? 61

Page 63: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ngele a li iiyimati mbyoka ya li yi indikwa. Satana okwa li a halaokutya Eva ota vulu okutokola kuye mwene shi na ko nasha naa-shoka shi li mondjila naashono sha puka, sha hala okutya, okwali ta vulu okuninga shoka a li a hala. Satana okwa lundile woJehova kutya okwa popya iifundja shi na ko nasha niilandulikombyoka tayi zi mokulya iiyimati mbyoka. Eva okwi itaale shokasha popiwa kuSatana. Onkee ano okwa toonona ko yimwe yo-miiyimati e ta li. Opo nduno okwa gandja yimwe komusamanegwe, naye e ta li. Inaye shi ninga molwokwaahe na ontseyo. Oyali ya tseya kutya otaya ningi naanaa shoka Kalunga e ya lombwe-la kaaye shi ninge. Sho ya li iiyimati mbyoka, oya yonene owinaelombwelo ndyoka lya li kaali shi edhigu noli li pandjele. Oyuulike ondhino okudhina He yawo gwomegulu nosho wo oonko-

Adam okwa shitilwe montsiyevi nokwa shuna montsi yevi

62 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 64: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ndopangelo dhe. Kaya li ye na eipopilo lyasha molwokwaasima-neka Omushiti gwawo omunahole.

12 Oku shi thaneka: Oto ka kala wu uvite ngiini ngele owa pu-tudha nokusila oshimpwiyu omumwoyemati nenge omumwo-yekadhona ngoka konima yethimbo inaa ka vulika kungoyemomukalo ngoka tagu ulike kutya ine ku simaneka nenge ke kuhole? Otashi ke ku yemateka noonkondo. Dhiladhila ano nkeneJehova a li a yemata sho Adam naEva ye mu tukuluthile oshipo-tha.

13 Jehova ka li e na etompelo okukaleka po oonakwaavulikaAdam naEva sigo aluhe. Oya si, ngaashi naanaa a popile ku-tya otaya ka sa. Adam naEva inaya kala po we. Inaya ya keha-la hoka haku kala iishitwa yopambepo. Shoka otu shi shi oku-pitila mwaashoka Jehova a lombwele Adam sho e mu pangulaomolwokwaavulika kwe. Kalunga okwa ti: “To ka shuna mevimoka wa kuthwa mo. Owa kuthilwe mevi nou na okushunamevi.” (Genesis 3:19) Kalunga okwa shitile Adam okuza montsiyevi. (Genesis 2:7) Manga shoka inaashi ningwa, Adam ka li po.Onkee ano, sho Jehova a ti kutya Adam ota ka shuna montsiyevi, okwa li ta ti kutya Adam ota ka shuna monkalo yokwaaka-la po we. Adam okwa li ta ka kala kee na omwenyo ngaashi ontsiyevi ndjoka a shitwa muyo.

14 Adam naEva oya li taya vulu ando okukala nomwenyo sigoonena, ihe oya sa molwaashoka oya hogolola okwaavulika ku-Kalunga nokungawo oya yono. Ohatu si molwaashoka onkaloyaAdam yuulunde nosho wo eso oya thigululwa koluvalo lwealuhe. (Aaroma 5:12) Uulunde mboka owa fa omukithi omu-dhigu gwa thigululwa, ngoka kaapu na ngoka ta vulu oku gu ya-nda. Oshilanduliko shagwo osho eso, ndyoka li li ethingo. Esokali shi kuume ketu, ihe olyo omutondi gwetu. (1 Aakorinto 15:26) Inatu nyanyukwa tuu sho Jehova a gandja ekulilo oku tu hu-pitha komutondi ngono omutilithi!

12. Oshike tashi vulu oku tu kwathela tu uve ko nkene Jehova a li e uvi-te sho Adam naEva ye mu tukuluthile oshipotha?13. Jehova okwa ti Adam ota ka ningilwa shike peso, naashono osha lisha hala okutya shike?14. Omolwashike hatu si?

Oonakusa oye li peni? 63

Page 65: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OKUTSEYA OSHILI KOMBINGA YESO OSHI NA UUWANAWA15 Shoka Ombiimbeli tayi ti shi na ko nasha nonkalo yoo-

nakusa, otashi hekeleke. Ngaashi twe shi mona, oonakusa ihayakala taye ehamekwa kusha palutu nenge pamutima. Kapu na eto-mpelo lyasha okukala twe ya tila, molwaashoka itaya vulu okutu etela oshiponga. Inaya pumbwa ekwatho lyetu noitaya vuluoku tu kwathela. Itatu vulu okupopya nayo noitaya vulu okupo-pya natse. Aakwatelikomeho yomalongelokalunga oyendji ohayapopi iifundja kutya otaya vulu okukwathela mboka ya sa, naantumboka yi itaala shoka aakwatelikomeho mboka haya popi, oha-ye ya pe iimaliwa. Ihe okutseya oshili otaku tu gamene kaatu pu-kithwe kwaamboka haya longo aantu iifundja ya tya ngaaka.

16 Mbela omalongelokalunga ogendji oga zimina shokaOmbiimbeli tayi ti shi na ko nasha noonakusa? Ogendji inage shizimina. Omolwashike? Omolwaashoka omalongo gago oga nwe-thwa mo kuSatana. Oha longitha omalongelokalunga giifundjagi itaalithe aantu kutya ngele omalutu gawo ga si, otaya tsikileokukala nomwenyo mehala moka hamu kala iishitwa yopambe-po. Iifundja mbyoka oyo Satana ha longitha pamwe niifundja yi-lwe opo e ethithe po aantu Jehova Kalunga. Ngiini?

17 Ngaashi sha popiwa nale, omalongelokalunga gamwe ohagalongo aantu kutya ngele omuntu okwa li omukolokoshi monka-lamwenyo ye, ngele a si ota ka hepekwa momulilo moka ta kamona iihuna sigo aluhe. Elongo ndyoka itali simanekitha Kalu-nga. Jehova oKalunga omunahole noita ka monitha nando aa-ntu iihuna momukalo gwa tya ngaaka. (1 Johannes 4:8) Andooto ka kala wu uvite ngiini shi na ko nasha nomuntu ngoka tageyele okanona ihaaka vulika mokutula iikaha yako momulilo?Mbela ando oto ka simaneka ngaa omuntu ngoka? Mbela andooto ka kala ngaa wa hala oku mu tseya? Hasho nando. Otashi vu-lika ando to ka dhiladhila kutya oku na onyanya noonkondo. IheSatana okwa hala tu itaale kutya Jehova oha hepeke aantu mo-mulilo sigo aluhe.

15. Omolwashike tashi hekeleke okutseya oshili yi na ko nasha neso?16. Olye a nwetha mo omalongo gomalongelokalunga ogendji, nomo-mukalo guni?17. Omolwashike elongo li na ko nasha nokuhepeka aantu sigo aluheitaali simanekitha Jehova?

64 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 66: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

18 Satana oha longitha wo omalongelokalunga gamwe ga lo-nge aantu kutya konima yeso aantu ohaya ningi aathithi mbokaye na okusimanekwa kaanamwenyo. Elongo ndyoka otali longokutya aathithi ohaya vulu okuninga ookuume aanankondo ne-nge aatondi aatilithi. Aantu oyendji oyi itaala iifundja mbyoka.Ohaya tila oonakusa nohaye ya simaneke noku ya galikana. Me-kondjithathano naashoka, Ombiimbeli otayi ti kutya oonaku-sa oya kotha nonokutya otu na owala okugalikana Kalunga ka-shili, Jehova, Omushiti nOmusilishimpwiyu gwetu. — Ehololo4:11.

19 Okutseya oshili kombinga yoonakusa otaku ku gamenekuu pukithwe kiifundja yomalongelokalunga. Otaku ku kwa-thele wo u uve ko omalongo galwe gOmbiimbeli. Pashiholelwa,ngele ou uvite ko kutya aantu peso ihaya yi mehala moka hamukala iishitwa yopambepo, euvaneko lyomwenyo gwaaluhe me-viparadisa kombanda yevi otali ka kala tali ti sha shili kungoye.

20 Nalenale, omulumentu omuyuuki Job okwa pulile epulondika a ti: “Omuntu ngele okwa si, ota kala ishewe e na omwe-nyo?” (Job 14:14) Mbela omuntu ngoka a sa ota vulu okuka-la ishewe e na omwenyo? Shoka Ombiimbeli tayi ti shi na konasha naashoka otashi hekeleke lela, ngaashi ontopolwa tayi la-ndula tayi ke shi ulika.

18. Okugalikana oonakusa okwa kankamena kiifundja yini yomalonge-lokalunga?19. Okutseya oshili kombinga yeso otaku tu kwathele tu uve ko elongolilwe lyOmbiimbeli lini?20. Epulo lini tali ka kundathanwa montopolwa tayi landula?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Oonakusa ihaya mono ko, ihayu uvu ko noihayadhiladhila. — Omuuvithi 9:5.

ˇ Oonakusa oya kotha; itaya mono iihuna.— Johannes 11:11.

ˇ Ohatu si molwaashoka otwa thigulula uulundekuAdam. — Aaroma 5:12.

Oonakusa oye li peni? 65

Page 67: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

DHILADHILA ando to fadhuka po omutondi a nika oshiponga.Omutondi ngoka oku na oonkondo nondapo e ku vule. Oushi kutya ke na ohenda molwaashoka owe mu mona ta dhipa-ga yamwe yomookuume koye. Kashi na nduno mbudhi kutyaoto kambadhala okufadhuka po wa mana mo shi thike peni, oteende ta hedha popepi nangoye. Otashi monika pwa fa kaapuna etegameno. Ihe ohaluka, otapu ya gumwe opo e ku hupithe.Nakukekuhupitha ngoka oku na oonkondo oonenenene e vuleomutondi gwoye notu uvaneke kutya ote ke ku kwathela. Itashiku uvitha tuu wa pepelelwa!

2 Muushili wo wene, ngoye oto tidhwa komutondi a tya ngaa-ka. Atuheni otatu tidhwa kuye. Ngaashi twi ilonga montopo-lwa ya tetekele, Ombiimbeli otayi ti kutya eso olyo omutondi.Kapu na gumwe gwomutse ta vulu oku li fadhuka po nenge okuli yanda. Oyendji yomutse otwa mona nkene omutondi ngokata dhipaga aaholike yetu. Ihe Jehova oku na oonkondo oone-nenene e vulithe eso. Oku li Omuhupithi omunahole ngoka eshi ulika nale kutya ota vulu okusinda omutondi ngoka. Okuuvaneka kutya ota ka hanagula po thiluthilu omutondi ngoka,eso. Ombiimbeli otayi ti: “Omutondi gwahugunina e na oku-sindwa, oye eso.” (1 Aakorinto 15:26) Kayi shi tuu onkundanaombwanawa!

1-3. Omutondi guni te tu tidheni atuheni, nomolwashike okukonakonashoka Ombiimbeli tayi ti taku ke tu etela epepelelo?

ONTOPOLWA 7

Etegameno lyashili kaaholikeyoye mboka ya sa

Otu shi shi ngiini kutya eyumuko oko li li shili?

Jehova oku uvitile ngiini eyumuko lyoonakusa?

Oolye taya ka yumuka?

Page 68: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

3 Natu taleni paufupi nkene omutondi ngoka eso he tu gumungele omuholike gwetu gumwe a si. Okuninga ngawo otaku ketu kwathela tu uve ko oshinima shoka tashi ke tu nyanyudha.Jehova oku uvaneka kutya oonakusa otaya ka kala ishewe no-mwenyo. (Jesaja 26:19) Ote ke ya ninga ishewe aanamwenyo.Onkee ano opu na etegameno lyeyumuko.

UUNA OMUHOLIKE GWETU A SA4 Mbela owa silwa nale gumwe gwomaaholike yoye? Uuwe-

hame, oluhodhi nomaiyuvo gokukala u wete kuu na ekwa-tho lyasha, ohayi kala ya fa itaayi vulu okwiidhidhimikilwa.Pomathimbo ga tya ngaaka, otwa pumbwa okukonga ehekele-ko mOohapu dhaKalunga. (2 Aakorinto 1:3, 4, KB) Ombiimbeliotayi tu kwathele tu uve ko nkene Jehova naJesus haya kala yeuvite shi na ko nasha neso. Jesus ngoka a li a fa He thiluthilu,okwa li a tseya uuwehame mboka hau etwa kokusilwa. (Johan-nes 14:9) Sho Jesus a li muJerusalem, okwa talelele po Lasarusnaamwayina Maria naMarta, mboka ya li ya kala momukundagu li popepi gwedhina Betania. Oya li ya panga uukuume wopo-thingo. Ombiimbeli otayi ti: “Jesus okwa li e hole Marta, MarianaLasarus.” (Johannes 11:5) Ihe ngaashi twi ilonga montopolwaya tetekele, Lasarus okwa li a sa.

5 Jesus okwa li e uvite ngiini sho a li a silwa kuume ke? Ehoko-lolo otali tu lombwele kutya Jesus okwa yile kaapambele nokoo-kuume kaLasarus, omangaya li taya lili oosa dhaLasarus. Sho e yamono taya lili, osha li she mu gumu noonkondo. Okwa “hendwakomutima noku uvite uudhigu meni lye.” Opo nduno ehokololootali ti: “Jesus okwa lili.” (Johannes11:33, 35) Mbela okunika olu-hodhi kwaJesus okwa li taku ulike kutya ke na etegameno? Hashonando. Jesus okwa tseya kutya opwa li tapu ka ningwa oshinimaoshikumithi. (Johannes 11:3, 4) Ihe nonando ongaaka, okwa li euvite uuwehame noluhodhi mbyoka hayi etithwa kokusilwa.

4. (a) Omolwashike einyengo lyaJesus keso lyakuume ke tali tu longoshi na ko nasha nomaiyuvo gaJehova? (b) Jesus okwa li a panga uukuu-me wi ikalekelwa noolye?5, 6. (a) Jesus okwa li i inyenge ngiini sho a li naapambele nookuumekaLasarus mboka ya li ya nika oluhodhi? (b) Omolwashike okunika olu-hodhi kwaJesus taku tu tsu omukumo?

Etegameno lyashili kaaholike yoye mboka ya sa 67

Page 69: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

6 Okunika oluhodhi kwaJesus otaku tu tsu omukumo momu-kalo gwontumba. Otaku tu longo kutya Jesus naHe, Jehova, oyetonde eso. Ihe Jehova Kalunga ota vulu okukondjitha omutondingoka noku mu sinda. Natu taleni shoka Kalunga a li a vulitha Je-sus a ninge.

“LASARUS, ZA MO!”7 Lasarus okwa li a fumvikwa mekololo, ihe Jesus okwa pula

opo emanya ndyoka lya li lya siikila ko li kuthwe ko. Marta okwali e shi tindi molwaashoka konima yomasiku gane, olutu lwaLa-sarus olwa li lwa tameke okwoola. (Johannes 11:39) Pataloko lyo-pantu, etegameno lini lya li po?

8 Emanya olya li lya kuthwa po, Jesus e ti igidha newi lyomuu-le a ti: “Lasarus, za mo!” Mbela oshike sha li sha ningwa po? “La-sarus, ngoka a li a sa, okwa zi mo.” (Johannes 11:43, 44) Dhila-dhila owala kutya aantu mboka ya li po oya li ya nyanyukwa shithike peni. Kutya nduno Lasarus okwa li omumwayinamati gwa-wo, omupambele gwawo, kuume kawo nenge omushiinda sha-wo, oya li ye shi kutya okwa li a sa. Ihe ngashingeyi omuholikegwawo nakuume kawo ngoka okwa li a thikama ishewe mokatikawo. Shoka osha li oshinima oshikumithi noonkondo. Kapu naomalimbililo kutya oyendji oya li ya papatele Lasarus nenyanyu.Eso kalya li tuu lya sindwa!

9 Jesus ka li a popya kutya ota ka longa oshikumithalonga sho-ka koonkondo dhe mwene. Ihe manga ini ithana mo Lasarus mo-mbila, okwa li e shi yelitha nawa megalikano kutya Jehova oye ali e mu pe oonkondo dhoku mu yumudha. (Johannes 11:41, 42)Ndjoka hayo awike ompito Jehova a li a longitha oonkondo dhekomukalo ngoka. Eyumuko lyaLasarus oli li owala limwe lyomii-kumithalonga omugoyi yeyumuko mbyoka ya nyolwa mOoha-pu dhaKalunga.� Okulesha nokukonakona omahokololo ngoka

� Omahokololo gamwe ge na ko nasha neyumuko otaga adhika moma-nyolo ngaka: 1 Aakwaniilwa 17:17-24; 2 Aakwaniilwa 4:32-37; 13:20, 21;Mateus 28:5-7; Lukas 7:11-17; 8:40-56; nosho wo Iilonga 9:36-42; 20:7-12.

7, 8. Omolwashike mboka ya li po taya tala ya li ye wete kaapu na etega-meno okumona ishewe Lasarus, ihe Jesus okwa li a ningi po shike?9, 10. (a) Jesus oku ulike ngiini kutya oonkondo dhe dhokuyumudhaLasarus okwe dhi pewa kuJehova? (b) Omauwanawa gamwe geni taga mo-nika mokulesha omahokololo gOmbiimbeli ge na ko nasha neyumuko?

68 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 70: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Elia okwa yumudhileomwanamati gwomuselekadhi.

— 1 Aakwaniilwa 17:17-24

Omuyapostoli Petrus okwayumudhile omukiintu

Omukriste Dorkas.— Iilonga 9:36-42

Eyumuko lyaLasarus olyali lye etitha enyanyu enene.

— Johannes 11:38-44

Page 71: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

otashi nyanyudha. Otage tu longo kutya Kalunga ke na okatongo-tongo, molwaashoka mboka ya li ya yumudhwa oya li ya kwate-la mo aagundjuka naakulupe, aalumentu naakiintu, Aaisraeli no-sho wo mboka kaaye shi Aaisraeli. Aantu mboka taya hokololwamOmanyolo ngoka kaya li tuu ya nyanyukwa! Pashiholelwa, shoJesus a li a yumudha okakadhona okagundjuka kuusi, osha yelakutya aavali yako oya li ya nyanyukwa noonkondo. (Markus 5:22-24, 38-42) Eeno, Jehova okwa li e ye etele enyanyu ndyoka lya liitaaye ke li dhimbwa nando.

10 Odhoshili kutya mboka ya li ya yumudhwa kuJesus lwahu-gunina oya ka sa ishewe. Mbela shono osha hala okutya okuyu-mudhwa kwawo kakwa li ku na ekwatho lyasha? Hasho nando-nando. Omahokololo ngoka gOmbiimbeli otaga koleke oshili yasimana notage tu pe etegameno.

ILONGA SHA MOMAHOKOLOLOGAAMBOKA YA YUMUDHWA

11 Ombiimbeli otayi ti kutya ‘aasi inaya tseya sha nando.’ Kayena omwenyo nokaye na mpo ye li ye na shoka ye shi. Ehoko-lolo lyaLasarus otali koleke oshili ndjika. Sho Lasarus a yumu-ka, mbela okwa li ta hokololele aantu a nyanyukwa shi na konasha nomegulu? Nenge mbela okwa li e ya tilitha nomaho-kololo omatilithi ge na ko nasha nokupya moheli? Aawe. MO-mbiimbeli kamu na nando oohapu dha tya ngaaka dha popiwakuLasarus. Uule womasiku gane ngoka a li a sa, ka li a “tseya shanando.” (Omuuvithi 9:5) Lasarus okwa li owala a kotha meso.— Johannes 11:11.

12 Ehokololo lyaLasarus otali tu lombwele wo kutya eyumu-ko kali shi owala ongano, ihe oli li oshinima sholela. Jesus okwali a yumudha Lasarus montaneho yongundu yaantu mboka yali po taya tala. Nokuli naakwatelikomeho yomalongelokalungamboka ya li ye tonde Jesus kaya li ya pataneke oshikumithalo-nga shoka. Pehala lyaashono oya ti: “Otu na okuninga ngiini?Oshoka omulumentu nguka [Jesus] ota longo unene iikumi-

11. Ongiini ehokololo lyokuyumudhwa kwaLasarus lya kwathele moku-koleka oshili ndjoka ya nyolwa mOmuuvithi 9:5?12. Omolwashike tatu vulu okukala nuushili kutya Lasarus okwa yumu-dhwa shili?

70 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 72: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

thalonga oyindji.” (Johannes 11:47) Aantu oyendji oya yile yaka tale omuyumudhwa Lasarus. Oshizemo, nokuli oyendji yo-muyo oya li yi itaale Jesus. Sho ya mono Lasarus ngoka omu-yumudhwa, osha li uunzapo kuyo kutya Jesus okwa li a tumwakuKalunga. Molwaashono uunzapo mboka owa li wa kola, ya-mwe yomaakwatelikomeho yelongelokalunga lyOshijuda yomi-tima omikukutu oya li ya pangele ompangela okudhipaga JesusnaLasarus. — Johannes 11:53; 12:9-11.

13 Mbela oshi li pandunge okwiitaala kutya oku na eyumuko?Eeno, molwaashoka Jesus okwa ti kutya monakuyiwa “ayehemboka ye li moombila” otaa ka yumudhwa. (Johannes 5:28) Je-hova oye Omushiti gwaayihe yi na omwenyo. Mbela oshidhiguokwiitaala kutya ota vulu okuyumudha mboka ya sa? Oshoshi-li kutya oshindji oshi ikolelela kedhimbuluko lyaJehova. Mbelaota vulu ngaa okudhimbulukwa oonakusa yetu aaholike? Eguluoli na oonyothi odhindji itaadhi vulu okuyalulwa, ihe Kalungakehe yimwe ohe yi ithana kedhina lyayo. (Jesaja 40:26) Onkeeano, Jehova Kalunga ota vulu okudhimbulukwa okanima keheke na ko nasha noonakusa yetu aaholike nota vulu oku ya yu-mudha.

14 Ihe mbela Jehova oku uvite ngiini shi na ko nasha noku-yumudha oonakusa? Ombiimbeli otayi ti kutya okwa halelelaokuyumudha oonakusa. Omulumentu omudhiginini Job okwapulile a ti: “Omuntu ngele okwa si, ota kala ishewe e na omwe-nyo?” Job okwa li ta popi shi na ko nasha nokutegelela mombi-la sigo ethimbo lyaKalunga lyoku mu dhimbulukwa tali thiki.Okwa lombwele Jehova a ti: “Oto ka ithana ndje notandi ku itaa-le; oto ka yuulukwa omushitwa gwoye.” — Job 14:13-15.

15 Dhiladhila owala kwaashono! Jehova okwa yuulukwa shi-li okuyumudha oonakusa. Mbela itashi nyanyudha omutimagwoye okutseya kutya Jehova osho e uvite ngawo? Ihe ongiinishi na ko nasha neyumuko ndyoka lyomonakuyiwa? Oolye tayaka yumuka, notaya ka yumudhilwa peni?

13. Etompelo lini tali tu itaalitha kutya Jehova ota vulu okuyumudhashili oonakusa?14, 15. Ngaashi shu ulikwa kwaashono Job a popi, Jehova oku uvitengiini shi na ko nasha nokuyumudha oonakusa?

Etegameno lyashili kaaholike yoye mboka ya sa 71

Page 73: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

‘AYEHE MBOKA YE LI MOOMBILA’16 Omahokololo gOmbiimbeli ge na ko nasha nokuyumudha

otage tu longo oshindji kombinga yeyumuko lyomonakuyiwa.Aantu mboka ya li ya yumudhilwa kombanda yevi oya li ya ha-ngana ishewe naaholike yawo. Eyumuko lyomonakuyiwa nalyoosho tali ka kala ngawo, ihe otali ka kala lya dhenga mbandanoonkondo. Ngaashi twi ilonga mOntopolwa onti-3, Kalungaokwa hala evi alihe li ninge oparadisa. Onkee ano, oonakusaitaya ka yumudhwa ya kale nomwenyo muuyuni wu udha iita,omuyonena nosho wo omikithi. Otaya ka kala ye na ompitookukala nomwenyo sigo aluhe kombanda yevi monkalo yombi-li noyinyanyudha.

17 Oolye taya ka yumudhwa? Jesus okwa ti kutya ‘aye-he mboka ye li moombila otaye ku uva ewi lye. Oyo notaa kaza mo.’ (Johannes 5:28, 29) Sha faathana, Ehololo 20:13 ota-li ti: “Efuta olya gandja aasi mboka ya sile mulyo. Eso noshaasioya gandja wo aasi mboka ya li mo.” ‘Oshaasi’ otashi ulike ke-hala lyopathaneko moka hamu yi aasi oyendji. (Tala Oshigwe-dhelwako pepandja 212-213.) Ehala ndyoka otali ka kala owa-la. Aantu omamiliyona omayovi ayehe mboka taya vululukwamoka, otaya ka kala ishewe nomwenyo. Omuyapostoli Paulusokwa ti: “Kalunga ota ka yumudha aantu ayehe kuusi, naawa-nawa naawinayi.” (Iilonga 24:15) Mbela shoka osha hala okutyangiini?

18 ‘Aawanawa’ oya kwatela mo aantu oyendji mboka taya po-piwa mOmbiimbeli, mboka ya li ko manga Jesus a li inee ya ko-mbanda yevi. Otashi vulika u dhiladhile kombinga yaNoowa,Abraham, Sara, Moses, Rut, Ester nosho wo ooyakwawo oyendji.Yamwe yomaalumentu naakiintu mbaka ye na eitaalo oya popi-wa montopolwa onti-11 yAahebeli. Ihe ‘aawanawa’ oya kwatelamo wo aapiya yaJehova mboka taya si pethimbo lyetu. Omolwe-tegameno lyeyumuko, otatu vulu okukala twa manguluka kuu-mbanda wokutila eso. — Aahebeli 2:15.

16. Oonakusa otaya ka yumudhwa ya kale moonkalo dha tya ngiini?17. Mbela aantu ye thike peni taya ka yumudhwa?18. Oolye ya kwatelwa ‘maawanawa’ mboka taya ka yumuka, netegame-no ndyoka olye ku guma ngiini pauhandimwe?

72 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 74: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

19 Ongiini kombinga yaantu ayehe mboka inaaya longela Jeho-vanenge inaayavulikakuyemolwaashoka inaayemu tseya nandoonale? Aantu mboka ‘aawinayi’ omamiliyona omayovi itaya kadhimbiwa. Nayo otaya ka yumudhwa nokupewa ompito yi ilongekombinga yaKalunga kashili noku mu longela. Pethimbo lyoo-mvula eyuvi, oonakusa otaya kayumuka nokupewa ompito ya lo-ngele Jehova pamwe naantu aadhiginini kombanda yevi. Otashika kala ethimbo linyanyudha. Ethimbo ndyoka otali popiwa kO-mbiimbeli li li Esiku lyEpangulo.�

20 Mbela shoka osha hala okutya omuntu kehe ngoka a li konale ota kayumudhwa? Aawe. Ombiimbeli otayi ti kutya oonaku-sa yamwe oye li muGehenna, shoka sha tolokwa ‘oheli’ mOmbii-mbeli yOshindonga. (Lukas 12:5) Oshitya Gehenna osha yelakutya osha za kedhina lyehala lyiiyagaya ndyoka lya li kondje ya-Jerusalem shonale. Olya li ehala lyokufikila omidhimba dhoona-kusa noshowo iiyagaya. Oonakusa mbokaya li hayu umbilwa mooya li ya talika ko kAajuda kutya inaya gwana okufumvikwa noku-yumudhwa. Onkee ano, Gehenna oshi li endhindhiliko lye ele-ka lyehanagulo lyaaluhe. Nonando Jesus oye ta ka kala e na oshi-nakugwanithwa shokupangula aanamwenyo naasi, Jehova oyeOmupanguli omunenenene. (Iilonga 10:42) Ita ka yumudha na-ndo mboka a tala ko ye li aakolokoshi noinaya hala okulundululaomikalo dhawo.

EYUMUKO OKU KA KALA MEGULU21 Ombiimbeli otayi popi wo eyumuko lilwe lyi ili moka aa-

ntu yamwe taya ka yumukila oku ka kala nomwenyo megulu yeli iishitwa yopambepo. Oshiholelwa owala shimwe sheyumukondyoka sha nyolwa mOmbiimbeli, osho eyumuko lyaJesus Kri-stus.

22 Sho Jesus a li a dhipagwa e li omuntu gwokombanda yevi,

� Opo u mone uuyelele oundji u na ko nasha nEsiku lyEpangulo noshowo etompelo lyokupangula, tala Oshigwedhelwako pepandja 213-215.

19. ‘Aawinayi’ mboka taya popiwa kOmbiimbeli oyo oolye, na Jehovapahole ye ote ke ya pa ompito ya ninge shike?20. Gehenna oshike, noolye haya yi mo?21, 22. (a) Oku na eyumuko lilwe lini? (b) Olye a li a yumudhilwa ta-ngo omwenyo gwopambepo?

Etegameno lyashili kaaholike yoye mboka ya sa 73

Page 75: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Jehova ine etha Omwana omudhiginini a kale mombila. (Episalo-mi 16:10; Iilonga 13:34, 35) Kalunga okwayumudha Jesus, ihe inemu yumudha e li omuntu gwokombanda yevi. Omuyapostoli Pe-trus okwa yelitha kutya Kristus “okwa dhipagwa palutu nokwa tu-lwa omwenyo pambepo.” (1 Petrus 3:18) Shoka osha li lela oshi-kumithalonga oshinene. Jesus okwa ningi ishewe omwenyo e liomuntu omunankondo gwopambepo. (1 Aakorinto 15:3-6) Jesusoye a li gwotango ngoka a yumudhwa eyumudho ndyoka ekumi-thi. (Johannes 3:13) Ihe ka li ta ka kala gwahugunina.

23 Molwaashoka Jesus okwa li a tseya kutya ota ka shuna nziyamegulu, okwa li a lombwele aalanduli ye aadhiginini kutya ote keya “longekidhila ehala.” (Johannes 14:2) Jesus okwi ithana mbo-ka taya yi megulu “oshigunda oshishona.” (Lukas 12:32) Aantuyangapi taya ka kala moshigunda shono oshishona shAakriste aa-dhiginini? PaHololo 14:1, omuyapostoli Johannes okwa ti: “Ondamono ko Onzigona [Jesus Kristus] a thikama kondundu yaSioni.Pamwe nOnzigona okwa li aantu 144 000 mboka ya ndhindhili-kwa edhina lye nolyaHe miipala yawo.”

24 Aakriste mboka 144 000, mwa kwatelwa aayapostoli yaJesusaadhiginini, ohaya yumudhilwa omwenyo gwomegulu. Eyumu-dho lyawo olya li tali ka tameka okuningwa uunake? Omuyapo-stoli Paulus okwanyola kutyaotali kaningwa pethimbo lyokukalapokwaKristus. (1 Aakorinto 15:23) Ngaashi to ki ilonga mOntopo-lwa onti-9, otu li pethimbo ndyoka ngashingeyi. Onkee ano, oshi-hupe oshishona shaantu 144 000 mboka taya si pethimbo lye-tu ohaya yumudhilwa omwenyo gwomegulu mepathimo lyeho.(1 Aakorinto 15:51-55) Ihe aantu oyendji oye na etegameno lyokuka yumudhilwa omwenyo monakuyiwa mOparadisa kombandayevi.

25 Eeno, Jehova ota ka sinda shili omutondi gwetu eso note ke lihulitha po sigo aluhe. (Jesaja 25:8) Ihe otashi vulika u ipule to ti:‘Mboka taya ka yumudhwa ya ka kale megulu, otaya ka ninga moshike?’ Otaya ka kalaye li oshitopolwa shepangelo lyUukwaniilwauukumithi womegulu. Otatu ki ilonga oshindji shi na ko nashanepangelo ndyoka montopolwa tayi landula.

23, 24. Oolye ye li “oshigunda oshishona” shaJesus, noye li yangapi?25. Oshike tashi ka kundathanwa montopolwa tayi landula?

74 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 76: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Omahokololo gOmbiimbeli ngoka taga hoko-lola eyumuko otage tu pe etegameno lyashili.— Johannes 11:39-44.

ˇ Jehova okwa yuulukwa okuyumudha oonakusa.— Job 14:13-15.

ˇ Ayehe mboka ye li mehala lyopathaneko mokahamu yi aasi oyendji, otaya ka yumudhwa.— Johannes 5:28, 29.

MOparadisa oonakusa otaya ka yumukae taya ka hangana ishewe naaholike yawo

Etegameno lyashili kaaholike yoye mboka ya sa 75

Page 77: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

AANTU omamiliyona muuyuni auhe oya tseya nawa egalikanondyoka oyendji hayi ithana Tate Yetu ngu u li megulu nengeEgalikano lyOmuwa Gwetu. Omautumbulilo ngoka otagu ulikekegalikano ndyoka lya tseyika nawa lya gandjwa li li oshiholelwakuJesus Kristus mwene. Oli li egalikano tali ti sha noonkondo,nokukonakona omaindilo galyo gatatu gopetameko otaku ke kukwathela u ilonge oshindji shi na ko nasha naashoka Ombii-mbeli tayi ti naanaa.

2 Petameko lyoshiholelwa shegalikano ndyoka, Jesus okwa lo-ngo aapulakeni ye a ti: “One omu na [okugalikana] ngeyi: ‘Tateyetu, ngu u li megulu: Edhina lyoye nali yapulwe, [uukwanii-lwa woye nau ye, KB]. Ehalo lyoye nali gwanithwe kombandayevi wo ngaashi megulu.’” (Mateus 6:9-13) Mbela iinima iitatumbyoka ya pulwa megalikano ndika otayi ti shike?

3 Otwi ilonga nale oshindji shi na ko nasha nedhina lyaKalu-nga, Jehova. Notwa kundathana wo iinima yimwe yi na ko na-sha nehalo lye, shoka a ningila nale aantu naashoka te ke yaningila natango. Ihe Jesus okwa li tu ulike kushike sho e tu lo-mbwele tu galikane tatu ti: “Uukwaniilwa woye nau ye”? Uu-kwaniilwa waKalunga oshike? Okuya kwawo otaku ka yapulitha

1. Egalikano lya tseyika nawa lini tatu ka konakona ngashingeyi?2. Jesus okwa longo aalongwa ye ya galikane shi na ko nasha niinimaitatu yini?3. Oshike twa pumbwa okutseya shi na ko nasha nUukwaniilwa waKa-lunga?

ONTOPOLWA 8

Uukwaniilwa waKalunga oshike?

Ombiimbeli otayi tu lombwele shike shi na ko nashanUukwaniilwa waKalunga?

Uukwaniilwa waKalunga otau ka ninga shike?

Uunake Uukwaniilwa waKalunga tau ka ningitha ehalolyaKalunga li gwanithwe kombanda yevi?

Page 78: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ngiini edhina lyaKalunga, nenge oku li ninga eyapuki? Nongiiniokuya kUukwaniilwa ku na ekwatathano nokugwanithwa kwe-halo lyaKalunga?

UUKWANIILWA WAKALUNGA OSHIKE?4 Uukwaniilwa waKalunga owo epangelo lya dhikwa po ku-

Jehova Kalunga, li na Omukwaniilwa a hogololwa kuye. OlyeOmukwaniilwa gwUukwaniilwa waKalunga? OJesus Kristus. Je-sus e li Omukwaniilwa oku vule aapangeli ayehe yopantu nohiithanwa “Omuwa gwaawa nOmukwaniilwa gwaakwaniilwa.”(Ehololo 17:14) Oku na oonkondo okulonga iilonga iiwanawa yivule yomupangeli kehe gwopantu, e vule nokuli nomupangelingoka e li dhingi mokati kaapangeli ayehe.

5 Uukwaniilwa waKalunga otau ka pangela okuza peni? MbelaJesus Kristus oku li peni? Oto dhimbulukwa nawa sho wi ilongakutya okwa li a dhipagelwa komuti gwomahepeko, nopo ndunokonima yethimbo okwa yumuka. Okathimbo okafupi konimayaashono, okwa londo a yi megulu. (Iilonga 2:33) Ano Uukwa-niilwa waKalunga ou li megulu. Omolwaashono Ombiimbelitayi u ithana ‘uukwaniilwa womegulu.’ (2 Timoteus 4:18, KB)Nonando Uukwaniilwa waKalunga ou li megulu, otau ka pange-la kombanda yevi alihe. — Ehololo 11:15, KB.

6 Omolwashike Jesus e li Omukwaniilwa a dhenga mbanda?Etompelo limwe olyo kutya ita ka sa we nandonando. Moku-yelekanitha Jesus naakwaniilwa yopantu, Ombiimbeli otayi mupopi kutya ye oku na ‘oonkondo dhomwenyo ihaagu yonwapo.’ (Aahebeli 7:16, KB) Shoka osha hala okutya iinima ayihe ii-wanawa mbyoka Jesus ta ningi otayi ka kalelela. Nota ka longashili iinima iikumithi niiwanawa.

7 Konakona ehunganeko ndika lyOmbiimbeli li na ko na-sha naJesus tali ti: “Ombepo yOMUWA otayi mu lambele,ombepo yowino noyoondunge, ombepo yomayele noyoo-nkondo, ombepo yuunongo noyokutila OMUWA — oye nota ka

4. Uukwaniilwa waKalunga oshike, nolye Omukwaniilwa gwawo?5. Uukwaniilwa waKalunga otau ka pangela okuza peni notau ka pange-la kombanda yashike?6, 7. Omolwashike Jesus e li Omukwaniilwa a dhenga mbanda?

Uukwaniilwa waKalunga oshike? 77

Page 79: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

nyanyukilwa etilo okutila OMUWA. Iha pangula pakutala kwo-meho, ye iha tokola pakuuva okandondo, ihe ohu uthile oo-nakuhepa nuuyuuki nota popile uuthemba woohepele moshi-longo.” (Jesaja 11:2-4) Oohapu ndhoka otadhi ulike kutya Jesusota ka kala Omukwaniilwa omuyuuki noku na olukeno sho tapangele aantu kombanda yevi. Mbela owa hala okupangelwa ko-mupangeli a tya ngawo?

8 Uushili ulwe u na ko nasha nUukwaniilwa waKalunga owokutya: Jesus ita ka pangela oye awike. Otapu ka kala yamwemboka taya ka pangela pamwe naye. Pashiholelwa, omuyapo-stoli Paulus okwa lombwelele Timoteus a ti: “Ngele tatu tsikileniokwiidhidhimika, otatu ka pangeleni wo pamwe naye.” (2 Timo-teus 2:12) Paulus naTimoteus nosho wo aadhiginini ooyakwa-wo mboka ya hogololwa kuKalunga otaya ka pangela pamwe na-Jesus mUukwaniilwa womegulu. Mbela aantu yangapi taya kakala ye na uuthembahenda mboka?

9 Ngaashi sha popiwa mOntopolwa onti-7 yembo ndika,omuyapostoli Johannes okwa li a pewa emoniko moka a mono“Onzigona [Jesus Kristus] a thikama kondundu yaSioni [ondo-ndo ye yomegulu yopaukwaniilwa]. Pamwe nOnzigona [opwa]li aantu 144 000 mboka ya ndhindhilikwa edhina lye nolyaHemiipala yawo.” Oolye mboka ye li 144 000? Johannes okwe tulombwele a ti: “Oyo ohaa landula Onzigona shaa mpoka ta yi.Oyo oya kulilwa mo maantu ooyakwawo noyo aatango okuya-mbelwa Kalunga nOnzigona.” (Ehololo 14:1, 4) Oyo aalandu-li yaJesus Kristus aadhiginini ya hogololwa nelalakano lyoku kapangela pamwe naye megulu. Konima ngele ya yumudhilwaomwenyo gwoku ka kala megulu okuza meso, otaya “ka pange-la” pamwe naJesus mboka ye li kombanda yevi. (Ehololo 5:10)Okuza kethimbo lyaayapostoli, Kalunga okwa kala ta hogololaAakriste aadhiginini opo ya gwanithe po omwaalu 144 000.

10 Elongekidho ndyoka opo aantu ya pangelwe kuJesus nosho

8. Oolye taya ka pangela pamwe naJesus?9. Aantu yangapi taya ka pangela pamwe naJesus, nuunake Kalunga atameke oku ya hogolola?10. Omolwashike shi li elongekidho lyopahole sho Jesus nosho wo144 000 taya ka pangela aantu?

78 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 80: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

wo kaantu 144 000 oli li oshinima shopahole. Shotango, Jesusokwa tseya kutya okukala omuntu kombanda yevi nokumonaiihuna okwa tya ngiini. Paulus okwa ti kutya Jesus ‘ke shi ngokakee uvitile uunkundi wetu olukeno, ihe oye ngoka a makelwamiinima ayihe ngashika tse, ihe ina yona.’ (Aahebeli 4:15; 5:8)Aapangeli pamwe naye nayo oya mono iihuna noyi idhidhimi-ke ye li aantu kombanda yevi. Kakele kaashono, oya kondja no-kwaagwanenena noyi idhidhimikile omikithi dhomaludhi age-he. Odhoshili kutya otaya ka kala ye uvite ko omaudhigu ngokahaga adha aantu.

UUKWANIILWA WAKALUNGA OTAU KA NINGA SHIKE?11 Sho Jesus a popi kutya aalongwa ye oye na okugalikana Uu-

kwaniilwa waKalunga u ye, okwa ti wo kutya oye na okugalika-na opo ehalo lyaKalunga li gwanithwe ‘kombanda yevi ngaashimegulu.’ Kalunga okwa kala megulu, nehalo lye olya kala aluhetali gwanithwa kaayengeli aadhiginini yomegulu. Ihe mOnto-polwa onti-3 yembo ndika, otwi ilonga kutya omuyengeli gu-mwe omwiinayi okwe etha po okulonga ehalo lyaKalunga e taningitha Adam naEva ya yone. MOntopolwa onti-10, otatu kiilonga oshindji shi na ko nasha naashoka Ombiimbeli tayi ti ko-mbinga yomuyengeli ngoka omwiinayi, ngoka hi ithanwa Sa-tana Ondiaboli. Satana niishitwa iikwawo yopambepo mbyokaya hogolola oku mu landula, hayi ithanwa oompwidhuli, oya liye ethiwa ya kale megulu uule wokathimbo. Onkee ano, pethi-mbo mpono haayehe mboka ya li megulu ya li taya longo ehalolyaKalunga. Ihe sho Uukwaniilwa waKalunga wa tameke okupa-ngela, inashi kala we shi li ngawo. Omukwaniilwa omupe ngokaa langekwa po, Jesus Kristus, okwa li a kondjitha Satana. — Eho-lolo 12:7-9.

12 Oohapu dhopahunganeko tadhi landula otadhi hokolo-la shoka sha ningwa po, sho tadhi ti: “Ongame onduuvu ewi enene megulu tali ti: ‘Ngashingeyi ehupitho lyaKa-lunga olye ya! Ngashingeyi Kalunga okwa holola oonkondo

11. Omolwashike Uukwaniilwa waKalunga wa pumbiwa opo ku shilipa-lekwe kutya ehalo lyaKalunga otali gwanithwa megulu?12. Iiningwanima iyali ya simana yini ya hokololwa mEhololo 12:10?

Uukwaniilwa waKalunga oshike? 79

Page 81: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

dhuukwaniilwa we. Ngashingeyi Kristus okwa holola oonkondodhe dhokupangela. Oshoka omutamaneki gwaamwatate [Sata-na], ngoka ha thikama koshipala shaKalunga omutenya nuusi-ku, oku umbwa mo megulu.’” (Ehololo 12:10) Mbela owa ndhi-ndhilika iiningwanima iyali ya simana noonkondo mbyoka yahokololwa kovelise ndjoka yOmbiimbeli? Shotango, Uukwanii-lwa waKalunga owa tameke okupangela u na Jesus oye omupa-ngeli. Oshitiyali, Satana oku umbwa mo megulu, u umbilwa ko-mbanda yevi.

13 Oshike mbela sha li oshizemo shiiningwanima mbyoka iya-li? Shi na ko nasha naashoka sha ningwa po megulu, otatu leshataku ti: “Onkee ano nyanyukweni, ne omagulu naantu amuhemboka mu li mo!” (Ehololo 12:12) Eeno, aayengeli aadhigini-ni megulu oya nyanyukwa molwaashoka kehe gumwe meguluomudhiginini kuJehova Kalunga, nomolwaashoka Satana noo-mpwidhuli dhe kaye mo we. Omu na ombili nuukumwe thilu-thilu. Ngashingeyi ehalo lyaKalunga otali gwanithwa megulu.

14 Ihe ongiini shi na ko nasha nevi? Ombiimbeli otayi ti:“[Yaye evi nefuta, OB-1954]! Oshoka omuhindadhi okwa kulu-kile kune u udha ondjahi, sho e shi shi kutya oku na ko ashikeokathimbo okafupi kowala.” (Ehololo 12:12) Satana okwa geyamolwaashoka u umbwa mo megulu nomolwaashoka e na koowala okathimbo okafupi. Molwondjahi ye, ote etitha omau-dhigu nenge ‘ooyaye’ kombanda yevi. Otatu ki ilonga oshindjishi na ko nasha ‘nooyaye’ ndhoka montopolwa tayi landula. Ihemokudhiladhila kiinima ayihe mbyoka, otatu vulu okupula tatuti: Ongiini Uukwaniilwa tau vulu okuningitha ehalo lyaKalungali gwanithwe kombanda yevi?

15 Dhimbulukwa kutya ehalo lyaKalunga li na ko nasha neviolini. Owe shi ilonga nale mOntopolwa onti-3. MuEden, Kalu-nga oku ulike kutya okwa li a hala evi ndika li kale oparadisayu udha aantu aayuuki ihaaya si. Satana okwa ningitha AdamnaEva ya yone, naashoka osha li sha gumu egwanitho lyeha-lo lyaKalunga li na ko nasha nevi. Ihe nonando ongaaka, eha-

13. Sho Satana u umbwa mo megulu, oshizemo osha li shike?14. Oshike sha ningwa po sho Satana u umbilwa kombanda yevi?15. Ehalo lyaKalunga li na ko nasha nevi olini?

80 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 82: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

lo lyaKalunga inali lunduluka. Elalakano lye opo ‘aayuuki ya kathigulule evi e taa kala mo sigo aluhe’ opo li li natango. (Episa-lomi 37:29) Uukwaniilwa waKalunga otau ke li gwanitha. Omo-mukalo guni?

16 Konakona ehunganeko ndyoka tali adhika muDaniel 2:44(KB). Otali lesha tali ti: “Pomasiku gaakwaniilwa mbeyaka Ka-lunga nguka komegulu ota ka dhika uukwaniilwa itaau ka tekapo sigo aluhe, nepangelo lyawo itali ka gandjwa koshigwana shi-lwe. Ihe owo otau ka nyanyagula notau ka teyagula omaukwa-niilwa agehe noku ga hulitha po, ihe wo wene tau ka kala sigoaluhe.” Mbela ovelise ndjoka otayi tu lombwele shike shi na konasha nUukwaniilwa waKalunga?

17 Shotango, otayi tu lombwele kutya Uukwaniilwa waKalu-nga owa li tau ka dhikwa po megulu “pomasiku gaakwaniilwambeyaka” nenge manga omaukwaniilwa galwe opo ge li nata-ngo. Oshitiyali, otayi tu lombwele kutya Uukwaniilwa otau kakala po sigo aluhe. Itau ka sindwa noitau ka pingenwa po ke-pangelo lilwe lyi ili. Oshititatu, otu wete kutya otapu ka kalaiita pokati kUukwaniilwa waKalunga nomaukwaniilwa guuyu-ni mbuka. Uukwaniilwa waKalunga otau ka sindana. Hugunina,owo awike tau ka kala tau pangele aantu. Opo nduno aantu ota-ya ka nyanyukilwa epangelo lya dhenga mbanda ndyoka inaayamona nando onale.

18 Ombiimbeli otayi popi oshindji shi na ko nasha niita mbyo-ka yahugunina pokati kUukwaniilwa waKalunga nomapange-lo guuyuni mbuka. Pashiholelwa, otayi ti kutya sho ehulilo talihedha popepi, oombepo dhuuwinayi otadhi ka taandeleka ii-fundja opo dhi pukithe ‘aakwaniilwa yokombanda yevi ali-he.’ Mbela onelalakano lyashike? ‘Okuhanganitha aakwaniilwaya ka hinge iita mesiku enene lyaKalunga Omunankondoadhi-he.’ Aakwaniilwa yokombanda yevi otaya ka gongelwa “pehalandyoka hali ithanwa mOshihebeli Armagedon.” (Ehololo 16:14,16) Osha yela okuza moovelise ndhoka mbali kutya olugodhi

16, 17. Daniel 2:44 ote tu lombwele shike shi na ko nasha nUukwanii-lwa waKalunga?18. Iita yahugunina mbyoka tayi ka kondjwa pokati kUukwaniilwa wa-Kalunga nomapangelo guuyuni mbuka ohayi ithanwa ngiini?

Uukwaniilwa waKalunga oshike? 81

Page 83: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

lwahugunina ndoka talu ka kondjwa pokati komapangelo gaa-ntu nUukwaniilwa waKalunga ohalu ithanwa iita yaArmagedon.

19 Mbela Uukwaniilwa waKalunga otau ka gwanitha po shi-ke okupitila miita yaArmagedon? Dhiladhila natango kombi-nga yehalo lyaKalunga li na ko nasha nevi. Elalakano lyaJehovaKalunga olyo kutya evi li udhithwe aantu aayuuki noya gwa-nenena taye mu longele mOparadisa. Mbela oshike tashi imbishoka shi ningwe ngashingeyi? Shotango, otu li aalunde noha-tu ehama nokusa. Ihe otwi ilonga mOntopolwa onti-5 kutya Je-sus okwa sa molwetu opo tu vule okukala nomwenyo sigo alu-he. Otashi vulika to dhimbulukwa oohapu ndhoka dha nyolwamEvaangeli lyaJohannes tadhi ti: “Oshoka osho ngeyi Kalunga akala e hole uuyuni, oye a gandja Omwana awike, opo shaa ngo-ka te mu itaale, kaa kane, ihe a kale e na omwenyo gwaaluhe.”— Johannes 3:16.

20 Uupyakadhi ulwe owo kutya aantu oyendji ohaya longo ii-longa iiwinayi. Ohaya popi iifundja, ohaya kengelele nohayahondele. Inaya hala okulonga ehalo lyaKalunga. Aantu mbo-ka haya longo iilonga iiwinayi otaya ka hanagulwa po pethi-mbo lyiita yaKalunga yaArmagedon. (Episalomi 37:10) Ihe eto-mpelo lilwe natango kutya omolwashike ehalo lyaKalunga itaaligwanithwa kombanda yevi olyo kutya omapangelo ihaga la-dhipike aantu ye shi ninge. Omapangelo ogendji oga kala gankundipala mokupangela kwago, omakwanyanya noga yonuka.Ombiimbeli otayi popi shu ukilila tayi ti: “Omuntu ta pangeleomukwawo noku mu pangelela oshiponga.” — Omuuvithi 8:9,OB-1954.

21 Konima yiita yaArmagedon, aantu otaya ka kala owala kohiyepangelo limwe alike, Uukwaniilwa waKalunga. Uukwaniilwamboka otau ka gwanitha po ehalo lyaKalunga notau ke etela aa-ntu omalaleko nuuyamba omakumithi. Pashiholelwa, kohi ye-pangelo lyUukwaniilwa Satana noompwidhuli dhe otaya ka ma-ngwa. (Ehololo 20:1-3) Oonkondo dheyambo lyaJesus otadhi ka

19, 20. Oshike tashi imbi ehalo lyaKalunga li gwanithwe kombandayevi ngashingeyi?21. Uukwaniilwa otau ka ningitha ngiini ehalo lyaKalunga li gwanithwekombanda yevi?

82 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 84: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Okuumbwa mo megulu kwaSatananoompwidhuli dhe okwe etitha

ooyaye kombanda yevi.Masiku omaupyakadhi ga tya

ngaaka otaga ka hula po

Page 85: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

tulwa miilonga opo aantu aadhiginini kaaya kale we taye ehamanokusa. Pehala lyaashono, kohi yepangelo lyUukwaniilwa otayaka vula okukala nomwenyo sigo aluhe. (Ehololo 22:1-3) Evi ota-li ka ningwa oparadisa. Kungawo, Uukwaniilwa otau ka ningi-tha ehalo lyaKalunga li gwanithwe kombanda yevi notau ka ya-pulitha edhina lye. Mbela shoka otashi ti shike? Otashi ti kutyahugunina, kohi yUukwaniilwa waKalunga, kehe gumwe ngokata ka kala nomwenyo ota ka simaneka edhina lye.

UUNAKE UUKWANIILWAWAKALUNGA TAU KA KATUKA ONKATU?

22 Sho Jesus a li a lombwele aalanduli ye ya galikane taya ti:“Uukwaniilwa woye nau ye,” osha li sha yela kutya Uukwanii-lwa kawa li we ya pethimbo ndyono. Mbela owe ke ya sho Jesusa londo kegulu? Aawe, molwaashoka Petrus naPaulus oya popikutya konima sho Jesus a yumudhwa, ehunganeko ndyoka li limEpisalomi 110:1 olya li lye mu gwanithilwa, sho tali ti: “OMU-

WA [Jehova] okwa lombwele omuwa gwandje . . . : ‘Kuutumbampaka kolulyo lwandje, sigo tandi tula aatondi yoye kohi yoo-mpadhi dhoye.’” (Iilonga 2:32-35; Aahebeli 10:12, 13) Opwa lipu na okupita ethimbo.

23 Opwa li pu na okupita ethimbo li thike peni? Methelemu-mvo eti-19, aakonakoni yOmbiimbeli yashili oya li ya yalula ku-tya ethimbo ndyoka olya li tali ka hula po mo 1914. (Shi na konasha nomumvo ngoka, tala Oshigwedhelwako pepandja 215-

22. Otu shi shi ngiini kutya Uukwaniilwa waKalunga kawa li we ya shoJesus a li kombanda yevi nenge nziya konima sho a yumuka?23. (a) Uukwaniilwa waKalunga owa tameke okupangela uunake?(b) Oshike tashi ka kundathanwa montopolwa tayi landula?

Kohi yepangelo lyUukwaniilwa, ehalo lyaKalunga otalika gwanithwa kombanda yevi ngaashi megulu

84 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 86: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

218.) Iiningwanima yuuyuni mbyoka ya tameka mo 1914 ota-yi koleke kutya eyalulo lyaakonakoni yOmbiimbeli yashili mbo-ka oli li mondjila. Egwanitho lyehunganeko lyOmbiimbeli otaliulike kutya mo 1914, Kristus okwa ningi Omukwaniilwa nUu-kwaniilwa waKalunga womegulu owa li wa tameke okupangela.Onkee ano, otu li ‘mokathimbo okafupi kowala’ hoka Satana ena ko natango. (Ehololo 12:12; Episalomi 110:2) Otatu vulu wookupopya nuushili kutya masiku Uukwaniilwa waKalunga otauka katuka onkatu okuningitha ehalo lye li gwanithwe komba-nda yevi. Mbela ito zimine kutya shoka onkundana ombwana-wa? Mbela owi itaala kutya shoka oshoshili? Ontopolwa tayilandula otayi ke ku kwathela u mone kutya Ombiimbeli otayipopi lela iinima mbika.

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Uukwaniilwa waKalunga owo epangelo lyo-megulu li li miikaha yaJesus Kristus e li Omu-kwaniilwa, naapangeli pamwe naye 144 000 yakuthwa maantu. — Ehololo 14:1, 4.

ˇ Uukwaniilwa owa tameke okupangela mo 1914,nokuza mpono Satana oku umbwa mo megulu,u umbilwa kombanda yevi. — Ehololo 12:9.

ˇ Uukwaniilwa waKalunga masiku otau ka ha-nagula po omapangelo gopantu, nevi otali kaninga oparadisa. — Ehololo 16:14, 16.

Uukwaniilwa waKalunga oshike? 85

Page 87: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

MBELA owa tala nale oonkundana ko-TV nenge wa pulake-na oonkundana koradio e to ipula to ti: ‘Uuyuni mbuka owuuka peni?’ Iinima yinikitha oluhodhi otayi ningwa ombaadhili-la noinaashi tegelelwa nomolwaashono kapu na omuntu ngokata vulu okutseya shoka tashi ka ningwa monakuyiwa, nokuli na-ndo omo mesiku tali landula. (Jakob 4:14) Ihe Jehova okwe shitseya. (Jesaja 46:10) Oohapu dhe, Ombiimbeli, odha hungane-ke okuza nalenale iinima iiwinayi mbyoka tayi ningwa methi-mbo lyetu nosho wo iinima iiwanawa mbyoka tayi ka ningwamonakuyiwa yi li popepi.

2 Jesus Kristus okwa popi shi na ko nasha nUukwaniilwa wa-Kalunga, mboka tau ka hulitha po uukolokoshi nokuninga evioparadisa. (Lukas 4:43, KB) Aantu oya li ya hala okutseya kutyaUukwaniilwa owa li tau ke ya uunake. Aalongwa yaJesus oya linokuli ye mu pula ya ti: ‘Endhindhiliko lyokuya kwoye nolyehu-lilo lyuuyuni olini?’ (Mateus 24:3, OB-1954) Jesus okwe ya ya-mukula ta ti kutya oJehova Kalunga awike a tseya naanaa kutyaehulilo lyuuyuni mbuka otali ke ya uunake. (Mateus 24:36) IheJesus okwa hunganeke iinima mbyoka ya li tayi ka ningwa owa-

1. Openi tatu vulu okwiilonga shi na ko nasha nonakuyiwa?2, 3. Epulo lini aalongwa ya li ya pula Jesus, nokwa li e ya yamukulangiini?

ONTOPOLWA 9

Mbela otu li‘momasiku gahugunina’?

Iiningwanima yini tayi ningwa methimbo lyetuya hunganekwa mOmbiimbeli?

Oohapu dhaKalunga otadhi ti ngiini shi na ko nashaniikala yaantu ‘momasiku gahugunina’?

Iinima iiwanawa yini ya hunganekwa kOmbiimbelishi na ko nasha ‘nomasiku gahugunina’?

Page 88: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

la manga Uukwaniilwa inaau etela aantu ombili negameno lya-shili. Shoka a hunganeke otashi ningwa ngashingeyi.

3 Manga inaatu konakona shoka tashi ulike kutya otu li pe-thimbo ‘lyehulilo lyuuyuni,’ natu konakoneni paufupi shi nako nasha niita mbyoka inaayi monika nando onale komuntugwontumba. Oya kondjwa megulu kaashi wetike, ihe iilanduli-ko yayo oye tu guma.

IITA MBYOKA YA KONDJWA MEGULU4 Ontopolwa ya tetekele yembo ndika oya yelitha kutya Jesus

Kristus okwa ninga Omukwaniilwa megulu mo 1914. (Daniel7:13, 14) Nziya sho Jesus a ningi Omukwaniilwa, okwa katukaonkatu. Ombiimbeli otayi ti: “Megulu omwa tukuluka olugo-dhi. Mikael [edhina limwe lyaJesus] naayengeli ye oya kondjithaoshikoko [Satana Ondiaboli] pamwe naayengeli yasho.”� Satananaayengeli ye aawinayi, oompwidhuli, oya sindwa miita moka etayu umbwa mo megulu, yu umbilwa kombanda yevi. AamatiyaKalunga yopambepo aadhiginini oya li ya nyanyukwa sho Sa-tana noompwidhuli dhe ya tidhwa mo megulu. Ihe aantu kayali ya nyanyukwa. Pehala lyaashono, Ombiimbeli oya hunganeketayi ti: “[Yaye evi nefuta, OB-1954]. Oshoka omuhindadhi okwakulukile kune u udha ondjahi, sho e shi shi kutya oku na koashike okathimbo okafupi kowala.” — Ehololo 12:7, 9, 12.

5 Ndhindhilika kutya oshizemo shiita mbyoka ya kondjwamegulu osha li ngiini. Molwaashoka Satana okwa li a geya noo-nkondo, okwa li te ke etela mboka ye li kombanda yevi ooyayenenge omaupyakadhi. Ngaashi to ke shi mona, otu li ngashinge-yi methimbo ndyoka lyomaupyakadhi. Ihe itali ka kala po ethi-mbo ele — otali ka kala po “okathimbo okafupi kowala.” Satananaye oku shi shi nokuli. Ombiimbeli otayi ulike kethimbo ndyo-ka kutya oli li ‘omasiku gahugunina.’ (2 Timoteus 3:1, OB-1954)Inatu nyanyukwa tuu sho masiku Kalunga ta ka hulitha po

� Opo u mone uuyelele mboka tau ulike kutya Mikael olyo edhina li-lwe lyaJesus Kristus, tala Oshigwedhelwako pepandja 218-219.

4, 5. (a) Oshike sha li sha ningwa megulu nziya sho Jesus a ningiOmukwaniilwa? (b) PaHololo 12:12, oshike sha li tashi ke etithwa kiitambyoka ya kondjwa megulu?

Mbela otu li ‘momasiku gahugunina’? 87

Page 89: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

enwethomo lyOndiaboli kombada yevialihe! Natu konakoneni yimwe yomiini-ma ya hunganekwa mOmbiimbeli mbyo-ka tayi ningwa ngashingeyi. Shoka otashiulike kutya otu li momasiku gahuguninanosho wo kutya Uukwaniilwa waKalungamasiku otau ke etela mboka ye hole Jeho-va omalaleko nuuyamba taga kalelele. Ta-ngo natu konakoneni ano iiningwanimaine yi na ko nasha nendhindhiliko ndyo-ka Jesus a ti kutya olyo tali ka ndhindhili-kitha ethimbo ndyoka tu li mulyo.

IININGWANIMA IINENE YI NA KONASHA NOMASIKU GAHUGUNINA6 “Iigwana otayi ka thikama okukondji-

thathana, iilongo otayi ka matukilatha-na.” (Mateus 24:7) Aantu omamiliyonaoya li ya dhipagwa miita methelemu-mvo lya piti. Omunandjokonona gumweOmubritania okwa nyola a ti: “Methele-mumvo eti-20, omwa li mwa dhipagwaaantu oyendji mondjokonona ayihe. . . .Olya li ethelemumvo moka mwa kalatamu kondjwa iita konyala ethimbo alihenopwa li owala oompito oonshona shokaapwa li iita.” Olopota ya za kehanganondyoka hali konakona iiningwanima yo-muuyuni oya ti: “Omuyalu gwaantumboka ya ninga iihakanwa yiita me-thelemumvo [eti-20] ogu thike pomuyalugwaantu mboka ya sa miita okuza methe-lemumvo lyotango AD sigo omo 1899,gwi indjipalekwa lutatu.” Aantu ye vuli-the pomamiliyona 100 oya sa omolwiita

6, 7. Ongiini oohapu dhaJesus dhi na ko na-sha niita nondjala tadhi gwanithwa nena?

88

Page 90: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

okuza mo 1914. Aantu omamiliyona oyamona iihuna molwaashoka ya silwa aa-holike yawo miita. Otashi vulika nango-ye wa silwa omuholike pamukalo gwa tyangaaka.

7 ‘Otaku ke ya ondjala.’ (Mateus 24:7)Aanongononi otaya ti kutya okulongwakwiikulya okwi indjipala noonkondomuule woomvula 30 dha piti. Ihe nandoongaaka, ondjala opo yi li natango mo-lwaashoka aantu oyendji kaye na iimali-wa ya gwana yokulanda iikulya nengeomapya moka taya vulu okukuna iiku-nwa. Miilongo mbyoka opo tayi putu-ka, aantu ye vulithe pomamiliyona eyuviohaya hupu owala modola yimwe yaA-merika mesiku nenge koshimaliwa oshi-shona shi vulike kwaashoka. Oyendji yo-muyo oya konenwa kondjala. EhanganolyUukalinawa mUuyuni olya tengenekekutya omanyutu ogo unene haga dhipa-ga aanona ye vulithe pomamiliyona gata-no omumvo kehe.

8 “Otaku ke ya omakakamo gevi oma-tilithi.” (Lukas 21:11) Ehangano lyaatse-yivi yokoAmerika olya ti kutya omumvokehe okwa tegelelwa pu ningwe omaka-kamo gevi omanene guupokati wu li 19.Omakakamo gevi ngoka okwa tegelelwaga kale ge na oonkondo okuteyagula poomatungo nokutendeka evi. Konyalaomumvo kehe opwa holoka omakakamogevi omanene ngoka ga hanagula po thi-luthilu omatungo. Uuyelele mboka wu li

8, 9. Oshike tashi ulike kutya omahunganekogaJesus ge na ko nasha nomakakamo gevi no-sho wo omalega oga gwanithwa?

89

Page 91: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

po otawu ulike kutya omakakamo gevioga faalela oomwenyo dhaantu ye vuli-the poomiliyona mbali okuza mo 1900.Onzo yimwe yomauyelele otayi ti: “Ehu-mokomeho ndyoka lya ningwa po olyashonopeka owala kashona omwaalu gwa-ntu mboka haya si mugo.”

9 ‘Otaku ke ya omalega.’ (Lukas 21:11)Nonando opwa ningwa omahumokome-ho muunamiti, aantu otaya hepekwa na-tango komikithi ndhoka dha kala ko nalenaandhoka opo dhe ya. Olopota yimweotayi ti kutya omikithi 20 dha tseyikanawa, mwa kwatelwa o-TB, omalaria no-sho wo oshimela, odhi indjipala muulewoomvula omulongo opo dha zi ko, na-dhimwe otadhi nyengana okupangwa.Opwa holoka nokuli omikithi 30 lwaa-mpono omipe. Dhimwe dhomudho ka-dhi na natango epango nohadhi dhipagaaantu.

IIKALA YAANTU MOMASIKUGAHUGUNINA

10 Kakele kokupopya shi na ko na-sha niiningwanima yontumba yuuyuni,Ombiimbeli oya hunganeke kutya oma-siku gahugunina otaga ka ndhindhili-kilwa wo kelunduluko miikala yaantu.Omuyapostoli Paulus okwa hokolo-la nkene aantu oyendji taya ka kalaye li. MuTimoteus omutiyali 3:1-5 (OB-1954), otatu lesha mo taku tiwa: ‘Mo-masiku gahugunina otaku ya omathi-

10. Iikala yini mbyoka ya hunganekwa mu-Timoteus omutiyali 3:1-5 u wete maantunena?

90

Page 92: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

mbo omadhigu.’ Paulus okwa tumbulayimwe yomiikala yaantu, a ti kutya otayaka kala

ˇ yi iholeˇ ye hole elikoˇ ihaa vulika kaakuluntuˇ ihaa pandulaˇ kaaye na oholeˇ aakaaneidhilikoˇ aadhudhuˇ ye hole olundundu peha

lyokuhola Kalungaˇ oyo ye na emoniko lyowala

lyetilokalunga, ihe oonkondodhalyo ye dhi idhimbike

11 Mbela aantu momudhingoloko gwe-ni osho ye li ngawo? Kapu na omalimbi-lilo kutya osho ye li ngawo. Kehe pamweopu na aantu mboka ye na iikala iiwina-yi. Shoka otashi ulike kutya Kalunga otaka katuka onkatu masiku, molwaasho-ka Ombiimbeli otayi ti: “Aakaanakalunganando naa kale muulinawa ya fa omwii-dhi omutalala, aakolokoshi nando naahupe nawa, ayehe otaa ka dhimwa po thi-lu.” — Episalomi 92:7.

IININGWANIMA YINYANYUDHA12 Omasiku gahugunina ogu udha

11. Episalomi 92:7 otali hokolola shike shokatashi ka ningilwa aakolokoshi?12, 13. Ongiini ‘ontseyo’ yi indjipala pethi-mbo ndika ‘lyehulilo lyuuyuni’?

91

Page 93: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

shili omaupyakadhi, ngaashi naanaa Ombiimbeli ya hungane-ke. Ihe muuyuni mbuka wu udha omaupyakadhi omu na iini-ngwanima yinyanyudha mokati kaalongeli yaJehova.

13 Embo lyOmbiimbeli lyaDaniel olya hunganeke tali ti:‘Ontseyo otayi ki indjipala.’ Ndjika oyo ontseyo yashili kombi-nga yaKalunga. Mbela shoka otashi ka ningwa uunake? ‘Ope-hulilo lyuuyuni.’ (Daniel 12:4) Unene tuu okuza mo 1914, Je-hova okwa kwathele mboka ye na lela ehalo oku mu longelaya mone euvoko lyomuule lyokuuva ko Ombiimbeli. Oyu uvako nawa oshili ya simana yi na ko nasha nedhina lyaKalunganomalalakano ge, ekuliloyambo lyaJesus Kristus, onkalo yoona-kusa nosho wo eyumuko. Kakele kaashono, aalongeli yaJeho-va oyi ilonga nkene ye na okukala nonkalamwenyo ndjoka tayiye etele uuwanawa notayi mu simanekitha. Oya mona wo euvo-ko lya yela li na ko nasha nonkandangala ndjoka tayi dhanwakUukwaniilwa waKalunga nosho wo nkene tau ku ukitha iinimakombanda yevi. Mbela ohaya longitha ngiini ontseyo ndjoka?Epulo ndyoka otali tu eta pehunganeko lilwe natango ndyokatali gwanithwa momasiku ngaka gahugunina.

14 Jesus Kristus okwa popi mehunganeko lye li na ko nasha“nehulilo lyuuyuni” waSatana, a ti: ‘Elaka ndika etoye [lyUukwa-niilwa, KB] otali ka uvithilwa aantu ayehe.’ (Mateus 24:3, 14) Ela-ka etoye nenge onkundana ombwanawa yUukwaniilwa ndjonotayi yelitha kutya Uukwaniilwa oshike, shoka tau ka ninga no-sho wo kutya ongiini tatu vulu okumona omalaleko nuuyambagawo, otayi uvithwa muuyuni auhe miilongo yi vulithe 230 no-momalaka ge vulithe 400. Oonzapo dhaJehova omamiliyonaotadhi uvitha nuulaadhi onkundana ombwanawa yUukwanii-lwa. Odha za ‘momihoko adhihe, momaludhi agehe, miigwa-na ayihe nomomalaka agehe.’ (Ehololo 7:9) Oonzapo ohadhiningi omakonakonombiimbeli gopegumbo oshali pamwe no-mamiliyona gaantu mboka ya hala okutseya kutya omalongogOmbiimbeli ogeni naanaa. Egwanitho lyehunganeko ndyokakali shi tuu ekumithi, unene tuu sho Jesus a hunganeke kutyaAakriste yashili otaya ka “tondwa kwaayehe”! — Lukas 21:17.

14. Onkundana ombwanawa yUukwaniilwa otayi uvithwa shi thike peninena, noolye taye yi uvitha?

92 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 94: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

“Elaka ndika etoye[lyUukwaniilwa, KB] otalika uvithilwa aantu ayehe.”— Mateus 24:14.

Page 95: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OTO KA NINGA PO SHIKE?15 Molwaashoka omahunganeko ogendji gOmbiimbeli otaga

gwanithwa nena, mbela ino zimina nando kutya otu li moma-siku gahugunina? Ngele onkundana ombwanawa yu uvithwasigo Jehova ta ti osha gwana, “ehulilo” otali ke ya shili. (Mate-us 24:14) “Ehulilo” olyo ethimbo ndyoka Kalunga ta ka yogolako uukolokoshi kombada yevi. Opo Jehova a hanagule po aye-he mboka taye mu pataneke owina, ota ka longitha Jesus no-sho wo aayengeli aanankondo. (2 Aatessalonika 1:6-9) Satananoompwidhuli dhe itaya ka pukitha we aantu. Konima yaasho-no, Uukwaniilwa waKalunga otau ke etela omalaleko nuuya-mba aantu ayehe mboka taya vulika kepangelo lyawo li li pau-yuuki. — Ehololo 20:1-3; 21:3-5.

16 Molwaashoka ehulilo lyonkalelo yaSatana oli li popepi,otwa pumbwa okwiipula ngeyi: ‘Mbela oshike ndi na okukalatandi ningi?’ Oshi li pandunge okutsikila okwiilonga oshindjishi na ko nasha naJehova naashoka a tegelela tu ninge. (Jo-hannes 17:3) Kala omukonakoni gwOmbiimbeli a mana mo.Shi ninga omukalondjigilile gwoye okweendathana naambo-ka taya kambadhala okulonga ehalo lyaJehova. (Aahebeli 10:24, 25) Mona ontseyo oyindji ndjoka Jehova Kalunga ta gandjakaantu muuyuni auhe, e to ningi omalunduluko ga pumbiwamonkalamwenyo yoye opo u kale wa hokiwa kuye. — Jakob4:8.

17 Jesus okwa hunganeke kutya aantu oyendji otaye ki ipwi-lilikila uunzapo mboka kutya otu li momasiku gahugunina.Okuhanagulwa po kwaakolokoshi otaku ke ya ombaadhilila.Ngaashi omufuthi he ya uusiku, ehanagulo otali ka adha aa-ntu oyendji inaashi tegelelwa. (1 Aatessalonika 5:2) Jesus okwalondodha a ti: “Ngaashi sha li pethimbo lyaNoowa, osho tuutaku ka kala, uuna Omuna gwOmuntu te ya. Ngaashi aantu

15. (a) Mbela owi itaala kutya otu li momasiku gahugunina, nomolwa-shike? (b) “Ehulilo” otali ka tya shike kwaamboka taya pataneke Jehovanosho wo kwaamboka taya vulika kepangelo lyUukwaniilwa we?16. Otashi ka kala shi li pandunge u ninge shike?17. Omolwashike ehanagulo lyaakolokoshi tali ka adha aantu oyendjiinaashi tegelelwa?

94 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 96: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ya li pethimbo ndiyaka lya tetekele eyelu, ya kala taa li notaanu, taa hokana notaa hokanitha, sigo esiku ndyoka Noowa a yimonguluwato, yo inaye shi tseya, sigo eyelu lye ya nolye ya ha-nagula po ayehe, osho tuu taku ka kala, uuna Omuna gwOmu-ntu te ya.” — Mateus 24:37-39.

18 Onkee ano Jesus okwa li a lombwele aapulakeni ye a ti:“Ikotokeleni ne yene! Inamu etha, omadhiladhilo geni ga luu-dhikwe kiituthi nokuunkolwi nokiimpwiyu [yopauyuni], opoesiku ndyoka lyaaye m

´u adhe ombadhilila. Oshoka otali ya

ongomwigo, tali akele aantu ayehe kombanda yevi alihe. Tona-teni, ne mu galikane ethimbo kehe, mu mone oonkondo dho-ku m

´u pititha mumbika ayihe tayi ka ningwa, nokuthikama

[mwa hokiwa] koshipala shOmuna gwOmuntu.” (Lukas 21:34-36) Oshi li pandunge okupulakena koohapu dhaJesus. Omo-lwashike mbela? Omolwaashoka mboka ya hokiwa kuJehovaKalunga nosho wo ‘kOmuna gwOmuntu,’ Jesus Kristus, oye naetegameno lyoku ka hupa pehulilo lyuuyuni waSatana noku-kala nomwenyo sigo aluhe muuyuni uupe uukumithi mbokau li popepi. — Johannes 3:16; 2 Petrus 3:13.

18. Elondodho lyaJesus lini tu na okupulakena kulyo?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Omasiku gahugunina otaga ndhindhilikilwakiita, ondjala, omakakamo gevi nosho woomalega. — Mateus 24:7; Lukas 21:11.

ˇ Momasiku ngaka gahugunina, aantu oyendjioyi ihole, oye hole eliko noye hole olundundupeha lyokuhola Kalunga. — 2 Timoteus 3:1-5,yelekanitha OB-1954.

ˇ Momasiku ngaka gahugunina, elaka etoyenenge onkundana ombwanawa yUukwaniilwaotayi uvithwa muuyuni auhe. — Mateus 24:14,yelekanitha KB.

Mbela otu li ‘momasiku gahugunina’? 95

Page 97: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OKUTSEYA omuntu olundji ohaku kala kwa kwatela mo okwiilo-nga sha kombinga yuukwanegumbo waandjawo. Okutseya JehovaKalunga nako okwa kwatela mo okutseya nawa uukwanegumbowe waayengeli. Ombiimbeli otayi popi aayengeli ye li ‘oyana aama-ti yaKalunga.’ (Job 38:7, KB) Mbela onkandangala yini taya dhanamokugwanithwakwelalakano lyaKalunga? Mbelaoyadhanaonka-ndangala mondjokonona yaantu? Mbela aayengeli otaya vulu okuku ningila sha monkalamwenyo? Ngele osho, ongiini mbela?

2 Ombiimbeli oya popya shi na ko nasha naayengeli iikandoomathele. Natu konakoneni gamwe gomomanyolo ngoka tagapopi aayengeli opo tu ilongeni oshindji kombinga yawo. Aayengelioya shitwa kulye? Aakolossa 1:16 otaya ti: “Kalunga okwa shitithaKristus iinimaayiheyomegulunoyokombandayevi.”Onkeeano ii-shitwa ayihe yopambepo mbyoka hayi ithanwa aayengeli oya shi-twa kuJehova Kalunga okupitila mOmwana gwosheeli. Aayengelioye li yangapi? Ombiimbeli otayi ulike kutya opwa shitwa aayenge-li omamiliyona omathele, naayehe oye na oonkondo. — Episalomi103:20.�

� Shi na ko nasha naayengeli aayuuki, Ehololo 5:11 (OB-1954) otali ti:‘Omwaalu gwawo ogwa li omayuvi omulongo lwomayuvi omulongo ne-yuvi lweyuvi.’ Onkee ano Ombiimbeli otayi ulike kutya Kalunga okwashiti aayengeli omamiliyona omathele.

1. Omolwashike twa hala okwiilonga kombinga yaayengeli?2. Aayengeli oya shitwa kulye, noye li yangapi?

ONTOPOLWA 10

Iishitwa yopambepo otayi vuluoku tu ningila shike?

Mbela aayengeli ohaya kwathele aantu?

Oombepo dhuuwinayi odha nwetha mo aantu ngiini?

Mbela otwa pumbwa okukala twa tilaoombepo dhuuwinayi?

Page 98: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

3 Oohapu dhaKalunga, Ombiimbeli, otadhi tu lombwele ku-tya sho evi lya shitwa, ‘oyana ayehe aamati yaKalunga oya nya-nyukwa.’ (Job 38:4-7, KB) Onkee ano aayengeli oya kala ko oku-za nale manga aantu inaaya shitwa, nomanga nokuli evi lya liinaali shitwa. Ovelise ndjoka yOmbiimbeli otayi ulike wo kutyaaayengeli oye na omaiyuvo, omolwaashono tayi ti kutya oya liya ‘nyanyukwa pamwe.’ Ndhindhilika kutya ‘oyana ayehe aamatiyaKalunga’ oya li ya nyanyukwa pamwe. Pethimbo ndyoka, aa-yengeli ayehe oya li oshitopolwa shuukwanegumbo wa hanganatau longele Jehova Kalunga.

EKWATHO NEGAMENO LYAAYENGELI4 Okuza sho iishitwa iidhiginini yopambepo ya mono nkene

aantu yotango taya shitwa, oya kala yi na ohokwe onene maa-ntu mboka tayi indjipala nosho wo mokugwanithwa kwelalaka-no lyaKalunga. (Omayeletumbulo 8:30, 31; 1 Petrus 1:11, 12) Ihemokweendela ko kwethimbo, aayengeli oya mono kutya aantuoyendji oye etha po okulongela Omushiti gwawo omunahole.Kapu na omalimbililo kutya shoka osha li sha yemateke aayenge-li aadhiginini. Mepingathano naashoka, ngele omuntu gumweta galukile kuJehova, ‘aayengeli ohaya kala ya nyanyukwa.’ (Lu-kas 15:10) Molwaashoka aayengeli oye na ko nasha lela nonkalo-nawa yaamboka taya longele Kalunga, itashi kumitha sho Jehovaa kala he ya longitha iikando niikando okukoleka nokugamenaaapiya ye aadhiginini kombanda yevi. (Aahebeli 1:7, 14) Tala kii-holelwa yimwe.

5 Aayengeli yaali oya li ya kwathele omulumentu omuyuukiLot noyanakadhona ya hupe mehanagulo lyaakolokoshi miila-ndo yaSodom naGomorra, moku ya pititha mo muyo. (Genesis19:15, 16) Omathelemimvo konima yaashono, omupolofeti Da-niel okwa li u umbilwa mekololo lyooniime, ihe inadhi mu ni-nga sha nokwa popi a ti: “Kalunga okwa tumu omuyengeli gwe, amutike omakana goonime.” (Daniel 6:22) Methelemumvo lyota-ngo E.N., omuyengeli gumwe okwa li a mangulula omuyapostoli

3. Job 38:4-7 ote tu lombwele shike shi na ko nasha naayengeli?4. Ombiimbeli otayi ulike ngiini kutya aayengeli aadhiginini oye na konasha naashoka aantu taya ningi?5. Iiholelwa yokukwathelwa kaayengeli yini tatu adha mOmbiimbeli?

Iishitwa yopambepo otayi vulu oku tu ningila shike? 97

Page 99: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Petrus mondholongo. (Iilonga 12:6-11) Natango aayengeli oya liya yambidhidha Jesus petameko lyuukalele we kombanda yevi.(Markus 1:13) Nokathimbo okafupi manga Jesus inaa sa, okwa lia holokelwa komuyengeli, e te “mu tsu omukumo.” (Lukas 22:43) Shoka kasha li tuu ehekeleko kuJesus pomathimbo ngoka gali ga simanenena monkalamwenyo ye!

6 Nena aayengeli ihaya holokele we aapiya yaKalunga komba-nda yevi ye wetike. Nonando ihaya monika we kaantu, aayengeliyaKalunga aanankondo ohaya gamene natango aapiya ye, unenetuu kiinima mbyoka ya nika oshiponga pambepo. Ombiimbeliotayi ti: “Omuyengeli gwOMUWA ota tonatele mboka haa vulikakOMUWA note ya hupitha moshiponga.” (Episalomi 34:7) Mbelaomolwashike oohapu ndhoka dhi na oku tu hekeleka noonko-ndo? Omolwaashoka opu na iishitwa yopambepo iikolokoshinoya nika oshiponga mbyoka ya hala oku tu hanagula po. Mbe-la oyo oolye? Oya za peni? Ongiini hayi kambadhala oku tu etelaoshiponga? Opo tu mone omayamukulo komapulo ngoka, natukonakoneni paufupi oshinima shoka sha ningwa petameko lyo-ndjokonona yaantu.

IISHITWA YOPAMBEPO MBYOKA YI LI AATONDI YETU7 Ngaashi twi ilonga mOntopolwa onti-3 yembo ndika, gu-

mwe gwomaayengeli okwe etha ehalo lyokupangela ooyakwawoli koke muye, nokungawo okwa tukuluthile Kalunga oshipotha.Konima yethimbo, omuyengeli ngoka okwa ka tseyika e li Sata-na Ondiaboli. (Ehololo 12:9, OB-1954) Uule womathelemimvo16 konima sho Satana a pukitha Eva, okwe shi pondola okuga-muna ko konyala aantu ayehe kuKalunga, kakele kaantu aashonamboka ya li aadhiginini, ngaashi Abel, Henok naNoowa. — Aahe-beli 11:4, 5, 7.

8 Pethimbo lyaNoowa, aayengeli yamwe oya li wo ya tukulu-thile Jehova oshipotha. Oya li ya thigi po omahala gawo muu-

6. (a) Aayengeli ohaya gamene ngiini aapiya yaKalunga nena? (b) Oma-pulo geni tatu ka kundathaneni ngashingeyi?7. Satana okwe shi pondola okugamuna ko aantu ye thike peni kuKalu-nga?8. (a) Oshe ende ngiini opo aayengeli yamwe ya ninge oompwidhuli?(b) Opo oompwidhuli dhi hupe pEyelu lyopethimbo lyaNoowa, odha lidha ningi po shike?

98 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 100: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

kwanegumbo waJehova womegulu nokuya kombanda yevi etaya lundulukile momalutu gopanyama. Omolwashike mbela?Otatu lesha muGenesis 6:2, taku tiwa: “Aamati aana yaKalungaoya tala aakadhona aana yaantu yo opala noya hokana mbo-ka ye yi ihogololele.” Ihe Jehova Kalunga ine etha iilonga yaa-yengeli mboka neyonuko ndyoka ya li ye etele aantu, yi tsikile.Okwe eta eyelu muuyuni auhe kombanda yevi, ndyoka lya ko-mbo po aakolokoshi ayehe, e ta hupitha owala aapiya ye aadhi-ginini. (Genesis 7:17, 23) Onkee ano, aayengeli aanashipotha ne-nge oompwidhuli oya li ya thininikwa ya thige po omalutu gawogopanyama e taya shuna megulu ye li iishitwa yopambepo. Oyali yi igameke kOndiaboli ndjoka ya ningi ‘omukuluntu gwoo-mpwidhuli.’ — Mateus 9:34.

“Kalunga okwa tumu omuyengeli gwe,a mutike omakana goonime.”

— Daniel 6:22

Iishitwa yopambepo otayi vulu oku tu ningila shike? 99

Page 101: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

9 Sho aayengeli mboka ihaaya vulika ya li ya shuna megulu, yongaashi omupangeli gwawo Satana, kaya li we taya vulu okukalaoshitopolwa shuukwanegumbo waKalunga waayengeli. (2 Petrus2:4) Nonando nena itaya vulu okulundulukila momalutu gopa-nyama, otaya nwetha mo natango aantu nenwethomo ewinayinoonkondo. Kekwatho lyoompwidhuli ndhoka, Satana ‘ota pu-kitha uuyuni auhe.’ (Ehololo 12:9; 1 Johannes 5:19) Ngiini? Oo-mpwidhuli ohadhi longitha unene omikalo ndhoka dha nuninaokupukitha nadho aantu. (2 Aakorinto 2:11) Natu konakonenidhimwe dhomomikalo ndhoka.

NKENE OOMPWIDHULI HADHI PUKITHA AANTU10 Opo oompwidhuli dhi pukithe aantu, ohadhi longitha uu-

mpulile. Uumpulile owo okukala nekwatathano noompwidhulimomukalo gu ukilila nomokupitila maapopi noompwidhuli yo-pantu. Ombiimbeli oyi indika uumpulile notayi tu londodha tukale kokule nakehe shimwe shoka shi na ekwatathano nawo. (Aa-galati 5:19-21) Oompwidhuli ohadhi longitha uumpulile ngaa-shi owala aayuli yoohi haya longitha uukulya opo ya yule oohi.Omuyuli gwoohi oha longitha uukulya wi ili nowi ili opo a kwa-te oohi dhomaludhi gi ili nogi ili. Oombepo dhuuwinayi na-dho ohadhi longitha uumpulile womaludhi gi ili nogi ili opo dhinwethe mo aantu yomaludhi agehe.

11 Uukulya wumwe mboka hau longithwa koompwidhuli owoeanekelo. Eanekelo oshike? Olyo okukambadhala okutseya ko-mbinga yonakuyiwa nenge kombinga yoshinima kaashi shiwike.Omaludhi gamwe gokwaanekela ongaashi okutala “momuko-nda,” okutala “mokakola,” okufatulula okulila kwontumba kwii-namwenyo nosho wo oondjodhi, okutongolola omisinda ndho-ka dhi li peke nosho wo uuteyi wiipo. Nonando aantu oyendjiohaya tala ko okwaanekela ku li oshinima inaashi nika oshipo-nga, Ombiimbeli otayi ulike kutya aayanekeli noombepo dhuu-winayi oyo iinima mbyoka hayi endele pamwe. Pashihole-lwa, Iilonga 16:16-18 (OB-1954) otayi popi ‘ombepo yuumpulile’

9. (a) Oshike sha li sha ningilwa oompwidhuli sho dha li dha shunamegulu? (b) Otatu ka konakona shike shi na ko nasha noompwidhuli?10. Uumpulile oshike?11. Eanekelo oshike, nomolwashike tu na oku li yanda?

100 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 102: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ndjoka ya li hayi vulitha okakadhona kamwe ka ‘hunganeke.’ Ihekaka li we taka vulu okuhunganeka sho ompwidhuli ya tidhwamo muko.

12 Omukalo gulwe natango moka oompwidhuli hadhi pu-kitha aantu ogwo oku ya ladhipika ya popye noonakusa. Aantumboka ya nika oluhodhi omolweso lyomuholike gwawo olundjiohaya pukithwa nomadhiladhilo ga puka kombinga yaambokaya sa. Omupopi noompwidhuli otashi vulika a gandje uuyele-le wi ikalekelwa nenge tashi vulika a popye newi lya fa naanaalyanakusa. Oshizemo, aantu oyendji ohayi itaalithwa kutya oo-nakusa oye na shili omwenyo nonokutya okuninga ekwatatha-no nayo otaku ka kwathela aanamwenyo yi idhidhimikile oluho-dhi. Ihe ehekeleko kehe lya tya ngaaka olyiifundja lela nolya nikaoshiponga. Omolwashike mbela? Omolwaashoka oompwidhuliohadhi vulu okuholela ewi lyomuntu ngoka a sa nokupa omu-popi noombepo uuyelele kombinga yanakusa. (1 Samuel 28:3-19) Mepingathano naashoka, ngaashi twi ilonga mOntopolwa

12. Omolwashike sha nika oshiponga okukambadhala okupopya noo-nakusa?

Oompwidhuli ohadhi longitha omikalo dhiili nodhi ili okupukitha aantu

Page 103: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

NKENE TO VULUOKUKONDJITHA

OOMBEPODHUUWINAYI

ˇ Ekelahi iinima mbyokayi na ekwatathanonuumpulile

ˇ Konakona Ombiimbeli

ˇ Galikana kuKalunga

Page 104: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

onti-6, oonakusa kaye na omwenyo. (Episalomi 115:17) Onkeeano, ngoka “ta kongo omapukululo kaasi,” okwa pukithwa koo-mbepo dhuuwinayi noita katuka pahalo lyaKalunga. (Deutero-nomium 18:10, 11, KB; Jesaja 8:19) Nomolwaashono, kala wa ko-toka waaha ye momwigo ngoka gwa nika oshiponga, ngoka hagulongithwa koompwidhuli.

13 Oombepo dhuuwinayi ihadhi pukitha owala aantu, ihe oha-dhi ya tilitha wo. Nena Satana noompwidhuli dhe oya tseya ku-tya oye na ko “okathimbo okafupi kowala” manga iilonga yawoinaayi hulithwa po, noya nika oshiponga unene shi vulithe nale.(Ehololo 12:12, 17) Ihe nonando osho shi li ngawo, aantu oma-yuvi mboka ya li haya kala ya tila oombepo dhuuwinayi dha tyangaaka esiku kehe, oya vula okumanguluka ko kuumbanda mbo-ka. Mbela oye shi enda ngiini? Omuntu ota vulu okuninga shikenonando oha kutha nale ombinga muumpulile?

NKENE TATU VULU OKUKONDJITHAOOMBEPO DHUUWINAYI

14 Ombiimbeli otayi tu lombwele nkene tu na okukondjitha oo-mbepo dhuuwinayi nonkene tu na okumanguluka ko kudho. Talakoshiholelwa shAakriste yomethelemumvo lyotango moshilandoshaEfeso. Yamwe yomuyo oya li ya kutha ombinga muumpulilemanga inaaya ninga Aakriste. Shoya li ya tokola okumanguluka kokuumpulile, oya li ya ningi po shike? Ombiimbeli otayi ti: “Oye-ndji yomwaamboka ya li haa longitha uumpulile, oye eta oma-mbo gawo agehe taga popi uumpulile e taye ga fike po montanehoyaantu ayehe.” (Iilonga 19:19) Mokuhanagula po omambo gawoge na ko nasha nuumpulile, Aakriste mboka oya tulile po oshi-holelwa mbokaya hala okukondjitha oombepo dhuuwinayi nena.Aantu mboka ya hala okulongela Jehova oya pumbwa okwee-kelahi kehe shimwe shoka shi na ekwatathano nuumpulile. Shokaosha kwatela mo iinima mbyoka tayi ladhipike okukutha ombi-nga muumpulile noku u ninga wa fa uhokitha nounyanyudha,ngaashi omambo, iifo, ookino, omathano nuungalo woomusika.

13. Aantu mboka ya li haya tila nale oompwidhuli oya vulu okuningashike?14. Ngaashi Aakriste yomethelemumvo lyotango yomuEfeso, ongiinitatu vulu okumanguluka ko koombepo dhuuwinayi?

Iishitwa yopambepo otayi vulu oku tu ningila shike? 103

Page 105: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Omwa kwatelwa wo iiketi nenge iinima yimwe mbyoka hayi zalwaomolwokwiigamena kuuwinayi. — 1 Aakorinto 10:21.

15 Oomvula dhontumba konima sho Aakriste yomuEfeso ya liya hanagula po omambo gawo ge na ko nasha nuumpulile, omu-yapostoli Paulus okwa li e ya nyolele a ti: ‘Tse otatu kondjitha oo-nkondo dhuuwinayi.’ (Aaefeso 6:12) Oompwidhuli kadha li dhasholola. Odha li natango tadhi kambadhala okusinda Aakristemboka. Mbela oya li ya pumbwa okuninga po shike natango?Paulus okwa ti: “Ethimbo alihe zaleni eitaalo ongehuuyanza, opomu wape okudhima nalyo iikuti ayihe ya hwama omulilo mbyo-ka tayi umbwa kuMwiinayi [Satana].” (Aaefeso 6:16) Mpo ngaapu thike okukola kwehuyanza lyetu lyeitaalo, opo ngaa tapu kakala pu thike okuvula kwetu okukondjitha oombepo dhuuwina-yi. — Mateus 17:20.

16 Ihe ongiini tatu vulu okukoleka eitaalo lyetu? Omokukona-kona Ombiimbeli. Okukola kwekuma okwi ikolelela thiluthilukokukola kwekankameno lyalyo. Momukalo gwa faathana, oku-kola kweitaalo lyetu okwi ikolelela thiluthilu kokukola kweka-nkameno lyalyo ndyoka li li ontseyo yashili yOohapu dhaKalu-nga, Ombiimbeli. Ngele tatu lesha nokukonakona Ombiimbelikehe esiku, eitaalo lyetu otali ka kala lya kola. Ngaashi ekuma lyakola, eitaalo lya tya ngaaka otali ke tu gamena kenwethomo lyoo-mbepo dhuuwinayi. — 1 Johannes 5:5.

17 Onkatu yimwe yini Aakriste mboka yomuEfeso ya li ya pu-mbwa okukatuka? Oya li ya pumbwa natango egameno molwaa-shoka oya li moshilando shu udha enwethomo lyoompwidhuli.Omolwaashono Paulus a li e ya lombwele a ti: “Ayihe yi longe-ni negalikano okwiindila ekwatho lyaKalunga. Galikaneni aluhe,Ombepo ngaashi te mu wilike.” (Aaefeso 6:18) Molwaashoka na-tse otu li muuyuni mbuka wu udha enwethomo lyoompwidhu-li, okugalikana kuJehova twa mana mo opo e tu gamene okwasimanenena mokukondjitha oombepo dhuuwinayi. Ihe otwapumbwa okulongitha edhina lyaJehova momagalikano getu.

15. Oshike twa pumbwa okuninga opo tu kondjithe oombepo dhuuwi-nayi?16. Ongiini tatu vulu okukoleka eitaalo lyetu?17. Onkatu yini twa pumbwa okukatuka opo tu kondjithe oombepodhuuwinayi?

104 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 106: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

(Omayeletumbulo 18:10) Onkee ano, otu na okutsikila okugali-kana kuKalunga e tu “gamene kuMwiinayi,” Satana Ondiaboli.(Johannes 17:15) Ngele tatu galikana ngawo twa mana mo, Jeho-va ota ka yamukula omagalikano getu. — Episalomi 145:19.

18 Oombepo dhuuwinayi odha nika oshiponga, ihe inatu pu-mbwa okukala twe dhi tila ngele otatu kondjitha Ondiaboli no-kuhedha popepi naKalunga mokulonga ehalo lye. (Jakob 4:7, 8)Oonkondo dhoombepo dhuuwinayi odha ngambekwa. Oombe-po dhuuwinayi ndhoka odha li dha geelwa pethimbo lyaNoo-wa nodha tegelela epangulo lyadho lyahugunina monakuyiwa.(Judas 6) Dhimbulukwa wo kutya otu na egameno lyaayengeliyaJehova aanankondo. (2 Aakwaniilwa 6:15-17) Aayengeli mbo-ka oya halelela tu pondole mokukondjitha oombepo dhuuwi-nayi. Oku shi popya pathaneko, aayengeli aayuuki otaye tu tsuomukumo. Onkee ano, natu kaleni popepi naJehova nosho wonuukwanegumbo we wiishitwa yopambepo iidhiginini. Natu ya-ndeni wo oludhi kehe lwuumpulile nokutula aluhe miilongaomayele gOohapu dhaKalunga. (1 Petrus 5:6, 7; 2 Petrus 2:9)Opo nduno otatu ka kala tu na uushili kutya otatu ka sindanamekondjo lyetu lyokukondjitha iishitwa yopambepo iikolokoshi.

19 Ihe omolwashike Kalunga e ethele oombepo dhuuwinayidhi kale po nosho wo uukolokoshi mboka tau monitha aantu ii-huna noonkondo? Epulo ndyoka otali ka yamukulwa montopo-lwa tayi landula.

18, 19. (a) Omolwashike tatu vulu okukala tu na uushili kutya otatu kasindana mokukondjitha iishitwa yopambepo iikolokoshi? (b) Epulo linitali ka yamukulwa montopolwa tayi landula?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Aayengeli aadhiginini ohaya kwathele mbokataya longele Jehova. — Aahebeli 1:7, 14.

ˇ Satana noompwidhuli dhe otaya pukitha aantunotaye ya gamuna ko kuKalunga. — Ehololo 12:9.

ˇ Satana Ondiaboli ote ku yi ontuku ngele oho longoehalo lyaKalunga noho mu kondjitha. — Jakob 4:7, 8.

Iishitwa yopambepo otayi vulu oku tu ningila shike? 105

Page 107: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

KONIMAyolugodhi lunyanyalitha moshilongo shimwe shoka shadhengwa sha lila kiita, aakwashigwana omayuvi aakiintu naanonamboka ya dhipagwa oya li ya fumvikwa mombila yimwe onenendjoka ya kundukidhwa komamanya gokoombila. Emanya keheolya li li na enyolo tali ti: “Omolwashike?” Omathimbo gamwe,epulo ndyoka ohali ehameke noonkondo. Aantuohaya pula epulondyoka ya nika oluhodhi uuna iita, iiponga, omikithi nenge omi-yonena tayi dhipaga aaholike yawo mboka kaaye na ondjo, tayihanagula po omagumbo gawo nenge tayi etitha okumona iihunaokundji momikalo dhontumba nodhongandi. Ohaya kala ya halaokutseya kutya omolwashike haya adhika kiiponga ya tya ngaaka.

2 Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po?Ngele Jehova Kalunga omunankondoadhihe, omunahole, omu-nongo nomuyuuki, mbela omolwashike uuyuni wu udha uuto-ndwe nokwaahenuuyuuki? Mbela owi ipula ngaa nale shi na konasha niinima mbyoka?

3 Mbela osha puka okupula kutya omolwashike Kalunga e ethe-le okumona iihuna ku kale po? Aantu yamwe ohaya kalaya tila ku-tya okupula epulo lya tya ngaaka otashi ulike kutya kaye na naa-

1, 2. Okumona iihuna kuni aantu taya mono nena, nokwa ningitha aa-ntu oyendji ya pule omapulo geni?3, 4. (a) Oshike tashi ulike kutya inashi puka okupula kutya omolwa-shike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? (b) Jehova oku uvitengiini shi na ko nasha nuukolokoshi nokumona iihuna?

ONTOPOLWA 11

Omolwashike Kalunga e etheleokumona iihuna ku kale po?

Mbela Kalunga oye e etitha okumona iihuna muuyuni?

Ompata yashike ya li ya holoka pomoshikunino shaEden?

Kalunga ota ka kutha po ngiini iilandulikoyokumona iihuna?

Page 108: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

naa eitaalo nenge ihaya simaneke Kalunga. Ihe ngele to leshaOmbiimbeli oto ka mona kutya aantu aadhiginini naatilikalungaoya pulile omapulo ga faathana. Pashiholelwa, omupolofeti Haba-kuk okwa li a pula Jehova a ti: “Omolwashike to talitha ndje oma-lwa? Sigo uunake to idhidhimikile iilongayuukolokoshi? Eyonukonomathiminiko oga kunduka ndje, naapehe ope na omalugodhinoontamanana.” — Habakuk 1:3.

4 Mbela Jehova okwa li a ganda omupolofeti omudhiginini Ha-bakukomolwokupula omapulo ga tya ngaaka? Hasho.Pehala lyaa-shono, oohapu dhaHabakuk dhi li paushili okwa li e dhi kwatelemomanyolo gOmbiimbeli ga nwethwa mo. Kalunga okwa li wo emu kwathele u uve ko nawa iinima noku kale neitaalo lya kola. Je-hova okwa hala wo oku ku ningila sha faathana. Dhimbulukwashoka Ombiimbeli tayi popi, tayi ti: ‘Oye omusilishimpwiyu gwe-tu.’ (1 Petrus 5:7) Kalunga oku tonde uukolokoshi nokumona iihu-na hoka hau etitha e vulithe omuntu kehe. (Jesaja 55:8, 9) Anoomolwashike nduno pu na okumona iihuna okundji muuyuni?

OMOLWASHIKE PU NA OKUMONA IIHUNAOKUNDJI NOONKONDO?

5 Aantu yomalongelokalunga gi ili nogi ili ohaya pula aawili-ki naalongi yawo yomalongelokalunga kutya omolwashike pu na

5. Omatompelo geni haga gandjwa omathimbo gamwe kutya omolwa-shike aantu haya mono iihuna, ihe Ombiimbeli otayi ti shike?

Jehova ota ka hulitha po okumona iihuna kwoludhi kehe

107

Page 109: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

okumona iihuna okundji noonkondo. Olundji ohaya yamukulwakutyaokumonaiihunaokuli ehalo lyaKalunganiisheweokwakalae shi nuna nalenale kutya iinima ayihe mbyoka otayi ka ningwa,mwa kwatelwa iiningwanima yinikitha oluhodhi. Oyendji oya lo-mbwelwakutya iilongayaKalungaitayavuluokuyi tseyanengeku-tya oye he etitha eso lyaantu, nokuli nolyaanona, opo ya vule okuka kala puye megulu. Ihe ngaashi wi ilonga, Jehova Kalunga hayenandonando he etitha uuwinayi. Ombiimbeli otayi ti: “Itashi vuli-ka Kalunga a longe uugoyoki. Omunankondoawike itavulu okulo-nga uuwinayi.” — Job 34:10.

6 Mbela ou shi kutya omolwashike aantu haya ningi epuko lyo-kupa Kalunga uusama omolwokumona iihuna kehe hoka ku limuuyuni? Poompito odhindji, ohaya pe Kalunga Omunankondo-adhihe uusama molwaashoka otaya dhiladhila kutya oye ta pa-ngele lelalela uuyuni mbuka. Kaye shi oshili ya yela noya sima-na ndjoka tayi longwa kOmbiimbeli. Oshili ndjoka kutya SatanaOndiaboli oye omupangeli gwolela gwuuyuni mbuka, owe yi ilo-nga mOntopolwa onti-3 yembo ndika.

7 Ombiimbeli otayi popi sha yela tayi ti: “Uuyuni auhe ou li me-pangelo lyomuhindadhi.” (1 Johannes 5:19) Mbela kashi li pandu-ngeokwiitaalakutyaoshoshi lingawo?Uuyunimbukaouna iikalaya fa yoshishitwa shopambepo ihaashi monika shoka tashi “puki-tha uuyuni auhe.” (Ehololo 12:9) Satana oku li omutondi, omupu-kithinomukwanyanya.Onkeeano,uuyunimbukaulikohiyenwe-thomo lye owu udha uutondwe, epukitho nonyanya. Ndyoka olyoetompelo limwe molwashike pu na okumona iihuna okundji.

8 Etompeloetiyalimolwaashokapunaokumonaiihunaokundjiolyo kutya aantu ayehe inaya gwanenena noye li aalunde okuzakuunashipotha womoshikunino shaEden, ngaashi sha kundatha-nwa mOntopolwa onti-3. Aantu inaaya gwanenena ohaya kala yahalaokupangelaooyakwawo, naashonoohashi etitha iita, omathi-niniko nokumona iihuna. (Omuuvithi 4:1; 8:9, OB-1954) Etompe-lo etitatu molwaashoka pu na okumona iihuna ‘omolwethimbo

6. Omolwashike aantu oyendji haya ningi epuko okupa Kalunga uusamamolwokumona iihuna hoka ku li muuyuni?7, 8. (a) Uuyuni otau ulike ngiini iikala ya fa yomupangeli gwawo?(b) Okwaahagwanenena kwaantu nosho wo ‘ethimbo neadhiko’ ohayi eti-tha ngiini okumona iihuna?

108 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 110: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

neadhiko’ mbyoka hayi adha ayehe. (Omuuvithi 9:11, OB-1954)Molwaashoka Jehova haye ta pangele uuyuni mbuka nokau li me-gameno lye, aantu otaya vulu okumona iihuna molwiiponga yo-mbaadhilila.

9 Otashi tu hekeleke okutseya kutya Kalunga haye he etitha oku-monaiihuna.Hayeheetitha iita,omiyonena,omathininikonengenokuli iipongayopaunshitwe mbyoka hayi monitha aantu iihuna.Ihe otwa pumbwa okutseya kutya: Omolwashike Jehova e etheleokumonaiihunaakuhehokakukalepo?NgeleyeOmunankondo-adhihe, okuna oonkondo okuku keelela. Ihe omolwashike ndunoinee shi ninga? Kalunga omunahole ngoka tu shi oku na etompeloewanawa molwashike e ethele okumona iihuna ku kale po. — 1 Jo-hannes 4:8.

OMPATA YA SIMANA NDJOKA YA HOLOKA PO10 Opo tu mone kutya omolwashike Kalunga e ethele okumo-

na iihuna ku kale po, otwa pumbwa okudhiladhila shoka sha ni-ngilwe po opo okumona iihuna ku tameke. Sho Satana a ningithaAdam naEva kaaya vulike kuJehova, opwa li pwa holoka ompataya simana. Satana ka li a ti kutya Jehova ke na oonkondo. Oku shishi nokuli kutya oonkondo dhaJehova inadhi ngambekwa. Pehalalyaashono, Satana okwa li a tula momalimbililo uuthemba waJe-hova wokupangela. Mokupopya kutya Kalunga omuniifundja ngo-ka ta tindileaapangelwayeuuwanawa,Satanaokwemulundileku-tya oku li omupangeli omwiinayi. (Genesis 3:2-5) Satana okwa li ahala okutya aantu otaya ka kala ye li nawa nokaapu na epange-lo lyaKalunga. Kungeyi, okwa pataneke uunamapangelo waJehovanenge uuthemba we wokupangela.

11 Adam naEva oya li ya tukuluthile Jehova oshipotha. Mokuni-nga ngaaka, oya li ya fa ya ti: “Inatu pumbwa Jehova a kale Omu-pangeli gwetu. Otatu vulu okutokola kutse yene shoka shi li mo-ndjila naashoka sha puka.” Ongiini Jehova a li ta vulu okuhulithapo ompata ndjoka? Ongiini a li ta vulu okulonga iishitwa ayiheiinandunge kutya aanashipotha mboka oya li ya puka niishewe

9. Ongiini tatu vulu okukala nuushili kutya Jehova oku na etompelo ewa-nawa molwaashoka e ethele okumona iihuna ku tsikile?10. Satana okwa li a tula shike momalimbililo, nokwa li e shi ningingiini?11. Omolwashike Jehova inaa hanagula po owala aanashipotha muEden?

Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 109

Page 111: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

omukalo gwe gwokupangela ogwo shili gwa dhenga mbanda?Omuntu otashi vulika a tye kutya Kalunga okwa li owala e naokuhanagula po aanashipotha mboka e ta shiti po ishewe aantuyamwe. Ihe Jehova okwa adhika a popya nale elalakano lye lyo-kuudhitha evi noluvalo lwaAdam naEva nokwa li a hala ya kalemoparadisa kombanda yevi. (Genesis 1:28) Jehova oha gwanithaaluhe omalalakano ge. (Jesaja 55:10, 11) Kakele kaashono, okuti-dha mo aanashipotha mboka muEden kasha li tashi ka kandula poompata ndjoka ya li ya holoka po yi na ko nasha nuuthemba wewokupangela.

12 Natutalenikethanekotali landula.Natutyendunoandoomu-longisikola ota longo aanasikola nkene ye na okumona eyamu-kulo lyepulo lyontumba edhigu li na ko nasha nomwaalu. Omu-nasikola gumwe omunandunge ihe omunashipotha ota ti kutyaomukalo ngoka omulongisikola a longitha okumona eyamukulolyepulo ndyoka edhigu ogwa puka. Opo u ulike kutya omulongisi-kola ke shi sha, omunasikola omunashipotha ota ti kutya ye okushi omukalo gu li hwepo gwokumona eyamukulo lyepulo ndyokaedhigu. Aanasikolayamwe oya dhiladhila kutya omunasikola ngo-ka omunashipotha oku li mondjila, e taya ningi wo aanashipotha.

12, 13. Yelitha kutya omolwashike Jehova e ethele Satana a ninge omu-pangeli gwuuyuni mbuka, nomolwashike e ethele aantu yi ipangele yoyene.

Mbela omunasikola okwa pyokoka e vule omulongisikola?

Page 112: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Mbela omulongisikola oku na okuninga po shike? Ngele okwa ti-dhamoomunashipothamongulu, aanasikolaooyakwawootaye kiinyengangiini?Mbela itayeki itaalakutyaomunasikolangokanaa-mbokayagamakombingayeoye limondjila?Aanasikolaayeheoo-yakwawomongulundjokaotashivulikayakaleyaahenaweesima-neko okusimaneka omulongisikola ngoka, taya dhiladhila kutyaokwa tila a monike kutya okwa puka. Ihe opo ompata yi kandu-lwe po, omulongisikola okwe etha omunasikola omunashipotha uulukile ongundu nkene ye ta vulu okumona eyamukulo lyepulondyoka edhigu.

13 Jehova okwa ningi sha faathana naashoka sha ningwa komu-longisikola ngoka. Dhimbulukwa kutya aanashipotha mboka yo-muEden hayo ayeke ya li ya kwatelwa mo. Aayengeli omamiliyonaoya li ye wete shoka sha li tashi ningwa po. (Job 38:7; Daniel 7:10)Omukalo moka Jehova a li te ku ungaunga nuunashipotha mbokaogwa li tagu ka guma noonkondo aayengeli ayehe mboka, nohu-gunina iishitwa ayihe iinandunge. Jehova okwa li a ningi po shikekombinga yaashono? Okwe etha Satana u ulike nkene ta vulu oku-pangela aantu. Kalunga okwe etha wo aantu yi ipangele yo yenekohi yewiliko lyaSatana.

14 Omulongisikola gwomethaneko lyetu okwa li a tseya kutyaomunasikolaomunashipothanaambokayagamakombingaye, oyapuka. Ihe okwa li wo a tseya kutya oku ya pa ompito ya kambadha-le okushilipaleka epopyo lyawo okwa li taku ke etela ongundu ayiheuuwanawa. Ngele aanashipotha oya nyengwa, aanasikola ayehe aa-nashili oya li taya ka mona kutya omulongisikola oye awike a gwa-na okugandja ewiliko kongundu ndjoka yaalongwa. Oya li taye kuuvakokutyaomolwashikeomulongisikolakonimayaashokaaka ti-dha mo omunasikola kehe omunashipotha mongulu. Jehova nayeokwatseyakutyaaantu naayengeli ayehembokayenaomitima dhuuka oya li taya ka mona uuwanawa mokumona Satana naanashipo-tha ooyakwawoya nyengwa okupangela nawa nonokutya aantu ita-ya vulu okwiipangela yo yene. Oya li taye ki ilonga uushili wa sima-nenena, ngaashi Jeremia gwonale a tile: “OMUWA, ondi shi shi kutyaomuntu iha vulu okupangela shoka u uthilwa; kaku na omuntu huutha okukalamwenyo kwe.” — Jeremia 10:23.

14. Omauwanawa geni taga ka za mokutokola kwaJehova okweetha aa-ntu yi ipangele yo yene?

Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 111

Page 113: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OMOLWASHIKE OKUMONA IIHUNAKWE ETHIWA KU KALE PO ETHIMBO ELE?

15 Ihe mbela omolwashike Jehova e ethele okumona iihuna kukale po ethimbo ele? Omolwashike inaa keelela iinima iiwinayikaayi ningwe? Tala kiinima iyali mbyoka omulongisikola gwome-thaneko lyetu a li inaa ninga. Shotango, ina keelela omunasiko-la omunashipotha a yelithe omukalo gwe gwokuyamukula epulo.Oshitiyali, omulongisikola ina kwathela omunashipotha ngoka uulike kutya shoka a popi oshoshili. Ngashingeyi tala kiinima iyalimbyoka Jehova naye a tokola okwaaninga. Shotango, ina keelelaSatana naamboka ya gama kombinga ye ya kambadhale okuuli-ka kutya oye li mondjila. Nomolwaashono okwa li e na okwee-tha pu pite ethimbo lya gwana. Momukokomoko gwoomvulaomayuvi dhondjokonona, aantu oya kambadhala nomukalo kehegwokwiipangela nenge nomapangelo gopantu gomaludhi agehe.Aantu oya ningi omahumokomeho gontumba muunongononinomiinima yimwe, ihe nando ngaaka, okwaahenuuyuuki, oluhe-po, omiyonena niita oyi indjipala noonkondo. Onkee ano, oshamonika mo kutya okupangela kwopantu inaku shi pondola.

16 Oshitiyali, Jehova ina kwathela Satana mokupangela uuyunimbuka. Pashiholelwa, ando Kalunga okwa keelelele omiyonenaominyanyalithi dhaaha ningwe, mbela ando kungawo ina yambi-dhidha nando aanashipotha? Mbela ando Kalunga ina dhiladhili-tha aantu kutya otashi vulika taya vuluokwiipangela nopwaahe naiilandulikoya nika oshiponga? Ando Jehova okwa katukile momu-kalo gwa tya ngaaka, ando okwi iningi omuyambidhidhi gwiifu-ndja. Ihe ‘Kalunga iha fundju.’ — Aahebeli 6:18.

17 Ihe ongiini kombinga yuuwinayi auhe mboka wa kala tau ni-ngwa momukokomoko gwethimbo alihe lyuunashipotha mbokawa tukuluthilwa Kalunga? Otu na okudhimbulukwa kutya Jeho-va Omunankondoadhihe. Onkee ano oku na oonkondo okuhuli-tha po iilanduliko yokumona iihuna kwaantu nosho ta ka ni-nga. Ngaashi twi ilonga nale, okuyonwa kwopulanete yetu otaku

15, 16. (a) Omolwashike Jehova e ethele okumona iihuna ku tsikile ethi-mbo ele? (b) Omolwashike Jehova inaa keelela iinima ngaashi omiyonenaominyanyalithi dhaaha ningwe?17, 18. Jehova ota ka ninga po shike shi na ko nasha nuuwinayi auhemboka we etithwa kokupangela kwopantu nokenwethomo lyaSatana?

112 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 114: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ka hulithwa po e tayi ningi Oparadisa. Iilanduliko yuulunde otayika kuthwa po okupitila meitaalo lyaantu mekuliloyambo lyaJesus,niilanduliko yeso itayi ka kala po we molwaashoka aasi otaa ka yu-mudhwa. Kalunga ota ka longitha Jesus “a hanagule po iilonga yo-muhindadhi.” (1 Johannes 3:8) Jehova ota ka ninga naanaa ayi-he mbyoka pethimbo lyo opala. Otwa nyanyukwa sho inaa katukameendelelo, molwaashoka eidhidhimiko lye olye tu pe ompito tuilongeoshilinotumulongele. (2Petrus3:9,10)Mangaethimbolyelyokukatuka oonkatu inaali thika, Kalunga okwa kala nokukongamboka ya hala shili oku mu longela noku ya kwathela yi idhidhi-mikile okumona iihuna kehe hoka taku ya adha muuyuni mbukawu udha omaupyakadhi. — Johannes 4:23; 1 Aakorinto 10:13.

18 Yamwe otashi vulika yi ipule taya ti: Omolwashike Kalungainaa shita Adam naEva momukalo moka ya li itaaya vulu okutuku-lutha oshipotha? Ando okwe shi ningile, mbela ando opu na ngaaokumona iihuna akuhe huka? Opo u mone eyamukulo komapu-lo ngoka, owa pumbwa okudhimbulukwa omagano ge na ondilongoka Jehova e ku pa.

OTO KA LONGITHA NGIINIOMAGANO NGOKA WA PEWA KUKALUNGA?

19 Ngaashi twe shi mona mOntopolwa onti-5, aantu oya shi-twa ye na emanguluko lyokuninga omatokolo. Mbela ou shingaa kutya ngoka ogo omagano ge na ondilo? Kalunga okwashiti iinamwenyo oyindjiyindji nohayi ningi iinimashi ikolelela kuunongo wayo wopaunshitwe. Aantuoya longa omashina ngoka haga longo shi ikolele-la kwaashoka ga nuninwa okuninga. Mbela andootwa nyanyukwa ngaa ando Kalunga okwe tu shi-tile tu li ngawo? Hasho. Otwa nyanyukwa okuka-la tu na emanguluko lyokuninga omatokolo ku-tya otwa hala okukala aantu ye na omaukwatya ga

19. Omagano ge na ondilo geniJehova e tu pa, nomolwashike tuna okukala twe ga lenga?

Kalunga ote ke ku kwathelau idhidhimikile okumona iihuna

Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 113

Page 115: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

tya ngiini, kutya otwa hala okukala nonkalamwenyo ya tya ngiini,kutya otwa hala okupanga uukuume naantu ya tya ngiini, noshotuu. Otwa nyanyukwa okukala nemanguluko lyontumba, na Kalu-nga okwa hala tu kale nemanguluko lya tya ngaaka.

20 Jehova ina hala tu mu longele kethiminiko. (2 Aakorinto 9:7)Oku shi thaneka: Oshini tashi ka nyanyudha unene omuvali — oka-nona hoka taka ti “ondi ku hole” molwaashoka ka lombwelwa keshi popye nenge ongele take shi popi tashi zi komutima? Ano epulolya simana olyo ndika: Oto ka longitha ngiini emanguluko lyokuni-nga omatokolo ndyoka Jehova e ku pa? Satana nosho wo Adam na-Eva oya longitha nayi thiluthilu emanguluko lyokuninga omatoko-lo. Oya pilamene Jehova Kalunga. Ngoye oto ka ninga po shike?

21 Ou na ompito okulongitha omagano omakumithi gemangu-luko lyokuninga omatokolo momukalo gwa dhenga mbanda. Otovulu okuninga ngaashi omamiliyona gaantu mboka ya gama ko-mbinga yaJehova. Ohaye mu nyanyudha mokuulika kutya Sata-na omuniifundja noku li kee shi omupangeli omwaanawa nando-nando. (Omayeletumbulo 27:11) Nangoye oto vulu oku shi ningamokuhogolola onkalamwenyo yu uka. Shoka otashi ka yelithwamontopolwa tayi landula.

20, 21. Ongiini tatu vulu okulongitha omagano ga dhenga mbanda go-kuninga omatokolo nemanguluko, nomolwashike tu na okukala twa halaokuninga ngawo?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Kalunga haye he etitha oonkalo oombwinayimuuyuni. — Job 34:10.

ˇ Sho Satana a ti kutya Kalunga omufundjanoha tindile aapangelwa Ye uuwanawa, okwatula momalimbililo uuthemba waKalungawokupangela. — Genesis 3:2-5.

ˇ Jehova ota ka longitha Omwana, OmupangeligwUukwaniilwa wopaMesiasa, a hulithe pookumona iihuna kwaantu kwoludhi kehenosho wo iilanduliko yako. — 1 Johannes 3:8.

114 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 116: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

NATU tye andola oto hogolola omuntu a kale kuume koye, andooto ka hogolola omuntu a tya ngiini? Osha yela kutya ando otoka kala wa hala okukala nakuume ngoka e na etaloko lya fa lyoye,e hole shoka u hole noha kala pamithikampango dha fa dhoye.Oto ka kala wo wa hala gumwe ngoka e na omaukwatya omawa-nawa, ngaashi okupopya oshili nokukala omunambili.

2 Momukokomoko gwondjokonona yaantu, Kalunga okwa kalaha hogolola aantu yontumba ya kale ookuume ke kopothingo. Pa-shiholelwa, Jehova okwi ithana Abraham kuume ke. (Jesaja 41:8;Jakob 2:23) Okwa popi kombinga yaDavid a ti kutya ‘oye omulu-mentu ngoka a hokwa,’ molwaashoka okwa li e na omaukwatyangoka Jehova e hole. (Iilonga 13:22) Jehova okwa li wo a tala koomupolofeti Daniel e li omuntu ngoka ‘e hole.’ — Daniel 9:23.

3 Omolwashike Jehova a li a tala ko Abraham, David naDanielye li ookuume ke? Okwa li a lombwele Abraham a ti: “Owa vuli-ka kelombwelo lyandje.” (Genesis 22:18) Onkee ano, Jehova ohahedha popepi naamboka haya longo neifupipiko shoka ta pulaya ninge. Okwa li a lombwele Aaisraeli a ti: “Vulikeni kungame,

1, 2. Gandja iiholelwa yontumba yaantu mboka Jehova a li a tala ko yeli ookuume ke kopothingo.3. Omolwashike Jehova ha hogolola aantu yontumba oyo ya kale oo-kuume ke?

ONTOPOLWA 12

Kala nonkalamwenyo ndjokatayi nyanyudha Kalunga

Ongiini to vulu okuninga kuume kaKalunga?

Owa kwatelwa mo ngiini mompata yaSatanaokupataneka Jehova?

Eihumbato lini tali yemateke Jehova?

Ongiini to vulu okukala nonkalamwenyo ndjokatayi nyanyudha Kalunga?

Page 117: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

notandi ningi Kalunga keni, one notamu ningi aantu yandje.”(Jeremia 7:23) Ngele owa kala ho vulika kuJehova, nangoye otovulu okuninga kuume ke.

JEHOVA OHA NKONDOPALEKE OOKUUME KE4 Dhiladhila shoka okukala kuume kaKalunga taku ti. Ombii-

mbeli otayi ti kutya Jehova ota kongo ompito a “nkondopalekembokaye na omitima dhe mu inekela.” (2 Ondjalulo 16:9) Ongii-ni Jehova ta vulu okulongitha oonkondo dhe oku ku nkondopa-leka? Omukalo gumwe moka ta vulu oku shi ninga ogwa popiwamEpisalomi 32:8, moka tatu lesha taku ti: “[Ngame Jehova] ota-ndi ku ulukile ondjila ndjo u na okulandula; otandi ku wilike e ta-ndi ku tonatele.”

5 Oohapu ndhoka tadhi popi esiloshimpwiyu lyaJehova itadhigumu tuu omitima dhetu! Ote ku pe ewiliko ndyoka wa pumbwanoku ku tonatela ngele to li tula miilonga. Kalunga okwa halaoku ku kwathela u idhidhimikile omamakelo nomupondo. (Epi-salomi 55:22) Onkee ano, ngele oto longele Jehova nomutimaaguhe, oto vulu okukala neinekelo ngaashi omupisalomi ngoka ati: “Aluhe ondu uvite, OMUWA e li ndje popepi; oku li popepi, no-kaku na shoka tashi hindi ndje.” (Episalomi 16:8; 63:8) Eeno, Je-hova ota vulu oku ku kwathela u kale nonkalamwenyo ndjokatayi mu nyanyudha. Ihe ngaashi u shi shi, opu na omutondi gwa-Kalunga ngoka a hala oku ku keelela waahe shi ninge.

OMPATA YASATANA6 Ontopolwa onti-11 yembo ndika otayi yelitha nkene Sata-

na Ondiaboli a li a pataneke uunamapangelo waKalunga. Satanaokwa ti kutya Kalunga omufundja nonokutya ka li omuyuuki shoinee etha Adam naEva ya tokole kuyo yene shoka shi li mondjilanaashoka sha puka. Konima sho Adam naEva ya yono nevi lyatameke okuudhithwa oluvalo lwawo, Satana okwa tula momali-mbililo omainyengotompelo gaantu ayehe. Satana okwa li lelale-la ta ti: “Aantu ihaya longele Kalunga molwaashoka ye mu hole.Ngele onda pewa ompito, otandi vulu okugamuna ko kehe gu-

4, 5. Jehova oha longitha ngiini oonkondo dhe okunkondopaleka aa-piya ye?6. Satana okwa ti shike shi na ko nasha nokulongela Kalunga kwaantu?

116 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 118: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

mwe kuKalunga.” Ehokololo lyomulumentu gwedhina Job otaliulike kutya shoka osho Satana a li i itaala. Job okwa li lye nokwali a kwatelwa mo ngiini mompata yaSatana okupataneka Jehova?

7 Job okwa li ko oomvula 3 600 dha piti. Okwa li omulumentue li nawa, omolwaashono Jehova e mu popi a ti: “Kombanda yevikaku na omuntu e shi kwiinekelwa e mu fa, omulumentu ha tilaKalunga noha tondo uuwinayi.” (Job 1:8) Job okwa li a hokiwakuKalunga.

8 Satana okwa li a tula momalimbililo omainyengotompelo ga-Job ge na ko nasha nokulongela Kalunga. Ondiaboli oya ti kuJe-hova: “Ho [gamene Job] pamwe negumbo lye naashihe shoka eshi na. Owa yambeke iilonga ye nowe mu pe iimuna yi indjipalamoshilongo ashihe. Ando u yelekele e to ganeke oshikaha shoye,u yone po eliko lye, nena ote ku iteka po mbala.” — Job 1:10, 11.

9 Kungawo, Satana okwa ti kutya Job okwa li owala ta longeleKalunga omolwuuwanawa mboka Kalunga te mu ningile. Ondi-aboli oya ti wo kutya ngele Job okwa makelwa, ote ki iteka poKalunga. Jehova okwi inyenge ngiini kepataneko ndika lyaSata-na? Molwaashoka epataneko ndyoka olya li lya kwatela mo oma-inyengotompelo gaJob, Jehova okwe etha Satana a makele Job.Kungawo, uushili kutya Job okwa li e hole Kalunga nenge hashoowa li tau ka yela mo nawa.

JOB OKWA LI A MAKELWA10 Konima yokathimbo, Satana okwa ka makela Job momikalo

dhi ili nodhi ili. Iimuna yimwe yaJob oya li ya yakwa po nayilweoya li ya dhipagwa. Aapiya ye oyendji oya li ya dhipagwa. Sho-ka osha li she etitha uudhigu wopamahupilo. Natango opwa lipwa holoka oshiponga sho aanona yaJob omulongo ya li ya silemoshikungulu. Ihe nonando opwa li pwa ningwa iiningwanimambyoka iinyanyalithi, “Job ina yona a pe ando Kalunga ombe-dhi.” — Job 1:22.

7, 8. (a) Oshike sha li sha ningitha Job a kale a tongomana mokati kaa-ntu yopethimbo lye? (b) Ongiini Satana a li a tula omainyengotompelogaJob momalimbililo?9. Jehova okwi inyenge ngiini sho a patanekwa kuSatana, nomolwa-shike?10. Omamakelo geni ga li ga adha Job, nokwa li i inyenge ngiini?

Kala nonkalamwenyo ndjoka tayi nyanyudha Kalunga 117

Page 119: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Job okwa li a pewa ondjambiomolwuudhiginini we

Page 120: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

11 Satana ka li a sholola. Okwa li a dhiladhila kutya nonandoJob okwa li avulu okwiidhidhimikila okukanitha iiniwe ye noku-silwa aapiya ye naanona ye, okwa li te ki iteka po Kalunga nge-le okwa kwatwa komukithi. Jehova okwe etha Satana e etele Jobomukithi gunyanyalitha nomweehameki. Ihe naashoka kasha linokuli she ethitha po Job eitaalo lye muKalunga. Pehala lyaasho-no, okwa popi a tokola toko a ti: “Sigo okusa itandi ki idhimbikauuyuuki wandje.” — Job 27:5.

12 Job ka li e shi kutya Satana oye a li e etitha omaupyakadhi ge.Molwaashoka Job ka li e shi kutya Ondiaboli oya pataneka uuna-mapangelo waJehova, okwa li ta dhiladhila kutya Kalunga oye a lie etitha omaupyakadhi ge. (Job 6:4; 16:11-14) Ihe nando ongaa-ka, okwa li a kakatela uudhiginini we kuJehova. Epopyo lyaSatanakutya Job okwa li ta longele Kalunga omolwomatompelo gokwii-hola mwene inali anekwa tuu pomutenya kuudhiginini waJobkutya kalya li lyoshili!

13 Uudhiginini waJob owa li wa pe Jehova ompito a gandje eya-mukulo lya yela kompata yaSatana yondhino. Job okwa li shilikuume kaJehova, na Jehova okwa li e mu pe ondjambi omolwuu-dhiginini we. — Job 42:12-17.

NKENE NGOYE WA KWATELWA MOMPATA NDJOKA14 Ompatayuudhiginini kuKalunga ndjoka ye etithwa po kuSa-

tana kaya li yi na ko nasha naJob oye awike. Nangoye owa kwa-telwa mo. Shoka oshu ulikwa nawa mOmayeletumbulo 27:11,moka Oohapu dhaJehova tadhi ti: “Mumwandje, ninga oondu-nge, u nyanyudhe omwenyo gwandje, opo ndi wape okuyamu-kula ngoka ta sitha ndje ohoni.” Oohapu ndhoka dha nyolwapwa pita oomvula omathele konima yeso lyaJob, otadhi uli-ke kutya Satana ota sitha natango Kalunga ohoni nenge te mu

11. (a) Satana okwa li a lundile Job olutiyali a ti ngiini, na Jehova okwiinyenge ngiini? (b) Job okwa li i inyenge ngiini komukithi gwe omwee-hameki?12. Einyengo lyaJob olya li lyu ulike ngiini kutya ompata yOndiabolioya li yiifundja?13. Oshike sha ningwa po omolwuudhiginini waJob kuJehova?14, 15. Omolwashike tatu vulu okutya kutya elundilo ndyoka Satana alundile nalyo Job olya kwatela mo aantu ayehe?

Kala nonkalamwenyo ndjoka tayi nyanyudha Kalunga 119

Page 121: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

lundile nosho wo aapiya Ye. Ngele otatu kala nonkalamwenyondjoka tayi nyanyudha Kalunga, otatu kwathele mokugandjaeyamukulo komapopyo giifundja gaSatana, nokomukalo ngokaotatu nyanyudha omutima gwaKalunga. Mbela shika ou shi uvi-tile ngiini? Mbela itashi ka kala oshiwanawa noonkondo okukalau na ombinga mokuyamukula omapopyo giifundja gOndiaboli,nokuli nonando otashi pula okuninga omalunduluko gontumbamonkalamwenyo yoye?

15 Ndhindhilika kutya Satana okwa ti: ‘Omuntu ota gandja poiinima ye ayihe, opo a kale e na omwenyo.’ (Job 2:4) Mokupopyaoshitya “omuntu,” Satana oku ulike sha yela kutya ka li owala alundile Job ihe aantu ayehe. Shoka oshi li oshitsa sha simana noo-nkondo. Satana okwa tula momalimbililo uudhiginini woye ku-Kalunga. Ondiaboli oya hala oku ku ningitha u kale itoo vulikakuKalunga nou ethe po onkalamwenyo yi li pauyuuki ngele toadhika komaudhigu. Ongiini Satana ta kambadhala oku shi ni-nga?

16 Ngaashi sha kundathanwa mOntopolwa onti-10, Satana ohalongitha omikalo dhi ili nodhi ili okukambadhala okugamunako aantu kuKalunga. Poompito dhimwe, ohe ya ponokele “tandunduma a fa onime, ta kongo omuntu gwontumba, e mu ke-tsule po.” (1 Petrus 5:8) Ano enwethomo lyaSatana otali vuluokumonika ngele ookuume, aapambele nenge yalwe yi ili tayapataneke oonkambadhala dhoye dhokukonakona Ombiimbelinokutula miilonga shoka to ilongo.� (Johannes 15:19, 20) Poo-mpito dhimwe natango, Satana ohi ‘ishitukitha, a kale a fa omu-yengeli guuyelele.’ (2 Aakorinto 11:14) Ondiaboli otayi vulu oku-longitha omikalo dhomonanguwi yi ku pukithe noyi ku hilemo monkalamwenyo yopakalunga. Otayi vulu wo okulongitha

� Shoka itashi ti kutya mboka taye ku pataneke otaya wilikwa kuSata-na. Ihe Satana oye kalunga kuuyuni mbuka nuuyuni auhe ou li mepa-ngelo lye. (2 Aakorinto 4:4, OB-1954; 1 Johannes 5:19) Onkee ano, natukale tu shi shi kutya okukala nonkalamwenyo yopakalunga itaku ka kalaku holike koyendji, nayamwe otaye ke tu pataneka.

16. (a) Omomikalo dhini Satana ta kambadhala okugamuna ko aantukuKalunga? (b) Ongiini Ondiaboli tayi vulu okulongitha omikalo ndho-ka oku ku gamuna ko kuKalunga?

120 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 122: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

etekomukumo, tashi vulika yi ku ningithe u kale u uvite kutyaitovulu okunyanyudha Kalunga. (Omayeletumbulo 24:10) Kutyanduno Satana ote ku ponokele a fa ‘onime tayi ndunduma’ nengeoti ifetha “omuyengeli guuyelele,” elundilo ndyoka te ku lundilenalyo olyo owala ndyoka kutya: Ngele owa adhika komamakelo,oto ke etha po okulongela Kalunga. Ongiini to vulu okuyamuku-la elundilo lye nokukala omudhiginini kuKalunga ngaashi Job aningi?

VULIKA KIIPANGO YAJEHOVA17 Oto vulu okuyamukula elundilo lyaSatana mokukala nonka-

lamwenyo ndjoka tayi nyanyudha Kalunga. Shoka osha kwate-la mo shike? Ombiimbeli otayi yamukula tayi ti: “Hola OMUWA

Kalunga koye komutima gwoye aguhe, komwenyo gwoye aguhenonoonkondo dhoye adhihe.” (Deuteronomium 6:5) Sho oholeyoye yokuhola Kalunga tayi koko, oto ka kala wa halelela okuni-nga shoka ta pula kungoye. Omuyapostoli Johannes okwa nyolaa ti: “Ohole yokuhola Kalunga oyo okuvulika kiipango ye.” Nge-le ou hole Jehova nomutima gwoye aguhe, oto ka mona kutya “ii-pango ye kayi shi iidhigu.” — 1 Johannes 5:3.

18 Iipango yaJehova oyini? Yimwe yomuyo oya kwatela mo ei-humbato ndyoka tu na okuyanda. Pashiholelwa, tala oshimpu-ngu pepandja 122, shi na oshipalanyolo “Yanda shoka Jeho-va e tonde.” Moka oto ka mona mo omusholondondo gwiinimambyoka ya kwatelwa meihumbato ndyoka lya pangulwa thiluthi-lu kOmbiimbeli. Tango, omikalo dhimwe ndhoka dhi li momu-sholondondo ngoka otashi vulika dhi kale dha fa kaadhi shi omi-winayi unene. Ihe konima yokutedhatedha komanyolo ngoka gagandjwa, oto ka mona kutya oompango dhaJehova odhi li pandu-nge. Okuninga omalunduluko meihumbato lyoye otashi vulikaku kale oshinima oshidhigu shoka inoo tsakaneka nando onale.Ihe okukala nonkalamwenyo ndjoka tayi nyanyudha Kalunga ota-ku eta embilipalelo nenyanyu enene. (Jesaja 48:17, 18) Oto vululela okukala nonkalamwenyo ya tya ngaaka. Otu shi shi ngiini?

17. Etompelo lya simanenena lyokuvulika kiipango yaJehova olini?18, 19. (a) Iipango yaJehova yimwe oyini po? (Tala oshimpungu pepa-ndja 122.) (b) Otu shi shi ngiini kutya Kalunga ite tu pula oshindji shokaitaatu vulu okuninga?

Kala nonkalamwenyo ndjoka tayi nyanyudha Kalunga 121

Page 123: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

19 Jehova ihe tu pula nando oshindji shoka itaatu vulu okuni-nga. (Deuteronomium 30:11-14) Okwa tseya e tu vule shoka tatuvulu naashoka itaatu vulu. (Episalomi 103:14) Kakele kaashono,Jehova ota vulu oku tu pa oonkondo tu vulike kuye. Omuyaposto-li Paulus okwa nyola a ti: “Kalunga oku shi kwiinekelwa. Onkee item

´u ethele memakelo li vule oonkondo dheni. Ihe ngele ta piti-

ka, mu makelwe, ote m´

u pe ompito okuza mo mulyo noonkondodhoku li humbata.” (1 Aakorinto 10:13) Opo Jehova e ku kwathe-le u idhidhimike, ota vulu oku ku pa “oonkondo” dhe. (2 Aakori-nto 4:7) Konima yokwiidhidhimikila omamakelo ogendji, Paulusokwa li a vulu okutya: “Ayihe otandi yi vulu munguka ta kolekendje.” — Aafilippi 4:13, OB-1954.

YANDA SHOKA JEHOVA E TONDE

Okudhipaga. — Eksodus 20:13;

21:22, 23.

Oluhondelo. — Levitikus 20:10,

13,15,16; Aaroma 1:24, 26, 27, 32;

1 Aakorinto 6:9,10.

Uumpulile. — Deuteronomium

18:9-13; 1 Aakorinto 10:21, 22;

Aagalati 5:20, 21.

Okulongela iikalunga.— 1 Aakorinto 10:14.

Uunkolwe. — 1 Aakorinto 5:11.

Okuyaka. — Levitikus 6:2, 4;

Aaefeso 4:28.

Okupopya iifundja.— Omayeletumbulo 6:16,19;

Aakolossa 3:9; Ehololo 22:15.

Olwiho. — 1 Aakorinto 5:11.

Elongitho lyoonkondo.— Omayeletumbulo 22:24, 25;

Aagalati 5:20.

Okupopya inaaku yogoka.— Levitikus 19:16; Aaefeso 5:4;

Aakolossa 3:8.

Okulongitha ombinzi.— Genesis 9:4; Iilonga 15:20, 28, 29.

Okwaasila oshimpwiyuuukwanegumbo.— 1 Timoteus 5:8.

Okuya miita nokukuthaombinga moontamananadhopapolotika dhomuuyunimbuka. — Jesaja 2:4; Johannes

6:15; 17:16.

Okunwa omakaya nokulo-ngitha iingangamithi.— Markus 15:23; 2 Aakorinto 7:1.

122 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 124: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

KALA U NA OMAUKWATYA GOPAKALUNGA20 Okunyanyudha Jehova okwa kwatela mo lela oshindji kaashi

shi owala okuyanda okuninga iinima mbyoka e tonde. Owa pu-mbwa wo okukala u hole shoka e hole. (Aaroma 12:9) Mbela ihokala u uvite wa hala okukala naamboka ye na etaloko lya fa lyo-ye, ye hole shoka u hole nohaya kala pamithikampango dha fadhoye? Jehova naye osho ha kala e uvite ngawo. Onkee ano, ilo-nga okukala u hole iinima mbyoka Jehova e hole. Yimwe yomu-yo oya hokololwa mEpisalomi 15:1-5, moka tatu lesha kombinga

20. Omaukwatya gopakalunga geni u na okukala u na, nomolwashikega simana?

Kala nonkalamwenyo ndjoka tayi nyanyudha Kalunga 123

Page 125: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

yaamboka Kalunga a tala ko ye li ookuume ke. Ookuume ke oha-yu ulike “iiyimati yOmbepo” mbyoka tayi popiwa kOmbiimbeli.Oya kwatela mo omaukwatya ngaashi “ohole, enyanyu, ombili,eidhidhimiko, uukuume, uuwanawa, okukala omwiinekelwa, ei-fupipiko neikwato nawa.” — Aagalati 5:22, 23.

21 Okulesha nokukonakona Ombiimbeli pandjigilile otaku keku kwathela u kale u na omaukwatya gopakalunga. Okwiilongashoka Kalunga ta pula otaku ke ku kwathela opo omadhiladhi-lo goye ga tse kumwe nomadhiladhilo ge. (Jesaja 30:20, 21) Mpongaa pu thike okukoleka ohole yoye yokuhola Jehova, opo ngaatapu kala pu thike okukala kwoye wa hala okukala nonkalamwe-nyo ndjoka tayi mu nyanyudha.

22 Owa pumbwa okuninga oonkambadhala opo u kale nonkala-mwenyo ndjoka tayi nyanyudha Jehova. Ombiimbeli otayi faatha-nitha okulundulula onkalamwenyo yoye nokwiihula uuntu woyeuukulu nokuzala uuntu uupe. (Aakolossa 3:9,10) Ihe shi na ko na-sha niipango yaJehova, omupisalomi okwa nyola a ti: “Okuvuli-ka [kuyo] oku na ondjambi.” (Episalomi 19:11) Nangoye oto kamona kutya okukala nonkalamwenyo ndjoka tayi nyanyudha Ka-lunga oshi na ondjambi onene. Ngele to shi ningi, oto ka yamuku-la epataneko lyaSatana nokunyanyudha omutima gwaJehova.

21. Oshike tashi ke ku kwathela u kale u na omaukwatya gopakalunga?22. Oto ka pondola okuninga shike ngele owa kala nonkalamwenyondjoka tayi nyanyudha Kalunga?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Oto vulu okuninga kuume kaKalunga ngele owakala to vulika kuye. — Jakob 2:23.

ˇ Satana okwa li a lundile aantu ayehe kutya itayaka kala aadhiginini kuKalunga. — Job 1:8, 10, 11;2:4; Omayeletumbulo 27:11.

ˇ Otu na okuyanda omikalo ndhoka itaadhinyanyudha Kalunga. — 1 Aakorinto 6:9, 10.

ˇ Otatu vulu okunyanyudha Jehova mokutonda shokae tonde nokuhola shoka e hole. — Aaroma 12:9.

124 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 126: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OMUPOLOFETI Jeremia okwa ti: “OMUWA, ongoye Kalunga ka-shili. Ongoye Kalunga [omunamwenyo].” (Jeremia 10:10) Niishe-we, Jehova Kalunga oye Omushiti gwiinima ayihe yi na omwe-nyo. Iishitwa yomegulu oya ti kuye: “Ongoye wa shiti iinimaayihe, nokehalo lyoye oyi li po noyi na omwenyo!” (Ehololo 4:11) Omukwaniilwa David okwa popi meimbilo lye lyokuhambe-lela Kalunga, a ti: “Ongoye oluthithiya lwomwenyo.” (Episalomi36:9) Onkee ano, omwenyo ogwo omagano ga za kuKalunga.

2 Jehova ohe tu kaleke wo nomwenyo. (Iilonga 17:28) Ohe tupe iikulya mbyoka hatu li, omeya ngoka hatu nu, ombepo ndjo-ka hatu fudhile mo nokwe tu pa wo evi ndyoka tu li kulyo. (Iilo-nga 14:15-17) Ayihe mbika Jehova okwe yi ningi momukalo ngo-ka tagu tu vulitha tu nyanyukilwe onkalamwenyo. Ihe opo tunyanyukilwe onkalamwenyo pakuudha, otwa pumbwa okwiilo-nga oompango dhaKalunga nokuvulika kudho. — Jesaja 48:17, 18.

SIMANEKA OMWENYO3 Kalunga okwa hala tu kale twa simaneka omwenyo, ngoka

gwetu yene nosho wo gwayalwe. Pashiholelwa, nale pethimbolyaAdam naEva, omwanamati gwawo Kain okwa li a geyela noo-nkondo ondenge ye Abel. Jehova okwa li a londodha Kain kutya

1. Olye a shiti iinima ayihe mbyoka yi na omwenyo?2. Kalunga oha ningi shike opo e tu kaleke nomwenyo?3. Kalunga okwa li a tala ko ngiini okudhipagwa kwaAbel?

ONTOPOLWA 13

Tala ko omwenyo ngaashiKalunga he gu tala ko

Kalunga oha tala ko ngiini omwenyo?

Kalunga oha tala ko ngiini okwiikutha ela?

Ohatu ulike ngiini kutya otwa simaneka omwenyo?

Page 127: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OHATU SIMANEKE OMWENYO

ˇ mokwaadhipaga

okanona inaaka valwa

ˇ mokukuthamo thiluthiluuutondwe kehewokutondaaantu ooyakwetumomitima dhetu

ˇ mokweethapo omikaloinaadhi yogoka

Page 128: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ongeyo ye otayi vulu oku mu fala meyono lya kwata miiti. Kainokwa li i ipwililikile elondodho ndyoka. Onkee ano “okwa pono-kele omumwayina e te mu dhipaga.” (Genesis 4:3-8) Jehova okwali a geyela Kain sho a dhipaga omumwayina. — Genesis 4:9-11.

4 Oomvula omayuvi konimayaashono, Jehova okwa pele oshi-gwana shaIsraeli oompango dhi shi kwathele opo shi mu longe-le pahalo lye. Molwaashoka oompango ndhoka odha li dha ga-ndjwa okupitila momupolofeti Moses, omathimbo gamweohadhi ithanwa Ompango yaMoses. Oshipango shimwe shomO-mpango yaMoses osha ti: “Ino dhipaga.” (Deuteronomium 5:17)Shoka osha li shu ulukile Aaisraeli kutya Kalunga okwa tala koomwenyo gwomuntu gu na ongushu nonokutya aantu oye naokutala ko oomwenyo dhayakwawo dhi na ongushu.

5 Ongiini kombinga yomwenyo gwokanona inaaka valwa? Pa-Mpango yaMoses, okudhipaga okanona hoka ke li moshivaleloshayina, osha li sha puka. Nokuli nomwenyo gwa tya ngaaka oguna ondilo momeho gaJehova. (Eksodus 21:22, 23, OB-1954; Epi-salomi 127:3) Shika otashi ti kutya okwiikutha ela okwa puka.

6 Okukala tatu simaneke omwenyo osha kwatela mo okuka-la netaloko lyu uka shi na ko nasha naantu ooyakwetu. Ombii-mbeli otayi ti: “Kehe ngoka e tonde mukwawo, oye omudhipagi.One omu shi shi kutya omudhipagi kee na omwenyo gwaaluhe.”(1 Johannes 3:15) Ngele otwa hala omwenyo gwaaluhe, otwa pu-mbwa okukutha mo thiluthilu momitima dhetu uutondwe kehewokutonda aantu ooyakwetu, molwaashoka uutondwe mbokaohau etitha olundji elongitho lyoonkondo. (1 Johannes 3:11, 12)Osha simanenena okwiilonga okukala tu holathane.

7 Ongiini kombinga yokusimaneka omwenyo gwetu? Aantupaunshitwe ihaya kala ya hala okusa, ihe yamwe ohaya tula oo-mwenyo dhawo moshiponga molwokwiinyanyudha. Pashihole-lwa, oyendji ohaya hili omakaya, epangwe nenge haya longitha

4. MOmpango yaMoses, Kalunga okwa tsu ngiini omuthindo etalokolyu uka li na ko nasha nomwenyo?5. Otu na okutala ko ngiini okwiikutha ela?6. Omolwashike twaahe na okukala tu tonde aantu ooyakwetu?7. Omikalo dhimwe odhini ndhoka tadhi ulike kutya omuntu ina sima-neka omwenyo?

Tala ko omwenyo ngaashi Kalunga he gu tala ko 127

Page 129: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

iingangamithi omolwokwiinyanyudha. Iinima ya tya ngaakaohayi ehameke olutu nolundji ohayi dhipaga mboka haye yi lo-ngitha. Omuntu ngoka ha longitha iinima mbyoka iha tala koomwenyo gu li omuyapuki. Okulongitha iinima mbyoka inakuyogoka momeho gaKalunga. (Aaroma 6:19; 12:1; 2 Aakorinto 7:1)Opo tu longele Kalunga pahalo lye, otu na okweetha po omika-lo dha tya ngaaka. Nonando oku shi ninga otashi vulika ku kaleokudhigu, Jehova ota vulu oku tu pa ekwatho ndyoka twa pu-mbwa. Okwa lenga wo oonkambadhala ndhoka hatu ningi dho-kutala ko omwenyo gwetu gu li omagano ge na ondilo ngoka gaza kuye.

8 Ngele otwa simaneka omwenyo, otatu ka kala aluhe tu na konasha negameno. Itatu ka kala aahasha noitatu ka tula oomwe-nyo dhetu moshiponga omolwokwiinyanyudha. Otatu ka yandaokuhinga iihauto nuuhasha, elongitho lyoonkondo nenge oma-udhano ngoka ga nika oshiponga. (Episalomi 11:5) Ompangondjoka Kalunga a li a pe Aaisraeli yonale oya ti: “Ngele to tunguongulu ompe [yi na ondunda ya lalakana], kontala yayo tungilako omushigo [nenge ekuma efupi], opo waa etele egumbo lyoyeondjo yombinzi, ngele gulwe ta gu ko e ta si.” (Deuteronomium22:8) Metsokumwe nekotampango ndyoka li li mompango, iini-ma mbyoka tayi vulu okweeta oshiponga megumbo lyoye, ngaa-shi uupalwa, omalehite nomiti, oyi na okupungulwa nawa. Ngeleou na ohauto, shilipaleka kutya oyi li monkalo ombwanawa no-kuhinga. Ino etha egumbo lyoye nenge ohauto yoye yi kale mo-nkalo tayi eta oshiponga kungoye nenge kuyalwe.

9 Ongiini kombinga yomwenyo gwoshinamwenyo? Nagoomuyapuki kOmushiti. Kalunga okwa pitika aantu ya dhipage ii-namwenyo opo ya mone iikulya noonguwo nenge yi igamenekuyo ngele tayi ye etele oshiponga. (Genesis 3:21; 9:3; Eksodus21:28) Ihe okuninga iinamwenyo onyanya nenge oku yi dhipagaowala kaapu na etompelo lyasha osha puka notashi ulike thiluthi-lu ondhino yokudhina uuyapuki womwenyo. — Omayeletumbu-lo 12:10.

8. Omolwashike tu na okukala twa sa oshimpwiyu shi na ko nasha ne-gameno?9. Ngele otwa simaneka omwenyo, otatu ka kala ngiini niinamwenyo?

128 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 130: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

SIMANEKA OMBINZI10 Konima sho Kain a dhipaga omumwayina Abel, Jehova okwa

li e mu lombwele a ti: “Ombinzi yomumwanyoko otayi kugilendje mevi.” (Genesis 4:10) Sho Kalunga a li a popi kombinga yo-mbinzi yaAbel, okwa li ta popi kombinga yomwenyo gwaAbel.Kain okwa kutha Abel omwenyo, nonkee ano okwa li e na okuge-yelwa. Osha li sha fa ombinzi nenge omwenyo gwaAbel tagu kugukuJehovaopoKainageyelwe.Ekwatathano lyomwenyo nombinziolya li lyu ulikwa konima yEyelu lyopethimbo lyaNoowa. MangaEyelu lya li inaali ya, aantu oya li owala haya li iiyimati, iikwambo-ga, iilya nomahuku. Konima yEyelu, Jehova okwa li a lombweleNoowa noyanamati, a ti: “Iinamwenyo ayihe noshaa shoka shi naomwenyo, otayi kala oondya dheni, ongaashi iimeno ayihe iitala-la otandi yi mu pe.” Ihe Kalunga okwa li a tula po engambeko ndi-ka tali ti: “Onyama yi na omwenyo, yi na ombinzi, inamu yi lya.”(Genesis 1:29; 9:3, 4, OB-1954) Osha yela kutya Jehova okwa kwa-takanitha thiluthilu omwenyo nombinzi yiishitwa.

11 Ohatu ulike kutya otwa simaneka ombinzi mokukala ihaatuyi li. Mompango ndjoka Jehova a li a pe Aaisraeli, okwa li e ya lo-mbwele a ti: “Kehe omuntu . . . ta dhipaga po oshiyamakuti nengeondhila hayi liwa, ombinzi yayo ne yi tikithe mo, ye ne yi file poevi. . . . Onda lombwele Aaisrael, ombinzi yakehe olutu mwaa naoku yi lya.” (Levitikus 17:13, 14, OB-1954) Oshipango shaKalungashokwaalya ombinzi yiinamwenyo shoka sha li sha pewa tangoNoowa oomvula 800 dha piti, osha li tashi longo natango. Etalo-ko lyaJehova lya yela olya li kutya: Aapiya ye oya li taya vulu oku-lya onyama yiinamwenyo ihe hambinzi. Oya li ye na oku yi tilahimevi, nokungawo oya li ya fa taya galulile omwenyo gwoshishi-twa kuKalunga.

12 Oshipango osho tuu shoka otashi longo wo nokAakriste. Aa-yapostoli naalumentu yamwe mboka ya li taya kwatele komeho

10. Kalunga oku ulike ngiini kutya opu na ekwatathano pokati komwe-nyo nombinzi?11. Okulongitha ombinzi kwoludhi luni Kalunga i indika okuza pethi-mbo lyaNoowa?12. Oshipango shini kombinga yombinzi sha li sha gandjwa okupitilamewiliko lyombepo ondjapuki methelemumvo lyotango noshi li tashilongo sigo onena?

Tala ko omwenyo ngaashi Kalunga he gu tala ko 129

Page 131: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

mokati kaalanduli yaJesus yomethelemumvo lyotango oya li yagongala opo ya tokole kutya Aakriste ayehe momagongalo oya liye na okuvulika kiipango yini. Oya li ya thiki pehulithodhiladhi-lo ndika tali ti: “Tse otwa tokola mewiliko lyOmbepo Ondjapuki,twaa mu tsike we nando omutenge gulwe. Omalombwelo getu gena oshilonga ogo ngaka: Inamu lya iikulya mbyoka ya yambelwaiikalunga, ombinzi nonyama yoshinamwenyo shoka sha pondwa[onyama inaayi za ombinzi] ne mu idhilike oluhondelo.” (Iilonga15:28, 29; 21:25) Onkee ano, otu na ‘okwiidhilika ombinzi.’ Mo-meho gaKalunga, okuninga ngaaka okwa simana naanaa ngaashiokwiidhilika okulongela iikalunga noluhondelo.

13 Mbela oshipango shokwiidhilika ombinzi osha kwatela mookwaatulwa ombinzi? Eeno. Oku shi thaneka: Natu tye ndunondohotola okwe ku lombwele wi idhilike iikolitha. Mbela shonootashi ti owala kutya ku na okunwa iikolitha, ihe oto vulu oku yiwendela molutu lwoye? Hasho nandonando! Okwiidhilika ombi-nzi nako otaku ti okwaahe yi tula nandonando momalutu getu.Onkee ano, oshipango shokwiidhilika ombinzi otashi ti kutya ita-tu ke etha nando ogumwe e tu tule ombinzi.

14 Ongiini ngele Omukriste okwa mono oshiponga sha kwatamiiti nenge a pumbwa etando enene? Natu tye ando oondohoto-la otadhi ti kutya oku na okutulwa ombinzi, nongele hasho ota si.Oshoshili kutya Omukriste ita ka kala a hala okusa. Mokuningaoonkambadhala opo a hupithe omagano gomwenyo ngoka ge naondilo ga za kuKalunga, ota ka zimina okupangwa pamikalo dhi-lwe ndhoka itaadhi kwatele mo elongitho lyombinzi. Onkee ano,ota ka konga epango lya tya ngaaka ngele otali vulu okumonikanota ka taamba ko omapango gi ili nogi ili ngoka inaaga kwatelamo elongitho lyombinzi.

15 Mbela Omukriste ota kayona ompangoyaKalunga opo a kalenomwenyo natango uule wokathimbo monkalelo ndjika? Jesusokwa ti: “Oongoka a hala okuhupitha omwenyo gwe, oye te gu ka-nitha, ihe ngoka ta kanitha omwenyo gwe omolwandje, oye te gu

13. Yelitha nkene oshipango shokwiidhilika ombinzi sha kwatela mookwaahatulwa ombinzi.14, 15. Omukriste oku na okwiinyenga ngiini ngele oondohotola ota-dhi ti kutya oku na okutulwa ombinzi, nomolwashike?

130 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 132: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ilikolele.” (Mateus 16:25) Inatu hala oku-sa. Ihe ngele otwa kambadhala okuhupithaoomwenyo dhetu mokuyona ompango ya-Kalunga, otatu kaya moshiponga shokuka-nitha omwenyo gwaaluhe. Onkee ano,oshi li pandunge okukala twi inekela kutyaompango yaKalunga oyi li mondjila notwiinekela thiluthilu kutya ngele otwa si, kashina nduno mbudhi kutya okoshike, Omu-gandjimwenyo gwetu ote ke tu dhimbulu-kwa moku tu yumudha opo tu kale ishewetu na omwenyo ngoka gu li omagano ge naondilo. — Johannes 5:28, 29; Aahebeli 11:6.

16 Nena aapiya yaKalunga aadhigininioya tokola toko okulandula elombwelo lyelyokwiidhilika ombinzi. Itaye ke yi lya na-ndo momukalo gwontumba noitaye ke yitaamba ko wo omolwomatompelo gopa-unamiti.� Oye na uushili kutya Omushi-ti gwombinzi oku shi shoka oshiwanawakuyo. Mbela owe shi itaala ngaa?

ELONGITHO LYOMBINZI NDYOKAOLYO AWIKE LYU UKA

17 Ompango yaMoses oya li ya tsu omu-thindo elongitho lyombinzi ndyoka olyoawike lyu uka. Jehova okwa popi kombi-nga yokulongelwa kwe kAaisraeli yonale, a ti: “Omwenyo [gwolu-tu, OB-1954] ogwa kala mombinzi. Omolwaashoka OMUWA a ga-ndja oshipango tashi ti, ombinzi ayihe nayi tilwe koshiyambelo,

� Omolwuuyelele kombinga yomikalo dhopaunamiti ndhoka inaadhikwatela mo okutulwa ombinzi, tala epandja 13-17 lyoshileshomwa HowCan Blood Save Your Life?, sha nyanyangidhwa kOonzapo dhaJehova.

16. Aapiya yaKalunga oya tokola toko okuninga shike shi na ko nashanombinzi?17. MuIsraeli shonale, elongitho awike lyombinzi lini lya li lya taambwako kuJehova Kalunga?

Ngele ndohotolagwoye okwe ku

lombwele u idhilikeiikolitha, mbela

oto ke yi wendelamolutu lwoye?

Tala ko omwenyo ngaashi Kalunga he gu tala ko

Page 133: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

yi yoge po oondjo dhoshigwana, ombinzi ndjoka yi na omwenyo,otayi yogo po oondjo.” (Levitikus 17:11) Ngele Aaisraeli ya yono,oya li taya vulu okudhiminwa po mokuyamba oshinamwenyoshontumba nokukutha musho ombinzi e taye yi tile koshiyambe-lo metsali, ihe konima yethimbo oya ka kala hayi tilwa koshiya-mbelomotempeli yaKalunga.Elongitho awikendjoka lyu uka lyo-mbinziolya li linakonashanokuningaomayamboga tyangaaka.

18 Aakriste yashili kaye li kohi yOmpango yaMoses, nomolwaa-shono ihaya yamba omayambo giinamwenyo nokutilahi ombi-nzi koshiyambelo. (Aahebeli 10:1) Ihe okulongithwa kwombinzikoshiyambelo methimbo lyaIsraeli shonale okwa li taku thanekeeyambo li na ondilo lyOmwana gwaKalunga, Jesus Kristus. Ngaa-shi twi ilonga mOntopolwa onti-5 yembo ndika, Jesus okwa li agandja omwenyo gwe gwopantu omolwetu mokweetha ombinziye yi tilwehi yi li eyambo. Opo nduno okwa londo a yi megulu

18. Omauwanawa nomalaleko nuuyamba geni tatu vulu okumona mo-mbinzi yaJesus ya tika?

Ongiini to vulu okuulika kutya owa simaneka omwenyo nombinzi?

132 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 134: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

nokwa gandja kuKalunga lumwe aluke nosigo aluhe ongushu yo-mbinzi ye ya tika. (Aahebeli 9:11,12) Shoka osha dhiki po ekanka-meno lyokudhiminwa po omayono getu noshe tu egululile ompi-to yokumona omwenyo gwaaluhe. (Mateus 20:28; Johannes 3:16)Okulongitha ombinzi momukalo ngoka inaku simanenena tuu!(1 Petrus 1:18, 19) Otatu vulu okuhupithwa okupitila owala mo-kukala neitaalo mombinzi yaJesus ya tika.

19 Inatu nyanyukwa tuu noonkondo sho Jehova Kalunga e tu peomagano gopahole gomwenyo! Naashono mbela kashi na oku tuinyengitha tu tseyithile yamwe shi na ko nasha nompito yoku-mona omwenyo gwaaluhe ngele taya kala neitaalo meyambo lya-Jesus? Okukala tu na ko nasha noomwenyo dhayamwe ngaashiJehova, otashi ke tu inyengitha tu shi ninge nehalo ewanawa no-nuulaadhi. (Hesekiel 3:17-21) Ngele ohatu gwanitha po oshina-kugwanithwa shika nuulaadhi, otatu ka vula okupopya ngaashiomuyapostoli Paulus a popi a ti: “Ongame kandi na oondjo dho-mbinzi nando yomuntu. Oshoka ongame inandi shuna monima,aawe, onde mu uvithile iilonga yaKalunga ayihe yehupitho.” (Ii-longa 20:26, 27, OB-1954) Okulombwela aantu kombinga yaKalu-nga nomalalakano ge osho omukalo gwa dhenga mbanda okuu-lika kutya otwa simaneka lela omwenyo nombinzi.

19. Otu na okuninga shike opo tu kale ‘twaahe na oondjo dhombinzinando oyomuntu’?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Omwenyo ogwo omagano ga za kuKalunga.— Episalomi 36:9; Ehololo 4:11.

ˇ Okwiikutha ela osha puka, molwaashoka omwe-nyo gwokanona inaaka valwa ogu na ondilomomeho gaKalunga. — Eksodus 21:22, 23;Episalomi 127:3.

ˇ Ohatu simaneke omwenyo mokwaahe gu tulamoshiponga nosho wo mokwaahalya ombinzi.— Deuteronomium 5:17; Iilonga 15:28, 29.

Tala ko omwenyo ngaashi Kalunga he gu tala ko 133

Page 135: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

JEHOVA KALUNGA okwa hala uukwanegumbo weni u kale uuvite elago. Oohapu dhe, Ombiimbeli, otadhi gandja omisinda-landu koshilyo kehe shuukwanegumbo, tadhi yelitha onkanda-ngala ndjoka Kalunga a hala oshilyo kehe shi dhane. Ngele iilyoyuukwanegumbo tayi gwanitha po iinakugwanithwa yayo me-tsokumwe nomayele gaKalunga, iizemo ohayi kala yinyanyudhanoonkondo. Jesus okwa ti: “Aanelago oomboka taa uvu oohapudhaKalunga e taye dhi dhiginine.” — Lukas 11:28.

2 Enyanyu lyuukwanegumbo olyi ikolelela unene kokuziminakwetu kutya uukwanegumbo owa totwa po kuJehova, ngoka Je-sus e mu ithana “Tate yetu.” (Mateus 6:9) Uukwanegumbo kehekombanda yevi ou li po molwaTate yetu gwomegulu, nokwa tse-ya lela shoka hashi nyanyudha omaukwanegumbo. (Aaefeso 3:14, 15) Ombiimbeli otayi ti shike shi na ko nasha nonkandangalayoshilyo kehe muukwanegumbo?

UUKWANEGUMBO OWA TOTWA PO KUKALUNGA3 Jehova okwa shiti aantu yotango, Adam naEva, e te ya ho-

1. Oshike sha simanenena opo tu kale nuukwanegumbo u uvite elago?2. Enyanyu lyuukwanegumbo olyi ikolelela kokuzimina kwetu shike?3. Ombiimbeli otayi yelitha ngiini etameko lyuukwanegumbo waantu,nomolwashike twa tseya kutya shoka tayi popi oshoshili?

ONTOPOLWA 14

Nkene to vulu okukalanuukwanegumbo u uvite elago

Oshike sha pumbiwa opo omusamane u ungaungenuukwanegumbo we momukalo omwaanawa?

Ongiini omukulukadhi ta vulu okugwanitha pooshinakugwanithwa she muukwanegumbo nomupondo?

Okukala omuvali e li nawa osha kwatela mo shike?

Ongiini aanona taya vulu okuhumitha komehoenyanyu muukwanegumbo?

Page 136: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

kanitha ya kale omusamane nomukulukadhi. Okwa li e ya tulameviparadisa ewanawa, oshikunino shaEden, e te ya lombwele yamone aanona. Jehova okwa ti: “Valathaneni, ne mu indjipale [no-kuudhitha] evi.” (Genesis 1:26-28; 2:18, 21-24) Shono kashi shiowala ehokololo nenge ongano, molwaashoka Jesus okwa li u uli-kekutya shokaGenesis tapopikombingayetameko lyonkalamwe-nyoyuukwanegumbo oshoshili. (Mateus 19:4, 5) Nonando ohatutsakanekeomaupyakadhi ogendjinonkalamwenyo kayi li ngaashiKalungaa li ahalayi kale, natu tale kutya omolwashike omaukwa-negumbo taga vulu okukala gu uvite elago.

4 Iilyo ayihe yuukwanegumbo otayi vulu okuninga sha opo uu-kwanegumbo wu kale u uvite elago mokuholela Kalunga nomo-kuulikilathana ohole. (Aaefeso 5:1, 2) Ihe ongiini tatu vulu oku-holela Kalunga ngoka itaatu vulu okumona nandonando? Otatuvulu okwiilonga nkene Jehova ha katuka, molwaashoka okwa tu-mine Omwana gwosheeli okuza megulu e te ya kombanda yevi.(Johannes1:14,18, OB-1954) Sho Omwanangoka JesusKristus a likombanda yevi, okwa li a holele naanaa He gwomegulu, nomo-lwaashono okumona nokupulakena kuye kwa li owala wa fa u linaJehova noto pulakene kuYe. (Johannes 14:9) Onkee ano, okwii-longa kombingayohole ndjoka Jesus u ulike nokulandula oshiho-lelwa she, kehe gumwe gwomutse ota vulu okuhumitha komehoenyanyu muukwanegumbo.

OSHIHOLELWA KAASAMANE5 Ombiimbeli otayi ti kutya aasamane oye na okuungaunga naa-

kulukadhiyawomomukalongokaJesusa liuungaunganaalongwaye. Tala komayele ngaka gOmbiimbeli taga ti: ‘Aalumentu, holeniaakiintu yeni, naanaa ngashika Kristus e hole egongalo nokwi iga-ndja meso omolwalyo . . . Ano aalumentu oye na okuhola aakiintuyawo, naanaa ngashika ye hole omalutu gawo yene. [Oongoka eholeomukiintugwe, oye i iholeyemwene, OB-1954.] Oshokakakuna nando oongoka e tonde olutu lwe mwene, ihe kehe gumwe ohe

4. (a) Ongiini oshilyo kehe shuukwanegumbo tashi vulu okuhumithakomeho enyanyu lyuukwanegumbo? (b) Omolwashike okukonakonaonkalamwenyo yaJesus kwa simana omolwenyanyu lyuukwanegumbo?5, 6. (a) Ongiini omukalo ngoka Jesus hu ungaunga negongalo gu lioshiholelwa kaasamane? (b) Oshike shoka omuntu e na okuninga opoa vule okudhiminwa po omayono ge?

Nkene to vulu okukala nuukwanegumbo u uvite elago 135

Page 137: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

lupaluthanohelusileoshimpwiyu,naanaangashikaKristusha sileegongalo lye oshimpwiyu.’ — Aaefeso 5:23, 25-29.

6 Ohole yaJesus yokuhola egongalo lyaalongwa ye oya tulila poaasamaneoshiholelwashagwanenena. Jesus“okwa li eyahole sigoopehulilo,” e ya yambela omwenyo gwe nonando kaya li nando yagwanenena. (Johannes13:1; 15:13) Aasamaneotaya ladhipikwawotakuti: “Holeniaakiintuyeni,ne inamukalamunaonyanyanayo.”(Aakolossa3:19) Oshiketashi kakwathela omusamanea tule miilo-nga omayele ngoka, unene tuu ngele omathimbo gamwe omuku-lukadhi gwe oha nyengwa okukatuka pandunge? Oku na okudhi-mbulukwa kutya naye oha ningi omapuko nosho wo kutya oku naokuninga sha opo a dhiminwe po kuKalunga. Mbela oku na okuni-nga shike? Oku na okudhimina po mboka taya yono kuye, mwakwatelwaomukulukadhigwe.Omukulukadhinayeokunaokukalaha dhimine po mboka tayayono kuye. (Mateus 6:12,14,15) Onkeeano, osha yela kutya omolwashike yamwe haya ti kutya ondjokanayinaomupondooondjonoyinaaantuyaalihayadhiminathanaponehalo ewanawa.

7 AasamaneoyenawookudhiladhilakutyaJesusokwalialuhehayaaleleaalongwaye.Okwa li a tseyaomangambeko gawo noshowooompumbwe dhawo dhopalutu. Pashiholelwa, sho ya li ya vulwa,okwe ya lombwelele a ti: “Ileni, tu yeni, tu ki ikalele, opo mu vulu-lukwe kashona.” (Markus 6:30-32) Aakulukadhi nayo oya pumbwaokuyaalelwa pandunge. Ombiimbeli otayi ya hokolola ye li ‘iiyu-ma kaayi kolele,’ mbyoka aasamane ya lombwelwa ye yi ‘simane-ke.’ Omolwashike mbela? Omolwaashoka aasamane nosho wo aa-kulukadhi otaya ka mona ‘esilohenda lyomwenyo.’ (1 Petrus 3:7,OB-1954) Aasamane oye na okudhimbulukwa kutya okukala omu-dhiginini oko haku ningitha omuntu a kale e na ondilo momehogaKalunga, ihe hamolwaashoka e li omulumentu nenge omukii-ntu. — Episalomi 101:6.

8 Ombiimbeli otayi ti kutya omusamane ‘ngoka e hole omukii-ntu gwe, okwi ihole ye mwene.’ Shoka osho shi na okukala nga-

7. Jesus okwa li a tseya shike, nokwa tulila po aasamane oshiholelwashini?8. (a) Ongiini omusamane ‘ngoka e hole omukiintu gwe, i ihole yemwene’? (b) Okukala “omuntu gumwe” otashi ti shike komusamane no-mukulukadhi gwe?

136 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 138: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

wo, molwaashoka omusamane nomukulukadhi gwe ‘kaye li weyaali, aawe, oyo omuntu gumwe,’ ngaashi Jesus e shi popi. (Mateus19:6) Onkee ano, kaye na okuya momilalo pondje yondjokana.(Omayeletumbulo 5:15-21; Aahebeli 13:4) Shoka otaya vulu okushi yanda ngele oya kala tayi igwanithile po oompumbwe dhawonokwaaihola mwene. (1 Aakorinto 7:3-5) Edhimbulukitho endhi-ndhilikwedhi olyo kutya: ‘Kaku na nando oongoka e tonde olutulwe mwene, ihe kehe gumwe ohe lu palutha nohe lu sile oshimpwi-yu.’ Aasamane oya pumbwa okukala ye hole aakulukadhi yawongaashi yi ihole yo yene noye na okudhimbulukwa kutya oyena okwiihokolola komutse gwawo, Jesus Kristus. — Aaefeso 5:29;1 Aakorinto 11:3.

9 Omuyapostoli Paulus okwa popi shi na ko nasha “nohole yo-muJesus Kristus.” (Aafilippi 1:8) Ohole yaJesus oya li uukwatyahau vululukitha, mboka wa li uhokitha kaakiintu mboka ya li yaninga aalongwa ye. (Johannes 20:1, 11-13, 16) Aakulukadhi nayooya hala okuulikilwa ohole tayi zi komutima kaasamane yawo.

OSHIHOLELWA KAAKULUKADHI10 Uukwanegumbo ou li ehangano, nopo li longe nawa, olya pu-

mbwa omutse. Nokuli naJesus oku na Ngoka e na okuvulika kuyee li Omutse gwe. ‘Kalunga oye omutse gwaKristus,’ ngaashi owala‘omulumentu omutse gwomukadhi.’ (1 Aakorinto 11:3) Okuvuli-ka kwaJesus kuKalunga e li omutse gwe oku li oshiholelwa oshiwa-nawa, molwaashoka atuheni otu na omutse ngoka tu na okuvulikakugwo.

11 Aasamane molwaashoka inaaya gwanenena ohaya ningi oma-puko, nohaaluhe haye enditha nawa iinima ye li omitse dhoma-ukwanegumbo. Molwaashoka osho shi li ngawo, omukulukadhioku na okuninga po shike? Ke na okudhina shoka omusamanegwe ta ningi nenge a kambadhale oye a kale omutse gwegumbo.Omukulukadhi oku na okudhimbulukwa kutya shoka sha simana

9. Uukwatya uni waJesus wa tumbulwa mAafilippi 1:8, nomolwashikeaasamane ye na okuulikila aakulukadhi yawo uukwatya wa tya ngaaka?10. Jesus okwa tulila po aakulukadhi oshiholelwa shini?11. Iikala yini omukulukadhi e na okukala e na shi na ko nashanomusamane gwe, noshike tashi vulu okweetithwa keihumbato lyomu-kulukadhi?

Nkene to vulu okukala nuukwanegumbo u uvite elago 137

Page 139: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

momeho gaKalunga osho ombepo yombili noyengungumano.(1 Petrus 3:4) Mokuulika iikala ya tya ngaaka, ota ka mona oshipuokuvulikaomolwetilokalunga, nokulinomoonkalo oondhigu.Na-tango, Ombiimbeli otayi ti: ‘Omukiintu kehe oku na okusimanekaomulumentu gwe.’ (Aaefeso 5:33) Ihe ongiini ngele omusamaneina taambako Kristuse liOmutsegwe? Ombiimbeliotayi ladhipikeaakulukadhi tayi ti: “Aakiintu, vulikeni kaalumentu yeni, opo aa-lumentu mboka inaa itaala oohapu dhaKalunga, ya falwe meitaa-lo komikalo dheni. Itamu pumbwa oku shi ninga noohapu, osho-ka oyo otaa ka mona, nkene omikalo dheni dha yogoka nonkenehamu simaneke Kalunga.” — 1 Petrus 3:1, 2.

12 Kutya nduno omusamane gwe oku li omwiitaali nenge hasho,itashi ti kutya omukulukadhi ke na esimaneko ngele ta ningi omae-topo ge nekotoko, ngoka ga yooloka ko kwaangoka gomusamanegwe.Etaloko lyeotashivulika likale li limondjila, nuukwanegumboauhe otau vulu okumona uuwanawa ngele omusamane okwa pula-kene kuye. Nonando Abraham ka li a zimina sho omukulukadhigwe, Sara a li a ningi eetopo tali longo opo ku kandulwe po uupya-kadhi wontumba muukwanegumbo wawo, Kalunga okwa li a lo-mbwele Abraham a ti: “Gwanitha shoka Sara te ku lombwele.” (Ge-nesis21:9-12) Ngele omusamane okwa ningi etokolo ndyoka lyaaheli ompinge nompango yaKalunga, omukulukadhi gwe oha vulikamokuyambidhidha etokolo ndyoka. — Iilonga 5:29; Aaefeso 5:24.

13 Omukulukadhi ota vulu okuninga oshindji mokugwani-thapo oshinakugwanithwa she muukwanegumbo. Pashiholelwa,Ombiimbeli otayi popi kutya aakulukadhi oye na okukala “yehole aalumentu yawo noyana, ya kale haa ikwata nawa, aayogoki,ya ninge oomeme ye shi kukala nawa nomagumbo, haa vulikakaalumentu yawo.” (Titus 2:4, 5) Omukulukadhi nenge omuvala-kadhi ngoka ta tula miilonga omayele ngaka ota ka kala e holikenokusimanekwa aluhe kiilyo yuukwanegumbo we. (Omayeletu-mbulo 31:10, 28) Ihe molwaashoka ondjokana oya hanganithaaantu inaaya gwanenena, otashi vulika pu holoke oonkalo dhakwata miiti ndhoka tadhi vulu okufala mokutopoka nenge mo-

12. Omolwashike shu uka komukulukadhi okupopya omaetopo ge ne-simaneko?13. (a) Titus 2:4, 5 ota ladhipike aakulukadhi ya ninge shike? (b) Ombii-mbeli otayi ti shike kombinga yokutopoka nosho wo yokuhengathana?

138 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 140: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

kuhengathana. Ombiimbeli oya pitika etopoko shi ikolelela koo-nkalo dhontumba. Ihe etopoko kali na okutalika ko li li oshinimashowala, molwaashoka Ombiimbeli otayi gandja omayele taga ti:“Omukiintu ina henga po omulume. . . . Omulumentu ina hengapo nando omukadhi.” (1 Aakorinto 7:10,11) Ihe ongele owala gu-mwe gwomookuume kopandjokana a yi moluhondelo tapu kalapu na etompelo lyopamanyolo lyokuhengathana. — Mateus 19:9.

OSHIHOLELWA SHA GWANENENA KAAVALI14 Jesus okwa tulila po aavali oshiholelwa sha gwanenena mo-

mukalo ngoka u ungaunga naanona. Sho yamwe ya li taya kamba-dhala okukeelela aanona kaaye ye kuye, Jesus okwa tile: “Etheniuunona, u ye kungame. Inamu u keelela ko.” Ombiimbeli otayi tikutya “okwe u papata momaako ge nokwe u tenteke iikaha ye e teu yambeke.” (Markus 10:13-16) Molwaashoka Jesus okwa li a lo-ngitha ethimbo okukala naanona, mbela nangoye ku na okuningasha faathana naamwoye aamati naakadhona? Inaya pumbwa owa-la okukaliwa nayo okathimbo okashona, ihe oya pumbwa okukali-wa nayo ethimbo olindji. Owa pumbwa okulongitha ethimbo okuya longa, molwaashoka shoka osho Jehova a lombwela aavali ya ni-nge. — Deuteronomium 6:4-9.

14. Jesus okwa li u ungaunga ngiini naanona, naanona oya pumbwa shi-ke kaavali yawo?

Oshiholelwa shini oshiwanawa Sara a tulila po aakulukadhi?

Page 141: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

15 Sho uuyuni mbuka tau nayipala noonkondo, aanona oya pu-mbwa aavali mboka taye ya gamene kaantu mboka ya hala okuye etela oshiponga, ngaashi mboka haya hepeke aanona pamilalo.Tala nkene Jesus a li a gamene aalongwa ye, mboka a li i ithana pa-hole“aamwandje.”ShoJesusa liakwatwanokwali e lipokukadhi-pagwa,okwa liapangeleompangelaopoaalongwayeyayeontuku.(Johannes13:33; 18:7-9)U liomuvali, owapumbwaokukalawako-toka molwaashoka Ondiaboli otayi kambadhala okweetela aanonayoye oshiponga. Owa pumbwa oku ya londodha manga kuyele.�(1 Petrus 5:8) Inaya kala nando onale ya pumbwa egameno lyopa-lutu, lyopambepo nolyopamikalo ngaashi ye li pumbwa nena.

� Ekwatho li na ko nasha nokugamena aanona otali adhika montopo-lwa 32 yembo Learn From the Great Teacher, lya nyanyangidhwa kOo-nzapo dhaJehova.

15. Aavali otaya vulu okuninga po shike opo ya gamene aanona yawo?

Aavali otaya vulu okwiilonga shike momukalongoka Jesus u ungaunga naanona?

140 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 142: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

16 Muusiku mboka wa tetekele okusa kwaJesus, aalongwa ye oyali taya tsu oompata kutya olye omunene mokati kawo. Pehala lyo-kukala e ya geela, Jesus okwa tsikile okuya kumagidha pahole noo-hapu nosho wo okupitila moshiholelwa she. (Lukas 22:24-27; Jo-hannes 13:3-8) Ngele ou li omuvali, mbela ou wete nkene to vuluokulandula oshiholelwa shaJesus momukalo moka ho pukululaaamwoye? Oya pumbwa lela egeeloputudho, ihe ou na oku li ga-ndja ‘she eleka,’ hanongeyo nandonando. Ku na okupopya ooha-pu inaadhi dhiladhilwa nawa, tadhi “ulula ngegongamwele.” (Je-remia 30:11, OB-1954; Omayeletumbulo 12:18) Egeeloputudho olina okugandjwa momukalo ngoka okanona koye konima yethi-mbo taka ka mona kutya olya li lya pumbiwa shili. — Aaefeso 6:4;Aahebeli 12:9-11.

OSHIHOLELWA KAANONA17 Mbela aanona otayavuluokwiilonga sha kuJesus? Eeno, otaya

vulu. Jesus oku ulike nkene aanona ye na okuvulika kaavali yawookupitila moshiholelwa she. Okwa ti: “Otandi popi ashike shokaTate a longa ndje.” Okwa gwedha ko wo a ti: “Otandi longo aluheshoka she mu opalela.” (Johannes 8:28, 29) Jesus okwa li ha vulikakuHe gwomegulu, nOmbiimbeli otayi lombwele aanona ya vulikekaavali yawo. (Aaefeso 6:1-3) Nonando Jesus okwa li okanona kagwanenena, okwa li ha vulika kaavali ye yopantu, Josef naMaria,mboka ya li inaaya gwanenena. Nopwaahe na omalimbililo, sho-ka osha li sha humitha komeho enyanyu lyoshilyo kehe shuukwa-negumbo waandjawo yaJesus. — Lukas 2:4, 5, 51, 52.

18 Mbela opu na omikalo moka aanona tayavulu okuholela naa-naa Jesus e taya nyanyudha aavali yawo? Oshoshili kutya aano-na otashi vulika omathimbo gamwe ya mone oshidhigu okuvuli-ka kaavali yawo, ihe Kalunga okwa hala aanona ya kale haya vulikakuyo. (Omayeletumbulo 1:8; 6:20) Jesus okwa kala aluhe ha vuli-ka kuHe gwomegulu, nokuli naashono a li moonkalo oondhigu.Oshikando shimwe, sho Kalunga a li a hala Jesus a ninge oshinima

16. Aavali otaya vulu okwiilonga shike momukalo ngoka Jesus u unga-unga nokwaagwanenena kwaalongwa ye?17. Omomikalo dhini Jesus a tulile po aanona oshiholelwa sha gwane-nena?18. Omolwashike Jesus a li aluhe ha vulika kuHe gwomegulu, nolye hakala a nyanyukwa ngele aanona taya vulika kaavali yawo nena?

Nkene to vulu okukala nuukwanegumbo u uvite elago 141

Page 143: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

shoka oshidhigu noonkondo, Jesus okwa tile: “Oshitenga [nengeoshitegelelwa] shika nashi pitilile ndje po.” Ihe nonando ongaaka,Jesus okwa li a ningi shoka Kalunga e mupula, molwaashoka okwali a zimina kutya He okwa tseya shoka shi li nawa kuye okuninga.(Luke 22:42) Mokwiilonga okuvulika, aanona otaya ka nyanyudhanoonkondo aavali yawo nosho wo He yawo gwomegulu.�— Oma-yeletumbulo 23:22-25.

19 Ondiaboli oya li ya makele Jesus notatu vulu okukala nuushi-li kutya otayi ka makela wo aanona ya ninge omapuko. (Mateus4:1-10) Satana Ondiaboli oha longitha omathininiko goomaku-la, ngoka taga vulu okukala omadhigu okukondjithwa. Onkee anoinashi simanenena tuu opo aanonaya yande okweendathana naa-longiyuuwinayi! (1 Aakorinto15:33)Omwanakadhona gwaJakob,Dina, okwa li he endathana naamboka ya li ihaaya longele Jehova,naashono osha li she etitha uupyakadhi oundji. (Genesis 34:1, 2)Dhiladhila nkene uukwanegumbo tau ke ehamekwa ngele oshilyoshimwe shawo shayi moluhondelo.—Omayeletumbulo 17:21, 25.

SHOKA SHA SIMANENENA OPOUUKWANEGUMBO U KALE U UVITE ELAGO

20 Otashi tu kwathele okuungaunga nomaupyakadhi gomuu-

� Ongele owala omuvali ta pula okanona ka teye ompango yaKalungatashi ka kala shu uka opo okano-na kaaha vulike komuvali. — Iilo-nga 5:29.

19. (a) Satana oha makele ngiiniaanona? (b) Ongiini eihumbatoewinayi lyaanona tali vulu oku-guma aavali?20. Opo uukwanegumbo u kale uuvite elago, oshilyo kehe oshi naokuninga po shike?

Aagundjuka oye naokudhimbulukwa

shike ngele tayamakelwa?

142 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 144: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

kwanegumbo ngele tatu tula miilonga omayele gOmbiimbe-li. Odhoshili kutya okutula miilonga omayele ga tya ngaaka okooshinima sha simanenena shoka tashi humitha komeho enya-nyu lyuukwanegumbo. Onkee ano, aasamane, kaleni mu holeaakulukadhi yeni nokuungaunga nayo ngaashi Jesus hu ungau-nga negongalo lye. Aakulukadhi, vulikeni kaasamane yeni ye liomitse dhomaukwanegumbo, nokulandula oshiholelwa shomu-kulukadhi omwaanawa ngoka a hokololwa mOmayeletumbulo31:10-31. Aavali, putudheni aanona yeni. (Omayeletumbulo 22:6)Oohe, ‘kaleni nawa naanegumbo lyeni.’ (1 Timoteus 3:4, 5; 5:8)Naneaanona, vulikenikaavali yeni. (Aakolossa3:20) Kapu nango-ka a gwanenena muukwanegumbo, molwaashoka ayehe ohayaningi omapuko. Onkee ano, kaleni aaifupipiki nohamu dhimina-thana po.

21 Ombiimbelioyinaomayelenomalombweloogendji ga sima-na kuukwanegumbo. Kakele kaashono, otayi tu longo shi na konasha nuuyuni uupe waKalunga nosho wo oparadisa kombandayevindyoka tali kakala lyu udhaaantu yanyanyukwa taya longeleJehova. (Ehololo 21:3, 4) Kali shi tuu etegameno ekumithi! Noku-li nongashingeyi, otatu vulu okukala tu na uukwanegumbo u uvi-te elago ngele tatu tula miilonga omalombwelo gaKalunga ngokataga adhika mOohapu dhe, Ombiimbeli.

21. Etegameno ekumithi lini tu na, nongiini tatu vulu okukala tu na uu-kwanegumbo u uvite elago ngashingeyi?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Aasamane oye na okukala ye hole aakulukadhi yawongaashi omalutu gawo yene. — Aaefeso 5:25-29.

ˇ Aakulukadhi oye na okukala ye hole omaukwanegu-mbo gawo nokusimaneka aasamane yawo. — Titus2:4, 5.

ˇ Aavali oye na okukala ye hole aanona yawo, oku yalonga noku ya gamena. — Deuteronomium 6:4-9.

ˇ Aanona oye na okuvulika kaavali yawo. — Aaefeso6:1-3.

Nkene to vulu okukala nuukwanegumbo u uvite elago 143

Page 145: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

JEHOVA KALUNGA oku na ko nasha natse noonkondo nokwahala tu mone uuwanawa mewiliko lye lyopahole. Ngele otatu mulongele momukalo gu uka, otatu ka kala twa nyanyukwa notatuka yanda omaupyakadhi ogendji monkalamwenyo. Ote ke tu la-leka wo nuuyamba note ke tu kwathela. (Jesaja 48:17) Ihe opu naomalongelokalunga omathele ngoka taga ti kutya otaga longoaantu oshili kombinga yaKalunga. Nonando ongaaka, oga yoolo-ka noonkondo momalongo gago ge na ko nasha nokutya Kalu-nga oye lye naashoka a hala tu ninge.

2 Ongiini to vulu okutseya omukalo gwokulongela Jeho-va ngoka gu uka? Ino pumbwa okukonakona nokuyelekani-tha omalongo gomalongelokalunga agehe. Owa pumbwa owalaokwiilonga shoka Ombiimbeli tayi ti lela kombinga yelongelo-kalunga lyashili. Oku shi thaneka: Miilongo oyindji omu nauupyakadhi u na ko nasha niimaliwa yiikengelela. Ando oupewe iilonga yokukonga mo iimaliwa ya tya ngaaka yiikengele-la, mbela ando oto ke shi enda ngiini? Mbela oto ki ilonga mo-mutse omaukwatya agehe giimaliwa yiikengelela? Hasho. Peha-la lyaashono, otashi ka kala pandunge okukonakona iimaliwayoshili. Ngele owa tseya kutya iimaliwa yoshili oyi li ngiini, oto

1. Otatu ka mona ngiini uuwanawa mokulongela Kalunga momukalogu uka?2. Ongiini tatu vulu okwiilonga omukalo gu uka gwokulongela Jehova,nethaneko lini tali tu kwathele okuuva ko omukalo moka tatu vulu okushi ninga?

ONTOPOLWA 15

Elongelokalunga ndyokalya hokiwa kuKalunga

Mbela omalongelokalunga agehe oga hokiwa kuKalunga?

Ongiini to vulu okumonakutya elongelokalunga lyashili olini?

Oolye ye li aalongelikalunga yashili kombanda yevi nena?

Page 146: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ka vula okudhimbulula mo mbyoka yiikengelela. Sha faathana,ngele otwi ilongo kutya elongelokalunga lyashili olya tya ngiini,otatu vulu okudhimbulula mo omalongelokalunga ngoka giifu-ndja.

3 Osha simana okulongela Jehova momukalo moka a hokwa.Aantu oyendji oyi itaala kutya omalongelokalunga agehe oga ho-kiwa kuKalunga, ihe Ombiimbeli hasho tayi ti ngawo. Inashigwana nokuli okutya owala otu li Aakriste. Jesus okwa ti: “Ha-kehe ngoka ti ithana ndje ‘Omuwa, Omuwa’, ta yi mOshilongoshegulu, aawe, oye tuu ngoka ta gwanitha ehalo lyaTate yomegu-lu.” Onkee ano, opo tu kale twa hokiwa kuKalunga, otu na okwii-longa shoka Kalunga a hala tu ninge noku shi gwanitha po. Jesusoku ula mboka ihaaya longo ehalo lyaKalunga a ti kutya “aako-lokoshi.” (Mateus 7:21-23) Ngaashi iimaliwa yiikengelela, oma-longelokalunga giifundja kage na ongushu yasha. Shoka oshiwi-nayi noonkondo nokuli, osho kutya omalongelokalunga ga tyangaaka oga nika oshiponga.

4 Jehova okwa pa kehe gumwe e li kombanda yevi ompitoyoku ka mona omwenyo gwaaluhe. Ihe opo tu ka kale nomwe-nyo sigo aluhe mOparadisa, otu na okulongela Kalunga momu-kalo gu uka nokukala ngashingeyi nonkalamwenyo ndjoka yahokiwa kuye. Mupyamunene, oyendji ohaya tindi oku shi ninga.Omolwaashoka Jesus a popi a ti: “Indeni mo, mu pitile moshee-lo shoka sha patekidha, oshoka osheelo shoka oshinene nondji-la ndjoka ya mbwalangandja otayi fala mekano, noku na oye-ndji mboka taye yi lamba. Ihe osheelo shoka oshishona nondjilandjoka ya thinana otayi fala komwenyo, naashona yowala mbo-ka taa yi mono.” (Mateus 7:13, 14) Elongelokalunga lyashili otalifala komwenyo gwaaluhe. Omalongelokalunga giifundja go ota-ga fala mehanagulo. Jehova ina hala nando omuntu gumwe a kahanagulwe po, nomolwaashono ha gandja ompito kaantu kehepamwe yi ilonge kombinga ye. (2 Petrus 3:9) Odhoshili kutyamomukalo moka tatu longele Kalunga otagu ti omwenyo nengeeso kutse.

3. Jesus okwa ti kutya otu na okuninga shike ngele otwa hala okukalatwa hokiwa kuKalunga?4. Oohapu dhaJesus kombinga yoondjila mbali otadhi ti shike, nondji-la kehe otayi fala peni?

Elongelokalunga ndyoka lya hokiwa kuKalunga 145

Page 147: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

NKENE TO VULU OKUDHIMBULULA MOELONGELOKALUNGA LYASHILI

5 Ongiini ‘ondjila ndjoka tayi fala komwenyo’ tayi vulu oku-monika? Jesus okwa ti kutya elongelokalunga lyashili otali kakala li iwetikile mokukalamwenyo kwaantu mboka ye li mulyo.Okwa ti: “Otamu ya dhimbulula kiiyimati yawo. . . . Okehe tuuomuti omwaanawa otagu imi iiyimati iiwanawa.” (Mateus 7:16,17) Niitya yimwe, mboka ye li melongelokalunga lyashili otayadhimbululwa mo mokutala kwaashoka yi itaala nosho wo kei-humbato lyawo. Nonando aalongelikalunga yashili oye li inaayagwanenena nohaya ningi omapuko, yo ayehe ohaya kambadha-la okulonga ehalo lyaKalunga. Natu konakoneni iinima ihama-no mbyoka oyo tayi ndhindhilikitha mboka ye li melongelokalu-nga lyashili.

6 Omalongo gaapiya yaKalunga oga kankamekelwa kOmbii-mbeli. Ombiimbeli otayi ti: “Enyolo kehe olya nyolithwakOmbepo yaKalunga noli na oshilonga shokulonga oshi-li, okukumagidha, okupukulula nokuulukila omuntu ondji-la yu uka, opo kehe ngoka ta longele Kalunga, a kale agwana a pwa nokwoopalela oshilonga kehe oshiwanawa.” (2 Ti-moteus 3:16, 17) Omuyapostoli Paulus okwa li a nyolele Aa-kriste ooyakwawo a ti: “Sho twe m

´u etele oohapu dhaKalunga,

omwe dhi uvu e tamu dhi taamba, hangaashi oohapu dhomu-ntu, ihe odhaKalunga, dho odho tuu shili.” (1 Aatessalonika 2:13) Onkee ano, omalongo nomikalo dhelongelokalunga lyashi-li inadhi ikolelela komataloko nenge komithigululwakalo dhaa-ntu. Odhi ikolelela kOohapu dhaKalunga ndhoka a nwetha mo,Ombiimbeli.

7 Jesus Kristus okwa tula po oshiholelwa oshiwanawa mokuka-nkamekela elongo lye kOohapu dhaKalunga. Okwa popi megali-kano kuHe gwomegulu a ti: “Oohapu dhoye odho oshili.” (Jo-hannes 17:17) Jesus okwa li i itaala Oohapu dhaKalunga, nakeheshoka a li ha longo aantu osha li shi li metsokumwe nadho. Olu-ndji Jesus okwa li ha ti: “Okwa nyolwa.” (Mateus 4:4, 7, 10) Opo

5. Ongiini tatu vulu okudhimbulula mo mboka ye li melongelokalungalyashili?6, 7. Aapiya yaKalunga ohaya tala ko ngiini Ombiimbeli, nomoshini-ma shika Jesus okwa tula po oshiholelwa shini?

146 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 148: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

MBOKA HAYA LONGELE KALUNGA KASHILI

ˇ oya kankamekela omalongo gawo kOmbiimbeli

ˇ ohaya longele Jehova oye awike nohaya tseyitha edhina lye

ˇ oye holathane nohole yashili

ˇ oya taamba ko Jesus e li ngoka ta longithwa kuKalungaokuhupitha aantu

ˇ kaye shi oshitopolwa shuuyuni

ˇ ohayu uvitha kutya Uukwaniilwa waKalunga owo awike tauka kandula po omaupyakadhi gaantu

Page 149: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

nduno Jesus okwa li ha longitha enyolo. Aapiya yaKalunga yo-nena nayo wo ihaya longo aantu omadhiladhilo gawo yene. Oyiitaala kutya Ombiimbeli oyo Oohapu dhaKalunga noya kanka-mekela thiluthilu elongo lyawo kwaashono tayi popi.

8 Mboka ye li melongelokalunga lyashili ohaya longele Jehova oyeawike nohaya tseyitha edhina lye. Jesus okwa ti: “Omuwa Kalu-nga koye oye awike u na oku mu galikana noye awike u na okumu longela.” (Mateus 4:10) Onkee ano, aapiya yaJehova ohayemu longele oye awike. Elongelokalunga ndyoka olya kwatela mookutseyithila aantu edhina lyaKalunga kashili nomaukwatya ge.Eksodus 5:3 (OB-1954) ota ti: “Jehova Ofule; edhina lye Jeho-va.” Jesus okwa tula po oshiholelwa shokukwathela yalwe ya tse-ye Kalunga, ngaashi e shi popya megalikano lye a ti: “Aantu mbo-ka yomuuyuni we ya pa ndje, onde ya tseyithile edhina lyoye.”(Johannes 17:6) Aalongelikalunga yashili nena nayo ohaya longoaantu shi na ko nasha nedhina lyaKalunga, omalalakano ge no-maukwatya ge.

9 Oshigwana shaKalunga ohashi ulikilathana ohole yashili yo-kwaaihola mwene. Jesus okwa ti: “Ngele omu holathane, nenaaantu ayehe otaa ka dhimbulula kutya one aalongwa yandje.”(Johannes 13:35) Aakriste yonale oya li ye holathane nohole yatya ngaaka. Ohole yopakalunga ohayi pondola ontondo ndjokahayi etithwa keyooloko lyopamihoko, lyopankalathano nolyopa-shigwana nohayi hanganitha aantu muumwayinathana washilinowa kola. (Aakolossa 3:14) Iilyo yomalongelokalunga giifundjakayi na ohole yuumwayinathana ya tya ngaaka. Otu shi shi ngii-ni? Ohayi dhipagathana omolwomayooloko gopashigwana no-gopamihoko. Aakriste yashili ihaya kutha ombinga miita ya kadhipage Aakriste ooyakwawo nenge aantu yalwe. Ombiimbeliotayi ti: “Eyooloko pokati kaana yaKalunga naana yomuhinda-dhi opo li li mpa: Shaa ngoka itaa longo shoka shu uka nenge keehole mukwawo, oye ke shi omuna gwaKalunga. . . . Otse otu naokuholathana. Inatu kaleni twa fa Kain, ngoka a li ta longithwakomuhindadhi nokwa dhipaga po omumwayina.” — 1 Johannes3:10-12; 4:20, 21.

8. Oshike sha kwatelwa mokulongela Jehova?9, 10. Omomikalo dhini Aakriste yashili hayu ulikilathana ohole?

148 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 150: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

10 Ohole yashili oya kwatela mo lela oshindji kaashi shi owa-la okwaadhipaga aantu yalwe. Aakriste yashili ohaya longithanokwaaihola mwene ethimbo lyawo, oonkondo dhawo niiniweyawo mokukwathelathana nomokutsaathana omukumo. (Aahe-beli 10:24, 25) Ohaya kwathelathana momathimbo omadhigunohaya kala nayalwe pauyuuki. Odhoshili kutya ohaya tula mii-longa omayele gOmbiimbeli ngoka taga ti kutya naya ‘ningilekehe gumwe uuwanawa.’ — Aagalati 6:10.

11 Aakriste yashili oya taamba ko Jesus Kristus e li ngoka ta lo-ngithwa kuKalunga omolwokuhupitha aantu. Ombiimbeli otayiti: “Omuye awike tamu tu zile ehupitho; oshoka muuyuni auhekamu na nando ogumwe gwedhina Kalunga e li hololela aantu,tatu vulu okuhupithilwa muye.” (Iilonga 4:12) Ngaashi twa monamOntopolwa onti-5, Jesus okwa gandja omwenyo gwe gu li ekuli-lo omolwaantu aavuliki. (Mateus 20:28) Kakele kaashono, Jesusoku li Omukwaniilwa a langekwa po kuKalunga mUukwaniilwawomegulu mboka tau ka pangela evi alihe. Kalunga okwa tegelelatu vulike kuJesus nokutula miilonga omalongo ge ngele otwa halaoku ka mona omwenyo gwaaluhe. Omolwaashono Ombiimbeliya ti: “Oongoka i itaala Omwana, oku na omwenyo gwaaluhe, ihengoka itaa vulika kOmwana, ita ka mona ko omwenyo, ihe ondja-hi yaKalunga otayi kala kombanda ye.” — Johannes 3:36.

12 Aalongelikalunga yashili kaye shi oshitopolwa shuuyuni mbu-ka. Sho Jesus a li mompangu koshipala shomupanguli Omuro-ma Pilatus, okwa tile: “Uukwaniilwa wandje kau shi womuuyu-ni mbuka.” (Johannes 18:36) Kashi na mbudhi kutya aalanduliyashili yaJesus oye li moshilongo shini, oye li aapangelwa yUu-kwaniilwa we womegulu nomolwaashono ihaya kutha ombingamomaipumomumwe guuyuni. Aalongeli yaJehova ihayi idhopomwaashono yalwe haya ningi shi na ko nasha nokuya moongu-ndu dhopapolotika, okukala ya hala okuhogololwa nenge oku-hogolola. Ihe nonando aalongelikalunga yashili kaye na ombi-nga miinima yopapolotika, ohaya vulika koompango dhiilongomoka ye li. Omolwashike mbela? Omolwaashoka Oohapu dha-Kalunga otadhi ya lombwele ya “vulike kaapangeli.” (Aaroma

11. Omolwashike sha simana okutaamba ko Jesus Kristus e li ngoka talongithwa kuKalunga omolwokuhupitha aantu?12. Okukala twaahe shi oshitopolwa shuuyuni okwa kwatela mo shike?

Elongelokalunga ndyoka lya hokiwa kuKalunga 149

Page 151: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

13:1) Ngele opu na eipumomumwe pokati kaashoka Kalunga tapula naashoka omilandu dhopapolotika tadhi pula, aalongeli-kalunga yashili ohaya landula oshiholelwa shaayapostoli, mbo-ka ya tile: “Otse otu na okuvulika kuKalunga, hakaantu.” — Iilo-nga 5:29; Markus 12:17.

13 Aalanduli yashili yaJesus ohayu uvitha kutya UukwaniilwawaKalunga owo awike tau ka kandula po omaupyakadhi gaantu.

13. Aalanduli yashili yaJesus oya tala ko ngiini Uukwaniilwa waKalunga,nohaya ningi shike shi na ko nasha nawo?

Mokulongela Jehova pamwe noshigwana she,oto ka mona mo uuwanawa oundji u vulithe pwaashoka to kanitha

150 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 152: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Jesus okwa hunganeke a ti: “Elaka ndika etoye [lyuukwaniilwa,KB] otali ka uvithilwa aantu ayehe, li ningile iigwana ayihe onza-po; notaku ya ihe ehulilo.” (Mateus 24:14) Pehala lyokuladhipi-ka aantu yi inekele maapangeli yopantu ye ya kandulile po oma-upyakadhi gawo, aalanduli yashili yaJesus Kristus ohayu uvithakutya Uukwaniilwa waKalunga womegulu owo awike tau ke gakandula po. (Episalomi 146:3) Jesus okwe tu longo tu galikaneomolwepangelo ndyoka lya gwanenena, sho a ti: “[Uukwaniilwawoye nau ye, KB]. Ehalo lyoye nali gwanithwe kombanda yevi wongaashi megulu.” (Mateus 6:10) Oohapu dhaKalunga odha hu-nganeke kutya Uukwaniilwa mboka womegulu “otau ka nyanya-gula notau ka teyagula po omaukwaniilwa agehe [ngoka ge li konena] noku ga hulitha po, ihe owo wene otau ka kala sigo alu-he.” — Daniel 2:44, KB.

14 Shi ikolelela kwaashono twa za nokukundathana, ipula toti: ‘Mbela elongelokalunga lini lya kankamekela omalongo ga-lyo agehe kOmbiimbeli nohali tseyithile aantu edhina lyaJeho-va? Elongelokalunga lini hali ulike ohole yopakalunga, li na ei-taalo tali longo muJesus, kaali shi oshitopolwa shuuyuni nohaliuvitha kutya Uukwaniilwa waKalunga owo awike tau ka kandulapo omaupyakadhi gaantu? Momalongelokalunga agehe komba-nda yevi, mbela olini hali gwanitha po iitegelelwa ayihe mbyo-ka?’ Uushili otau ulike sha yela kutya elongelokalunga ndyokaolyOonzapo dhaJehova. — Jesaja 43:10-12.

OTO KA NINGA PO SHIKE?15 Inashi gwana owala okwiitaala Kalunga ngele otwa hala oku

mu nyanyudha. Ombiimbeli otayi popi oshili sho tayi ti ku-tya noompwidhuli odhi itaala kutya Kalunga oko e li. (Jakob 2:19) Ihe osha yela kutya ihadhi longo ehalo lyaKalunga noinadhihokiwa kuye. Opo tu kale twa hokiwa kuKalunga, katu na owa-la okwiitaala kutya oko e li, ihe otu na wo okulonga ehalo lye.Otu na wo okutopoka ko komalongelokalunga giifundja noku-taamba ko elongelokalunga lyashili.

14. Elongelokalunga lini u wete hali gwanitha po iitegelelwa yelongelo-kalunga lyashili?15. Oshike ishewe Kalunga a hala tu ninge, kakele kokwiitaala kutya okoe li?

Elongelokalunga ndyoka lya hokiwa kuKalunga 151

Page 153: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

16 Omuyapostoli Paulus okwe shi ulike kutya katu na okuku-tha ombinga momalongelokalunga giifundja. Okwa nyola a ti:“Zii mo mokati kawo, ne mu iyoolole mo muyo. Inamu kala muna ekwatathano naashoka sha nyata, ongame notandi ke m

´u taa-

mba.” (2 Aakorinto 6:17; Jesaja 52:11) Onkee ano, Aakriste yashi-li ohaya yanda kehe shimwe shoka shi na ekwatathano nelonge-lokalunga lyiifundja.

17 Ombiimbeli otayi ulike kutya omalongelokalunga agehe gii-fundja oge li oshitopolwa ‘shaBabiloni oshinene.’� (Ehololo17:5) Edhina ndyoka otali tu dhimbulukitha oshilando shona-le shedhina Babilonia, moka omalongelokalunga giifundja ga ta-meke konima yEyelu lyaNoowa. Omalongo nomikalo odhi-ndji ndhoka dhi li apuhe nena momalongelokalunga giifundjaodha tameka muBabilonia shonale. Pashiholelwa, Aababiloniaoya li haya longele iikalunga yuukwatatu. Nena omalongeloka-lunga ogendji oga tala ko Uukwatatu u li elongo lya simanene-na. Ihe Ombiimbeli otayi popi sha yela kutya opu na owala Ka-lunga kashili gumwe awike, Jehova, nosho wo kutya Jesus KristusOmwana gwe. (Johannes 17:3) Aababilonia oya li wo yi itaala ku-tya aantu oye na omwenyo ihaagu si ngoka hagu hupu po koni-ma ngele olutu lwa si notagu vulu oku ka mona iihuna mehalalyokuhepekwa. Nena omalongelokalunga ogendji ohaga longoaantu kutya oye na omwenyo ihaagu si nenge ombepo ihaayi simbyoka hayi vulu okumona iihuna momulilo gwoheli.

18 Molwaashoka elongelokalunga lyaBabilonia shonale olyataandela kombanda yevi alihe, Babiloni Oshinene shonena osheeleka okupopiwa shi li uukwaniilwa wuuyuni womalongeloka-lunga giifundja. Kalunga okwa hunganeke wo kutya uukwanii-lwa mboka womalongelokalunga giifundja otau ka hanagulwapo ombaadhilila. (Ehololo 18:8) Mbela ou wete kutya omolwa-shike sha simanenena okukala wa topoka ko koshitopolwa kehe

� Opo u mone uuyelele oundji kutya omolwashike Babiloni Oshine-ne tashi thaneke uukwaniilwa wuuyuni womalongelokalunga giifundja,tala Oshigwedhelwako pepandja 219-220.

16. Oshike omuntu e na okuninga ngele okwa kala ha kutha ombingamomalongelokalunga giifundja?17, 18. “Babiloni oshinene” oshike, nomolwashike she endelela ‘okuzamo mokati kasho’?

152 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 154: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

shaBabiloni Oshinene? Jehova Kalunga okwa hala u ‘ze mo mo-kati kasho’ nziya manga ku na ethimbo natango. — Ehololo 18:4.

19 Ngele owa tokola okuza mo melongelokalunga lyiifundja,yamwe otashi vulika ye ethe po okweendathana nangoye. Ihemokulongela Jehova pamwe noshigwana she, oto ka mona mouuwanawa oundji u vulithe pwaashoka to kanitha. Ngaashi aa-longwa yaJesus yonale mboka ya li ya thiga po iinima yilwe etaye mu landula, oto ka kala u na aamwaho naamwanyoko oye-ndji yopambepo. Oto ka ninga oshitopolwa shuukwanegumbouunene womuuyuni auhe wAakriste yashili omamiliyona, mbo-ka taye ke ku ulukila ohole yashili. Oto ka kala wo u na etega-meno ekumithi lyomwenyo gwaaluhe ‘muuyuni tau ya.’ (Mar-kus 10:28-30) Konima yethimbo, otashi vulika mboka ye ethapo okweendathana nangoye omolweitaalo lyoye ya ka konakoneshoka Ombiimbeli tayi ti e taya ningi aalongeli yaJehova.

20 Ombiimbeli otayi ti kutya masiku Kalunga ote ke eta ehu-lilo lyonkalelo ndjika yuukolokoshi e te ke yi pingena po nuu-yuni uupe wuuyuuki mboka tau ka pangelwa kUukwaniilwa we.(2 Petrus 3:9, 13) Itau ka kala tuu uuyuni uukumithi! Monkaleloompe yuuyuuki ndjoka otamu ka kala owala elongelokalunga li-mwe alike, ndyoka lyashili. Mbela kashi shi oshinima shopandu-nge kungoye okukatuka oonkatu ndhoka dha pumbiwa okuta-meka okweendathana naalongelikalunga yashili ngashingeyi?

19. Oto ka mona mo uuwanawa washike mokulongela Jehova?20. Mboka ye li melongelokalunga lyashili oye na etegameno kutya oshi-ke tashi ka ningwa po monakuyiwa?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Oku na owala elongelokalunga limwe alikelyashili. — Mateus 7:13, 14.

ˇ Elongelokalunga lyashili otali vulu okudhimbu-lulwa mo omolwomalongo nomikalo dhalyo.— Mateus 7:16, 17.

ˇ Elongelokalunga lyOonzapo dhaJehova olyo lyahokiwa kuKalunga. — Jesaja 43:10.

Elongelokalunga ndyoka lya hokiwa kuKalunga 153

Page 155: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

NATU tye nduno ando owa mona kutya omuntu gwontu-mba okwa tula meholamo uuzigo momuthima gwoye gwome-ya. Mbela oto ka ninga po shike? Osha yela kutya oto ka katukaonkatu nziya okukonga omeya galwe ngoka inaaga tulwa uuzi-go. Ihe nando ongaaka, konima yaashono ou na natango okwii-pula epulo lya simana tali ti: ‘Mbela omeya ngaka ga tulwa uu-zigo inandi ga nwa nando?’

2 Onkalo ya fa ndjoka ohayi holoka po shi na ko nasha noma-longelokalunga giifundja. Ombiimbeli otayi ti kutya omalonge-lokalunga ga tya ngaaka oga nyatekwa komalongo nosho wo ko-mikalo inaadhi yogoka. (2 Aakorinto 6:17) Omolwaashono shasimana kungoye okuza mo ‘muBabiloni oshinene,’ uukwanii-lwa wuuyuni womalongelokalunga giifundja. (Ehololo 18:2, 4)Mbela osho wa ninga? Ngele osho, ou shi okupandulwa. Iheomwa kwatelwa oshindji kaashi shi owala okuthiga po elonge-lokalunga ndyoka lyiifundja noku li nyolela ombapila kutya kushi we oshilyo shalyo. Konima yaashono, ipula to ti: ‘Mbela opuna sha shono handi ningi natango shi na ekwatathano nelonge-lokalunga lyiifundja?’ Tala kiiholelwa yimwe.

1, 2. Epulo lini u na okwiipula konima yokuthiga po elongelokalungalyiifundja, nomolwashike to dhiladhila kutya osha simana okwiipula epu-lo ndyoka?

ONTOPOLWA 16

Kala wa gama kombingayelongelokalunga lyashili

Ombiimbeli otayi ti shike kombingayokulongitha iimenka?

Aakriste ohaya tala ko ngiini omasikugomafudho gopalongelokalunga?

Ongiini to vulu okuyelithila aantu yalwe eitaalolyoye nopwaahe na oku ya geyitha?

Page 156: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OKUGALIKANA IIMENKA NAAKULU YONALE3 Yamwe oya kala ye na iimenka nenge iinima yopalongelokalu-

nga momagumbo gawo uule woomvula. Mbela nangoye ou na ii-nima ya tya ngaaka? Ngele ou yi na, otashi vulika u kale u weteitaashi wapa nenge sha puka okugalikana kuKalunga nopwaahena iinima ya tya ngaaka yi wetike. Otashi vulika nokuli iinima yatya ngaaka u yi hole noonkondo. Ihe Kalunga oye tu utha nke-ne e na okulongelwa, nOmbiimbeli otayi ti kutya ina hala tu lo-ngithe iimenka. (Eksodus 20:4, 5; Episalomi 115:4-8; Jesaja 42:8;1 Johannes 5:21) Onkee ano, oto vulu okuulika kutya owa gamakombinga yelongelokalunga lyashili mokuhanagula po oshinimakehe shoka u na, shoka shi na ekwatathano nelongelokalunga lyii-fundja. Kala ho yi tala ko lela ngaashi Jehova he yi tala ko, e yi ‘to-nde.’ — Deuteronomium 27:15.

4 Okugalikana aakulu yonale nako oku li momalongelokalungagiifundja ogendji. Aantu yamwe manga ya li inaayi ilonga oshili

3. (a) Ombiimbeli otayi ti ngiini kombinga yokulongitha iimenka, no-molwashike etaloko lyaKalunga tashi vulika li kale edhigu okutaambwako kaantu yamwe? (b) Ou na okuninga po shike noshinima kehe shokau na shono shi na ekwatathano nelongelokalunga lyiifundja?4. (a) Otu shi shi ngiini kutya okugalikana aakulu yonale kaku na ekwa-tho lyasha? (b) Omolwashike Jehova a li i indika oshigwana she kaashianekele nando omomukalo gwontumba?

155

Page 157: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

yOmbiimbeli, oya li yi itaala kutya oonakusa oye na omwenyonoye li mehala moka hamu kala iishitwa yopambepo nonoku-tya otaya vulu okukwathela aanamwenyo nenge oku ye etelaoshiponga. Otashi vulika pamwe wa li ho ningi oonkambadha-la dha mana mo opo u nyanyudhe oonyokokulululwa mboka yasa. Ihe ngaashi wi ilonga mOntopolwa onti-6 yembo ndika, oona-kusa kaye na mpoka ye li nokaye shi sha. Onkee ano, oonkamba-dhala okupopya nayo itadhi kwatha sha. Etumwalaka kehe ndyo-ka tali monika lya fa lya za kunakusa omuholike, paushili olya zakoompwidhuli. Onkee ano, Jehova okwa li i indika Aaisraeli kaa-ya kambadhale okupopya noonakusa nenge kaaya anekele nandoomomukalo gwontumba. — Deuteronomium 18:10-12.

5 Ngele owa li ho longitha nale iimenka nenge ho galikana aa-kulu yonale mokulongela kwoye Kalunga, oshike to vulu okuni-nga po? Lesha nokutedhatedha omanyolo gOmbiimbeli ngokatage ku ulukile nkene Kalunga ha tala ko iinima mbyoka. Galika-na kuJehova esiku kehe shi na ko nasha nehalo lyoye okukala wagama kelongelokalunga lyashili noku mu pula wo e ku kwathele udhiladhile ngaashi ye ha dhiladhila. — Jesaja 55:9.

OKRISMESA KAYA LI HAYI DHANWA KAAKRISTE YONALE6 Okulongela Kalunga kwomuntu otaku vulu okunyatekwa ko-

malongelokalunga giifundja ngele tashi ya pomasiku gomafudhongoka haga dhanwa apuhe. Pashiholelwa, dhiladhila kombingayO-krismesa. Okrismesa ohayi dhanwa taku tiwa aniwa evalo lyaJesusKristus,nelongelokalungakehekonyalandyokahali tikutyaolyopa-Kriste ohali yi dhana. Ihe kapu na euliko kutya aalongwa yaJesusyomethelemumvo lyotango esiku lyefudho ndyoka oya li haye lidhana.Embo SacredOrigins of ProfoundThings otali ti: “Uulewoma-thelemimvogaalikonimayokuvalwakwaKristus, kapwalingokaa lie shi kutya okwavalwa naanaa uunake, naantu kaya li ye na nasho.”

7 Nokuli nonando ando aalongwa yaJesus oya li ya tseya esi-ku lyokondandalunde lyokuvalwa kwe, ando inaye li dhana. Omo-

5. Oshike to vulu okuninga po ngele owa li ho longitha iimenka nengeho galikana aakulu yonale mokulongela Kalunga kwoye?6, 7. (a) Okrismesa ohayi dhanwa taku tiwa aniwa oyi li shike, naala-nduli yaJesus yomethelemumvo lyotango mbela oya li haye yi dhana?(b) Okudhana omasiku gomavalo okwa li ku na ekwatathano nashike pe-thimbo lyaalongwa yaJesus yonale?

156 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 158: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

lwashike mbela? Omolwaashono Aakriste yonale “oya li ya talako okudhana evalo lyagumwe ku li omukalondjigilile gwoshipaga-ni,” ngaashi emboThe World Book Encyclopedia tali shi popi. Oma-dhano gomasiku gomavalo ngoka ga tumbulwa mOmbiimbeli oo-ngono owala gaapangeli yaali mboka ya li ihaaya longele Jehova.(Genesis 40:20; Markus 6:21) Omasiku gomavalo oga li wo hagadhanwa omolwokusimaneka iikalunga yaapagani. Pashiholelwa,mo 24 Mei, Aaroma oya li haya dhana evalo lyoshikalunga oshikii-ntu shedhina Diana. Mesiku lya landula ko, oya li haya dhana eva-lo lyoshikalunga shawo shetango, Apollo. Ano okudhana omasikugomavalo okwa li ku na ekwatathano nuupagani, ihe hanUukriste.

8 Opu na etompelo limwe natango kutya omolwashike Aakristeyomethelemumvo lyotango ya li ihaaya dhana evalo lyaJesus. Aa-longwa ye otashi vulika ya li ya tseya kutya okudhana omasiku go-mavalo okwa li ku na ekwatathano niidhila. Pashiholelwa, AagrekanAaroma oyendji yomethimbo lyonale oya li yi itaala kutya omu-ntu kehe ngele ta valwa opwa li hapu kala oshishitwa shopambeponohashi mu gamene monkalamwenyo ye ayihe. EmboThe Lore ofBirthdays otali ti: “Oshishitwa shoka shopambepo osha li shi naekwatathano lyopaumpulilenoshikalunga shokashavalwa mesikuomo tuu moka mwa valwa omuntu ngoka.” Jehova ita ka nyanyu-dhwa nandonando kedhano kehe ndyoka tali kwatakanitha Jesusniidhila. (Jesaja 65:11, 12) Ano oshe ende ngiini opo aantu oyendjiya kale haya dhana Okrismesa?

MPOKA PWA TAMEKELA OKRISMESA9 Aantu oya tameke owala okudhana evalo lyaJesus mo 25 Dese-

mba, konima sho pwa piti oomvula omathele ogendji okuza shoJesus a li kombanda yevi. Ihe ndyoka halyo lya li esiku lyokuvalwakwaJesus, molwaashoka osha yela kutya Jesus okwa valwa muKo-toba.� Ano omolwashike kwa hogololwa esiku lyo-25 Desemba?Yamwe mboka konima yethimbo ya li tayi iti kutya oye li Aakristeoya li “ya hala esiku ndyoka li kale hali dhanwa oshita noshituthi

� Tala Oshigwedhelwako pepandja 221-222.

8. Yelitha kutya ekwatathano lini li li pokati kokudhana omasiku goma-valo niidhila.9. Oshe ende ngiini opo esiku lyo-25 Desemba li kale lya talika ko li liesiku lyokudhana evalo lyaJesus?

Kala wa gama kombinga yelongelokalunga lyashili 157

Page 159: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

shoshipagani shAaroma” shokudhana evalo lyetango. (The NewEncyclopædia Britannica) Pokufu kwomiilongo mbyoka ya gamakUuzilo woPokati nosho wo yokuEuropa, sho oonte dhetango ha-dhi kala inaadhi tsa unene, aapagani oya li haya dhana iituthi opoaniwa onzo ndjoka yuupyu nuuyelele yi galukile mondjila yayoyopopepi. Esiku lyo-25 Desemba olyo esiku ndyoka lya li lya tali-ka ko kutya omo etango hali tameke okugaluka. Mokukambadha-la okwiitedhululitha aapagani, aawiliki yomalongelokalunga oyataamba ko oshituthi shoka nokukambadhala oku shi ninga sha fa“shopaKriste.”�

10 Uushili mboka kutya Okrismesa oya tamekela kaapagani owakala wa tseyika nale. Molwaashoka Okrismesa kayi li pamanyo-lo, edhano lyayo olya li lyi indikwa moIngilanda nomiikolonye-kwalongo yimwe yaAmerika methelemumvo eti-17. Nokuli kehegumwe ngoka a li inaa ya kiilonga mesiku lyOkrismesa okwa liha futithwa shi li ongo egeelo. Ihe konima yethimbo efupi, edha-no ndyoka olya ka taambwa ko ishewe e tali gwedhelwa omika-lo dhimwe omipe. Okrismesa oya ka ningaishewe esiku lyefudho ndyoka lya sima-na nosho shi li ngawo natango miilongooyindji. Ihe molwaashoka Okrismesa oyina ekwatathano nomalongelokalunga gii-fundja, mboka ya hala okunyanyudha Ka-lunga ihaye yi dhana noihaya dhana woomasiku omakwawo gomafudho ngoka gatamekela kaapagani.�

� Oshituthi shOsaturnalia nasho osha dha-na onkandangala mokuhogololwa kwesiku lyo-25 Desemba. Oshituthi shoka shokusimanekaoshikalunga shAaroma shuunamapya osha lihashi dhanwa mo 17-24 Desemba. PoshituthishOsaturnalia, aantu oya li haya teleke omatele-kela nokushambukwa nokupaathana omagano.� Opo u mone uuyelele wankene Aakriste ya-

shili haya tala ko omasiku gomafudho omakwa-wo ngoka haga dhanwa miilongo oyindji, talaOshigwedhelwako pepandja 222-223.

10. Omolwashike aantu yamwe ya li ihaayadhana Okrismesa momathimbo gonale?

Mbela oto ka lyaokaleke hoka ka za

melambo lyiiyagaya?

158 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 160: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

MBELA OSHI NA NGAA OSHILONGA KUTYA OMASIKUGOMAFUDHO OGA TAMEKELA PENI?

11 Aantu yamwe oya zimina kutya omasiku gomafudho ngaa-shi Okrismesa oga tamekela kaapagani, ihe nando ongaaka oyeuvite kutya inashi puka oku ga dhana. Oshoshili kutya aantu oye-ndji ngele taya dhana omasiku gomafudho, ihaya kala taya dhila-dhila kombinga yomalongelokalunga giifundja. Omathimbo gatya ngaaka ohaga gandja wo ompito komaukwanegumbo ga nya-nyukilwe pamwe. Mbela nangoye osho u uvite ngawo? Ngeleosho, otashi vulika nani ohole yokuhola aapambele yoye oyo tayishi ningi oshidhigu kungoye okuulika kutya owa gama kombi-nga yelongelokalunga lyashili, ihe hahole yokuhola omalongelo-kalunga giifundja. Kalawa shilipalekwa kutya Jehova ngoka a totapo uukwanegumbo, okwa hala u kale u na ekwatathano ewana-wa naapambele yoye. (Aaefeso 3:14, 15) Ihe ekwatathano ndyokanaapambele yoye oto vulu oku li koleka momikalo ndhoka Kalu-ngaahokwa. Shinako nashanoshinimashoka shinaokukala shasimanenenakutse, omuyapostoli Paulus okwanyolaa ti: “Kamba-dhaleni okwiilonga okutseya shoka tashi opalele Omuwa.” — Aa-efeso 5:10.

12 Otashi vulika u kale u uvite kutya mpoka pwa tameke-la omasiku gomafudho kapu na naanaa ekwatathano nomukalomoka haga dhanwa nena. Mbela mpoka pwa tamekela omasikungoka otapu ti sha ngaa shili? Eeno! Oku shi thaneka: Natu tyenduno ando owa mona okaleke ke li melambo lyiiyagaya. Mbe-la oto ke ka toola mo e to ka li po? Hasho nandonando! Oka-leke ka tya ngaaka inaka yogoka. Ngaashi okaleke hoka, omasi-ku gomafudho otashi vulika ga kale taga monika omahokithi,ihe oga tamekela kiinima inaayi yogoka. Opo tu kale aadhigini-ni kelongelokalunga lyashili, otwa pumbwa okukala tu na etalo-ko lya fa lyomupolofeti Jesaja, ngoka a li a lombwele aalongelika-lunga yashili a ti: “Inamu guma tuu shoka sha nyata!” — Jesaja52:11.

11. Omolwashike aantu yamwe haya dhana omasiku gomafudho, iheoshike shi na okukala sha simanenena kutse?12. Gandja ethaneko kutya omolwashike tu na okuyanda omikalonosho wo omadhano giituthi mbyoka ya tamekela miinima inaayi yo-goka.

Kala wa gama kombinga yelongelokalunga lyashili 159

Page 161: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

LONGITHA OONDUNGE DHOKUYOOLOLAMOKUUNGAUNGA NAYALWE

13 Otapu vulu okuholoka omashongo ngele owa tokola okukalaihookuthaombingamomasikugomafudho.Pashiholelwa,aaniilo-ngaooyakweniotashivulikayiipulekutyaomolwashikeihookuthaombingamiinimayontumbayi nako nasha nomasiku gomafudhokiilongayeni.Ongiiningele owapewaomaganogOkrismesa? Mbe-la osha puka oku ga taamba? Ongiini ngele kuume koye kopandjo-kanakeshi gwomeitaalo lyoye? Oshiketovuluokuninga poopo aa-nona yoye kaaya kale ye uvite ya pitililwa po kusha oshiwanawamolwaashoka ihaaya dhana omasiku gomafudho?

14 Oondunge dhokuyoolola odha pumbiwa opo u kale u shi nke-ne u na okuungaunga nonkalo kehe. Ngele omuntu ote ku haleleomayambeko mesiku lyefudho lyontumba, otovulu owala oku muitaala nombili. Ihe natu tye nduno ngoka e ku popitha ngawo oyeomuntu ngoka ho mono kehe esiku nenge ho longo pamwe naye.Moshinima sha tya ngaaka, oto vulu okutokola opo u mu yelithilenawa. Miinima ayihe, shi ninga noondunge. Ombiimbeli otayi ga-ndja omayele taga ti: “Oohapu dheni nadhi kale aluhe oombwana-wanotadhihokitha omuntuokumu pulakena.Kambadhaleni, mukale aluhe mu shi, nkene mu na okuyamukula aantu.” (Aakolossa4:6) Kala u na esimaneko nayalwe. Ya fatululila noondunge omu-thika gweitaalo lyoye. Ya yelithila kutya ku li ompinge nokugandjaomagano nenge niituthi, ihe oho shi ningi pomathimbo gamwe giili.

15 Ongiiningelegumweokwahalaokukupaomagano?Oshindjioshi ikolelela konkalo. Omugandji otashi vulika a tye: “Ondi shishi kutya iho dhana omasiku gomafudho, ihe nonando ongaakaonda hala oku ku pa omagano ngaka.” Otashi vulika u tokole kutyaokutaamba ko omagano monkaloya tya ngaaka inaku fa okukuthaombinga mokudhana esiku lyefudho. Ihe ngele omugandji gwo-magano ina tseya kutya iho dhana omasiku gomafudho, oto vuluoku shi mu lombwela. Shika otashi ke mu kwathela u uve ko kutya

13. Omashongo geni taga vulu okuholoka po ngele iho dhana omasikugomafudho?14, 15. Oshike to vulu okuninga ngele omuntu te ku halele omayambe-ko mesiku lyefudho lyontumba nenge ngele gumwe okwa hala oku ku paomagano?

160 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 162: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

omolwashikewataambaomaganoihe ihogandjaomaganomesikundyoka. Mepingathano naashoka, otashi ka kala pandunge okwaa-taamba omagano ngele osha yela kutya otaga gandjwa nelalakanoopoomuntuuulikekutyakushiomudhigininikeitaalolyoyenengekutya oho dhini eitaalo lyoye omolwuuwanawawopamaliko.

ONGIINI KOMBINGA YIILYO YUUKWANEGUMBO?16 Ongiini ngele iilyo yuukwanegumbo kayi shi yomeitaalo lyo-

ye? Natango, kala nayo noondunge. Inatu pumbwa okutsa oompa-ta shi na ko nasha nomukalondjigilile kehe nenge omadhano kehegiituthi mbyoka aapambele yetu haya kutha ombinga muyo. Peha-la lyaashono, simaneka uuthemba wawo wokuhogolola shoka yahala, ngaashi owala nangoye wa hala ya simaneke uuthemba woyewokuhogolola shoka wa hala. (Mateus 7:12) Yanda onkatu kehendjoka tayi ku ningitha u kuthe ombinga mokudhana esiku lyefu-dho. Nonando ongaaka, kala u na ondjele miinima mbyoka kaayina ekwatathano nokudhana omasiku gomafudho. Ihe ou na aluheokukatuka momukalo moka itaagu kayona po eiyuvo lyoye ewana-wa. — 1 Timoteus 1:18,19.

17 Oshiketovuluokuningapoopoaanonayoyekaayakaleyeuvi-te ya pitililwa po kusha oshiwanawa molwaashoka ihaaya dhanaomasiku gomafudho kaage li pamanyolo? Oshindji oshi ikolelelakwaashoka ho ningi pomathimbo galwe gomumvo. Aavali yamweohayakongooompitoopoyapeaanonayawoomagano.Gamwego-momagano ga dhenga mbanda ngoka to vulu okugandja kaanonayoye ogo okulongitha ethimbo okukala pamwe nayo noku ya pa ei-tulomo lyopahole.

KALA METSOKUMWE NELONGELOKALUNGA LYASHILI18 Opo u nyanyudhe Kalunga, ou na okweekelahi elongeloka-

lunga lyiifundja nokukala wa gama kombinga yelongelokalungalyashili. Shoka osha kwatela mo shike? Ombiimbeli otayi ti: “Tu

16. Ongiini to vulu okukala noondunge ngele to ungaunga niinima yina ko nasha nomasiku gomafudho?17. Ongiini to vulu okukwathela aanona yoye kaaya kale ye uvite ya pi-tililwa po kusha oshiwanawa molwaashoka haya mono yamwe taya dhanaomasiku gomafudho?18. Ongiini okukala pokugongala kwopaKriste taku ku kwathele u kalewa gama kombinga yelongelokalunga lyashili?

Kala wa gama kombinga yelongelokalunga lyashili 161

Page 163: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

silathaneni oshimpwiyu, tu kwathathaneni mokuholathana no-mokulongelathana uuwanawa. Inatu etha po okugongala pamwe,ngaashi yamwe haa ningi. Ihe natu kumagidhathaneni, unene shotu wete esiku lyOmuwa tali hedha popepi.” (Aahebeli 10:24, 25)Okugongala kehe kwopaKriste oku li ompito yinyanyudha kungo-ye yokulongela Kalunga momukalo ngoka a hokwa. (Episalomi 22:22; 122:1) Pokugongala kwa tya ngaaka, ohapu kala ompito ‘yoku-tsaathana omukumo.’ — Aaroma 1:12.

19 Omukalo gulwe moka to vulu okuulika kutya owa gama ko-mbinga yelongelokalunga lyashili ogwo okupopya naantu yalwekombinga yiinima mbyoka wi ilonga mokukonakona Ombiimbe-li nOonzapo dhaJehova. Aantu oyendji otaya ‘keme noya lulilwa’shili omolwuukolokoshi mboka tau longwa muuyuni nena. (He-sekiel 9:4) Otashi vulika u shi aantu yamwe mboka ye uvite nga-wo. Omolwashike itoo popi nayo shi na ko nasha netegamenolyonakuyiwa ndyoka lyi ikolelela kOmbiimbeli? Sho to endathananAakriste yashili nokupopya naantu yalwe kombinga yoshili yO-mbiimbeli onkumithi ndjoka wi ilonga, oto ka haluka sho ohokwekeheyoyeyokuhokwaomikalondjigililedhomalongelokalungagii-fundjandjokatashivulikawakalaunatayiendetayikanapokasho-nanakashona.Kalawashilipalekwakutyaotokakalawanyanyukwanoonkondonotokamonaomalalekonuuyambaogendjingeleowakalawa gama kombingayelongelokalunga lyashili. — Maleaki 3:10.

19. Omolwashike sha simana okupopya naantu yalwe kombinga yiinimambyoka wi ilonga mOmbiimbeli?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Okugalikana iimenka nenge okugalikana aakuluyonale okwi indikwa melongelokalunga lyashili.— Eksodus 20:4, 5; Deuteronomium 18:10-12.

ˇ Osha puka okukutha ombinga momadhano giituthimbyoka ya tamekela kaapagani. — Aaefeso 5:10.

ˇ Ngele Aakriste yashili taya yelithile aantu yalweeitaalo lyawo, oye na oku shi ninga noondunge.— Aakolossa 4:6.

162 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 164: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Okukala metsokumwenelongelokalunga lyashili

ohaku etele omuntuenyanyu lyashili

Page 165: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

MOKUYELEKANITHA evi newangandjo enenenene, evi eshonanoonkondo. Odhoshili kutya kuJehova, “omushiti gwegulu no-gwevi,” iigwana yaantu oya fa eta eshonashona lyomeya meye-mele. (Episalomi 115:15; Jesaja 40:15) Nonando ongaaka, Ombii-mbeli otayi ti: “OMUWA oku li popepi naayehe mboka taye mugalikana moshili. Mboka haye mu simaneke, ote ya pe ashiheshoka ye shi pumbwa, notu uvu omaindilo gawo e te ya hupi-tha.” (Episalomi 145:18, 19) Dhiladhila owala kutya shoka otashiti shike. Otashi ti kutya Omushiti omunankondo adhihe oku lipopepi natse note ke tu uva ngele otatu “mu galikana moshili.”Katu na tuu uuthembahenda okupopya naKalunga megalikano!

2 Ihe ngele otwa hala Jehova a pulakene komagalikano getu,otu na okugalikana kuye momukalo ngoka a hokwa. Mbelaongiini tatu vulu oku shi ninga ngele katu shi shoka Ombiimbelitayi ti kombinga yokugalikana? Osha simanenena okutseya sho-ka Omanyolo taga popi kombinga yaashoka, molwaashoka ega-likano ohali tu kwathele tu hedhe popepi naJehova.

OMOLWASHIKE TU NA OKUGALIKANA KU-JEHOVA?3 Etompelo limwe lya simana molwaashoka tu na okugalika-

1, 2. Omolwashike tu na okutala ko egalikano li li uuthembahenda uu-nene, nomolwashike twa pumbwa okutseya shoka Ombiimbeli tayi tikombinga yalyo?3. Etompelo limwe lya simana molwaashoka tu na okugalikana kuJeho-va olini?

ONTOPOLWA 17

Hedha popepi naKalungaokupitila megalikano

Omolwashike tu na okugalikana kuKalunga?

Oshike tu na okuninga opo omagalikano getugu uvike kuKalunga?

Kalunga oha yamukula ngiini omagalikano getu?

Page 166: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

na kuJehova, olyo kutya ote tu lombwele tu shi ninge. Ooha-pu dhe otadhi tu ladhipike tadhi ti: “Inamu kala mu nanando oshimpwiyu shasha, ihe oompumbwe dheni dhi tseyi-thileni Kalunga momagalikano geni agehe. Ihe indileni aluhenomwenyo gu udha ehambelelo. Nombili yaKalunga, ndjoka yivule uunongo auhe wopantu, otayi gamene oomwenyo dheninomadhiladhilo geni muKristus Jesus.” (Aafilippi 4:6, 7) Inatuhala nando okukala kaatu na ko nasha nesiloshimpwiyu lyopa-hole ndyoka twa pewa kOmupangeli Omunenenene gweshitoalihe.

4 Etompelo limwe natango molwaashoka tu na okugalika-na olyo kutya okugalikana kuJehova pandjigilile oko omuka-lo moka tatu koleke ekwatathano lyetu naye. Ookuume kashiliihaya kundathana owala ngele ye na shoka ya pumbwa. Peha-la lyaashono, ookuume kopothingo ohaya kala ye holathanenuukuume wawo ohau ende tau kolo noonkondo sho taya lo-mbwelathana omadhiladhilo gawo, iimpwiyu yawo nomaiyuvogawo ya manguluka. Miinima yimwe, onkalo oya faathana shina ko nasha nekwatathano lyetu naJehova Kalunga. Embo ndi-ka olye ku kwathela wi ilonge oshindji shoka Ombiimbeli tayi

4. Okugalikana pandjigilile kuJehova ohaku koleke ngiini ekwatathanolyetu naye?

“Omushiti gwegulunogwevi” okwahala okupulakenakomagalikano getu

165

Page 167: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ti kombinga yaJehova, yuukwatya we nomalalakano ge. Owiilonga kutya oku li omuntu gwolela. Egalikano otali ku peompito okulombwela Ho gwomegulu omadhiladhilo goye no-maiyuvo goye gomuule. Sho to shi ningi, oto hedha popepi na-Jehova. — Jakob 4:8.

IITEGELELWA YINI TU NA OKUGWANITHA PO?5 Mbela Jehova oha pulakene kegalikano kehe? Tala kwaa-

shoka a li a lombwele Aaisraeli aanashipotha pethimbo lyomu-polofeti Jesaja a ti: “Nando mu galikane olule ngiini, itandi kapulakena, oshoka iikaha yeni oya nika ombinzi.” (Jesaja 1:15)Onkee ano, oonkatu dhontumba otadhi vulu okuningitha Ka-lunga kaa pulakene komagalikano getu. Ano opo omagalikanogetu gu uvike kuKalunga, otu na okugwanitha po iitegelelwayontumba ya simanenena.

6 Oshitegelelwa sha simanenena osho okukala tu na eitaalotali longo. (Markus 11:24) Omuyapostoli Paulus okwa nyola ati: “Kapu na ngoka ta hokiwa kuKalunga, ngele ke na eitaalo.Oshoka ngoka te ya kuKalunga, oku na okukala i itaala kutyaKalunga oko e li nota futu ayehe mboka taye mu kongo.” (Aa-hebeli 11:6) Okukala neitaalo lyashili kashi shi owala okukalatu shi kutya Kalunga oko e li nohu uvu omagalikano e te ga ya-mukula. Ihe eitaalo ohali ulikwa kiilonga yetu. Otu na okuuli-ka thiluthilu kutya otu na eitaalo monkalamwenyo yetu yesikukehe. — Jakob 2:26.

7 Jehova ota pula wo mboka taya popi naye megalikanoye shi ninge neifupipiko notashi zi komutima. Mbela katuna etompelo lyokukala twi ifupipika ngele tatu popi naJeho-va? Ngele aantu ya mono ompito yokupopya nomukwanii-lwa nenge nomupresidende, ohaye shi ningi nesimaneko, ya zi-mina ondondo yopombanda yomupangeli ngoka. Ngele osho

5. Oshike tashi ulike kutya Jehova iha pulakene kegalikano kehe?6. Opo Kalunga a pulakene komagalikano getu, oshitegelelwa shini shasimanenena, nongiini tatu vulu oku shi gwanitha po?7. (a) Omolwashike tu na okupopya naJehova nesimaneko ngele tatugalikana kuye? (b) Ngele tatu galikana kuKalunga, ongiini tatu vuluokuulika kutya otatu shi ningi neifupipiko notashi zi komutima?

166 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 168: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

shi li ngawo, tse katu na tuu okupopya naJehova nesimanekoenenenene! (Episalomi 138:6) Odhoshili kutya oye “KalungaOmunankondoawike.” (Genesis 17:1) Ngele tatu galikana kuye,omukalo moka tatu popi naye ogu na okuulika kutya otwa zi-mina neifupipiko kutya oku tu vule kokule. Eifupipiko lya tyangaaka otali ke tu inyengitha wo tu galikane tashi zi komuti-ma nokuyanda okugalikana omagalikano ga faathana ethimbokehe. — Mateus 6:7, 8.

8 Oshitegelelwa shimwe natango shoka twa pumbwa oku-gwanitha po opo tu uvike kuKalunga osho okukatuka metsoku-mwe nomagalikano getu. Jehova okwa tegelela tu ninge ashiheshoka tatu vulu opo tu kale metsokumwe naashoka tatu galika-na. Pashiholelwa, ngele otatu galikana tatu ti: “Tu pa wo nenaoshithima shetu shesiku kehe,” otu na okulonga nuudhigininiiilonga kehe mbyoka tatu longo. (Mateus 6:11; 2 Aatessalonika3:10) Ngele otatu galikana tu kwathelwe tu sinde uunkundi wo-panyama, otu na okukambadhala okuyanda oonkalo ndhokatadhi vulu oku tu fala momamakelo. (Aakolossa 3:5) Kakele kii-tegelelwa mbyoka ya simanenena, opu na wo omapulo kombi-nga yegalikano ngoka twa pumbwa okutseya omayamukulogago.

OMAYAMUKULO GOMAPULOGONTUMBA KOMBINGA YEGALIKANO

9 Okulye tu na okugalikana? Jesus okwa longa aalanduli yeya galikane ‘kuTate yetu, ngu e li megulu.’ (Mateus 6:9) Onkeeano, omagalikano getu oge na okuukithwa owala kuJehova Ka-lunga. Ihe Jehova okwa tegelela tu kale twa zimina ondondoyOmwana epona, Jesus Kristus. Ngaashi twi ilonga mOntopo-lwa onti-5, Jesus okwa li a tumwa kombanda yevi opo a gandjeekulilo oku tu mangulula muulunde neso. (Johannes 3:16; Aa-roma 5:12) Oye Omusaaseri Omukuluntu nOmupanguli a tu-lwa po. (Johannes 5:22; Aahebeli 6:20) Onkee ano, Omanyo-lo otage tu lombwele tu galikane okupitila muJesus. Jesusokwe shi popi a ti: “Ongame ondjila noshili nomwenyo. Kape

8. Ongiini tatu vulu okukatuka metsokumwe naashoka tatu galikana?9. Okulye tu na okugalikana, nokupitila mulye?

Hedha popepi naKalunga okupitila megalikano 167

Page 169: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

na ngoka ta vulu okuya kuTate, okuninga ta pitile mungame.”(Johannes 14:6) Opo omagalikano getu gu uvike, otu na owalaokugalikana kuJehova okupitila mOmwana.

10 Mbela otu na okukala tu li momukalo gwontumba ngeletatu galikana? Hasho. Jehova ita pula tu kale momukalo gwo-ntumba gwokondandalunde ngele tatu galikana, kutya ndu-no oshi na ko nasha niikaha yetu nenge nolutu lwetu aluhe.Ombiimbeli otayi ti kutya osha taambwa ko okugalikana tu limomikalo dhi ili nodhi ili, kutya nduno otwa kuutumba, otwasizimana, otwa tsa oongolo nenge otwa thikama. (1 Ondjalulo17:16, OB-1954; Nehemia 8:6; Daniel 6:10; Markus 11:25) Shokasha simanenena kashi shi omukalo moka tu li opo tu monikekuyalwe, ihe iikala yokomutima yu uka. Miilonga yetu yakeheesiku nenge ngele twa taalelwa koshiponga, otatu vulu okugali-kana momitima dhetu, kehe mpoka tu li. Jehova ohu uvu oma-galikano ga tya ngaaka, nonando mboka ye li po kaye shi shingele otatu galikana. — Nehemia 2:1-6.

11 Otu na okugalikana kombinga yashike? Ombiimbeli otayiyelitha tayi ti: “Ngele tatu mu indile sha shoka she mu opalela,[Jehova] ote tu uvu.” (1 Johannes 5:14) Onkee ano, otatu vuluokugalikana kombinga yoshinima kehe shoka shi li metsoku-mwe nehalo lyaKalunga. Mbela oshi li ngaa metsokumwe ne-halo lye okugalikana shi na ko nasha niipwiyu yopaumwene?Eeno, osho lela. Okugalikana kuJehova okwa fa naanaa okupo-pya nakuume kopothingo. Otatu vulu okupopya twa mangulu-ka, ‘tatu pukumunine oomwenyo dhetu koshipala shaKalunga.’(Episalomi 62:9, OB-1954) Oshu uka kutse okupula ombepoondjapuki, opo yi tu kwathele tu longe shoka shu uka. (Lukas11:13) Otatu vulu wo okupula ewiliko opo tu ninge omatoko-lo gopandunge nosho wo oonkondo opo tu pondole omaudhi-gu. (Jakob 1:5) Ngele twa yono, otu na okupula edhiminopopakankameno lyeyambo lyaKristus. (Aaefeso 1:3, 7) Ihe katuna owala okugalikana shi na ko nasha niinima yopaumwene.Otu na okukwatela mo yamwe momagalikano getu, ngaashi ii-

10. Omolwashike twaahe na okukala tu li momukalo gwontumba gwo-kondandalunde ngele tatu galikana?11. Iinima yopaumwene yini yu uka okugalikana kombinga yayo?

168 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 170: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

lyo yomaukwanegumbo naalongelikalunga ooyakwetu. — Iilo-nga 12:5; Aakolossa 4:12.

12 Iinima yi na ko nasha naJehova Kalunga oyi na okupiti-thwa komeho momagalikano getu. Otu na shili omatompelookutanga nokupandula Jehova tashi zi komutima omolwuuwa-nawa we auhe. (1 Ondjalulo 29:10-13) Jesus okwa gandjaoshiholelwa shegalikano, shoka sha nyolwa muMateus 6:9-13,moka e tu longa tu galikane opo edhina lyaKalunga li yapulwe,Uukwaniilwa waKalunga u ye nopo ehalo lye li gwanithwe ko-mbanda yevi ngaashi megulu. Tango, Jesus okwa popi iinimaya simana yi na ko nasha naJehova, opo nduno okwa popi iini-ma yopaumwene. Sha faathana, ngele tatu pititha komeho mo-magalikano getu iinima yi na ko nasha naKalunga, otatu ulikekutya inatu itula owala miinima mbyoka yi na ko nasha nuuli-nawa wetu.

13 Omagalikano getu oge na okukala omale shi thike peni?Ombiimbeli inayi tula po ongamba kutya egalikano lyopau-mwene nenge lyomontaneho oli na okukala ele li thike peni.Egalikano lyokugalikanena iikulya otashi vulika li kale efupi,ihe egalikano lyopaumwene moka hatu pukumunine Jehovaomitima dhetu otali vulu okukala ele. (1 Samuel 1:12, 15) IheJesus okwa pangulile oohandimwe mboka ya li yi ishi uuyuu-ki, mboka ya li haya galikana omagalikano omale okwiimoniki-tha kuyalwe. (Lukas 20:46, 47) Jehova iha hokwa omagalikanoga tya ngaaka. Shoka sha simana osho okugalikana tashi zi ko-mutima. Onkee ano, uule womagalikano ngoka haga taambwako kuJehova otashi vulika u kale wa yoolokathana shi ikolelelakoompumbwe nokoonkalo.

14 Otu na okugalikana lungapi? Ombiimbeli otayi tu ladhipi-ke tu ‘galikane aluhe,’ tu ‘dhiginine okugalikana,’ nosho wotu ‘galikane twaa na ezimbuko.’ (Aaefeso 6:18; Aaroma 12:12;

12. Ongiini tatu vulu okupititha komeho iinima yi na ko nasha naTateyetu gwomegulu momagalikano getu?13. Omanyolo otagu ulike shike kombinga yuule womagalikano ngokahaga taambwa ko kuJehova?14. Ombiimbeli oya hala okutya shike sho tayi tu ladhipike tu ‘galika-ne aluhe,’ nomolwashike eladhipiko ndyoka tali hekeleke?

Hedha popepi naKalunga okupitila megalikano 169

Page 171: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

1 Aatessalonika 5:17, OB-1954) Ihe osha yela kutya omanyo-lo ngoka itaga ti kutya otu na okugalikana kuJehova uule we-siku alihe. Pehala lyaashono, Ombiimbeli otayi tu ladhipike tugalikane pandjigilile, tatu tsikile okupandula Jehova omolwuu-wanawa we mboka e tu ningila nokukonga ewiliko lye, eheke-leko lye noonkondo kuye. Mbela itashi hekeleke okutseya ku-tya Jehova ina tula po ongamba kutya otu na okupopya nayemegalikano uule wethimbo li thike peni nenge kutya olungapitu na okupopya naye? Ngele otu na shili olupandu okupandu-la uuthembahenda wetu wokugalikana, otatu ka konga oompi-to odhindji dhokugalikana kuTate yetu gwomegulu.

15 Omolwashike tu na okutya “Amen” pehulilo lyegalikano?Oshitya “amen” otashi ti “eeno” nenge “nashi kale nga-wo.” Iiholelwa yopamanyolo otayi ulike kutya oshu uka oku-tya “amen” pehulilo lyegalikano lyopaumwene nenge lyomo-ntaneho. (1 Ondjalulo 16:36; Episalomi 41:13) Uuna tatu ti“amen” pehulilo lyomagalikano getu gopaumwene, otatu kole-ke kutya shoka twa popya oshoshili. Ngele tatu ti “amen,” ku-tya nduno omomutima nenge omokule, pehulilo lyegalikanolyagumwe lyomontaneho, otatu ulike kutya otwa tsa kumwenomadhiladhilo ngoka ga popiwa. — 1 Aakorinto 14:16.

NKENE KALUNGA HA YAMUKULAOMAGALIKANO GETU

16 Mbela Jehova oha yamukula ngaa shili omagalikano?Eeno, ohe ga yamukula shili! Otu na etompelo lya kola lyo-kukala twi inekela kutya ye ngoka ‘hu uvu omagalikano’ ohayamukula omagalikano gaantu omamiliyona ngoka taga zi ko-mutima. (Episalomi 65:2) Jehova ota vulu okuyamukula oma-galikano getu momikalo dhi ili nodhi ili.

17 Jehova oha longitha aayengeli ye nosho wo aapiya ye yoko-

15. Omolwashike tu na okutya “Amen” pehulilo lyomagalikano gopau-mwene nenge gomontaneho?16. Einekelo lini tatu vulu okukala tu na kombinga yomagalikano?17. Omolwashike taku vulu okutiwa kutya Kalunga oha longithaaayengeli ye nosho wo aapiya ye yokombanda yevi okuyamukula oma-galikano getu?

170 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 172: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

mbanda yevi okuyamukula omagalikano getu. (Aahebeli 1:13,14) Opu na iimoniwa oyindji yoohandimwe mboka ya li ya ga-likana kuKalunga e ya kwathele yu uve ko Ombiimbeli, ihe nzi-ya konima yokugalikana oya talelwa po kugumwe gwomaapiyayaJehova. Iimoniwa ya tya ngaaka otayi gandja uunzapo ku-tya iilonga yokuuvitha Uukwaniilwa ohayi wilikwa kaayengeli.(Ehololo 14:6) Jehova ota vulu okuyamukula omagalikano getungoka taga galikanwa pethimbo lyeulumompumbwe mokwii-nyengitha Omukriste gwontumba e tu kwathele. — Omayeletu-mbulo 12:25; Jakob 2:16.

Omagalikano goye otagavulu okuuvika pompito kehe

Hedha popepi naKalunga okupitila megalikano 171

Page 173: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

18 Jehova Kalunga ohalongitha wo ombepo yeondjapuki nOohapu dhe,Ombiimbeli okuyamuku-la omagalikano gaapiyaye. Ota vulu okuyamuku-la omagalikano getu ngokahatu galikana tu kwathe-lwe tu idhidhimikile oma-makelo, moku tu pa ewili-ko noonkondo okupitilamombepo ye ondjapuki.(2 Aakorinto 4:7) Olundjiomayamukulo gomagalikano getu opo tu mone ewiliko ohagazi mOmbiimbeli, moka Jehova he tu pe ekwatho opo tu ningeomatokolo ge li pandunge. Omanyolo taga kwatha otaga vuluokumonika pethimbo lyekonakonombiimbeli lyopaumwenenosho wo sho tatu lesha iileshomwa yopaKriste, ngaashi embondika. Iitsa yopamanyolo mbyoka twa pumbwa okudhiladhi-la otashi vulika tu yi uve okupitila mwaashoka tashi kundatha-nwa pokugongala kwopaKriste nenge okupitila momatyokoshagomukuluntugongalo ngoka e na ko nasha nonkalonawa yego-ngalo lyetu. — Aagalati 6:1.

19 Ngele Jehova ota monika a fa itaa yamukula omagalika-no getu nziya, hamolwaashoka nando itaa vulu oku ga yamu-kula. Pehala lyaashono, otu na okudhimbulukwa kutya Jehovaoha yamukula omagalikano shi ikolelela kehalo lye nosho wopethimbo lye lyo opala. Oku shi oompumbwe dhetu nonkenee na oku dhi gwanitha po e tu vule kokule. Olundji ohe ethatu tsikile ‘okwiindila, okukonga nokukonkola.’ (Lukas 11:5-10)

18. Jehova oha longitha ngiini ombepo ye ondjapuki nOohapu dhe oku-yamukula omagalikano gaapiya ye?19. Oshike tu na okudhimbulukwa ngele omagalikano getu omathimbogamwe oga fa itaaga yamukulwa?

Jehova ota vulu okuyamukulaomagalikano getu mokwiinyengithaOmukriste gwontumba e tu kwathele

Page 174: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Uudhiginini wa tya ngaaka otau ulukile Kalu-nga kutya otwa halelela shoka tatu pula me-galikano nonokutya otwi itaala shili kutyaote ke tu yamukula. Niishewe, Jehova otavulu okuyamukula omagalikano getu mo-mukalo moka itaatu shi dhimbulula nuu-pu. Pashiholelwa, ota vulu okuyamukula ega-likano li na ko nasha nemakelo lyontumba,moku tu pa oonkondo opo tu li idhidhimiki-le, ihe haku li kutha po. — Aafilippi 4:13, OB-1954.

20 Inatu pandula tuu sho Omushiti gwe-wangandjo enenenene e li popepi naayehemboka haye mu galikana momukalo gu uka!(Episalomi 145:18) Natu longitheni ano thi-luthilu uuthembahenda u na ondilo wegali-kano. Ngele tatu shi ningi, otatu ka kala tu na

etegameno linyanyudha lyokukala tatu hedha popepi lela naJe-hova, Omuuvi gwomagalikano.

20. Omolwashike tu na okulongitha thiluthilu uuthembahenda u naondilo wegalikano?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Okugalikana pandjigilile kuJehova otaku tukwathele tu hedhe popepi naye. — Jakob 4:8.

ˇ Opo omagalikano getu gu uvike kuKalunga, otuna okugalikana meitaalo, twi ifupipika notashizi komutima. — Markus 11:24.

ˇ Otu na owala okugalikana kuJehova okupitilamOmwana. — Mateus 6:9; Johannes 14:6.

ˇ Jehova ngoka ‘hu uvu omagalikano,’ oha longi-tha aayengeli ye, aapiya ye yokombanda yevi,ombepo ye ondjapuki nOohapu dhe okuyamu-kula omagalikano. — Episalomi 65:2.

173

Page 175: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

“OMEYA ogo ngaka! Oshike ando tashi imbi ndje, ndi [ningi-nithwe, NW]?” Epulo ndyoka olya li lya pulwa kelenga lyokuE-tiopia methelemumvo lyotango. Omukriste gwedhina Filippusokwa li e mu ulukile kutya Jesus oye Mesiasa omuuvanekwa.

1. Omolwashike elenga lyokuEtiopia lya li lya pula li ninginithwe?

ONTOPOLWA 18

Eninginitho lyoyenekwatathano lyoye naKalunga

Eninginitho lyopaKriste ohali ningwa ngiini?

Oonkatu dhini wa pumbwa okukatuka opou kale wa gwana okuninginithwa?

Omuntu ohi iyapulile Kalunga ngiini?

Etompelo lya simanenena lyokuninginithwa olini?

Page 176: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Molwaashoka omulumentu ngoka Omuetiopia okwa li i inye-ngithwa noonkondo kwaashoka i ilongo mOmanyolo, okwakatuka onkatu. Okwa li e shi ulike kutya okwa hala okuningi-nithwa. — Iilonga 8:26-36.

2 Ngele owa konakona nuukeka oontopolwa dha teteke-le dhembo ndika pamwe nagumwe gwomOonzapo dhaJehova,otashi vulika u kale wa hala okupula to ti: ‘Oshike tashi imbindje ndi ninginithwe?’ Sigo oompano, owi ilonga kombingayeuvaneko lyOmbiimbeli lyomwenyo gwaaluhe mOparadisa.(Lukas 23:43; Ehololo 21:3, 4) Owi ilonga wo kombinga yonka-lo yolela yoonakusa nosho wo etegameno lyeyumuko. (Omuu-vithi 9:5; Johannes 5:28, 29) Otashi vulika ho endathananOonzapo dhaJehova pokugongala kwadho nowa mona kutyaelongelokalunga lyadho olyashili. (Johannes 13:35) Oshinimashoka sha simanenena osho kutya owa tameka nale okukala una ekwatathano naJehova Kalunga.

3 Ongiini to vulu okuulika kutya owa hala okulongela Kalu-nga? Jesus okwa lombwelele aalanduli ye a ti: “Indeni ano,ka ningeni aantu ayehe aalongwa yandje, mu ya [ninginithe,NW].” (Mateus 28:19) Jesus okwa tula po oshiholelwa okupi-tila mokuninginithwa kwe momeya. Ka li a shashaminwa no-meya nenge a tilwa owala omeya pokati komutse. (Mateus 3:16) Oshitya shOshigreka shoka sha tolokwa “okuninginithwa”otashi ti okutula kohi yomeya. Onkee ano, eninginitho lyopa-Kriste otali ti okutula olutu lwomuntu aluhe thiluthilu kohiyomeya.

4 Eninginitho momeya oli li oshitegelelwa kwaayehe mbokaya hala okukala ye na ekwatathano naJehova Kalunga. Okuni-nginithwa montaneho ohaku ulike kutya owa hala okulongelaKalunga. Ohaku ulike kutya ou hole okulonga ehalo lye. (Epi-salomi 40:7, 8) Ihe opo u kale wa gwana okuninginithwa, ouna okukatuka oonkatu dhontumba.

2. Omolwashike u na okudhiladhila wa mana mo shi na ko nasha ne-ninginitho?3. (a) Jesus okwa gandja elombwelo lini kaalanduli ye? (b) Okuningi-nithwa momeya ohaku ningwa ngiini?4. Eninginitho momeya otali ulike shike?

Eninginitho lyoye nekwatathano lyoye naKalunga 175

Page 177: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OWA PUMBWA ONTSEYO NEITAALO5 Owa tameka nale okukatuka onkatu yotango. Ngiini mbe-

la? Omokumona ontseyo yokutseya Jehova Kalunga naJesus Kri-stus, tashi vulika okupitila mokukala nelandulathano lyoku-konakona Ombiimbeli. (Johannes 17:3) Ihe opu na natangooshindji okwiilonga. Aakriste oya hala okukala yu ‘udha ontse-yo yokutseya ehalo lyaKalunga.’ (Aakolossa 1:9, OB-1954) Oku-kala pokugongala kwOonzapo dhaJehova otaku ku kwathelenoonkondo moshinima shika. Osha simana okukala pokugo-ngala kwa tya ngaaka. (Aahebeli 10:24, 25) Okukala pokugo-ngala nopwaa he na okufaula otaku ke ku kwathela u moneontseyo oyindji yokutseya Kalunga.

6 Ino pumbwa okutseya kehe shimwe mOmbiimbeli opo ukale wa gwana okuninginithwa. Elenga lyokuEtiopia olya li lina ontseyo yontumba, ihe olya li lya pumbwa okukwathelwaopo li uve ko iitopolwa yilwe yOmanyolo. (Iilonga 8:30, 31) Na-ngoye owa pumbwa wo okwiilonga oshindji natango. Odhoshi-li kutya otapu ka kala aluhe oshindji okwiilonga kombinga ya-Kalunga. (Omuuvithi 3:11) Ihe manga inoo ninginithwa, owapumbwa okutseya omalongo gopetameko gOmbiimbeli nokuga taamba ko. (Aahebeli 5:12) Omalongo ga tya ngaaka ogakwatela mo oshili yi na ko nasha nonkalo yoonakusa nosho woesimano lyedhina lyaKalunga nUukwaniilwa we.

7 Ihe inashi gwana owala okukala nontseyo, molwaashoka“kape na ngoka ta hokiwa kuKalunga, ngele ke na eitaalo.” (Aa-hebeli 11:6) Ombiimbeli otayi tu lombwele kutya sho aantuyamwe yomoshilando Korinto shonale ya li yu uvu etumwalakandyoka lya li lyu uvithwa kAakriste, “oyi itaala e taya ningini-thwa.” (Iilonga 18:8, NW) Sha faathana, okukonakona Ombii-mbeli oku na oku ku kwathela u kale u na eitaalo kutya oyi liOohapu dhaKalunga dha nwethwa mo. Okukonakona Ombii-mbeli oku na wo oku ku kwathela u kale u na eitaalo mo-

5. (a) Onkatu yotango yini u na okukatuka opo u kale wa gwana oku-ninginithwa? (b) Omolwashike okugongala kwopaKriste kwa simana?6. Ou na okukala u na ontseyo yOmbiimbeli yi thike peni opo u kalewa gwana okuninginithwa?7. Okukonakona Ombiimbeli oku na oku ku nwetha mo ngiini?

176 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 178: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

mauvaneko gaKalunga nosho wo moonkondo dhokuhupithwadheyambo lyaJesus. — Josua 23:14; Iilonga 4:12; 2 Timoteus 3:16, 17.

LOMBWELA YALWE OSHILI YOMBIIMBELI8 Sho eitaalo tali koko momutima gwoye, oto ka kala wa hala

okulombwela yalwe kombinga yaashoka wi ilonga. (Jeremia20:9) Oto ki inyengithwa noonkondo u lombwele aantu yalwekombinga yaKalunga nomalalakano ge. — 2 Aakorinto 4:13.

9 Oto vulu okutameka okulombwela aantu yalwe oshili yO-mbiimbeli mokupopya nondjaalela naapambele yoye, ookuu-me koye, aashiinda shoye naaniilonga pamwe nangoye. Koni-ma yethimbo, oto ka kala wa hala okukutha ombinga miilongayokuuvitha yu unganekwa hayi longwa kOonzapo dhaJehova.Pompito ndjoka, kala wa manguluka okukundathana oshinimashoka nOnzapo ndjoka tayi konakona nangoye Ombiimbeli.Ngele oto ulike kutya owa gwana okukutha ombinga muukale-le womontaneho, otapu ka ningwa omalongekidho opo ngoyenaangoka hamu konakona naye mu tsakanene naakuluntugo-ngalo yaali.

10 Shoka otashi ke ku kwathela u tseye nawa yamwe yomaa-kuluntugongalo Aakriste mboka haya litha oshigunda shaKa-lunga. (Iilonga 20:28; 1 Petrus 5:2, 3) Ngele aakuluntugonga-lo mboka oya mono kutya ou uvite ko omalongo gopetamekogOmbiimbeli nowe gi itaala nonokutya ou li metsokumwe no-makotampango gaKalunga nowa hala shili okukala gumwegwomOonzapo dhaJehova, otaye ke ku tseyithila kutya owagwana okukutha ombinga muukalele womontaneho u liomuuvithi gwonkundana ombwanawa inaa ninginithwa.

11 Ihe otashi vulika aakuluntugongalo mboka ye wete kutya

8. Oshike tashi ke ku inyengitha opo u lombwele aantu yalwe shoka wiilonga?9, 10. (a) Oolye to vulu okutameka okulombwela oshili yOmbiimbeli?(b) Ou na okuninga po shike ngele owa hala okukutha ombinga miilo-nga yokuuvitha yu unganekwa hayi longwa kOonzapo dhaJehova?11. Omalunduluko geni aantu yamwe ya pumbwa okuninga opo ya kaleya gwana okukutha ombinga muukalele womontaneho?

Eninginitho lyoye nekwatathano lyoye naKalunga 177

Page 179: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

owa pumbwa okuninga omalunduluko gontumba monkala-mwenyo yoye nomomikalondjigilile dhontumba opo u kale wagwana okukutha ombinga muukalele womontaneho. Omalu-nduluko ngoka otashi vulika ga kale ga kwatela mo omayo-no gontumba ngoka wa kala to ningi meholamo. Onkee ano,manga inoo pula u ninge omuuvithi inaa ninginithwa, ou naokweetha po omayono ga kwata miiti ngaashi oluhondelo, uu-nkolwe nokulongitha iingangamithi. — 1 Aakorinto 6:9, 10; Aa-galati 5:19-21.

EITEDHULULO NEIGALULUKO12 Ou na wo okukatuka oonkatu dhilwe opo u kale wa gwana

okuninginithwa. Omuyapostoli Petrus okwa ti: “Itedhululeni,ne mu galukile kuKalunga, opo a dhime po oondjo dheni.” (Ii-longa 3:19) Okwiitedhulula oko okukala u uvite nayi shili omo-lwoshinima shoka wa ninga. Eitedhululo olya pumbiwa lela,unene tuu ngele omuntu okwa li e na onkalamwenyo ya nya-ta, ihe olya pumbiwa wo nokuli nonando omuntu okwa kala ena onkalamwenyo ya yogoka. Omolwashike mbela? Omolwaa-shoka aantu ayehe ohaya yono noya pumbwa okudhiminwa pokuKalunga. (Aaroma 3:23; 5:12) Manga inoo konakona Ombii-mbeli, kawa li wa tseya ehalo lyaKalunga. Onkee ano kwa li tovulu okukala naanaa metsokumwe nehalo lye. Omolwaashonowa pumbwa okwiitedhulula.

13 Konima sho wi itedhulula, ou na ‘okwiigaluluka.’ Ouna okuninga oshindji kaashi shi owala okukala u uvite nayikwaashoka wa ninga. Owa pumbwa okweetha po onkalamwe-nyo yoye yonale nokukala wa tokola toko kutya okuza mponooto ka kala to longo shoka shu uka. Eitedhululo neigalulukooyi li oonkatu ndhoka u na okukatuka manga inoo ningini-thwa.

OU NA OKWIIYAPULILA KALUNGA14 Opu na ishewe onkatu yilwe ya simana ndjoka u na okuka-

12. Omolwashike eitedhululo lya pumbiwa?13. Okwiigaluluka otashi ti ou na okuninga shike?14. Onkatu ya simana oyini u na okukatuka manga inoo ninginithwa?

178 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 180: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

tuka manga inoo ninginithwa. Ou na okwiiyapulila Jehova Ka-lunga.

15 Ngele to iyapulile Jehova Kalunga megalikano tali zi komu-tima, oto mu uvanekele kutya owa hala oku mu longela oyeawike sigo aluhe. Ihe omolwashike wa hala okuninga omupi-ya gwaKalunga? Natu tye nduno ando omumati gwontumbaokwa tameka okweendela omukadhona gwontumba. Mpokangaa pu thike okwiilonga kombinga yomukadhona ngoka no-kumona kutya oku na omaukwatya omawanawa, opo ngaa puthike okukala e mu hole noonkondo. Mokweendela ko kwethi-mbo, ota ka kala e na ehalo okupula omukadhona ngoka a ho-kane naye. Odhoshili kutya okuhokana otaku pula omumatingoka a taambe ko iinakugwanithwa ya gwedhwa po. Ihe no-nando ongaaka, ohole otayi ke mu inyengitha a katuke onkatundjoka ya simana.

16 Ngele owa tseya Jehova e to kala u mu hole, otashi kuinyengitha u mu longele nomutima aguhe. Kehe gumwe ngo-ka a hala okulandula Omwana gwaKalunga, Jesus Kristus, okuna ‘okwiidhimbika ye mwene.’ (Markus 8:34, OB-1954) Okwii-dhimbika tse yene otashi ti okwaaetha omahalo getu nosho woomalalakano getu ga ye moshipala okuvulika kwetu thiluthilukuKalunga. Ihe manga inoo ninginithwa, okulonga ehalo lya-Jehova Kalunga oku na okukala oshinima sha simanenena mo-nkalamwenyo yoye. — 1 Petrus 4:2.

SINDA UUMBANDA WOKUTILA OKUYONA17 Aantu yamwe ohaya kakadhala okwiiyapulila Jehova mo-

lwaashoka ya tila okukatuka onkatu ndjoka ya kwata miiti. Ota-shi vulika ya kale ya tila okwiihokolola kuKalunga ye li Aakri-ste ye mu iyapulila. Molwaashoka oya tila kutya pamwe otayaka yona e taya yemateke Jehova, ohaya dhiladhila kutya oshi lihwepo kaaye mu iyapulile.

18 Sho ohole yoye yokuhola Jehova tayi ende tayi koko, oto ki

15, 16. Otashi ti shike okwiiyapulila Kalunga, noshike hashi inyengithaomuntu e shi ninge?17. Omolwashike aantu yamwe haya kala ya tila okwiiyapulila Kalunga?18. Oshike tashi vulu oku ku inyengitha u iyapulile Jehova?

Eninginitho lyoye nekwatathano lyoye naKalunga 179

Page 181: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

inyengithwa u mu iyapulilenokukambadhala ngaashi tovulu opo u kale metsokumwe neiyapulo lyoye. (Omuuvithi 5:4)Konima sho we mu iyapulila, oto ka kala shili wa hala ‘okukalangashika Omuwa a hala u kale, nokulonga aluhe shoka she muopalela.’ (Aakolossa 1:10) Molwaashoka ou hole Kalunga, ito kadhiladhila nando kutya oshidhigu unene okulonga ehalo lye.Osha yela kutya oto ka tsa kumwe nomuyapostoli Johannes,ngoka a nyola a ti: “Ohole yokuhola Kalunga oyo okuvulika kii-pango ye. Iipango ye kayi shi iidhigu kutse.” — 1 Johannes 5:3.

19 Ino pumbwa okukala wa gwanenena opo u iyapulile Kalu-nga. Jehova oku shi omangambeko goye noita ka tegelela na-ndo u ninge oshindji shi vulithe pwaashoka to vulu okuninga.

19. Omolwashike inoo pumbwa okukala wa tila okwiiyapulila Kalunga?

Okumona ontseyo yashiliyOohapu dhaKalunga oku li

onkatu ya simana opoomuntu a kale a gwana

okuninginithwa

Eitaalo oli na oku kuinyengitha u lombwele

aantu yamwe shokawi itaala

Page 182: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

(Episalomi 103:14) Okwa hala u pondole note ke ku yambidhi-dha noku ku kwathela. (Jesaja 41:10) Oto vulu okukala nuushi-li kutya ngele owi inekele Jehova nomutima gwoye aguhe, “oo-ndjila dhoye ote dhi yelekanitha.” — Omayeletumbulo 3:5, 6.

ULIKA KUTYA OWI IYAPULILAKALUNGA MOKUNINGINITHWA

20 Okudhiladhila shi na ko nasha niinima mbyoka opo twakundathana naku ku kwathele u iyapulile Jehova okupitila

20. Omolwashike okwiiyapulila Jehova kwaahe na okukala oshihole-kwa?

Mbela owi iyapulilaKalunga okupitila

megalikano?Eninginitho otali ti okusamo monkalamwenyo yetu

yonale nokuyumuka opo tulonge ehalo lyaKalunga

Eninginitho lyoye nekwatathano lyoye naKalunga 181

Page 183: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

megalikano. Kehe gumwe ngoka e hole Kalunga shili oku nawo ‘okuhempulula ehempululo ewanawa lyeitaalo montanehoyoonzapo odhindji.’ (1 Timoteus 6:12) Mbela ongiini to vuluoku shi ninga?

21 Tseyithila omuunganeki gwolutu lwaakuluntugongalo gwe-gongalo lyeni kutya owa hala okuninginithwa. Ota ka ningaomalongekidho opo aakuluntugongalo yamwe ye ku pule oma-pulo gontumba kombinga yomalongo gopetameko gOmbii-mbeli. Ngele aakuluntugongalo mboka oya mono kutya owagwana okuninginithwa, otaye ke ku lombwela kutya oto vuluoku ka ninginithwa poshigongi tashi landula.� Oshipopiwa ta-shi kundathana eityo lyeninginitho ohashi gandjwa aluhe poo-mpito dha tya ngaaka. Opo nduno omupopi oha pula aaningi-nithwa ayehe ya yamukule omapulo gaali ga yela nawa, shi liomukalo gumwe ‘gwokuhempulula montaneho’ eitaalo lyawonokana.

22 Eninginitho olyo tali ku ndhindhilikitha montaneho ku-tya owi iyapulila Kalunga nonokutya ngashingeyi owa ninga gu-mwe gwomOonzapo dhaJehova. Aaninginithwa ohaya ningini-thwa thiluthilu kohi yomeya okuulika montaneho kutya oyiiyapulila Jehova.

EITYO LYOKUNINGINITHWA KWOYE23 Jesus okwa ti kutya aalongwa ye oye na okuninginithwa

“medhina lyaHe nolyOmwana nolyOmbepo Ondjapuki.” (Ma-teus 28:19) Shoka otashi ti kutya omuninginithwa oku na oku-zimina oonkondopangelo dhaJehova Kalunga nosho wo dhaJe-sus Kristus. (Episalomi 83:18; Mateus 28:18) Oku na okuziminawo iilonga yombepo ondjapuki yaKalunga nenge oonkondodhe tadhi longo. — Aagalati 5:22, 23; 2 Petrus 1:21.

24 Ihe okuninginithwa kaku shi owala okutulwa kohi yome-

� Eninginitho ohali ningwa aluhe piigongi yokomumvo iishona naa-mbyoka iinene, mbyoka hayi ningwa kOonzapo dhaJehova.

21, 22. Ongiini to vulu ‘okuhempulula montaneho’ eitaalo lyoye?23. Otashi ti shike okuninginithwa “medhina lyaHe nolyOmwana no-lyOmbepo Ondjapuki”?24, 25. (a) Eninginitho otali thaneke shike? (b) Epulo lini lya pumbwaokuyamukulwa?

182 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 184: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ya. Otaku thaneke sha sha simanenena. Otaku thaneke kutyaowa sa mo monkalamwenyo yoye yonale. Okukuthwa kohi yo-meya otaku ti kutya ngashingeyi owa yumuka opo u longeehalo lyaKalunga. Dhimbulukwa wo kutya owi iyapulila Jeho-va Kalunga, ihe hailonga yontumba nenge aantu yontumba ne-nge ehangano lyontumba. Eiyapulo neninginitho lyoye oyi lietameko lyuukuume wopothingo naKalunga, sha hala okutya,ekwatathano ewanawa naye. — Episalomi 25:14.

25 Okuninginithwa itaku ti kutya oto ka hupithwa. Omuya-postoli Paulus okwa nyola a ti: “Kaleni tamu longo nokutila no-kukakama molwehupitho lyeni.” (Aafilippi 2:12) Eninginithooli li owala onkatu yotango ndjoka tayi fala kehupitho. Epuloolyo kutya: Ongiini tatu vulu okwiikaleka mohole yaKalunga?Ontopolwa yahugunina otayi ke tu pa eyamukulo.

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Eninginitho lyopaKriste olya kwatela mookutula olutu lwomuntu aluhe thiluthilu kohiyomeya, ihe kali shi okushashaminwa omeya.— Mateus 3:16, NW.

ˇ Oonkatu ndhoka wa pumbwa okukatuka opou vule okuninginithwa odha kwatela mookumona ontseyo, okukala neitaalo,okwiitedhulula nokwiigaluluka nosho wookwiiyapulila Kalunga. — Johannes 17:3;Iilonga 3:19; 18:8, NW.

ˇ Opo u iyapulile Jehova, ou na okwiidhimbikangoye mwene, ngaashi owala aantu ya li yiidhimbike yo yene opo ya landule Jesus.— Markus 8:34, OB-1954.

ˇ Eninginitho otali thaneke okusa momonkalamwenyo yoye yonale nokuyumukaopo u longe ehalo lyaKalunga. — 1 Petrus 4:2.

Eninginitho lyoye nekwatathano lyoye naKalunga 183

Page 185: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

DHILADHILA nduno ando to ende nondjila kuna omvula nombepo yoshikungulu. Egulu ota-li tameke okuluudha. Oombadhi otadhi tamekeokushela nomingungumo otadhi ngunguma,opo nduno omvula onene yoshikungulu otayitameke okuloka. Oto tameke okweendelela noo-nkondo, to kongo ehala lyokwoondama. Ohalu-ka, ou wete okatala pooha dhondjila. Oka kola,inamu tuta nomu li nawa nokwoondama. Ito kakala tuu wa pandula ehala ndyoka lyegameno!

2 Otu li methimbo lya piyagana ndyoka taliyelekwa noshikungulu. Oonkalo dhuuyuni ota-dhi ende tadhi nayipala. Ihe opu na egamenoli shi okwiinekelwa ndyoka tali vulu oku tu ga-mena kiiponga mbyoka tayi vulu okukala tayitu ehameke. Egameno ndyoka olini? Ndhindhi-lika shoka omupisalomi ta popi sho ta lombweleJehova ta ti: “Ongoye omupopili nomugamenigwandje. Ongoye Kalunga kandje, nde ku ineke-la.” — Episalomi 91:2.

3 Dhiladhila owala kwaashono! Jehova Omu-shiti nOmupangeli gweshito alihe, ota vulu oku-

1, 2. Openi tatu vulu okumona egameno lyashilinena?3. Ongiini tatu vulu okuninga Jehova egamenolyetu?

ONTOPOLWA 19

Kala mohole yaKalunga

Okukala tu hole Kalunga otashi ti shike?

Ongiini tatu vulu okukala mohole yaKalunga?

Jehova ota ka pa ngiini ondjambi mbokahaya kala mohole ye?

Mbela oto kaninga ngaa Jehova

egameno lyoyemethimbo ndika

lya piyagana?

Page 186: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

kala egameno lyetu. Ota vulu oku tu gamena, molwaashoka okuna oonkondo oonenenene e vule kehe gumwe nenge kehe shi-mwe shoka tashi vulu oku tu etela oshiponga. Nokuli nongeleotwe ehamekwa, Jehova ota vulu okukutha po uuwehame kehe.Ongiini tatu vulu okuninga Jehova egameno lyetu? Otwa pu-mbwa oku mu inekela. Niishewe, Oohapu dhaKalunga otadhi tuladhipike tadhi ti: “Ne mwi ikaleke mohole yaKalunga.” (Judas 21)Eeno, otwa pumbwa okwiikaleka mohole yaKalunga mokukale-ka po uukuume wopothingo naTate yetu gwomegulu. Opo ndu-no otatu vulu okukala neinekelo kutya ote tu gamene. Ihe ongiinitatu vulu okupanga uukuume wa tya ngaaka naye?

ZIMINA OHOLE YAKALUNGA E TO INYENGITHWA KUYO4 Opotu kale mohole yaKalunga, otwa pumbwa okuuva ko nke-

ne Jehova e tu ulukila ohole ye. Dhiladhila komalongo gamwegOmbiimbeli ngoka wi ilonga kekwatho lyembo ndika. Jeho-va e li Omushiti, okwe tu pa evi li kale egumbo lyetu ewanawa.Okwe li udhitha iikulya oyindji nomeya, oonzo dhopaunshitwe,iinamwenyo iikumithi nomahala omawanawa. Kalunga e li Omu-nyoli gwOmbiimbeli, okwe tu hololela edhina lye nomaukwa-tya ge. Kakele kaashono, Oohapu dhe otadhi holola kutya okwatuma Omwana omuholike Jesus kombanda yevi, nokwe mu ethaa mone iihuna noku se omolwetu. (Johannes 3:16) Mbela omaga-no ngoka otaga ti shike kutse? Otage tu pe etegameno lyonakuyi-wa onkumithi.

5 Etegameno lyetu lyonakuyiwa olyi ikolelelawo koshinima shi-mwe shoka Kalunga a ninga. Jehova okwa dhika po epangelo lyo-megulu, Uukwaniilwa wopaMesiasa. Masiku otau ka hulitha pookumona iihuna akuhe notau ka ninga evi oparadisa. Dhiladhi-la owala kwaashono! Otatu vulu oku ka kala moparadisa ndjo-ka mombili notu na enyanyu sigo aluhe. (Episalomi 37:29) Ma-nga ethimbo ndyoka inaali thika, Kalunga okwe tu pe ewiliko lina ko nasha nankene tatu vulu okukala nonkalamwenyo ya dhe-nga mbanda nena. Okwe tu pe wo omagano gegalikano ndyokaokupitila mulyo tatu vulu okupopya naye twa manguluka ethi-mbo kehe. Ndhoka odho owala omikalo dhimwe po moka Jehovau ulukile aantu ayehe ohole nosho wo ngoye pauhandimwe.

4, 5. Omikalo dhimwe odhini moka Jehova e tu ulukila ohole?

Kala mohole yaKalunga 185

Page 187: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

6 Epulo lya simanenena ndyokau na okwiipula olyo kutya: Mbe-la otandi ki inyenga ngiini koholeyaJehova? Aantu oyendji otaya katya: “Ondi na okukala ndi hole Je-hova.” Mbela osho nangoye u uvi-te ngawo? Jesus okwa ti kutya oshi-

pango oshinenenene kiikwawo ayiheosho: “Hola Omuwa Kalunga koye komutima gwoye aguhe no-komwenyo gwoye aguhe nokomadhiladhilo goye agehe.” (Mateus22:37) Osha yela kutya ou na omatompelo ogendji okukala u holeJehova Kalunga. Ihe mbela okukala u uvite kutya ou na ohole yatya ngaaka osho owala sha kwatelwa mokukala u hole Jehova no-mutima gwoye aguhe, nomwenyo gwoye aguhe nosho wo noma-dhiladhilo goye agehe?

7 Ngaashi sha hokololwa mOmbiimbeli, okuhola Kalunga oshakwatela mo oshindji kaashi shi owala okukala nomaiyuvo kutyaotu mu hole. Dhoshili, nonando otu uvite kutya okukala tu holeJehova osha simanenena, omaiyuvo ga tya ngaaka oge li owala eta-meko lyohole yashili yoku mu hola. Opo pu holoke omuti gwiiyi-mati yiiyapula, onkenya yeyapula oyo ya pumbiwa lela. Ihe ngeleowa hala eyapula, mbela oto ka kala wa gwanenwa ngele gumwe eku pe owala onkenya yeyapula? Hasho nando! Sha faathana, oku-kala u uvite kutya ou hole Jehova Kalunga oku li owala etameko.Ombiimbeli otayi ti: “Ohole yokuhola Kalunga oyo okuvulika kii-pango ye. Iipango ye kayi shi iidhigu kutse.” (1 Johannes 5:3) Opoohole yokuhola Kalunga yi kale yi li paushili, oyi na okwiimika ii-yimati iiwanawa. Oyi na okuulikwa okupitila miilonga. — Mateus7:16-20.

8 Otatu ulike ohole yetu yokuhola Kalunga ngele tatu dhiginineiipango ye nokutula miilonga omakotampango ge. Kashi shi oshi-dhigu okuninga ngawo. Oompango dhaJehova pehala lyokukalaoondhigu, odha nuninwa oku tu kwathela tu kale nonkalamwe-nyo ombwanawa, yinyanyudha notayi mbilipaleke. (Jesaja 48:17,

6. Mbela ou na okwiinyenga ngiini kohole ndjoka Jehova e ku ulukila?7. Mbela osha gwana okukala owala tu uvite kutya otu hole Kalunga?Shi yelitha.8, 9. Ongiini tatu vulu okuulika ohole yetu yokuhola Kalunga nolupa-ndu lwoku mu pandula?

Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 188: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

18) Ngele tatu kala metsokumwe newiliko lyaTate yetu gwomegu-lu Jehova, otatu mu ulukile kutya otwa pandula shili iinima ayihembyoka e tu ningila. Shiyemateka, aantu owala aashona muuyu-ni nena haya pandula iinima mbyoka. Inatu hala okukala ihaatupandula, ngaashi aantu yamwe mboka ya li ko sho Jesus a li ko-mbanda yevi. Jesus okwa li a aludha aanashilundu omulongo, iheomunashilundu owala gumwe a li e mu galukile e mu pandule.(Lukas 17:12-17) Natse inatu halelela tuu okukala twa fa omuna-shilundu ngoka a li e na olupandu, ihe hangaashi mbeyaka omu-goyi mboka ya li kaaye na olupandu!

9 Ihe iipango yaJehova mbyoka twa pumbwa okudhiginina oyi-ni? Otwa kundathana oyindji yomuyo membo ndika, ihe natuendululeni yimwe yomuyo. Okudhiginina iipangoyaKalunga ota-ku tu kwathele tu kale mohole ye.

TSIKILA OKUHEDHA POPEPI NAJEHOVA10 Okwiilonga kombinga yaJehova oku li onkatu ya

10. Yelitha to gandja oshiholelwa kutya omolwashike shasimana okutsikila okumona ontseyo yokutseya JehovaKalunga.

Ngaashi owala omulilo gwa pumbwa iikuni opogu kale gwa tema, owa pumbwa ontseyo opoohole yoye yokuhola Jehova yi kale ya hwama

Kala mohole yaKalunga 187

Page 189: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

simanenena mokuhedha popepi naye. Oku na okukala oshinimatashi tsikile. Mbela ando owa li u li moshiheke uusiku to huhulu-kwa muutalala wamemememe, ando oto ke etha omulilo gu dhi-me po? Hasho. Oto ka kala to tula po iikuni opo omulilo gu kalegwa tema nawa. Ngele hasho, oto vulu okusa kuutalala. Ngaashiowala iikuni hayi kaleke omulilo gwa tema, “ontseyo yokutseyaKalunga” ohayi koleke ohole yetu yoku mu hola. — Omayeletu-mbulo 2:1-5.

11 Jesus okwa li a hala aalanduli ye ya tsikile okukala nohole yahwama yokuhola Jehova nosho wo Oohapu dhe dhoshili dhi naongushu. Konima yeyumuko lye, Jesus okwa li a longo aalongwaye yaali kombinga yomahunganeko gontumba ge li mOmanyo-lo gOshihebeli ngoka ga li ga gwanithilwa muye. Oshizemo oshali shike? Konima yethimbo oya li ya popi ya ti: “Katwa li tuu tuna ehwamo moomwenyo dhetu, sho a popi natse mondjila no-kwe tu fatululile Omanyolo”! — Lukas 24:32.

12 Sho wi ilongo tango omalongo gashili gOmbiimbeli, mbelaomwenyo gwoye kagwa li gwa hwama enyanyu, nokawa li mbelau uvite u na uulaadhi nohole yokuhola Kalunga? Osha yela kutyaosho wa li u uvite ngawo. Aantu oyendji osho haya kala ye uvitengawo. Ngashingeyi, eshongo ndyoka wa taalela olyo okutsikilaokukala nohole ya hwama noku yi kokeka. Inatu hala okulandu-la iikala yuuyuni wonena. Jesus okwa hunganeke a ti: ‘Ohole yo-yendji otayi huhwa.’ (Mateus 24:12) Ongiini to vulu okukeelelaohole yoye yokuhola Jehova nosho wo oshili yOmbiimbeli kaa-yi huhwe?

13 Tsikila okumona ontseyo yokutseya Jehova Kalunga naJesusKristus. (Johannes 17:3) Tedhatedha nenge u dhiladhile muulekombinga yaashoka wi ilonga mOohapu dhaKalunga, mokwii-pula to ti: ‘Mbela oshinima shika otashi longo ndje shike kombi-nga yaJehova Kalunga? Omatompelo galwe ogeni tashi pe ndjendi kale ndi mu hole nomutima gwandje aguhe, noondungedhandje adhihe nonomadhiladhilo gandje agehe?’ (Episalomi

11. Elongo lyaJesus olya li lya nwetha mo ngiini aalanduli ye?12, 13. (a) Oshike sha ningwa po kunena shi na ko nasha nohole yaa-ntu oyendji yokuhola Kalunga nosho wo Ombiimbeli? (b) Ongiini tatuvulu okukeelela ohole yetu kaayi huhwe?

188 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 190: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

119:97) Okutedhatedha kwa tya ngaaka otaku kaleke ohole yoyeyokuhola Jehova ya hwama.

14 Omukalo gumwe natango gwokukaleka ohole yoye yokuho-la Jehova ya hwama ogwo okugalikana pandjigilile. (1 Aatessalo-nika 5:17) MOntopolwa onti-17 yembo ndika, otwi ilonga kutyaegalikano oli li omagano ge na ondilo ga za kuKalunga. Ngaa-shi owala ekwatathano lyaantu hali kala lya kola ngele haya ku-ndathana pandjigilile ya manguluka, osho wo ekwatathano lyetunaJehova hali kolekwa kokukala tatu galikana kuye pandjigilile.Osha simana okuyanda okugalikana omagalikano itaaga zi ko-mutima, sha hala okutya, kaatu galikane omagalikano ga faa-thana ethimbo kehe nopwaahe na omaiyuvo nenge eityo lya-sha. Otwa pumbwa okupopya naJehova ngaashi okanona takapopi nahe omunahole. Otwa hala lela okupopya nesimaneko no-twa manguluka, tatu popi oshili notashi zi komutima. (Episalo-mi 62:8) Eeno, ekonakonombiimbeli lyopaumwene negalikanotali zi komutima oyi li iinima ya simanenena mokulongela Kalu-nga kwetu, notayi tu kwathele tu kale mohole ye.

LONGELA KALUNGA NENYANYU15 Okukonakona Ombiimbeli paumwene nokugalikana oku li

omukalo moka tatu vulu okulongela Kalunga pauhandimwe. Ihengashingeyi natu tale komukalo gumwe moka tatu vulu oku mulongela montaneho: okupopya naantu yalwe kombinga yeitaa-lo lyetu. Mbela owa lombwela nale aantu yalwe oshili yontumbayOmbiimbeli? Ngele owe shi ninga, osha li ompito ombwaana-wa kungoye. Ngele otatu lombwele aantu yalwe oshili ndjo-ka twi ilonga kombinga yaJehova Kalunga, otatu gwanitha pooshilonga sha simanenena shoka sha pewa Aakriste ayehe yashi-li shokuuvitha onkundana ombwanawa yUukwaniilwa waKalu-nga. — Mateus 24:14; 28:19, 20.

16 Omuyapostoli Paulus okwa li a tala ko uukalele we uli oshinima shi na ondilo nokwe u ithana eliko. (2 Aakorinto4:7, OB-1954) Okupopya naantu kombinga yaJehova Kalunga

14. Ongiini egalikano tali vulu oku tu kwathela tu kaleke ohole yetu yo-kuhola Jehova ya hwama?15, 16. Omolwashike she eleka okutala ko iilonga yokuuvitha Uukwa-niilwa yi li ompito ombwaanawa neliko lyondilo?

Kala mohole yaKalunga 189

Page 191: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

nomalalakano ge oko iilonga ya dhenga mbanda mbyoka tovulu okulonga. Oyi li iilonga mbyoka tatu longele Mwene gwe-tu omwaanawa kwaahe na we notayi etele aantu uuwanawa wadhenga mbanda. Ngele to kutha ombinga miilonga mbyoka, otokwathele aanamitima dhu uka ya hedhe popepi naTate yetu gwo-

Jehova okwa hala u nyanyukilwe“okukalamwenyo kwashili.” Mbela oto

ka kala po u ku nyanyukilwe?

190 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 192: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

megulu noye ende mondjila ndjoka tayi fala komwenyo gwaalu-he. Mbela opu na ngaa iilonga yilwe natango tayi vulu okukalatayi mbilipaleke noonkondo yi vule mbika? Natango, okugandjauunzapo kombinga yaJehova nOohapu dhe otaku koleke eitaalolyoye notaku kaleke ohole yoye yoku mu hola ya hwama. Jehovaokwa pandula noonkondo oonkambadhala dhoye. (Aahebeli 6:10) Okukala wi ipyakidhila niilonga ya tya ngaaka otaku ku kwa-thele u kale mohole yaKalunga. — 1 Aakorinto 15:58.

17 Osha simana okudhimbulukwa kutya iilonga yokuuvithaUukwaniilwa oye endelela. Omolwashike? Oohapu dhaKalungaotadhi tu lombwele tadhi ti: “Esiku enene lyOMUWA oli li popepi— popepilela notali ya tali endelele.” (Sefanja 1:14) Eeno, ethi-mbo ndyoka sho Jehova ta ka hulitha po onkalelo ayihe ndjikaoli li popepi lela. Aantu oya pumbwa okulondodhwa. Oya pu-mbwa okutseya kutya ngashingeyi olyo ethimbo lyokuhogolo-la Jehova a kale Omupangeli gwawo. Ehulilo “itali kalelele ko.”— Habakuk 2:3, OB-1954.

18 Jehova okwa hala tu mu longele montaneho pamwe nAakri-ste yashili. Omolwaashono Oohapu dhe tadhi ti: “Tu silathanenioshimpwiyu, tu kwathathaneni mokuholathana nomokulonge-lathana uuwanawa. Inatu etha po okugongala pamwe, ngaashiyamwe haa ningi. Ihe natu kumagidhathaneni, unene sho tuwete esiku lyOmuwa tali hedha popepi.” (Aahebeli 10:24, 25)Ngele tatu gongala nooitaali ooyakwetu pokugongala kwopa-Kriste, otu na ompito ombwanawa okutanga nokulongela Kalu-nga ketu omuholike. Otatu tungathana wo nokutsaathana omu-kumo.

19 Sho tatu endathana naalongeli yaJehova ooyakwetu, otatukoleke ekwatathano lyopahole nosho wo uukuume megonga-lo. Osha simana okukonga omaukwatya omawanawa mu-yamwe, ngaashi naanaa Jehova ha kongo omaukwatya omawa-nawa mutse. Ino kala wa tegelela ooitaali ooyakweni ya kale yagwanenena. Dhimbulukwa kutya atuheni otu li poondondo dha

17. Omolwashike uukalele wopaKriste we endelela nena?18. Omolwashike tu na okulongela Jehova montaneho pamwe nAakri-ste yashili?19. Ongiini tatu vulu okukoleka ekwatathano lyopahole megongalo lyo-paKriste?

Kala mohole yaKalunga 191

Page 193: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

yoolokathana mokukoka pambepo, nakehe gumwe gwomutseoha ningi omapuko. (Aakolossa 3:13) Kambadhala okupanga uu-kuume wopothingo naamboka ye hole Jehova shili, nokunga-wo oto ka koka pambepo. Okulongela Jehova pamwe naamwahonaamwanyoko yopambepo otaku ke ku kwathela u kale moho-le yaKalunga. Ongiini Jehova ha gandja ondjambi kwaambokahaye mu longele nuudhiginini nohayi ikaleke mohole ye?

LALAKANENA “OKUKALAMWENYO KWASHILI”20 Jehova oha gandja ondjambi yomwenyo kaapiya ye aadhigi-

nini, ihe omwenyo ngoka ogwa tya ngiini? Mbela otu na ngaashili omwenyo ngashingeyi? Oyendji yomutse otatu ka tya ku-tya eeno, otu na omwenyo, molwaashoka ohatu fudha, ohatu linohatu nu. Kapu na omalimbililo kutya otu na omwenyo. Uunatwa nyanyukwa unene, otashi vulika nokuli tu popye tatu ti:“Ndjino oyo naanaa onkalamwenyo ndji!” Ihe Ombiimbeli ota-yi ulike kutya kaku na omuntu e na onkalamwenyo yashili nena.

21 Oohapu dhaKalunga otadhi tu ladhipike tu ‘imonene oku-kalamwenyo kwashili.’ (1 Timoteus 6:19) Oohapu ndhoka ota-dhi ulike kutya “okukalamwenyo kwashili” okwo oshinima sho-ka twa tegelela oku ka mona monakuyiwa. Eeno, sho tatu ka kalatwa gwanenena, otatu ka kala tu na onkalamwenyo yolela, mo-lwaashoka otatu ka kala ngaashi Kalunga a li a hala tu kale peta-meko. Sho tatu ka kala meviparadisa tu na uukolele thiluthilu,ombili nenyanyu, otatu ka nyanyukilwa “okukalamwenyo kwa-shili,” sha hala okutya, omwenyo gwaaluhe. (1 Timoteus 6:12)Mbela kali shi etegameno ekumithi ndyono?

22 Ongiini tatu vulu “okwiimonena okukalamwenyo kwashi-li”? Montopolwa moka mwa za oohapu ndhoka, Paulus okwa la-dhipike Aakriste ya ‘longe uuwanawa’ noya “ninge aayamba yii-longa iiwanawa.” (1 Timoteus 6:18) Onkee ano, osha yela kutyaoshindji oshi ikolelela kunkene tatu tula miilonga oshili ndjokatwi ilonga mOmbiimbeli. Ihe mbela Paulus okwa li a hala oku-tya otatu vulu okwiimonena “okukalamwenyo kwashili” mokulo-nga iilonga iiwanawa? Hasho, molwaashoka etegameno ndyoka

20, 21. “Okukalamwenyo kwashili” oshike, nomolwashike ku li etega-meno ekumithi?22. Ongiini to vulu “okwiimonena okukalamwenyo kwashili”?

192 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 194: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

ekumithi olyi ikolelela owala ‘kesilohenda’ lyaKalunga. (Aaroma5:15) Nonando ongaaka, Jehova okwa nyanyukwa okupa ondja-mbi mboka taye mu longele nuudhiginini. Okwa hala oku kumona to nyanyukilwa “okukalamwenyo kwashili.” Mboka tayakala mohole yaKalunga oya tegelela oku ka kala nomwenyogwaaluhe ye na enyanyu nombili.

23 Kehe gumwe gwomutse oku na okwiipula ta ti: ‘Mbela oha-ndi longele Kalunga metsokumwe naashono a popya mOmbii-mbeli?’ Ngele otwa hala okukala mondjila yu uka, otu na oku-shilipaleka esiku nesiku kutya otatu longele Kalunga momukalogwu uka. Otatu vulu okukala neinekelo kutya Jehova oye egame-no lyetu. Ota ka gamena aapiya ye aadhiginini momasiku ngakagahugunina gu udha omaupyakadhi guuyuni mbuka wa yonu-ka. Jehova ote ke tu fala wo muuyuni uupe uukumithi mboka uli popepi ngashingeyi. Itatu ka kala tuu twa nyanyukwa okukalamuuyuni wa tya ngaaka! Noitatu ka kala tuu twa nyanyukwa shotwa ninga omatokolo gu uka momasiku ngaka gahugunina! Nge-le owa ningi omatokolo ga tya ngaaka ngashingeyi, oto ka nya-nyukilwa “okukalamwenyo kwashili” sigo aluhe, ngaashi JehovaKalunga a li a hala tu kale okuza petameko.

23. Omolwashike sha simanenena okukala mohole yaKalunga?

SHOKA OMBIIMBELI TAYI TI

ˇ Otatu ulike ohole yashili yokuhola Kalungamokudhiginina iipango ye nokutula miilongaomakotampango ge. — 1 Johannes 5:3.

ˇ Okukonakona Oohapu dhaKalunga, okugalikanakuye tashi zi komutima, okulonga aantu yalwe shina ko nasha naye noku mu longela pokugongalakwopaKriste, otayi ke tu kwathela tu kale moholeyaKalunga. — Mateus 24:14; 28:19, 20; Johannes17:3; 1 Aatessalonika 5:17; Aahebeli 10:24, 25.

ˇ Mboka haya kala mohole yaKalunga oye naetegameno lyoku ka nyanyukilwa “okukalamwenyokwashili.” — 1 Timoteus 6:12, 19; Judas 21.

Kala mohole yaKalunga 193

Page 195: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OSHIPALANYOLO EPANDJA

Edhina lyaKalunga— okulongithwa kwalyo nosho wo eityo lyalyo � � � � � � � � � � � 195

Nkene ehunganeko lyaDaniellya hunganeke okuya kwaMesiasa � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 197

Jesus Kristus oye Mesiasa omuuvanekwa � � � � � � � � � � � � � � � � 199

Oshili kombinga yaHe, yOmwana noyombepo ondjapuki � � � 201

Etompelo molwaashono Aakriste yashili ihaaya longithaomushigakano mokulongela Kalunga kwawo � � � � � � � � � � � � 204

Uulalelo wOmuwa owoedhimbuluko ndyoka tali simanekitha Kalunga � � � � � � � � � � 206

Iitya “omwenyo” nosho wo“ombepo” otayi ti naanaa shike? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 208

Sheol naHades (oshaasi nuusi) oshike? � � � � � � � � � � � � � � � � � 212

Esiku lyEpangulo oshike? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 213

Omumvo 1914 omundhindhilikwedhimomahunganeko gOmbiimbeli � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 215

Mikael omuyengeli omukuluntu oye lye? � � � � � � � � � � � � � � � 218

“Babiloni oshinene” oshike? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 219

Mbela Jesus okwa valwa muDesemba? � � � � � � � � � � � � � � � � � 221

Mbela otu na okudhana omasiku gomafudho? � � � � � � � � � � � 222

OSHIGWEDHELWAKO

Page 196: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

MOMBIIMBELI yoye, Episalomi 83:18 olya tolokwa ngiini? (MO-mbiimbeli yOshindonga yomo 1954, Episalomi 83:19.) MOmbii-mbeli New World Translation of the Holy Scriptures ovelise ndjika 18oya tolokwa taku ti: “Opo aantu ya tseye kutya ongoye, ngoka edhi-na lyoye Jehova, ongoye awike Omukombandambanda kevi alihe.”Omatoloko gamwe gOombiimbeli otage yi toloka sha faathana. Iheomatoloko ogendji inaga longitha edhina Jehova. Ombiimbeli yO-shindonga yomo 1986 oye li pingena po nomadhinasimaneko ngaa-shi “OMUWA” nenge “Kalunga.” Mbela oshike shi na okukala move-lise ndjoka? Edhinasimaneko nenge edhina Jehova?

Ovelise ndjoka otayi popi shi na ko nashanedhina. MOshihebeli shopetameko mokaiitopolwa oyindji yOmbiimbeli ya li ya nyo-lwa, movelise ndjoka omwa li edhina ndyokalyi ikalekelwa. Ohali nyolwa ngeyi ˘˙˘˝ moo-ndanda dhOshihebeli ndhoka dhi lile poYHWH. MOshindonga edhina ndyoka ohalinyolwa “Jehova.” Mbela edhina ndyoka oli liowala movelise yimwe mOmbiimbeli? Aawe.Otali holoka mOmanyolo gopetameko gOshihebeli lwiikando 7 000lwaampono.

Edhina lyaKalunga olya simana shi thike peni? Tala koshiholelwashegalikano shoka Jesus Kristus a gandja. Egalikano olya tameke nge-yi: “Tate yetu, ngu u li megulu: Edhina lyoye nali yapulwe.” (Mate-us 6:9) Nale Jesus okwa galikanene kuKalunga, a ti: “Tate, simane-kitha edhina lyoye.” Kalunga okwa yamukulile okuza megulu, a ti:“Onde li simanekitha notandi li simanekitha natango.” (Johannes12:28) Osha yela kutya edhina lyaKalunga olya simana noonkondoadhihe. Ihe mbela omolwashike aatoloki yamwe ya kutha mo edhi-na ndyoka momatoloko gawo gOombiimbeli noku li pingena po no-madhinasimaneko?

Opu na omatompelo gaali ga simana. Lyotango, aantu oyendji ota-ya ti kutya edhina ndyoka kali na okulongithwa molwaashoka omu-kalo moka lya li hali tumbulwa petameko inagu tseyika nena. Oshi-hebeli shonale osha li hashi nyolwa kaashi na uuitumbuli. Onkeeano, nena kapu na naanaa ngoka ta vulu okupopya thiluthilu nkene

Edhina lyaKalunga — okulongithwa kwalyonosho wo eityo lyalyo

˘˙˘˝Edhina lyaKalunga

moondandadhOshihebeli

195

Page 197: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

aantu yopethimbo lyOmbiimbeli ya li haya tumbula YHWH. Ihembela shono oshi na oku tu imba okulongitha edhina lyaKalunga?Pethimbo lyOmbiimbeli, edhina Jesus otashi vulika lya li hali tu-mbulwa Yeshua nenge tashi vulika Yehoshua, ihe kapu na ngoka ena uushili. Ihe aantu muuyuni auhe nena ohaya tumbula edhina Je-sus shi ikolelela komihingo dhomalaka gawo. Ihaya kakadhala oku-longitha edhina ndyoka molwaashoka owala kaaye shi kutya olya lihali tumbulwa ngiini methelemumvo lyotango. Sha faathana, ngeleowa yi koshilongo shimwe, otashi vulika aantu ya ka tumbule edhi-na lyoye momikalo dhi ili nodhi ili momalaka gamwe. Onkee ano,okwaakala nuushili kutya edhina lyaKalunga nale olya li hali tumbu-lwa ngiini, hako taku gandja etompelo lyokwaahe li longitha.

Etompelo etiyali ndyoka hali gandjwa kutya omolwashike edhinalyaKalunga lya kuthilwa mo mOmbiimbeli, olya kwatela mo omi-thigululwakalo dhonale dhAajuda. Oyendji yomuyo oya li yi itaalakutya edhina lyaKalunga kali na nandonando okutumbulwa. Eitaa-lo ndyoka osha yela kutya olyi ikolelela ketulo miilonga lya puka lyo-mpango yOmbiimbeli ndjoka ya ti: “Edhina lyandje ino li tumbuli-la iinima yowala, oshoka ongame OMUWA, Kalunga koye, tandi geeleayehe mboka taa tumbulile edhina lyandje iinima yowala.” — Ekso-dus 20:7.

Ompango ndjoka otayi indike okulongitha nayi edhina lya-Kalunga. Ihe mbela otayi indike okulongitha edhina lye nesima-neko? Hasho nandonando. Aanyoli yOmanyolo gOshihebeli (hagiithanwa aniwa Etestamendi Ekulu) ayehe oya li aalumentu aadhi-ginini mboka ya li haya vulika kOmpango ndjoka Kalunga a li ape oshigwana shonale shaIsraeli. Ihe nonando ongaaka oya longi-tha edhina lyaKalunga olundji. Pashiholelwa, oye li kwatela moma-pisalomi ogendji ngoka ga li hagi imbwa mokule koongundu dhaa-longelikalunga. Jehova Kalunga okwa lombwele nokuli aalongeli yeyi ithane edhina lye, naamboka aadhiginini osho ya ninga. (Joel 2:32, OB-1954; Iilonga 2:21) Onkee ano Aakriste nena ihaya kakadha-la okulongitha edhina lyaKalunga nesimaneko, ngaashi naanaa Je-sus a li e shi ningi. — Johannes 17:26.

Mokupingena po edhina lyaKalunga nomadhinasimaneko, aato-loki yOombiimbeli oya ningi epuko lya kwata miiti. Oya ningithaKalunga a kale a fa e li kokule nokee na omaukwatya gopantu, oma-nga Ombiimbeli tayi ladhipike aantu ya kale ‘ookuume ke.’ (Episa-lomi 25:14) Dhiladhila shi na ko nasha nakuume koye kopothingo.Oto ka vula ngiini okukala popepi naye ngele ku shi nando edhinalye? Sha faathana, ngele aantu inaya tseyithilwa edhina lyaKalunga,

196 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 198: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Jehova, otaya vulu ngiini okuhedha popepi naye lela? Niishewe, nge-le aantu ihaya longitha edhina lyaKalunga, itaya kala wo ye shi eityolyalyo ekumithi. Edhina lyaKalunga otali ti shike?

Kalunga okwa yelithile omupiya gwe omudhiginini Moses eityolyedhina lye. Sho Moses a li a pula kombinga yedhina lyaKalunga,Kalunga okwa li a yamukula, a ti: “Ngame otandi ka kala shoka ta-ndi ka kala.” (Eksodus 3:14, NW) Ombiimbeli ya tolokwa kuRother-ham oya toloka oohapu ndhoka ya ti: “Otandi ka kala kehe shokanda hala okukala.” Ano Jehova oha vulu okukala kehe shoka sha pu-mbiwa opo a gwanithe po omalalakano ge.

Natu tye nduno ando oho vulu okuninga kehe shoka wa hala.Ando oto ka ningila shike ookuume koye? Ngele gumwe gwomuyookwe ehama noonkondo, oto ka vula okuninga ndohotola e na owi-no e to mu aludha. Ngele gumwe okwa kanitha eliko lye, oto ka vulaokuninga omukwathi omuyamba e to kandula po uupyakadhi we.Ihe oshili oyo kutya owa ngambekwa mwaashono to vulu okuninga.Atuheni otwa ngambekwa. Sho to konakona Ombiimbeli, oto ka kalawa kumwa okumona kutya Jehova oha kala shaashoka sha pumbi-wa opo a gwanithe po omauvaneko ge. Nohashi mu nyanyudha oku-longitha oonkondo dhe omolwaamboka ye mu hole. (2 Ondjalulo16:9) Mboka inaa tseya edhina lyaJehova ihaa vulu okutseya omau-kwatya ge ngoka omawanawa.

Odhoshili kutya edhina Jehova oli na okukala mOmbiimbeli.Okutseya eityo lyalyo noku li longitha twa manguluka mokulonge-la Kalunga kwetu, otashi ke tu kwathela noonkondo tu hedhe pope-pi lela naTate yetu gwomegulu, Jehova.�

� Opo u mone uuyelele oundji shi na ko nasha nedhina lyaKalunga, ei-tyo lyalyo nosho wo omatompelo kutya omolwashike li na okulongithwamokulongela Kalunga, tala oshileshomwa The Divine Name That WillEndure Forever, sha nyanyangidhwa kOonzapo dhaJehova.

Oshigwedhelwako 197

OMUPOLOFETI Daniel okwa li ko pwa pita oomvula dhi vulithe po500 manga Jesus inaa valwa. Nonando ongaaka, Jehova okwa li ahololele Daniel uuyelele mboka wa li tau ka vulitha aantu ya tseyekutya uunake Jesus a li ta ka gwayekwa e li Mesiasa nenge Kristus.

Nkene ehunganeko lyaDaniellya hunganeke okuya kwaMesiasa

Page 199: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Daniel okwa li a lombwelwa taku ti: “Ndhindhilika shika nokushi uva ko: Okuza pethimbo ndyoka elombwelo tali gandjwa lyo-kutungulula Jerusalem sigo omuwiliki omuhogololwa [“omugwaye-kwa,” OB-1954] gwaKalunga te ke ya, otaku piti iiwike iheyali. . . , no-tashi ka kala po iiwike omilongo hamano niiyali.” — Daniel 9:25.

Opo tu mone kutya Mesiasa okwe ya uunake, tango otwa pumbwaokutseya etameko lyethimbo ndyoka tali fala sigo opokuya kwe. Pa-hunganeko ndika, ethimbo ndyoka olya tameka “okuza pethimbondyoka elombwelo tali gandjwa lyokutungulula Jerusalem.” Uunake“elombwelo” ndyoka lya li lya popiwa? Pamunyoli gwOmbiimbeliNehemia, elombwelo lyokutungulula omakuma gaJerusalem olya lilya popiwa ‘momumvo omutimilongombali gwelelo lyomupangeli

198 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

“IIWIKE OMILONGO HEYALI”

Oomvula 490

Iiwike 7(Oomvula 49)

Iiwike 62(Oomvula 434)

Oshiwike 1(Oomvula 7)

455 406 & K.E.N. E.N. ) 29 33 36

‘Elombwelolyokutungulula

Jerusalem’

Jerusalem shatungululwa

OkuyakwaMesiasa

Mesiasa ta“dhipagwa”

Ehulilo‘lyiiwike omi-longo heyali’

Page 200: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Artakserkses.’ (Nehemia 2:1, 5-8) Aanandjokonona otaya koleke ku-tya epangelo lyaArtakserkses olya tameke mo 475 K.E.N. Onkee ano,omumvo omuti-20 gwelelo lye ogwa li mo 455 K.E.N. EhunganekolyaDaniel li na ko nasha naMesiasa olya tameke okugwanithwa mo-mumvo ngoka 455 K.E.N.

Daniel oku ulike kutya ethimbo ndyoka lya fala sigo opokuya‘kwomuwiliki omugwayekwa gwaKalunga’ olya li tali ka kala ele shithike peni. Ehunganeko olya tumbula ‘iiwike iheyali niiwike omilo-ngo hamano niiyali,’ ayihe kumwe iiwike 69. Ethimbo ndyoka oli nauule u thike peni? Oshiwike kehe oshi lile po omimvo heyali. (Talaenyolo lyopevi mOmbiimbeli yOshindonga yomo-1986 li na konasha novelise ndjika.) Edhiladhilo ndika lyiiwikemimvo olya li lyatseyika kAajuda yomethimbo lyonale. Pashiholelwa, oya li haya dha-na omumvo gwEsabati momumvo kehe omutiheyali. (Eksodus 23:10, 11) Onkee ano, iiwike 69 yopahunganeko oyi li oomvula 7 dhiindjipalekwa lwo-69, sha hala okutya, oomvula 483.

Shoka tu na okuninga ngashingeyi osho okuyalula. Ngele otwayalula oomvula 483 okuza mo 455 K.E.N., otashi tu fala sigo omo-mumvo 29 E.N. Ngoka ogwo naanaa gwa li omumvo moka Jesus aninginithwa nokwa ninga Mesiasa.� (Lukas 3:1, 2, 21, 22) Mbela sho-ka kashi shi egwanitho endhindhilikwedhi lyehunganeko lyOmbii-mbeli?

� Okuza mo 455 K.E.N. sigo omomumvo 1 K.E.N. opu na oomvula 454.Okuza momumvo 1 K.E.N. sigo omomumvo 1 E.N. omumvo gumwe.Okuza momumvo 1 E.N. sigo omo 29 E.N. opu na oomvula 28. Okutulakumwe omiyalu ndhoka ndatu (454 � 1 � 28) otaku tu pe oomvula 483.Jesus okwa li a “dhipagwa” mo 33 E.N., pethimbo lyoshiwikemimvo oshi-ti-70. (Daniel 9:24, 26) Tala embo Pay Attention to Daniel’s Prophecy!,ontopolwa onti-11 nosho wo embo 2 lyo-Insight on the Scriptures, epa-ndja 899-901. Agehe oga nyanyangidhwa kOonzapo dhaJehova.

OPO Jehova Kalunga e tu kwathele tu dhimbulule mo Mesiasa, okwali a nwetha mo aapolofeti oyendji yopethimbo lyOmbiimbeli yagandje uuyelele u na ko nasha nokuvalwa, uukalele nosho wo esolyOmuhupithi ngoka omuuvanekwa. Omahunganeko gOmbiimbe-li agehe ngoka oga li ga gwanithilwa muJesus Kristus. Itashi kumitha

Jesus Kristus oyeMesiasa omuuvanekwa

Oshigwedhelwako 199

Page 201: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

tuu sho ge li paushili nogokondandalunde! Oku shi yelitha, natu ko-nakoneni omahunganeko omashona ngoka ga hunganeke iiningwa-nima mbyoka ya pamba okuvalwa kwaMesiasa nokukala kwe oka-nona.

Omupolofeti Jesaja okwa hunganeke kutya Mesiasa ota ka za me-zimo lyomukwaniilwa David. (Jesaja 9:7) Jesus okwa li shili a valwamezimo lyaDavid. — Mateus 1:1, 6-17.

OMAHUNGANEKO GE NA KO NASHA NAMESIASA

OSHININGWANIMA EHUNGANEKO EGWANITHO

A valwa mezimo lyaJuda Genesis 49:10 Lukas 3:23-33

A valwa komukadhona Jesaja 7:14 Mateus 1:18-25

A za mezimo lyomukwaniilwa David Jesaja 9:7 Mateus 1:1, 6-17

A popiwa kuJehova kutya oku liOmwana gwe

Episalomi 2:7 Mateus 3:17

A li ini itaalwa Jesaja 53:1 Johannes 12:37, 38

A yi muJerusalem a kayila kokasino Sakaria 9:9 Mateus 21:1-9

A kengelelwa kukuume ke kopothingo Episalomi 41:9 Johannes 13:18, 21-30

A kengelelwa omolwiisiliveli 30 Sakaria 11:12 Mateus 26:14-16

Ina yamukula aalundili ye Jesaja 53:7 Mateus 27:11-14

Oonguwo dhe odhu umbilwaoshihogololitho

Episalomi 22:18 Lukas 23:34

A shekwa sho a li komutigwomahepeko

Episalomi 22:7, 8 Lukas 23:35, 36

Inapu teka nando olimwelyomomasipa ge

Episalomi 34:20 Johannes 19:33, 36

A fumvikwa mombila yomuyamba Jesaja 53:9 Mateus 27:57-60

A yumudhwa manga inaa mona eolelo Episalomi 16:10,OB-1954

Iilonga 2:24, 27

A tumbalekwa mokukuutumbikwakolulyo lwaKalunga

Episalomi 110:1,OB-1954

Iilonga 7:56

200 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Page 202: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Mika, omupolofeti gumwe ishewe gwaKalunga, okwa hunganekekutya okanona hoka oka li taka ka ninga omupangeli noka li taka kavalelwa ‘muBetlehem Efrata.’ (Mika 5:2) Pethimbo lyokuvalwa kwa-Jesus, opwa li omikunda mbali muIsraeli ndhoka dha li hadhiithanwa Betlehem. Gumwe ogwa li popepi naNasaret moshitopolwashokuumbangalantu woshilongo, nomukwawo ogwa li popepi naJe-rusalem muJuda. Omukunda Betlehem ngoka gwa li popepi naJeru-salem nale ogwa li hagu ithanwa Efrata. Jesus omo a li a valelwa mo-mukunda moka, ngaashi naanaa ehunganeko lya li lya hunganeke.— Mateus 2:1.

Ehunganeko lyOmbiimbeli lilwe olya hunganeke kutya Omwa-na gwaKalunga ote ki ithanwa “muEgipiti.” Okanona Jesus oka li kafalwa kuEgipiti. Oka li ka galulwa ko konima yeso lyaHerodes, no-kungawo osha gwanitha ehunganeko ndyoka. — Hosea 11:1; Mateus2:15.

Momusholondondo ngoka gu li pepandja 200, omanyolo ngokage li kohi yokapalanyolo “Ehunganeko” oge na omauyelele kombi-nga yaMesiasa. Ga yelekanitha nomanyolo ngoka ge li kohi yokapa-lanyolo “Egwanitho.” Ngele to shi ningi, otashi ka koleka natango ei-taalo lyoye muushili wOohapu dhaKalunga.

Sho to konakona omanyolo ngoka, dhimbulukwa kutya omahu-nganeko ngoka oga li ga nyolwa pwa pita oomvula omathele mangaJesus inaa valwa e li omuntu kombanda yevi. Jesus okwa ti: “Ayihembyoka ya nyolwa mompango yaMoses tayi popi ndje nenge moma-nyolo gaahunganeki nenge momapisalomi, oyi na okugwanithwa.”(Lukas 24:44) Ngaashi u shi wete mOmbiimbeli yoye, omahungane-ko ngoka oga gwanithwa shili kondandalunde.

AANTU mboka yi itaala elongo lyUukwatatu ohaya ti kutya Kalungaokwa thikama po maantu yatatu mugumwe: He, Omwana nosho woOmbepo Ondjapuki. Omuntu kehe gwomaantu mboka yatatu otakutiwa kutya oku thike pamwe nayakwawo, oye li aanankondoadhihenokaye na etameko. Onkee ano, elongo ndyoka lyUukwatatu otali tikutya He oKalunga, Omwana oKalunga nosho wo Ombepo Ondja-puki oKalunga, ihe opu na owala Kalunga gumwe awike.

Oshili kombinga yaHe,yOmwana noyombepo ondjapuki

Oshigwedhelwako 201

Page 203: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

202 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Aantu oyendji mboka yi itaala Uukwatatu oya zimina kutya itayavulu okuyelitha elongo ndyoka. Nonando ongaaka, otaya dhiladhi-la kutya otau longwa kOmbiimbeli. Oshindhindhilikwedhi osho ku-tya oshitya “Uukwatatu” kashi mo nandonando mOmbiimbeli. Ihembela edhiladhilo lyUukwatatu omo li li mOmbiimbeli? Opo tu ya-mukule epulo ndyoka, natu taleni kenyolo ndyoka mboka yi itaalaUukwatatu olundji haya longitha oku wu popila.

‘OHAPU OYA LI KALUNGA’

Johannes 1:1 ota ti: “Ohapu oya li ko, manga uuyuni inaau shitwa.Ohapu oya li puKalunga nOhapu oya li Kalunga.” Konima yethimbo,omuyapostoli Johannes okwe ke shi ulika nawa montopolwa oyo tuundjoka kutya “Ohapu” ndjoka oJesus. (Johannes 1:14) Ihe molwaa-shoka Ohapu otayi popiwa yi li Kalunga, yamwe oya thiki pehulitho-dhiladhilo kutya Omwana naHe oye li Kalunga gumwe awike.

Dhimbulukwa kutya enyolo ndyoka lyOmbiimbeli olya li lyanyolwa tango mOshigreka. Konima yethimbo, aatoloki oya tolo-ka omanyolo gOshigreka momalaka galwe. Ihe aatoloki oyendjiyOmbiimbeli inaya longitha uutumbulilo ‘Ohapu oya li Kalunga.’Omolwashike mbela? Pantseyo yawo yOshigreka shoka sha li sha lo-ngithwa okunyola Ombiimbeli, aatoloki mboka oya li ya thika pe-hulithodhiladhilo kutya uutumbulilo ‘Ohapu oya li Kalunga’ ou naokutolokwa shimwe shi ili. Ngiini mbela? Iiholelwa yimwe oyo mbi-ka: “Ohapu oya li puKalunga noya li yi na uukwatya wa fa we.” (TheTranslator’s New Testament) “Ohapu oya li kalunga.” (The New Testa-ment in an Improved Version) Mpaka uutumbulilo “kalunga” mbokawa nyolwa nondanda onshona, otau ti “omunankondo.” Poompitodhimwe Ombiimbeli ohayi longitha uutumbulilo mboka okuulikakiishitwa iinankondo. Pashiholelwa, Ombiimbeli otayi ithana aapa-nguli yopantu ‘ookalunga.’ (Episalomi 82:1-6; Johannes 10:34, 35)Nokuli Satana oti ithanwa “kalunga komuuyuni mbuka” mAakori-nto aatiyali 4:4. Jesus oku li pondondo ya simana noonkondo e vuleaantu inaya gwanenena naSatana. Onkee ano ngele yo otayi ithanwa“ookalunga” nenge aanankondo, nopwaahe na omalimbililo Jesusota vulu wo okwiithanwa “kalunga.” Ihe ke shi nando Kalunga Omu-nankondoadhihe.

MONA UUYELELE OUNDJI

Aantu oyendji kaye shi Oshigreka shoka sha longithwa okunyo-la Ombiimbeli. Ano ongiini to vulu okutseya shoka omuyapostoliJohannes a li a hala okutya lelalela? Dhiladhila koshiholelwa shika:Omulongisikola ta yelithile aalongwa ye oshinima shontumba. Ko-

Page 204: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Oshigwedhelwako 203

nima yethimbo, aalongwa oya ka kala ye na omadhiladhilo ga yoolo-kathana kombinga yokuuva ko eyelithilo ndyoka. Ongiini aalongwamboka taya vulu okukandula po uupyakadhi mboka? Otaya vuluokupula omulongisikola e ya pe uuyelele oundji. Kapu na omalimbi-lilo kutya okumona uuyelele wa gwedhwa po otaku ke ya kwathe-la yu uve ko nawa oshinima shoka. Sha faathana, opo u uve ko ei-tyo lyaJohannes 1:1, oto vulu okutala mEvaangeli lyaJohannes opo umone uuyelele oundji kombinga yondondo yaJesus. Ngele to monouuyelele wa gwedhwa po u na ko nasha noshinima shika, otashi keku kwathela u thike pehulithodhiladhilo li li mondjila.

Pashiholelwa, konakona shoka Johannes a nyola natango monto-polwa 1, ovelise 18, a ti: “Kaku na omuntu a mono Kalunga [Omuna-nkondoadhihe] nando olumwe.” Ihe aantu oya mona Jesus, Omwa-na, omolwaashono Johannes a ti: “Ohapu [Jesus] nokwa ningiomuntu nokwa kala mokati ketu. Otse otwa tala eadhimo lye.” (Jo-hannes 1:14) Ngele osho ngawo, ongiini Omwana ta vulu okukala eli Kalunga Omunankondoadhihe? Johannes okwa ti wo kutya Oha-pu oya kala ‘puKalunga.’ Ihe ongiini omuntu ta vulu okukala e li pa-mwe nomukwawo, ihe ayehe yaali oye li omuntu gumwe? Niishewe,ngaashi sha nyolwa muJohannes 17:3, Jesus okwa yelitha nawa eyoo-loko pokati ke naHe gwomegulu. Ota popi He e li “Kalunga awike ka-shili.” Johannes okwe shi ngongo nawa pehulilo lyEvaangeli lye a ti:“Mbika oya nyolwa, opo mu itaale kutya Jesus oye Kristus, OmunagwaKalunga.” (Johannes 20:31) Ndhindhilika kutya Jesus ota popi-wa e li Omwana gwaKalunga, ihe haKalunga. Uuyelele oundji mbo-ka wa gandjwa mEvaangeli lyaJohannes otau ulike nkene Johannes1:1 e na okuuviwa ko. Jesus, Ohapu, oku li “kalunga” meityo ndyokakutya oku na ondondo yopombanda, ihe inayi faathana naandjokayaKalunga Omunankondoadhihe.

SHILIPALEKA UUYELELE MBOKA

Dhiladhila natango kombinga yoshiholelwa shomulongisikolanaalongwa. Natu tye nduno ando aalongwa yamwe oye na natangoomalimbililo, nokuli nokonima sho ya pulakene omayele gomulo-ngi ga gwedhwa po. Oshike ya li taya vulu okuninga po? Oya litaya vulu okuya komulongi gumwe i ili opo ya mone uuyelele ou-ndji u na ko nasha noshinima osho tuu shoka. Ngele omulongi ngo-ka okwa koleke omayelithilo gomulongi gwotango, aanasikola oye-ndji otaya ka za momalimbililo. Sha faathana, ngele ku na uushilikombinga yekwatathano lyaJesus naKalunga Omunankondoadhihe,oto vulu okutala membo lyomunyoli gwOmbiimbeli gumwe i ili opou mone uuyelele wa gwedhwa po. Pashiholelwa, tala kwaashoka sha

Page 205: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

204 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

nyolwa kuMateus. Okwa totha moohapu dhaJesus sho a popi kombi-nga yehulilo lyuuyuni mbuka a ti: “Esiku notundi ndjoka kaku nangoka e yi shi, nando aayengeli yomegulu nenge Omwana, oTate oyeawike.” (Mateus 24:36) Oohapu ndhoka otadhi koleke ngiini kutyaJesus ke shi Kalunga Omunankondoadhihe?

Jesus okwa ti kutya He okwa tseya oshindji e vule Omwana. Iheando Jesus okwa li oshitopolwa shaKalunga Omunankondoadhi-he, ando okwa tseya omauyelele agehe ngoka He e shi. Onkee ano,Omwana naHe itaya vulu okukala ye thike pamwe. Ihe yamwe otashivulika ya tye: ‘Jesus okwa li e na uuntu wopaali. Mpaka ota popiwa eli omuntu.’ Ihe nonando ando osho sha li ngawo, ongiini kombingayombepo ondjapuki? Ngele oyo Kalunga ngoka oye He, omolwashi-ke Jesus inaa tya kutya oya tseya shoka He e shi?

Sho to tsikile okukonakona Ombiimbeli, oto ka tseya nawa oma-nyolo ogendjigendji gOmbiimbeli ngoka ge na uuyelele oundji wapamba oshinima shoka. Otaga koleke oshili kombinga yaHe, yO-mwana noyombepo ondjapuki. — Episalomi 90:2; Iilonga 7:55; Aako-lossa 1:15.

OMUSHIGAKANO ogu holike nogwa simanekwa kaantu omamili-yona. Embo The Encyclopædia Britannica otali popi omushigakanogu li “endhindhiliko lya simana lyelongelokalunga lyopaKriste.” Ihenando ongaaka, Aakriste yashili ihaya longitha omushigakano mo-kulongela Kalunga kwawo. Omolwashike mbela?

Etompelo lya simana olyo kutya Jesus Kristus ina sila komushi-gakano. Oshitya shOshigreka sha tolokwa olundji “omushigakano”osho stau·ros�. Otashi ti lelalela “opaala nenge oshiti shu ukilila.”The Companion Bible otayi ti: “[Stau·ros�] itashi ti nandonando iitiiyali ya shigakana momukalo gwontumba . . . Kapu na sha shoka shanyolwa [mEtestamendi Epe] lyOshigreka shoka tashi ulike kiiti iya-li.”

Momanyolo ogendji, aanyoli yOmbiimbeli oya longitha oshityashimwe shi ili shi na ko nasha naahoka kwa sila Jesus. Osho oshityashOshigreka xy�lon. (Iilonga 5:30, OB-1954; 10:39, OB-1954; 13:29,

Etompelo molwaashono Aakristeyashili ihaaya longitha omushigakano

mokulongela Kalunga kwawo

Page 206: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Oshigwedhelwako 205

OB-1954; Aagalati 3:13) Oshitya shoka otashi ti owala “endangalati”nenge “oshiti, ondhimbo nenge omuti.”

Mokuyelitha kutya omolwashike omuti gwowala gwa kewa gwali hagu longithwa olundji omolwokudhipagela ko aantu, embo DasKreuz und die Kreuzigung (Omushigakano nokwaalelwa komushiga-kano), lya nyolwa kuHermann Fulda, otali ti: “Omiti kadha li dhi likehe pamwe pomahala ngoka ga li ga hogololwa okudhipagela aa-ntu montaneho. Onkee ano, omuti gwa kewa gu ukilila ogwa li hagufulilwa elambo e tagu tulwa mevi. Aayoni oya li haya alelwa ye endje-lela komuti gwa tya ngaaka, nomaako gawo gu uka pombanda nolu-ndji oompadhi dhawo odha li hadhi mangwa nenge dhi alelwe noo-mboha.”

Ihe uunzapo mboka tau tompo aantu noonkondo otau zi mOo-hapu dhaKalunga. Omuyapostoli Paulus okwa ti: “Kristus shoa thingwa omolwetu, okwe tu mangulula mo methingo ndyokaompango ye li tu etele. Oshoka enyolo otali ti: ‘Kehe ngoka te endje-lelekwa komuti, oye okwa thingwa.’ ” (Aagalati 3:13) Menyolo ndyo-ka Paulus okwa kutha muDeuteronomium 21:22, 23, ngoka ta popisha yela shi na ko nasha nomuti, ihe hanomushigakano. Molwaa-shoka aantu mboka ya li haya dhipagwa momukalo gwa tya ngaakaoya li haya talika ko ya “thingwa,” itashi ka kala shu uka kAakristeokukala ye na omathano gaKristus a alelwa momagumbo gawo.

Kapu na shoka tashi ulike kutya uule woomvula 300 dhotango ko-nima yeso lyaKristus, mboka ya li tayi iti kutya oye li Aakriste oyali haya longitha omushigakano mokulongela Kalunga. Ihe methe-lemimvo etine, omukeesali omupagani Constantine okwa li a ni-ngi oshilyo shUukwakriste uushunimonima e ta humitha komehoomushigakano gu li endhindhiliko lyawo. Kashi na nduno mbudhikutya einyengotompelo lyaConstantine olya li shike, omushigakanokagwa li gu na ko nasha naJesus Kristus nandonando. Odhoshili ku-tya elongitho lyomushigakano olya li lya tamekele kaapagani. EmboNew Catholic Encyclopedia olye shi zimina tali ti: “Omushigakanootagu adhika momaputuko gaamboka ya tetekele ethimbo lyUukri-ste nosho wo mugaamboka inaaya taamba ko Uukriste.” Iinyolomwaiikwawo yi shi okwiinekelwa otayi ulike kutya omushigakano ogwali hagu longithwa melongelokalunga lyokugalikana uunshitwe no-momikalo dhoshipagani dha kwatela mo omilalo.

Ihe omolwashike endhindhiliko ndyoka lyoshipagani lya humi-thwa komeho? Otashi vulika sha ningwa nelalakano lyoku shi ni-nga oshipu kaapagani opo ya taambe ko “Uukriste.” Ihe na-ndo ongaaka, okugalikana endhindhiliko kehe lyoshipagani oshi

Page 207: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

indikwa thiluthilu kOmbiimbeli. (2 Aakorinto 6:14-18) Omanyolootagi indike wo okulongela iikalunga kwoludhi kehe. (Eksodus 20:4, 5; 1 Aakorinto 10:14) Onkee ano, Aakriste yashili oye na etompeloewanawa sho ihaaya longitha omushigakano mokulongela Kalungakwawo.�

� Opo u mone uuyelele oundji kombinga yoonkundathana dhi na konasha nomushigakano, tala epandja 89-93 lyembo Reasoning From theScriptures, lya nyanyangidhwa kOonzapo dhaJehova.

206 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

AAKRISTE oya lombwelwa ya kale haya dhana Edhimbuluko lyesolyaKristus. Edhimbuluko ndyoka ohali ithanwa wo “Uulalelo wO-muwa.” (1 Aakorinto 11:20) Mbela oshike oshindhindhilikwedhikombinga yawo? Uunake nongiini u na okudhanwa?

Jesus Kristus okwa dhiki po edhimbuluko ndyoka uusiku wOpaa-sa yOshijuda mo 33 E.N. Opaasa oya li edhano hali dhanwa owa-la lumwe momumvo, mesiku eti-14 lyomwedhi gwOshijuda, Nisan.Opo Aajuda ya yalule esiku ndyoka, oya li haya tegeleleesiku lyontumba pethimbo lyiitemamvula ndyoka uu-siku nomutenya hagu kala gu na uule u thike pamwe.Ndyoka olyo esiku hali kala li na oowili 12 lwaamponoomutenya noowili 12 uusiku. Omwedhi Nisan ogwa lihagu tameke ngele omwedhi gwa ningine konima ye-siku ndyoka uusiku nomutenya hagu kala gu na uule uthike pamwe. Opaasa oya li hayi dhanwa konima yo-masiku 14, ngele etango lya ningine.

Jesus okwa li a dhana oshituthi shOpaasa pamwe naa-yapostoli ye, e ta laleke po Judas Iskariot, opo nduno okwadhiki po Uulalelo wOmuwa. Uulalelo mboka owa pinge-na po Opaasa yOshijuda, onkee ano ouna owala okudhanwa lumwealuke momumvo.

Evaangeli lyaMateus otalihokolola tali ti: “Jesus okwa ku-tha oshikwiila, okwa hambelele,okwe shi pambula nokwe shi pe aalongwa

Uulalelo wOmuwa owo edhimbulukondyoka tali simanekitha Kalunga

Page 208: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Oshigwedhelwako 207

ye e ta ti: ‘Kwateni, lyeni, shika osho olutu lwandje.’ Oye a ku-tha wo oshitenga, okwa hambelele nokwe shi ya pe e ta ti: ‘Nwe-ni mo amuhe; shika osho ombinzi yandje, ombinzi yehangano,tayi tilwahi omolwoyendji oyokudhima po oondjo.’ ” — Mateus 26:26-28.

Yamwe oyi itaala kutya Jesus okwa li a lundululila oshikwiila mo-nyama ye yo yeneyene nomaviinu mombinzi ye. Ihe sho Jesus a li tagandja oshikwiila shoka, olutu lwe olwa li lwi ihwa po. Mbela aaya-postoli yaJesus oya li ya lya shili onyama ye yo yeneyene nokunwaombinzi ye? Hasho, molwaashoka shoka osha li tashi ka tya oku-lya onyama yomuntu shoka tashi yono ompango yaKalunga. (Ge-nesis 9:3, 4; Levitikus 17:10) PaLukas 22:20, Jesus okwa tile: “Oshi-tenga shika osho ehangano epe [lyombinzi] yandje ndjoka tayitilwahi molweni.” Mbela oshitenga shoka osha li sha ninga lelale-la “ehangano epe”? Shoka kasha li tashi wapa, molwaashoka eha-ngano oli li euvathanotsokumwe, ihe kali shi oshinima shoka hashivulu okugumwa.

Onkee ano, oshikwiila nomaviinu oyi li owala omandhindhiliko.Oshikwiila otashi thaneke olutu lwaKristus lwa gwanenena. Jesusokwa li a longitha oshipambu shoshikwiila shoka sha li sha hupupo puulalelo wOpaasa. Oshikwiila osha li sha telekwa inaashi tulwaefulika. (Eksodus 12:8) Olundji Ombiimbeli ohayi longitha efulikalyi li endhindhiliko lyuulunde nenge eyonuko. Ano oshikwiila ota-shi thaneke olutu lwaJesus lwa gwanenena, ndjoka a yamba po. Ka-lwa li lu na uulunde nandonando. — Mateus 16:11, 12; 1 Aakorinto5:6, 7; 1 Petrus 2:22; 1 Johannes 2:1, 2.

Omaviinu omatiligane otaga thaneke ombinzi yaJesus. Ombi-nzi ndjoka otayi kwashilipaleke ehangano epe. Jesus okwa ti kutyaombinzi ye oya li ya tilwahi ‘omolwokudhima po oondjo.’ Kunga-wo, aantu otaya vulu okukala ya yogoka momeho gaKalunga nota-ya vulu okuya mehangano epe naYe. (Aahebeli 9:14; 10:16, 17)Ehangano nenge euvathano ndyoka otali shi ningi tashi wapa kAa-kriste aadhiginini 144 000 ya ye megulu. Otaya ka kala aakwaniilwanaasaaseri megulu, omolwomalaleko nuuyamba gaantu kombandayevi. — Genesis 22:18; Jeremia 31:31-33; 1 Petrus 2:9; Ehololo 5:9,10; 14:1-3.

Oolye ye na okukutha ombinga momandhindhiliko ngoka gE-dhimbuluko? Osha yela kutya, oomboka owala ye li oshitopolwashehangano epe ye na okulya oshikwiila nokunwa omaviinu, shahala okutya, mboka ye na etegameno lyokuya megulu. Ombepoondjapuki yaKalunga ohayi gandja uunzapo kaantu ya tya ngaaka

Page 209: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

208 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

kutya oya hogololwa ya ka kale aakwaniilwa megulu. (Aaroma 8:16)Oye li wo mehangano lyUukwaniilwa pamwe naJesus. — Lukas22:29.

Ongiini kombinga yaamboka ye na etegameno lyoku ka kala no-mwenyo sigo aluhe mOparadisa kombanda yevi? Ohaya vulika ke-lombwelo lyaJesus nohaya kala pUulalelo wOmuwa, ihe ohaya kalapo owala ye li aatali nesimaneko, ihe kaye shi aakuthimbinga.Oonzapo dhaJehova ohadhi dhana Uulalelo wOmuwa lumwe alu-ke momumvo, mo 14 gaNisan, ngele etango lya ningine. Nonandoaantu owala omayuvi omashona muuyuni auhe ye na etegamenolyokuya megulu, edhimbuluko ndyoka olya simanenena kAakristeayehe. Olyo ompito ndjoka ayehe taya vulu okudhiladhila koholeonene yaJehova Kalunga noyaJesus Kristus. — Johannes 3:16.

NGELE to uvu oshitya “omwenyo” nosho wo “ombepo,” oshikehashi ya momadhiladhilo goye? Aantu oyendji oyi itaala kutyaomwenyo nenge ombepo oshinima shoka shi li mutse, ihe ihashimonika noihashi si. Ohaya dhiladhila kutya ngele omuntu okwasi, oshinima shoka ihaashi monika ohashi thigi po olutu e tashitsikile okukala nomwenyo. Molwaashoka eitaalo ndyoka olya taa-ndela apuhe, aantu oyendji ohaya kala ya kumwa okwiilonga ku-tya Ombiimbeli hasho tayi ti ngawo nandonando. Ihe mbela Oo-hapu dhaKalunga otadhi ti omwenyo nombepo oshike?

NKENE OSHITYA “OMWENYO”SHA LONGITHWA MOMBIIMBELI

Tango, natu tale koshitya omwenyo. Otashi vulika to dhi-mbulukwa kutya tango konyala Ombiimbeli ayihe oya li yanyolwa mOshihebeli nomOshigreka. Oshitya shOshihebeli ne-fesh noshitya shOshigreka pyihe mbyoka ya longithwa mOmbii-mbeli olundji oya tolokwa mOmbiimbeli yOshindonga noshi-tya “omwenyo,” ihe iikando yontumba oniitya “omunamwenyo,”“oshinamwenyo” nosho wo “omuntu.” Ngele owa konakonaomukalo moka iitya nefesh nenge pyihe ya longithwa mOmbii-mbeli, oto ka mona sha yela kutya iitya mbika yOshihebeli nO-

Iitya “omwenyo” nosho wo “ombepo”otayi ti naanaa shike?

Page 210: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Oshigwedhelwako 209

shigreka otayi ulike lela (1) kaantu, (2) kiinamwenyo nenge(3) kokukala nomwenyo kwomuntu nenge kwoshinamwenyo.Natu konakoneni omanyolo gontumba ngoka taga gandja omai-tyo ngoka gatatu ga yoolokathana.

Aantu. Omupisalomi okwa popi kombinga yaJehova a ti:“Okwa kumitha oomwenyo [nefesh] dha sa enota, noomwe-nyo [nefesh] dha sa ondjala, okwe dhi kutitha [uuwanawa].”(Episalomi 107:9, OB-1954) Menyolo ndyoka oshitya “oomwe-nyo” (nefesh) osha yela kutya otashi ulike kaantu, molwaasho-ka aantu oyo haya si enota nondjala. MuJeremia 13:17 (OB-1954)omupolofeti Jeremia ota ti kutya ‘omwenyo gwe otagu kala noku-lililila . . . oshoka oshigunda shOmuwa otashi ka faalelwa muu-pika.’ Mpaka osha yela wo kutya Jeremia oye a li a lili. Iihole-lwa yimwe yomOmbiimbeli mbyoka ya popya iitya nefesh nengepyihe yu ukithwa komuntu nenge kaantu otayi adhika mOmbii-mbeli yOshikwanyama muGenesis 2:7, Josua 11:11 nomIilonga3:23.

Iinamwenyo. Mehokololo lyOmbiimbeli li na ko nasha neshi-to, otatu lesha mo taku tiwa: “Kalunga okwa popi a ti: ‘Mome-ya namu wiwime iinamwenyo [nefesh] yomaludhi gi ili nogi ili,noondhila nadhi tuke keyalelo lyegulu. Osho nosha ningwa.’ ”(Genesis 1:20, 24) Menyolo ndyoka, oshitya “iinamwenyo” sho-ka sha kwatela mo oohi, iinamwenyo yomegumbo nosho wo ii-namwenyo yomokuti, otashi toloka oshitya shOshihebeli nefeshpauwindji, shoka tashi ti “oomwenyo.” Oshitya shoka nefeshosha tolokwa wo ‘iinamwenyo’ muGenesis 9:10 nomuLevitikus11:46.

Okukala nomwenyo u li omuntu. Omathimbo gamwe oshitya“omwenyo” otashi ulike kokukala nomwenyo u li omuntu. Jeho-va okwa li a lombwele Moses a ti: “Ayehe, ya li ya hala omwenyogwoye [nefesh], oya sa po.” (Eksodus 4:19, OB-1954) Aatondi ya-Moses oya li ya hala shike? Oya li ya hala okudhipaga Moses opokaa kale we nomwenyo. Nale, manga Rakel a li ta mono okano-na ke kokamati Benjamin, ‘omwenyo gwe [nefesh] ogwe mu thigipo, oshoka ye kwa li ta si.’ (Genesis 35:16-19, OB-1954) Pethimbompoka, Rakel ka li we e na omwenyo, shoka tashi ti kutya okwasa. Konakona wo oohapu dhaJesus tadhi ti: “Ongame omusitango omwaanawa. Omusita omwaanawa ota gandjele oonzi omwe-nyo gwe [pyihe].” (Johannes 10:11) Jesus okwa gandjele aantuomwenyo gwe (pyihe) nenge noohapu dhilwe, okwa sile aantu.

Page 211: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

210 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Momanyolo ngoka gOmbiimbeli, oshitya “omwenyo” osha yelakutya otashi ulike kokukala nomwenyo kwomuntu. Oto ka monaiiholelwa yimwe yi na ko nasha neityo ndika lyoshitya “omwe-nyo” (nefesh nenge pyihe) mAakwaniilwa yotango 17:17-23, Mate-us 10:39, Johannes 15:13 nomIilonga 20:10.

Ngele to konakona Oohapu dhaKalunga, oto ka mona kutyakapu na mpoka Ombiimbeli ya popya kutya omwenyo (nefesh ne-nge pyihe) ihagu si. Pehala lyaashono, Omanyolo otaga ti kutyaomwenyo (nefesh nenge pyihe) ohagu si. — Hesekiel 18:4, 20, OB-1954.

“OMBEPO” OSHIKE?

Ngashingeyi natu konakoneni nkene Ombiimbeli ya longithaoshitya “ombepo.” Aantu yamwe ohaya dhiladhila kutya oshitya“ombepo” noshitya “omwenyo” oyi na eityo lya faathana. Iheshoka hasho shi li ngawo. Ombiimbeli otayi yelitha nawa kutya“ombepo” nosho wo “omwenyo” otayi ulike kiinima iyali ya yoo-lokathana. Oya yoolokathana ngiini?

Aanyoli yOmbiimbeli oya longitha oshitya shOshihebeli ruahnoshitya shOshigreka nema sho ya nyola kombinga yoshitya“ombepo.” Omanyolo otaga yelitha eityo lyiitya mbyoka. Pashi-holelwa, Episalomi 104:29 (OB-1954) otali ti: ‘Jehova to yi kuthaombepo [ruah], oyo notayi shituka ontsi yevi.’ Jakob 2:26 (KB)ota ti wo: ‘Olutu kaalu na ombepo [nema] olwa sa.’ Ano moove-lise ndhoka, “ombepo” otayi ulike kwaashoka hashi mwenyopa-leke olutu, sha hala okutya, oonkondo dhomwenyo ndhoka dhili momuntu. Ngele olutu kalu na ombepo, nenge oonkondo dho-mwenyo, olwa sa. Onkee ano, otatu lesha muJob 34:14, 15 takuti: “Kalunga ngele ta kutha po ombepo [ruah] nomufudho, nenakehe omuntu ota si nota shuna montsi yevi.” Kungeyi, “ombepo”otayi ulike koonkondo ihaadhi monika ndhoka hadhi inyengithaiishitwa ayihe yi na omwenyo.

Omwenyo nombepo inayi faathana. Olutu olwa pumbwaombepo ngaashi owala oradio ya pumbwa oonkondo dholushenoopo yi longe. Oku shi thaneka natango, dhiladhila koradio. Nge-le owa tula omamanya moradio e to yi patulula, oonkondo dholu-sheno ndhoka dhi li momamanya ohadhi mwenyopaleke oradio,oku shi popya pathaneko. Ihe ngele oradio kayi na omamanya,ihayi vulu okulonga. Ooradio oonkwawo nadho ngele odha ku-thwa ko kolusheno, itadhi ka kala tadhi longo. Sha faathana,

Page 212: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Oshigwedhelwako 211

ombepo oyo oonkondo ndhoka hadhi mwenyopaleke omalutugetu. Niishewe, ngaashi olusheno, ombepo kayi na omaiyuvo no-ihayi vulu okudhiladhila. Oyo oonkondo kaadhi na omaukwatyagopantu. Ihe nopwaahe na ombepo nenge oonkondo dhomwe-nyo ndhoka, omalutu getu ‘otaga si notaga shuna montsi yevi,’ngaashi Job e shi popya.

Mokupopya shi na ko nasha nokusa kwomuntu, Omuuvithi12:7 ota ti: “Ontsi otayi shuna mevi, ngaashika ya li nale, nombe-po otayi galukile kuKalunga, ngoka e yi gandjele.” Ngele ombeponenge oonkondo dhomwenyo odha thigi po olutu, olutu ohalu sie talu shuna moka lwa zile, mevi. Sha faathana, oonkondo dho-mwenyo ohadhi shuna hoka dha zile, kuKalunga. (Job 34:14, 15;Episalomi 36:9) Shoka inashi hala okutya kutya oonkondo dho-mwenyo ohadhi yi lelalela megulu. Pehala lyaashono, otashi tikutya etegameno kehe lyomuntu ngoka a sa lyokukala ishewe no-mwenyo monakuyiwa olyi ikolelela kuJehova Kalunga. Omwenyogwe ogu li miikaha yaKalunga, oku shi popya pathaneko. Okoo-nkondo owala dhaKalunga omuntu ta vulu okupeululwa ombe-po nenge oonkondo dhomwenyo, opo a vule okukala ishewe no-mwenyo.

Itashi hekeleke tuu okutseya kutya shoka osho naanaa Kalungata ka ningila aasi mboka e na momadhiladhilo ge! (Johannes 5:28, 29) Pethimbo lyeyumuko, Jehova ota ka gandja omalutu oma-pe kaantu mboka ya sa e te ya mwenyopaleke moku ya tula ombe-po nenge oonkondo dhomwenyo. Itali ka kala tuu ethimbo lye-nyanyu!

Ngele owa hala okwiilonga oshindji shi na ko nasha nii-tya “omwenyo” nosho wo “ombepo” ngaashi ya longithwamOmbiimbeli, oto ka mona omauyelele ga simana moshi-

leshomwa Ondjila ndjokatayi fala komwenyo gwaalu-he mbela owe yi mona?, epa-ndja 12-14 nosho wo epa-ndja 375-384 lyemboReasoning From the Scrip-tures, lya nyanyangidhwakOonzapo dhaJehova.

Page 213: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

MOMALAKA moka Ombiimbeli ya li ya nyolwa petameko, oga lo-ngitha oshitya shOshihebeli sheol noshOshigreka hades iikandoyi vulithe po 70. Iitya mbyoka oya pambathana neso. Omato-loko gamwe gOmbiimbeli otage yi toloka “ombila” nenge “ohe-li.” Ombiimbeli yOshindonga oya longitha uutumbulilo “oshaa-si” nosho wo “uusi.” Ihe momalaka ogendji kamu na iitya mbyokatayi gandja eityo lyolelalela lyiitya mbyoka yOshihebeli nOshigre-ka. Iitya mbika sheol nahades otayi ti shike naanaa? Natu ndhi-ndhilike nkene ya longithwa momanyolo gi ili nogi ili gOmbii-mbeli.

Omuuvithi 9:10 ota ti: “Kaku na iilonga, ompangela, uunongonenge owino moshaasi [sheol], moka no ka ya mo.” Mbela she-ol (oshaasi) otashi ulike keyendo lyontumba lyokondandalundemoka tashi vulika twa fumvika omuholike gwetu? Hasho. Nge-le Ombiimbeli tayi popi eyendo nenge ombila yokondandalunde,ohayi longitha iitya yimwe yi ili yOshihebeli nOshigreka, ihe iha-yi longitha sheol nenge hades. (Genesis 23:7-9; Mateus 28:1) Nii-shewe, Ombiimbeli ihayi longitha oshitya sheol okuulika kombilamoka mwa fumvikwa aantu oyendji, ngaashi ando pashiholelwaombila yuukwanegumbo nenge ombila moka mwa fumvikwa aa-ntu oyendji mboka ya sila pamwe. — Genesis 49:30, 31.

Ano sheol (oshaasi) otashi ulike kushike? Oohapu dhaKalungaotadhi ulike kutya iitya sheol nenge hades, pehala lyokuulika ko-mbila yo yeneyene moka mwa fumvikwa aantu oyendji, otayi uli-ke kehala lyopathaneko moka mu na aantu oyendjiyendji mbokaya sa. Pashiholelwa, Jesaja 5:14 ota popi kutya sheol (uusi) “otau keya sa ondjala notau ekameke okana kawo ka mbwalangandja.” No-nando sheol (uusi) owa nina po nale aasi itaaya vulu okuyalulwa,oku shi popya pathaneko, owa sa aluhe ondjala. (Omayeletumbu-lo 30:15, 16) Mepingathano nomayendo, moka hamu vulu owa-la okufumvikwa omwaalu gwoonakusa ya ngambekwa, ‘oshaasi[sheol] ihashi kuta.’ (Omayeletumbulo 27:20) Sha hala okutya,sheol (oshaasi) ihashi udha nandonando. Kashi na ongamba. Anoosha yela kutya sheol nenge hades (oshaasi nenge uusi) kayi shiehala lyo lyenelyene li li pokuma kwontumba. Pehala lyaashono,osho ehala lyopathaneko moka mu na aasi oyendji ya kotha meso.

Elongo lyOmbiimbeli lyeyumuko otali tu kwathele tu uve ko

Sheol naHades (oshaasi nuusi) oshike?

212

Page 214: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Oshigwedhelwako 213

nawa shoka iitya sheol nahades tayi ti. Oohapu dhaKalunga ota-dhi kwatakanitha sheol nahades (oshaasi nuusi) neso moka aa-ntu taya ka yumuka.� (Job 14:13; Iilonga 2:31, OB-1954; Ehololo20:13) Oohapu dhaKalunga otadhi ulike wo kutya mosheol nengemohades (moshaasi nenge muusi) omu na mboka ya longela Je-hova nosho wo oyendji mboka inaaye mu longela. (Genesis 37:35;Episalomi 55:15) Onkee ano, Ombiimbeli otayi ti kutya otapu ka‘yumudhwa aantu aawanawa naawinayi.’ — Iilonga 24:15.

� Mepingathano naashono, oonakusa mboka itaaya ka yumuka otayapopiwa kutya kaye li mosheol nenge mohades (moshaasi nenge muusi),ihe oye li moGehenna shoka sha tolokwa shi li “oheli” nenge “omulilogwoheli” mOmbiimbeli yOshindonga. (Mateus 5:30; 10:28; 18:9) Ngaa-shi sheol nahades (oshaasi nuusi), Gehenna nasho kashi shi ehala lyole-lalela, ihe olyopathaneko.

MBELA oto dhiladhila kutya Esiku lyEpangulo otali ka kala li lingiini? Aantu oyendji ohaya dhiladhila kutya aantu omamiliyonaomayuvi otaya ka kala momukweyo taya yi koogumwe noogumwekomeho goshipangelapundi shaKalunga. Opo nduno aniwa kehegumwe ota pangulwa pauhandimwe. Yamwe aniwa otaya ka pewaondjambi yokukala nonkalamwenyo ombwanawa megulu, oma-nga yamwe taya ka pangulilwa okuhepekwa kwaaluhe. Ihe Ombii-mbeli otayi ulike kutya Esiku lyEpangulo hasho tali ka kala ngawo.Oohapu dhaKalunga otadhi ulike kutya itali ka kala ethimbo etili-thi, ihe otali ka kala ethimbo lyetegameno nolyokugalulila aantumonkalo ya gwanenena moka aantu yotango ya li petameko.

MEhololo 20:11, 12 otatu lesha mo oohapu dhomuyapostoli Jo-hannes kombinga yEsiku lyEpangulo, tadhi ti: “Onda mono oshi-pangelapundi oshinene oshitokele nagumwe a kuutumba ko. Evinegulu oya yi ontuku yoshipala shaangoka a kuutumba koshi-pangelapundi noinayi monika we. Opo ihe onda mono oonaku-sa, aanenentu naadhinwa ya thikama komeho goshipangelapundi.Omambo oga li ga pandjwa, nembo ekwawo, embo lyaanamwe-nyo, olya pandjwa. Oonakusa oya pangulwa noya tokolelwa shaangoka ngaashi e shi ilongela, ngashika sha nyolwa membo.” Omu-panguli ngoka a hokololwa mpoka oye lye?

Esiku lyEpangulo oshike?

Page 215: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

214 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Jehova Kalunga oye Omupanguli gwaantu omunenenene. Iheopu na ngoka ye a pa iilonga yokupangula. MIilonga 17:31, omuya-postoli Paulus okwa ti kutya Kalunga “oku utha nale esiku, uunandoka ta ka pangula uuyuni pauyuuki, note ke u pangulitha omu-lumentu ngoka e mu hogolola.” Omupanguli ngoka a hogololwaoye Jesus Kristus omuyumudhwa. (Johannes 5:22) Esiku lyEpangu-lo otali ka tameka uunake? Otali ka kutha uule wethimbo li thikepeni?

Embo lyEhololo otali ulike kutya Esiku lyEpangulo otali tamekekonima yiita yaArmagedon, sho onkalelo yaSatana kombanda yevitayi ka hanagulwa po.� (Ehololo 16:14, 16; 19:19–20:3) KonimayaArmagedon, Satana noompwidhuli dhe otaye ke edhililwa mo-lumbogo uule woomvula eyuvi. Pethimbo ndyoka, aathigululi pa-mwe naKristus 144 000 otaya ka kala aapanguli notaya ka pangela“pamwe naKristus uule woomvula eyuvi limwe.” (Ehololo 14:1-3;20:1-4; Aaroma 8:17) Esiku lyEpangulo kali shi oshinima shoka ta-shi ka ningwa meendelelo muule owala woowili 24, ihe otali ka ku-tha uule woomvula eyuvi.

Pethimbo lyoomvula ndhoka eyuvi, Jesus Kristus ota ka ‘pangu-la aantu ayehe, aanamwenyo naasi.’ (2 Timoteus 4:1) “Aanamwe-nyo” otaya ka kala “engathithi lyaantu” nenge ongundu onenendjoka tayi ka hupa puArmagedon. (Ehololo 7:9-17) Omuyaposto-li Johannes okwa li a mono wo ‘oonakusa ya thikama komeho go-shipangelapundi’ shepangulo. Ngaashi Jesus u uvaneka, ‘mboka yeli moombila, otaye ku uva ewi lye, notaya ka za mo’ okupitila me-yumuko. (Johannes 5:28, 29; Iilonga 24:15) Ihe mbela aantu ayeheotaya ka pangulwa shi ikolelela kushike?

Memoniko omuyapostoli Johannes okwa li a mono ‘omamboga pandjwa noonakusa oya pangulwa ngaashi ye shi ilongela, nga-shika sha nyolwa membo.’ Mbela omambo ngoka oga li ga nyolwaiilonga yaantu yonale? Hasho, epangulo itali ka kala lyi ikolelelakwaashono aantu ya ningile manga inaaya sa. Otu shi shi ngiini?Ombiimbeli otayi ti: “Omuntu ngele okwa sa, nena okwa mangu-lulwa moonkondo dhuulunde.” (Aaroma 6:7) Onkee ano, mbo-ka taya ka yumuka itaya ka yalulilwa omayono gawo gonale. Anoomambo ngoka oge lile po iitegelelwa yaKalunga yokonahiya.Opo ya kale nomwenyo sigo aluhe, aahupipo puHarmagedon naa-

� Shi na ko nasha naArmagedon, tala ontopolwa onti-20 yembo Lo-ngela Kalunga awike kashili nosho wo okabroshure Kaleni mwa tonata!,epandja 12-19, ya nyanyangidhwa kOonzapo dhaJehova.

Page 216: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Oshigwedhelwako 215

yumudhwa oye na okuvulika kiipango yaKalunga, mwa kwatelwakehe oshitegelelwa oshipe shoka Kalunga ta ka gandja pethimbolyoomvula eyuvi. Onkee ano, kehe gumwe ota ka pangulwa shi iko-lelela kwaashoka ta ningi momukokomoko gwEsiku lyEpangulo.

Pethimbo lyEsiku lyEpangulo, aantu omamiliyona omayuvi ota-ya ka mona ompito yawo yotango yokwiilonga kombinga yeha-lo lyaKalunga nokutsa kumwe nalyo. Shoka osha hala okutya ota-pu ka kala iilonga iinenenene yokulonga aantu. ‘Aakuuyuni otayeki ilonga uuyuuki.’ (Jesaja 26:9, KB) Ihe haantu ayehe taya ka kalaya hala okutsa kumwe nehalo lyaKalunga. Jesaja 26:10 (OB-1954)ota ti: “Omukeenakalunga nando na silwe ohenda, iti ilongo oku-tseya uuyuuki; mevi lyomikalo dhuuyuuki ohaa kolokosha noihaatala uunene wOmuwa.” Aakolokoshi mboka otaya ka hanagulwapo sigo aluhe mEsiku lyEpangulo. — Jesaja 65:20.

Pehulilo lyEsiku lyEpangulo, aantu mboka taya ka hupa po ota-ya ka ‘ninga omwenyo’ meityo lyolela, ye li aantu ya gwanenena.(Ehololo 20:5) Onkee ano, mEsiku lyEpangulo, aantu otaya ka ga-lulilwa megwaneneno. (1 Aakorinto 15:24-28) Opo nduno otapuka ningwa emakelo lyahugunina. Satana ota ka mangululwa momolumbogo note ke ethiwa a kambadhale okupukitha aantu lwa-hugunina. (Ehololo 20:3, 7-10) Mboka taye mu kondjitha otayaka gwanithilwa pakuudha euvaneko lyOmbiimbeli, ndyoka tali ti:“Aayuuki otaa ka thigulula evi e taa kala mo sigo aluhe.” (Episalo-mi 37:29) Dhoshili, Esiku lyEpangulo itali ke etela tuu aantu aadhi-ginini omalaleko nuuyamba!

MANGA kwa li ku na oomvula omilongo dhontumba, aakonakoni yO-mbiimbeli oya li ya tseyitha kutya momumvo 1914 otamu ka ningwaiiningwanima iindhindhilikwedhi. Iiningwanima mbyoka oyini nuu-nzapo uni tau ulike kutya omumvo 1914 ogwo omumvo gwa simana?

Ngaashi sha nyolwa muLukas 21:24, Jesus okwa ti: “Aapagani otaaka lyatagula Jerusalem, sigo ethimbo lyawo lya hulu po.” Jerusa-lem osha kala oshilandopangelo shoshigwana shAajuda shono shi liondingandinga yepangelo lyaakwaniilwa yomezimo lyomukwaniilwa

Omumvo 1914 omundhindhilikwedhimomahunganeko gOmbiimbeli

Page 217: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

216 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

David. (Episalomi 48:1, 2) Ihe aakwaniilwa mboka oya li yi ikalekelwamaawiliki yiigwana yilwe. Oya li haya kala omutumba “koshipangela-pundi shoka sha tulwa po kOMUWA” ye li aakalelipo ye. (1 Ondjalulo29:23) Kungawo, Jerusalem osha li shi lile po epangelo lyaJehova.

Ihe ongiini nuunake epangelo lyaKalunga lya li lya tameke ‘oku-lyatagulwa kaapagani’? Shoka osha li sha ningwa mo 607 K.E.N., shoJerusalem sha li sha sindwa kAababilonia. Kapwa li we ngoka a li akuutumba “koshipangelapundi shoka sha tulwa po kOMUWA,” nezi-mo lyaakwaniilwa mboka ya li oluvalo lwaDavid olya li lya huli-thwa po pokathimbo. (2 Aakwaniilwa 25:1-26) Mbela ‘okulyatagulwa’hoka okwa li taku ka tsikila sigo aluhe? Hasho, molwaashoka ehunga-neko lyaHesekiel olya popi kombinga yomukwaniilwa gwahuguninagwaJerusalem, Zedekija, lya ti: “Egala nali ze komutse, oshishani pohi. . . sigo oongoka te ya po, a gwana, nangame tandi ke shi mu pa.”(Hesekiel 21:31, 32, OB-1954 [ovelise 26 no-27 mo OB-1986]) Ngoka a“gwana” okupewa oshishani shaDavid, oKristus Jesus. (Lukas 1:32, 33)Onkee ano, ‘okulyatagulwa’ okwa li taku ka hula po ngele Jesus a ni-ngi Omukwaniilwa.

“OMATHIMBO GAHEYALI”

Oomvula 2 520

Oomvula 606 noomwedhi 3Kotoba 607 K.E.N. sigo

31 Desemba omumvo 1 K.E.N.

Oomvula 1 913 noomwedhi 9Esiku 1 Januali omumvo 1 E.N. sigo

Kotoba 1914

607 & K.E.N. E.N. ) 1914

“Aapagani otaaka lyatagulaJerusalem”

‘Ngoka te ya po,a gwana’

Page 218: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Oshigwedhelwako 217

Oshiningwanima shoka sha simana osha li tashi ka ningwa uuna-ke? Jesus okwa li u ulike kutya aapagani oya li taya ka pangela uulewethimbo lya ngambekwa. Ehokololo ndyoka li li muDaniel onto-polwa onti-4 otali gandja uuyelele wa simana kutya ethimbo ndyokaolya li tali ka kala li na uule u thike peni. Otali hokolola ondjodhi yo-pahunganeko ndjoka ya li ya yagumwa komukwaniilwa Nebukadnez-zar gwaBabilonia. Okwa li a mono omuti omunenenene ngoka gwa ligwa kewa po. Oshithindi shago kasha li tashi ka tsapuka molwaashokaosha li sha mangwa niiyela iiluudhe nosho wo niiyela iikushu. Omu-yengeli okwa ti: ‘Omathimbo gaheyali nage mu kukile ngaaka.’ — Da-niel 4:7-13, OB-1954 (ovelise 10-16 mo OB-1986).

MOmbiimbeli, omiti omathimbo gamwe ohadhi longithwa oku-thaneka omapangelo. (Hesekiel 17:22-24; 31:2-5) Onkee ano, okuke-wa po kwomuti ngoka gwopathaneko okwa li taku thaneke nkeneepangelo lyaKalunga ndyoka lya li li lilwe po kaakwaniilwa mbokaya li muJerusalem, lya li tali ka yiwa moshipala. Ihe emoniko ndyokaolya ti kutya ‘okulyatagulwa kwaJerusalem’ okwa li taku ka kala kwo-pokathimbo, sha hala okutya, uule ‘womathimbo gaheyali.’ Ethimbondyoka olya li li na uule u thike peni?

Ehololo 12:6, 14 otali ulike kutya omathimbo gatatu netata oge thi-ke ‘pomasiku 1 260.’ Ano “omathimbo gaheyali” oge thike pomasi-ku 1 260 gi indjipalekwa lwaali, sha hala okutya, oge thike pomasiku2 520. Ihe iigwana yaapagani inayi ‘lyatagula’ owala epangelo lyaKa-lunga uule womasiku 2 520 konima yokuteka po kwaJerusalem. Anoosha yela kutya okwa li tashi pula ethimbo ele noonkondo opo ehu-nganeko ndyoka li gwanithwe. Pakupopya kwaNumeri 14:34 naHese-kiel 4:6, moka tamu popiwa kutya “omumvo gumwe ogu lile po esikukehe,” “omathimbo gaheyali” oge thike pomimvo 2 520.

Oomvula 2 520 odha li dha tameke muKotoba 607 K.E.N., sho Jeru-salem sha li sha gwile miikaha yAababilonia nomukwaniilwa gwome-zimo lyaDavid okwa li a kuthwa ko koshipangelapundi. Ethimbo ndyo-ka olya li lya hulu po muKotoba 1914. ‘Ethimbo lyaapagani’ olya hulupo momumvo ngoka, na Jesus Kristus okwa langekwa po e li Omukwa-niilwa gwaKalunga gwomegulu.�— Episalomi 2:1-6; Daniel 7:13,14.

� Okuza muKotoba 607 K.E.N. sigo omuKotoba omumvo 1 K.E.N. opuna oomvula 606. Okuza muKotoba omumvo 1 K.E.N. sigo omuKotoba1914 E.N. opu na oomvula 1 914. Okutula kumwe omiyalu ndhoka mba-li otaku tu pe oomvula 2 520 (606 � 1914 ˙ 2 520). Opo u mone uuye-lele oundji u na ko nasha nokuteka po kwaJerusalem mo 607 K.E.N.,tala oshitopolwa “Chronology [Eyalulo lyethimbo]” membo Insight on theScriptures, lya nyanyangidhwa kOonzapo dhaJehova.

Page 219: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

218 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Ngaashi naanaa Jesus a li a hunganeke, ‘okuya’ nenge okukala pokwe e li Omukwaniilwa gwomegulu okwa kala kwa ndhindhilikilwakiiningwanima tayi halukitha mbyoka tayi ningwa muuyuni auhe— iita, ondjala, ekakamo lyevi, omikithi dholutapo nosho tuu. (Mate-us 24:3-8; Lukas 21:11) Iiningwanima mbyoka otayi gandja uunzapowa kola kutya momumvo 1914 omo shili Uukwaniilwa waKalunga wo-megulu wa li wa dhikwa po nomo mwa tameke ‘omasiku gahuguni-na’ guuyuni mbuka wongashingeyi wa kolokosha. — 2 Timoteus 3:1-5,OB-1954.

OSHISHITWA shopambepo shoka hashi ithanwa Mikael inashi tu-mbulwa mo olundji mOmbiimbeli. Ihe poompito mpoka sha popi-wa, osha popiwa tashi longo sha. Membo lyaDaniel, Mikael okwapopiwa ta kondjo naayengeli aakolokoshi; montumwafo yaJudas,okwa popiwa ta tsu oompata naSatana; nosho wo mEhololo, okwapopiwa ta kondjitha Ondiaboli noompwidhuli dhayo. Molwaasho-no Mikael oha popile epangelo lyaJehova noha kondjitha aatondiyaJehova, oha kala metsokumwe nedhina lye ndyoka tali ti: “Olye afa Kalunga?” Ihe mbela Mikael oye lye?

Aantu yamwe oye na omadhina ogendji. Pashiholelwa, omuku-lusamane Jakob okwa li wo hi ithanwa Israel nomuyapostoli Petrusokwa li wo hi ithanwa Simon. (Genesis 49:1, 2; Mateus 10:2) Shafaathana, Ombiimbeli otayi ulike kutya Mikael olyo edhina limwelyaJesus Kristus manga a li inee ya kombanda yevi nosho wo sho ashuna megulu. Natu konakoneni omatompelo gopamanyolo kutyaomolwashike taku tiwa ngawo.

Omuyengeli omukuluntu. Oohapu dhaKalunga otadhi popiMikael ‘omuyengelimukuluntu.’ (Judas 9) Uutumbulilo ‘omuye-ngelimukuluntu’ owa holoka owala paushimwe mOmbiimbeli, ihehapauwindji nando. Shoka otashi ulike kutya oku na owala omu-yengeli gumwe a tya ngaaka. Niishewe, Jesus ota popiwa e li po-ndondo yomuyengeli omukuluntu. Shi na ko nasha nomuyumu-dhwa Omuwa Jesus Kristus, 1 Aatessalonika 4:16 (OB-1954) otayati: “Omuwa mwene ota kuluka megulu nonkugo yelombwelo neigi-dho lyomuyengeli omukuluntu.” Kungawo, ewi lyaJesus otali popi-

Mikael omuyengeliomukuluntu oye lye?

Page 220: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

wa kutya olyomuyengeli omukuluntu. Onkee ano, enyolo ndyokaotali ulike kutya Jesus ye mwene oye omuyengeli omukuluntu Mi-kael.

Omuwiliki gwetanga lyaakwiita. Ombiimbeli otayi ti kutya‘Mikael naayengeli ye oya kondjitha oshikoko pamwe naayengeliyasho.’ (Ehololo 12:7) Onkee ano, Mikael oku li Omuwiliki gweta-nga lyaakwiita lyaayengeli aadhiginini. Ehololo otali hokolola woJesus e li Omuwiliki gwetanga lyaakwiita lyaayengeli aadhiginini.(Ehololo 19:14-16) Omuyapostoli Paulus okwa popi wo kondanda-lunde “Omuwa Jesus” nosho wo ‘aayengeli ye aanankondo.’ (2 Aa-tessalonika 1:7) Onkee ano, Ombiimbeli otayi popi Mikael ‘naa-yengeli ye’ nosho wo Jesus ‘naayengeli ye.’ (Mateus 13:41; 16:27;24:31; 1 Petrus 3:22) Molwaashoka Oohapu dhaKalunga kadhi nampoka tadhi popi kutya oku na omatanga gaakwiita gopaali gaaye-ngeli aadhiginini megulu, limwe ndyoka ando tali wilikwa kuMika-el nekwawo ndyoka tali wilikwa kuJesus, oshi li pandunge okuthikapehulithodhiladhilo kutya Mikael oye lela Jesus Kristus e li pondo-ndo ye yomegulu.�

� Uuyelele oundji mboka tau ulike kutya edhina Mikael otali ulike kO-mwana gwaKalunga otau adhika mEmbo 2 lyo-Insight on the Scriptures,epandja 393-394, lya nyanyangidhwa kOonzapo dhaJehova.

EMBO lyEhololo oli na omautumbulilo ogendji gopathaneko. Pa-shiholelwa, otali popi omukiintu ngoka e li ohonda a nyolwa edhi-na moshipala she, “Babiloni oshinene.” Omukiintu ngoka ota po-piwa e li a kuutumba kombanda ‘yiigwana noongundu dhaantu.’(Ehololo 17:1, 5, 15) Molwaashoka kapu na omukiintu gwolelalelata vulu okuninga ngawo, osha yela kutya Babiloni Oshinene omu-kiintu gwopathaneko. Ihe mbela ohonda ndjoka yopathaneko ota-yi thaneke shike?

MEhololo 17:18, omukiintu oye tuu ngoka gwopathaneko otahokololwa e li “oshilando oshinene shoka tashi pangele aakwa-niilwa yokombanda yevi.” Oshitya “oshilando” otashi ulike kutyaomukiintu ngoka gwopathaneko oku li ongundu yaantu yu unga-nekwa. Molwaashoka ‘oshilando shoka oshinene’ otashi pangele

“Babiloni oshinene” oshike?

Oshigwedhelwako 219

Page 221: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

220 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

‘aakwaniilwa ayehe yokombanda yevi,’ omukiintu ngoka gwedhi-na Babiloni Oshinene oku li ehangano lyomuuyuni auhe ndyokali na enwethomo enene. Oshilando shoka oshe eleka okwiithanwauukwaniilwa womuuyuni auhe. Mbela uukwaniilwa woludhi luni?Uukwaniilwa wopalongelokalunga. Tala nkene oovelise oonkwawondhoka dhi li membo lyEhololo tadhi tu kwathele tu thike pehuli-thodhiladhilo ndyoka.

Uukwaniilwa otau vulu okukala wopapolotika, wopangeshefanenge wopalongelokalunga. Omukiintu gwedhina Babiloni Oshi-nene ke shi uukwaniilwa wopapolotika molwaashoka OohapudhaKalunga otadhi ti kutya “aakwaniilwa yokombanda yevi,” ne-nge omahangano gopapolotika guuyuni mbuka, oga “hondele”naye. Oluhondelo lwe otalu ulike kuukuume mboka a panga naa-pangeli yokombanda yevi notalu yelitha kutya omolwashike tiithanwa “ohonda kamana.” — Ehololo 17:1, 2; Jakob 4:4.

Babiloni Oshinene itashi vulu okukala uukwaniilwa wopange-shefa molwaashoka ‘aahalithi yiipindi yomuuyuni’ otaya thane-ke oongeshefa, ndhoka tadhi ke shi nikila oluhodhi pokuhana-gulwa po kwasho. Odhoshili kutya aakwaniilwa naahalithi otayahokololwa ya tala Babiloni Oshinene ye li “ya thikama kokule.”(Ehololo 18:3, 9, 10, 15-17) Onkee ano, oshi li pandunge okuthi-ka pehulithodhiladhilo kutya Babiloni Oshinene kashi shi uukwa-niilwa wopapolotika nenge wopangeshefa, ihe owopalongelokalu-nga.

Uushili kutya Babiloni Oshinene oshi li uukwaniilwa wopalo-ngelokalunga otau kolekwa kepopyo kutya ohashi pukitha iigwa-na ayihe “nuumpulile” washo. (Ehololo 18:23) Molwaashoka oma-ludhi agehe guumpulile oge na ekwatathano nomalongelokalunganoga nwethwa mo koompwidhuli, itashi kumitha sho Ombiimbe-li tayi ti kutya Babiloni Oshinene oshi li “ehala lyoompwidhu-li.” (Ehololo 18:2; Deuteronomium 18:10-12) Uukwaniilwa mbokaotau hokololwa wo kutya ou li ompinge thiluthilu nelongelokalu-nga lyashili, tau hepeke ‘aaprofeti’ nosho wo ‘aayapuki.’ (Ehololo18:24, OB-1954) Babiloni Oshinene oshi tonde unene elongeloka-lunga lyashili, molwaashoka ohashi hepeke nonyanya ‘aahokololiyaJesus’ noku ya dhipaga nokuli. (Ehololo 17:6, OB-1954) Onkeeano, osha yela kutya omukiintu ngoka ti ithanwa Babiloni Oshine-ne ota thaneke uukwaniilwa wuuyuni womalongelokalunga giifu-ndja, ngoka ga kwatela mo omalongelokalunga agehe ngoka ge liompinge naJehova Kalunga.

Page 222: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

OMBIIMBELI itayi tu lombwele kutya Jesus okwa valwa uunake. Iheotayi tu pe etompelo ewanawa opo tu thike pehulithodhiladhilo kutyaina valwa muDesemba.

Dhiladhila kombinga yonkalo yombepo lwopuDesemba muBetle-hem, omukunda moka Jesus a valelwa. Omwedhi gwOshijuda Kislev(ngoka tagu tsu kumwe naNovomba sigo Desemba lwaampono) ogwali omwedhi ngoka haku kala ku na uutalala nomvula. Omwedhi ngo-ka gwa li gwa landula ko o-Tebet (Desemba sigo Januali lwaampono).Momwedhi moka omwa li hamu kala mu na uutalala wamatutu mo-mumvo, nomathimbo gamwe okwa li haku kala olumi kiikulundu-ndu. Natu taleni shoka Ombiimbeli tayi tu lombwele kombinga yo-nkalo yombepo yomoshitopolwa shoka.

Omunyoli gwOmbiimbeli Esra otu ulike kutya Kislev ogwa li omwe-dhi ngoka gwa li gwa tseyika shili gu na uutalala nomvula. Konimasho Esra a popi kutya opwa li engathithi lyaantu lya li lya gongala mu-Jerusalem ‘mesiku etimilongombali lyomwedhi omutimugoyi [Kis-lev],’ okwa hokolola wo kutya aantu oya li ‘taya kakama omolwomvu-la yepoola.’ Shi na ko nasha nonkalo yombepo yopethimbo ndyokamomumvo, aantu mboka ya li ya gongala oya popi ya ti: “Ko ku na woomvula. Itatu vulu okukala othika mpaka puuyelele.” (Esra 10:9, 13;

Mbela Jesus okwa valwa muDesemba?

Sho Jesus a valwa, aasita yiimuna oya limiihwa niimuna yawo uusiku

221

Page 223: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

222 Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa?

Jeremia 36:22) Itashi kumitha ano sho aasita mboka ya li haya kalamomudhingoloko gwaBetlehem muDesemba ya li haya si oshimpwi-yu opo kaaya kale miihwa nosho wo iimuna yawo yi kale ye edhililwa.

Ihe Ombiimbeli otayi ti kutya aasita oya li taya tonatele iimunayawo miihwa uusiku mboka Jesus a valwa. Omunyoli gwOmbiimbeliLukas okwa popi kutya pethimbo ndyoka, aasita oya li “kelundu ya la-ngela iimuna yawo uusiku” popepi naBetlehem. (Lukas 2:8-12) Ndhi-ndhilika kutya aasita yiimuna oya li ya langela iimuna yawo miihwa,ihe kaya li taye endaenda pondje omutenya. Oya li ye li niimunayawo miihwa uusiku. Mbela oshiningwanima shika shokulangela ii-muna miihwa oshe eleka ngaa okutiwa kutya osha li sha ningwa mu-Desemba pethimbo mpoka haku kala ku na uutalala nomvula muBet-lehem? Hasho, inashi ningwa pethimbo ndyoka. Onkee ano, onkaloyopethimbo lyokuvalwa kwaJesus otayi ulike kutya ka li a valwa mu-Desemba.�

Oohapu dhaKalunga otadhi tu lombwele kondandalunde kutya Je-sus okwa sa uunake, ihe itadhi gandja uuyelele oundji u na ko na-sha nokutya okwa valwa uunake. Shoka otashi tu dhimbulukitha oo-hapu dhomukwaniilwa Salomo, tadhi ti: “Edhina lya simana oli vuleomugwayo gwa nika nawa, nesiku lyokusa oli vule esiku lyokuvalwa.”(Omuuvithi 7:1) Ano itashi kumitha sho Ombiimbeli tayi gandja uu-yelele oundji kombinga yuukalele waJesus neso lye, ihe otayi gandjauuyelele uushona kombinga yethimbo moka a valwa.

� Opo u mone uuyelele oundji, tala epandja 176-179 lyembo ReasoningFrom the Scriptures, lya nyanyangidhwa kOonzapo dhaJehova.

OMBIIMBELI hayo onzo yomasiku gomafudho gopalongelokalunganosho wo ngoka kaage shi gopalongelokalunga, ngoka haga dhanwanena miilongo oyindji muuyuni. Ano omadhano ngoka oga za peni?Ngele oto vulu okuya kongulu yomambo, oto ka mona omauyeleleomahokithi mokutala kwaashono omambo guuyelele taga popi shi nako nasha nomasiku gomafudho ngoka haga dhanwa moshilongo she-ni. Tala iiholelwa yontumba.

“Easter.” Omathimbo gamwe oshitya “Opaasa” ohashi longithwaokuulika koshituthi shoka hashi ithanwa Easter mOshiingilisha. Embo

Mbela otu na okudhanaomasiku gomafudho?

Page 224: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

The Encyclopædia Britannica otali popi shi na ko nasha noshituthi shi-ka tali ti: “Kapu na nando euliko lyasha mEtestamendi Epe kutya oshi-tuthi shika sho-Easter osha li sha dhanwa.” Oshituthi sho-Easter oshatameke ngiini? Osha tameke momalongelokalunga goshipagani. No-nando esiku lyefudho ndyoka ohali dhanwa okudhimbulukwa aniwaeyumuko lyaJesus, omikalondjigilile dhi na ko nasha no-Easter, ngaa-shi omayi nuulimba mbyoka olundji hayi kala molupe lwuuleke no-sho wo uumboloto wa thanekwa omishigakano kombanda, kadhi shidhopaKriste. Pashiholelwa, shi na ko nasha nelongitho “lyokalimbako-Easter,” ndyoka lya taambwa ko apuhe, emboThe Catholic Encyclo-pedia otali ti: “Okalimba oke li endhindhiliko lyoshipagani noka kalaaluhe ke li endhindhiliko li na ko nasha noluvalo.”

Edhano lyOmumvo Omupe. Esiku nomikalondjigilile ndhokadhi na ekwatathano nedhano lyOmumvo Omupe oya yoolokatha-na moshilongo noshilongo. Shi na ko nasha naampoka pwa tamekelaedhano ndyoka, embo The World Book Encyclopedia otali ti: “Omupa-ngeli Omuroma Julius Caesar okwa li a toto po esiku 1 Januali, li li EsikulyOmumvo Omupe, mo 46 E.N. Aaroma oya li yayapulile esiku ndyokaJanus, oshikalunga shomiyelo nosho wo omatameko giinima. Omwe-dhi Januali ogwa lukilwa oshikalunga Janus, shoka sha li shi na iipalaiyali, shimwe osha tala komeho noshikwawo osha tala konima.” Onkeeano edhano lyOmumvo Omupe olya kankamena komikalondjigililedhonale dhoshipagani.

Esiku ‘lyo-Valentine.’ Embo The World Book Encyclopedia otali ti:“Esiku lyo-Valentine ohali dhanwa mesiku limwe noshituthi shoka ha-shi dhanwa okudhimbulukwa Aakriste yaali mboka ya li ya hepekelwaeitaalo lyawo mbokaayeheyaali ya li yi ithanwaValentine. Iheomikalo-ndjigilile ndhoka hadhi longithwa mesiku ndyoka odha tamekela mo-shituthi shonale shAaroma sha li hashi ithanwa Lupercalia shoka sha lihashidhanwaomvulakehe mo 14Febuluali.Oshituthi shikaosha li ha-shi simaneke Juno, oshikalungakiintu shAaroma shoka sha li shi lile poaakiintu noondjokana, nosho wo Pan, oshikalunga shuunshitwe.”

Omasiku galwe gomafudho. Itashi wapa okukundathana oma-dhano agehe ngoka haga dhanwa muuyuni auhe. Ihe omasiku go-mafudho ngoka taga simaneke aantu nenge omahangano gopantu ina-ga hokiwa kuJehova. (Jeremia 17:5-7; Iilonga 10:25, 26) Dhimbulukwawo kutya mpoka pwa tamekela omadhano gopalongelokalunga ngokaopo tapu utha kutya oga hokiwa kuKalunga nenge ine ga hokwa. (Jesa-ja 52:11; Ehololo 18:4) Omakotampango gOmbiimbeli ngoka ga tu-mbulwa mOntopolwa onti-16 yembo ndika otage ke ku kwathela u tse-ye kutya Kalunga oha tala ko ngiini okudhana omasiku gomafudhongoka kaage shi gopalongelokalunga.

Oshigwedhelwako 223

Page 225: OMALONGO GASHILI GOMBIIMBELI OGENI naanaa?download.jw.org/files/media_books/bh_OD.pdf · 11. Omolwashike Kalunga e ethele okumona iihuna ku kale po? 106 12. Kala nonkalamwenyo ndjoka

Mbela owa hala okumona natango uuyelele owundji?Kwatathana nOonzapo dhaJehova ko-www.jw.org.