Univerzitet u TuzliFilozofski fakultetOdsjek: Historija

OFANZIVA BIZANTIJE PROTIV SLAVENA KRAJEM VI. POETKOM VII. STOLJEA(SEMINARSKI RAD)

Student: Mentor:Denan Hasani dr.sc. Aranel Smiljani, doc.Tuzla, januar 2014SADRAJ

1. UVOD12. PRVE PROVALE SLAVENA NA TERITORIJU BALKANA23. MAURICIJEVI RATOVI NA BALKANU54. BALKAN POSLIJE 602. GODINE105. ZAKLJUAK116. LITERATURA12

1. 2. UVOD

Tema ovog seminarskog rada je, moe se rei, posljednji pokuaj Bizantije da sauva antiki poredak na Balkanu. Ja sam u ovom seminarkom radu ipak otiao malo u prolost i time sam elio da obuhvatim i sami poetak barbarskih napada na teritoriju Bizantije, koji datira od poetka VI stoljea. Inae, period od VI do VII stoljea na Balkanu protekao je dosta burno koje karakterizira pljakaki upadi Slavena. Predmet mog interesovanja podjelio sam na dva dijela s obzirom da se radi o dosta uskoj temi:Prvi dio obuhvata sami poetak srednjeg vijeka na Balkanu, tu sam teio da na to krai nain ukaem samo na pljakake pohode od strane Slavena, Anta i Bugara koji su ivjeli na lijevoj obali Dunava. U drugoj polovini VI, stoljea napadi postaju sve jai, ponajvie zbog Avara koji su potinili sve narode koje su zatekli. U to vrijeme spada i pad Sirmijuma koji je imao velike posljedice po Bizantiju.Drugi dio ovog rada prestavlja veliku ofanzivu pokrenutu od strane cara Mauricija koji je elio da spasi Balkan od barbarizacije. Moe se rei da je sam pohod uspjeno voen ali zbog loeg statusa koji je pomenuti car imao u samom Carigradu i njegova uporna elja da Bizantijska vojska prezimi na tuoj teritoriji kotale su ga ivota. Njegovi nasljednici su, kao i njegovi predhodnici, prepustili Balkan na nemilost Slovenima koji su se u velikom broju nastanili na prijanjim posjedima Romeja.

2. PRVE PROVALE SLAVENA NA TERITORIJU BALKANA

Pojava Slavena na lijevoj obali Dunava i naseljavanje na tom podruju krajem V stoljea prvi put spominje Jordanes u svom djelu De origine actibusque Getarum (O podrijetlu i djelima Gota), dok Prokopije izvjetava, iz prvih decenija VI stoljea, da je cijeli kraj sjeverno od donjeg Dunava (dananja Vlaka) naseljen slavenskim masama, i da ga pojedini bizantijski pisci nazivaju Sklavinijom.[footnoteRef:2] [2: Historija (Istorija) naroda Jugoslavije I, Zagreb (Beograd) 1953., str. 67]

Prokopije je prvi zabiljeio podatak o jednom slavenskom napadu na Balkanski poluotok za vrijeme vladavine cara Justina I (518. 527.). To su bili Anti, susedi Slovena, koji su iveli u prostranim stepama severno od ua Dunava. Ovaj napad suzbio je bizantijski vojskovoa German. Na levoj obali Dunava nalazila su se i naselja Bugara, koje vizantijski pisci nazivaju Hunima. Pod njihovim pritiskom dolo je do pokuaja prodora Slavena i Anta preko Dunava u Trakiju.Prvih godina Justinijanove vladavine (527. 565.) ponove dolazi do provala preko podunavskog limesa. Izmeu 527. i 530. godine Bugari, Slaveni i Anti prodiru preko Dunava svake godine i pljakaju Bizantijski teritorij. Justinijan je protiv neprijatelja poslao Hilvuda, Trakog zapovjednika, koji je uspjeno branio granicu na Dunavu (530 533), prelazei ak i na slavenski teritorij.[footnoteRef:3] [3: Isto, str. 68]

Nakon toga Slavenski upadi postaju sve jai, ponajvie jer je car bio zauzet borbama na istoku i zapadu, time nije pridavao veliku panju dogaajima oko Dunava. Na poetku jedan manji sukob izmeu Slavena i Anta, oko 533. godine, omeo je njihove akcije protiv Bizanta, meutim krajem tridesetih godina VI stoljea Slaveni sa Bugarima pustoe po itavom Iliriku, od Jadrana do Carigrada, a naroito Trakiju, Heladu i Hersones. Najvei od tih prodara je bio onaj kada su doli sve do zidina Carigrada.Slaveni od 540. godine poinju sa samostalnim upadima, najvie je stradala Trakija, zatim Ilirik, ak je jedan slavenski odred stigao i do Draa. Godine 549. osvojen je grad Toper na rijeci Meste, gdje je ubijeno cijelo muko stanovnitvo, njih 15.000, dok ene i djecu pretvorie u roblje, govori Prokopije.[footnoteRef:4] Sljedee godine pljakaki pohod, preko Dunava prelazi velika mnoina Slavena kao nikada prije[footnoteRef:5] i pustoe i Trakiji i Dalmaciji. Tu su i po prvi put prezimili na Bizantom teritoriju (550. 551.), kako kae Prokopije: kao u sopstvenoj zemlji,bez ikakva straha od neprijatelaja,[footnoteRef:6] i time prvi put izrazili tenju ka stalnom naseljavanju i kolonizaciji. Krajem 551. godine Slaveni sa velikom vojskom pustoe Ilirik i preko Dunava odnose veliki plijen. [4: Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, Tom I, Beograd 1955., str. 43] [5: Prokopije: Dok je German u ilirskom gradu Sardiki prikupljao i ureivao vojsku i u svemu se veoma temeljito pripremao za rat, na zemljite Romeja provali tolika masa Slavena kao nikad prije. Isto, str. 45] [6: Isto, str. 46]

Prema Prokopijevim ocjenama u Historia arcana (Tajna historija), posljedice pljakakih provala, koje su u provincijama istonog Balkana izvrili Huni, Slaveni i Anti izmeu 527. i 551., bile su upravo strahovite. Za tih dvadesetak godina neke su provincije bile poharane pet ili vie puta, pri svakoj provali bilo je to ubijenih, to zarobljenih preko dvjesta hiljada Romeja, pojedine pokrajine pretvorene su u pustinje, neki gradovi do temelja su razoreni, a od drugih je i zadnja para izmamljena, a mnogi su stanovnici napustili ognjita i zbog poreskih dugova.[footnoteRef:7] [7: F. Barii, Proces slovenske kolonizacije istonog Balkana, ANUBIH XII 1969., str 12]

Kurtigurski voa Zvergan (Zaver-han) zajedno sa Antina i Slavenima 558. godine preko zaleenog Dunava pustoi i pljaka Trakiju sve do Carigrada i Galipoljskog poluotoka i kroz Grku sve do Termopila.Iste godine dolazi Avarsko poslanstvo u Carigrad, koje nudi Bizantu pomo u borbi sa njihovim neprijateljem. Justinijan je odobrio savez i dao avarskom kaganu godinji tribut i poklone, ali nije pristao na zahtjeve Avara da se nasele u Carstvu. Carstvo je pomou Avara pokualo da se oslobodi pritiska nekih drugih nomadskih naroda, Kutrigura, Onogura i Sabira u Armeniji.[footnoteRef:8]Avari su uspjeli da pokore ostatke Huna i bugarskih plemena na sjevernoj obali Crnog mora, razbili antski plemenski savez i neprestano pljakali Ante, doli najzad do ua Dunava gdje su podvrgli vjerovatno i Slavene. U to vrijeme vlada relativni mir na sjevernim granicama carstva. Avari su 562. godine ponovo traili od Bizanta zemlju da se nasele, ovi su im ponudili Donju Panoniju, dok su oni traili desnu obalu ua Dunava. Nakon toga Avari su sklopili savez sa Langobardima o napadu na Gepide. Gepidi su traili pomo od Justina II, koji je naslijedio Justinijana, koji je otezao sa pomou. Gepidi su u potpunosti poraeni u ovom ratu, dok se grad Sirmijum predao Justinu II. [8: J. Kovaevi,Doseljenje Slovena na Balkansko poluostrvo]

Odnosi izmeu Avara i Bizantije su se zaotrili u vezi grada Sirmijuma, Avari su isticali pravo na grad kao pobjednici nad Gepidima, dok se Bizant pravdao time da su Gepidi drali taj grad samo u njihovo ime i da su im ga vratili. Nakon toga uslijedila je reakcija Kagana Bajana koji je opsjeo Sirmijum 568. godine, meutim odustao je od opsade nakon sklopljenog ugovora i dogovora da Bizant plati danak. Nakon toga uslijedio je miran period odnosa itavu jednu deceniju.U narednom periodu oko 578. godine Slaveni iz Vlake, njih oko 100.000, izvrili su jedan opasan pljakaki pohod kojem su bili izloene provincija Trakija, Ilirik i Grka. Bizantijci su se tada obratili za pomo Bajanu, s obzirom da je veina njihove vojske ratovala na istoku protiv Perzije. Kagan je uspio da potisne Slavene i nametne im da plaaju danak njemu.[footnoteRef:9] [9: Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, Tom I, Beograd 1955., str. 90-91]

Godine 579. kagan odlui da konano osvoji Sirmijum, koji je nakon trogodinje opsade (579. 582.) i pao. Uspio je izolirati grad izgradnjom 2 mosta, jedan vie a drugi nie grada. Posledice pada Sirmijuma bile su dalekosene. U svim podunavskim provincijama, kao i u Dalmaciji, zavladala je krajnja nesigurnost. Posle zauzea Sirmijuma, Avari osvajaju Singidunum, Viminaciju i Avgustu. U to vrijeme ponovo se desio veliki slavenski upad, o kojem najbolje izvjetava Jovan Efeski: Tree godine po smrti cara Justina i dolasku na presto pobjedonosnoga Tiberija prokleti narod Slovena izvri napad, uzoe itavom Heladom, okolinom Soluna i Trakijom, opljaka mnotvo gradova i posjeda ........ I traje to ve etiri godine, dok car bjee zauzet ratom protiv Perzije i sve njegove trupe bjehu na Istoku..... Imajui zbog toga slobodne ruke, Sloveni se smjestie kao u osvojenoj zemlji i proirie se u njoj dok im to bog doputa. Opustoie, popalie, porobie sve do spoljnih zidina prestolnice, plenei ak i carska stada, na hiljade glava. I sve do ovog trenutka, a sada je godina 584, oni su smjeteni i nastanjeni u romejskim provincijama....[footnoteRef:10] [10: F. Barii, Proces slovenske kolonizacije istonog Balkana, ANUBIH XII 1969., str 19]

Nakon to su Avari izbili na Crno more, car Mauricije (582. 602.) bio je prinuen da trai spas u pregovorima, koji su se, i pored niza tekoa, zavrili sklapanjem mira 585. godine. Ovaj mir nije obavezivao Sklavine (Slavene iz Vlake), te je Trakija iste godine postala njihov plijen. Ne obzirui se na sklopljeni mir, avarski kagan je nagovorio Sklavine da krenu prema Carigradu. Oni prodiru do Dugog zida, gdje ih je uspio poraziti carski vojskovoa Komentiol. Sljedee godine kagan je organizovao avarsko - slavenski napad na grad Solun, pisac uda Svetog Dimitrija spominje vojsku od 100.000[footnoteRef:11], branioci grada kao i stanovnitvo ostali su zateeni ovim napadom, ali uspjeli su nakon sedmodnevne opsade odbraniti grad, poslije poraza podigli su opsadu i uputili se prema Grkoj, gde su pljakajui prodrli vrlo duboko i gde se zadravaju sve do 589. godine. [11: uda Svetog Dimitrija: On (kagan) pozove sebi svu nevjeru iz Sklavinije,divlji sloj njmu se, naime, pokoravae cio taj narod, - i pomijeavi s njima i neke druge barbare, naredi im da zajedno pou u pohod protiv bogom tienog Soluna. To je bila najvea vojska koja bi viena u naa vremena o ljubimi. Jedni su ih, naime procijenili na preko sto hiljada naoruanih ljudi, drugi manje, a neki mnogo vie. Miljenja gledalaca su podijeljena jer se istina nije mogla utvrditi zbog mnotva. Novu Kserksovu vojsku ili etiopsko libijsku opremljenu negdje protiv Jevreja, takvu vidjsmo. Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, Tom I, Beograd 1955., str. 177]

Bizantijsko carstvo je 587. godine uspelo da porazi Avare i povrati Singidunum i Viminacijum, ali pobjeda nije do kraja iskoritena. Kagan je 588. godine prodro u Meziju i Malu Skitiju, dok je mnotvo Sklavina prelo preko Dunava u Trakiju. Zauzeli su Tesaliju, Heladu, Stari Epir, Atiku i Eubeju, a zatim preli na Peloponez da se tu nasele. Bizantijci su uspjeli samo da oslobode Astiku, pokrajinu izmeu Adrijanopola i Filipopola (Plovdiva).[footnoteRef:12] [12: Historija (Istorija) naroda Jugoslavije I, Zagreb (Beograd) 1953., str. 82]

3. MAURICIJEVI RATOVI NA BALKANU

Godine 591. sklopljen je mir izmeu Bizanta i Perzije, nakon dvadesetogodinjeg iscrpljujueg rata zapoetog jo za vrijeme cara Justina II. Inae ovaj mir je bio dosta povoljan za Bizantijce jer su dobili veliki dio teritorije Armenije zbog koje je i voen pomenuti rat a uz pomo Mauricija na kraljevsko prijestolje u Perziji doveden je Hosrau II. Nakon osiguranog mira na istoku car je mogao da prebaci vojsku sa perzijskog ratita na Balkan i da otpone sa ofanzivom; za rat se pripremao u Anhijalu i Herakleji na Mramornom moru.[footnoteRef:13] [13: J. Kovaevi, Doseljenje Slovena na Balkansko poluostrvo]

Situacija izmeu Avara i Bizantije se zaotrila 592. godine kada car Mauricije odbio kaganu poveanje godinjeg danka[footnoteRef:14], nakon toga Kagan je naredio podlonim Slavenima da kod grada Singidunuma izgrade amce koji e omoguiti prelazak Avarskoj konjici da desnu obalu rijeke Dunav. Meutim posada grada Singidunuma je ometala i palila donesenu i pravljenu grau, zbog toga je zapoeta opsada grada koja je naglo prekinuta sedmog dana kada kagan nareuje Slovenima da se povuku, to su ovi i uinili dobivi kao naknadu 2.000 zlatnika, jedan zlatom okien sto i jednu skupocjenu haljinu.[footnoteRef:15]Poslije toga pripreme za prelazak Dunava otpoele su u blizina grada Sirmijuma gdje su takoe Slaveni pravili brodove za prelazak avarske konjice. Avarska vojska pod komandom Kagana prelazi Savu i kree se prema istoku, inae vojska je bila podijeljena na dva odijeljenja, prvo je bilo zadueno da zadaje strah[footnoteRef:16], dok glavnima vojske kreui se ubrzano zauzima Bononiju u Meziji (Vicin). Vrhovnu komandu nad vojskom tada imao je Prisk, koji se ulogorio kod Markianopolisa, gde su Avari pod komandom Samura poraeni. Sledeu bitku, koja nije uspeno voena, carske trupe su izgubile, a komandant Salvinijan je zarobljen. Kagan tada napada Anhijal, a bez uspeha opsjeda jako utvrenje Driziperu[footnoteRef:17] i nadire ka Herakleji, na Mramornom moru, gde je Prisk poraen i primoran da se povue u drugo jako utvrenje, Curulon. Mauricije je tada da spasi Priska posluio ratnom varkom, naime car je napisao pismo Prisku, a gradski oficir koji je nosio pismo predao se Avarima. U pismu je stajalo da je car poslao vojsku na laama da napadne i zarobi ene i decu Avara. Kagan, uplaivi se, odma je podigao opsadu grada, sklopio mir s Priskom i dobivi manju svotu novca, povukao vojsku iz Trakije. [14: Teofilakt Simokata: Kagan je od cara traio poveanje ugovorene sume. A kad samodrac ne htede da uje za varvarinov zahtev, ovaj odma otpoe rat. Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, Tom I, Beograd 1955., str. 112] [15: V. orovi, Istorija Srba, Beograd 1989., str. 17] [16: Teofilakt Simokata: A kad su amci bili gotovi i varvarimu stavljeni na raspoloenje, varvarska vojska prijee oblinju rijeku (Savu). Sad Kagan jedan dio vojske izdvoji i posla naprijed da ulijeva strah Romejima pred njegovim dolaskom. Petog dana stigne on pred Bononiju. Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, Tom I, Beograd 1955., str. 112] [17: Za neuspjelu opsadu Drizipera lakovjerni svijet srednjeg vijeka pripisivao je to nekom udnom privianju. Naime, poslije opsade od nekoliko dana, usljed jednog nenadanog ispada gradske posade, njegova vojska naglo uzmae i umalo ne prsnu u bjeg. Kada su se otvorila gradska vrata, uinilo se Avarima da bezbrojne grke falange silaze iz grada i uplaeni tim barbarski vojnici naglo ustaknue. V. orovi, Istorija Srba, Beograd 1989., str. 17]

U proljee 593. godine, Prisk je sa vojskom krenuo na lijevu obalu Dunava da sprijei slovenski upad u Trakiju. Plan je bio da se osigura odbrana na Dunavskom limesu, ali i da se trupe ne dre u Trakiji i po utvrenim gradovima crnomorske obale.[footnoteRef:18] Bizantijska vojska se prebacija u Dorostolon (Silistrija, u Bugarskoj) potpuno spremna, tu je stigao kaganovo poslanstvo i protestovalo i traila objanjenje izbijanja bizantijske vojske na Dunav. Prisk je odgovorio da se vojska sprema samo protiv Sklavina i da nema govora o povrijedi mirovnog ugovora sa Avarima. Iza toga, jedne noi, sasvim iznenada, Prisk je prebacio svoje ete preko Dunava i napao slovensku vojsku, koju je vodio Radagost. Napad je bio tako neoekivan, da je sam Radagost jedva spasio ivu glavu. Doavi posle sebi, u sukobu s jednim bizantiskim odjeljenjem, on je pokuao da im suzbije nalet, ali je i po drugi put morao da se spaava jednim vratolomnim skokom u reku, koju je sreno preplivao. Slavenska zemlja bi poharana, a ljudi razjureni.[footnoteRef:19] Dobiveni plijen je poslat u Carigrad, ali je u unutranjosti zemlje, na bizantijskom tlu, napadnut od jedne ete slavena koja umalo nije uspjela u svom naumu da nije u pomo stigla jedna grka eta. Prisk je nastavio sa svojim pohodom, kada je vojska prela rijeku Helivakiju ve je bila duboko u unutranjosti njihove zemlje. Sklavini su se skrivali po umama i movarama elei to vie navui neprijatelja na lo teren koji nikako nije odgovarao Bizantijcima. Meutim, jedan pokrteni Gepit prebjegao je i Priskovom komadantu Aleksandru pokazao put do sklavinskog skrovita i rekao da te sklavine predvodi Muok koji sebe naziva kraljem. Aleksandar je sa vojskom napao sklavine i traio od njih potrebne podatke, meutim oni su ostali njemi. Po drugi put se pokrteni Gepid ponudi svoju uslugu, ovaj put on je otiao do Muoka i obavjestio ga o porazu Radogotovom i zamolio ga, da mu dadne nekoliko ljudi i par lai da ih spasi. Muok mu dade 150 amaca i 300 veslaa. S njima Gepid doe do rijeke Paspirija, pa ih tu izdade Bizantincima, a odmah za tim sprovede Priskovu vojsku i u Muokov kraj.[footnoteRef:20] Bizantijci su iznenadnim napadom poubijali mnoge Slavene a sam Muok je pao u zarobljenitvo. Car Mauricije je nakon toga naredio Prisku da prezime na lijevoj obali Dunava nakon ega je dolo do pobune u vojsci. I sam Prisk je mislio da je mudrije da se povuku na svoju teritoriju zbog bolje ishrane a i zbog nesigurnosti u tuoj zemlji, gde su prepadi svaki as mogui. Tako da je njegova vojska prezimila u gradu Odesos (Varna u Bugarskoj). [18: Teofilakt Simokata: Poetkom proljea car poalje stratega (Priska) na Dunav da bi slovenska plemena, poto im se sprijei da prelaze rijeku, i mimo svoje volje pruila Trakiji mir i sigurnost. Jer samodrac je Prisku govorio da se barbari nee smiriti dokle god romejska vojska ne bude najpaljivije uvala Dunav. Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, Tom I, Beograd 1955., str. 113] [19: V. orovi, Istorija Srba, Beograd 1989., str. 17] [20: Isto., str. 18]

Avarskom kaganu nije bio jasno povlaenje Bizantijske vojske, pa je poslao svoje izaslanike da izvide stvar, dok je u isto vrijeme vrio pripreme da sa svoje strane napadne Bizantijski teritorij. Posle pregovora sa kaganom, sklopljen je mir, ali s tim da se podjeli plijen koji je Priskova vojska zadobila u Sklaviniji.[footnoteRef:21] Prisk je tekom mukom nagovorio svoje vojnike da pristanu na to. Plijen koji je predan Avarima iznosio je 5.000 zarobljenih barbara, veinom Slaveni a kagan zadovoljan tim pustio Bizantijce preko svog teritorija. Car je nezadovoljan ovakvim ishodom smjenio Priska a za komadanta postavio svog, prilino neiskusnog, brata Petra. [21: Teofilakt Simokata: Neka mi i on (Prisk) bude dobar prijatelj. Bez poasnog dara u plijenu neka ne ostane kagan. Na moju je zemlju zaratio, o moje se podanije ogrijeio. Neka srean dobitak bude zajedniki. Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, Tom I, Beograd 1955., str. 116]

Godine 595. poela je velika ofanziva protiv Sklavina, koji su opljakali i unitili gradove Zaldapu, Scupi, Akvis i nepoznato mjesto Scopis. Za centar operacije odreen je grad Markrianopolis. Predhodnice su unitile jedan odred Sklavina i od njih preotele plijen i zarobljenike. Na etiri dana hoda od Markianopolisa, vojska je naila na slavenska naselja ali se morala zadrati u Trakiji jer se proula vijest da se Slaveni spremaju za napad na Bizant. Teofilakt Simokata izvjetava: etvrtog dana (Petar) se priblii susjednoj rijeci (Dunavu) i, sakupivi dvadeset ljudi, posla ih da preu rijeku i izvide kretanje neprijatelja. Ovi prijeu rijeku i svi budu pohvatani, i to na ovaj nain. Izviai obino nou idu a danju spavaju. Preveljivi prve noi veliki put i silno se zamorivi, oni zorom uu u neko ipraje na poinak. Oko treeg asa, dok su bez strae svi spavali, kraj ipraja stvore se barbari. Sjaivi s konja Slaveni pou u hlad da se osvjee i konje odmore. Prolazei otkrie Romeje i, zarobivi jadnike, i ispitivaju ih o namjerama Romeja. Izgubivi nadu u spas, oni otkriju sve.Pirigast, poglavica te skupine barbara, sa svojim snagama ulogori se na mjestima prijelaza preko rijeke i sakri se u umi, nevidljiv kao grozdi pod liem. Strateg Petar, samodrev brat, ne vjerujui da je tamo neprijatelj, naredi vojsci da prijeu rijeku. Kad je njih hiljadu prelo rijeku, barbari ih sve pobiju. Doznavi to, strateg natjera vojsku da ne prelaze rijeku razbijeno (nego zajedniki) da ne bi, prelazei u malim odredima, postali rtve neprijatelja. Kad je romejska vojska zauzela poredak, onda se i barbari raspodjele na obali za borbu. Romeji iz amaca obaspu barbare strijelama, a ovi, ne mogui da odole masi strijela, napuste obalu. Tu pogide njihov komadant Pirigast, ranjen u prepone. Kad pade Pirigast, okrene neprijateljska vojska u bijeg. Romeji ovladaju obalom rijeke. Zatim, udarivi na barbarske mase, mnoge poubijaju i nagnaju ih na bjekstvo. Nisu ih mogli daleko goniti jer nisu imali konja, pa se vrate u logor.Sutradan vodii romejske vojske zalutaju, tako da vojska osta bez vode, i dospje u kripac. Teki oruanici, ne podnosei oskudnicu vode, stanu e gasiti mokraom. To zlo trajalo je ve tri dana. I cijela vojska bi propala, da im neki zarobljeni barbarim ne pokaza rijeku Helibakiju. Onda Romeji jo izjutra dou na vodu. Jedni su, kleknuvi, ukusno gutali vodu ustima, drugi su grabili rukama, a trei sudovima. Poto se na drugoj strani rijeke nalazila gusta uma i u njoj se skrili barbari, Romeji dospiju u veliku opasnost. Barbari, naime zaspu kopljima Romeje dok su pili i, zato to su sami ostali nevieni, mnoge poubijaju. Moralo se od dvoga izabrati jedno: ili se odrei vode i umrijeti od ei, ili zajedno sa vodom pasti u smrt. Sklopivi splavove Romeji preu rijeku da pohvataju neprijatelje. Ali kada hopliti prijeu na onu obalu, navale barbari u gomili i nadvladaju Romeje. Pobjeeni Romeji okrenu se u bjekstvo.Poto je Petar bio pobjeen od barbara, to Prisk postane strateg, a Petar, smjenjen s dunosti, doe u Bizant.[footnoteRef:22] [22: Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, Tom I, Beograd 1955., str. 118-120]

Ovim opisom moemo vidjeti da je ova ofanziva bila samo djelimino uspjena jer Bizantija je uspjela poremetiti Slavenske pripreme za pljakaki pohod ali je i sama izgubila mnotvo vojnika.Sljedee godine 596. Prisk je sa vojskom prikupljenoj u Astici, preao ponovo Dunav i doao do Gornje Nove. Avari, koji su se pretvarali kao zatitnici Sklavina, odgovorie osvajanjem Singidunuma, ije stanovnitvo preselie na svoje podruje. Prisk je pourio sa vojskom da se priblii osvojenom gradu i stie sa njom na dunavski otoi Sigu. Prisk je lino potraio kagana u Konstantioli, da govori s njim povodom toga.[footnoteRef:23] Posle uzaludnog sastanka, Prisk je naredio svom zapovjedniku Guduju, da povrati grad. Ovaj je u tome i uspjeo i vratio je grad u bizantijske ruke, koji su odmah otpoeli sa obnovama zidina u sluaju novog napada Avara. [23: V. orovi, Istorija Srba, Beograd 1989., str. 19]

Avari su nakon toga, prema Teofilaktu Simokati, 597. godine provalili u provinciju Dalmaciju gdje su zeuzeli grad Vonke i poruili 40 tvrava.[footnoteRef:24] Prisk je poslao Gudaja sa 2.000 vojnika, da izvia i uznemirava avarske ete. Gudeja je sa velikim uspjehom odraivao zadatak, ak je povratio dio plijena. [24: Teofilakt Simokata: U tom podruju nalazi se zemlja Dalmacija. Uinivi potreban broj konaita, barbarin stie u takozvane Vonke i, osvojivi grad pomou ratnih sprava, porui 40 tvrava. Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, Tom I, Beograd 1955., str. 121]

Na Uskrs 599. godine kagan je krenuo prodirati u Meziju sve do grada Tomi. Prisk je pourio odmah za njim da brani grad, ali do vee borbe nije dolo cijele zime. S druge strane Komentiol je sa drugom vojsku krenuo prema Nikopolju, kagan saznavi za to krenuo mu je u susret i porazio ga kod grada Jatra. Sam Komentiol se jedva spasio najprije bjegom prema Driziperi, gdje ga stanovnitvo nije ba najbolje doekalo, a kasnije je stigao u Carigrad. Njegove usplahirene vijesti, i izgled bjegunca, izazvae tamo opte zaprepatenje. Mnogi, u panici, pomislie da se spaavaju u Aziju. Car hitno opremi svoju gardu s neto druge vojske i graana, da uva Dugi Zid i prestonicu mislei, da e Avari, po staroj navici, dopreti dotle.[footnoteRef:25]Meutim kuga koja se proirila u Avarskoj vojsci primorala je Kagana da odustane od dalje ofanzive. Dolo je do sklapljanja primirja u gradu Driziperi, kako kae Teofilakt Simokata bi ugovoreno da granica izmeu Romeja i Avara bude Dunav, i da dozvoljeno rijeku prelaziti protiv Slavena.[footnoteRef:26] [25: V. orovi, Istorija Srba, Beograd 1989., str. 20] [26: Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, Tom I, Beograd 1955., str. 122]

Meutim, car Mauricije nije elio da potuje mir. Naredne godine u ljeto kod Singidunuma Prisk je preuzeo glavnu komandu na vojskom i koncentrisao je kod Viminacija. Pod njegovim vodstvom Bizantijska vojska je u velike tri bitke izala kao pobjednik. Kagan se povukao u banatske doline prikupljajui novu vojsku. Prisk je doveo svoju vojsku do rijeke Tise i na Titelskom brijegu dao potpuno poraziti Avarsku vojsku. Ovo nije bio samo prvi avarski poraz u sopstvenoj domovini, ve je i poginulo nekoliko kaganovih sinova. Bizantijci su zarobili 3.000 Avara, 8.000 Slavena i 6.200 drugih barbara. Tada je kagan poslao poslanstvo preko kojeg je molio cara za milost prema zarobljenicima. Car je pristao da pusti svo roblje iz Tomija. Granica je poslije ovoga ostala mirna. Stanje u samom gradu Carigradu je bilo dosta loe, car je bio dosta kritikovan a bilo je i javnih pogrda protiv njega. Publika je protestovala, to on titi Komentiola, krivca za dva teka romejska poraza, a suvie zapostavlja ustvari zaslunog Priska.[footnoteRef:27] Nakon uspjenih operacija u Banatu, car Mauricije je na mjesto glavnog zapovjednika postavio Petra, a smjenio Priska to je izazvalo proteste i meu vojnicima i pad discipline. [27: V. orovi, Istorija Srba, Beograd 1989., str. 21]

U to vrijeme do cara je dola informacija da kagan sprema osvetu i ak pohod na sam Carigrad. On tada nareuje Petru na preduhitri Avare i da ih napadne na lijevoj obali Dunava. Meutim Petar se nije usudio da krene pravo na Avarske podanike Slavene, nego alje zapovjednika Guduja koji postie izvjesne uspjehe uz pomo Anta, koji su ovaj put saveznici Bizanta. Ali Bizantijska vojska je bila puna nepovjerenja prema novom vrhovnom zapovjedniku, nije htela da prodire dublje u opasne slovenske krajeve i da uopte ostaje na lijevoj strani Dunava. Kako se bliila jesen car je ponovi insistirao da vojska prezimi na lijevoj obali Dunava, smatrao je da se treba iskoristiti prole uspjehe kao i mete meu Avarima, ali vojska je to odbila i mimo Petrove volje, preplovila Dunav. Na mjesto Petra, koji je pobjegao u Carigrad, vojska je za cara izvikala centruriona Foku i uputila se pravo Carigradu kojeg je lahko zauzela. Car Mauricije je bio ubijen sa cijelom svojom porodicom. Time je i zavrena ofanzivna politika protiv Avara i Slavena.

4. BALKAN POSLIJE 602. GODINE

Dolaskom Foke na vlast ofanziva na Balkanu je naglo prekinuta. Mauricije je bio posljednji car koji je pokuao da spasi Balkan od barbarskih napada. On je uspjeo umiriti Balkan nakon skoro 100-godinjeg avarsko-slavenskog pustoenja. Za Mauricija su kljuni faktori za obnovu vlasti na Balkanu bili rekonstrukcija i ponovno naseljavanje. Planirao je da naseli Armenske vojnike i seljake u opustoene krajeve kao i da romanizuje naseljene Slavene. Meutim novi car je ponovo morao da ratuje protiv Perzije koja je ponovo zauzela Armeniju, tako da je sva vojska sa Balkana ponovo vraena na istok a car da bi sauvao mir plaao je Avarima ogromni danak.Dugo godina je preovladavalo miljenje da je nakon 602. godine dunavski limes ostao irom otvoren, i da su stoga prvih godina VII stoljea balkanske provincije upravo preplavljene Slavenima iz Podunavlja i da ti silni i niim neorganizovani upadi zapravo znae poetak masovnog naseljavanja. Naprotiv, analizom dokaza moe se zakljuiti da je za vrijeme Fokine vladavine (602. 610.) vladao mir na Balakanu. Foka je vjerovatno nastavio pohode predhodnika samo u manjim razmjerama. Mogue je ak da je za vrijeme Fokine vladavine dolo do djeliminog oporavka i obnove mnogih tvrava. Tek je za vrijeme cara Heraklija dolo do masovnog naseljavanja Balkana i to je ve odavno utvrena injenica, a car je bio prinuen prepustiti Balkan na milost i nemilost Slavenima jer je bio zauzet ratom na istoku zemlje.[footnoteRef:28] [28: F. Barii, Proces slovenske kolonizacije istonog Balkana, ANUBIH XII 1969., str 23-24]

5. ZAKLJUAK

Uspjesi Mauricijevih pohoda su u Fokino doba postali prolost. Takoe nisu se ostvarili Mauricijevi planovi za obnovu Balkana i preseljenje armenskih vojnika seljaka u raseljena podruja. Heraklije je za Balkan mogao uraditi jo manje s obzirom na rat na istoku. Zato je jedina neposredna posljedica bila dvadesetogodinje odlaganje slavenskog zauzea Balkana. Jedini gradovi koji su preivjeli Slavenske napade i koji su imali veze sa Carigradom su primorski gradovi, dok gradovi koji su se nalazili u unutranjosti su nastradali.Vjerovatno je da su avarski porazi od 599. imali dugoroni uticaj. Avari su krvavo poraeni u sopstvenoj zemlji, otkrili su da nisu u stanju da zatite sebe, a kamoli svoje podanike. Do bitke kod Viminacija 599., smatrali su ih za nepobjedive, na osnovu ega su cijedili svoje podanike. Kada se ovo pokazalo kao netano, dolo je do prvih pobuna, koje su slomljene iza 603. god. Meutim moemo smatrati da je poraz Avara iz 599. godine uzdrmao temelje nihovog kaganata, koji su poslije neuspjele opsade Carigrada 626. godine totalno izbugili i svoj ratni i svoj politiki znaaj.Mauricijevim pohodima su okonani avarski snovi o hegemoniji na Balkanu i utrli put za kraj avarske pretnje. Nekoliko stoljea e Balkan biti u potpunoj vlasti Slavena koji e tu osnovati svoje Sklavine sve dok ih Bizantijski car Vasilije II nee pokoriti i vratiti cijeli Balkanski poluotok pod svoju vlast.

6. LITERATURA

-Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, Tom I, Beograd 1955.- Grupa autora, Historija (Istorija) naroda Jugoslavije I, Zagreb (Beograd) 1953.- Vladimir orovi, Istorija Srba, Beograd 1989.-Georgije Ostrogorski, Povijest Bizanta 324-1453, Zagreb 2002.- Jovan Kovaevi, Doseljenje Slovena na Balkansko poluostrvo- Franjo Barii, Proces slovenske kolonizacije istonog Balkana, ANUBIH XII 1969.

12