Ochrona własności intelektualnej

Wykład 4

Utwór

• objęte ochroną prawa autorskiego dobro niematerialne, które stanowi przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze (jest wynikiem osobistej twórczości), ustalone w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia;

Przesłanki uznania wytworu niematerialnego za utwór

Rezultat pracy

człowiekaoryginalność indywidualno

ść ustalenie

Ustalenie utworu• powstanie utworu jako dobra

prawnego wymaga jego ustalenia, nadania mu postaci, w której istnieje możliwość zapoznania się z nim choćby przez jednego odbiorcę poza twórcą;

• Jest to uzewnętrznienie utworu, dokonane w jakiejkolwiek postaci, nawet jeśli utwór ma postać nieukończoną;

• Ustalenie może nastąpić w dowolnej formie

Utrwalenie utworu• nadanie utworowi trwałej postaci

umożliwiającej nieograniczone zapoznanie się z utworem;

• Wyrażenie treści utworu na nośniku materialnym, umożliwiającym jego wielokrotne odtwarzanie i percepcję tych samych treści;

• Może być dokonane dowolną techniką (druk, zapis cyfrowy, zapis na taśmie, nagranie melodii, namalowanie obrazu, itp.)

art. 1 PrAut zawiera przykładowy katalog utworów:• wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);

• plastyczne; • fotograficzne; • lutnicze; • wzornictwa przemysłowego;

art. 1 PrAut zawiera przykładowy katalog utworów:

• architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;

• muzyczne i słowno-muzyczne; • sceniczne, sceniczno-muzyczne,

choreograficzne i pantomimiczne; • audiowizualne (w tym filmowe).

Czynniki niemające znaczenia dla powstania utworu

• Wartość utworu• Przeznaczenie utworu• Sposób wyrażenia utworu• Inne czynniki wynikające z orzecznictwa

SN (wielkość nakładu pracy, postać, jakość i rozmiar utworu, stopień wysiłku pracy umysłowej)

ochroną prawa autorskiego objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną: odkrycia, idee, procedury, metody, zasady działania, koncepcje matematyczne

Celem takiej regulacji jest zapobieżenie monopolizowaniu, w oparciu o ustawę o prawie autorskim, wymienionych rezultatów pracy człowieka. W imię wolności nauki i sztuki powinny być one częścią dobra wspólnego, z którego każdy może korzystać. Nie znaczy to jednak, że w sposób dowolny. Ochrony w tym zakresie poszukiwać można na gruncie art. 23–24 Kodeksu cywilnego oraz ewentualnie w postanowieniach ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Wyłączenia ustawoweart. 4 PrAut zawiera katalog dóbr

niematerialnych, które nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego bez względu na cechy twórczości, katalog ten ma charakter zamknięty i obejmuje:

• akty normatywne lub ich urzędowe projekty,

• urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,

• opublikowane opisy patentowe lub ochronne,

• proste informacje prasowe.

Zgodnie z art. 5 PrAut, przepisy tej ustawy stosuje się do utworów, które spełniają jeden z następujących warunków:

• których twórca lub współtwórca jest obywatelem polskim,

• których twórca jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej,

• które zostały opublikowane po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo równocześnie na tym terytorium i za granicą,

• które zostały opublikowane po raz pierwszy w języku polskim,

• które są chronione na podstawie umów międzynarodowych, w zakresie, w jakim ich ochrona wynika z tych umów.

Rodzaje utworów

• Współautorskie – art. 9,• Połączone – art. 10,• Zbiorowe – art. 11,• Pracownicze – art. 12,• Naukowe – art. 14,• Zależne – art. 2.

Utwór współautorski• Jest to utwór, który jest rezultatem

działalności twórczej dwóch lub więcej autorów, stanowi połączenie wkładów twórczych

• Dwie kategorie:1. Rozłączne – wkłady twórców są możliwe do

wyodrębnienia z całości i istnieje możliwość ich samodzielnej eksploatacji (np. melodia i tekst, powieść i ilustracja)

2. Nierozłączne - wkłady twórców nie nadają się do samodzielnej eksploatacji, nie można ich wyodrębnić

• Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie. Domniemywa się, że wielkości udziałów są równe. Każdy ze współtwórców może żądać określenia wielkości udziałów przez sąd, na podstawie wkładów pracy twórczej.

• Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców.

• Do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców. W przypadku braku takiej zgody każdy ze współtwórców może żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeka uwzględniając interesy wszystkich współtwórców.

• Każdy ze współtwórców może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa autorskiego do całości utworu. Uzyskane świadczenie przypada wszystkim współtwórcom, stosownie do wielkości ich udziałów.

Utwory połączone

• Połączenie dwóch lub więcej odrębnych utworów, do których każdemu z twórców przysługuje jego własne prawo autorskie, np. wiersz z muzyką, kilku utworów muzycznych na jednej płycie

• Połączenie następuje w celu wspólnego rozpowszechniania

• Jeżeli twórcy połączyli swoje odrębne utwory w celu wspólnego rozpowszechniania, każdy z nich może żądać od pozostałych twórców udzielenia zezwolenia na rozpowszechnianie tak powstałej całości, chyba że istnieje słuszna podstawa odmowy, a umowa nie stanowi inaczej.

Utwór zbiorowy

• Dzieło, na którego zawartość składają się utwory przygotowane przez różnych autorów

• W całość łączy je działalność redaktorska, polegająca na odpowiednim doborze i układzie poszczególnych partii

• Np. encyklopedie, słowniki, księgi pamiątkowe

• Autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego, w szczególności do encyklopedii lub publikacji periodycznej, przysługują producentowi lub wydawcy, a do poszczególnych części mających samodzielne znaczenie - ich twórcom. Domniemywa się, że producentowi lub wydawcy przysługuje prawo do tytułu.

Zadania wydawcy(producenta)

Inicjatywa stworzenia

utworu

Zorganizowanie środków finansowych na realizację

utworu

Organizacja i koordynacja pracy całego

zespołu pracującego nad dziełem

Podejmowanie decyzji co

do ostatecznego

kształtu dzieła

Utwór pracowniczy• Stworzony przez pracownika w wyniku

wykonywania obowiązków ze stosunku pracy

• pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron

• Podobnie utwór naukowy

• Jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy, chyba że umowa stanowi inaczej.

• Jeżeli pracodawca nie zawiadomi twórcy w terminie 6 miesięcy od dostarczenia utworu o jego nieprzyjęciu lub uzależnieniu przyjęcia od dokonania określonych zmian w wyznaczonym w tym celu odpowiednim terminie, uważa się, że utwór został przyjęty bez zastrzeżeń.

Utwór zależny• Opracowanie cudzego utworu, w

szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego

• Istotą jest twórcza ingerencja w cudzy utwór

• Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.

Utwór inspirowany

• Posiadający cechy indywidualnej twórczości artystycznej, który powstał pod wpływem psychologiczno-emocjonalnego odbioru cudzego dzieła, np. wariacje muzyczne na temat literacki.

• Wykonywanie praw autorskich nie jest uzależnione od zezwolenia twórcy utworu inspirującego.

Wytwory multimedialne• Ustanowiono specjalne reżimy ochronne• Powodem było uwzględnienie przez

ustawodawcę indywidualnej specyfiki wytworów powstających w miarę rozwoju nowych technologii. Polegały one bądź to na szczególnej łatwości powielania (w przypadku programów komputerowych), bądź też powstaniu skomplikowanej siatki uprawnień prawnoautorskich (w przypadku utworów audiowizualnych).

Wytwory multimedialneOdrębne regulacje dotyczące utworów

audiowizualnych zostały zamieszczone:• w art. 69–73 pr. aut. - dotyczą utworów

audiowizualnych oraz stosunków między producentem a jego autorami.

• W art. 74 – 772 pr. aut. - programy komputerowe podlegają „ochronie jak utwory literackie” (art. 74 ust. 1 pr. aut.).

• Bazy danych (ustawa o ochronie baz danych)

Pojęcie programu komputerowego

• Prawo autorskie nie zawiera legalnej definicji programu komputerowego (ze względu na szybką dezaktualizację)

• Programy komputerowe zostały natomiast zdefiniowane w opracowanych w 1977 roku przez WIPO wzorcowych przepisach o ochronie programów komputerowych

Pojęcie programu komputerowego

• programem komputerowym jest „zestaw rozkazów/poleceń, które po umieszczeniu na nośniku odczytywalnym komputerowo mogą spowodować, iż wyposażone w zdolność do komputerowego przetwarzania urządzenie wyświetla, wykonuje lub wylicza określoną operację czy określone zadanie“

• zasadniczym celem stworzenia programów komputerowych jest zapewnienie funkcjonalności innego produktu.