Muzyka popularna– M. Babko.pdf

Marcin Babko

Raport o stanie muzyki popularnej w wojewdztwie lskim w latach 19892009Poprzedni Kongres Kultury Wojewdztwa lskiego, opisujcy zjawiska w latach 19891999, nie przewidzia raportu na temat muzyki popularnej. Dlatego te w moim tekcie postaram si opisa cae minione dwie dekady i najwaniejsze zjawiska, jakie wystpiy w tym czasie w wojewdztwie lskim. Ostatnie 20-lecie to przecie najwaniejszy czas w caej historii polskiej muzyki rozrywkowej. Dopiero po upadku komunizmu mg powsta i w peni rozwin si przemys muzyczny m.in. dziki wejciu na krajowy rynek wiatowych wytwrni fonograficznych. Dotychczasowy monopol pastwowych wytwrni pytowych (z kilkoma wyjtkami prywatnych agencji polonijnych, ktre powstay w latach 80.) zastpi wolny rynek dzi pyty toczy si ju wycznie ze wzgldu na popularno i poda konkretnych tytuw. W wojewdztwie lskim dziaaj artyci, wydawcy i organizatorzy koncertw wani w skali caego kraju, czsto najwaniejsi w swoich kategoriach. lscy artyci z krgu muzyki popularnej (przez tak rozumie tu bdziemy zarwno pop, jak i rock, jazz, metal, hip-hop czy tzw. alternatyw) mieli i maj duy wpyw na rozwj polskiej sceny muzycznej. Czy s to przelotne gwiazdy (jak Feel), czy klasycy swoich gatunkw (jak Dem, SBB, Irek Dudek, Kat, Myslovitz, Kaliber 44 czy Paktofonika) zasig ich twrczoci i jej odbioru nigdy nie ogranicza si do regionu, z ktrego pochodz i w ktrym yj. Zawsze obejmowa cay kraj (a w niektrych wypadkach wychodzi take poza jego granice). Wymienionych artystw mona podzieli na dwie kategorie: tych, ktrzy grali przed 1989 r. i wci s obecni na rynku, a take tych, ktrzy pojawili si na scenie po tym roku i z powodzeniem graj do dzi. Przez ostatnie 20 lat pojawio si te kilka grup, ktre dzi ju nie istniej, ale ich twrczo (czsto byy to pojedyncze albumy, jedyne pyty) miaa i dalej ma wpyw na rozwj polskiej muzyki. To tutaj powstay te wane dla caego kraju festiwale,Zrealizowano ze rodkw Samorzdu Wojewdztwa lskiego Zrealizowano ze rodkw Narodowego Centrum Kultury

1

tu odbyy si historyczne koncerty, tu wreszcie dziaaj kluby i wydawnictwa, ktrych zasig daleko przekracza granice regionu. Blues lsk ju od koca lat 60. kojarzy si z bluesem. Dem, SBB, Krzak i Irek Dudek nigdy nie ograniczali si do tego jednego muzycznego stylu, niemniej dzi uwaani s za krajowych klasykw gatunku. Dem, dzi uwaany ju za zesp legendarny, w 2009 r. obchodzi swoje 30. urodziny. Uczci je koncertem w Spodku (3 padziernika 2009 r.) i wydanym kilka miesicy pniej albumem 30 urodziny. Zestaw obejmuje cztery pyty CD i trzy DVD i jest penym zapisem wspomnianego wystpu. Ju w dniu premiery album zyska status platynowej pyty (za sprzeda 15 tys. egz.). To ju trzecie platynowe DVD Demu (poprzednie otrzyma za koncertowe albumy nagrane na Przystankach Woodstock 2003 i 2004). Warto to odnotowa, bo jak dotd tylko pi muzycznych DVD wydanych przez polskie zespoy zdobyo status platynowych pyt. Dem ma w dorobku 15 pyt studyjnych, 10 koncertowych i tysice wystpw na caym wiecie. A take szczegln histori. Nie zdarza si w naszym kraju, by zesp gra tak dugo bez adnej przerwy. Tym bardziej, e los dowiadczy lskich muzykw. Nie szczdzi im artystycznych i komercyjnych sukcesw, ale te prawdziwych dramatw, z ktrych najwikszym bya tragiczna mier dwch czonkw zespou: wokalisty Ryszarda Riedla (w 1994 r. ) i pianisty Pawa Bergera (w 2005 r.). Kilkakrotnie wznawian biografi grupy, zatytuowan Ballada o dziwnym zespole, napisa w 1994 r. Jan Skaradziski. Fabularyzowan histori Riedla przedstawia film Jana Kidawy-Boskiego Skazany na bluesa (2005 r.) nagrodzony m.in. na 30. Festiwalu Polskich Filmw Fabularnych. Dem supportowa wiatowe gwiazdy rocka, gdy te przyjeday na koncerty do naszego kraju: w 2008 r. zesp gra przed Erikiem Claptonem w Gdyni, w 1998 r. przed The Rolling Stones w Chorzowie, a dwa lata wczeniej przed ZZ Top w Sopocie. Granie z naszymi idolami to spenienie najmielszych marze mwili skromnie muzycy, ktrzy sami od dawna ju s klasykami. Jeszcze duej (cho z przerwami) gra SBB, zesp zaoony przez multiinstrumentalist Jzefa Skrzeka na przeomie lat 60. i 70. W ostatnich latach na rynek trafiy zestawy nieZrealizowano ze rodkw Samorzdu Wojewdztwa lskiego Zrealizowano ze rodkw Narodowego Centrum Kultury

2

publikowanych nagra Lost Tapes (dwie czci po 9 pyt kada), ktre wsplnie z 22pytowym Anthology 19742004 (kompletna dyskografia) tworz imponujcy zestaw 40 pyt. W tym samym czasie kilkanacie z tych albumw ukazao si rwnie na osobnych krkach, wic mamy do czynienia ze zjawiskiem dotd w historii polskiej fonografii niespotykanym. adna polska grupa rockowa nie ma takiej dyskografii. Do tego doliczy trzeba sze albumw DVD z koncertami i archiwalnymi nagraniami. Ale te SBB to zesp jedyny w swoim rodzaju. Triumfy wici w latach 70. To wtedy Skrzek, Apostolis Anthimos i Jerzy Piotrowski byli w naszym kraju najwikszymi gwiazdami rocka. Do dzi muzyka SBB ma fanw na caym wiecie (zesp z sukcesami koncertowa i wydawa pyty za granic). Zarwno ta z lat 70., jak i nowa, bo SBB wci gra, tyle e w skadzie nie ma ju Piotrowskiego (w ostatnich latach na perkusji w SBB grali wiatowej sawy wirtuozi, m.in. Amerykanin Paul Wertico i Wgier Gabor Nemeth). Zesp mia w swojej historii dugie, kilkuletnie przerwy. Od reaktywacji w 2000 r. grupa regularnie koncertuje i wydaje pyty. Jej histori opisuje wydana w 2003 r. ksika SBB Wizje Andrzeja Hojna i Michaa Wilczyskiego. Kiedy 20-letni wojownicy, dzi s ju dojrzalsi. Ale wci ciekawi wiata, siebie, muzyki. Dlatego nasze spotkania s tak pikne. Kady koncert, kady utwr zawsze gramy inaczej. Wci potrafimy szuka, burzy i budowa. Chocia ycie muzyka zawodowego wcale nie jest proste. Prawdziwa muzyka rockowa dalej jest w tym kraju underground. Rock to tu wci zakazany owoc. Dziki temu sia tej muzyki jest wiksza mwi Jzef Skrzek, ktry rwnie doczeka si fonograficznego hodu: zestawu 20 pyt solowych pod wsplnym tytuem Viator 19732007. Jest te twrc Festiwalu Sztuk Przestrzennych Schody Do Nieba, ktry od 2008 r. odbywa si w kosmicznej aurze Planetarium lskiego w Chorzowie. Inny lski klasyk zwizany z bluesem i rockiem to Irek Dudek. Na pocztku lat 70. zwizany z Silesian Blues Band (pierwsza odsona SBB), w tej samej dekadzie zaoy zespoy Apokalipsa i Irjan, z ktrymi nie nagra jednak ani jednej pyty. Sukces przyszed w poowie lat 80., gdy wsplnie z Darkiem Dusz zaoy zesp Shakin' Dudi (pierwszy album zatytuowany Zota pyta rozszed si w iloci ponad 160 tys. egz.). Ogem Dudek sprzeda swoich pyt ponad 600 tys. egz.

Zrealizowano ze rodkw Samorzdu Wojewdztwa lskiego Zrealizowano ze rodkw Narodowego Centrum Kultury

3

Dudek zbudowa polsk scen bluesow, tworzc w 1981 r. festiwal Rawa Blues, do dzi najstarszy, najwaniejszy i najbardziej prestiowy w naszym kraju, wysoko ceniony na caym wiecie. Wirtuoz harmonijki ustnej, ma jednak w dorobku tylko trzy stricte bluesowe pyty: No.1 z 1986 r. (pierwsza polska pyta bluesowa zapiewana tylko w jzyku angielskim, pierwsza nagrana z udziaem big-bandu), New Vision of Blues z 1994 r. (wizjonerska prezentacja bluesa symfonicznego, czca elektryczny zesp z klasyczn sekcj smyczkow z tym programem Dudek odnis sukces w Europie Zachodniej) i Dudek Bluesy z 2010 r. (pierwsza pyta Dudka z polskojzycznymi bluesami). Jego twrczo podsumowuje 11pytowy zestaw Anthology 19762006, ktry zawiera nie tylko oficjalne albumy Dudka, ale te koncerty i piosenki niepublikowane nigdy wczeniej. W 2007 r. ukazaa si te kompilacyjna pyta DVD Ty wci taki sam od 30 lat. Pierwsze nagrania z grup Apokalipsa zrobiem w 1976 r.. Od tamtego czasu zawsze szukaem. Nigdy nie nagraem drugiej takiej samej pyty. Nie wykorzystywaem popularnoci Shakin' Dudi, A przecie po sukcesie Zotej Pyty mogem nagra jeszcze kilka takich samych mwi muzyk, ktry dzi rwnolegle prowadzi Shakin' Dudi i skad bluesowy. O yciu i twrczoci Dudka opowiada biografia Ziuta Blues autorstwa Marcina Babki. Leszek Winder, jeden z najbardziej znanych polskich gitarzystw blues-rockowych urodzi si w Chorzowie. Debiutowa w poowie lat 70. w zespole Apogeum, razem Janem Kyksem Skrzekiem, Michaem Giercuszkiewiczem i Jerzym Kawalcem (w latach 80. gra z nimi jeszcze pod szyldem Bezdomne Psy, a po mierci Kawalca w 2003 r. jako lska Grupa Bluesowa). Jego najbardziej znanym zespoem jest Krzak, dziki ktremu sta si prawdziw gwiazd polskiego rocka. W poowie lat 80., zmczony niekoczcymi si trasami koncertowymi, zawiesi dziaalno tego zespou. Muzyka to nie maszynka do zarabiania pienidzy mwi wtedy. Zesp Krzak rozpad si po wydaniu 3 pyt. Powrci w 2002 r., w najsynniejszym skadzie: gitarzysta Leszek Winder, basista Jerzy Kawalec, perkusista Andrzej Ryszka (przyjecha specjalnie z Kanady) i skrzypek Jan Bdowski (mieszka w Niemczech). Rok pniej zmar basista. Gitarzysta i skrzypek Krzaka zaoyli grup BdowskiWinder Band. Nagrali wietnie przyjt pyt 3. Numer i z powodzeniem koncertowali. Po kilku latach wrcili do nazwy Krzak, wydajc w 2008 r. pyt Extrim. Winder nagra ponad


4

20 pyt. Jest zaoycielem lskiego Stowarzyszenia Artystw i Twrcw SAT, od lat prowadzi darmowe warsztaty dla modych muzykw. Jan Kyks Skrzek jest synonimem lskiego bluesa: piewa i mwi gwar, a tematem jego piosenek czsto jest nasz region i ycie w nim. Nic dziwnego, skoro przez 13 lat pracowa jako sygnalista w kopalni Siemianowice. Przez cay czas interesowa si jednak muzyk. Gwnie podpatrywa starszego brata Jzefa, lidera SBB. Gdy odszed z kopalni, by y z muzyki, napisa utwr Sztygar, jest mi troch wstyd. Na pocztku lat 80. zagra na pycie SBB Memento z banalnym tryptykiem, potem na solowych albumach Skrzeka (do dzi grywaj zreszt koncerty w duecie). Nagra pyt z Elbiet Mielczarek, uznawan wtedy za najlepsz polsk wokalistk bluesow. Pierwsz wasn pyt nagra dopiero w 1985 r. Koncertowy Grnik blues zarejestrowano w chorzowskiej Leniczwce w tym klubie Skrzek nagra zreszt wikszo swoich pyt (m.in. Nikt nie zawrci kijem Wisy, Kykswka blues i Modlitwa bluesmana w pocigu). Kyks doczeka si nawet skadanki Greatest Hits. W 2004 r. Kyks wyda ze lsk Grup Bluesow dobrze przyjty album Bo takie s dziewczyny. Warto wymieni te kilku modszych artystw bluesowych ze lska, ktrzy zaznaczyli swoj obecno na krajowej scenie. To m.in. Gang Olsena, ktry powsta w 1988 r. i nagra pi pyt. Zesp czsto zmienia wokalistw, ma te w swojej karierze wspprac z Krzysztofem Krawczykiem i Karin Stanek. Pocztek bluesowej kariery Adama Kulisza to 1986 r., gdy po raz pierwszy zagra na Rawie Blues. W latach 90. znikn jednak z bluesowej sceny. Dopiero w 2003 r. zaoy zesp Coolish Blues Session. Dzi ma na koncie kilkanacie pyt, w tym kilka nieoficjalnych, wydanych wasnym sumptem. Od kilku lat zajmuje czoowe pozycje w rankingach bluesowych, m.in. w latach 2006, 2007 i 2009 czytelnicy kwartalnika Twj Blues uznali go za wokalist roku. lski zesp blues-rockowy Koala Band gra od wczesnych lat 90. Ale dopiero w 2006 r. sta si znany w caej Polsce wszystko dziki muzycznemu artowi Obalili halba, ktry sta si internetowym hitem. Piosenka krya po internecie, a ludzie nawet nie wiedzieli, e to nasz numer. Podpisywali j wymylonymi nazwami. Musielimy to odkrci: dziki temu przekonalimy si do internetu mwi muzycy. Marek Makaron Motyka w 2008 r. wyda swoj pierwsz pyt Makaron po lsku, na ktrej poczy stare lskie teksty gwarowe (nawet z XVI wieku) z akustycznym,


5

pierwotnym bluesem z delty Missisipi. To jeden z najbardziej oryginalnych lskich projektw muzycznych. I w tu procentach autentyczny. cigani maj w dorobku dwie pyty. Na debiutanckiej Nigdy wicej bluesa zaproponowali wie mieszank bluesa, hard-rocka i soulu. Na drugiej, Bez hamulcw, niespodziewanie zwrcili si w stron muzyki pop. Wyprodukowa j Sawek Wierzcholski. To nie jest zesp bluesowy. Dla mnie to jest wspczesna muzyka pop-rockowa mwi Wierzcholski, autor wszystkich kompozycji na pycie ciganych i kilku tekstw. W 2009 r. zesp zdoby oglnopolsk popularno dziki zwycistwie w telewizyjnym programie Hit Generator. Rwnie dziki telewizji popularno zdoby Sebastian Riedel, lider grupy Cree i syn pierwszego wokalisty grupy Dem. Wprawdzie w latach 90. by znany fanom blues-rocka w caym kraju, ale miliony zobaczyy go dopiero, gdy w 2004 r. wzi udzia w reality-show Bar. Jubileusz 15-lecia zespou muzycy uczcili koncertem z towarzyszeniem Orkiestry Kameralnej AUKSO jego zapis ukaza si na DVD. Grupa ma w dorobku 5 pyt.

Metal Jednym z najwaniejszych zespow dla polskiej muzyki heavymetalowej jest katowicka grupa Kat. Powstaa na przeomie lat 1979 i 1980, jest dzi krajowym klasykiem gatunku. Nagraa 8 pyt studyjnych i 3 koncertowe. Z przerwami istniaa do 2004 r., kiedy to podzielia si na dwa obozy. Po konflikcie midzy czonkami grupy, prawo do nazwy przypado gitarzycie Piotrowi Luczykowi (to on nadzorowa prace nad wydan przez Metal Mind Productions 13-pytow antologi Kat 19852005). Wokalista Roman Kostrzewski zaoy wasn grup Kat & Roman Kostrzewski. Zesp Luczyka wyda w 2005 r. premierow pyt Mind Cannibals, grupa Kostrzewskiego koncentruje si na wystpach (w 2007 r. wydaa koncertowy album koncertowy DVD ycie po yciu). Frontside ma w dyskografii osiem pyt (w tym dwie anglojzyczne, bo zesp prbuje rwnie kariery zagranicznej) i wiele nagrd, m.in. Fryderyka 2003. Od innych zespow z krajowej sceny metalowej sosnowiecka grupa rni si m.in. tym, e piewa po polsku. Na pocztku zesp gra muzyk hard-core, ale coraz bardziej ciy w stron metalu. Jeszcze potem zjawiskowo poczy czadowe granie z przebojowymi melodiami. Utwory zespou


6

wzbudzaj kontrowersje jego teledyski ogldaj i komentuj w internecie setki tysicy fanw. Bardziej radykalny metal gra Darzamat. Ostatnie ze swoich szeciu pyt nagrywa, produkuje i wydaje przede wszystkim za granic. Podobnie zespoy Horrorscope, Killjoy i The No-Mads: to polscy wydawcy ich pyt kupuj licencje od zachodnich firm. Katowicki wydawca Metal Mind wyda w Polsce ju dwie nasze pyty. To znaczy, e ju drugi raz kupi licencj od niemieckiej firmy Shark Records. Wic jest pyta polskiego zespou, z Katowic, ktr polska firma, te z Katowic, moe wyda tylko na licencji, ktr musi kupi w Niemczech. A powd jest prosty: to Zachd najpierw pozna si na naszej muzyce opowiada Lech miechowicz, gitarzysta i zaoyciel Horrorscope.

Pop Piszc o zagranicznych sukcesach lskich artystw nie sposb nie wspomnie o wielkiej, wiatowej gwiedzie muzyki pop, ktra wywodzi si z naszego regionu. Basia Trzetrzelewska to wci jedyna polska piosenkarka, ktra zrobia karier na Zachodzie. Urodzia si w Jaworznie, pod koniec lat 70. wyjechaa do USA. Pierwsze sukcesy odniosa z brytyjsk grup Matt Bianco. Debiutancki album Whose Side Are You On podbi ca Europ, sprzedajc si w nakadzie ponad 1,5 mln. Potem Basia i pianista Danny White odeszli z zespou, by skoncentrowa si na jej solowej karierze. Rezultat pierwsza solowa pyta Time And Tide z 1987 r., ktr na caym wiecie kupio ponad 2 mln osb. Podobnie nastpny album London, Warsaw, New York. Dotd taka sztuka nie udaa si adnemu wykonawcy z Polski. Wydany w 1994 r. album The Sweetest Illusion od razu po premierze trafi na szczyty list przebojw. Promujc go, artystka po raz pierwszy przyjechaa na koncerty do ojczystego kraju. We wrzeniu 1995 r. graa m.in. w Spodku. Potem bya jeszcze koncertowa pyta Basia on Broadway i skadanka Clear Horizon. Pniej Basia zamilka na lata. Do muzyki wrcia w 2004 r., za spraw Matt Bianco (pyta Matt's Mood). W 2009 r. wydaa album solowy, It's That Girl Again, ktry okry si w Polsce zotem, powodzeniem cieszy si te m.in. w Stanach Zjednoczonych i Japonii.


7

Muzyka Polski B Niestety nie byo w naszym regionie w ostatnich 20 latach dobrego zespou pop. Wikszo najpopularniejszych gwiazd odnosia due sukcesy komercyjne, bo muzyk swoj kierowaa do najmniej wymagajcej czci publicznoci. Utaro si nawet stwierdzenie muzyka Polski B. Zespoy ze lska rwnie j gray. Nie mona nie wspomnie tu o artystce, ktra na krajowej scenie pop utrzymaa si przez kilka dekad. Krystyna Stolarska, znana gwnie jako Gayga, ju w latach 80. odnosia sukcesy, wygrywaa festiwale, koncertowaa na caym wiecie. Jej muzyka to miszmasz rocka, metalu, disco i bluesa, a najwikszy przebj to napisana przez Tadeusza Nalep piosenka Graj, nie auj strun. W latach 90. nagrywaa w stylu dance jako MC Diva. W 2006 r. witowaa 25-lecie pracy artystycznej. Dobrze zaczyna duet Universe. Zafascynowany muzyk The Beatles, zadebiutowa w 1983 r. wielkim przebojem Mr. Lennon. O ile pierwsze single ciekawie jeszcze czyy pop z rockiem, to potem zesp gra muzyk coraz bardziej uytkow. Duet wyda 13 pyt. Media rzadko wspieray Universe, ale fani kochali ten zesp zawsze. Koncerty i pyty cieszyy si wic powodzeniem. Karier przerwaa samobjcza mier wokalisty Mirka Breguy w 2007 r. Zespoem kieruje obecnie Henryk Czich. Klasykiem polskiego pop-rocka (ale te muzyki dance, bo wszystkie te style potrafi przebojowo poczy w swoich piosenkach) jest Stachursky. Mieszkajcy w CzechowicachDziedzicach Jacek aszczok od 1994 r. wyda 12 pyt, ktre kupio prawie milion osb. Jego muzyka cieszy si popularnoci nie tylko w naszym kraju, ale te wrd Polonii, gwnie amerykaskiej. Wsppracowa ze wiatowymi gwiazdami muzyki dance, jak Fun Factory czy DJ Bobo. Korzysta z usug producentw z USA, Woch i Niemiec. Prcz wasnych piosenek nagrywa te covery polskich przebojw (np. Jak jedwab R Europy), bd do wiatowych hitw dopisuje wasne teksty (tak byo z wylansowan przez Chesneya Hawkesa piosenk Nicka Kersawa The One and Only, ktr Stachursky nagra pod tytuem Typ niepokorny to do dzi jeden z jego najwikszych sukcesw). Dugo na swj sukces pracowa te zesp pop-rockowy, zy z Pszowa. Pocztki grupy sigaj 1992 r., ale za oficjaln dat powstania grupy muzycy przyjmuj 1996 r. Dwa lata pniej ukazaa si ich pierwsza pyta Soce. Kolejny album, W zwizku z samotnoci kupio ponad 150 tys. osb. Najwikszy hit grupy, Oczy szeroko zamknite, znalaz si naZrealizowano ze rodkw Samorzdu Wojewdztwa lskiego Zrealizowano ze rodkw Narodowego Centrum Kultury

8

czwartym, rwnie platynowym albumie, Nie czekaj na jutro. Kolejna pyta cieszya si ju mniejsz popularnoci, sytuacji nie uratowaa skadanka najwikszych przebojw. Zesp wci koncertuje. Jego wokalistka, Anna Wyszkoni, w 2009 r. wydaa pierwszy album solowy Pan i Pani (osign Status Zotej Pyty). Wrd wielu sezonowych gwiazd, ktre narodziy si na lsku i zdobyy oglnokrajow popularno wymieni trzeba katowicki zesp Feel. Najwaniejsza w grupie jest osoba lidera Piotra Kupichy. Historia Feel zacza si w 2005 r., ale Kupicha ju wczeniej zaistnia na polskiej scenie pop-rocka. Gra na gitarze w grupie Sami, dla ktrej napisa jej najwikszy hit Lato 2000. W Feel jest twrc caoci materiau. Jego najwikszy przebj to piosenka A gdy jest ju ciemno, ktra wygraa Sopot Festival 2007 (nagrody Bursztynowego Sowika i Sowika Publicznoci). To przez ten utwr grup oskarono o plagiat. Internauci dopatrzyli si podobiestw pomidzy hitem Feel a star piosenk Carly Simon Coming Around Again (a take kilkoma innymi utworami). Ekspertyza muzykologw bya jednak przychylna polskim wykonawcom. Feel tylko skorzysta na tym skandalu. Debiutancki krek katowickiej grupy sprzeda si w oszaamiajcej na wczesne czasy liczbie ponad 300 tys. egzemplarzy. Zesp dorobi si nawet wasnego festiwalu na jego pierwszej i jedynej edycji, w 2009 r. na katowickim Muchowcu, zjawio si okoo 50 tys. osb. Drugi album, wydany w 2009 r. Feel 2, nie powtrzy sukcesu debiutu. Pomniejsze lskie gwiazdki muzyki pop to m.in. grupy Sami, Kindla i wokalistka Iwona Wgrowska. Z naszego wojewdztwa wywodz si take dwie zwyciczynie telewizyjnego programu Idol, ktry okaza si kuni talentw krajowej sceny pop. O ile Ala Janosz z Pszczyny nie odniosa sukcesu solowymi nagraniami (dzi piewa w bluesowym zespole Hoodoo Band), to ju Monika Brodka z ywca poradzia sobie duo lepiej. W 2004 r. wydaa debiutanck pyt Album (kupio j ponad 35 tys. osb). Bya triumfatork 42. Krajowego Festiwalu w Opolu. Potem nagraa jeszcze dobrze przyjte dwie pyty. Mysowicka scena muzyczna Najpopularniejszym polskim zespoem rockowym redniego pokolenia jest grupa Myslovitz. Niemal jedyny polski zesp, ktry bez przeszkd godzi sukcesy komercyjne i cige artystyczne poszukiwania.Zrealizowano ze rodkw Samorzdu Wojewdztwa lskiego Zrealizowano ze rodkw Narodowego Centrum Kultury

9

Istnieje od 1992 r., w midzyczasie mia jedn, roczn przerw w dziaalnoci. Od pocztku gra w tym samym skadzie (tyle e w 1996 r. do kwartetu doczy klawiszowiec i gitarzysta Przemek Myszor). Przeomowa w ich karierze bya czwarta pyta, Mio w czasach popkultury z 1999 r., ktr kupio ponad 170 tys. Polakw. Potem Myslovitz nagra jeszcze cztery pyty studyjne, w tym anglojzyczn Korova Milky Bar (2003 r.). Po premierze tego albumu przez dwa lata koncertowa w Europie Zachodniej (supportowa m.in. Iggyego Popa i Simple Minds, gra na duych festiwalach), w kocu jednak zrezygnowa z kariery zagranicznej. Wyda cztery pyty DVD (teledyski i koncerty). Zesp zosta uhonorowany nagrod Ministra Spraw Zagranicznych za wybitne zasugi dla promocji Polski w wiecie w 2004 r. To pierwszy przedstawiciel muzyki popularnej, ktry otrzyma t nagrod. Wsppracowa ze znaczcymi postaciami wiatowej popkultury, m.in. fotografem Ryszardem Horovitzem (okadka Mioci w czasach popkultury) i reyserem Januszem Kamiskim (teledysk The Sound of Solitude). Kady z czonkw grupy prcz wsppracy z innymi wykonawcami angauje si we wasne projekty muzyczne: Artur Rojek w Lenny Valentino (nagrodzona Fryderykiem pyta Uwaga! Jedzie tramwaj z 2001 r.) i piosenki solowe (jest te dyrektorem artystycznym Off Festivalu), Jacek Kuderski nagra album Xperyment 20042007, Wojciech Kuderski w Penny Lane (pyta Penny Lane z 2006 r.), Wojtek Powaga i Przemek Myszor w No!No!No! (pyta No!No!No! z 2009 r.). W 2010 r. ukazaa si ksika biograficzna Leszka Gnoiskiego Myslovitz. ycie to surfing. Myslovitz gra muzyk okrelan mianem gitarowej, inspirowan gwnie zespoami z Wysp Brytyjskich. Co ciekawe, grup o takiej stylistyce jest w tym miecie duo wicej, a ich czonkowie chtnie ze sob wsppracuj. Marek Dawa Jaowiecki to ywa legenda muzycznej sceny Mysowic. W poowie lat 80. zaoy zesp Genera Stilwell mao kto sysza o nim w kraju, ale w rodzinnym miecie mia status kultowego. Do dzi jego fanami pozostaj np. czonkowie Myslovitz (Jaowiecki jest zreszt wsptwrc kilku piosenek z repertuaru tej grupy). Byli dla nas wzorem. Gdyby nie Genera Stilwell, by moe Myslovitz nigdy by nie powstao. Bardzo moliwe, e byli pierwsz gitarow kapel w Polsce, tyle e nikt spoza Mysowic o tym nie wiedzia powiedzia o nich po latach Rojek.


10

W 1993 r. Genera Stilwell rozpad si, ale Jaowiecki dalej tworzy nowe piosenki. W 1998 r. zaoy grup Delons. Na przeomie 2004 i 2005 r. Wojtek Woyniak (Delons) i Przemek Myszor (Myslovitz) wyprodukowali debiutanck pyt Delons Wersja z napisami. Znalazy si na niej piosenki, ktre lider grupy Marek Jaowiecki napisa jeszcze w latach 80. To znakomite teksty, wdziczne melodie i rewelacyjna produkcja, ktra zmienia gitarowe piosenki Jaowieckiego w mae dziea alt-rockowej sztuki. Od 2007 r. Jaowiecki tworzy zesp Ladislav. Negatyw dziaa od 1998 r. (wczeniej czonkowie grupy grali razem w zespoach Skowyt i Kurtyna). Zesp nagra cztery pyty. Jego liderem jest Mietall Walu, znany te z grup Penny Lane i Lenny Valentino oraz wsppracy z Kasi Nosowsk. W 2007 r. nagra te solowy album Mietall Walu Magazine. Debiutanck pyt mysowickiej grupy Iowa Super Soccer media okrzykny jedn z najlepszych pyt 2008 r. Nowa pyta, Stories Without Happy Ending cieszya si jeszcze wikszym powodzeniem. Zesp odebra te nagrod za Europejskie Objawienie Roku w hiszpaskim Caceres. Dobre pyty wyday take inne gitarowe zespoy z Mysowic: Gutierez, Korbowd i Marians. Hip-hop Klasykiem polskiego hip-hopu jest katowicka grupa Kaliber 44. Jej czonkowie zaczli rapowa na pocztku lat 90. Ich debiutancki album kupio ponad 100 tys. fanw. Wtedy okazao si, e podziemna, zupenie niekomercyjna jeszcze muzyka, moe konkurowa z produktami gwiazd pop. Drugi album by wielkim sukcesem artystycznym. Do dzi wielu raperw i didejw nie siga nawet poprzeczki, jak na pycie W 63 minuty dookoa wiata w 1998 r. postawili DJ Feel-x, Magik oraz bracia Abradab i Joka. Wkrtce po jej nagraniu Magik odszed jednak z grupy (zaoy Paktofonik, kilka dni po wydaniu debiutanckiego albumu popeni samobjstwo). Kaliber nagra trzeci pyt. Gra mnstwo koncertw. Jednym z ostatnich by wystp na Hip-hopolu 2001, koncercie rapowym towarzyszcym opolskiemu festiwalowi. Potem Joka wyjecha do USA, a Abradab zacz pracowa nad pierwszym albumem solowym. Do dzi nagra ich cztery (za pierwszy, Czerwony album z 2004


11

r., dosta Fryderyka). Po powrocie Joki bracia koncertowali pod szyldem Kaliber 44, ale nie nagrali razem tak sygnowanego albumu. Z Kalibrem 44 bezporednio powizana jest historia grupy Paktofonika. Magik, jeden z pionierw polskiego hip-hopu, po odejciu od grupy Kaliber 44, zaoy Paktofonik. Do zespou zaprosi Rahima, lidera grupy 3 X Klan, ktra wtedy moga pochwali si ju pyt Dom peen drzwi, i Fokusa, modego rapera o niepowtarzalnej, niskiej barwie gosu. Razem stworzyli jeden z najciekawszych zespow w historii polskiego hip-hopu. Co ciekawe, dziki Paktofonice do hiphopu przekonali si te starsi, dotychczas np. suchajcy rocka. Pyta, ktra ukazaa si w poowie grudnia 2000 r., zaskoczya wszystkich. To bya prawdziwa hiphopowa rewolucja. Sam muzyk przesonia jednak tragedia, ktra wydarzya si tydzie po premierze albumu samobjstwo Magika. Rahim i Fokus po kilku miesicach zaczli gra koncerty. Towarzyszy im nagrany na pycie gos Magika. Dla nas Magik cay czas yje. Dlatego na koncertach puszczamy jego partie z pyty. Jest tak, jakby gra razem z nami mwi Rahim w wywiadach. Ju po pierwszym koncercie w Katowicach, na ktrym fani chralnie odpiewali wszystkie teksty Magika, wiadomo byo, e rodzi si legenda. Zesp nagra pierwszy teledysk i ruszy w tras koncertow po caym kraju. Muzykw zaproszono na festiwal w Opolu, potem dostali Fryderyka. Po roku ukaza si ich drugi album Archiwum kinematografii, a zesp poegna si koncertem w katowickim Spodku w marcu 2003 r. Fokus i Rahim do dzi prowadz pene sukcesw kariery solowe (Rahim ma te wydawnictwo, Max Flo Rec., w ktrym wyda kilkanacie pyt gwnie raperw ze lska). W 2001 r. czstochowska grupa Ego nagraa pyt Nibylandia jeden z najciekawszych debiutw hip-hopowych, jakie zdarzyy si w tym kraju. Senna atmosfera, pomysowe sample i niespotykany styl raperw zoyy si na cakiem now jako, muzyk, jakiej w polskim hip-hopie jeszcze nie byo. Wkrtce po premierze razem z czonkami Paktofoniki zaoyli projekt Pijani Powietrzem (wietna pyta zawieszeni w czasie i przestrzeni), grali te razem koncerty jako PFK Kompany. W 2005 r. Ego wydao drug pyt, Nie ma takiego drugiego. Jajonasz to jeden z pionierw polskiego hip-hopu, rapowa ju na pocztku lat 90. By w pierwszym skadzie grupy Kaliber 44, potem wsptworzy znakomity skad Mustafarai. Jako producent i raper pojawi si m.in. na pytach HST i Abradaba. Nad pyt Czarne zoto pracowa sze lat, od 2004 r. Ostatecznie pojawiy si na niej tak uznane postaci kra-


12

jowej sceny hip-hop, jak m.in. O.S.T.R., Tede, Pih i Eldo. Nie zabrako te artystw ze lska: HST, Gano, Fokus, Abradab, Gutek, Joka, Mr Hide i inni. Skreczuj m.in. DJ Feel-X i Dj Haem. Z Jajonaszem od lat wsppracuje katowicki producent IGS. Ma w dorobku sze pyt producenckich zaprosi na nie czoowych raperw z caego kraju, chtnie promuje te lskich artystw. W jego studiu pyty nagrywaa ju caa mietanka krajowego i lskiego hiphopu. To tu powstaa debiutancka pyta katowickiego rapera HST Masy ludu. Na jzykach. To pierwszy muzyk hip-hopowy, ktry tak mocno podkrela w swojej twrczoci wasn lsko m.in. rymuje gwar. Rwnie gwar rapuje grupa Hasiok tyle, e jego muzyka to nie czysty hip-hop, lecz miks z rockiem i hard-core, podany w pastiszowej formie. Zesp zadebiutowa w 1996 r. nominowan do Paszportw Polityki pyt Brudy. Wychowaem si w Chorzowie, w czysto lskiej rodzinie. Chciaem opisa to, co widziaem dorastajc: jzykiem, ktry oddaje klimat ulicy wyjania wokalista Robert Vulgar Binias. Zesp wymiewa przywary wspczesnych Polakw. Teksty s niecenzuralne, nie ma tu jednak zbdnych wulgaryzmw. Na trzeciej pycie zespou, wydanej w 2009 r. Znak niepokoju gocinnie piewaj Maciej Maleczuk i Artur Gadowski (IRA). Bob One to z kolei jeden z najbardziej rozpoznawalnych gosw polskiej sceny reggae, dancehall i hip-hop. Jego debiutancki singiel Salam nagrany z Kadubr, ukaza si w czerwcu 2005 r.. Tu przed wyborami prezydenckimi wyszed numer Kaczor, ktry sta si znany rwnie w krgach innych ni tylko muzyki reggae, bdc hitem okresu wyborczego. Nagra te utwr na historyczn dla polskiego dancehallu kompilacj Polski Ogie. Jego pierwsz wasn pyt, zatytuowan Jeden, uznano za najciekawszy i najnowoczeniejszy album polskiego reggae 2008 r.

Moda na folk lscy muzycy kreowali mody lub potrafili je dobrze wykorzysta. Przykadem popularno muzyki folk, ktra zacza wici triumfy w caej Polsce pod koniec lat 90. XX wieku. Wszystko zaczo si co prawda od importowanych z Bakanw dwikw Gorana Bregovica i jego pyty nagranej razem z Kayah (cho malkontenci twierdz, e rwnie duyZrealizowano ze rodkw Samorzdu Wojewdztwa lskiego Zrealizowano ze rodkw Narodowego Centrum Kultury

13

wpyw miaa oszaamiajca popularno disco-polo), prawdziwy sza nadszed jednak, gdy na scen folkow wdary si kapele gralskie. Wielki sukces Golec uOrkiestry i Kapeli pokazay, e muzyka gralska znakomicie wpisuje si w tzw. nurt biesiadny, e jak adna nadaje si pod piwko i kiebas z grilla. Oba zespoy pochodz ze lska ywieckiego. Kapela (potem znana jako kapela Pieczarki) powstaa w ywcu w 1992 r. Przebojem sta si ich album Wina nalej z 1999 r. ywioowe poczenie gralskich melodii z punkow wrcz energi spodobao si publicznoci w caej Polsce. W tym samym roku zesp zagra m.in. na Przystanku Woodstock i festiwalu w Opolu. Do dzi gra koncerty i nagrywa pyty, cho jego popularno mocno spada. Lepiej poradzili sobie zaoyciele zespou Golec uOrkiestra. Mieszkajcy w Milwce bracia Pawe i ukasz Golcowie, absolwenci Wydziau Jazzu i Muzyki Rozrywkowej Akademii Muzycznej w Katowicach, od 1999 r. nagrali 9 pyt. Na Golec uOrkiestra 4 prbowali odej od traccego popularno folku w stron muzyki pop, wyjaniajc: T pyt docieramy do ludzi, ktrzy kiedy odrzucali nas wanie ze wzgldu na gralsko. Ja si nie czuj folkowcem. Gdyby mi powiedzia ty folkowcu, to bym si obrazi. Folkowcem moe by go, ktry mieszka w bloku i gra folk. Ja jestem gralem. Ale nie musz paradowa w kierpcach, eby to udowadnia. Gralska muzyka inspiruje nas cay czas, tyle e teraz troch mniej ni dawniej. Ale to jest w nas cay czas. To, jak piewamy, jak akcentujemy sowa, nawet mwic. To jest autentyczne. Tacy jestemy mwi Pawe Golec przy okazji premiery w/w pyty. Album nie odnis spodziewanego sukcesu, zesp wrci wic do muzyki gralskiej, ktr z powodzeniem gra do dzi. Wrd lskich zespow prbujcych wykorzysta mod na folk wymieni mona grupy: Staranova Orkiestra (zaoyli j byli czonkowie Golec uOrkiestry, w miejsce Golcw angaujc dwie bliniaczki i prbujc poczy elementy gralszczyzny ze wspczesn muzyk rozrywkow) i Baciarka (ywiecki gral Piotr Kukuczka i muzycy sesyjni, znani m.in. ze wsppracy z Renat Przemyk). S te na szczcie zespoy opierajce si wszelkim modom, jak grajcy od 1986 r. Waasi. Lider Zbigniew Waach sam wykonuje instrumenty, gwnie gajdy, fujarki beskidzkie. Gra muzyk caego uku Karpat, nieobce s mu te stylistyczne eksperymenty: wsppracowa m.in. z Jzefem Skrzekiem.


14

Grale spod Bielska-Biaej cz swoj muzyk z rytmami klubowymi, jazzem, rapem i raggamuffin. Nazywaj si Psio Crew, w 2007 r. wydali swj debiutancki, wietnie przyjty przez suchaczy i media, album Szumi Jawor Sound System. Nasz styl zrodzi si z miejsca, ktrym yjemy. W Bielsku gry, czyli tradycja, stykaj si z kultur miejsk mwi muzycy. amic wszelkie stereotypy stworzyli muzyczn fuzj tak odlegych od siebie gatunkw, jak beskidzki folklor, drum'n'bass, electro, smooth jazz, dub i raggamuffin. Odnosili sukcesy na midzynarodowych festiwalach, m.in. w Niemczech, Czechach, Izraelu i na Wgrzech. Grali zarwno na festiwalach jazzowych i folkowych (tu zdobywali czoowe nagrody), jak w hip-hopowych klubach. Ta muzyka wszdzie brzmi dobrze. Krajow gwiazd muzyki folk staa si orsko-rybnicka grypa Carrantuohill. Istnieje od 1987 r.. Pierwsze 10 pyt zawierao tradycyjn muzyk irlandzk, m.in. opracowania celtyckich standardw. Dopiero w 2002 r. laty muzycy zaczli odnosi sukcesy poza scen folkow. Wszystko dziki pycie Inis, na ktr zaprosili wokalistw pop: m.in. Anit Lipnick, Ann Mari Jopek, Stanisawa Soyk i Pawa Kukiza. Potem nagrali podwjny album koncertowy Session Natural Irish & Jazz, na ktrym dwiki irlandzkie poczyli z jazzem. Pomogli im znakomici polscy jazzmani, m.in. Urszula Dudziak, Tomasz Szukalski, Wojciech Karolak, Krzysztof cieraski i Bernard Maseli. Takiej pyty jeszcze nie byo. Muzycy szczyc si, e stworzyli nowy styl: irish jazz. Ciesz si, e udao nam si unikn, jak to mwi muzycy, klejenia na si. Czerpalimy brzmienie z rnych nurtw muzycznych, ale efekt pozwoli stworzy niepowtarzaln cao. miem nawet twierdzi, e wiele fragmentw tej pyty moe funkcjonowa jako swoiste wzorce mwi B. Maseli, ceniony wibrafonista, wykadowca w katowickim Instytucie Jazzu i Muzyki Rozrywkowej. Do pierwszej ligi polskiej sceny folkowej naley ju te katowicko-bdziska grupa Beltaine. Rwnie czy tradycyjn muzyk celtyck z gatunkami wspczesnymi. Na bogate instrumentarium skadaj si m.in. skrzypce, irish bouzouki, mandolina, whistle, bodhran, akordeon, bombarda, galician bagpipes, uilleann pipes, tabla, cajon, darbuka, djembe oraz perkusja, gitara basowa i elektryczna. Zesp gra ju w caej Polsce i na wielu festiwalach europejskich. Wyda trzy pyty. Tyski gitarzysta Micha Czachowski w 2005 r. wyda pyt Indialucia, na ktrej w wyjtkowo oryginalny sposb poczy flamenco z muzyk hindusk. Album zdoby prestiowe nagrody: Wirtualne Gle i Folkowy Fonogram Roku 2005.


15

Czachowski uwaany jest za najlepszego polskiego gitarzyst flamenco. Tajniki gry zgbia podczas corocznych wyjazdw do Hiszpanii. Umiejtnoci rozwija m.in. u boku tak znanych gitarzystw, jak Rafael Cortes i Gerardo Nunez. Zaoy zespoy Szybki Lopez i Viva Flamenco!. W 1998 r. otrzyma Nagrod Ministra Kultury i Sztuki. Po wystpie na midzynarodowym festiwalu w Cabella Ligure we Woszech zosta zaproszony do Akademii Muzycznej w Nagpur w rodkowych Indiach. Tam pracowa jako nauczyciel gry na gitarze, rwnoczenie, uczc si gry na tradycyjnym indyjskim instrumencie strunowym sitarze. Gdy pojechaem do Indii, cofnem si w czasie o 600 lat, bo to w XV wieku Hindusi wyemigrowali do Europy. Indialucia to kraina, ktra nie istnieje, ale na mojej pycie mona posucha jej muzyki wyjania muzyk. Jego pyt doceniono na caym wiecie jako dzieo oryginalne i pionierskie. Najbardziej alternatywne i przez to chyba najciekawsze w naszym regionie spojrzenie na muzyk wiata w ostatnich latach prezentuje raciborski The Band Of Endless Noise. Zesp debiutowa w 2002 r. pyt z gocinnym udziaem Anny Nacher i Marka Styczyskiego, pary znanej z projektu Karpaty Magiczne, a wczeniej z legendarnej dla polskiego ethno grupy Atman. Ich muzyka czya post-rock z wpywami dalekowschodnimi. Na drugiej pycie Riders On the Bikes elementy muzyki etnicznej, cho wci obecne, nie byy ju zdominowane przez wpywy azjatyckie. World music, dub, emo, psychodelia, klasyczny, hipisowski rock i wycznie anglojzyczne teksty. Folk XXI wieku. Jazz Najstarsze stowarzyszenie jazzowe w Polsce nazywa si lski Jazz Club i istnieje od 1956 r. Na pocztku lat 90. jego czonkowie podjli prb powrotu do najlepszych tradycji klubu. Kadego miesica organizuj kilka koncertw jazzowych i bluesowych we wasnym, muzycznym klubie jazzowym JC przy gliwickim rynku. Wsporganizuj festiwale Boom Jazz i Jazz w Ruinach. Gliwice, to miasto, w ktrym jest jazz. Tam co si dzieje. I to od lat, nawet w czasach nie zawsze dla jazzu atwych. W historii stowarzyszenia byway czasy owocne, ale i takie, w ktrych trzeba byo walczy o przetrwanie. lski Jazz Club animowa wasne rodo-


16

wisko, mia te wpyw na to, co dziao si w kraju mwi Jan Ptaszyn Wrblewski, saksofonista i klasyk polskiego jazzu. W 2009 r. katowicki Instytut Jazzu obchodzi swoje 40-lecie. Przez ten czas kilka razy zmieni nazw, wyksztaci setki znakomitych muzykw i cakowicie odmieni polsk estrad. Wspczesna krajowa scena muzyczna opiera si na absolwentach tej szkoy od wielu lat zespoy towarzyszce Kayah czy Annie Marii Jopek tworz wanie oni. Studenci zaoyli m.in. grupy Sistars i Brathanki. Niemal cay skad uznanej orkiestry Kukla Band wywodzi si z uczelni, wcznie z jej liderem. Podobnie solici, jak Kasia Klich, Lora Szafran, Krystyna Proko, Ewa Uryga, Stanisaw Soyka, Mieczysaw Szczeniak czy bracia Golcowie, od lat kierujcy swoj uOrkiestr. Oczywicie nie inaczej sprawa ma si na scenie jazzowej absolwenci uczelni graj m.in. w zespoach Tomasza Staki, Michaa Urbaniaka, Jana Ptaszyna Wrblewskiego, Wodzimierza Nahornego czy Nigela Kennedy'ego. O innych polskich zespoach jazzowych nie wypada nawet wspomina, bo trzeba by wymieni wikszo z nich. Tu ksztacili si wielcy indywidualici polskiego jazzu, jak nieyjcy ju Sawomir Kulpowicz. O randze wydziau i jakoci nauczania wiadczy rwnie posyanie na swoich nastpcw przez tak uznanych muzykw, jak Henryk Mikiewicz, Zbigniew Namysowski czy Piotr Baron. Najsynniejszym lskim absolwentem uczelni jest Stanisaw Soyka urodzony w orach, wychowany w Gliwicach i wyksztacony w Katowicach. Artysta wokalista, pianista, gitarzysta, skrzypek, kompozytor i autor tekstw od lat naley do grona najwikszych osobowoci polskiej sceny muzycznej. Ma w dorobku 30 albumw kilka z nich osigno multiplatynowe nakady. Jego pierwsza pyta, koncertowa Don't You Cry ukazaa si wiosn 1979 r.. Soyka uznaje j za swj oficjalny debiut fonograficzny i pocztek swojej dziaalnoci artystycznej. Z Soyk przez lata wsppracowa te czstochowski trbacz Antoni Ziut Gralak, lider cenionej grupy Graal i rozchwytywany muzyk sesyjny. Za najbardziej legendarnego polskiego jazzmana mieszkajcego w naszym regionie naley z kolei uzna katowiczanina Jerzego Miliana. Dla jednych jest nestorem polskiego jazzu, innym jego nazwisko moe kojarzy si z klubowymi przebojami. Jerzy Milian pierwsze zespoy jazzowe prowadzi ju w latach 50. W 1954 r. do zespou zaangaowa go Krzysztof Komeda. To wtedy Milian porzuci fortepian i zacz gra na wibrafonie. Charakterystyczne brzmienie instrumentu byo jednym z powodw, dla ktrych sekstet Komedy na-


17

zywa si dzi zespoem, ktry zapocztkowa nowoczesny jazz w naszym kraju. Potem Milian tworzy wasne (m.in. free-jazzowe trio na pocztku lat 60.), gra solo, prowadzi warsztaty muzyczne, eksperymentowa z trzecim nurtem (specjalnie dla niego koncert na wibrafon napisa Bogusaw Schaeffer). Od 1973 do 1990 r. szefowa Orkiestrze Rozrywkowej Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach, komponowa przeboje (m.in. Parostatek dla Krzysztofa Krawczyka). W latach 90., na fali zainteresowania starym polskim jazzem na Zachodzie, klubowi dideje i producenci przypomnieli te Miliana. Jego kompozycje w zremiksowanych wersjach ukazay si m.in. na pytach niemieckiej Jazzanovy oraz na wydanych przez renomowan firm Compost Rec. skadankach Go Right i Polish Jazz. Muzyk nagra w 2005 r. solowy album Milianalia. lscy jazzmani wielokrotnie nagrywali te pyty w towarzystwie amerykaskich gwiazd jazzu. Synny trbacz jazzowy Piotr Wojtasik w 2005 r. nagra w Nowym Jorku pyt We Want to Give Thanks. Zagrali z nim m.in. wybitni saksofonici Gary Bartz, Vincent Herring i Billy Harper oraz perkusista Billy Hart. To nazwiska legendarne. Nie tylko dlatego, e mona przeczyta je na okadkach pyt Milesa Davisa czy Johna Coltrane'a, ale te ze wzgldu na wasne, autorskie osignicia. Rwnie w Nowym Jorku swj album This Music Touches My Soul nagraa w 2001 r. wokalistka Ewa Uryga, uznawana za najlepsz w Polsce wykonawczyni muzyki gospel. Czoowy polski flecista jazzowy Krzysztof Popek (w latach 80. lider grup Young Power i Pick Up) na swoj pyt House of Jade z 2006 r. zaprosi legendarnych amerykaskich jazzmanw, jak David Friesen i Randy Porter. Mody lski muzyk, nadzieja polskiej pianistyki jazzowej Mateusz Koakowski, od 12 roku ycia co rok gra koncerty w USA. W 2009 r. nagra koncertowy album Mateusz Koakowski & Dave Liebman Live at Jazz Standard. Pyta jest skadank znanych standardw jazzowych, improwizowanych z duym rozmachem, zabarwionych nowojorskim klimatem jazzowego klubu. Liebman to ikona jazzu, wybitny saksofonista, znany m.in. ze wsppracy z Milesem Davisem. Wczeniej Koakowski wyda m.in. wysoko oceniony album Ad Libitum 1st Warsaw Jazz Concert.


18

Saksofonista Maciej Obara zaczyna m.in. od wsppracy z Tomaszem Stak. Dwie pierwsze pyty nagra w Polsce, kolejne dwie pyty ju w USA, z amerykaskimi muzykami (m.in. trbaczem Ralphem Alessi'm). Nie mona zapomnie te o urodzonych w Sosnowcu braciach bliniakach, ktrzy tworz jedn z najlepszych, nie tylko w Polsce, jazzowych sekcji rytmicznych. Kontrabasista Marcin Ole i perkusista Bartomiej Brat Ole maj na koncie ponad 20 pyt i wspprac z czowk polskiego i wiatowego jazzu i muzyki kameralnej. W 2008 r. nagrali pyt Duo rzadko w jazzie spotykan muzyk na kontrabas i perkusj. Album przeamuje jazzowy stereotyp sekcji rytmicznej, udowadniajc, e kontrabas i perkusja wystarcz by stworzy muzyk kompletn, pen energii i niespotykanych brzmie. Projekt wci ewoluuje, a bracia pracuj nad nowym albumem. lscy wokalici jazzowi niejednokrotnie zwyciali wiatowe konkursy i festiwale. W 2004 r. Anna Serafiska wygraa wiatowy konkurs dla wokalistw jazzowych na szwajcarskim Montreux Jazz Festival. Ma w dorobku pi pyt, jest pierwsz w naszym kraju wokalistk z tytuem doktora w dziedzinie piewu jazzowego i rozrywkowego. Grzegorz Karnas zaj pierwsze miejsce w konkursie Young Jazz Singers Competition Brussels i na 30. edycji festiwalu Crest Jazz Vocal w 2007 r. Jest organizatorem Midzynarodowego Konkursu Jazzowego dla Muzykw piewajcych Voicingers 2008 w jego rodzinnych orach. Nagra trzy pyty. Wrd modych lskich zespow, ktre bazujc na jazzie i muzyce improwizowanej, tworz nowe, alternatywne dwiki, naley wymieni grupy: 100nka (dwie pyty, koncerty z amerykaskim trbaczem Herbem Robertsonem, wsppraca z raperem Abradabem), Muariolanza (pierwszy polski zesp ambient-jazzowy, z czterema pytami na koncie), Pasimito (improwizowana muzyka czy jazz, ambient, etno i ciki rock jedna pyta), MorF (freejazz, elektronika i przebojowe piosenki dwie pyty), Pulsarus (elektroakustyczny projekt flecisty Dominika Strycharskiego trzy pyty) i Sensorry (transowy psycho-bigbit). Moda na lsk lscy muzycy s rozchwytywani w caym kraju. Wielkie gwiazdy zapraszaj ich do swoich zespow, korzystaj z ich kompozycji. Wspomnie tu trzeba o czstochowskiej rodzinie braci Pospieszalskich niemal kady z nich ma na koncie autorskie, solowe albumy,Zrealizowano ze rodkw Samorzdu Wojewdztwa lskiego Zrealizowano ze rodkw Narodowego Centrum Kultury

19

wsptworz uznane zespoy (m.in. Voo Voo), produkuj pyty gwiazd, s cenionymi muzykami sesyjnymi. Dyskografia kadego z nich liczy dziesitki pozycji przoduj tu saksofonista Mateusz Pospieszalski i basista Marcin Pospieszalski. Rozchwytywani s muzycy z Mysowic. Dziki grupie Myslovitz to miasto pod koniec lat 90. stao si synonimem gitarowego rocka i wci nim jest. Czonkowie grupy nie narzekaj na brak zaj poza zespoem. Prym wiedzie Artur Rojek: pisa piosenki na zamwienie dla Krzysztofa Krawczyka, Maryli Rodowicz, Noviki, Andrzeja Smolika i Silver Rocket. Jest te autorem hymnu Orange Ekstraklasy, ktry zapiewali z nim Kasia Nosowska i Graba z Pidamy Porno. Autorem najwikszego przeboju Krzysztofa Krawczyka, Bo jeste ty, jest z kolei Przemek Myszor, klawiszowiec i gitarzysta Myslovitz. Napisa te teksty na ostatni album Tomka Makowieckiego (wsplnie z innym mysowiczaninem Markiem Jaowieckiem z Delons), wyprodukowa album Graftmanna. Wojtek Powaga z Myslovitz zagra na gitarze na pycie Kasi Stankiewicz Elektropop. Poza zespoem graj te czonkowie mysowickiego Negatywu. Gitarzysta Darek Kowolik gra koncerty z T.Love. Wokalista Mietall Walu moe za to pochwali si piosenk Sidemka, nagran wsplnie z Kasi Nosowsk. A poza Mysowicami? Szymon Folwarczny (Stealpot) z Katowic pisze piosenki dla Moniki Brodki i robi remiksy dla Agressivy 69. Wsppracowa z Novik, zagra te m.in. na pycie Soma Lady Aarp. Wyprodukowa te album Mietall Walu Magazine. Jako Stealpot nagra i sam wyprodukowa dwie autorskie pyty po wydaniu debiutanckiej Mass Mess.Age okrzyknity zosta jednym z najciekawszych modych talentw, jakie w 2005 r. objawiy si w polskiej muzyce niezalenej (mia wtedy zaledwie 19 lat). Dwa lata pniej wyda pyt Indian Salon, jeszcze ciekawsz od debiutu i bardziej profesjonaln. Znany m.in. z grupy Indios Bravos katowicki wokalista Gutek, ktry ma w dorobku wspprac z pierwsz lig polskiego hip-hopu (m.in. pyty: Paktofonika, Abradab, DJ 600 V, Vienio i Pele), pojawi si na koncertowym DVD Pidamy Porno (podobnie jak Tomasz Kaptocz, byy wokalista bielskiego Akurat). Tu warto wspomnie o Indios Bravos zespole, ktrego trzon stanowi Gutek i Piotr Banach, niegdysiejszy lider grupy Hey. Indios Bravos wyda 5 pyt, na ktrych ciekawie ewoluowa od cybernetycznego reggae do hipisowskiego blues-rocka. Adrian Qlos Kulik (kiedy m.in. Tuff Enuff) nagra ju trzy pyty z grup Tomka Lipnickiego, Lipali.


20

Jerzy Mercik z Gliwic, w latach 80. wokalista legendarnego R.A.P.-u i mierci Klinicznej (w 2008 r. razem z Darkiem Dusz wyda sygnowan jako DiM pyt Same dobre wiadomoci), napisa hymn dla prestiowego festiwalu muzyki reggae w Ostrdzie, zaaranowa partie wokalne i zapiewa na pycie grupy Habakuk (czstochowski zesp od lat nalecy do pierwszej ligi polskiego reggae) z piosenkami Jacka Kaczmarskiego. Sekcja dta sosnowieckiej grupy Skankan (legenda krajowej sceny ska) nagrywaa m.in. na pytach Pudelsw. Damian Pielka, gitarzysta z Tychw, gra w zespole Lecha Janerki (m.in. pyta Plagiaty). Prowadzi te grup Japoto. Kruk to zesp rockowy z Dbrowy Grniczej. W 2006 r. swoj pierwsz pyt Memories nagra razem z Grzegorzem Kupczykiem, wokalist legendarnego Turbo. To Kupczyk zaproponowa modym muzykom nagranie wsplnej pyty z nowymi wersjami najwybitniejszych utworw w historii hard rocka, m.in. z repertuaru Led Zeppelin, Black Sabbath i Deep Purple. W 2009 r. zesp, ju bez Kupczyka, nagra swj pierwszy w peni autorski album Before He'll Kill You (w dwch wersjach: angielsko- i polskojzycznej jako Zanim ci zabije). Zagbiowskie korzenie Roberta Brylewskiego, ywej legendy polskiej muzyki alternatywnej i pioniera polskiego punk-rocka i reggae (gra m.in. w Izraelu i Brygadzie Kryzys), s znane. Jego ojciec pochodzi z Zagbia, on sam ma tam rodzin. W 2006 r. pojawi si na debiutanckiej pycie One Way czeladzkiej grupy Konopians. W 2008 r. Brylewski nagra w Sosnowcu pierwsz pyt grupy 52UM, zaoonej razem z gitarzyst Konradem Januszkiem. Przez skad przewino si kilkanacie osb, m.in. Magorzata Tekiel, Marcin Ciempiel i Artur Hajdasz. W nagraniu pyty udzia wzili te czonkowie grup Natural Mystic, Skankan, 100nka i Pogodno. Drugi album Superego 52UM rwnie nagra w towarzystwie muzykw z Zagbia i lska. Z Brylewskim koncertuje te od 2009 r. sosnowiecka grupa Ziggie Piggie. Ma na koncie dwie pyty. Repertuar drugiej, wydanej w 2009 r. Old Songs, to interpretacje standardw muzyki jamajskiej. Gocinnie zapiewali i zagrali na niej m.in. czonkowie grup Searching For Calm, Skankan, Konopians, Natural Mystic i Muariolanza. Synny tyski muzyk i hulaka, hrabia Leon Fochmann, w skali kraju zaistnia dopiero w 2003 r., gdy ukazaa si pyta Pogodno gra Fochmann'a - Hajle Silesia. Jej historia zacz-


21

a si jednak lata wczeniej, gdy szczeciska grupa Pogodno, wieo po debiucie, przyjechaa z koncertami na lsk. Tu poznali Fochmanna i jego piosenki wanie po to, by je nagra, sprowadzili si do Tychw. W tym samym czasie zesp zmieni skad i wydawc, szybko nagra swoj drug pyt Sejtenik miuzik and romantik loff i sta si popularny. Wreszcie przysza pora na piosenki Fochmanna. Muzycy poczyli siy i nagrali album (trzeci w dorobku Pogodno, pierwszy dla Fochmanna). Na krku znalazy si teksty i kompozycje Fochmanna. Pomysowe poczenie odwoa do muzycznej tradycji z cakowitym jej lekcewaeniem i lekko cyniczne liryki stanowiy na polskim gruncie cakiem now jako i do dzi s punktem odniesienia dla wielu modych polskich zespow rockowych. Pogodno wydao osiem pyt. W midzyczasie Fochmann wsplnie z tarnogrsk wokalistk Ann Brachaczek (zapiewaa gocinnie na pytach Acid Drinkers i Muka Staszczyka) oraz sekcj rytmiczn Pogodno (basista Michael Pfeif i perkusista Jarek Kozowski) zaoyli grup Biff. W 2009 r. wydali pyt Ano!, za ktr nominowano ich do Fryderyka dostali nagrody za teledysk i w kategorii Nowa twarz fonografii. Brachaczek jest te odpowiedzialna za odkrycie Czesawa Mozila, lidera grupy Czesaw piewa. Ciesz si, e mogam mu pomoc wtedy, kiedy tego najbardziej potrzebowa. Poznaam go z odpowiednimi ludmi, zaatwiam mu wydawc i organizowaam mu koncerty. Ale on sam sobie na to wszystko zapracowa. Ja to tylko troch popchnam w dobrym momencie twierdzi wokalistka. Czesaw piewa to popularny projekt znanego z Tesco Value wokalisty i kompozytora Czesawa Mozila, urodzonego w Zabrzu, a mieszkajcego od pitego roku ycia w Danii. Wyksztacony muzyk (absolwent Royal Danish Music Academy), zawodowy akordeonista, ale przede wszystkim niezwykle charyzmatyczny artysta. Najpierw zachwyci gr na akordeonie na koncercie Hey MTV Unplugged, potem sporo szumu zrobia premiera jego pyty Debiut ( w kwietniu 2008 r.). Sze tygodni po premierze album uzyska status zotej pyty (ponad 15 tys. sprzedanych egz.). Niespenione nadzieje Przez ostatnie dwie dekady pojawio si na scenie muzycznej wojewdztwa lskiego kilku artystw, ktrych debiuty wskazyway wielki potencja i kazay czeka na kolejne pyty i projekty. Niestety wielu z nich poprzestao na jednej lub dwch pytach.Zrealizowano ze rodkw Samorzdu Wojewdztwa lskiego Zrealizowano ze rodkw Narodowego Centrum Kultury

22

Tak byo z grup Dzioo z Kobira. Na Przystanku Woodstock 2002 zagrali przed kilkusettysiczn publicznoci, pojawili si te w filmie o tym festiwalu Najgoniejszy Film Polski i na skadankowej pycie z imprezy. W 2004 r. sami wydali swj jedyny album (Nie)Porozumienie. Transow muzyk i pozytywny przekaz tekstowy (ekologia, pacyfizm, tolerancja) ubrano w specyficzn, quasi-ludow form. Zesp zagra ponad 300 koncertw i si rozpad. Wasnymi siami wydali swj pierwszy album rwnie czonkowie tyskiej grupy El Secatorre. Minimum Stereo z 2007 r. to niecae p godziny mocnego, penego energii rock'n'rolla. Z korzeniami w muzyce amerykaskiej: grunge'u i stoner-rocku. Z dusz, pasj i emocjami. A przy tym melodyjnego i przebojowego. Niestety, ta grupa rwnie ju nie istnieje. Zagbiowska grupa 100 TVarzy Grzybiarzy pierwsz pyt PoTVarzalno wydaa w 2006 r. Z tumu rockowych debiutantw wyrniao ich zwariowane poczucie humoru i bezkompromisowo. Odwanie czyli tak odlege od siebie style muzyczne, jak thrash metal i reggae, czy hard core, rockowa ballada i gralskie przypiewki. Wplatali te w swoje kompozycje fragmenty znanych przebojw, m.in. piosenki O.N.A., Maryli Rodowicz i Kayah. W osigniciu komercyjnego sukcesu piosenkom przeszkodziy jednak wulgaryzmy w tekstach. Jeszcze bardziej bezkompromisowy by zabrzaski artysta o pseudonimie Stasio. Wyda dwie pyty. Debiutanckiego Rozbujnika wycofano ze sklepw po nieuzasadnionych oskareniach o rasizm w tekstach i nielegalne wykorzystanie sampli (poszo przede wszystkim o utwr Czarnuchu zapodawaj, ktry Stasio opar na samplu z What a Wonderful World Louisa Armstronga). Pierwszy album muzycznie by wdziczny, lecz prosty znane uchu, atwo przyswajalne sample i rapowane teksty szybko przekonyway suchaczy. Drugi album, Nie poyczaj z 2003 r., z zaoenia by trudniejszy w oparciu o sample powstao tylko kilka utworw, wikszo muzyki stworzyli Pele i Mateo z tyskiego skadu producenckiego Slowly Production. Zwraca uwag muzyczny eklektyzm: od gwizdanej ballady na gitar akustyczn, przez drum'n'bassowe przeboje i gitarow psychodeli a po industrialny ambient. W tekstach znw szydzi bezlitonie, m.in. z Arki Noego (po mikrofonie zamiast klockw lego), artystw Piwnicy pod Baranami (nie przenota nam stolicy do Zabrza), polskich politykw i mediw. Gocinnie na jego pytach pojawili si Kazik Staszewski, Ma-


23

ciej Maleczuk i Tymon Tymaski. Mimo sukcesw artystycznych Stasio porzuci muzyk trzecia pyta, ktr niemal skoczy produkowa, nigdy si nie ukazaa. Nazywany Nikiforem lskiego clubbingu The Syntetic (znany te jako Miszcz Pawarotti i Czowiek Widmo) to najbardziej kultowa posta polskiej sceny klubowej. Rodowity siemianowiczanin sta si synny dziki swojej pierwszej kasecie (jak gosi legenda, fani kopiujc j, odrysowywali sobie okadk) i zjawiskowym koncertom. Jego piosenki od lat s przebojem polskiego internetu. Na kasecie Miszcz jako podkady pod swoje nieustannie faszujce zapiewy gwar wykorzysta przeboje z lat 80. W 2009 r. nagra pierwsz oficjaln pyt Tchnienie mocy, z muzyk katowickiego Dj-a 5:cet. Gocinnie zapiewa i zagra na niej Kazik Staszewski. Pyta spotkaa si jednak ze sabym przyjciem fani woleli chyba Miszcza w wersji mniej profesjonalnej i nieoficjalnej. Festiwale Najwaniejszym lskim festiwalem muzycznym jest bez wtpienia Rawa Blues. Najstarszy i najwaniejszy festiwal bluesowy w Polsce, jeden z najbardziej uznanych w Europie i najwikszy na wiecie indoor. W tym roku odbdzie si ju po raz 30., jak zwykle w Katowicach dziki Rawa Blues Festival i jego twrcy, Irkowi Dudkowi, to miasto od lat uchodzi za stolic polskiego bluesa. W latach 80. prezentowa gwnie polskie zespoy, od kolejnej dekady co rok zaprasza wielkie gwiazdy z USA, zawsze wystpujce w naszym kraju po raz pierwszy (m.in. Koko Taylor i Junior Wells). Polski blues ma si coraz lepiej mamy ju ok. 70 festiwali i ponad 200 zespow. Dla nich wszystkich inspiracj bya Rawa Blues. Co rok jesieni do Spodka zjeda kilka tysicy fanw z caej Europy. Metalmania nazywana jest najwikszym festiwalem heavymetalowym w Europie rodkowo-Wschodniej. Do 2009 r. odbyy si 23 edycje festiwalu. Pierwsza Metalmania odbya si w 1986 r. w katowickim Spodku. Pomysodawc festiwalu by Tomasz Dziubiski, od 1989 r. gwny organizator imprezy. Na festiwalu gray takie gwiazdy jak Metallica, Megadeth, Sepultura, Paradise Lost i Judas Priest. Obie w/w imprezy z powodzeniem funkcjonuj od lat 80. do dzi (co rok pojawia si na nich po kilka tysicy uczestnikw). Nale do najwaniejszych i najstarszych festiwali muzycznych w kraju. W midzyczasie powstao w regionie wiele cyklicznych imprez niektre z nich ciesz si co rok nawet kilkunastotysiczn frekwencj.Zrealizowano ze rodkw Samorzdu Wojewdztwa lskiego Zrealizowano ze rodkw Narodowego Centrum Kultury

24

Najwikszy i najbardziej znany z nich to Off Festival, ktrego pomysodawc i dyrektorem artystycznym jest Artur Rojek, lider grupy Myslovitz. Pierwsze cztery edycje (od 2006 r.) odbyway si w Mysowicach, w 2010 r. Rojek przenis jednak festiwal do Katowic. To jedno z najwaniejszych wydarze muzycznych w Polsce, do tego z roku na rok coraz ciekawsze. Kilkudziesiciu wykonawcw na kilku scenach ciga kilkanacie tysicy (rekord to 15) uczestnikw z kraju i zagranicy. Nie ma tu wielkich gwiazd pop nawet najwiksi zagraniczni wykonawcy Off Festivalu sprzedaj w Polsce zaledwie kilkaset egzemplarzy swoich pyt. Tych kilkuset fanw wystarczy jednak, by stworzy atmosfer. Rojek dobrze zna poziom muzycznego osuchania naszej modziey, dlatego podpiera si sprawdzonymi, polskimi nazwami (jak Hey). Ambicj Rojka jest, by zestaw artystw co roku by aktualnym komentarzem do tego, co najwaniejsze zdarzyo si w wiatowej muzyce alternatywnej w ostatnich kilkunastu miesicach. Dotd zaprosi na swj festiwal m.in. zespoy Mogwai, Of Montreal, Iron&Wine, British Sea Power, Spiritualized, The National, The Flaming Lips, Tindersticks, Dinosaur Jr i The Fall. Dla wikszoci z nich byy to pierwsze koncerty w Polsce. Jako dyrektor artystyczny ju si nie obawiam o t imprez. Tu moe by tylko i wycznie lepiej. Tym bardziej, e rozmawiajc z promotorami koncertowymi z zagranicy widz, e ju nie tylko mi zaley. Dla nich i dla zespow ten festiwal te jest wany. Nie ma takiej imprezy w tej czci Europy. Oni chc tu gra podsumowuje Rojek. Jego impreza promuje nie tylko muzyk, ale te akcje charytatywne (m.in. Midzynarodowe Targi Wolontariatu). W czasach gdy Jarocin skupia si na wspominaniu wasnej legendy, a Open'er na coraz wikszych wiatowych gwiazdach, to wanie Off Festival ma szans sta si wydarzeniem, ktre wyznacza w polskiej muzyce nowe trendy. Podobna szansa rysuje si przed organizatorami festiwalu Tauron Nowa Muzyka. W 2009 r. jako pierwsi odkryli KWK Katowice dla popkultury i na trzy dni oddali jej kopalni we wadanie. Festiwal narodzi si cztery lata wczeniej w Katowicach, potem na dwa lata przenis si do Cieszyna. Obecn lokalizacj festiwalu i samym miejscem zachwycaj si przyjezdni (na imprez zjeda kilka tysicy fanw z caej Polski), ale te mieszkacy Katowic i okolicznych miast. Industrialna sceneria, pena tajemniczych maszyn, doskonale pod-


25

krela splot tradycji i nowoczesnoci. Na terenie kopalni KWK Katowice graj bowiem gwiazdy wspczesnej muzyki (od elektroniki przez rap po alternatywny rock). Dotd byli to m.in. Bonobo, Jaga Jazzist, Fever Ray, DJ Krush, Battles, Jamie Lidell, Prefuse 73, Amon Tobin i Roots Manuva. Lista wykonawcw festiwalu czyni go jedn z najciekawszych letnich imprez muzycznych w kraju. Mayday to jedna z najbardziej znanych imprez techno na wiecie jej pierwsza edycja odbya si w 1991 r. w Berlinie pod hasem Best Of House And Techno. Gdy niemieccy organizatorzy po raz pierwszy sprzedawali licencj Mayday za granic, wybrali Polsk. Uznali, e w naszym kraju techno jest bardziej popularne ni gdzie indziej (potem postawili te na Rosj i Wgry). Mieli racj. Od 2000 r. kada edycja imprezy wypeniaa katowicki Spodek po brzegi fani przyjedali z caego kraju. Co roku na festiwalu gra podobny zestaw didejw, najwaniejszy z nich to Westbam, niemiecka gwiazda techno, pomysodawca Mayday. Polscy organizatorzy Mayday co roku latem robi te plenerowy festiwal techno Soundtropolis w Ogrodziecu. Festiwal im. Ryka Riedla za swojego patrona obra charyzmatycznego wokalist legendarnej grupy Dem, ktry przez niemal cae dorose ycie zmaga si z naogiem narkotykowym i w kocu, 30 lipca 1994 r., walk t przegra. Pochowany na cmentarzu w rodzinnych Tychach, sta si po mierci legend. Co roku, pod koniec lipca, tyski cmentarz nawiedzay pielgrzymki fanw. Midzy innymi po to, aby modzie przybywajca w rocznic mierci Riedla nie okupowaa cmentarza, wymylono festiwal. Haso festiwalu to Ku przestrodze: zawsze s tu punkty konsultacyjne, informujce o skutkach zaywania narkotykw. Celem festiwalu jest te promocja modych zespow std coroczny konkurs, w ktrym wygra mona m.in. wysokiej klasy instrumenty. Muzycznymi gospodarzami festiwalu s grupy Dem i Cree (zesp Sebastiana Riedla, syna Ryka) co roku sucha ich kilkanacie tysicy osb. Pojawiaj si na nim krajowe gwiazdy rocka, ale te wiatowe legendy, jak Ten Years After czy Taj Mahal. Od 2009 r. festiwal odbywa si w Chorzowie. W tym miecie odbywaj si te inne festiwale bluesowe. Najwaniejsze z nich to: Bluestracje, Front Porch Blues Festival czyli Lauba Peno Bluesa oraz lskie Brzmienie. Warto te wspomnie o Woman Blues Festival, odbywajcy si od 2004 r. w Rudzie lskiej wystpuj tam wycznie zespoy bluesowe, w ktrych skadzie graj lub piewaj kobiety. Piszc o lskich festiwalach jazzowych, nie sposb nie wspomnie o Bielsku-Biaej, gdzie prcz pojedynczych koncertw wiatowych gwiazd co roku odbywaj si dwa due


26

festiwale: Zadymka Jazzowa i Jazzowa Jesie. Pierwsza istnieje od 1989 r., druga od 2003 r. Ale to organizator Jesieni odpowiedzialny jest za to, e gwiazdy jazzu odwiedzay miasto zanim jeszcze powstaa Zadymka. To Wadysaw Szczotka, dyrektor Bielskiego Centrum Kultury. Dziki niemu w kociele w. Maksymiliana Kolbe w bielskich Aleksandrowicach gray takie tuzy wiatowej muzyki jazzowej jak Wynton Marsalis, Joe Henderson, Jan Garbarek, Paco De Lucia, Al Di Meola, Jean-Luc Ponty, John Scofield, Manhattan Transfer, Candy Dulfer czy Joe Zawinul. Nie raz zdarzao si, e byy to jedyne koncerty w naszym kraju przyjedali ludzie z caej Polski, ale te z Czech i Sowacji. W 2003 r. Szczotka wymyli festiwal Jazzowa Jesie, o dyrekcj artystyczn proszc najbardziej obecnie znanego na wiecie polskiego jazzmana, Tomasza Stak. Nazwisko trbacza z miejsca zapewnio imprezie wysok rang, podobnie jak nazwiska muzykw, ktrych Stako zaprosi do wsplnego grania. Byli to gwnie twrcy z krgu prestiowej wytwrni ECM, dla ktrej nagrywa te Stako i klasycy gatunku: Chick Corea, John Scofield, Ornette Coleman i inni. Bielska Zadymka Jazzowa (od kilku lat z nadtytuem Lotos Jazz Festiwal) swoj obecn rang wypracowywaa z roku na rok. Najpierw odbywaa si w niewielkim teatrze Banialuka, potem w duo bardziej prestiowych wntrzach Teatru Polskiego. Te pochwali si moe duymi nazwiskami: Wayne Shorter, McCoy Tyner, Hank Jones, Joe Lovano, Dee Dee Bridgewater. Dyrektorem festiwalu jest Jerzy Batycki, bielski aktor i reyser teatralny. Zadymka to jeden z niewielu festiwali jazzowych, ktre skutecznie promuj modych artystw (zwycizcy konkursu nagrywaj pyty doczane potem do Jazz Forum). Dziki tym dwm imprezom Bielsko jest dzi znaczcym punktem na jazzowej mapie Polski. Sdzc po ich szybkim rozwoju, obie najlepszy czas maj dopiero przed sob. A na rywalizacji midzy nimi najbardziej korzystaj fani jazzu. Gliwice te mog pochwali si dwoma festiwalami. Jazz Sessions to renomowany lski festiwal muzyki improwizowanej organizowany od 1993 r. w Teatrze Muzycznym. Przez lata odbywa si w edycjach trzydniowych, od niedawna trwa tylko jeden dzie. Grali ju na nim najwiksi polscy jazzmani i wiatowe gwiazdy, jak James Blood Ulmer, Randy Brecker, Billy Harper czy Buster Williams. Letni festiwal Jazz w Ruinach po raz pierwszy zosta zorganizowany w Ruinach Teatru Miejskiego w Gliwicach w sierpniu 2004 r. Co roku odbywa si w wakacyjne weekendy, graj zespoy z Polski i zagranicy.


27

W Czstochowie od 2002 r. Hot Jazz Spring, a od 2008 r. Jazz Spring Czstochowa. W orach od 2006 r. odbywa si Easy Jazz Festival, ktrego dyrektorem artystycznym jest Lothar Dziwoki. Katowice to przede wszystkim Jazz Raz Po Raz i JaZZ i okolice. Najciekawsz ide i najwikszy potencja oddziaywania mia jednak JAZ Festiwal Muzyki Improwizowanej. Organizatorzy prbowali uwiadomi ludziom, e lsk jest jedn wielk aglomeracj, a nie przypadkow zbieranin maych, dbajcych tylko o wasne interesy miast i miecinek. Wanie jako jedno widz nas przecie przybysze z zewntrz, tylko my wci nie potrafimy wyzby si lokalnych uprzedze. Organizatorzy festiwalu (Jazzowa Asocjacja Zabrze) pragnli dokona pojednania wanie na gruncie kultury. Na pocztku robili imprez tylko w swoim rodzinnym miecie potem do Zabrza doczyy Bytom, Katowice, Ruda lska, witochowice, Tarnowskie Gry i Czstochowa. Po latach festiwal wrci jednak do rodzinnego miasta. W 2009 r. wszystkie koncerty 15. edycji JAZ Festiwalu odbyy si w Zabrzu. Z tym miastem zwizany jest te mini festiwal muzyki alternatywnej LunaPaleta. Instytucja Kultury Ars Cameralis Silesiae Superioris zajmuje si promocj najwartociowszych lskich artystw poza granicami Polski, tworzc tym samym now, alternatywn wizj lska ziemi magicznej, penej wielokulturowych zjawisk. Gwnym obszarem dziaalnoci instytucji jest coroczna organizacja Grnolskiego Festiwalu Sztuki Kameralnej Ars Cameralis Silesiae Superioris, ktry odbywa si zawsze w listopadzie, stanowic prezentacj najbardziej fascynujcych zjawisk w sztuce. Jak podkrelaj organizatorzy: Wielkie uznane gwiazdy jak rwnie te nowe, dopiero co wschodzce, raz w roku zadziwiaj publiczno w wielu miastach wojewdztwa lskiego. Kada kolejna festiwalowa edycja to czas na spotkanie z czym niezwykym, ze sztuk wobec ktrej nikt nie moe pozosta obojtnym. W dotychczasowych edycjach na festiwalu gray m.in. grupy: Low, Yo La Tengo, Mercury Rev, Kronos Quartet, Madredeus oraz John Zorn, Bill Frisell i Salif Keita. Winter Reggae to najstarszy i najwikszy festiwal reggae na lsku i jeden z najstarszych w caym kraju jego korzenie sigaj 1985 r. Od pocztku zwizany jest z Gliwicami, cho odbyy si te edycje w Katowicach i Chorzowie. Wystpuj tam muzycy znani, majcy status gwiazd oraz tacy, ktrzy dopiero stawiaj pierwsze muzyczne kroki. Najwaniejsze lskie festiwale muzyki folkowej to Sari w orach (od 1987 r.), Festiwal Muzyki Celtyckiej Zamek w Bdzinie i World Fusion Music Festival w Sosnowcu (od 2008 r.). Najbardziej reprezentatywne obiekty, w ktrych organizowane s imprezy muzyczne to na lsku


28

katowicki Spodek, chorzowski Stadion lski i zabrzaski Dom Muzyki i Taca. Kiedy pierwszoplanowe w skali kraju, dzi, m.in. z powodu dugotrwaych remontw, a take nowych obiektw powstajcych w caym kraju, ich znaczenie maleje. Wrd klubw muzycznych na wyrnienie zasuguj katowickie Mega Club (istnieje od 1993 r., wczeniej jako Pod Rur), Jazz Club Hipnoza (jeden z najlepszych klubw jazzowych w caym kraju), chorzowska Leniczwka (kultowy klub i miejsce nagrania wielu legendarnych dzi pyt), Orodek Kultury Andaluzja w Piekarach lskich (wydawca pyt kompilacyjnych z utworami artystw, ktrzy w nim koncertowali) i Kloster Pub w Tychach. Wydawnictwa W woj. lskim powstao kilka wanych i wpywowych wydawnictw muzycznych. Najstarsze, najwiksze i najwaniejsze to Metal Mind Productions. Dziaa w Katowicach od 1987 roku. W tym czasie sprzedaa ponad 10 milionw pyt. Specjalizuje si w gatunku muzyki metalowej i rockowej (rwnie koncerty DVD, m.in. cykl wystpw gwiazd prog-rocka w katowickim Teatrze lskim), ale jej najwikszym sukcesem komercyjnym byy pyty Arki Noego, dziecicej grupy wykonujcej piosenki o tematyce religijnej (zesp zdoby m.in. sze Fryderykw, wygra Top Trendy, sprzeda ponad 6 milionw pyt, a jego piosenki przetumaczono i wydano m.in. w Niemczech, Szwecji i Peru). W ostatnich latach wyspecjalizowaa si w antologiach (wielopytowe zestawy, czsto kompletne dyskografie, m.in. SBB, Irka Dudka, TSA, Johna Portera, Tadeusza Nalepy, Exodus) i reedycjach. Zawsze bylimy zorientowani na bardziej ekstremalne formy rocka, metal i muzyk progresywn. Teraz nie rezygnujemy z muzyki metalowej, ale chcemy poszerza nasz katalog. Nakady reedycji s rne. Globalnie to dziaalno opacalna. Ale wiadomo, e sprzeda tysica pyt jednego zespou potrwa dwa lata, a trzy tysice innego mona sprzeda w sze miesicy. Najwiksze zainteresowanie jest w chwili premiery. T dziaalno traktuj jako budowanie katalogu: kada firma powinna go mie wyjania Dziubiski. Firma dystrybuuje te pyty zagranicznych wydawnictw muzycznych, m.in. Roadrunner Records. Jest te wydawc najstarszego w Polsce czasopisma o muzyce metalowej, Metal Hammer. Jako agencja koncertowa MMP organizuje co roku Metalmani. Zorganizowaa w sumie ponad tysic koncertw w Polsce, w tym przeomowy dla polskiego rynku koncertowego Monsters of rock na Stadionie lskim w 1991 (gwiazd bya grupa AC/DC).Zrealizowano ze rodkw Samorzdu Wojewdztwa lskiego Zrealizowano ze rodkw Narodowego Centrum Kultury

29

Najbardziej skandalicznym przedsiwziciem MMP okaza si koncert norweskiego zespou metalowego Gorgoroth, ktry firma nagraa w 2004 r. w krakowskim studiu TVP. Podczas koncertu na scenie wisiay nagie kobiety na krzyach, a w scenografii wykorzystano m.in. symbole satanistyczne, szcztki zwierzt i sztuczn krew. Prokuratura zarzucia Tomaszowi Dziubiskiemu, prezesowi firmy Metal Mind Productions, e podj si realizacji koncertu, wiedzc, i proponowana przez czonkw zespou Gorgoroth scenografia zawiera treci satanistyczne i obraajce krzy jako przedmiot czci chrzecijan. W 2007 r. Sd Rejonowy dla Krakowa Podgrza skaza Dziubiskiego na kar 10 tys. z grzywny oraz pokrycie kosztw i opat sdowych w wysokoci ponad 2 tys. z. W Moich Oczach, najwiksza w Polsce firma pytowa z muzyk reggae, istnieje od 1996 r. najpierw w Bytomiu, potem w Katowicach. Jej wacicielem jest Sawek Pakos. Ma na koncie znakomite premiery (m.in. Mental Revolution Indios Bravos), kompilacje (m.in. Tribute To Kryzys, na ktrej utwory jednej z pierwszych formacji nowofalowych w Polsce zagray zespoy wspczesne: rockowe gwiazdy i muzycy alternatywni; oraz katalog polskiego wspczesnego reggae Far Away From Jamaica) i reedycje (caa dyskografia grupy Izrael). Wyda pyty najwaniejszych polskich zespow reggae, a take gwiazd ze wiata, jak Mad Professor, Earl 16 i Rootsman. Wydarzeniem byy wydane przez niego archiwalne nagrania legendarnych grup polskiej alternatywy lat 80., jak Siekiera, Made In Poland i Mikrofony Kaniony rwnie na pytach winylowych. Nakadem gliwickiego wydawnictwa Zima w 2004 r. ukazaa si Encyklopedia Polskiego Reggae Jarosawa Hejenkowskiego (autor jest te redaktorem naczelnym jedynego w Polsce pisma o reggae Free Colours wydaje je ta sam firma). Jej drugie wydanie, zatytuowane Encyklopedia Polskiego Reggae i Ska (wspautorem jest ukasz Jarosiski) z 2009 r. liczy ponad 600 stron (zajmuje je ponad 600 hase oraz ok. 3 tys. zdj i grafik). To pozycja wana i obowizkowa dla kadego, kto chce zna histori polskiej muzyki. I wyjtkowa, bo mao ktra wspczesna encyklopedia zawiera informacje, ktrych nie sposb znale w Internecie. Zima wydaje te pyty z polsk muzyk punk i reggae, zarwno debiutantw, jak i legendy gatunku (m.in. mier Kliniczna, Basstion, Gedeon Jerubbaal). lski kwartalnik Twj Blues powsta w 2000 r. Pismo ludzi bluesa (taki nosi podtytu) dostarcza fanom tej muzyki najwaniejszych informacji z kraju i ze wiata. To jedyny oglnopolski magazyn powicony w caoci muzyce bluesowej. Od pocztku redakto-


30

rem naczelnym Twojego bluesa jest Andrzej Matysik, znany dziennikarz muzyczny (od kilku lat take szef chorzowskiej Agencji Koncertowo-Wydawniczej Delta, wydawcy pisma i organizatora koncertw bluesowych). Od pierwszego numeru wsppracuj z nim krajowi znawcy gatunku, m.in. Wiesaw A. Chmielewski, Ryszard Gloger, Piotr Gwizdaa i Mariusz Szalbierz. Wrd fotoreporterw wspierajcymi pismo s takie sawy jak Marek A. Karewicz czy Amerykanin Paul Natkin. Autorem loga i oprawy plastycznej pisma jest prof. Roman Kalarus. Pismo ma wiernych czytelnikw nie tylko w kraju, ale te na Sowacji, w Czechach, Niemczech, Anglii, Holandii, Kanadzie, USA a nawet na Wyspach Kanaryjskich. Od kilku lat Twj Blues prowadzi ankiet Blues Top, co rok podsumowujc najwiksze wydarzenia w tym gatunku muzyki (czytelnicy typuj swoich faworytw w kategoriach wokalnych, instrumentalnych i zespoowych). Tradycyjnie ogoszeniu wynikw ankiety towarzyszy koncert Gala Blues Top w chorzowskim Teatrze Rozrywki. Wojtek Kucharczyk to ceniony muzyk i plastyk. Twrca grupy Mor Drammaz przez lata prowadzi te firm Mik. Musik, w ktrej wydawa pyty swoich projektw oraz zaprzyjanionych artystw z krgu awangardy elektronicznej i elektroakustycznej niektre wycznie w Internecie. Sam uznawany jest za pioniera nowej lskiej elektroniki. Zapraszany by ju na najwaniejsze europejskie i wiatowe festiwale nowej muzyki elektronicznej (m.in. w Niemczech, Francji, Hiszpanii i Stanach Zjednoczonych) i znakomicie tam przyjmowany. Mimo to w kraju wci pozostaje znany tylko wtajemniczonym fanom. Jego pyty wydawane s te na Zachodzie, on sam wsppracuje z uznanymi muzykami z caego wiata potwierdzajc, e muzyka jest jzykiem uniwersalnym. Jeden z jego ostatnich projektw nazywa si The Complainer (Narzekacz). Ale on nie narzeka, tylko robi swoje. Wci tworzy now muzyk. Coraz lepsz. W 2008 r. Kucharczyk ogosi, e jego wytwrnia Mik. Musik wycofuje si z dziaalnoci wydawniczej. Przez ostatnie 10 lat nakadem Mik. Musik ukazao si prawie 50 pyt: byy to zarwno wydawnictwa oficjalne, jak CD i MP3. Wikszo tytuw oscylowaa wok nowej elektroniki, wiele z nich odnioso artystyczny sukces w kraju i za granic (m.in. Asi Mina, 8Rolek, Deuce, Mor Drammaz, The Complainer). Teraz Kucharczyk chce powici si tworzeniu wasnej muzyki. Jego ostatni pyt Power Joy Happiness Fame! wydaa w 2008 r. ceniona firma pytowa Mystic (m.in. wydawca pyt Czesaw piewa, Gaby Kulki i Behemotha). Gocinnie pojawili si na niej: orkiestra Aukso i Artur Rojek.


31

Gigant Records znana jest gwnie jako wydawca pyt Paktofoniki. To by jej najwikszy sukces, ale w katalogu ma jeszcze kilkanacie innych pyt i zespow, najczciej powizanych z hip-hopem (m.in. czstochowskie Ego, Lari Fari i Godziny Szczytu, katowicki Mustafarai i kompilacja Usta Miasta Kast). Gustaw Szepke, szef firmy, wyda te pyt swojej grupy Polandia, czcej folk, reggae i rock. Zespow i artystw tworzcych muzyk, podobnie jak organizatorw, wydawcw i miejsc koncertowych, w wojewdztwie lskim jest mnstwo. Powyej wymieniem tylko tych, ktrych twrczo miaa wpyw na scen oglnopolsk.

Wszystkie cytaty pochodz z wywiadw, ktre przeprowadziem z artystami w latach 20002010, na potrzeby Gazety Wyborczej, Jazz Forum, Prime, Rock Radia i TVP.


32

Documents

Muzyka popularna– M. Babko.pdf