Monetarna ekonomija skripta.doc

8/18/2019 Monetarna ekonomija skripta.doc

http://slidepdf.com/reader/full/monetarna-ekonomija-skriptadoc 1/167

MONETARNA EKONOMIJA

(Skripta)

Beograd, 2009. godina



SADRŽAJ

UVOD............................................................................................................................11. SAVREMENI NOVAC - TEORIJS E OSNOVE.....................................................!

1.1. ara"#eri$#i"e i gene%a $a&re'enog no&(a.........................................................!1.2. Ra%&o)ne *a%e no&(a............................................................................................+1.!. S e(i*i no$#i a irnog no&(a..............................................................................

2. MONETARNE TEORIJE........................................................................................102.1. Ra%&o) 'one#arne 'i$/i.....................................................................................102.2. &an#i#a#i&na #eori)a no&(a................................................................................112.!. ri#i"e "&an#i#a#i&ne #eori)e no&(a....................................................................1+2.+. Me#a/i$#i "a #eori)a no&(a.................................................................................12. . No'ina/i$#i "a #eori)a no&(a.............................................................................12. . Sa&re'ene 'one#a'e #eori)e............................................................................1

2. .1. Mone#ari$#i "a #eori)a.................................................................................1

2. .2. e)n%i)an$"a 'one#arna #eori)a..................................................................212. .!. o' /e"$na 'one#arna #eori)a...................................................................2!. NOV3ANA MASA I DRU4I MONETARNI A4RE4ATI....................................2

!.1. S#r5"#5ra no& ani6 $red$#a&a............................................................................2!.2. on(e (i)e no& ane 'a$e.................................................................................29

!.2.1. Teori)$"i "on(e #i no& ane 'a$e...............................................................!0!.2.2. E' iri)$"i "on(e #i no&(a..........................................................................!1!.2.!. O era#i&ni "on(e #i no& ane 'a$e............................................................ !!

!.!. To"o&i "reiran)a no& ane 'a$e.........................................................................!!.+. Endogeni i/i eg%ogeni "ara"#er no& ane 'a$e..................................................!!. . S#r5"#5ra i dina'i"a no& ane 'a$e..................................................................+0!. . 7ri'arni no&a(..................................................................................................+2!. . Mone#arni '5/#i /i"a#or....................................................................................++

+. ANA8I A TRA:NJE NOVCA...............................................................................++.1. 7o)a' agrega#ne #ra;n)e no&(a..........................................................................++.2. <a"#ori agrega#ne #ra;n)e no&(a........................................................................+

+.2.1. <a"#ori #ra;n)e de o%i#a o &i=en)5............................................................++.2.2. <a"#ori #ra;n)e go#o&og no&(a.................................................................... 1

+.!. Mo#i&i dr;an)a no&(a......................................................................................... 2+.+. Br%ina o #i(a)a no&(a........................................................................................ !

. NOVAC I 7RIVREDNI RA VOJ............................................................................1. U/oga no&(a 5 ri&redno' ra%&o)5....................................................................2. E"ono'$"a i 'one#arna ra&no#e;a................................................................... 0.!. In*/a(i)a.............................................................................................................. 2

.!.1. 7o)a&a i o)a' in*/a(i)e.............................................................................. 2

.!.2. Vr$#e in*/a(i)e............................................................................................. +

.!.!. Moderne 6i erin*/a(i)e...............................................................................

.!.+. U%ro(i in*/a(i)e...........................................................................................

.!. . Sa&re'ena $6&a#an)a o 5%ro(i'a in*/a(i)e................................................. 1

.!. . ri#i"e 5 5>ene #eori)i in*/a(i)e #ro?"o&a................................................... +

.!. . 7o$/edi(e in*/a(i)e.......................................................................................+. De re(i)a(i)a no&(a........................................................................................... 0

. . A re(i)a(i)a no&(a............................................................................................. 2. . on(e (i)e o &a/5#no) $#a@i/i%a(i)i.................................................................... !

i



. <INANSIJS I SISTEM............................................................................................1. 7o)a' i "ara"#eri$#i"e *inan$i)$"og $i$#e'a.......................................................2. Vr$#e *inan$i)$"i6 $i$#e'a.................................................................................. 9.!. Indi"a#ori ra%&i)eno$#i *inan$i)$"i6 $i$#e'a.......................................................92.+. <inan$i)$"i $i$#e'i %e'a/)a 5 #ran%i(i)i.............................................................9!

. MONETARNO- REDITNA 7O8ITI A..............................................................101.1. 7o)a', $adr;ina i 5/oga 'one#arno-"redi#ne o/i#i"e......................................101.2. Ci/)e&i i %ada(i 'one#arno-"redi#ne o/i#i"e...................................................102.!. S#&aran)e i oni?#a&an)e no&(a........................................................................10+.+. 7o/a%ne re# o$#a&"e e*i"a$ne 'one#arne o/i#i"e.........................................10. . 7o)a' i o$no&na o@e/e;)a (en#ra/ne @an"e......................................................10. . <5n"(i)e (en#ra/ne @an"e.................................................................................110. . O era#i&ni 'e#odi i in$#r5'en#i (en#ra/ne @an"e............................................112. . O@e/e;)a Narodne @an"e Sr@i)e.......................................................................11.9. na a) 'one#arne "on#ro/e 5 o$#&aren)5 'one#arne o/i#i"e..........................119

. 7OS8OVNE BAN E............................................................................................122.1. 7o)a' i *a"#ori "redi#nog o#en(i)a o$/o&ne @an"e.......................................122.2. Vr$#e "redi#nog o#en(i)a/a..............................................................................12+.!. 8i"&idno$# o$/o&ne @an"e..............................................................................12.+. redi#na '5/#i /i"a(i)a....................................................................................1!0

9. ME UNARODNE <INANSIJE............................................................................1!+9.1. ara"#eri$#i"e 'e=5narodnog *inan$i)$"og $i$#e'a........................................1!+9.2. <5n"(ioni$an)e no&(a 5 'e=5narodno' /a#no' ro'e#5............................1!9.!. 7/a#ni @i/an$.....................................................................................................1!99.+. De&i%no #r;i?#e.................................................................................................1+29. . De&i%ni "5r$e&i...............................................................................................1++

9. .1. Si$#e' *i"$ni6 de&i%ni6 "5r$e&a...............................................................1+9. .2. Si$#e' */e"$i@i/ni6 de&i%ni6 "5r$e&a........................................................1+9. .!. 7ro@/e' i%@ora ade"&a#nog re;i'a de&i%ni6 "5r$e&a..............................1+9

9. . on&er#i@i/no$# &a/5#a.....................................................................................1 !9. . Me=5narodne *inan$i)$"e in$#i#5(i)e................................................................1

A 8JU3NA RA MATRANJA..............................................................................1 08ITERATURA...........................................................................................................1 !

ii



UVOD

7o)a' 'one#arna e"ono'i)a 5 o#re@/)a&a $e da o%na i 5/og5 no&(a 5de#er'ini$an)5 #o"o&a ri&redne a"#i&no$#i. Mone#arn5 e"ono'i)5"ara"#eri?e 5#i(a) no&(a na ri&redna "re#an)a. O ?#e ri6&a>en $#a& )e dano&a( 'o;e da 5#i e na o$#a/a ri&redna "re#an)a. E"ono'i$#i "o)i $e @a&ei$#ra;i&an)e' 'one#arne e"ono'i)e 5 ra&o i #re@a da da)5 odgo&or na i#an)e "a"o i 5 "o)o) 'eri $e i$ o/)a&a 5#i(a) no&(a na ri&redna "re#an)a.Mone#arna #eori)a ro5 a&a ro(e$ "reiran)a 'one#arni6 agrega#a i

*a"#ora "o)i de#er'ini?5 #a) ro(e$, a o&a i#an)a i red$#a&/)a)5 )edan odna)%na a)ni)i6 red'e#a 'one#arne e"ono'i)e. reiran)e 'one#arni6*a"#ora, a re $&ega "reiran)e no& ane 'a$e de*ini$ane "ao %@ir go#o&ogno&(a 5 o #i(a)5 i de o%i#nog no&(a, 5$"o )e o&e%ano $a *or'5/i$an)e' i$ ro&o=en)e' 'era 'one#arne o/i#i"e.O&a) rad $"ri #a ra%'a#ra 'e6ani%a' *or'iran)a no& ane 'a$e 5 @an"ar$"o' $e"#or5, "o)i o@56&a#a d&a ni&oa, ?#o %na i da ored(en#ra/ne @an"e o$#o)i i $i$#e' o$/o&ni6 @ana"a. Ta"a& @an"ar$"i$i$#e' %a o$no&5 i'a ri$#5 /i"&idno$#i 'a"ro$i$#e'a o rin(i 5

ne o$rednog reg5/i$an)a e'i$i)e ri'arnog no&(a $a '5/#i /i"a#or$"i'e*e"#o' na *or'iran)e no& ane 'a$e. O&a"a& ri$#5 reg5/i$an)5e'i$ionog 'e6ani%'a na ni&o5 (en#ra/ne @an"e, &eo'a )e ogodan %a'one#arno reg5/i$an)e #r;i?ni6 ri&reda, 5% %na a)no ra%grani en)e*5n"(i)a i odgo&orno$#i (en#ra/ne @an"e i o$/o&ni6 @ana"a. To %na i da ro(e$ ro'ene "o/i ine no&(a 5 o #i(a)5 o@56&a#a ne $a'o ona?an)e'one#arni6 &/a$#i (en#ra/ne @an"e , &e> i ona?an)e o$/o&ni6 @ana"a io$#a/i6 *inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a, "ao i ne*inan$i)$"i6 ri&redni6 $5@)e"a#a.7od 5#i(a)e' no&(a na ri&redna "re#an)a odra%5'e&a $e ne $a'o 5#i(a)

na (ene, &e> i na #a"&a rea/na ri&redna "re#an)a "ao ?#o $5 in&$#i(i)e, o#ro?n)a, roi%&odn)a, %a o$/eno$# i dr.

1



Mone#arni *a"#ori o$#&ar5)5 odgo&ara)5>e e*e"#e 5"o/i"o $e "reira o#re@na "o/i ina no&(a, #e #a"o oni 5#i 5 na rea/ne #o"o&e re rod5"(i)e,5% 5$/o& da )e o$#o)e>a "o/i ina no&(a )edna"a #ra;n)i no&(a.Sadr;a) o&e $"ri #e o@56&a#a ro'ene no& ane 'a$e, "ao i o$no&nei%&ore ro'ene ri'arnog no&(a i 'one#arnog '5/#i /i"a#ora, "aoo$no&ni6 &ari)a@/i "o)i'a $e i%ra;a&a "o/i ina no&(a 5 o #i(a)5 i 5 "o)o)$5 'eri 'one#arne &/a$#i 5 'og5>no$#i da, ri'eno' odgo&ara)5>i6 'era'one#arne o/i#i"e, o$#&are /aniran5 $#o 5 'one#arnog ra$#a 5odre=eno' &re'en$"o' in#er&a/5.

na a)no )e 5"a%a#i na ne"o/i"o 'o'ena#a "o)i "ara"#eri?5 $/ede>e"a#egori)e od$#5 an)e o$#o)e>e "o/i ine no&(a od #ra;n)e no&(a, ?#o %a o$/edi(5 i'a #e;n)5 i%)edna a&an)a o&a d&a *eno'ena. a o$#&aren)eo&i6 rin(i a @i#no )e ra%/i"o&a#i $/ede>e ro(e$e ri@/i;a&an)a o$#o)e>"o/i ine no&(a #ra;n)i no&(a i ro(e$e ri@/i;a&an)a #ra;n)e no&(a o$#o)e>o) "o/i ini no&(a. 7r&i ro(e$i o@56&a#a)5 o"&ir "reiran)a no&(a.7re# o$#a&"a )e da $5 o&i ro(e$i in$#i#5(iona/no od "on#ro/o''one#arni6 &/a$#i, i da )e n)i6o&o ade"&a#no reg5/i$an)e ro@/e'e*i"a$no$#i 'one#arne o/i#i"e.

2



1. SAVREMENI NOVAC - TEORIJSKE OSNOVE

1.1. Karakteristike i ge e!a sa"re#e $g $"%a

Jedno od o$no&ni6 i na)di$"5#o&ani)i6 i#an)a 5 'one#arno) e"ono'i)i#o"o' &re'ena @i/o )e i#an)e rirode no&(a. S#oga i ne 5di $#a& o%na#og *ran(5$"og i$(a Deni%e#a da o$no&a na?e ne'o(i /e;i 5$/a@o' o%na&an)5 'one#arni6 *eno'ena . No&a( )e dr5?#&ena o)a&a &eo'a $#arog ore"/a na$#a/a na odred)eno'$#e en5 ra%&o)a /)5d$"og dr5?#&a. Mar"$ o@ra%/a;5(i na$#ana" i ra%&o)no&(a o/a%i od $#a&a da )e no&a( roi%&od $#i6i)$"og ra%&o)a dr5?#&aro@ne roi%&odn)e, 5% nag/a$a" da ara/e/no $a ra%&o)e' roi%&odni6$naga, ode/e rada i ra%'ene do/a%i do n)ego&og 5$a&r?a&an)a. 4/a&na#e$"o>a 5 ana/i%i no&(a $a&/adana )e i' $e $6&a#i n)ego&o ore"/o i%$a'e [email protected]

S5?#ina na#5ra/ne ra%'ene R 1-R 2 )e ra%'ena )edne ro@e %a dr5g5 ro@5. Nai'e, o&de do/a%i do $5 ro#$#a&/)an)a "ori$no$#i )ednog roi%&oda %adr5gi, "ada $e i $#&ara r&i o@/i" &redno$#i. U $&o)o) ana/i%i Mar"$ o&a)o@/i" &redno$#i na%i&a prost i slučajan.Mo;e'o ga ri"a%a#i i%ra%o' Gro@e A H ro@e B. U o&o' o@/i"5 &redno$#i na/a%i $e #a)na $&i6 o$#a/i6o@/i"a. O&de ro@e igra)5 ra%/i i#e 5/oge r&a ro@a i%ra;a&a $&o)5&redno$# 5 dr5go) ro@i, do" dr5ga ro@a $/5;i "ao $red$#&o %a i%ra;a&an)e&redno$#i r&e ro@e. 7r&a ro@a igra a"#i&n5 5/og5 i na/a%i $e 5 re/a#i&no'o@/i"5 &redno$#i, a dr5ga ro@a i'a a$i&n5 5/og5 i na/a%i $e 5 o@/i"5e"&i&a/en#a.Sa ra%&o)e' na#5ra/ne ri&rede i ra%'ene do/a%i do #oga da ne"a do@ra o in)5 &i?e da $e (ene, #e da $e ri'a)5 %a @i/o "o)i dr5gi roi%&od. Na#a) na(in $#&ara $e ro@a "o)a 'o;e 'eri#i 5 o#re@n5 &redno$# &i?e dr5gi6ro@a. Ta"o do/a%i do $#&aran)a potpunogi/i razvijenogo@/i"a &redno$#i,gde )e G ro@e A H ro@e B, ro@e C, V ro@e D. da"/e, &e/i"i @ro) ro@aigra 5/og5 e"&i&a/en#a, #a"o da 'o;e'o re(i da o&a) o@/i" &redno$#i ne red$#a&/)a &e/i"i na reda" 5 $'i$/5 ?iren)a i ra%&i)an)a ro(e$a ra%'ene roi%&oda, a/i $#&ara 5$/o&e %a re/a%a" na $/ede>i "&a/i#a#i&an $"o".To"o' &re'ena $&a"odne&na ra"$a o in)e da i%@a(5)e $a'o )edn5ro@5 %a "o)5 &/a$ni(i o$#a/i6 ro@a ;e/e da ra%'en)5)5 $&o)e roi%&ode. Na#a) na in &redno$# $&i6 o$#a/i6 ro@a o in)e da $e i%ra;a&a &redno?>5 )edne )edine ro@e, #a"o da ra%'en5 'o;e'o ri"a%a#i na $/ede(i na in Gro@e A, ro@e B, ro@e C H V ro@e D. U o&i' 5$/o&i'a ra%'ene*5n"(ioni?eopšti oblik vrednosti. Nai'e, ro@a D &r$i 5/og5 o ?#ege"&i&a/en#a "o)i' $e 'ere &redno$#i $&i6 o$#a/i6 ro@a. U 5/o%i o ?#eg

F ar/ Mar"$, a i#a/, I #o', 5/#5ra, Beograd, 19+ .

!



e"&i&a/en#a 'o;e da $e )a&i @i/o "o)a ro@a "r%no, $#o"a, /a#no, "o;a,'ed, $o .Onog 'o'en#a "ada 5/oga o ?#eg e"&i&a/en#a ri adne )edno) )edino)$ e(i*i no) ro@i, onda #a ro@a o in)e da *5n"(ioni?e "ao no&a(. Onado@i)a $ e(i*i n5 dr5?#&en5 *5n"(i)5, a $#oga i dr5?#&eni 'ono o/, da 5o"&ir5 ro@nog $&e#a igra 5/og5 o ?#eg e"&i&a/en#a.F O$&a)an)e' o&og'ono o/a o ?#eg e"&i&a/en#a od $#rane )edne odre=ene ro@e-%/a#a, do@i/i$'o no&i o@/i" &redno$#i -novčani oblik vrednosti.U o#re@na &redno$#%/a#a re%5/#a# )e odre=enog "on"re#nog rada 5#ro?enog %a n)ego&5 roi%&odn)5. U o&i' 5$/o&i'a "on"re#an rad o$#a)e o@/i" "o)i' $e 'erin)ego&a $5 ro#no$#, #). a $#ra"#ni /)5d$"i rad.Mar"$o&a e&o/5(i)a o@/i"a ro'e#ne &redno$#i, od ro$#og, re"o o# 5nog i o ?#eg do no& anog o@/i"a &redno$#i 5 o$no&i red$#a&/)agene%5 no&(a. Ti'e )e #re@a/a da o# adne %agone#"a no&(a , 'ed)5#i',ona )e i dana$ ri$5#na i ni?#a ni)e 'an)e a"#5e/na.

1.&. Ra!"$' e a!e $"%a

Sa' na%i& no&(a o#i e od /a#in$"e re i pecunia ?#o %na i @oga#$#&o i/ino&a(, 'ada "oren re i o#i e od re i pecus ?#o %na i $#o"a. I %ai$#a, 5 ri'i#i&ni' %a)edni(a'a $#o ar$"i6 naroda $#o"a $e 5 o#re@/)a&a/a "ao$red$#&o ra%'ene. Med)5#i', $a ra%&o)e' r5dar$#&a 5&ide/o $e da $5'e#a/i &eo'a ogodni da $/5;e "ao $red$#&o ra%'ene. U o e#"5 $5"ori?>eni "o'adi g&o;d)a i @a"ra, a "a$ni)e %/a#o i $re@ro. 7re'ai$#ori)$"i' %a i$i'a @a"ar, $re@ro i %/a#o 5 o#re@/)a&ani $5 "ao $red$#&ora%'ene $"oro +.000 godina.Tri $5 "/)5 ne *a%e 5 ra%&o)5 no&(a "ro% i$#ori)5a Metalni novac Na)$#ari)i na in /a>an)a 'e#a/ni' no&(e' na%i&a $e en$a#orno /a>an)e.Sa$#o)ao $e 5 #o'e ?#o $5 $a'i 'e#a/i @i/i no&a(, a $e ri/i"o'$&a"og /a(an)a 'ora/a 'eri#i "o/i ina do#i nog 'e#a/a. No& ane )edini(e do@i)a/e $5 i'ena na o$no&5 na%i&a #e;in$"i6 )edini(a. Ta"o $5 5 ro'e#5 *5n"(ioni$a/e *5n#a + !, 92 gr , r5@/)a, #a/ir, i#d. O&a"a& na in /a>an)a 5 ra"$i )e i%a%i&ao @ro)ne ro@/e'e ri/i"o' $&a"og /a an)a'ora/o $e &r?i#i 'eren)e 'e#a/a, 5#&rd)i&an)e n)ego&e *ino(e, i#d., #a"o da$e o in)5 )a&/)a#i "o'adi 'e#a/a na "o)i'a $5 @i/i 5#i$n5#i ;igo&i, "o)i $5garan#o&a/i #e;in5 i "&a/i#e# 'e#a/a.

ada )e 5 i#an)5 %/a#ni no&a( 5 ra"$i $e )a&/)a)5 d&a #i a *ino>e.<ran(5$"i #i *ino>e "o)i %na i 900 1000 de/o&a %/a#a i 100 1000 de/o&a

F ar/ Mar"$, a i#a/, o . (i#.

+



@a"ra, i eng/e$"i #i *ino>e "o)i $adr;i 11 12 %/a#a i 1 12 @a"ra. O&a) o$/edn)i #i *ino>e o%na# )e "ao 22-"ara#no %/a#o a "ori$#i $e 5 Eng/e$"o)i T5r$"o).O&a"a& no&a( )e 'nogo &i?e odgo&arao o#re@a'a ro@nog ro'e#a.Med)5#i', $&a"odn&na 5 o#re@a no&(a do&odi/a )e do #oga da $e'a#eri)a/na $5 $#an(a-%/a#o $&e &i?e #ro?i/o 6a@an)e' no&(a, #a"o dao%na ena i *a"#i ia "o/i ina %/a#a ni$5 @i/e i$#e. I$#o&re'eno $a o&o' o)a&o' na$#a)e i "ri&o#&oren)e no&(a. S5?#ina "ri&o#&oren)a og/eda $e 5$'an)en)5 "o/i ine /e'eni#og 'e#a/a 5 no& ano) )edini(i. Na o&a) na in&/adari $5 do/a%i/i do &anredni6 ri6oda i% "o)i6 $5 *inan$ira/i ra#ne o6ode i /5"$5%n5 o#ro?n)5 na d&or5. ri&o#&oren)e )e $#ara o)a&a "o)a$e )a&i/a )o? +0.g. .n.e., "ada )e 7o/i"ra# od&a/io S ar#an(i'a /a#i&?ii' /a;ni' no&(e'.

Na o&a) na in $e no& ana )edini(a o e/a o$a'o$#a/)i&a#i od no& ane'a#eri)e. U ro'e#5 )e *5ngira/a *5n#a i/i r5@/)a "ao $red$#&o ra%'ene, ani)e ro&era&ana &i?e n)ena $#&arna $adr;ina. Ta"o $e od en$a#ornog re?/o na n5'eri "o /a>an)e, "ada do/a%i do od&a)an)a no& ane )edini(eod no& ane $5 $#an(e. Mar"$ na&odi #ri ra%/oga "o)i $5 do&e/i do #oga, da$e no& ana i'ena 'e#a/ni6 #e;ina o$#e eno od&a)a)5 od r&o@i#ni6n)i6o&i6 #e;in$"i6 i'ena.F

7r&o, 5&o=en)e $#ranog no&(a "od 'an)e ra%&i)eni6 naroda, i)a $5 $ei'ena ra%/i"o&a/a od do'a>i6 i'ena %a #e;in5.Dr5go, 5 #o"5 ra%&o)a /e'eni#i)i 'e#a/ o#i$"5)e 'an)e /e'eni#e 'e#a/ei% *5n"(i)e no&(a, #a"o $re@ro o#i$"5)e @a"ar, a %a/#o #i$"5)e [email protected]"o i'a'o da )e *5n#a @i/a i'e %a $#&arn5 *5n#5 $re@ra 1 *5n#a H+ !, 92 gr , a "a"o )e %/a#o o#i$n5/o $re@ro "ao 'er5 &redno$#i i "a"o $e'en)a/o 5 odno$5 1 1 , #o )e $ada )edna e#nae$#ina *5n#e %/a#a igra/a5/og5 *5n#e $re@ra i %adr;a/a i'e *5n#e "ao no& ano i'e, ia"o )e #e;in$"i @i/a e#nae$#i de *5n#e.Tre>e, 5 i$#ori)i $e &r?i/o "ri&o#&oren)e no&(a od $#rane &/adara, #a"o da $e$#a/no $'an)i&a/a $#&arna $adr;ina i "o/i ina /e'eni#og 'e#a/a 5no& ano) )edini(i, ia"o )e no'ina/no #a no& ana )edini(a *5ngira/a "ao da$adr;i on5 "o/i in5 %/a#a i/i $re@ra "o/i"o )e @i/o na n)o) o%na eno.

@ Novčanice

S&a"odne&na 5 o#re@a "o&anog no&(a i da/)i ra%&o) ro(e$a ra%'ene,do&e/i $5 do #oga da $e )a&io i#a& ni% ro@/e'a i o"o "o&an)a no&(a i 5&e%i $a n)ego&o' 5 o#re@o'. Ta"o $5 $e o)a&i/i ro@/e'i 5 &e%i $a

"o&an)e' $i#ni6 "o'ada no&(a, "ao i 5 &e%i $a "o&an)e' "r5 ni)i6F ar/ Mar"$, a i#a/, o . (i#.



i%no$a. a#i', $a ra%&o)e' #rgo&ine o)a&/)5)e $e ro@/e' reno$ago#o&og no&(a i% )ednog 'e$#a 5 dr5go, "ao ?#o )e 'og5 no$# /)a "e,ra%@o)ni?#&a na dr5'o&i'a, i#d. Ta"od)e, 5 o#re@a no&(a %na i/a )en)ego&o 6a@an)e. I% #i6 ra%/oga o)a&i/e $5 $e o@&e%ni(e "o)e $5 g/a$i/e na

i%no$e go#o&og no&(a i "o)e $5 od'a6 'og/e da $e %a'ene %a go#o&no&a(, i #o 5 ono' i%no$5 na "o)i )e g/a$i/a o@&e%ni(a.7o e#a" i%da&an)a no& ani(a na/a%i'o 5 ra"$i 8ondon$"i6 %/a#ara, "o)i$5 5;i&a/i &e/i"o o&eren)e )a&no$#i. od n)i6 $5 o)edin(i o/aga/i go#o&no&a( i od n)i6 do@i)a/i ri%nani(e na o/o;ene $5'e. O&e o#&rde da&a/e$5 ra&o n)i6o&o' i'ao(5 da od %/a#ara odign5 i%no$ na "o)i )e ri%nani(a g/a$i/a. O&e ri%nani(e 5 i$#ori)i $5 o%na#e od i'eno'(er#i*i"a#i. One $5 $e ri'a/e 5 ro'e#5 "ao $red$#&o /a>an)a, @i/e $5&eo'a ode$ne 5 #e6ni "o' $'i$/5 /a>an)a, a $5 o e/e rado da $e

ri'a)5 5'e$#o go#o&og, "o&anog no&(a. Trgo&a( "ada @i o/a%io na 5#,de ono&ao )e "od %/a#ara i%&e$n5 $5'5 no&(a 5 $&o)o) &a/5#i, a o&a) @i'5 dao 5 5#ni(5 na $&og "o/eg5 da '5 o&a) i$ /a#i odgo&ara)5>5&redno$# 5 #a'o?n)o) &a/5#i. Te 'eni(e $5 %/a#ari 'e=5$o@no re@i)a/i 5#e' ne"e &r$#e "/iringa. Ta"o $5 $e 5 GVI &e"5 ra%&i/e ri&a#ne @an"ar$"e "5>e, "ao ?#o $5 Medi i, 7er5(i i "a$ni)e Ro#?i/di.F

U no&i)o) 'one#arno) i$#ori)i o&e o@&e%ni(e o%na#e $5 od na%i&o' gold certlfjcates-zlatni(er#i*i"a#i, "o)e )e i%da&a/o Mini$#ar$#&o *inan$i)a SAD-a $&a"o' ono' "o o/o;i odre=en5 "o/i in5 %/a#ni"a. S&e &i?e $e ri/i"o' /a>an)a 5 o#re@/)a&a)5 o&e o#&rde 5'e$#o "o&anog no&(a, a/i$e $&e 'an)e &ra>a)5 de o%i#ar5 radi odi%an)a go#o&og no&(a, #a"o da )e"o&ani no&a( $&e &i?e /e;ao 5 "a$a'a %/a#ara, a oni $5 %a #o 5&an)eno&(a na /a>i&a/i i%&e$n5 na"nad5. 7ra"$a )e o"a%a/a da )e #o do$#anera(iona/no i %a de o%i#ara i %a de onen#a. /a#ari $5 o ig/edno 'og/io&e o#&rde-(er#i*i"a#e i%da&a#i i re"o i%no$a o/o;enog no&(a, )er $55&ide/i da na)&e(i deo de ono&anog no&(a /e;i 5 n)i6o&i' "a$a'anei$"ori?>en. a#o $5 o e/i da i%da)5 o#&rde i oni'a "o)i ni$5 o/o;i/igo#o& no&a( 5 de o%i#, a/i $5 i' %a #o na /a>i&a/i i%&e$#an ro(ena# od

&redno$#i o#&rde. /a#ari $5 $ada i'a/i ra 5na da oni'a "o)i de on5)5go#o& no&a( /a(a)5 i%&e$n5 "a'a#5, )er $5 od oni6 "o)i'a $5 i%da&a/i o#&rde @e% de ono&anog no&(a na /a(i&a/i "a'a#5. Me=5#i', $ada na o#&rda'a ni)e &i?e $#a)a/o da )e %/a#ar ri'io odre=eni i%no$ go#o&ogno&(a, &e> #e"$# "o)i )e o# ri/i"e g/a$io o&a"o Dono$io(5 o&e o#&rdei$ /a#i(5 20 *5n#i 5 "o&ano' %/a#5 . Ta"o $e do?/o do )ednog no&og"&/ai#e#a, o#&rda )e $ada o$#a/a o@&e%ni(a, a od (er#i*i"a#a $5 o$#a/e @an"no#e. 7re'a #o'e, 5 ro'e#5 *5n"(ioni?5 ored go#o&og no&(a i(er#i*i"a#a i @an"ano#e, "ao $5roga#i no&(a. @og in)eni(e da i%da&an)e

@an"no#a %na i $#&aran)e no&i6 o@/i"a no&(a, dr;a&a )e $&e &i?eF Mi/o? V5 "o&i>, Ban"ar$#&o, Na5 na "n)iga, Beograd 19 .



o"a%i&a/a in#ere$o&an)e %a o&a) o$ao, #a"o da )e i%da&an)e @an"no# od&rgn5#o reg5/i$an)5 od $#rane dr;a&e. 7o)a&i/e $5 $e #%&. 7ri&i/ego&ane @an"e,a #o $5 one @an"e "o)e $5 @i/e o&/a?>ene od $#rane dr;a&e da 'og5i%da&a#i @an"no#e. a$ni)e )e dr;a&a o&5 ri&i/egi)5 i o&o ra&o rene/a

na )edn5 @an"5, i'e )e $#&orena e'i$iona, no& ani na i/i (en#ra/na @an"a.7r&e @an"e o)a&i/e $5 $e 5 I#a/i)i, i)e $5 dr;a&i(e o$#a/e (en#ri #ada?n)e'ed)5narodne #rgo&ine. 7r&a @an"a o%na#a 5 i$#ori)i @an"ar$#&a )e$#e

a%a di San# or=o 5 eno&i, "o)a )e o$no&ana 1+0 . godine, "a$ni)e $5$/i ne @an"e o$no&ane 5 Mar$e/)5, Vene(i)i, Ka'@5rg5 i Nirn@erg5.( Žiralni novac Na$#ana" ;ira/nog de o%i#nog, $"ri #5ra/nog no&(a i'a $/i n5 gene%5

"ao i o)a&a @an"no#a. Nai'e, @an"ari $5 ri'a/i na 5&an)e @an"no#e ana o$n&5 n)i6 $5 odo@ra&a/i odred)ene i%no$e $&o)i' "/i)en#i'a 5 @an ini' "n)iga'a. Ban"e $5 5 $#&ari ored *5n"(i)e /a#nog ro'e#a, o e/e da &r;e @/aga)ni "5 $/5;@5 %a ra 5n $&o)i6 '5?#eri)a, )er $5 i' nara 5ni'a odo@ra&a/e $&e i%no$e ri'e/)ene 5 n)i6o&5 "ori$#, a $&e i$ /a#e$5 "n)i;i/e na #ere# ra 5na "/i)en#a. 4o#o&ina $e &r/o re#"o 5 o#re@/)a&a/a, )er $5 $e i$ /a#e i 5 /a#e o@i no &r?i/e i%'ed)5 /i(a "o)a $5 i'a/a $&o)era 5ne "od @ana"a, #a"o da $e $a'o re"n)i;a&a/o $a ra 5na na ra 5n.Ta"o )e na)&e>i deo o/o;ene go#o&ine "od @an"e /e;ao godina'anei$"ori$ en.Ban"ari'a )e o$#a/o )a$no da )edan deo go#o&ine 'og5 o%a)'/)i&a#i idr5gi' %a)'o#ra;io(i'a, "o)i6 )e 5&e" @i/o do&o/)no. a)'o&e $5odo@ra&a/i o@i no oni' /i(i'a "o)a $5 $e @a&i/a #rgo&ino' i/i "o)a $5i'a/a ne"e radioni(e. O&a "ra#"oro na no& ana o#ra;i&an)a "o)a @an"a$#&ara 5 $&o)i' o$/o&ni' "n)iga'a re'a $a'o) $e@i 5#e'odo@ra&an)a "redi#a "o'i#en#i'a red$#a&a/)a)5 ;ira/ni no&a(.Odo@ra&an)e "redi#a i $#&aran)e o@a&e%a od $#rane @an"e re'a $a'o)$e@i ni)e @i/o neograni eno, )er )e )edan deo #a"o $#&orenog no&(a 'orao

@i#i o"ri&en 5 &id5 go#o&ine 5 @an ini' "a$a'a. Ban"e $5 'ora/e &odi#ira 5na da )edan deo ;ira/nog no&(a 'ora)5 i%'iri#i 5 o@/i"5 go#o&ogno&(a, 5 o@/i"5 @an"no#a, )er >e $e )edan deo odo@reni6 "redi#a "ori$#i#i i5 o@/i"5 odi%an)a go#o&ine "od @an"e. Sa odo@reni' i%no$o' "redi#ad5;ni(i $/o@odno ra$ o/a;5 i 'og5 ga 5 o#re@i#i re'a $&o)i' o#re@a'a. a#o @an"e 'ora)5 &odi#i ra 5na o $&o)o) /i"&idno$#i, #). da$&a"og #ren5#"a 'og5 odgo&ori#i $&o)i' o@a&e%a'a. O&a) i%no$, o ra&i/5, )e odre=i&an na o$no&5 d5gogodi?n)eg i$"5$#&a.

1. . Spe%i i* $sti papir $g $"%a



Si$#e' %/a#nog &a;en)a $a o #i(a)e' %/a#ni"a "ara"#eri?e $/ede>e a o$#o)a/a )e o# 5na $/o@oda "o&an)a %/a#a 5 no&a( i re#a an)a no&(a 5%/a#oL @ o$#o)a/a )e o# 5na $/o@oda i%&o%a i 5&o%a %/a#a i ( no&$5 @i/e 100 %a'en/)i&e %a %/a#o, i re$#ao )e da &a;i $a o e#"o' 7r&og

$&e#$"og ra#a. I%'e=5 d&a $&e#$"a ra#a eg%i$#irao )e 'odi&i"o&ani $i$#e'%/a#nog &a;en)a, #). $i$#e' %/a#ni6 o/5ga i $i$#e' i %/a#ni6 de&i%a.Me=5#i', &e/i"a $&e#$"a e"ono'$"a "ri%a 1929.-19!! nane/a )e $na;an5dara( 'one#arno' $i$#e'5 %a$no&ano' na %/a#5, #a"o da $a Dr5gi'$&e#$"i' ra#o' o&a) no& ani $i$#e' de*ini#i&no na 5?#a $&e#$"5 o%orni(5. No&a e#a a 5 ra%&o)5 no& ani6 $i$#e'a )e $i$#e' $/o@odnog &a;en)a i/i a irna &a/5#a. No& ani(a $ada o$#a)e %a"on$"o $red$#&o /a>an)a, )er )e$&a"o 'ora ri'i#i 5 od'iri&an)5 $&o)i6 o@a&e%a, a da i$#o&re'eno

ne'a ra&o da na o$no&5 n)e #ra;i odre=eni i%no$ %/a#a i/i &a/5#nogno&(a. U ro'e#5 $e ri'a)5 o n)i6o&o) no'ina/no) &redno$#i, ia"o i%an)e &i?e ne $#o)i %/a#o. 7a irni no&a( )e no& ani(a $a ri$i/ni' #e a)e', #)."5r$o'. Nai'e, %a n)ega $e "a;e da )e on %a"on$"o $red$#&o /a>an)a %a$&a"oga, a i %a i%da#ni"a, a #o %na i da i'a ne $a'o $o/5#orn5 i/i/i@era#orn5 'o(, &e> i da )e de*ini#i&an no&a(.F

7a irni no&a( $a' o $e@i ne'a go#o&o ni"a"&e &redno$#i, )er )e n)ego&a&redno$# o$redna i #o $a'o #o/i"o "o/i"o #a) no&a( red$#a&/)a %/a#o idr5ge ro@e. Nai'e, %/a#ni no&a( $e ro'e>e %a#o ?#o i'a &redno$#, do" a irni no&a( i'a &redno$# %a#o ?#o $e ro'e>e.F S6odno o&o)"on$#a#a(i)i, a irni no&a( i'a &redno$# $a'o %a#o ?#o *5n"(ioni?e 5 ro'e#5. o/i ina a irnog no&(a, "o)i $e )a&/)a "ao $5roga# no&(a,odre=ena )e "o/i ino' %/a#nog no&(a "o)a @i @i/a o#re@na %a ne$'e#anood&i)an)e ro?irene re rod5"(i)e.Me=5#i', $a&re'eni a irni no&a( )e de*ini#i&an dr;a&ni no&a(, "o)io@a&/)a *5n"(i)5 ro'e#a i /a>an)a. O&a) no&a( i'a #a no 5#&r=en5*or'5 i no'ina/5 a/i )e @e% i"a"&e 5n5#ra?n)e &redno$#i, )er ne'a 'e#a/no o"ri>e i /i?en )e @i/o "a"&e &e%e $a %/a#o'. Da"/e, #o )e re/a#i&no @e%&redan a ir, "o)i $e 5 ro'e#5 'ora ri'i#i 5 neograni eni'"o/i ina'a, o?#o ga )e dr;a&a rog/a$i/a de*ini#i&ni' %a"on$"i'$red$#&o' /a>an)a.F

Vredno$# a irnog no&(a o$ig5ra&a $e n)ego&i' ro'e#ni' *5n"(i)a'a,odno$no 5"o/i"o $e &i?e ra%no&r$ni6 "&a/i#e#ni6 ro@a do@i)a %a #a) no&a(5#o/i"o )e n)ego&a &redno$# &e>a. To )e #%&.kupovna snaga novca. 7re'a

F V)e"o$/a& Mei(6$ner, O$no&i na5"e o no&(5, Uni&er%i#e# 5 S"o /)5, S"o /)e, 19 .F

. Mar"$, a i#a/, I #o', o . (i#.F :i&"o&i>, A., o'a%e(, S., Mone#arna e"ono'i)a 'e6ani%a' i o/i#i"a e*i"a$nog 5 ra&/)an)ano&(e', E"ono'$"i *a"5/#e# Beograd, 3igo)a, Beograd, 199 .



#o'e, &redno$# a irnog no&(a %a&i$i od o"ri>a ro@a'a i "o/i ine ro@a"o)e '5 $#o)e na$5 ro#.U o"&ir5 na(iona/ni6 grani(a a irni no&a( )e 5 o# 5no$#i %a'enio rani)i 5no&redni %/a#ni no&a(, a/i $e #5 n)ego&a 'o> i %a&r?a&a. Nai'e, i%&angrani(a na(iona/ne e"ono'i)e a irni no&a( re$#a)e da *5n"(ioni?e "ao%a"on$"o i de*ini#i&no $red$#&o /a>an)a. N)ego&5 5/og5 5'e=5narodno' ro'e#5 i /a>an)i'a re5%i'a)5 5no&redni ro@nino&a(, %/a#o, $ e(i)a/na ra&a &5 en)a, "on&er#i@i/ne &a/5#e, i#d. /a#o )edo 19 1. godine i'a/o 5/og5 ri'arne re%er&e /i"&idno$#i 5'e=5narodni' /a>an)i'a, #a"o da )e &r?i/o 5/og5 $&e#$"og no&(a, "oga )e $&a"o @e% rin5de ri'ao %a i%'iren)e #ran$a"(i)a. Me=5#i',19 1.godine do/a%i do de*ini#i&ne de'one#i%a(i)e %/a#a 5 'e=5narodno'$i$#e'5 /a>an)a, )er )e 5"in5#a "on&er#i@i/no$# a'eri "og do/ara %a %/a#o,

a #i'e i o$redno &e%i&an)e "5r$e&a do'a(i6 &a/5#a %a %/a#o.@og #oga 5 $a&re'eni' ri&reda'a &o=en)e o/i#i"e o#re@ne "o/i ine

no&(a 5 o #i(a)5 5 $'i$/5 n)ene o #i'a/ne "o/i ine 5$"/a=en)e $a o#re@a'a roi%&odn)e i ro'e#a red$#a&/)a )edan od na)#e;i6 %ada#a"a'one#arno-"redi#ne, a #i'e i 5"5 ne e"ono'$"e o/i/i"e. U"o/i"o 5 ri&redi o$#o)e 5ra&no#e;eni odno$i i re/a#i&no e*i"a$no 'one#arno5 ra&/)an)e 5 o#re@a a irnog no&(a ne 'ora da $e odra%i na $#a@i/no$#(ena i ro(e$ in*/a(ionog "re#an)a.

9



&. MONETARNE TEORIJE

&.1. Ra!"$' #$ etar e #is+i

In#ere$o&an)e %a no&a( )a&/)a $e $a o)a&o' $a'og no&(a. O no&(5 $5 i$a/i )o? $#ari *i/o%o*i. Me=5#i', %ao"r5;ena i $i$#e'a#i%o&ana 'a#eri)a ono&(5 )a&/)a $e #e" 5 no&i)e &re'e. O$no&ne de#er'inan#e ra%&o)a'one#arne #eori)e $5 dr5?#&eno-e"ono'$"i $i$#e', $#e en ri&rednera%&i)eno$#i, ra%&o) 'ed)5narodni6 e"ono'$"i6 odno$a, ra%&o)e"ono'$"i6 #eori)a 5 dr5gi' o@/a$#i'a, ra%&o) "&an#i#a#i&ni6 'e#odae"ono'$"e ana/i%e, ra%&o) $#a#i$#i"e, i#d.U ra%&o)5 'one#arne #eori)e e$#o $e ri'en)5)e eriodi%a(i)a "o)ao/a"?a&a #ra$iran)e 5#e&a i #o"o&a ra%&o)a 'i$/i $a $#ano&i?#a #eori)$"i6 ra&a(a, &re'en$"i6 6ori%ona#a i ro$#orne /o(irano$#i. U &eo'a @oga#o)/i#era#5ri o 'one#arno) e"ono'i)i i$"ri$#a/i$a/e $5 $e $/ede>e ra%&o)ne *a%e'one#arne #eori)eF

1. eriod "/a$i ne i neo"/a$i ne "&an#i#a#i&ne #eori)e no&(a, "o)a )e&/ada/a $&e do $redine !0-i6 godinaL

2. eriod "e)n%i)an$"e re&o/5(i)e od !0-i6 godinaL!. eriod 'one#ari$#i "e "on#rare&o/5(i)e "&an#i#a#i&ne #eori)e no&(a

#o"o' 0-i6 godinaL+. eriod o/ari%a(i)e 'one#ari$#a i ne'one#ri$#a 5 eriod5 i%'e=5

0-i6 i $redine 0-i6 godinaL. eriod no&e "on#rare&o/5(i)e "e)n%i)ana(a od $redine 0-6 do o e#"a 0-i6 godinaL

. eriod %na a)nog ri@/i;a&an)a 'one#ari%'a i *i$"a/i%'a od o e#"a 0-i6 godina.

ri%a !0-i6 godina GG &e"a di$"redi#o&a/a )e "/a$i n5 "&an#i#a#i&n5#eori)5, ogodo&a/a o$#a&/)an)5 "e)n%i)an$"e 'one#arne #eori)e i da&an)5 redno$#i *i$"a/no) o/i#i(i 5 odno$5 na 'one#arn5 o/i#i"5. O&a #eori)a o/a%i od $#a&a da "o/i ina no&(a de/5)e na rea/ne &ari)a@/e indire"#no re"o "a'a#ni6 $#o a.

e)n%i)an$"a 'one#arna #eori)a reno$i #e;i?#e 'one#arne #eori)e na"ra#"oro no dina'i "o o$'a#ran)e i na i#an)a 'one#arnog#ran$'i$ionog ro(e$a.Me=5#i', od $redine 0-i6 godina 'one#ari$#i "a #eori)a o"5?a&a da%a'eni "e)n%i)an$"5 'one#arn5 #eori)5. Nai'e, %ane'ari&an)e'one#arni6 "re#an)a i 'one#arne o/i#i"e 5 5$/o&i'a &i$o"e $#o e%a o$/eno$#i, &i$o"og ri&rednog ra$#a i in*/a(i)e i nedo&o/)ne e*i"a$no$#iF Di'i#ri)e Di'i#ri)e&i>, Mone#arna ana/i%a No&a( i "redi# 5 $a&re'eni' ri&reda'a, In$#i#5# %ado"5'en#a(i)5 %a?#i#e na rad5, Ni?, 19 1.,

10



*i$"a/ne o/i#i"e ogodo&a/i $5 "on#rare&o/5(i)i 5 'one#arno) #eori)i.7o)a&a in*/a(i)e %a6#e&a re(i%ni)e reg5/i$an)e "o/i ine no&(a iodgo&ara)5>5 'one#arn5 o/i#i"5, )er )e *i$"a/na o/i#i"a @i/a nedo&o/)nada $e $5 ro#$#a&i in*/a(ioni' #enden(i)a'a. <rid'ano&a "on#rare&o/5(i)a

o@ori/a )e @a$#ion "e)n%i)an$"e 'one#arne #eori)e. <rid'an )e nag/a?a&ao5/og5 no&(a "ao o@/i"a i'o&ine, a ne "ao $red$#&a ra%'ene i o'eran)eod "redi#ne na 'one#arn5 o/i#i"5.

ra)e' 0-i6 i o e#"o' 0-i6 godina, 5$/ed ne%a o$/eno$#i, ri&rednog%a$#o)a i in*/a(i)e, na$#5 i/o )e ra%o aran)e 5 &/ada)5>e "on(e (i)e i5"a%i&an)e na ono&no &ra>an)e e)n%5. Te" 5 o$/edn)i' de(eni)a'aGG &e"a do/a%i do "on&ergen(i)e i ri@/i;a&an)a 5 $#a&o&i'a o&i6 d&e)5e"$#re'ni6 'one#arni6 #eori)a i% ro$#og ra%/oga ?#o ni)edna #eori)a onao$o@ ni)e 'og/a da r5;i %ado&o/)a&a)5>a re?en)a %a $&e

"o' /e"$ni)e ro@/e'e, "a"o 5 'one#arno), #a"o i 5 5"5 no) e"ono'$"o)$*eri.

&.&. K"a titati" a te$ri'a $"%a

O$ni&a i "&an#i#a#i&ne #eori)e no&(a $5 red$#a&ni(i "/a$i ne gra=an$"ee"ono'i)e. 7o/a%i/i $5 od $/ede(eg $#a&a @e% o@%ira "o/i"a "o/i ina ro@e @5de on5=ena na #r;i?#5, ona >e @i#i roda#a %a on5 $5'5 no&(a "o)a $ena/a%i na #r;i?#5 "ao #ra;n)a, "ao i o@rn5#o, @e% o@%ira "o/i"a $e "o/i ina

no&(a na/a%i na #r;i?#5 5 &id5 no& ane #ra;n)e, ona >e a $or@o&a#i(e/o"5 n5 "o/i in5 ro@e "o)a $e o)a&i na #r;i?#5 "ao on5da. U $/5 a)5 o&e>ane "o/i ine ro@e, a ne ro'en)ene "o/i ine no&(a, ro@a >e $e roda&a#i o ni;i' (ena'a, a 5 $/5 a)5 o&e>ane "o/i ine no&(a ine ro'en)ene "o/i ine ro@a, i$#e >e $e roda&a#i o &i?i' (ena'a.D;on S#)5ar# Mi/ )e i$#i(ao da "ad @i $e ne"i' 5do' $&e %a/i6e no&(a5d&o$#r5 i/e, #a"o da @i $&a"o 5 $&o' d;e 5 na?ao d&o$#r5"5 "o/i in5no&(a, o$/edi(a @i @i/a $a'o #o, ?#o @i (ene i nadni(e $"o i/e nad&o$#r5"i i%no$, do" $e narodna ri&reda 5$/ed #oga ne @i @i#no

ro'eni/a. Nairne, o n)e'5 ne'a ni eg $5?#in$"i @e%na a)ni)eg 5dr5?#&eno) e"ono'i)i od no&(a, o$i' 5 n)ego&o' $&o)$#&5 da 5?#edi&re'e i #r5d. 7ro(e$ ra%'ene @i $e od&i)ao i @e% no&(a a/i $ ori)e.De)&id K)5' no&(5 ne rida)e ni"a"a& %na a) i 5/og5 i o/a%i od #e%e da(ene ro@a %a&i$e od 'a$e no&(a 5 o #i(a)5. S'a#ra da a"o $e "o/i inaro@a 5 ne"o) na(iona/no) e"ono'i)i o&e>a, a "o/i ina no&(a o$#ane i$#a,onda >e (ene ro@e a$#i, a &redno$# no&(a $"o i#i i o@rn5#o.De)&id Ri"ardo )e #eori)i no&(a ri$ao 'nogo d5@/)e i eg%a"#ni)e, )er )e 5ra%'a#ran)5 ro@/e'a i $5?#ine no&(a o?ao od #eori)e radne &redno$#i.

11



S#oga on &redno$# no&(a #re#ira "ao i &redno$# o$#a/i6 ro@a, "o)a %a&i$i od"o/i ine rada o#re@nog %a n)i6o&5 roi%&odn)5.O$no&na #e%a "&an#i#a#i&ne #eori)e no&(a "o)5 $5 o@ra=i&a/i "/a$i nigra=an$"i e"ono'$"i #eore#i ari 5 ra%ni' &ari)an#a'a @i/a )e #&rdn)a da )e5"5 na "o/i ina no&(a 5 o #i(a)5 )edna"a 5"5 no) &redno$#i e"ono'$"i6#ran$a"(i)a i%&r?eni6 #i' no&(e', ?#o $e 'o;e ri"a%a#i $/ede>o're/a(i)o'

N H C R

gde )e N-"o/i ina no&(a 5 o #i(a)5, R-"o/i ina ro6a i C-ni&o (ena.I% o&e )edna ine roi%i/a%i da )e

R

N

C=

?#o %na i da (ene $#o)e 5 5 ra&no) $ra%'eri $a "o/i ino' no&(a, a 5o@rn5#o) ro or(i)i $a "o/i ino' ro@a. S6odno o&o) *or'5/i, $&a"o o&e>an)e "o/i ine no&(a 5% ne ro'en)en5 "o/i in5 ro@a do&odi do ora$#a o ?#eg ni&oa (ena, ?#o red$#a&/)a $5?#in5 "&an#i#a#i&ne #ero)e. N r&i og/ed o&a"a& %a"/)5 a" "&an#i#a#i&ne #eori)e i%g/eda &eo'ai$ ra&an i /ogi an, #a"o da )e #o &ero&a#no i )edan od ra%/oga ?#o )e o&a#eori)a $#e"/a &e/i"i @ro) ri$#a/i(a.S/o@odno $e 'o;e re>i da )e "&an#i#a#i&na #eori)a no&(a do?/a do 5nogi%ra;a)a i $#e"/a &e/i"i 5g/ed 5 na5(i #e" $a Irvingom Fišerom, "o)i )e1911.godine o@)a&io $&o) o%na#i rad od na%i&o' 5 o&na $naga no&(a

!"e #urc"asing #o$er of Mone%&.4ra=an$"a e"ono'$"a #eori)a )e $a<i?ero&o' *or'5/o' do@i/a )edn5 ra%ra=en5 #eori)5 no&(a, "o)a )e ored#eore#$"e &redno$#i i'a/a )o? )edn5 o%i#i&n5 o$o@in5, a #o )e 'og5>no$#da @5de "ori?>ena 5 e' iri)$"a i$#ra;i&an)a.<i?er )e 5 $&o)o) ana/i%i o?ao od na red na&edene )edna ine, "o)5 $5 da/i

"/a$i ari, "o)5 da/)e ra%&i)a i 5no$i no&e e/e'en#e, #a"o da $ada o&a*or'5/a i%g/eda na $/ede>i na inMV H 7T

gde )e M-"o/i ina no&(a, V-@r%ina no& anog o #i(a)a, 7-ni&o (ena i T-o@i' e"ono'$"i6 #ran$a"(i)a. Na o$no&5 o&e )edna ine <i?er %a"/)5 5)e da $e (ene 'en)a)5 5 dire"#no)$ra%'eri $a 'a$o' no&(a 5 o #i(a)5 i @r%ino' no& anog o #i(a)a, a 5o@rn5#o) $ra%'eri $a o@i'o' e"ono'$"i6 #ran$a"(i)a, od 5$/o&o' da$a'o )edna od o&i6 &e/i ina &arira, a da o$#a/e o$#a)5 ne ro'en)ene. On$&o)5 *or'5/5 da/)e ra%ra=5)e 5%i'a)5>i 5 o@%ir "o/i in5 de o%i#nog

12



no&(a M1 i @r%in5 o #i(a)a de o%i#nog no&(a V1 , #a"o da n)ego&a"ona na *or'5/a g/a$i

MV P M1V1 H 7TI% o&e *or'5/e <i?er i%&odi "ona n5 &ari)an#5 )edna ine %a "&an#i#a#i&n5#eori)5 no&(a

TVMMV

7 11+

=

ra)n)i %a"/)5 a" <i?era )e da $5 (ene %a&i$no ro'en/)i&a &e/i ina do" $5 no&a( i ro@a ne%a&i$no ro'en/)i&e &e/i ine.<i?ero&a &ari)an#a "&an#i#a#i&ne #eori)e no&(a ni)e i "ona na &ari)an#a, )er )e )o? i#a&a /e)ada e"ono'i$#a 5$a&r?a&a/a o&5 &ari)an#5. Jedan od n)i6 )e i Maršal' "ao red$#a&ni" "e'@rid;$"e &ari)an#e "&an#i#a#i&ne #eori)eno&(a. Mar?a/ $&o)5 a;n)5 5$'era&a na @r%in5 o #i(a)a no&(a, "aoodno$5 i%'e=5 5#ro?enog i ne5#ro?enog de/a do6o#"a. I% ra"#i ni6ra%/oga on de*ini?e "oe*i(i)en#k , gde )e

V1

" =

odno$no "oe*i(i)en#k red$#a&/)a re(i ro n5 &redno$# @r%ine o #i(a)ano&(a. U%i'a)5(i 5 o@%ir o&a) "oe*i(i)en#, Mar?a/ da)e $/ede(5 *or'5/5 %a"&an#i#a#i&n5 #eori)5 no&(a

"R M

7 =

U na$#a&"5 o&e ana/i%e Mar?a/ )e do?ao do %a"/)5 "a da )e odno$ i%'e=55#ro?enog i ne5#ro?enog de/a do6o#"a 5$/o&/)en "a'a#no' $#o o' i'argina/no' $#o o' e*i"a$no$#i "a i#a/a. S6odno #o'e, odno$ i%'e=5"o/i ine no&(a i (ena ni)e dire"#an, &e> on %a&i$i od "a'a#ne $#o e i'argina/ne e*i"a$no$#i "a i#a/a, odno$no ro*i#ne $#o e.Dr5gi red$#a&ni" "e'@rid;$"e &ari)an#e "&an#i#a#i&ne #eori)e no&(a )e (ejnz. On i$#i e da $&e do" o$#o)i ne%a o$/eno$#, %a o$/eno$# >e $e

'en)a#i 5 i$#o) $ra%'eri $ "o/i ino' no&(a, a "ada o$#o)i 5na%a o$/eno$#, (ene >e $e 'en)a#i 5 i$#o) $ra%'eri $ "o/i ino' no&(a.F On$'a#ra da )e "o/i ina no&(a 5 o #i(a)5 )edna"a roi%&od5 (ena i %@ira%adr;ane go#o&ine "ao 'og5 e o#ro?n)e i $red$#a&a 5 @an"a'a "ao'og5>e o#ro?n)e i #o i%ra;a&a $/ede>o' )edna ino'

Cr" " n 1+=

gde )e n - "o/i ina no&(a 5 o #i(a)5, p - (ena o )edini(i o#ro?n)e,k-'og5>a o#ro?n)a o'o>5 %adr;ane go#o&ine,k 1- 'og5>a o#ro?n)a

F J. M. eQne$, O ?#a #eori)a %a o$/eno$#i, "a'a#e i no&(a, 5/#5ra, Beograd, 19 .

1!



o'o>5 $red$#a&a 5 @an"a'a ir- $#o a re%er&e /i"&idno$#i. I% o&e )edna ine roi%i/a%i da )e

1r" " n

+

=

7re'a #o'e, i% o&e *or'5/e )a$no roi%i/a%i da (ene ro@a %a&i$e od"o/i ine no&(a, 5"o/i"o $e o$#a/i e/e'en#i ne 'en)a)5.Sa&re'en5 e#a 5 5 ra%&o)5 #eori)e no&(a red$#a&/)a 'one#arna #eori)a Miltona Fridmana' "o)i %a ra%/i"5 od e)n%o&og do6odnog ri$#5 a"ori$#i i'o&in$"i ri$#5 'one#arno) #eori)i. 7o <rid'an5 #ra;n)a no&(a red$#a&/)a ;e/)5 da $e odre=ena rea/na "o/i ina no&(a dr;i "ao deoi'o&ine. 7re'a #o'e, no&a( )e $a'o )edan o@/i" a"#i&e. U"5 na i'o&ina$e 'o;e dr;a#i 5 $/ede>i' o@/i(i'a 1 go#o&ina, 2 a"(i)e, ! o@&e%ni(e,

+ *i%i "a do@ra i /)5d$"i "a i#a/.F

a "a"&5 $#r5"#5r5 i'o&ine >e $eod/5 i#i o)edina( %a&i$i od 5"5 nog o@i'a i'o&ine i $#o e rino$a$&a"og od o@/i"a a"#i&e. 7o%na#o )e da ra%/i i#i o@/i(i i'o&ine dono$en)i6o&i' &/a$ni(i'a ra%/i i#e rino$e, a )e $a$&i' ra%5'/)i&o da >e /)5di;e/e#i da dr;e $&o)5 i'o&in5 5 ono' o@/i"5 "o)i i' dono$i na)&e>i rino$.

ada $e radi o no&(5 "ao o@/i"5 i'o&ine onda ni)e &a;no "o/i"o no&(ane"o dr;i 5 d;e 5, &e> )e 'nogo %na a)ni)e ?#a $e %a #a) no&a( 'o;edo@i#i, odno$no "a"&a )e n)ego&a "5 o&na $naga. <rid'an %a"/)5 5)e dai%'ed)5 "o/i ine no&(a i (ena o$#o)i #a"&a %a"oni#o$# "a"&a o$#o)i 5 rirodni' %a"oni'a *i%i"e.

&. . Kritike k"a titati" e te$ri'e $"%a

7ored &e/i"og @ro)a ri$#a/i(a "&an#i#a#i&na #eori)a no&(a i'a/a )e i ne'a/i @ro) "ri#i ara, "o)i $5 i$#i(a/i naro i#o $#a#i no$# o&e #eori)e. S'a#ra/i$5 da ona ne'a nei"a"&5 ra"#i n5 &redno$#, )er o/a%i od #oga da 5 )edno' 'o'en#5 o$#o)i odre=eni odno$ i%'e=5 (ena i "o/i ine no&(a, #e$e i% #og odno$a o@)a?n)a&a 5#i(a) no&(a na (ene. O&a) odno$"&an#i#a#i&na #eori)a o$'a#rame"anički' )er ni)e 5 $#an)5 da o@)a$ni "a"odo/a%i do o)a&e da $e "o/i ina no&(a o&e>a&a, a da #o ne i%a%i&a ra$#(ena. Ta"o=e, ni$5 o@)a$ni/i %a?#o do/a%i do ro'ena na $#rani "o/i ineno&(a i "o)i 5%ro(i do&ode do #i6 ro'ena. Nai'e, da $5 "&an#i#a#i&(ii$#ra;i&a/i one 5%ro"e %@og "o)i6 do/a%i do ro'ena "o/i ine no&(a, onda @i 'ora/i da do=5 do %a"/)5 "a da "o/i ina no&(a ni)e ne%a&i$no ro'en/)i&a &e/i ina, &e> )edna %a&i$na &ari)a@/a odre=ena ro'ena'a i5#i(a)5 "re#an)a (ena.

ri#i ara "&an#ia#i&ne #eori)e no&(a na/a%i'o )o? 5 redo&i'a red$#a&ni"a"/a$i ne grad)an$"e e"ono'i)e. Na)%na a)ni)i $5 Nogaro i A*#a/ion.

F M.<rid'an, Teori)a no&(a i 'one#arna o/i#i"a, Rad, Beograd, 19 !.

1+



Nogaro )e $'a#rao da a"o $e "&an#i#a#i&na #eori)a no&(a $6&a#a 5 n)eno' @5"&a/no' $'i$/5, #). da "o/i ina no&(a &r?i ne"5 &r$#5 'e6ani "e a"(i)ei da 5#i e na (ene ne%a&i$no od *a"#ora "o)i o"re(5 on5d5 i #ra;n)5 na#r;i$#5, onda #re@a ri%na#i da ona ne odgo&ara $#&arno$#i i $#&arni'

%@i&an)i'a 5 e"ono'$"i' "re#an)i'a. a#o on $'a#ra da "&an#i#a#i&n5#eori)5 no&(a #re@a odr;a#i, a/i 'odi*i"o&an5 i od&eden5 od %a"on on5de i #ra;n)e. 7re'a #o'e, Nogaro "ri#i"5)5(i "&an#i#a#i&n5 #eori)5 ne;e/i da )e od@a(i, &e> $a'o da )e do 5ni, odno$no da )e re*or'5/i?e i ri@/i;i $#&a'i' odno$i'a "o)i o$#o)e 5 rea/ni' e"ono'$"i'%@i&an)i'a. )ftalion "ri#i"5)e "&an#i#a#i&n5 #eori)5 i$#i 5>i da ro'ene na $#rani"o/i ine no&(a ni$5 one "o)e odre=5)5 (ene i "o)e 5#i 5 na n)i6o&o"re#an)e. a n)ega "ao i %a Mar?a/a ro'ene @r%ine o #i(a)a no&(a, i #o

"a"o @r%ine go#o&og no&(a, #a"o i @r%ine de o%i#nog no&(a igra)5 &eo'a&a;n5 5/og5 5 odno$i'a no&(a i (ena. Me=5#i', 5 $&o)i' ra%'a#ran)i'aA*#a/ion )e o#i?ao i da/)e i 5 do@ro) 'eri o o&rgao o$#a&"5 "&an#i#a#i&ne#eori)e, )er do"a%5)e i #&rdi da (ene ne %a&i$e od ro'ena 5 "o/i inino&(a, &e> o@rn5#o, ro'ene "o/i ine no&(a %a&i$e od ro'ena 5"re#an)i'a (ena. 7o n)e'5 ro'ene (ena 'og5 na$#a#i i re nego ?#odo=e do ro'ena 5 "o/i ini no&(a. Cene 'og5 da ra$#5, a da ne do=e do o&e>an)a "o/i ine no&(a, ?#o )e $/5 a) onda "ada $e o&e>a @r%inao #i(a)a no&(a, a $e $a o$#o)e>o' "o/i ino' no&(a %ado&o/)a&a)5

o#re@e ro@nog ro'e#a i a"o $5 (ene ora$/e. Jo? )edna n)ego&a o a$"a%a$/5;5)e na?5 a;n)5, a #o )e %a a;an)e da o&e>an)e (ena do&odi donedo$#a#"a $red$#&a /a>an)a, #). do nedo$#a#"a no&(a, #a"o da $e &r?i$&a"odne&ni ri#i$a" na @an"e da odo@ra&a)5 "redi#e, #). da "reira)5 no&a$red$#&a /a>an)a. Na)@o/)5 "ri#i"5 "&an#i#a#i&ne #erori)e no&(a dao )e Marks 5 $&o' de/5

7ri/og "ri#i(i o/i#i "e e"ono'i)e , gde )e 5 o%orio na $#a#i "o i'e6ani "o o$'a#ran)e o&og ro@/e'a od $#rane "&an#i#a#i&a(a, "ao i nao$no&n5 %a@/5d5 da )e no&a( $a'o$#a/na i ne%a&i$no ro'en/)i&a &e/i ina

5 odno$5 na ro@ni ro'e#, #). rea/ne inio(e roi%&odn)e. On i$#i e da ni$5(ene &i$o"e i/i ni$"e %a#o ?#o )e &i?e i/i 'an)e no&(a 5 o #i(a)5, &e> &i?ei/i 'an)e no&(a o #i e %a#o ?#o $5 (ene &i$o"e i/i ni$"e.F Mar"$ $'a#ra da )e ora$# (ena "o)i )e do?ao $a o&e>an)e' "o/i ine 'e#a/nog no&(a 5o #i(a)5 %@og o#"ri>a a'eri "i6 r5dni"a %/a#a na&eo "&an#i#a#i&(e da $a#og a$ e"#a o$'a#ra)5 o&a) odno$ i da do=5 do ogre?ni6 %a"/)5 a"a.7ra"$a &e/i"og @ro)a %e'a/)a o"a%a/a )e da e$#o do/a%i do ro'ena 5"re#an)i'a (ena, a da na dr5go) $#rani ne do/a%i do ro'ena 5 "o/i inino&(a, i o@rn5#o, e$#o do/a%i do ro'ena 5 "o/i ini no&(a a da #o ne

re%5/#ira 5 ora$#5 (ena. O&a"&a "re#an)a $5 @i/a do&o/)an i 5@ed/)i&F Mar"$, 7ri/og "ri#i(i o/i#i "e e"ono'i)e, BI4 , Beograd, 19 .

1



ra%/og da 'nogi gra=an$"i e"ono'i$#i na 5$#e "&an#i#a#i&n5 #eori)5no&(a, 5 r"o$ in)eni(i da )e ona &eo'a d5go &/ada/a 5 e"ono'$"o)na5(i. @og #oga, Mar"$ %a"/)5 5)e da "o/i ina no&(a 5 o #i(a)5 %a&i$i od&redno$#i $a'og no&(a, a"o $5 da#e $5'a ro@ni6 &redno$#i i ro$e na

@r%ina n)i6o&i6 'e#a'or*o%a.F

&.,. Meta+isti*ka te$ri'a $"%a

Me#a/i$#i "a #eori)a no&a o%na#a )e 5 na5(i i od i'eno' no& ani'e#a/i%a'. Na%i& 'e#a/i%a' odra%5'e&a )edan &id ro@ne #eori)e no&(a,"o)a o/a%i od $6&a#an)a da no&a( 'ora da $e $a$#o)i od ne"e ro@e i/i dai'a o"ri>e 5 ne"o) ro@i, #a"o da o$no&ni i%&or &redno$#i no&(a @5de&redno$# ro@e "o)a &r?i *5n"(i)5 $red$#&a ra%'ene i $red$#&a /a>an)a.

a#o ri$#a/i(e o&e #eori)e i$#i 5 da $e no&a( 'ora $a$#o)a#i od ne"og /e'eni#og 'e#a/a i/i da i'a o"ri>e 5 #a"&o' 'e#a/5, #a"o da i%&or n)ego&e ro'e#ne &redno$#i ini ro'e#na &redno$# #og 'e#a/a. Si$#e'%/a#nog &a;en)a $a o #i(a)e' %/a#ni"a @io )e "/a$i an ri'er no& anog'e#a/i%'a, )er ored %/a#ni"a 5 o #i(a)5 $5 @i/e i @an"no#e "o)e $5 @i/e$#o ro(en#no o"ri&ene 5 %/a#5.Me#a/i%a' "ao #eori)a o no&(5 da&no )e na 5?#ena. Me=5#i', 'e#a/i%a'"ao 'one#arno- o/i#i "i ra&a( )o? 5&e" ni)e na 5?#en, 5 r"o$ in)eni(ida dana$ ne'a ni)edne %e'/)e 5 $&e#5 i)a )e &a/5#a na @i/o "o)i na in

&e%ana %a %/a#o. D5go godina o$/e Dr5gog $&e#$"og ra#a %e'/)e /ani(eMe=5narodnog 'one#arnog *onda 5#&r=i&a/e $5 ari#e# $&o)i6 no& ani6 )edini(a 5 odno$5 na %/a#o i/i 5 odno$5 na &a/5#e "o)e $5 @i/e na odre)dneina in &e%ane, #). %a'en/)i&e %a %/a#o, "ao ?#o )e #o @io $/5 a) $a a'eri "i'do/aro' do 19 1.godine. O&a"&a $i#5a(i)a o#&r=5)e #e%5 da $5 ne"i o$#5/a#i 'e#a/i$#i "og $6&a#an)a @i/i ri$5#ni $&e do dana?n)i6 dana, o$e@no "ada )e re o 'e=5narodni' e"ono'$"i' odno$i'a.7re'a $6&a#an)5 ri$#a/i(a 'e#a/i$#i "e #eori)e no&(a $a'o no&a( 5ne'a#eri)a/ne &redno$#i )e 5 o#re@/)i& %a o@a&/)an)e *5n"(i)e ra%'ene ro@e,

)er o n)i'a roi%&o=a i $&o)5 ro@5 5$#5 a)5 $a'o onda a"o do@i)5odgo&ara)5>i e"&i&a/en# na #r;i?#5. Nai'e, od dr;a&e $a in)en a irnino&a( @e% @i/o "a"&e 5 o#re@ne, #) 5n5#ra?n)e &redno$#i o# 5no )ne ri"/adan %a 5 ore=i&an)e &redno$#i. Na o$no&5 'e#a/i$#i "e #eori)e no&(a na$#a/a )enovčana teorija "o)a $e o$e@no ra%&i/a 5 Eng/e$"o) 5 &re'e ra#o&an)a $ Na o/eono', "ada )edr;a&a do&edena 5 *inan$i)$"e #e?"o>e o e/a da (e %ad5;5)e "od(en#ra/ne @an"e, "o)a )e e'i#o&a/a &i?e no& ani(a nego ?#o )e %a #o i'a/a o"ri(e 5 %/a#5. Ta"&a $i#5a(i)a )e do&e/a do $5$ endo&an)a"on&er#i@i/no$#i no& ani(a, #). @an"no#a %a %/a#o. I'a)5>i 5 &id5 $6&a#an)F Mar"$, a i#a/, I #o', o . (i#.

1



'i#a i Ri"arda ri6&a>en )e $#a& da #re@a organi%o&a#i no& ani $i$#e'#a"o da $e 'o;e i%da&a#i $a'o %/a#ni no&a(, a a irni no&a( "o)i )e ri"/adni)i %a /a#ni ro'e# $a'o 5"o/i"o )e $#o ro(en#no o"ri&en%/a#o'. Ta"o )e na$#a/a no& ana #eori)a, re'a "o)o) )e $a'o %/a#o )edini i

$#&arni no&a(, a "o/i ina no&(a 5 o #i(a)5 'ora da i'a o# 5no o"ri e 5%/a#5. 7ri$#a/i(e o&e #eori)e $'a#ra/i $5 da $e o #i(a) no&(a 5 ro'e#5$'an)5)e i o&e>a&a 5 %a&i$no$#i od $'an)en)a i/i o&e>an)a %/a#nog o"ri>a. I%&o%o' %/a#a $'an)5)e $e "o/i ina no&(a 5 o #i(a)5, a %a#o(ene ro@a ada)5. Cene ro@a'a (e ora$#i a"o $e 5$/ed 5&o%a %/a#a o&e>a "o/i ina no&(a 5 o #i(a)5. O&a #eori)a ri'en)ena 5 ra"$i do&e/a )e do o%@i/)ni6 re(e$ioni6 e*e"a#a, #a"o da )e do"#rina no& ane ?"o/edo;i&e/a o%@i/)an *i)a$"o, "a"o #eori)$"i, #a"o i ra"#i no 5 na)?iri'na(iona/ni' o"&iri'a.

&. . N$#i a+isti*ka te$ri'a $"%a

No'ina/i$#i "a #eori)a no&(a i/i no'ina/i%a' o/a%i od rin(i a da )eno& ana o@a&e%a )edno' %a 5&e" odre=ena @ro)e' no& ani6 )edini(a. No& ana )edini(a ne 'ora da i'a 'a#eri)a/n5 &redno$#, a/i $&a"i "o'adno&(a 'ora i'a#i $&o)5 no'ina/n5 &redno$#. Ta"o=e, $&a"a no& ana )edini(a 'ora i'a#i $&o)5 *5n"(iona/n5 &redno$#, "o)a $e $a$#o)i 5"5 o&no) $na%i no&(a.

No'ina/i%a' $e ne o$'a#ra $a'o "ao #eori)a o no&(5, &e> e$#o i "ao'one#arno- o/i#i "i ra&a(. Sa $#ano&i?#a #a"&og $6&a#an)a, no'ina/i%a'%na i da $&e ro'ene 5 (ena'a o#i 5 od ro'ena &redno$#i ro@e, a a" i 5 oni' $/5 a)e&i'a "ada do/a%i do ro'ena o ?#eg ni&oa (ena. O&a"&o$#an)e i $6&a#an)e $e 'o;e #o/eri$a#i $&e do#/e do" ne do=e do "r5 ni6 io ig/edni6 ro'ena 5 o ?#e' ni&o5 (ena "o)e ned&o$'i$/eno 5"a%5)5 da$e radi o ro'ena'a "o)e do/a%e %@og ore'e>a)a 5 'one#arni'*eno'eni'a, #). no&(5.S&i $a&re'eni no& ani $i$#e'i 5 $e@i $adr;e e/e'en#e no'ina/i%'a, )er

$&i o/a%e od re# o$#a&"e da )e no& ana )edini(a, "o)a )e 5 da#o) %e'/)i rog/a?ena "ao $red$#&o /a>an)a, $#a@i/na &e/i ina, @e% o@%ira ?#o &eoe$#o do/a%i do ro'ena 5 "5 o&no) $na%i #e no& ane )edini(e. 3a" i

dana$ 5 5$/o&i'a %na#ni6 ro'ena 5 "5 o&no) $na%i no&(a, 5 5$/o&i'a&eo'a i%ra;eni6 in*/a#orni6 "re#an)a no'ina/i$#i "i rin(i )e i da/)e ri$5#an, )er $e $&a no& ana o#ra;i&an)a i%'ir5)5 re'a rin(i 5no'ina/i%'a. Me=5#i', $a&re'ena #eori)a i ra"$a rona/a%i re?en)e 5re&a/ori%a(i)i o#ra;i&an)a, "a"o @i $e ri/i"o' &ra>an)a d5ga i$ or5 i/e$#&ari i$#og "&a/i#e#a i "&an#i#e#a "a"o $5 $&o)e&re'eno ri'/)ene. U

$/5 a)5 o%a)'/)enog no&(a o&a) rin(i @i $e o?#o&ao #a"o ?#o @i $e&ra(ao no&a( i$#e "5 o&ne $nage, a #o %na i da @i $e no'ina/ni i%no$

1



no& ane o@a&e%e o&e>ao %a ono/i"o %a "o/i"o )e "5 o&na $naga no&(ao a/a. Me=5#i', o$#o)e o%@i/)ne i @ro)ne #e?"o>e na 5#5 5#&r=i&an)a$#e ena de re(i)a(i)e no&(a. No'ina/i$#i "a #eori)a ri%na)e da )e 'e#a/i$#i "a #eori)a 5 ra&5 "ad #&rdida &/a$ni(i no&(a $e@i /a"?e redo a&a)5 &redno$# no&(a, a"o )e ona

o i /)i&a i &id/)i&a, a/i da i ored #oga a irni no&a( 5 ro'e#5 &r?i$&o)5 *5n"(i)5 @o/)e i e/a$#i ni)e od $&i6 o@/i"a 'e#a/nog no&(a, $a'o a"o$e i%a #a"&og no&(a na/a%i a5#ori#e# dr;a&e. Jo? 5 $#aro) 4r "o) )ristotel )e go&orio da no&a( ni)e ne?#o ?#o )e od rirode da#o, &e> da o$#o)i nao$no&5 %a"ona "o)i dono$i dr;a&a. Nai'e, dr;a&a )e #a "o)a odre=5)e ?#a )e no&a(, n)ego&5 "o/i in5 i n)ego&5 &redno$#. @og #oga $e o&a #eori)ana%i&a idr*avna teorija novca.O&a #eori)a na%i&a $e )o? i "ar#a/na #eori)ano&(a (6ar#a- o#&rda , )er )e o# 5no ire/e&an#no od "a"&e )e $5 $#an(e

na ra&/)en no&a(. Nai'e, on )e 5&e" roi%&od dr;a&ne od/5"e. 4/a&na%a'er"a "o)a $e 5 5>5)e o&o) #eori)i )e n)i6o&o $6&a#an)e no&(a "aoi$"/)5 i&o ra&ne "a#egori)e, 5% o# 5no %ane'ari&an)e e"ono'$"i6*5n"(i)a no&(a.7od ne o$redni' 5#i(a)e' no'ina/i$#i "e #eori)e ra%&i/a $e #%&.bankarska teorija novca banking t"eor%&'"o)a o/a%i od #oga da o&e>an)e i/i $'an)en)e o #i(a)a @an"no#a ne %a&i$i od e'i$ione @an"e,&e> od $#&arni6 o#re@a ind5$#ri)a/a(a i #rgo&a(a %a $red$#&i'a /a>an)a.O&a #eori)a o)a&i/a $e "ao re%5/#a# ne$/agan)a $a $6&a#an)i'a i rin(i i'a %a$#5 ni"a no& ane #eori)e. O$no&na ide)a @an"ar$"e #eori)e$a$#o)i $e 5 #o'e da no& ani(e 5 ro'e#5 'ora)5 @i#i $a'o de/i'i no o"ri&ene %/a#o', a dr5gi' de/o' ro@ni' o"ri>e' i o$#a/i' /i"&idni'&redno$#i'a, "ao ?#o $5 'eni(a i e". O&a #eori)a rida)e &e>i %na a)"redi#ni' in$#r5'en#i'a, "o)i %a)edno %a %/a#o' #re@a da $/5;e "o o"ri>e no& ani(a'a. Da @i $e $ re i/a re"o'erna e'i$i)a no& ani(a"on(i iran )e $i$#e' dire"#nog "on#igen#iran)a 5 Eng/e$"o), gde $e%a"ono' 5#&r=5)e "on#igen# no& ani(a "o)e $e 'og5 e'i#o&a#i @e% o"ri>a, do" o$#a/e no& ani(e 'ora)5 @i#i 100 -#no o"ri&ene %/a#o'.

&. . Sa"re#e e #$ eta#e te$ri'e

&. .1. M$ etaristi*ka te$ri'a

Mone#ari%a' "ao #eori)$"i ra&a( o/a%i od o$no&ne o$#a&"e da #r;i?nie"ono'$"i %a"oni, "o)i $/o@odno de/5)5 5 )edno) na(iona/no) e"ono'i)i,do&ode do o ?#e e"ono'$"e ra&no#e;e, @e% o@%ira ?#o 5 #e"5>e' eriod5do/a%i do o&re'eni6 ore'e>a)a i nera&no#e;e. O&a) #eori)$"i "on(e #

o&i' $#&ara o$no&5 %a &od)en)e d5goro ne an#iin*/a(ione e"ono'$"e o/i#i"e, #a"o ?#o o$#o)i 5$"/a=eno$# i%'e=5 d5goro ne $#o e

1



e"ono'$"og i 'one#arnog ra$#a, 5% 5$/o& da dr;a&ni @5d;e# @5de $#a/no 5ra&no#e;i.O&a) o$no&ni $#a& 'one#ari%'a %a$ni&a $e na $6&a#an)5 o# 5nora%/i i#og *or'iran)a no'ina/ni6 i rea/ni6 *a"#ora 5 #r;i?no' 'ode/5 ri&re=i&an)a o$'a#ra)5>i na d5gi ro". S#o e 'one#arnog ra$#a na d5giro" de/5)5 i$"/)5 i&o na *or'iran)e no'ina/ni6 *a"#ora 5 #r;i?no'$i$#e'5, re $&ega na "re#an)e ni&oa (ena. S dr5ge $#rane, "re#an)e rea/ni6*a"#ora, "ao ?#o $5 roi%&odn)a, in&e$#i(i)e, o#ro?n)a, %a o$/eno$#,dr5?#&eni roi%&od, i%&o% i 5&o%, i#d. &r?i $e i$"/)5 i&o na o$no&"o'@ino&an)a rea/ni6 *a"#ora roi%&odn)e "a i#a/a, radne $nage,#e6no/ogi)e, i#d. .To )e $5?#ina 'one#ari$#i "og $6&a#an)a o ne5#ra/no) 5/o%i no&(a, ri

e'5 $e i'a 5 &id5 ne5#ra/ni 5#i(a) "o/i ine no&(a na *or'iran)e rea/ni6#o"o&a 5 na(iona/no) e"ono'i)i i #o na d5;i ro". O&a #eori)a, 'e=5#i',do 5?#a 'og5>no$# da na "ra#a" ro" 'o;e do>i do 5#i(a)a 'one#a'i6*a"#ora na "re#an)e i *or'iran)e rea/ni6 *a"#ora 5 e"ono'i)i. To %na i da"ra#"oro ne ro'ene 'one#arnog ra$#a i'a)5 5#i(a) na "re#an)e ni&oa ri&redne a"#i&no$#i na "ra#a" ro". Mone#ari$#i "a $6&a#an)a one5#ra/no$#i no&(a &a;e $a'o na d5;i ro", "ada do/a%i do o# 5nogra%d&a)an)a e*e"a#a 'one#arnog $e"#ora na *or'iran)e no'ina/ni6&e/i ina i e*e"a#a rea/nog $e"#ora. Na o$no&5 o&a"&og #eori)$"og ri$#5 ai%&edena )e $#ra#e?"a or5"a 'one#ari%'a, da $&i ro(e$i rea/noge"ono'$"og ra$#a, "a"o na "ra#a", #a"o i na d5gi ro", #re@a da @5d5 re 5?#eni i$"/)5 i&o de/o&an)5 #r;i?ni6 $naga. O&a"&o de/o&an)e #r;i?nog'e6a6i;'a #re@a da $e od&i)a 5#e' o$/o&ni6 #ran$a"(i)a red5%e(a,$#ano&ni?#&a i o$/o&ni6 @ana"a. Dr;a&a ne #re@a da $e 'e?a 5 *or'iran)e(ena na ro@no' #r;i?#5, "ao i na #r;i?#5 radne $nage, no&(a i "a i#a/a.O&a"o $/o@odno *or'iran)e (ena na $&i' o&i' #r;i?#i'a do rino$i*or'iran)5 o #i'a/ne #r;i?ne a/o"a(i)e e"ono'$"i6 re$5r$a. Ce/o"5 nana(iona/na e"ono'i)a "on(i irana )e "ao $i$#e' o&e%ani6 #r;i?#a $a$/o@odni' *or'iran)e' (ena na o$no&5 on5de i #ra;n)e. a6&a/)5)5>i

$/o@odno) igri on5de i #ra;n)e, $/o@odno' *or'iran)5 (ena na $&i'$eg'en#i'a #r;i?#a, do/a%i do #r;i?nog 5$"/a=i&an)a e"ono'$"i6 "re#an)a,"o)a #e;e da (e/o"5 n5 na(iona/n5 e"ono'i)5, g/edano na d5;i ro",odr;a&a)5 5 $#an)5 o ?#e e"ono'$"e ra&no#e;e.

a#o 'one#ari%a' 5 neade"&a#no' ona?an)5 'one#arnog i *i$"a/nog$e"#ora &idi )edine i%&ore nera&no#e;e #r;i?ne e"ono'i)e. A"o 'one#arni$e"#or o&e>a&a 'one#arni ra$# o $#o a'a "o)e $5 &e>e od $#o e ra$#area/nog $e"#ora ri&rede, onda $e $#&ara #%&. in*/a(ioni )a% ge , "o)i $e%a#&ara ora$#o' ni&oa ro@ni6 (ena.

19



a#o $e 'one#ari$#i %a/a;5 %a rin(i &o=en)a o/i#i"e "on$#an#ne $#o e'one#arnog ra$#a, "ao $#ra#e?"og (i/)a $&a"e #r;i?ne e"ono'i)e. O&a"on$#an#na $#o a ra$#a no& ane 'a$e o ra&i/5 @i #re@a/a da @5dei%)edna ena $a $#o o' ra$#a rea/ne e"ono'i)e, na o$no&5 d5goro nog

e' iri)$"og i$"5$#&a $&a"e %e'/)e.Mone#ari%a' od@a(5)e "ori?>en)e de*i(i#nog *inan$iran)a dr;a&nog @5d;e#a "ao $red$#&a %a dina'i%iran)e e"ono'$"og ra%&o)a %e'/)e.De*i(i#no *inan$iran)e dr;a&e 'o;e na "ra#a" ro" da o&e>a $#o 5 rea/noge"ono'$"og ra$#a, a/i na d5;i ro" ono re'e#i *5n"(ioni$an)e #r;i?nee"ono'i)e i &r?i nega#i&ni #ran$*er e"ono'$"i6 re$5r$a i% $e"#ora ri&rede 5 $e"#or dr;a&ne i ne rod5"#i&ne o#ro?n)e. A"o $5 de*i(i#idr;a&nog @5d;e#a *inan$irani ne o$redno i% ri'arne e'i$i)e no&(a i/i 5#e' "5 o&ine dr;a&ni6 o@&e%ni(a od $#rane 'one#arnog $i$#e'a, onda

#a"&i de*i(i#i i'a)5 in*/a(ione e*e"#e. U"o/i"o $5 dr;a&ne o@&e%ni(ee'i#o&ane 5 (i/)5 *inan$iran)a @5d%e#$"og de*i(i#a, roda#e na*inan$i)$"o' #r;i?#5, onda )e od $#rane dr;a&e o&5 en odgo&ara)5>i i%no$a"5'5/a(i)e $5*i(i#ni6 #ran$a"#ora, "o)i @i a/#erna#i&no 5 o#re@i/i o&a$red$#&a %a *inan$iran)e in&e$#i(i)a, a o&a"&i de*i(i#i ne'a)5 in*/a(ionee*e"#e. Me=5#i', o&a"o *inan$irani de*i(i#i do&ode do #%&. e*e"#ai$#i$"i&an)a cro$ding-out effect&ra$ o/o;i&e a"5'5/a(i)e na*inan$i)$"o' #r;i?#5.F To red$#a&/)a d5goro ni re(e$ioni *a"#or "o)i #e;ida $'an)i $#o 5 rea/nog e"ono'$"og ra$#a. O&o 'o;e da i'a %a

o$/edi(5 ora$# "a'a#ni6 $#o a, )er do/a%i do ora$#a #ra;n)e a"5'5/a(i)ena *inan$i)$"o' #r;i?#5. O&a) ora$# "a'a#ni6 $#o a 5$ ora&a ro(e$in&e$#iran)a, ?#o nega#i&no 5#i e na d5goro no *or'iran)e $#o e ra$#adr5?#&enog roi%&oda.

a#o na' ro#agoni$#i 'one#ari%'a or5 5)5 da $e nor'a/no i%ado&o/)a&a)5>e *5n"(ioni$an)e #r;i?nog $i$#e'a e"ono'i)e 'o;eo@e%@edi#i )edino 5#e' &r$#e 'one#arne o/i#i"e i o/i#i"e5ra&no#e;eni6 @5d;e#a.F S#ra#egi)a 'one#ari%'a og/eda $e 5 @r;i' ro'ena'a #r;i?ni6 5$"/a=i&an)a "od $&i6 #ran$a"#ora i% $e"#ora ri&rede

i $#ano&ni?#&a. S&i $5@)e"#i ri&re=i&an)a 'ora)5 &eo'a @r%o da &r?e o#re@na *inan$i)$"a i $#r5"#5rna 5$"/a=i&an)a, a o$no&ni 5$/o& %a #o )e da ri&redni $i$#e' *5n"(ioni?e $a ni$"i' $#o a'a 'one#arnog ra$#a i @e;de*i(i#a dr;a&nog @5d;e#a. Mone#ari$#i "a $#ra#egi)a o$#a&/)a ?iro" ro$#or de/o&an)5 #r;i?nog 'e6ani%'a i #r;i?ni6 %a"oni#o$#i. <or'iran)ed5goro ne $#o e e"ono'$"og ra$#a re 5?#eno )e $/o@odno' de/o&an)5#r;i?ni6 $#o a, a #eori)$"i )e odre=eno "&an#i#e#o' i "&a/i#e#o' *a"#ora roi%&odn)e. Mone#ari%a' "ao e"ono'$"a $#ra#egi)a #r;i?ne e"ono'i)eda)e &i$o" riori#e# odr;a&an)5 n)ene d5goro ne $#a@i/no$#i. On od@a(5)e

F Mi/5#in iro&i>, Mone#arna e"ono'i)aF I$#o

20



$#ra#egi)5 "ra#"oro nog "origo&an)a ro*i/a e"ono'$"og ra$#a 5 $'i$/5 o$#i%an)a &i?e $#o e e"ono'$"og ra$#a na "ra#a" ro" o (en5 $#&aran)a o&e>ane ne$#a@i/no$#i na o$no&5 doda#ne 'one#arne e"$ an%i)e, "ao i"ori?>en)a de*i(i#arnog *inan$iran)a @5d;e#a.

O$no&na $/a@o$# 'one#ari$#i "e "on(e (i)e $a$#o)i $e 5 #o'e ?#o )e5$'erena i$"/)5 i&o na reg5/i$an)e ra$#a agrega#ne #ra;n)e, re&a$6odnono& ane 'a$e i #o 5#e' 'one#arni6 'e#oda, #a"o da $#rana on5de 5e"ono'$"i' ro(e$i'a o$#a)e o# 5no &an reg5/a(ionog 'e6ani%'ae"ono'$"e o/i#i"e. To )e 5 $"/ad5 $a genera/no' "on(e (i)o''one#ari%'a, o "o)o) ni"a"&a reg5/i$an)a $#rane on5de 5#e'e"ono'$"e o/i#i"e ni$5 o#re@na, o?#o )e o&a) ro$#or re%er&i$an %ai$"/)5 i&o de/o&an)e #r;i?nog 'e6ani%'a. on(e (i)a 'one#ari%'a$'a#ra da )e )edini (i/) e"ono'$"e o/i#i"e da o@e%@edi $#a@i/no$# ni&oa

(ena na d5;i ro", &er5)5>i da >e ri&redni $5@)e"#i $a'i 5$ e?no re?a&a#i ro@/e'e $#r5"#5rnog ri/ago=a&an)a. O$a'de$e#i6 godina GG &e"a 5SAD )e ri6&a>ena 'one#ari$#i "a "on(e (i)a, )er $5 "rea#ori e"ono'$"e o/i#i"e $'a#ra/i "ao neo 6odno reg5/i$an)e 'one#arnog ra$#a o ni$"i' ire/a#i&no $#a@i/ni' $#o a'a 5 "o'@ina(i)i $a o/i#i"o' $ni;a&an)a ore$"og o #ere>en)a "or ora(i)a i do'a>in$#a&a. Ta"o )e na$#a/a"on(e (i)a e"ono'i)e on5de, o%na#e "ao regano'i"a, "o)a )e na$#o)a/ada 5#e' re$#ri"#i&ne 'one#arne o/i#i"e o@e%@edi 'ini'i%iran)e in*/a(i)ei da 5#e' ore$"i6 o/a"?i(a $#i'5/a#i&no de/5)e na roi%&odn)5,

*or'iran)e ?#edn)e, #). a"5'5/a(i)e i na in&e$#i(i)e. O&a o/i#i"a )eo$#&arena re"o de*i(i#a dr;a&nog @5d;e#a, a #a) de*i(i# $e@i $5 'og/edo%&o/i#i $a'o SAD %a6&a/)5)5>i $&o' o$e@no o&/a?>eno' o/o;a)5 5$&e#$"o 'one#arno' $i$#e'5.

&. .&. Ke' !i'a ska #$ etar a te$ri'a

e)n%i)an$"a #eori)a od@a(5)e 'one#ari$#i "i "on(e # o ?#e ri&rednera&no#e;e i %a5%i'a o$no&ni $#a& o ne er*e"#no' *5n"(ioni$an)5 #r;i?nee"ono'i)e. Ona $'a#ra da 'oede/ #r;i?ne e"ono'i)e o $&o)o) rirodi )e#a"a& da $e o ra&i/5 na/a%i i$ od ni&oa 5ne %a o$/eno$#i *a"#ora roi%&odn)e, a #o )e $#an)e "ada ne o$#o)i o ?#a e"ono'$"a ra&no#e;a ri&rednog $i$#e'a.F a#o ri$#a/i(e o&e #eori)e $'a#ra)5 da )e neo 6odnain#er&en(i)a dr;a&e 5 reg5/i$an)5 e"ono'$"i6 #o"o&a. E"ono'$"a o/i#i"a dr;a&e #re@a da "ori$#i in$#r5'en#e *i$"a/ne i 'one#arane o/i#i"e%a reg5/i$an)e ri&redni6 #o"o&a. U #r;i?no) e"ono'i)i o ra&i/5 de/5)5re(e$ioni *a"#ori "o)i #e;e da o@ore $#o 5 rea/nog e"ono'$"og ra$#a i$ odra&no#e;nog ni&oa, "o)i o@e%@e=5)e 5n5 %a o$/eno$# *a"#ora roi%&odn)e. a#o "e)n%i)an$"a #eori)a 5 rin(i 5 #ra;i da *i$"a/na i

F a ne"i ri&redni $i$#e' "a;e'o da $e na/a%i 5 $#an)5 e"ono'$"e ra&no#e;e "ada $e (e/o"5 andr5?#&eni roi%&od 'o;e da rea/i%5)e o re/a#i&no $#a@i/ni' (ena'a.

21



'one#arna o/i#i"a @5d5 e"$ an%i&no ori)en#i$ane, "a"o @i "o' en%ira/e#e d5goro ne re(e$ione *a"#ore. O&a #eori)a #ra;i da 'one#arna o/i#i"a @5de o$#a&/)ena #a"o da do rino$i e"ono'$"o' ra%&o)5, da od$#i e #a)ra%&o) @e% "oga ne'a 5ne %a o$/eno$#i.

U "on(i iran)5 o&e #eori)e e)n% )e o/a%io od $6&a#an)a da $nagain*/a(ioni6 *a"#ora ne 'o;e @i#i #a"o )a"a 5 e"ono'i)i 5 "o)o) de/5)5re(e$ioni *a"#ori. On )e, #a"o=e, ra 5nao da (e $naga in*/a(ioni6 ri#i$a"a @i#i $'an)ena 5#e' ade"&a#ne o/i#i"e do6o#"a, "ao i 5#e' $'an)en)a#ro?"o&a roi%&odn)e. A/i i ored $&ega, e)n% )e @io $&e$#an da i#a& #"on(e # #r;i?ne e"ono'i)e "o)i on %ago&ara i'a %a o$/edi(5 ri$5$#&o er'anen#ne @/age in*/a(i)e, "ao n5;ne ro ra#ne o)a&e *5n"(ioni$an)ao&og $i$#e'a.Da @i o$#igao o$no&ni (i/) e"ono'$"e o/i#i"e - 5na %a o$/eno$# *a"#ora roi%&odn)e, "e)n%i)an$"a #eori)a o"/an)a 5n5 a;n)5 agrega#no) #ra;n)i,"ao (en#ra/no) 'a"roe"ono'$"o) "a#egori)i %a reg5/i$an)e ni&oa ri&redne a"#i&no$#i. Da"/e, 5 odno$5 na 'one#ari$#e, #e;i?#e'a"roe"ono'$"e ana/i%e $ada $e o'era $a no& ane 'a$e na agrega#n5#ra;n)5, ?#o i'a &e/i"i %na a). O&i' $e nag/a?a&a 5/oga ne o$rednogreg5/i$an)a ne"i6 rea/ni6 #o"o&a ri&rede, "o)i i'a)5 "/)5 n5 5/og5 5n)eno' *5n"(ioni$an)5, "ao ?#o $5 in&e$#i(i)e, /i na i @5d;e#$"a o#ro?n)a.

e)n%i)an$"a #eori)a 5"a%5)e da $5 in&e$#i(i)e na)&a;ni)i a5#ono'ni *a"#or "o)i odre=5)e "re#an)e rea/nog dr5?#&enog roi%&oda, do" o@a agrega#a o#ro?n)e %a&i$e od "re#an)a in&e$#i(i)a. <i$"a/na o/i#i"a 'ora @i#i #a"o"on(i irana da od$#i e ri&redn5 a"#i&no$# i %a o$/eno$#, i'e )eod@a ena "/a$i na "on(e (i)a o n)eno) ne5#ra/no$#i. Mone#arna o/i#i"a,#a"od)e, $a $&o)e $#rane #re@a da de/5)e 5 i$#o' ra&(5, #). da odr;a&a i od$#i e dina'i%iran)e ri&redne a"#i&no$#i. O ig/edno )e da $e o&a#eori)a %a/a;e %a &od)en)e e"$ an%i&ne 'one#arno-"redi#ne o/i#i"e, 'ada$e ne %a o$#a&/)a ni an#iin*/a(iono de)$#&o. E"$ an%i&na o/i#i"areg5/i$an)a o ?#e #ra;n)e i'a %a (i/) da "o' en%ira i a'or#i%5)e re(e$ione*a"#ore i'anen#ne #r;i?no) ri&redi.

7ri$#a/i(e "e)n%i)an$"e #eori)e ri%na)5 (i"/i ni "ara"#er "a i#a/i$#i "e ri&rede, ?#o #eore#$"i o@)a?n)a&a)5 r&en$#&eno o$(i/a(i)a'a in&e$#i(ionea"#i&no$#i. I% #i6 ra%/oga %a/a;5 $e %a (i"/i n5 o/i#i"5 agrega#ne #ra;n)e. Nai'e, "e)n%i)an(i #e;e &e>e' 5@ri%ga&an)5 doda#ne agrega#ne #ra;n)e 5 ri&redni $i$#e' 5 eriod5 $#agna(i)e i "ri%e, do" @i 5 eriod5 ro$ eri#e#a @i/a &o=ena o/i#i"a 5$ ora&an)a ra$#a agrega#ne #ra;n)e. Ina e,"e)n%i)an(i na 5?#a)5 d5goro ni ri$#5 i o"re>5 $e "ra#"o' ro"5. S#ogane i%nenad)5)e in)eni(a da )e e)n% )edno' ri/i"o' re"ao da $'o nad5gi ro" $&i 'r#&i .

22



S o@%iro' da "e)n%i)an$"a #eori)a in$i$#ira na agrega#no) #ra;n)i, #o ra"#i no %na i da o&a #eori)a ni)e rida&a/a %na a) 'a"roe"ono'$"o'5#i(a)5 na ro@n5 on5d5 5 agrega#no' i $#r5"#5rno' $'i$/5. e)n%i)an(i$5 "on(en#ri$a/i a;n)5 na reg5/i$an)e o ?#e agrega#ne #ra;n)e 5

"&an#i#a#i&no' $'i/5, a $a'o 5 &eo'a 'a/o) 'eri i na reg5/i$an)e$#r5"#5re o&e #ra;n)e. U /i#era#5ri i'a ri'era gde $5 o)edini red$#a&ni(i o&e #eori)e 5"a%i&a/i na o#re@5 ograni a&an)a ra$#a /i ne o#ro?n)e, da @i $e o@e%@edio ro$#or %a ne?#o &e i 5deo a"5'5/a(i)e 5dr5?#&eno' roi%&od5. Me=5#i', &e>ina n)i6 )e #e;i?#e ana/i%e $#a&/)a/ana "&an#i#a#i&no reg5/i$an)e agrega#ne #ra;n)e, ne 5/a%e>i 'nogo 5$#r5"#5r5 #e #ra;n)e. O$no&na or5"a o&e #eori)e )e$#e da $e 5#e'e"$ an%i)e agrega#ne #ra;n)e de/5)e na o;i&/)a&an)e ri&redne a"#i&no$#i,?#o i'a %a o$/edi(5 o&e>an)e in&e$#i(i)a "ao g/a&ne $nage "o)a

dina'i%ira ri&redne ro(e$e.4/a&ni 5%ro" generi$an)a re(e$ioni6 ro(e$a "e)n%i)an$"a #eori)a &idi 5$'an)en)5 $#o e rino$a od "a i#a/a 5 odno$5 na o$#o)e>e "a'a#ne$#o e. a#o do/a%i do $'an)en)a in&e$#i(ioni6 a"#i&no$#i "ao g/a&ne o"re#a "e $nage 5 ro(e$5 ri&rednog ra$#a. A"o )e o e"i&ana $#o a rino$a "a i#a/a ni;a od #r;i?ne "a'a#ne $#o e i/i )e )edna"a $a n)o',onda do/a%i do %a$#o)a in&e$#i(ioni6 a"#i&no$#i, )er $e &/a$ni(i'a "a i#a/a&i?e i$ /a#i da $e @a&e ren#i)er$#&o', nego /i da 5/a;5 no&a( 5 in&e$#i(i)e.S#oga )e o&o i (en#ra/ni ro@/e' o&e #eori)e. S'an)ena 5/agan)a do&ode

do "5'5/iran)a re(e$ioni6 ro(e$ 5 ri&redi.e)n%i)an$"a #eori)a re or5 5)e de*i(i#no @5d;e#$"o *inan$iran)e, "ao 5#%a i%/a%a" i% "ri%ne $i#5a(i)e, )er 5 re(e$ioni' eriodi'a $'an)5)5 $e @5d;e#$"i ri6odi, a o&e>a&a)5 $e ra$6odi dr;a&nog @5d;e#a. Ta) de*i(i##re@a da @5de *inan$iran 5 r&o' red5 e'i$i)o' o@&e%ni(a od $#ranedr;a&e, i/i dire"#ni' %ad5;i&an)e' dr;a&e "od (en#ra/ne @an"e. ao ?#o&idi'o, i#a&a $#ra#egi)a "e)n%i)an$"og de*i(i#nog @5d;e#$"og *inan$iran)a5$'erena )e 5 ra&(5 an#i(i"/i ne e"ono'$"e o/i#i"e dr;a&e.

e)n%i)an(i #&rde da "o/i ina no&(a de/5)e indire"#no 5#e' "a'a#ni6$#o a na ro(e$ re rod5"(i)e. Ti'e $e od@a(5)e 'one#ari$#i "a #e%a odire"#no' de)$#&5 "o/i ine no&(a na *or'iran)e agrega#ne #ra;n)e. Ia"o"e)n%i)an$"a #eori)a $#a&/)a #e;i?#e na #o"o&e rea/nog $e"#ora, ona 5"a%5)ena $e"5ndarni %na a) 'one#arnog $e"#ora 5 ra&(5 odr;a&an)a o&e>anog ni&oa ri&redne a"#i&no$#i. Veo'a )e nag/a?ena 5/oga "a'a#ne$#o e, "o)a )e $6&a>ena "ao "/)5 na &e%a i%'e=5 'one#arnog i rea/nog$e"#ora e"ono'i)e i n)i6o&og $ a)an)a re"o *inan$i)$"og #r;i?#a. a'a#a$e 5 o&o) #eori)i #re#ira "ao 'one#arni *eno'en "o)i $e *or'ira od5#i(a)e' 'one#arne o/i#i"e (en#ra/ne @an"e. O&a 6i o#e%a )e #a "ao$/on(a %a #e%5 da 'one#arna o/i#i"a i'a %na a)ne e*e"#e na *or'iran)erea/ni6 #o"o&a, a re $&ega na *or'iran)e in&e$#i(i)a. Na ni&o "a'a#ni6

2!



$#o a 5#i 5 d&a *a"#ora e"$ an%i)a no& ane 'a$e i #ra;n)a no&(a od$#rane $e"#ora ri&rede i $#ano&ni?#&a.

ao ?#o &idi'o, e)n% na$#o)i da o&e;e d&e "/)5 ne $#&ari r&o, da $e"o/i ina no&(a *or'ira "ao endogena &ari)a@/a 5 $i$#e'5, odno$no da ro(e$ re rod5"(i)e odre=5)e o#re@n5 "o/i in5 no&(a, i dr5go, da"o/i ina no&(a i'a a"#i&an 5#i(a) na *or'iran)e ni&oa ri&rednea"#i&no$#i re"o ni&oa "a'a#ni6 $#o a.

e)n% ra%/i"5)e d&e &r$#e #ra;n)e no&(a #ra;n)5 #ran$a"(ionog no&(a i#ra;n))5 *inan$i)$"og no&(a.!ra*nja transakcionog novca&e%ana )e %a o#re@e *5n"(ioni$an)a rea/nog $e"#ora ri&rede. Nai'e, red5%e>i'a )e o#re@an no&a( "ao o@r#no $red$#&o %a re'o?>a&an)e &re'en$"ogra$"ora"a i%'ed)5 i$ /a#a #ro?"o&a roi%&odri)e i na /a#e rea/i%o&ane ro@ena #r;i?#5. S#ano&ni?#&o, #a"o=e, i'a o#re@5 %a #ran$a"(ioni' no&(e' da @i o@e%@edi/o /i"&idno$# 5 /a>an)i'a i%'ed)5 ri'an)a i #ro?en)ado6o#"a. U eriod5 ro$ eri#e#a do/a%i do ora$#a no'ina/nogna(iona/nog do6o#"a i #ra;n)e #ran$a"(ionog no&(a, odno$no #ra;n)a#ran$a"(ionog no&(a )e 5 *5n"(iona/no' odno$5 $a &i$ino' no'ina/nogdr5?#&enog roi%&oda. U#i(a) &i$ine "a'a#ne $#o e na #ran$a"(ioni no&a( )e 'ini'a/an i $#oga %ane'ar/)i&. S dr5ge $#rane,tra*nja finansijskog' tj. spekulativnog novca5 *5n"(iona/no' )e odno$5 $a "re#an)e' "a'a#ni6$#o a. ada (en#ra/na @an"a $'an)5)e "a'a#ne $#o e, odno$no "ada &odie"$ an%i&n5 'one#arn5 o/i#i"5, onda #ra;n)a no&(a na *inan$i)$"o'$e"#or5 ra$#e. Me=5#i', "ada (en#ra/na @an"a o&e>a&a "a'a#ne $#o e,odno$no &odi re$#ri"#i&n5 'one#arn5 o/i#i"5, onda #ra;n)a no&(a na*inan$i)$"o' $e"#or5 o ada. O&a) 'ode/ 5#i(a)a "a'a#ni6 $#o a na*inan$i)$"5 #ra;n)5 no&(a %a$ni&a $e na re# o$#a&(i da )e ni&o ro@ni6(ena 5g/a&no' $#a@i/an, #a"o da o$(i/a(i)e "a'a#ni6 $#o a 5#i 5 nao$(i/a(i)e (ena o@&e%ni(a na *inan$i)$"o' #r;i?#5. re#an)e "a'a#ni6$#o a i'a in&er%an 5#i(a) na "re#an)e (ena o@&e%ni(a, ?#o ra"#i no %na ida ora$# "a'a#ni6 $#o a 5#i e na $ni;en)e (ene o@&e%ni(a, i o@rn5#o,$ni;en)e "a'a#ni6 $#o a 5#i e na ora$# (ena o@&e%ni(a.

U"o/i"o do=e do 5@a(i&an)a doda#ne "o/i ine no&(a, onda $e ona $or@5)e od $#rane #r;i?ni6 #ran$a"#ora, )er #o de/5)e na $ni;en)e"a'a#ni6 $#o a i ora$# (ena o@&e%ni(a. Sni;en)e "a'a#ni6 $#o a de/5)e$#i'5/a#i&no na in&e$#i(i)e. Mone#arna e"ono'i)a re"o o@aran)a"a'a#ni6 $#o a i'a '5/#i /i"a#or$"i e*e"a# na ra$# ri&redne a"#i&no$#i ina(iona/nog do6o#"a. No&o ra&no#e;no $#an)e o$#&ar5)e $e $a doda#no'"o/i ino' *a"#ora roi%&odn)e na &i?e' ni&o5 roi%&odn)e, do6o#"a i%a o$/eno$#i. 75#e' ro(e$a 5ra&no#e;en)a na *inan$i)$"o' i rea/no'$e"#or5 e"ono'i)e 5 o# 5no$#i )e i%&r?eno a $or@o&an)e doda#ne "o/i ineno&(a. O&i' )e ra%ra=ena #eori)$"a "on(e (i)a o "o)o) )e "o/i ina no&(aendogena "a#egori)a, "o)a $e *or'ira 5 $"/ad5 $a ni&oo' re rod5"(ionog

2+



ro(e$a, a #o %na i i 'og5>no$# a"#i&nog de/o&an)a "o/i ine no&(a nao@/i"o&an)e ri&redni6 a"#i&no$#i.

e)n%i)an$"a #eori)a 5"a%5)e da $e 5#e' 'one#arni6 *a"#ora 'o;ede/o&a#i na ;e/)eni ni&o agrega#ne #ra;n)e, "o)i @i $e ina e $#i6i)$"i*or'irao od de)$#&o' #r;i?ni6 $naga. o/i ina no&(a de/5)e na rea/nee"ono'$"e #o"o&e 5#e' "origo&an)a odno$a i%'ed)5 "a'a#ni6 $#o a i$#o a rino$a od "a i#a/a. 7red$#a&ni(i o&e #eori)i @i/i $5 $&e$ni da 5"ri%ni' *a%a'a e"ono'$"og (i"/5$a e"$ an%i&na 'one#arna o/i#i"a ni)e5 $#an)5 da 5 do&o/)no) 'eri o"rene dina'i%iran)e rea/ni6 ri&redni6#o"o&a. a#o )e *i$"a/na o/i#i"a o$no&na o/5ga %a o"re#an)e rea/ni6 ri&redni6 ro(e$a, do" 'one#arna o/i#i"a #re@a $a'o da odr;a&a ri&redn5 e"$ an%i)5, "o)a )e ri'arno de#er'ini$ana e"$ an%i&no'*i$"a/no' o/i#i"o'. e)n%i)an$"a "on(e (i)a da)e redno$# *i$"a/no)

o/i#i(i $a o@ra%/o;en)e' da ona de/5)e ne o$redno na rea/ni $e"#or e"ono'i)e, do" 'one#arna o/i#i"a de/5)e o$redno, re"o "a'a#ni6$#o a.

a ra%/i"5 od 'one#ari$#i "e #eroi)e "o)a $e %a/a;e %a "on$#an#n5 $#o 5'one#arnog ra$#a, "o)a odgo&ara $#o i d5goro nog ra$#a rea/nee"ono'i)e, "e)n%i)an$"a "on(e (i)a i$#i e o#re@5 &o=en)a "ra#"oro ne'one#arne i *i$"a/ne o/i#i"e *inog 5$"/a=i&an)a rea/ni6 #o"o&a.Mone#ari$#i 5%ro" in*/a(i)e &ide 5 o&e>ano) "o/i ini no&(a 5 o #i(a)5odno$no 5 o&e(ano) $#o i 'one#arnog ra$#a 5 odno$5 na $#o 5 ra$#area/nog $e"#ora e"ono'i)e. a ra%/i"5 od n)i6, "e)n%i)an(i #&rde da $eni&o (ena o&e>a&a %@og ora$#a #ro?"o&a roi%&odn)e, ?#o %na i da 5%ro(i ora$#a (ena na/a%e na $#rani ro@ne on5de. Nai'e, (ene $5 de#er'ini$ane #ro?"o&i'a re rod5"(i)e, a o&i $e 5"ra)n)o) /ini)i $&ode na #ro?"o&e radne $nage. 7re'a #o'e, "e)n%i)an(i%a$#5 a)5 #eori)5 o in*/a(i)i #ro?"o&a, "o)5 i%a%i&a a5#ono'no o&e>an)e#ro?"o&a radne $nage. 7o n)i'a g/a&ni "ri&(i %a in*/a(i)5 $5 radni(i "o)i$#a/no i neo ra&dano #ra;e o&e>an)e $&o)i6 na)a'nina. e)n% $'a#ra da

@r;i ora$# do6o#"a radni"a od ora$#a rod5"#i&no$#i rada ge6eri?ein*/a(ioni i' 5/$. O&de $e 5 o@%ir ne 5%i'a)5 (ena "a i#a/a, de re$i)a(i)a"5r$a na(iona/ne &a/5#e, ora$# *i$"a/nog o #ere>en)a o )edini(i roi%&oda, i#d.S orna )e "e)n%i)an$"a "on(e (i)a o a$i&no) 5/o%i no&(a 5*5n"(ioni$an)5 ro(e$a re rod5"(i)e, i% ega roi$#i e #e%a o o#re@i&o=en)a a$i&ne 'one#arne o/i#i"e, "o)a $a'o $/edi "re#an)e no'ina/nogdr5?#&enog roi%&oda, #). i rea/nog dr5?#&enog roi%&oda i $#o e in*/a(i)eS/a@o$# o&e #eori)e )e i 5 #o'e ?#o ne ra$ o/a;e e*i"a$ni' in$#r5'en#i'a

%a @or@5 ro#i& in*/a(i)e. a#o $e oni, e$#o, 'ire $a in)eni(o' da )ein*/a(i)a @o/)a $o/5(i)a od ne%a o$/eno$#i i re(e$i)e.

2



&. . . K$#p+eks a #$ etar a te$ri'a

ao ?#o $'o &ide/i 'one#ari$#i "a #eori)a o/a%i od "on(e #a #r;i?nee"ono'i)e 5 "o)o) do@ro *5n"(ioni?e #r;i?ni 'e6ani%a', $e' 5 $/5 a)5

"ada re#erana e'i$i)a no&(a, do&odi do odre=eni6 ore'e>a)a, "o)i $e'ani*e$#5)5 in*/a#orni' #enden(i)a'a. S dr5ge $#rane, "e)n%i)an$"a #eori)ai$#i e "ao g/a&ni i%&or nera&no#e;e nedo$#a#a" e*e"#i&ne no& ane #ra;n)e,%@og ega o ada in&e$#i(iona a"#i&no$# a ra$#e ne%a o?/eno$#.Mone#ari$#i "a #eori)a 5"a%5)e da )e in*/a(i)a o$no&no o@e/e;)enera&no#e;e 5 #r;i?no) e"ono'i)i, a "e)n%i)an$"a da nedo&o/)no "ori?>en)e*a"#ora roi%&odn)e red$#a&/)a g/a&ni o@/i" nera&no#e;e 5 *5n"(ioni$an)5#r;i?ne e"ono'i)e.

o' /e"$na #eori)$"a "on(e (i)a %a/a;e $e %a &e>i $#e en 5ra&no#e;eno$#i

i%'e=5 d5goro nog ri&rednog ra$#a i odr;a&an)a $ o/)ne i 5n5#ra?n)e$#a@i/no$#i. O&a #eori)a redno$# da)e "&a/i#e#5 $#o e ra$#a, ?#o %na i da $#o a ra$#a %a$ni&a na @o/)e' "ori?>en)5 *a"#ora roi%&odn)e 5 $'i$/5e"ono'$"e e*i"a$no$#i. na a)n5 a;n)5 o$&e>5)5 i%&o%no) "o' onen#i,"ao @i#no' *a"#or5 e"ono'$"og ra$#a, ri e'5 $e in&e$#i(i)e $6&a#a)5"ao na in o&e>an)a roi%&odn)e. o' /e"$na "on(e (i)a 5"a%5)e nain#era"(ione odno$e i%'e=5 rea/nog i 'one#arnog $e"#ora e"ono'i)e. ara%/i"5 od 'one#ari$#a, "o)i i$#i 5 da )e in*/a(i)a 5&e" 'one#arni*eno'en , )er 5%ro(i in*/a(i)e /e;e i$"/)5 i&o 5 re&i$o"o) $#o i

e"$ an%i)e no& ane 'a$e 5 odno$5 na $#o 5 ra$#a rea/nog dr5?#&enog roi%&oda, "o' /e"$na "on(e (i)a i$#i e o#re@5 $#&aran)a ?ire #eori)$"eo$no&e "o)a o@56&a#a $&e *a"#ore in*/a(ionog ro(e$a. a ra%/i"5 od n)i6"e)n%i)an(i i$#i 5 da &i$o" ra$# do6o#"a radni"a o )edini(i roi%&oda red$#a&/)a g/a&ni 5%ro" in*/a(i)e, )er #o do&odi do o&e>an)a #ro?"o&a roi%&odn)e.

o' /e"$na #eori)a nag/a?a&a da )e )edan od g/a&ni6 o"re#a "i6 *a"#ora$#&aran)a i/i o&e>an)a in*/a(ionog ro(e$a ore'e>a) 5 ra$ ode/ido6o#"a, "o)i na$#a)e i/i re#erani' ra$#o' /i ni6 do6oda"a i/i re#erani'

%a6&a#an)e' i% ri&rede 5 "ori$# dr;a&nog @5d;e#a. To o"a%5)e dain*/a(i)a do6oda"a red$#a&/)a )a$an %na" i o"a%a#e/) da $e 5 %e'/)i #ro?i&i?e roi%&oda i 5$/5ga nego ?#o #o rea/no i'a na ra$ o/agan)5 %a o#ro?n)5. 75#e' e'i$i)e no&(a $#&ara $e &e>a "o/i ina no&(a nego ?#o #o$#&arno i'a ro@nog o"ri>a, i'e $e $#&ara ne$"/ad i%'e=5 no'ina/nog irea/nog do6o#"a. U#i(a) dr;a&nog @5d;e#a )e &eo'a )a$an onda "ada o$#o)i @5d;e#$"i de*i(i# "o)i $e ne o$redno *inan$ira i% e'i$i)e no&(a. Nerea/ni ora$# do6o#"a do&odi do ri#i$a"a da $e i%&r?i doda#na e'i$i)ano&(a, "o)a #re@a da o'og5>i rea/i%a(i)5 no'ina/nog dr5?#&enog

roi%&oda ri o&e>ani' $#o a'a in*/a(i)e. U e"$#en%i&no) e"ono'i)i%na a)no i%&ori?#e in*/a(i)e na/a%i $e 5 o&e>an)5 $#o"o&a rea/ne a"#i&e

2



red5%e>a, a #a) ora$# o$no&ni6 $red$#a&a i %a/i6a ni)e 5 $"/ad5 $a'og5>no$#i'a n)i6o&og ra(iona/nog "ori?>en)a. 7red5%e>a ra$ o/a;5ogro'ni' $red$#&i'a, a "a"o )e n)i6o&o "ori?>en)e nera(iona/no ie"ono'$"i nee*i"a$no #o do&odi do $#&aran)a nedo&o/)ne $#o e

a"5'5/a(i)e, ?#o )e "ara"#eri$#i no %a nera%&i)ene i nedo&o/)no ra%&i)ene%e'/)e. a#o $e ri@ega&a doda#no) e'i$i)i no&(a "o)a #re@a da"o' en%ira 5$ oreno "re#an)e $red$#a&a 5 ro(e$5 dr5?#&enere rod5"(i)e. Ta"o do/a%i do $#a/ne in#er&en(i)e 'one#arnog 'e6ani%'a,"o)i "ro% o&e>an5 e'i$i)5 no&(a $&e &i?e &odi 5 %a65"#a&an)e i od6ran)i&an)e in*/a(ionog ro(e$a.

2



. NOV/ANA MASA I DRU0I MONETARNI A0RE0ATI

.1. Str kt ra $"*a i2 sre3sta"a

7od novčanim opticajem odra%5'e&a'o ona) i%no$ ra%/i i#i6 ro'e#ni6i /a#e;ni6 $red$#a&a "o)i i'a $ o$o@no$# da $e rene$e @e% od/agan)a ig5@i#a"a, i "o)a $e ri'a)5 5 /a#no' ro'e#5 %a i%'iren)e ra%ni6no& ani6 o@a&e%a. 7re'a #o'e, #o ni)e $a'o no&a( "o)i $e na/a%i 5r5"a'a $#ano&ni?#&a 5 o@/i"5 go#o&og no&(a, &e( #5 $ ada i no&a( "o)i $ena/a%i na ra 5ni'a "od @ana"a, #). de o%i#ni no&a(. Monetarni potencijal red$#a&/)a 5"5 na no& ana $red$#&a 5 )edno)na(iona/no) e"ono'i)i, "o)a $5 $&r$#ana 5 e#iri "a#egori)e

1. No& ana 'a$a2. &a%i no&a(!. O$#a/a /i"&idna $red$#&a+. Ne/i"&idna $red$#&a.

Monetarni volumen )e ne?#o 5;i o)a' od 'one#arnog o#en(i)a/a, )er o@56&a#a $&a $red$#&a /a>an)a 5 )edno) na(iona/no) e"ono'i)i, "ao i'one#arni o#en(i)a/, o$i' ne/i"&idni6 $red$#a&a.

1. Novčana masa red$#a&/)a o#ra;i&an)a ne@an"ar$"og $e"#ora re'a @an"ar$"o' $e"#or5, i/i o@a&e%5 $i$#e'a @ana"a re'a

ne@an"ar$"o' $e"#or5. U na)5;e' $'i$/5 no& an5 'a$5 inego#o& no&a( i de o%i#i o &i=en)5.2. (vazi novac )e "a#egori)a "o)a o%na a&a ona no& ana $red$#&a "o)a

ne *5n"(ioni?5 "ao $red$#&o /a>an)a, a/i "o)a $e 'og5 /a"o i @r%o re#&ori#i 5 $red$#&o /a>an)a. &a%i no&a( ine ?#edni de o%#igra=ana i oro eni de o%i#i do )edne godine.

!. +stala likvidna sredstvao@56&a#a)5 ograni ene de o%i#e re%er&ni*ondo&i red5%e>a, o@a&e%ne re%er&e, i#d. i de o%i#i $a ro"o'"ra>i' od )edne godine.

+. Nelikvidna sredstva ine @/o"irani de o%i#i #o $5 de o%i#i i)e#ro?en)e )e %a n)i6o&e &/a$ni"e %a@ran)eno i oro eni de o%i#i $ro"o' d5;i' od )edne godine.

Ter'in monetarni agregati o eo )e da $e 5 o#re@/)a&a "ao %a)edni "i o)a' %a ra%/i i#e gr5 e *inan$i)$"i6 in$#r5'ena#a, #). %a no&a( i dr5ga*inan$i)$"a $red$#&a $/i na no&(5.F 7i#an)e de*ini(i)e 'one#arni6 agrega#a red$#a&/)a )edno od o$no&ni6 i#an)a 'one#arne #eori)e i ana/i%e.Mone#arni agrega#i o)a&/)5)5 $e "ao red'e# di$"5$i)e 'e=5e"ono'i$#i'a na) e?>e 5 &e%i $a o@)a?n)en)e' o)'a /i"&idno$#i i 'e$#a

'one#arni6 agrega#a 5 ?iro) "on(e (i)i /i"&idno$#i. Me=5#i', o&aF o;e#ina( 4radi'ir, 7ro(e$ "reiran)a no&(a, In$#i#5# e"ono'$"i6 na5"a, Beograd, 19 9.

2



ro@/e'a#i"a &r$#o )e o&e%ana i $a i#an)e' 'one#arni6 indi"a#ora.7ro@/e' 'one#arni6 indi"a#ora )e ro@/e' ra>en)a i ra%5'e&an)a#ran$'i$ionog 'e6ani%'a 'one#arni6 ro(e$a. Mone#arni agrega#i $5 5$#&ari 'one#arni indi"a#ori "o)i $/5;e %a odre=i&an)e "&a/i#e#a i *5n"(i)a

no&(a 5 ri&redi, a/i i %a &o=en)e 'one#arne o/i#i"e i o/i#i"e /i"&idno$#i ri&rede i dr5gi6 $e"#ora.F

Mo#i&i dr;an)a no&(a, a #i'e i n)i6o&e *5n"(i)e 5 ri&redi 'og5 @i#i- !ransakcioni' "ada $e no&a( "ori$#i %a o@a&/)an)e #ran$a"(i)a,

odno$no /a>an)a ro@a i 5$/5gaL- ,pekulativni'"ada $e no&a( dr;i 5 (i/)5 $ e"5/a(i)e na *inan$i)$"o'

#r;i?#5 o e"i&ani ad i/i ra$# "a'a#a, odno$no (ena 6ar#i)a od&redno$#i L

- #redostro*nost u dr*anju novca'"ada $e no&a( dr;i "ao odre=enare%er&a %a $/5 a)e&e &anredni6 o"o/no$#i, ?#o %a&i$i od 5$/o&a ri&re=i&an)a, ra$ o/o;i&o$#i "ra#"oro ni6 i%&ora *inan$iran)a,o$no&ne ori)en#a(i)e 5 'one#arno) o/i#i(i, i#d.

Na) e?>e "ori?>eni 'one#arni agrega# 5 'one#arno) ana/i%i )e no& ana'a$a.

.&. K$ %ep%i'e $"*a e #ase

A"o )e o)a' no& ane 'a$e )a$an $adr;ina o&og #er'ina $e #5'a i nara%/i i#e na ine. Me=5 e"ono'i$#i'a )o? 5&e" ne o$#o)i $ag/a$no$# "o)i$"5 *inan$i)$"i6 o@/i"a $e 'o;e o%na i#i #er'ino' no& ana 'a$a.O$no&ni ro@/e' og/eda $e 5 re&o=en)5 a $#ra"#nog #eori)$"og "on(e #a5 $#&arne, #). "on"re#ne i%ra%e. S#oga o$#o)e #eori)$"i i e' iri)$"i ri$#5 i5 de*ini$an)5 no& ane 'a$e.Teori)$"a de*ini(i)a no&(a i$#i e 5 r&i /an *5n"(i)e no&(a 'era&redno$#i, ro'e#no $red$#&o, /a#e;no $red$#&o, $red$#&o %a %gr#an)e @/aga i $&e#$"i no&a( . S dr5ge $#rane, e' iri)$"a de*ini(i)a $e

5$red$re=5)e na (i/)e&e na odr5 )5 rea/ni6 ri&redni6 "re#an)a "o)e )e'og5>e o$#&ari#i "ori?>en)e' ra%/i i#i6 *5n"(i)a no&(a. @og #oga $ee' iri)$"a de*ini(i)a no&(a ra%/i"5)e ne $a'o od %e'/)e do %e'/)e, &e> i5 ra%/i i#i' &re'en$"i' in#er&a/i'a 5 ra%&o)5 )edne i$#e na(iona/nee"ono'i)e.

F o'a%e( S/o@odan, Ri$#i> :ar"o, Mone#a'e i )a&ne *inan$i)e-Menad;'en# 'one#a'e i )a&nee"ono'i)e, 3igo)a ?#a' a, Beograd, 1999.

29



.&.1. Te$ri'ski k$ %epti $"*a e #ase

Na odr5 )5 #eori)e o$#o)e ra%/i i#e de*ini(i)e no& ane 'a$e. Mog5>era%/i"o&a#i e#iri ?iro"a g/edi?#a o #o'e ?#a $e odra%5'e&a od

no& ano' 'a$o'.7o na)$#ari)o) "on(e (i)i no& ane 'a$e, #). otradicionalnom konceptuno&(a 5 ana/i%i no&(a #e;i?#e #re@a $#a&i#i na *5n"(i)e no&(a "ao ro'e#nog i /a#e;nog $red$#&a, ?#o odra%5'e&a de*ini$an)e no& ane'a$e "ao %@ira go#o&og no&(a 5 o #i(a)5 i de o%i#a o &i=en)5 "od o$/o&ni6 @ana"a. O&o g/edi?#e )e dana$ ri6&a>eno od $#rane ogro'nog @ro)a #eore#i ara i ra"#i ni6 e"ono'i$#a, #a"o da red$#a&/)a %&ani n5de*ini(i)5 no& ane 'a$e 5 &e>ini %e'a/)a.

on(e (i)a no& ane 'a$e Miltona Fridmana o/a%i od $#a&a da )e no&a( ri&re'eni o)a&ni o@/i" "5 o&ne $nage. S#oga o n)e'5 no& ana 'a$ao@56&a#a, ored go#o&og no&(a 5 o #i(a)5 i $&e de o%i#e "od o$/o&ni6 @ana"a - de o%i#e o &i=en)5 i oro ene de o%i#e.F

7ri$#a/i(e #re>e "on(e (i)e no& ane 'a$eurle% i ,"a$&$'a#ra)5 da$red$#&a 5 a$i&i odre=eni6 ne@an"ar$"i6 *inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a, o$e@no?#edni6 . "redi#ni6 5dr5;en)a i o$ig5ra&a)5>i6 organi%a(i)a red$#a&/)a)5#a"o @/i$"e $5 $#i#5#e %a odgo&ara)5>a $red$#&a 5 a$i&i o$/o&ni6 @anada #o o ra&da&a n)i6o&o 5"/)5 i&an)e 5 o"&ir no& ane 'a$e. I% #i6 ra%/ogaoni $'a#ra)5 da no& ana. 'a$a #re@a da $adr;i $/ede>e "o' onen#e go#o&no&a(, de o%i#e o &i=en)5, oro ene de o%i#e i /i"&idne *inan$i)$"e o@/i"e"o)i red$#a&/)a)5 o#ra;i&an)a re'a. o'en5#i' ne@an"ar$"i'*inan$i)$"i' in$#i#5(i)a'a.F

3e#&r#a "on(e (i)a )e na)?ira a roi$#i e i% $#a&o&a adclliffeovog izveštajao /i"&idno$#i ri&rede.F No& ana 'a$a 5"/)5 5)e $&e /i"&idne*inan$i)$"e o@/i"e, a ne $a'o in$#r5'en#e /a>an)a i dr5ge 'er/)i&e/i"&idne *inan$i)$"e o@/i"e "o)i 'og5 red$#a&/)a#i $5 $#i#5#e no&(a

de*ini(i)a 45r/eQ i S6a a , &e> i ne'er/)i&e /i"&idne *inan$i)$"e

o@/i"e, "ao ?#o $5 "redi#ne /ini)e.I$#ori)$"i na)$#ari)a de*ini(i)a no& ane 'a$e o@56&a#a/a )e $a'o %/a#nino&a(. a$ni)i ra%&o) doneo )e ora$# "ori?>en)a no& ani(a i a irnogno&(a i n)i6o&o 5"/)5 i&an)e 5 o"&ir no& ane 'a$e. Da/)i ri&redni ra%&o)i )a a di*eren(i)a(i)a *inan$i)$"e $#r5"#5re dono$e ora$# o@i'a i 5/ogede o%i#nog no&(a, #i'e i n)ego&og 5"/)5 i&an)a 5 no& an5 'a$5. Mada )e

F Mi/#on <ried'an, 7o$#- ar Trend$ in Mone#arQ T6eorQ and 7o/i(Q, Na#iona/ Ban"ing Re&ie ,$e #e'@ar 19 +.F Jo6n 45r/eQ, Ed ard S6a , <inan(ia/ In#er'ediarie$ and #6e Sa&ing$-In&e$#'( 7ro(e$$, Jo5rna/

o* <inan(e, 19 .F Rad(/i**e Re or#-Co''i##ee on #6e or"ing o* #6e Mone#arQ SQ$#e', Re or#, K.M. S*a#ionarQO**i(e, 8ondon, 199 .

!0



de*ini(i)a no& ane 'a$e "ao in$#r5'en#a /a>an)a #eori)$"i o# 5no )a$na,n)ena "on"re#na ri'ena 'o;e da i%a%o&e odre=ene ne)a$no>e id&o5'/)en)a. Na ri'er, nedo5'i(e 'og5 da $e o)a&e 5 og/ed5o@56&a#an)a $red$#&a 5 /a#no' ro'e#5, #). no&(a "o)i )e $"in5# $a

ra 5na /a#io(a a/i "o)i )o? ni)e odo@ren ra 5n5 "ori$ni"a. Dr5gi ri'er red$#a&/)a)5 $red$#&a na #%&. %@irni' ra 5ni'a na "o)i'a $e ri&re'eno"n)i;e ri$ e/a ri'an)a ne"og "ori$ni"a @5d;e#$"i6 $red$#a&a, a %a#i' $era$ ode/)5)5 re'a odre=eni' ra&i/i'a na odre=ene na'ene.Tradi(iona/ni "on(e # no& ane 'a$e go#o& no&a( i de o%i#ni no&a(o%na a&a $e "ao 5;a de*ini(i)a no& ane 'a$e. Do" ri$#a/i(e o&og"on(e #a i$#i 5 *5n"(i)5 no&(a "ao ro'e#nog i /a#e;nog $red$#&a, ri$#a/i(e re*or'5/i$ane "&an#i#a#i&ne #eori)e no&(a $'a#ra)5 da )e %ara%5'e&an)e 5/oge no&(a 5 ri&redni' "re#an)i'a neo 6odno i$#i(an)e

n)ego&e 5 o#re@e "ao )edinog /i"&idono$nog o@/i"a i'o&ine. @og #oga<rid'an ri6&a#a ?ir5 de*ini(i)5 no& ane 'a$e, "o)a o@56&a#a i /i"&idne*inan$i)$"e o@/i"e "o)i $/5;e "ao ri&re'eni o)a&ni o@/i" "5 o&ne $nage.Ina e, $&i *inan$i)$"i o@/i(i "o)i $e 'og5 "ori$#i#i "ao ri&re'eno @ora&i?#e "5 o&ne $nage ni$5 od)edna"o /i"&idni. U&a;a&a)5>i o&a) ro@/e' <rid'an )e $5geri$ao da @i $a'o $a oro eni' de o%i#i'a,odno$no ?#edni' de o%i#i'a "od o$/o&ni6 @ana"a #re@a/o ro?iri#i#radi(iona/n5 de*ini(i)5 no& ane 'a$e.45r/eQ i S6a da/)e ro?ir5)5 <rid'ano&5 "on(e (i)5 no& ane 'a$e. N)i6o& #eori)$"i o"&ir ana/i%e e"ono'$"i6 &ari)a@/i #e;i?#e re'e?#a odno& ane 'a$e "a 5"5 no) 'a$i e'i#o&ani6 "redi#a odo@reni6 od $#rane @an"ar$"i6 a/i i ne@an"ar$"i6 *inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a. Na o&a) na in $eo@e%@e=5)e &eo'a 'o@i/an "redi#ni $i$#e' "o)i n5di )edno o@i/)e i ?iro"5/e e%5 /i"&idni6 *inan$i)$"i6 o@/i"a i o&o/)ni6 "redi#ni6 5$/o&a.U ra%&i)eni' ri&reda'a &e/i"e "or ora(i)e i'a)5 5$#ano&/)ene "redi#ne/ini)e "od $&o)i6 @ana"a, ?#o i' o'og5>a&a da o%a)'/)5)5 no& ana$red$#&a a5#o'a#$"i "ada i' $e )a&i o#re@a %a no&(e'. S#ogaRad(/i**eo& i%&e?#a) 5 "on(e # no& ane 'a$e 5"/)5 5)e i "redi#ne /ini)e.

@og #oga "a;e'o da )e o&o %a $ada na)e"$#en%i&ni)a "on(e (i)a no& ane'a$e.

.&.&. E#piri'ski k$ %epti $"%a

O@%iro' da na #eori)$"o' /an5 ni)e do?/o do 5$ag/a?a&an)a 'i?/)en)a ?#a$#&arno #re@a da o@56&a#a no& ana 'a$a, e"ono'i$#i $5 o"5?a/i da o&o i#an)e re?e e' iri)$"i' 5#e'. S&i e' riri)$"i ri$#5 i de*ini(i)i no& ane'a$e o/a%e od #e%e da 'one#arne agrega#e #re@a o$'a#ra#i i de*ini$a#i $ag/edi?#a ra"#i ni6 o#re@a 'one#arne o/i#i"e. Nai'e, o n)i'a na)@o/)ade*ini(i)a no&(a )e ona "o)a o@e%@e=5)e na)@o/)5 "on#ro/5 do6o#"a,

!1



%a o$/eno$#i i (ena. No& an5 'a$5 #re@a de*ini$a#i #a"o da $e o@e%@edi )a$na o&e%ano$# i%'e=5 'one#arnog agrega#a i 'era 'one#arne o/i#i"e,#). da $e o'og5>i na))a a i na)$#a@i/ni)a *5n"(iona/na o&e%ano$# $area/ni' ri&redni' "re#an)i'a.

7o$#o)e d&e o$no&ne gr5 e rag'a#i ni6 ri$#5 a de*ini$an)5 no& ane'a$e. 7r&a, o/a%i od $#a&a da @i "ori?>ena de*ini(i)a #re@a/o da %a&i$i od"on"re#nog ro@/e'a "o)i $e re?a&a. Mone#arne agrega#e #re@a de*ini$a#i#a"o da $e o$#i;e na)$#a@i/ni)a *5n"(iona/na o&e%ano$# 'one#arni6 $ane'one#arni' &ari)a@/a'a. Na ri'er, a"o #re@a i$ i#a#i e*e"#e no& ane'a$e na #o"o&e ri&redne a"#i&no$#i onda )e na) ri"/adni)e "ori$#i#ide*ini(i)5 no& ane 'a$e 5 5;e' $'i$/5 re i.Dr5ga gr5 a rag'a#i ni6 ri$#5 a %a de*ini$an)e no& ane 'a$e "ori$#i$#a#i$#i "i 'e#od iden#i*i"o&an)a re/o'ne #a "e 5 $ e"#r5 *inan$i)$"i6o@/i"a ored)ani6 o $#e en5 /i"&idno$#i, gde do/a%i do od&a)an)a no&(aod "&a%i-no&(a. A"o )e %a'en/)i&o$# i%'e=5 de o%i#a o &i=en5 ioro eni6 de o%i#a ni;a nego i%'e=5 oro eni6 de o%i#a i o$#a/e /i"&idne*inan$i)$"e a"#i&e, onda de*ini(i)5 no& ane 'a$e #re@a ograni i#i na go#o&no&a( i de o%i#e o &i=en)5. Me=5#i', a"o $e $#a#i$#i "i 5#&rdi da )e%a'en/)i&o$# i%'ed)5 de o%i#a o &i=en)5 i oro eni6 de o%i#a &i$o"a,onda )e neo 6odno 5 de*ini(i)5 no& ane 'a$e 5"/)5 i#i i oro enede o%i#e.7o e#a" 0-i6 godina GG &e"a o@e/e;en )e o)a&o' *inan$i)$"i6ino&a(i)a. N)i6o&a $5?#ina $a$#o)i $e 5 )a an)5 5/oge #r;i?nog 'e6ani%'a5 *inan$i)$"o' $e"#or5 ri&rede, $#&aran)5 no&i6 *inan$i)$"i6in$#r5'ena#a "o)i $5 $#i#5i?5 #ran$a"(ioni no&a( i o$#e eno' re&idiran)5#radi(iona/nog 'one#arnog $i$#e'a, odno$no 5"idan)a $&i6 reg5/a#i&ni6 @ari)era "o)e $5 o'e#a/e "on"5ren(i)5 i%'ed)5 ra%/i i#i6 #i o&a*inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a. 7o$e@no $5 ri$5#ne dereg5/a(i)a @ana"a i"a'a#ni6 $#o a. 7r&i o@/i" dereg5/a(i)e o'og5>io )e da o$/o&ne @an"edo@i)5 i%)edna en5 o%i(i)5 na no& ano' #r;i?#5 $a o$#a/i' *inan$i)$"i'in$#i#5(i)a'a.

ao o$e@an ri$#5 e' iri)$"o' de*ini$an)5 no&(a 'o;e $e o%na i#i o"5?a) da $e na) re 5#&rdi $#e en no& ano$#i $&i6 oni6 o@/i"a *inan$i)$"ea"#i&e %a "o)e $e o(en)5)e da o$ed5)5 odre=ena 'one#arna o@/e;)a, #e da )e $#oga o#re@no da 5=5 5 $a$#a& "on"re#nog 'one#arnog agrega#a, a da$e o#o' "on$#r5i?e )edan onderi$an ro$e" i/i inde"$ "o)i 5)edin)5)era%/i i#e $#e ene no& ano$#i o)edini6 "o' onena#a 'one#arnog agrega#a.Jedan od na) o%na#i)i6 red/oga %a "on$#r5"(i)5 onderi$anog'one#arnog agrega#a dao )e o e#"o' 0-i6 godina/il0am 1arnett.Barne# o$'a#ra $"a/5 *inan$i)$"i6 o@/i"a o e& od go#o&og no&(a doin$#r5'ena#a ?#edn)e. O@/i(i *inan$i)$"e a"#i&e "o)i $e na/a%e i%'e=5 o&i6

!2



e"$#re'a r5;a)5 'one#arne 5$/5ge &e>e od 0 a/i 'an)e od 1. 4o#o&no&a( i)a )e $#o a rino$a )edna"a n5/i i'a na)&i?i #ro?a" "ori?>en)a, #).i'a na)&e>i onder. De o%i#i o &i=en)5 i'a)5 'an)i #ro?a" "ori?>en)a,#a"o da do@i)a)5 'an)i onder. Jo? 'an)i onder i'a)5 $red$#&a

a"5'5/a(i)e.7re'a #o'e, 'o;e $e %a a%i#i da e' iri)$"i ri$#5 i de*ini$an)5 no& ane'a$e do&ode do &e/i"e %a&i$no$#i i%@or "on"re#ne de*ini(i)e no& ane'a$e i o$#a/i6 'one#arni6 agrega#a od "ara"#era $#&arni6 in$#i#5(iona/ni6 idr5gi6 re/e&an#ni6 5$/o&a "o)i o$#o)e 5 )edno) %e'/)i. @og #oga, i#an)5#a ne de*ini(i)e no&(a ne #re@a ri$#5 a#i na dog'a#$"i na in.

.&. . Operati" i k$ %epti $"*a e #ase

Radi @o/)eg ra%5'e&an)a i 5&ida 5 $#r5"#5r5 no& ane 'a$e 5 na$#a&"5 >e @i#i ri"a%ani 'one#arni agrega#i "o)i $e "ori$#e 5 SAD, Ne'a "o),<ran(5$"o) i na?o) %e'/)i.U SAD $5 5 5 o#re@i #ri 'one#arna agrega#a M1, M2 i M!. Ve>inae"ono'i$#a re*erira 5;o) i/i #ran$a"(iono) de*ini(i)i no& ane 'a$e, #).M1.M1 H go#o& no&a( 5 o #i(a)5 P de o%i#i o &i=en)5 P dr5gi "on#ro/i$anide o%i#i P 5#ni e"o&i ne@an"ar$"i6 in$#i#5(i)a A'eri"en e"$ re$ .

ao ?#o &idi'o M1 $e $a$#o)i i% er*e"#no /i"&idne a"#i&e.ira de*ini(i)a no& ane 'a$e )e M2 &i$e )e i%ra% &redno$#i nego $red$#&o

ra%'ene.M2 H M1 P ?#edni de o%i#i P "ra#"oro ni de o%i#i P %a)edni "i *ondo&i nano& ano' #r;i?#5 P de o%i#ni ra 5ni na no& ano' #r;i?#5 P 5go&ori ono>ni' re"5 o&ina'a P no(ni e&rodo/ari.

o' onen#a M! )e na)?iri 'one#arni agrega# 5 SAD. Sa$#o)i $e i%M! H M2 P d5goro ni de o%i#i P #er'in$"i 5go&ori o re"5 o&ini P#er'in$"i e&rodo/ar$"i de o%i#i P a"(i)e %a)edni "i6 *ondo&a no& anog#r;i?#a "o)e dr;e in$#i#5(i)e.U Nemačkoj su5 5 o#re@i, #a"o=e, #ri 'one#arna agrega#a M/, M2 i M!.7re'a 'e#odo/ogi)i ne'a "e (en#ra/ne @an"e-B5nde$@an"e n)i6o&a$#r5"#5ra )e $/ede>aM1 H go#o& no&a( 5 o #i(a)5 P de o%i#i o &i=en)5LM2 H M1 P #er'in$"i de o%i#i do e#iri godine iM! H M2 P ?#edni de o%i#i.

ao ?#o &idi'o agrega# M1 "on(i iran )e "ao #ran$a"(ioni no&a( "o)i'ra$ o/a;5 ne@an"ar$"i #ran$a"#ori. Me=5#i', dr5gi agrega# o@56&a#a

!!



#er'in$"e de o%i#e na ro" do e#iri godine, %@og "a'a#e "o)5 oni $a$o@o' no$e.U Francuskoj $e "ori$#e $/ede>i 'one#arni agrega#iM1 H go#o& no&a( 5 o #i(a)5 P de o%i#i o &i=en)5LM2 H M1 P ?#edni de o%i#iLM! H M2 P de o%i#i 5 $#rani' &a/5#a'a P oro eni de o%i#i P de o%.(er#i*i"a#iL8 H M! P reno$i&i @/aga)ni "i %a i$i P "o'er(i)a/ni a iri P 5go&orna?#edn)a.7o metodologiji N12"o)a $e ri'en)i&a/a do 19 .godine 5 no& an5'a$5 5/a%i/e $5 $/ede>e "a#egori)e

- go#o& no&a( 5 o #i(a)5 &an @ana"a i o?#a,- de o%i#i "od @ana"a @e% ro"a "o)i $/5;e "ao $red$#&o /a>an)a i- de o%i#i "od @ana"a @e% ro"a "o)i ne $/5;e "ao $red$#&o /a>an)a,

a/i $e @r%o i /a"o 'og5 re#&ori#i 5 $red$#&a /a>an)a.U eriod5 od 19 .-19 9. godine no& ana 'a$a "od na$ i'a/a )e $/ede>5$#r5"#5r5

- go#o& no&a( 5 o #i(a)5,- $red$#&a na ;iro ra 5ni'a "od @ana"a "o)a $e "ori$#e "ao

in$#r5'en# /a>an)a i- $red$#&a 5 "ana/i'a /a#nog ro'e#a.

Od 19 0. godine "od na$ $5 5 5 o#re@i #ri 'one#arna agrega#a- no& ana 'a$a M1 L- /i"&idna $red$#&a M2 i- 5"5 na /i"&idna $red$#&a M! .

No& ana 'a$a o@56&a#a go#o& no&a( i de o%i#e o &i=en)5.4ik"i3 asre3st"a ine no& ana 'a$a i "&a%i no&a(. 7od "&a%i no&(e' odra%5'e&a)5 $e ?#edni de o%i#i o &i=en)5, ?#edni de o%i#i do godin5dana, oro eni de o%i#i do )edne godine i o@&e%ni(e do godin5 dana.Uk p a +ik"i3 a sre3st"a red$#a&/)a)5 "a#egori)5 "o)a $adr;i /i"&idna$red$#&a i o$#a/a /i"&idna $red$#&a, gde $ ada)5 $red$#&a re%er&i red5%e>a, o"ri>a o a"redi#i&i'a, garan(i)a'a i "redi#i'a 5ino$#ran$#&5. 7ri/i"o' o$'a#ran)a i i%5 a&an)a o&i6 "a#egori)a ne #re@ai6 o$'a#ra#i "ao $#rogo od&o)ene e/e'en#e, &e> i6 #re@a o$'a#ra#idina'i "i 5 $'i$/5 o$#o)an)a 'e?an)a i re/i&an)a 'e=5 n)i'a.

!+



. . T$k$"i kreira 'a $"*a e #ase

Teori)$"i i e' iri)$"i 'e#odi "o)i $e "ori$#e 5 o@)a?n)en)5 ro(e$a"reiran)a no& ane 'a$e 'og5 $e $&r$#a#i 5 #ri o$no&ne gr5 e.

a& Metod zasnovan na promenama u konsolidovanom bilansu banakaori?>en)e' o&og 'e#oda in*or'a(i)e o ro'eni ni&oa no& ane 'a$e

'og5 $e ra#i#i na o$no&5 "re#an)a $&i6 o%i(i)a 5 "on$o/ido&ano' @i/an$5 $&i6 @ana"a. To %na i da )e ni&o no& ane 'a$e 5$/o&/)en ona?an)e', "a"o *inan$i)$"i6, #a"o i ne*inan$i)$"i6 $5@)e"a#a. Me=5#i',grani(5 'og5>i6 ro'ena odre=5)e (en#ra/na @an"a re"o o@i'a on5de ri'arnog no&(a.

a"o i%'e=5 a"#i&e i a$i&e 'ora da o$#o)i ra&no#e;a, #o roi$#i e da

o$#o)i $/ede>a @i/an$na )edna"o$#K 5 DT 6 M 5 NDM H P DT - ND

∆ M H∆ P ∆ DT -∆ NDI% na&edeni6 re/a(i)a &idi'o da "redi#i @ana"a ne@an"ar$"o' $e"#or5 i ne#o de&i%ne #ran$a"(i)e $a ino$#ran$#&o' DT i'a)5 5 ra&o ro or(iona/no de/o&an)e na "re#an)e no& ane 'a$e M , do" ne'one#arni de o%i#i ND de/5)5 o@rn5#o ro or(iona/no.

on$o/ido&ani @i/an$ @ana"a

S#r5"#5ra "on$o/ido&anog @i/an$a @ana"a

A"#i&a 7a$i&a1. redi#ni /a$'ani

ne@an"ar$"o' $e"#or5 - 2. Ne#o de&i%ne #ran$a"(i)e $a

ino$#ran$#&o' - DT

1. No& ana 'a$a - M2. Ne'one#arni de o%i#i i

o$#a/e o@a&e%e @ana"a - ND

(reditni plasmani ne@an"ar$"o' $e"#or5 $5 o$no&ni e"$ an%i&ni #o" "reiran)a no& ane 'a$e. Nai'e, 5"o/i"o odo@ra&an)e no&i6 "redi#a re'a?i i%no$ o# /a#e o$#o)e>i6 @an"ar$"i6 "redi#a, onda do/a%i do o&e>an)a no& ane 'a$e. E"$ an%i)a "redi#a @ana"a, do'a>e'ne@an"ar$"o' $e"#or5, o@56&a#a #ri &r$#e "redi#a a "redi#e 5$'erene 5"ori$# $e"#ora ri&redeL @ "redi#ne /a$'ane 5 "ori$# $e"#ora $#ano&ni?#&ai ( "redi#e odo@rene dr;a&i. U ra&o o&a) $e"#or$"i ra$ ored "ra#"oro ni6

@an"ar$"i6 "redi#a red$#a&/)a )edan od red5$/o&a e*i"a$nog*5n"(ioni$an)a ri&rede.

!



U&a;a&a)5>i "ri#eri)5' ro no$#i $&i @an"ar$"i "redi#i 'og5 $e ra%&r$#a#i 5d&e &e/i"e gr5 e 1 "ra#"oro ni "redi#i odo@reni ri&redi i o#ro?a "i"redi#i odo@reni $#ano&ni?#&5 i 2 d5goro ni in&e$#i(ioni "redi#i5$'ereni ri&redi i $#a'@eni "redi#i na'en)eni $#ano&ni?#&5. O&a"&a

ro na $#r5"#5ra "redi#nog o#en(i)a/a odra%5'e&a i ra%/i i#o$# i%&ora$red$#a&a. O$no&ni i%&or "ra#"oro nog "redi#nog o#en(i)a/a $5"ra#"oro ni de o%i#i ,@ana"a *or'irani o o$no&5 "ra#"oro ni6 ?#edni65/oga $5*i(i#arni6 )edini(a i $red$#a&a i% ri'arne e'i$i)e. S dr5ge $#rane,d5goro ni de o%i#i $red$#&a a"5'5/a(i)e na$#a/a ra$ ode/o' do6o#"a, #).ne5#ro?eni de/o&i do6o#"a $5*i(i#arni6 )edini(a o$no& $5 d5goro nog"redi#nog o#en(i)a/a. U ra"$i ia"o o$#o)i ra%grani en)e i%'e=5 o&e d&e&r$#e "redi#ni6 /a$'ana, ne o$#o)i &r$#a de'ar"a(iona /ini)a i%'e=5n)i6. Nai'e, @an"e i'a)5 'og5>no$# da "ori$#e roi%&o=a "5 *5n"(i)5 ,

#). da &r?e ro n5 #ran$*or'a(i)5 $red$#a&a. U #o' $'i$/5, one 'og5"ori$#i#i "ra#"oro ni "redi#ni o#en(i)a/ %a odo@ra&an)e d5goro ni6"redi#a, i o@rn5#o deo d5goro nog o#en(i)a/a 'og5 5$'eri#i 5"ra#"oro ne "redi#e. Me=5#i', @an"a 'ora @i#i &r/o o re%na 5 "ori?(en)5o&e *5n"(i)e, )er n)ena re&e/i"a 5 o#re@a 5&e" re%5/#ira 5 @an"ro#$#&5 @an"e. Nemonetarne obaveze nemonetarna pasiva& @ana"a red$#a&/)a)5 dr5gi%na a)an *a"#or 5 "reiran)5 no& ane 'a$e. 3ine )e $&i oni de o%i#i "o)i $ene $'a#ra)5 no&(e', odno$no "o)i ne $ ada)5 5 no& an5 'a$5, a #o $5 5

"on$o/ido&ano' @i/an$5 o$#a/i de o%i#i o &id)en)5 ?#edni de o%i#i ,ograni eni de o%i#i do )edne godine i o$#a/e "ra#"oro ne o@a&e%e.In#en%i#e# de/o&an)a ne'one#arne a$i&e %a&i$i od ?irine o@56&a#ano& ane 'a$e. od 5;i6 de*ini(i)a no& ane 'a$e, 5 "o)5 5/a%e $a'ogo#o& no&a( i de o%i#i o &i=en)5, o$#o)i na)&e>i $#e en de/o&an)ane'one#arni6 o@a&e%a. Ne'one#arne o@a&e%e @ana"a o&e>a&a)5 i/i$'an)5)5 no& an5 'a$5 %a&i$no od #oga da /i )e re/i&an)e go#o&og ide o%i#nog no&(a 5 o&e de o%i#e &e>e i/i 'an)e od re/i&an)a 5 o@rn5#o'$'er5. No& ana 'a$a $e $'an)5)e a"o ne'one#arni de o%i#i ra$#5, io@rn5#o. 3evizne transakcije sa inostranstvom$5 #re>i *a"#or "o)i de/5)e na"reiran)e no& ane 'a$e. O&o )e $a$&i' ra%5'/)i&o a"o i'a'o 5 &id5

in)eni(5 da o#"5 de&i%a od $#rane @ana"a 5&e" &r?i 5 do'a>e' no&(5,?#o do&odi do ora$#a no& ane 'a$e. S dr5ge $#rane, roda)a de&i%a od$#rane @ana"a $'an)5)e no& an5 'a$5, )er do'a>i #ran$a"#ori %a n)i6o&o#"5 i$ /a>5)5 ro#i&redno$# @an(i 5 do'a>e' no&(5, ?#o 5 $#&ari red$#a&/)a &ra>an)e no&(a 5 @an"5, #). n)ego&o oni?#a&an)e. To %na i da ri/i& $#ranog no&(a 5 %e'/)i do&odi do o&e>an)a de&i%ni6 re%er&i

@ana"a, "o)e do'a>i' #ran$a"#ori'a i$ /a>5)5 ro#i&&redno$# 5 do'a>o)&a/5#i, ?#o re%5/#ira 5 o&e>an)5 no& ane 'a$e 5 %e'/)i. ad do'a>i

!



#ran$a"#ori &r?e /a>an)a re'a ino$#ran$#&5, onda $e $e"#or @ana"a )a&/)a5 5/o%i roda&(a $#rani6 $red$#a&a /a>an)a i ri'ao(a n)i6o&e ro#i&&redno$#i 5 do'a>e' no&(5, ?#o dire"#no 5#i e na "on#ra"(i)5no& ane 'a$e. 7re'a #o'e, 5 na(iona/no) e"ono'i)i $#a/no do/a%i do

ri/i&a i od/i&a de&i%a, odno$no do ora$#a i $'an)en)a no& ane 'a$e.Sa a$ e"#a *or'iran)a no& ane 'a$e @i#no )e "a"a& )e $a/do @i/an$ade&i%ni6 #ran$a"(i)a i%'e=5 %e'/)e i ino$#ran$#&a 5 o$'a#rano' eriod5, )er #o 5#i e na *or'iran)e no& ane 'a$e. ada %e'/)a i'a $5*i(i#5 @i/an$5 /a>an)a $a ino$#ran$#&o', onda do/a%i do ora$#a de&i%ni6re%er&i, a/i i do ora$#a no& ane 'a$e. Me=5#i', 5"o/i"o o$#o)i de*i(i# 5 @i/an$5 /a>an)a, onda do/a%i do $'an)en)a de&i%ni6 re%er&i, a/i i do$'an)en)a no& ane 'a$e. 7re'a #o'e, de&i%ne #ran$a"(i)e $aino$#ran$#&o' red$#a&/)a)5 o$e@an i a5#ono'an #o" *or'iran)a no& ane

'a$e, "o)i ni)e od "on#ro/o' (en#ra/ne @an"e.b& Metod zasnovan na faktorima koji definišu kreditnu multiplikacijuMone#arni '5/#i /i"a#or )e "oe*i(i)en# "o)i o"a%5)e 5#i(a) ro'ene ri'arnog no&(a na no& an5 'a$5 ' H M B. 7red$#a&n(i 3i"a?"e ?"o/eana/i%ira/i $5 ro'ene no& ane 'a$e 5 %a&i$no$#i od "re#an)a ri'arnogno&(a. Oni $5 o$'a#ra)5>i a'eri "5 ri&red5 5 go#o&o $#ogodi?n)e' eriod5 o"a%a/i da $e $&i *a"#ori "o)i de#er'ini?5 "re#an)e no& ane 'a$e'og5 $&r$#a#i 5 d&e o$no&ne gr5 e r&i $5 &e%ani %a ro'ene 5 ni&o5

primarnog novcaa dr5gi %a ro'ene 5monetarnom multiplikatoru. Ni&o ri'arnog no&(a %a&i$i od od/5"a (en#ra/ne @an"e, "ao &r6o&ne'one#arne in$#i#5(i)e %ad5;ene %a &o=en)e 'one#arno-"redi#ne o/i#i"e io 5&an)e $#a@i/no$#i na(iona/ne &a/5#e. <a"#ori "o)i de#er'ini?5 &i$in5'one#arnog '5/#i /i"a#ora 'og5 $e ode/i#i 5 d&e gr5 e arelativniiznos rezervi"o)i @an"e ;e/e da dr;e 5 odno$5 na ra$ o/o;i&i de o%i#ni o#en(i)a/ D R , "o)i )e od n)i6o&o' i$"/)5 i&o' ingeren(i)o' i @odnos izme4u depozita i gotovog novcaD 4 , "o)i i$"/)5 i&o %a&i$i od ona?an)a ne@an"ar$"og $e"#ora.c& Metod zasnovan na računima novčani" tokovaO&a) 'e#od "ori$#i $e "ao $5 $#i#5# $/o;eni' e"ono'e#ri)$"i' 'ode/i'a.7ri'eno' o&og 'e#oda ro'ene no& ane 'a$e &idi)i&e $5 i% reg/edano& ani6 #o"o&a. Radi /a"?eg $ag/eda&an)a $&i 5 e$ni(i 5 na(iona/no)e"ono'i)i ode/)eni $5 5 e#iri $e"#ora a 'one#arni $e"#or-(en#ra/na @an"a, @ 'one#arni $e"#or-o$#a/e 'one#rne in$#i#5(i)e @an"e , ( $e"#or o$#a/i6 *inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a i d ne*inan$i)$"i $e"#or - ri&reda i$#ano&ni?#&o. 7ro'en5 no& ane 'a$e i%a%i&a)5 $/ede(e #ran$a"(i)e

- #ran$a"(i)e i%'e=5 'one#arni6 in$#i#5(i)a, "o)e o"a%5)5 ro(e$"reiran)a i o&/a en)a ri'arnog no&(aL

!





- na)%na a)ni)e ro'ene no& ane 'a$e eg%ogenog $5 "ara"#era )er $5de#er'ini$ane on5do' no&(a (en#ra/ne @an"eL

- odno$ i%'ed)5 no& ane 'a$e i ri&redne a"#i&no$#i #o"o' &re'ena @io )e re/a#i&no $#a@i/an.

Mone#ari$#i $'a#ra)5 da d5goro no o$'a#rano )edini *a"#or "o)i 5#i e na"re#an)e no& ane 'a$e )e ri'arni no&a(. Me=5#i', eng/e$"i e"ono'i$#a4ood6ar# o$ orio )e o &i?e o$no&a $ o$o@no$# 'one#arni6 &/a$#i da re(i%no de#er'ini?5 on5d5 ri'arnog no&(a. U $&o)o) ana/i%i on o/a%iod )ednog da#og o@i'a de*i(i#a dr;a&nog @5d;e#a i i$#i e da #a) de*i(i#'o;e da @5de *inan$iran na #ri na ina r&o, roda)o' ri&ra#no' $e"#or5 ri&rede odre=enog i%no$a 6ar#i)a od &redno$#i e'i$i)a )a&nog %a)'a Ldr5go, ri/i&o' "a i#a/a i% ino$#ran$#&aL i #re>e, dire"#ni' o%a)'/)i&an)e' od (en#ra/ne @an"e "ro% no&5 e'i$i)5 ri'arnog no&(a.

4ood6ar# %a"/)5 5)e da $a &e/i"i' @5d;e#$"i' de*i(i#o' ni)e 'og5>a5$ e?na 'one#arna "on#ro/a, o$i' a"o $5 'one#arne &/a$#i $ re'ne da ri6&a#e dra$#i an ra$# "a'a#ni6 $#o a.Mone#ari$#i "i $#a& o eg%ogeno$#i no&(a ne od@a(5)e 'og5>no$# o$#o)an)a odre=ene o&ra#ne $ rege od o$/o&ne a"#i&no$#i "a no& ano)'a$i 5 #o"5 "on)5"#5rnog (i"/5$a, a/i $ na o'eno' da $5 o&a"&i e*e"#i$e"5ndarni 5 odno$5 na de)$#&o ri'a'og no&(a, i)e )e "re#an)eeg%ogeno odre=eno. U o&o) "on$#a#a(i)i $e ide do#/e da $e a" #&rdi da

&ari)a@i/i#e#a 5 #e"5>e' "re#an)5 no& ane 'a$e re%5/#ira i% ro'ena5 "re#an)5 'one#arne @a%e i dr;a&ni6 de o%i#a.7red$#a&ni(imonetarizma otvorene privredeod$#5 a)5 od or#odo"$nog'one#ari$#i "og $#a&a 5 og/ed5 eg%ogeno$#i no& ane 'a$e. Oni ra%&i)a)5'oderan ri$#5 #eori)i /a#nog @i/an$a, gde i$#i 5 da $e #e%a oeg%ogeno$#i no& ane 'a$e %adr;a&a $a'o 5 %a#&oreni' ri&reda'a, do" )e "od o#&oreni6 ri&reda #o ne'og5>e %@og n5;no$#i o 5&an)a *i"$nogde&i%nog "5r$a, "o)i %na i g5@i#a" "on#ro/e o@i'a no& ane 'a$e od$#rane (en#ra/ne @an"e. Me=5#i', ro'ene no& ane 'a$e 5 "ra)n)o)in$#an(i 5$/o&/)ene $5 $&e#$"o' $#o o' 'one#arne e"$ an%i)e, #a"o dao&a) ra&a( ne o$ ora&a $5?#in$"e o/a%ne $#a&o&e or#odo"$nog'one#ari%'a.S6&a#an)e da )e no&a( endogena &ari)a@/a na/a%i'o )o? "od S'i#a iRi"arda. O&5 #e%5 ri6&a#a i e)n%, 'ada )e 5 $a&re'eno) e"ono'i)ina)%na a)ni)i red$#a&ni" o&og $6&a#an)a Nic"olas (aldor 5. Ta"o=e, i 5i%&e?#a)5 Rad"/i*o&og "o'i#e#a $#a& o endogeno$#i no&(a @io )e $a$&i' )a$no ra%&i)en. Nai'e, 5 o&o' i%&e?#a)5 $e i$#i e da )e ne'og5>e o&5>io?#r5 grani(5 i%'e=5 no&(a i o$#a/e *inan$i)$"e a"#i&e, )er $&a"i o@/i" *inan$i)$"e a"#i&e o$ed5)e odre=eni $#e en no& ano$#i .

F a/dor Ni(6o/a$, T6e Ne Mone#ari$', 8/oQd $ Ban" Re&ie , 19 0.

!9



7o 'i?/)en)5 neo"e)n%i)ana(a (en#ra/na @an"a 5 )edno) ra%&i)eno) #r;i?no) ri&redi ne'a 'og5>no$# da "on#ro/i?e no& an5 'a$5 ni#i na d5gi ni#i na"ra#a" ro". 7ora$# "o/i ine no&(a 5 o #i(a)5 'o;e $e rea/i%o&a#i 5 $ o)5 $a*i$"a/no' o/i#i"o', #). 'one#i%a(i)o' @5d;e#$"og de*i(i#a i/i 5#e'

o era(i)a na o#&oreno' #r;i?#5. Me=5#i', &i?a" no&(a ne 'o;e ni"ada#a"o d5go da eg%i$#ira da @i i'ao de)$#&o na #o"o&e o#ro?n)e. S dr5ge$#rane, 'og5>no$# na$#an"a o$"5di(e no&(a, #a"o=e, $e i$"/)5 5)e, )er #ada(en#ra/na @an"a red5%i'a a"(i)a 5 (i/)5 o&e>an)a /i"&idno$#i'a"ro$i$#e'a. 7re'a #o'e, on5da no&(a 5&e" )e de#er'ini$ana#ra;n)o' no&(a.Jedan od red$#a&ni"a neo"e)n%i)ana(a $'a#ra da ona?an)e no'ina/nai6nadni(a igra (en#ra/n5 5/og5 5 de#er'ini$an)5 #ra;n)e %a @an"ar$"i'"redi#i'a ne@an"ar$"i6 e"ono'$"i6 $5@)e"a#a, #a"o da a"(i)e (en#ra/ne

@an"e i'a)5 %a (i/) )edino da do 5$#e no& ano) 'a$i da $e ri/agodi o&e>ano) #ra;n)i %a @an"ar$"i' "redi#i'a.7re'a #o'e, 'o;e'o %a"/)5 i#i da )e na) ri6&a#/)i&i)i ona) #eori)$"i"on(e # "o)i o/a%i od 'e=5 &e%a i 'e=5 5#i(a)a rea/ni6 i *inan$i)$"i6#o"o&a 5 o"&ir5 re rod5"(ioni6 ro(e$a, a "o)i nag/a?a&a da ni)e 'og5>e5$ o$#a&i#i )edno$'ern5 "a5%a/n5 &e%5 i%'e=5 ro'ene "o/i ine no&(a,$ )edne $#rane, i o@i'a roi%&odn)e, %a o$/eno$#i i ni&oa (ena, $a dr5ge$#rane. S#&arni ni&o no& ane 'a$e 5$/o&/)en )e a"(i)a'a, "a"o 'one#rni6&/a$#i, #a"o i o$#a/i6 $e"#ora ri&rede.

. . Str kt ra i 3i a#ika $"*a e #ase

S o@%iro' da )e no& ana 'a$a )edna od na)&a;ni)i6 "a#egori)a 'one#arneana/i%e, #o )e o#re@no $ag/eda#i n)en5 $#r5"#5r5, "a"o o o@/i(i'a, #a"o i o no$io(i'a. O$i' #oga, o#re@no )e ra#i#i dina'i"5 no& ane 'a$e,"a"o @i $e $ag/edao #e' o n)enog "re#an)a 5 odre=eno' &re'en$"o' eriod5. No& ana 'a$a $e )a&/)a 5 d&a o@/i"a 5 o@/i"5 gotovog novcai 5 &id5depoziti po vi4enju.I%'e=5 n)i6 ne'a &e/i"i6 ra%/i"a, )er o@a $/5;e %a$&a"odne&na /a>an)a i 'og5 $e "ori$#i#i @e% ograni en)a. Ra%/i"a o$#o)i$a'o 5 na in5 /a>an)a, )er de o%i#ni no&a( $/5;i %a @e%go#o&in$"i na in /a>an)a, a go#o&in$"i no&a( $/5;i %a go#o&in$"a /a>an)a. Be%go#o&in$"ina in /a>an)a $e na%i&a )o? i &ir'an$"i na in /a>an)a, )er $e /a>an)e&r?i #a"o ?#o $e 5#e' &ir'ana na/oga %a reno$ da)e na/og @an(i da $ara 5na na/ogoda&(a i$ /a#i odre=en5 $&o#5 no&(a, odno$no i%&r?i reno$odre=enog i%no$a 5 "ori$# ra 5na ri'ao(a. a"on o /a#no' ro'e#5 red&i=a da $e $&a $red$#&a dr;e na #e"5>i' ra 5ni'a, o$i' /i'i#iranogi%no$a go#o&og no&(a "o)i $/5;i %a $i#na /a>an)a, o%na# od na%i&o' @/aga)ni "i 'a"$i'5'. S&i 5 e$ni(i 5 /a#no' ro'e#5 d5;ni $5 da &ode

+0



$&o)a $red$#&a na #e"5>i' ra 5ni'a "od o$/o&ni6 @ana"a i da /a>an)a&r?e re"o #i6 ra 5na. 4o#o& no&a( $/5;i %a i$ /a#5 %arada, o#"5 ?5'$"i6 /odo&a i o/)o ri&redni6 roi%&oda od $i#ni6 roi%&o=a a i %a odre=enago#o&in$"a /a>an)a 5 o"&ir5 @/aga)ni "og 'a"$i'5'a.

Se"#or$"i ra$ ored no& ane 'a$e de#er'ini?5 $/ede>i *a"#ori "o)i $55g/a&no' i%&an ne o$rednog de/o&an)a 'one#arne o/i#i"e

- $i$#e' ra$ ode/e do6o#"a na o)edine $e"#oreL- &i$ina %a6&a#an)a $red$#a&a "ro% o# /a#e i "a'a#e ri&redeL- ore$"i i dr5gi o@/i(i %a6&a#an)a i% ri&redeL- odno$ a"5'5/a(i)e i in&e$#i(i)a i /i ni6 do6oda"a i rod5"#i&no$#iL- re/i&an)a 5 ograni ene de o%i#e, i#d.

Dina'i"5 no& ane 'a$e 'o;e'o ra#i#i "ro% "re#an)e @a%ni6 i /an ani6

inde"$a. Da @i $'o i'a/i "o' /e#n5 $/i"5 neo 6odno )e o$'a#ra#i"re#an)e no& ane 'a$e i 5 odno$5 na "re#an)e rea/nog dr5?#&enog roi%&oda, na o$no&5 ega $ag/eda&a'o ona?an)e no$i/a(a 'one#arne o/i#i"e. A"o )e no& ana 'a$a ra$/a o &i?o) $#o i od $#o e ra$#adr5?#&enog roi%&oda onda go&ori'o o e"$ an%i&no ori)en#i$ano)'one#arno) o/i#i(i, a 5 o@rn5#o' $/5 a)5 o re$#ri"#i&no) 'one#arno) o/i#i(i.

Dina'i"a no& ane 'a$e i "re#an)e dr5?#&enog roi%&oda

4odina No& .Ma$a 5

'i/. Din.

Ba%niInde"$

8an aniInde"$

Rea/ni dr5?#. roi%&od

U 'i/.Din. F U

199+. 2.+! 100 20. 0 2,199 . !.2 1!!, 1!!, 22.01 ,1199 . .+9 22 , 1 , 2!.!10 ,9199 . 9.1+ ! , 1 , 2 .02 ,+

199 . 10. +! ,+ 11 , 2 . 2 2,1999. 1 .90! !,1 1+9,0 20.0+ 21,92000. 29.9 1.2!1 1 , 21.!2 ,+2001. . 1+ 2. !1, 221,9 22. 00 ,2002. 9+.9 1 !.900, 1+2, 2!.+00 +,0

F Cene $5 $&edene na ni&o i% 199+. godineI%&or Bi/#en NBJ, ra%ni @ro)e&i i e@ $i#e NBS

I% o&e #a@e/e )a$no $e da %a"/)5 i#i da dina'i"a no& ane 'a$e ni)e 5$"/ad5 $a "re#an)e' rea/nog dr5?#&enog roi%&oda, &e> da ga i$#a

+1





(en#ra/na @an"a 'o;e de/o&a#i, odno$no "o)e #o"o&e 'o;e "on#ro/i$a#i i! "o)i $5 #o a5#ono'ni #o"o&i na "o)e (en#ra/na @an"a ne 'o;e 5#i(a#iW

redi#iran)e o$/o&ni6 @ana"a od $#rane (en#ra/ne @an"e, o ra&i/5 red$#a&/)a #o" "o)i $e 'o;e &eo'a 5$ e?no "on#ro/i$a#i. S dr5ge $#rane,dire"#no %ad5;en)e dr;a&e i ne o$redni6 "o'i#ena#a "od (en#ra/ne @an"e )e a5#ono'an #o" "reiran)a ri'arnog no&(a. Me=5#i', $i#5a(i)a $e 'en)aa"o $e dr;a&a %ad5;5)e na *inan$i)$"o' #r;i?#5 roda)5>i $&o)e o@&e%ni(e.De&i%ne #ran$a"(i)e, #a"o=e red$#a&/)a)5 a5#ono'an #o" *or'iran)a ri'arnog no&(a, #a"o da $5 no$io(i 'one#arne o/i#i"e 5 ne%a&idno)$i#5a(i)i, )er )e 5 #a"&i' 5$/o&i'a o$#&aren)e "on(e #a o #i'a/ne no& ne'a$e &eo'a o#e;ano.7ri'arna e'i$i)a (en#ra/ne @an"e #eori)$"i i ra"#i no 'o;e $e &r?i#i re"o e# o$no&ni6 #o"o&a i/i "ana/aF

- Mone#i%a(i)o' 6ar#i)a od &redno$#i ne o$redni6 #ran$a"#ora'eni(e ,

- redi#i'a (en#ra/ne @an"e o$/o&ni' @an"a'a,- redi#iran)e' dr;a&e,- redi#i'a o$#a/i' dire"#ni' "o'ie#n#i'a (en#ra/ne @an"e i- 5 o&ino' i roda)o' de&i%ni6 $red$#a&a de&i%ne #ran$a"(i)e .

O@i' i $#5r5"#5ra ri'a'og no&(a "od na$ 5 'i/.dinara

199 . 1999. 2000. 2001. 2002.7ri#ar i $"a% 8.1 19. 1 &&. 91 ,:.&&; ;8.1:4o#o& no&a( 5

o #i(a)5 .0 . 0 10.9!2 2 .2 ! +!. 19

No& ana $red$#&adr;a&e ! 1.+ 2 !.11! .122

No& ana $red$#&adr5gi6 $e"#ora 12+ 1+! + 1 1. 09 1.9!0

Re%er&e @ana"a 2.+ 2. ! .912 1 .+ 2 . 0

Kar#i)e od&redno$#i 1 9 + 9 !+ 1. 20

I%&or Bi/#en NBJ, ra%ni @ro)e&i, i e@ $i#e .n@$.Q5

na a) "on(e #a ri'arnog no&(a %a&i$i od 'og5>no$#i da $e 5#e'n)ego&og reg5/i$an)a 5#i e na reg5/i$an)e no& ane 'a$e. U $#&ari,(en#ra/no i#an)e reg5/i$an)a (e/o"5 nog 'one#arnog $i$#e'a )e 5 #o'eda $e ?#o )e 'og5>e re(i%no i #a no indire"#no reg5/i?e "re#an)e no& ane'a$e 5#e' reg5/i$an)a e'i$i)e ri'arnog no&(a.

F

o'a%e(, S., Ri$#i(, :., Mone#arne i )a&ne *inan$i)e-Menad;'en# 'one#arne i )a&ne e"ono'i)e,3igo)a, Beograd, 1999.

+!



.;. M$ etar i # +tip+ikat$r

7on5da no&(a, #). no& ana 'a$a red$#a/)a roi%&od ri'arnog no&(a B

i 'one#arnog '5/#i /i"a#ora m&'odno$noMH B m.

S o@%iro' da (en#ra/na @an"a i'a &e/i"i $#e en "on#ro/e nad ri'arni'no&(a', #o %na i da a"o )e 'one#arni '5/#i /i"a#or $#a@i/an, ona 'o;edo$#a re(i%no da "on#ro/i?e no& an5 'a$5. Me=5#i', a"o )e 'one#arni'5/#i /i"a#or ne$#a@i/an i ne red&idi&, #o %na a)no 'o;e da o#e;a o$ao(en#ra/no) @an(i da "on#ro/i?e on5d5 no&(a. 7o ra&i/5, na)&e>i @ro)*a"#ora "o)i de#er'ini?5 &e/i in5 i ona?an)e 'one#arnog '5/#i /i"a#ora$5 engodenog "ara"#era, #). %a&i$ni $5 od ona?an)a @an"ar$"i6 ine@an"ar$"i6 5 e$ni"a 5 'one#arni' ro(e$i'a. Na no& ano' #r;i?#5 5 o"&ir5 )ednog #r;i?nog ri&rednog 'ode/a o)a&/)5)5 $e #ri o$no&na 5 e$ni"a (en#ra/na @an"a, $i$#e' o$/o&ni6 @ana"a i $e"#or ne@an"ar$"i6 e"ono'$"i6 $5@)e"a#a. To"o&i "reiran)ano&(a red$#a&/)a)5 *inan$i)$"e #ran$a"(i)e i%'e=5 'one#arni6 in$#i#5(i)a

(en#ra/na @an"a i o$/o&ne @an"e i o$#a/i6 ne@an"ar$"i6 $5@)e"a#a.Se"#or @ana"a i o$#a/i ne@an"ar$"i $5@)e"#i $e o)a&/)5)5 i "ao da&ao(i i"ao ri'ao(i $red$#a&a. Ban"e $e o)a&/)5)5 "ao da&ao(i $red$#a&a 5

$/5 a)5 "reiran)a no&(a, a "ao ri'ao(i 5 $/5 a)5 o&/a en)a no&(a.O@rn5#o $e doga=a "od ne@an"ar$"i6 $e"#ora. Da&an)e $red$#a&a od$#rane @ana"a ne@an"ar$"i' ri&redni' $5@)e"#i'a ?#o red$#a&/)a"reiran)e no&(a %a$no&ano )e na re#6odno' ri"5 /)an)5 $red$#a&a odne@an"ar$"i6 ri&redni6 $5@)e"a#a *or'iran)e $red$#a&a @ana"a i/i na$red$#&i'a do@i)eni' od $#rane (en#ra/ne @an"e ri'arni no&a(F.S&a"i od o'en5#a #ri o$no&na 5 e$ni"a na no& ano' #r;i?#5 od/i"5)e $e$ e(i*i ni' e"ono'$"i' ona?an)e' i ra%/i i#i' 'o#i&i'a "o)i'a $er5"o&odi 5 $&o)i' a"#i&no$#i'a, ?#o )e 5$/o&/)eno #ran$'i$ioni'

'e6ani%'o' 'one#arne o/i#i"e. 7ona?an)e (en#ra/ne @an"e odre=eno )e(i/)e&i'a i %ada(i'a 'one#arne o/i#i"e. 7ona?an)e o$/o&ni6 @ana"ade#er'ini$ano )e 'o#i&i'a "o)i 'og5 @i#i ra%/i i#i, a na) e?>e )e #o'a"$i'iran)e ro*i#a i/i 'a"$i'iran)e /a$'ana. 7ona?an)e ne@an"ar$"i6 ri&redni6 $5@)e"a#a de#er'ini$ano )e $/o;eno' $#r5"#5ro' *a"#ora, "o)iodre=5)5 o@i' #ra;n)e no&(a i #ra;n)e "redi#a. No& an5 'a$5 'o;e'o red$#a&i#i o'o>5 $/ede>e )edna ine

,Bg/#r r

g1M

#d +++

+=

F o;e#ina( 4radi'ir, 7ro(e$ "reiran)a no&(a, o .(i#.

++



gde )e M-no& ana 'a$aL B-'one#arna @a%a ri'arni no&a( L g-"eo*i(i)en# go#o&og no&(aL r d- o@a&e%na re%er&a @ana"a na de o%i#e o&i=en)5L r #- o@a&e%na re%er&a @ana"a na oro ene de o%i#eL /-"oe*i(i)en#&i?"o&a /i"idni6 $red$#a&a @ana"a.

U na&edeno) )edna ini (en#ra/na @an"a "on#ro/i?e 'one#arn5 @a%5 B id&e od e# o'en5#i6 "o' onen#i 'one#arnog '5/#i /i"a#ora "oe*i(i)en#o@a&e%ni6 re%er&i @ana"a na de o%i#e o &id)en)5 -r d r dH OR D& i"oe*i(i)en# o@a&e%ni6 re%er&i @ana"a na oro ene de o%i#e -r # r #H OR D# .

oe*i(i)en# dr;an)a go#o&og no&(a -g gH4 D& i ni&o oro eni6 de o%i#a-# 5$/o&/)eni $5 ona?an)e' ne@an"ar$"i6 e"ono'$"i6 $5@)e"a#a. Se"#or @ana"a $&o)i' ona?an)e' odred)5)e &e/i in5 "oe*i(i)en#a &i?"o&a/i"&idni6 $red$#a&a @ana"a -/ /HR8 DV . O&a #ri "oe*i(i)en#a ni$5"on$#an#e, &e> re$5dno %a&i$e od rino$a na ra%/i i#e o@/i"e i'o&ine,

di$"on#ne $#o e "o)5 odre=5)e (en#ra/na @an"a i od ni&oa ri&rednea"#i&no$#i.F

7re'a #o'e, 'one#arni '5/#i /i"a#or )e &r/o "o' /e"$na i #e?"o red&id/)i&a &ari)a@/a de#er'ini$ana *a"#ori'a "o)i $5 od ingeren(i)o'(en#ra/ne @an"e, a/i i %na a)ni' *a"#ori'a "o)i $5 endogenog "ara"#era,na "o)e (en#ra/na @an"a ne'a dire"#nog 5#i(a)a.

F Jo&ano&i>, M., Ri$#i>, :., r$#i>, B., :i&"o&i>, A., Mone#arni i *i$"a/ni 'enad;'en#, E"ono'$"i*a"5/#e#, Ni?, 2001.

+



,. ANA4I<A TRAŽNJE NOVCA

,.1. 7$'a# agregat e tra= 'e $"%a

Jedna od (en#ra/ni6 ana/i#i "i6 "a#egori)a 5 'one#arno) #eori)i i o/i#i(i )e#ra;n)a no&(a. a'en $ o#i(an)a 'ed)5 #eore#i ari'a )e "on#ro&er%a "o)a$e odno$i na $#e en $#a@i/no$#i #ra;n)e no&(a. Ono ?#o ni)e $ orno )e

in)eni(a da )e #ra;n)a no&(a o@)e"#i&i%irana "a#egori)a "o)a $e *or'ira od 5#i(a)e' odre=eni6 *a"#ora. 7re'a #o'e, agrega#na #ra;n)a no&(a )eo@)e"#i&i%irana %a/i6a no&(a "o)5 #ran$a"#ori ;e/e da o$ed5)5 5 (i/)5o@e%@e=en)a $&o)e /i"&idno$#i.F

Tran$a"#ori "o)i #ra;n)5 o#re@5 no&(a ro(ene na $5&i?e ni$"o' ni&o5, a re'a #o'e dr;e nedo&o/)ne no& ane re%er&e 5 odno$5 na $&o)e#ran$a"(i)e i/i do6oda", /a"o 'og5 da o$#an5 ne/i"&idni, #). ne$ o$o@nida $&o)e *inan$i)$"e o@a&e%e i%&r?a&a)5 o ro"o&i'a do$ e>a. S dr5ge$#rane, $5&i?e &i$o"e no& ane re%er&e "od #ran$a"#ora #e;e da $'an)e ni&o ri&redne a"#i&no$#i i in&e$#i(i)a "od red5%e>a, odno$no da $'an)e ni&o o#ro?n)e i ne ri&redni6 in&e$#i(i)a "od do'a>in$#a&a.

4ra*i" Mode/ agrega#na #ra;n)a agrega#na on5da

Tra;n)a no&(a na ni&o5 na(iona/ne e"ono'i)e *or'ira $e "ao %@ir #ra;n)eno&(a $&i6 #ran$a"#ora 5 $i$#e'5, re&a$6odno red5%e(a i do'a>in$#a&a.Tra;n)a no&(a ne $'e da @5de i%)edna ena $a #ra;n)o' no& anog do6o#"aod $#rane #ran$a"#ora. Nai'e, #ran$a"#ori #e;e da o$#&are ?#o &e>e no& anedo6o#"e. Me=5#i', #ra;n)a no&(a odno$i $e na ;e/)eni i%no$ %adr;a&an)ade/a no& anog do6o#"a 5 o@/i"5 no& ani6 re%er&i, "o)e @i i' @i/e

F Mar"o&i> Dragana, Mone#a'e *inan$i)e, E"ono'$"i *a"5/#e#, rag5)e&a(, 2001.

+



do&o/)ne %a odr;a&an)e /i"&idno$#i 5 ra%ni' /a>an)i'a. 7re'a #o'e,no& ani do6oda" )e #o" &ari)a@/a, do" )e #ra;n)a no&(a $#o" &ari)a@/a.

ada $e go&ori o agrega#no) #ra;n)i no&(a, "ao "/)5 no) "a#egori)i %a*5n"(ioni$an)e ri&rede, n5;no $e o$#a&/)a i#an)e n)ene $#a@i/no$#i.Me=5 e"ono'i$#i'a ne o$#o)e 5)edna ena 'i?/)en)a o o&o' i#an)5.Mone#ari$#i $'a#ra)5 da )e #ra;n)a no&(a re/a#i&no $#a@i/na &e/i ina "o)a$e 'en)a )edino od 5#i(a)e' ro'ena na $#rani on5de no&(a i%a%&anea"(i)a'a 'one#arni6 &/a$#i. 7re'a #o'e, 'one#ari$#i 'argina/i%5)5%na a) #ra;n)e no&(a na ri&redne #o"o&e. S5 ro#no n)i'a, "e)n%i)an(i$'a#ra)5 da )e #ra;n)a no&(a &r/o ne$#a@i/na &e/i ina, "o)a 5 "ra)n)o)in$#an(i de#er'ini?e ni&o on5de no&(a. @og #oga )e, i$#i 5 oni,neo 6odno &r?i#i reg5/a(i)5 &e/i ine agrega#ne #ra;n)e no&(ane@an"ar$"og $e"#ora.

Veo'a %na a)an i e$#o "ori?>en a/a# 5 o@)a?n)en)5 5#i(a)a ro'ena on5de i #ra;n)e no&(a na ni&o e"ono'$"e. a"#i&no$#i )e #%&. 'ode/agrega#na #ra;n)a-agrega#na on5da. O&a) 'ode/ red$#a&/)a "/)5o@)a?n)en)a ra%&o)a $&a"e na(iona/ne e"ono'i)e. O$no&ni 'ode/ da# )e na re#6odno' gra*i"on5. On o"a%5)e ni&o (ena 5 na(iona/no) e"oni'i)i naordina#i i ni&o rea/nog na(iona/nog do6o#"a na a $(i$i. U re$e"5 "ri&aagrega#ne #ra;n)e AT i agrega#ne on5de A7 na/a%i $e ra&no#e;ni ni&o(ena C0 i ra&no#e;ni ni&o rea/nog na(iona/nog do6o#"a ND0 .

4ra*i" - 7ro'ene (ena i rea/nog ND 5$/o&/)ene ra$#o' agrega#ne #ra;n)e

U 'ode/5 agrega#na #ra;n)a - agrega#na on5da ni&o (ena i rea/nogna(iona/nog do6o#"a na ni&o5 (e/e na(iona/ne e"ono'i)e 5$/o&/)eni $5&e/i ino' agrega#ne #ra;n)e i agrega#ne on5de %a ro@a'a i 5$/5ga'a.7ro'ena o/o;a)a "ri&e agrega#ne #ra;n)e o&e>a&a ni&o (ena i &e/i in5rea/nog na(iona/nog do6o#"a na o&o' gra*i"on5, do" ro'ena o/o;a)a"ri&e agrega#ne on5de o&e>a&a o@i' rea/nog ND i $'an)5)e ni&o (ena

na na(iona/no' ni&o5 na $/ede>e' gra*i"5.

+



4ra*i" 7ro'ene (ena i rea/nog ND 5$/o&/)ene ra$#o' agrega#ne on5de

ri&a agrega#ne #ra;n)e AT de*ini$ana )e "ao odno$ i%'e=5 na(iona/nogni&oa (ena i i%no$a #ra;enog rea/nog do6o#"a. U o&o) re/a(i)i ni&o (ena )ene%a&i$na &ari)a@/a, do" )e #ra;eni rea/ni do6oda" %a&i$no ro'en/)i&a,do" $5 $&i o$#a/i *a"#ori "on$#an#ne &e/i ine. 7o'eran)e o/o;a)a "ri&eagrega#ne #ra;n)e $a AT na AT1 re%5/#a# )e in)eni(e da $5 ne"e"o' onen#e agrega#ne #ra;n)e 5$/o&/)ene ni&oo' (ena. Agrega#na #ra;n)a%a ro@a'a i 5$/5ga'a $a$#o)i $e i% e#iri "o' onen#e #ra;n)e o#ro?a a,in&e$#i(ione #ra;n)e, dr;a&ni6 na@a&"i ro@a i 5$/5ga i $a/da i%&o%a i 5&o%ro@a i 5$/5ga. Ra$# (ena C1 5$/o&/)a&a ra$# rea/nog na(iona/nog do6o#"a

ND1 , agrega#ne #ra;n)e no&(a, a $/ed$#&eno #o'e i ra$# "a'a#ni6 $#o ana no& ano' #r;i?#5.7o$'a#ra)5>i re#6odni gra*i" &idi'o da ro'ena o/o;a)a "ri&eagrega#ne on5de od A7 na A71 na$#a)e "ao re%5/#a# $'an)en)a o ?#egni&oa (ena i ra$#a rea/nog na(iona/nog do6o#"a.

,.&. >akt$ri agregat e tra= 'e $"%a

Da @i $'o ra%5'e/i "o)i *a"#ori 5$/o&/)a&a)5 "re#an)e agrega#ne #ra;n)eno&(a na)@o/)e )e o$'a#ra#i &ari)a@/e "o)e 5#i 5 na ro'ene o$no&ni6"o' onen#i na)5;eg $6&a#an)a no& ane 'a$e, #). de o%i#a o &i=en)5 igo#o&og no&(a.

,.&.1. >akt$ri tra= 'e 3ep$!ita p$ "i?e '

De o%i#i o &i=en)5 o@56&a#a)5 $red$#&a na #e"5>i' i ;iro ra 5ni'a,i%d&o)ena i o$ig5rana $red$#&a %a in&e$#i(i)e, $red$#&a %a %a)edni " o#ro?n)5, $red$#&a %a $#a'@en5 i%gradn)5 i o$#a/a no& ana $red$#&a

+



S&e *a"#ore de#er'ini?5 &e/i in5 de o%i#a o &i=en)5 i "a'a#ni6 $#o a nade o%i#e 'o;e'o ri"a%a#i $/ede>o' #a@e/o'.

<a"#ori #ra;n)e de o%i#a o &i=en)5 i "a'a#ni6 $#o a na de o%i#e

Faktori #romene u faktorima

#romene udepozitima

#romene ukamatnoj stopi

a'a#na $#o a X Y XS#o a o@a&e%ne

re%er&e X Y Y

Te6no/o?"i rogre$i reg5/a#orni 5$/o&i X Y Y

a)edni "i *a"#ori X X Y Na(iona/ni

do6oda" XX Y

Boga#$#&o X X Y

O$no&ni *a"#ori "o)i 5$/o&/)a&a)5 "re#an)e #ra;n)e de o%i#a o &i=en)5 $5a (amatna stopa na depozite po vi4enju.O&o )e ri'arni *a"#or #ra;n)ede o%i#a o &i=en)5. S&e do 0-i6 godina GG &e"a, #). do o)a&e*inan$i)$"i6 ino&a(i)a 5 ra%&i)eni' #r;i?ni' e"ono'i)a'a de o%i#i o&i=eni $5 red$#a&/)a/i ne"a'a#ono$n5 a"#i&5. Da"/e, dr;an)e $red$#a&a 5

o@/i"5 de o%i#a o &i=en)5 n)i6o&i' &/a$ni(i'a ni)e dono$i/o ni"a"&e ri6ode. a#o $5 oni &r/o rado ri6&a#i/i ino&a(i)e 5 o@/a$#i *inan$i)$"i6 roi%&oda, "o)i $5 i' o'og5(a&a/i o$#&ari&an)e "a'a#ni6 ri6oda nade o%i#e o &i=en)5. Ra$# "a'a#ne $#o e na de o%i#e o &i=en)5 %na io )ei ra$# #ra;n)e %a de o%i#i'a, i o@rn5#o. @ +portunitetni troškovi dr*anja depozita po vi4enju.O or#5ni#e#ni#ro?a" a"#i&e )e ra%/i"a i%'e=5 $#o e rino$a na a/#erna#i&n5 a"#i&5 i$#o e rino$a a"#i&e "o)a $e o$'a#ra. S6odno o&o'e, o or#5ni#e#ni#ro?a" na de o%i#e o &i=en)5 )e ra%/i"a i%'e=5 "a'a#ne $#o e na 6ar#i)eod &redno$#i a"#i&na "a'a#na $#o a i "a'a#ne $#o e na de o%i#e o&i=en)5 a$i&na "a'a#na $#o a . Tra;n)a %a de o%i#i'a o &i=en)5 )eo ada)5>a *5n"(i)a o or#5ni#e#ni6 #ro?"o&a dr;an)a de o%i#a o &i=en)5$/ede>i gra*i". A"o re# o$#a&i'o da )e "a'a#na $#o a na o$#a/e o@/i"e*inan$i)$"e a"#i&e , a "a'a#na $#o a na de o%i#e o &i=en)5 ! ,o or#5ni#e#ni #ro?a" dr;an)a de o%i#a )e + -! . A"o da/)e re# o$#a&i'o da )e "a'a#na $#o a na o$#a/e o@/i"e *inan$i)$"e a"#i&ene ro'en)ena, a da )e "a'a#na $#o a na de o%i#e o &i=en)5 o&e>ana na+ , #ada >e do>i do $'an)en)a o or#5ni#e#nog #ro?"a dr;an)a de o%i#a na

! -+ , ?#o >e $#i'5/a#i&no de/o&a#i na in&e$#i#ore da dr;e &i?ede o%i#a. Me=5#i', a"o do=e do ra$#a "a'a#ne $#o e na o$#a/e o@/i"e

+9



*inan$i)$"e a"#i&e $a na 9 , 5% ne ro'en)en5 $#o 5 na de o%i#e o&i=en)5, #ada >e do>i do ra$#a o or#5ni#e#ni6 #ro?"o&a dr;an)a de o%i#a na

9 -! , #a"o da >e #ada in&e$#i#ori dr;a#i 'an)e de o%i#a.

4ra*i" Odno$ i%'e=5 o or#5ni#e#ni6 #ro?"o&a de o%i#a i #ra;n)e %a de o%i#i'a

( 6isina stope obavezne rezerve.Cen#ra/na @an"a "ao "/)5 na 'one#arnain$#i#5(i)a ro i$5)e &i$in5 $#o e o@a&e%ne re%er&e. Nai'e, 5 $&i'%e'/)a'a (en#ra/na @an"a "ao )edan od o$no&ni6 in$#r5'ena#a'one#arnog reg5/i$an)a "ori$#i $#o 5 i o$no&i(5 o@a&e%ni6 re%er&i. 7o ra&i/5, o@a&e%ne re%er&e $e i%d&a)a)5 na de o%i#e o &i=en)5. ad(en#ra/na @an"a ri$#5 i ora$#5 $#o e o@a&e%ne re%er&e #o re%5/#ira$'an)en)5 "redi#nog o#en(i)a/a @ana"a, ra$#5 a"#i&ni6 i a$i&ni6"a'a#ni6 $#o a @ana"a, #a"o da >e do>i i do $'an)en)a &e/i ine de o%i#a o &i=en)5, i o@rn5#o.d !e"nološki progres i regulatorni uslovi.Te6no/o?"i rogre$ i$ o/)en 5 ro'eni 'e#oda ri&/a en)a de o%i#a 5#i e na $ni;a&an)e 'argina/ni6#ro?"o&a @an"e i o&e>an)e 'argina/nog ri6oda na $&a"i ni&o ri&5 eni6de o%i#a. Nai'e $a o&e>an)e' ro*i#a@i/no$#i ri&/a en)a i dr;an)ade o%i#a 5$/o&i>e o&e>an)e %ain#ere$o&ano$#i @ana"a da ri&5"5 ?#o &e'a$5 de o%i#a, a da @i $e #o de$i/o one 'ora)5 o&e>a#i "a'a#ne $#o e nade o%i#e o &i=en)5. 7ro'ene reg5/a#orni6 5$/o&a 5 $'i$/5 $ni;en)a#ro?"o&a @an"e, #a"o=e 5$/o&/)a&a)5 $ni;en)e 'argina/ni6 #ro?"o&a i ra$# a$i&ni6 "a'a#ni6 $#o a. N r. a"o do=e do $'an)eni6 %a6#e&ai%&e?#a&an)a od $#rane re&i%or$"i6 "5>a, #o >e 5$/o&i#i $'an)en)e%a o$/eni6 anga;o&ani6 na o$/o&i'a $a$#a&/)an)a i%&e?#a)a.e 7ajedničke varijable' nacionalni do"odak i bogatstvo.o/i"i i%no$de o%i#a >e ne@an"ar$"i $e"#or dr;a#i "od @ana"a 5 &id5 de o%i#a%na a)no %a&i$i od %a)edni "i6 &ari)a@/i, na(iona/nog do6o#"a i @oga#$#&7od %a)edni "i' *a"#ori'a odra%5'e&a $e ;e/)a $#ano&ni?#&a da dr;i

de o%i#e "od @ana"a ra%/i i#i' o@/i(i'a 5go&orne ?#edn)e, "a"o @i $eo$ig5ra/i od odre=eni6 doga=a)aL &i$o"i #ro?"o&i %dra&$#&ene %a?#i#e i

0



?"o/o&an)a, 'og5>no$# o$#a)an)a @e% o$/a, o#re@a re?a&an)a $#a'@enog i#an)a %@irni *a"#or . S&e o&o 5#i e na ad "a'a#ne $#o e na de o%i#e &i=en)5. Ra$# na(iona/nog do6o#"a 5#i e na ra$# de o%i#a o &i=en)5, @e%o@%ira na ad "a'a#ni6 $#o a. Ra$# @oga#$#&a 5#i e na o&e>an)e #ra;n)e

%a de o%i#i'a, ?#o o'og5>a&a @an"a'a da $ni%e "a'a#ne $#o e nade o%i#e.

,.&.&. >akt$ri tra= 'e g$t$"$g $"%a

Tra;n)a go#o&og no&(a )e $/o;ena *5n"(i)a 5$/o&/)ena de)$#&o' @ro)ni6*a"#ora. Na)%na a)ni)i $5a +bim ekonomski" transakcija' tj. volumen pla8anja.o/i"i ni&oe"ono'$"i6 #ran$a"(i)a >e $e o@a&i#i 5 )edno) na(iona/no) e"ono'i)i

do'inan#no %a&i$i od &e/i ine roi%&edenog dr5?#&enog roi%&oda. Vi?ini&o dr5?#&enog roi%&oda i na(iona/nog do6o#"a 5#i e na ora$# #ra;n)e%a go#o&i' no&(e', a/i i %a de o%i#i'a o &i=en)5. 7re'a #o'e, $ara$#o' dr5?#&enog roi%&oda do/a%i do ra$#a no& ane 'a$e. @ Nivo kamatni" stopa.Vi$ina "a'a#ni6 $#o a na de o%i#e o &i=en)5 io$#a/e o@/i"e *inan$i)"e a"#i&e %na a)no 5#i e na &e/i in5 #ra;n)e %ago#o&ino'. Nai'e, 5"o/i"o $5 "a'a#ne $#o e &i?e, #ra;n)a %a go#o&ino' )e 'an)a, i o@rn5#o.( Navike pla8anja.Tra;n)a %a go#o&i' no&(e' )e &e>a 5 %e'/)a'a 5

"o)i'a $#ano&ni?#&o $&o)e na@a&"e ro@a i 5$/5ga /a>a go#o&i' no&(e',i/i gde red5%e>a %arade %a o$/eni6 i$ /a>5)5, #a"o=e, 5 go#o&ini. Na$5 ro# #o'e, 5 %e'/)a'a 5 "o)i'a $#ano&ni?#&o i red5%e(a %a ra%na /a>an)a &i?e ri@ega&a)5 5 o#re@i e"o&a, "redi#ni6 "ar#i(a i dr5gi6in$#r5'ena#a @e%g#o&in$"og /a>an)a, %na a)no )e 'an)a #ra;n)a %ago#o&i' no&(e'. 7ro'ene 5 na&i"a'a /a>an)a 5#i 5 na ro'ene 5$#r5"#5ri #ra;n)e, a/i ne i na n)en ni&o.d +bim sive ekonomije.U %e'/)a'a gde $e @e/e;i o&e>ano 5 e?>e $i&ee"ono'i)e 5 5"5 no' o@i'5 e"ono'$"i6 #ran$a"(i)a, #ra;n)a %a go#o&i'no&(e' $e o&e>a&a. Si&a e"ono'i)a )e "ara"#eri$#i na %a nera%&i)ene%e'/)e, gde $e )a&/)a)5 ro@/e'i 5 *5n"(ioni$an)5 ra&ne dr;a&e. Nai'e,#a'o gde %a"onoda&na i i%&r?na &/a$# ne o@a&/)a)5 *5n"(i)e "a"o #re@a igde )e ri$5#an i%&e$#an $#e en "or5' irano$#i $/5;@eni"a 5 dr;a&ni'organi'a, #a'o $e o#&ara %na a)an ro$#or %a ne/ega/ne #ran$a"(i)e, i)i )eo$no&ni (i/) i%@ega&an)e ore%a i o #o' o$no&5 o$#&ari&an)e %na a)ni6e"$#ra ro*i#a.7re'a #o'e, "ao ?#o &idi'o #ra;n)a no&(a 5$/o&/)ena )e @ro)ni'*a"#ori'a, "o)i de/5)5 5 ra%ni' $'ero&i'a, #a"o da $e red no$io(i'a

'one#arne &/a$#i o$#a&/)a &eo'a "o' /e"$an %ada#a" &o=en)a o/i#i"e%dra&og no&(a.

1



,. . M$ti"i 3r=a 'a $"%a

a"o )e dr;an)e go#o&og no&(a i de o%i#nog no&(a &eo'a nei$ /a#i&o, )er

)e rino$ na o&e o@/i"e *inan$i)$"e a"#i&e go#o&o %ane'ar/)i&, o$#a&/)a $e i#an)e "o)i $5 'o#i&i, #). %@og ega $e #ran$a"#ori i a" od/5 5)5 da deo$&o)e a"#i&e dr;e 5 o&i' o)a&ni' o@/i(i'a. U e"ono'$"o) /i#era#5ri,na) e?>e $e i$#i 5 $/ede>a #ri g/a&na 'o#i&a %a dr;an)e no&(a od $#rane#r;i?ni6 #ran$a"#ora #ran$a"(ioni 'o#i&, o re%no$ni 'o#i& i $ e"5/a#i&ni'o#i&.!ransakcioni motiv. Tran$a"(iona #ra;n)a na$#a)e "ao re%5/#a# ;e/)e$#ano&ni?#&a da dr;e deo do6o#"a 5 o@/i"5 go#o&og no&(a "od $e@e "a"o @i @e% ro@/e'a 'og/i da *inan$ira)5 no&e na@a&"e do@ara i 5$/5ga, a5$/ed ne o"/a an)a &re'ena ri'an)a do6oda"a $a o e"i&ani'ra$6odi'a. o/i"i deo do6o#"a >e $e %adr;a&a#i "od $#ano&ni?#&a %@og#ran$a"(ionog 'o#i&a %a&i$i od 1 $#e ena 5$"/a=eno$#i ri'an)a i#ro?en)a do6o#"a i od 2 ri'ene *inan$i)$"i6 ino&a(i)a 5 o@/a$#i /a>an)a.

#o )e &e>a 5$"#/a=eno$# i%'e=5 ri'an)a i #ro?en)a do6o#"a o#re@a %adr;an)e' #ran$a"(ionog no&(a $e $'an)5)e 5% i$#o&re'eno o&e>an)e @r%ine n)ego&og o #i(a)a. Ta"o=e, 5 o#re@a *inan$i)$"i6 ino&a(i)a 5 /a>an)i'a "redi#ne "ar#i(e, "redi#ne /ini)e, i#d. do rino$i $'an)en)5#ra;n)e #ran$a"(ionog no&(a i o&e>an)5 n)ego&e @r%ine o #i(a)a.

+preznosni motiv. Nag/a?eni)i )e 5"o/i"o o$#o)i o?#ri)e de/o&an)e #r;i?ni6%a"oni$#o$#i i %na a)ni6 ri%i"a i nei%&e$no$#i. Na$#a)e "ao od@ranane@an"ar$"og $e"#ora od nei%&e$ni6 *inan$i)$"i6 i%da#a"a, i%a%&ani6ra%/i i#i' *a"#ori'a. 7o ra&"a a5#o'o@i/a i/i ne red&i=eni i%da(i %a/e en)e ne 'og5 $e 5na red redi&ide#i, ni#i o &i$ini, ni#i o &re'en5na$#an"a. a"o n)i6o&a o)a&a 'o;e %na a)no ore'e#i#i orodi ni @5d;e#, %@og ne'og5>no$#i *inan$iran)a #e"5>i6 #ro?"o&a, neo 6odno )e o&e>a#i %a/i65 no&(a i%nad #e"5>i6 /a>an)a. o/i"o >e o&o o&e>an)ei%no$i#i, re $&ega %a&i$i od &i$ine do6o#"a. Nai'e, a"o ra$ o/a;e'o

&e>i' do6o#"o' 'o>i >e'o da i%d&o)i'o &i?e $red$#a&a %a o re%no$n5#ra;n)5 no&(a, ?#o >e dire"#no re%5/#ira#i 5 $'an)en)5 @r%ine no& anogo #i(a)a. S dr5ge $#rane, "od red5%e>a ni&o o re%no$ne #ra;n)e no&(ado'inan#no %a&i$i od *a%e 5 "o)o) $e ri&reda na/a%i. U eriod5 ro$ eri#e#a, "ada o$#o)i &e/i"a i%&e$no$# i $ig5rno$# ri'an)a @5d5>i6do6oda"a &e/i ina o re%no$ne #ra;n)e $e $'an)5)e a @r%ina o #i(a)a o&e>a&a. O@rn5#o )e 5 $/5 a)5 de re$i)e "ada o$#o)i nei%&e$no$# 5 ri'an)5 @5d5>i6 do6oda"a o@i' o re$no$ne #ra;n)e ra$#e, $'an)en)e @r%ine no& anog o #i(a)a.

,pekulativni motiv.O&a) 'o#i& dr;an)a no&(a $a$#o)i $e 5 #o'e ?#o#r;i?ni' e"ono'i)a'a ne"e "a#egori)e #ran$a"#ora dr;e o$e@ne "o/i ine

2





A"o re# o$#a&i'o da )e o@i' e"ono'$"i6 #ran$a"(i)a !.000 no& ani6 )edini(a, no'ina/ni dr5?#&eni roi%&od 1.000 )edini(a i no& ana 'a$a 2 0no& ani6 )edini(a, onda )e #ran$a"(iona @r%ina 12 !.000 2 0 , do" )edo6odna @r%ina + 1.000 2 0 . a e"ono'$"5 ana/i%5 'nogo %na a)ni)a

)e do6odna @r%ina o #i(a)a no&(a.Br%ina o #i(a)a no&(a 'o;e da @5de o$'a#rana agrega#no %a $&ene@an"ar$"e $e"#ore, a/i 'o;e $e o$'a#ra#i i %a $&a"i $e"#or o$e@no. U#e $&r6e na)(e/i$6odni)e )e i%d&o)i#i $e"#or ri&rede i $e"#or $#ano&ni?#&aBr%ina o #i(a)a no&(a $&a"og $e"#ora 5#&r=5)e $e i% odno$a do6o#"a"on"re#nog $e"#ora i ro$e ne "o/i ine no&(a "o)i' #a) $e"#or ra$ o/a;e.E' iri)$"i oda(i o"a%5)5 da )e 5 $&i' %e'/)a'a @r%ina no& anogo #i(a)a $e"#ora ri&rede da/e"o &e>a od @r%ine o #i(a)a no&(a $e"#ora$#ano&ni?#&a. O&a"&o $#an)e )e /ogi na o$/edi(a, )er $e"#or ri&rede 5

%na#no &e>o) 'eri &r?i e"ono'i$an)e #ran$a"(ioni' no&(e'.Sa a$ e"#a 'og5>no$#i de/o&an)a 'one#arne o/i#i"e 5 ra&(5$#a@i/i%a(i)e ri&redni6 "re#an)a &eo'a &a;no i#an)e )e ro@/e'$#a@i/no$#i, odno$no ne$#a@i/no$#i @r%ine o #i(a)a no&(a. 7o o&o' i#an)5#a"o=e o$#o)e o re ni $#a&o&i i%'e=5 'one#ari$#a i "e)n%i)ana(a.7red$#a&ni(i 'one#ari$#i "og $6&a#an)a i$#i 5 da )e @r%ina no& anogo #i(a)a, #). #ra;n)a no&(a ne"on$#an#na, a/i re/a#i&no $#a@i/na &e/i ina. Sdr5ge $#rane, "e)n%i)an(i $'a#ra)5 da )e %a @r%in5 o #i(a)a no&(a &e%an&e/i"i $#e en ne$#a@i/no$#i, a a" i 6iro&i#o$#i n)enog "re#an)a. Me=5#i', @ro)na i$#ra;i&an)a o"a%5)5 da 5 5$/o&i'a $#a@i/i%a(i)e ri&rede i "adane'a %na a)ni)i6 ro'ena 5 #e6no/ogi)i /a#nog ro'e#a o$#o)i#enden(i)a re/a#i&ne $#a@i/no$#i do6odne @r%ine o #i(a)a no&(a. Na$5 ro##o'e, 5 5$/o&i'a o)a ane ri&redne ne$#a@i/no$#i, a o$e@no 5 5$/o&i'a @r%i6 ro'ena 5 *inan$i)$"i' $#r5"#5ra'a i #e6no/ogi)i /a>an)a do6odna @r%ina no& anog o #i(a)a )e 'nogo ne$#a@i/ni)a.7ro'ene 5 @r%ini o #i(a)a no&(a re%5/#a# $5 "re#an)a i ro'ena 5 #rig/a&na *a"#ora. To $5 (i"/i ne o$(i/a(i)e ri&rede, &ari)a(i)e 5 'one#arno) o/i#i(i i in$#i#5(iona/ne ro'ene 5 *inan$i)$"o' $i$#e'5, o$e@no 5'e6ani%'5 /a#nog ro'e#a.9iklične oscilacije privrede red$#a&/)a)5 %na a)an *a"#or ro'ena @r%ineno& anog o #i(a)a, "o)a $e 5 o"&ir5 e"ono'$"i6 (i"/5$a ona?a ro(i"/i no. U fazi ekspanzijedo/a%i do ra$#a roi%&odn)e, o&e>anogi$"ori?>en)a "a a(i#e#a i ora$#a in&e$#i(ione a"#i&no$#i. O&a e"$ an%i)ana /an5 rea/nog $e"#ora e"ono'i)e 5$/o&/)a&a ra$# #ra;n)e %a "redi#i'a,?#o da/)e 5$/o&/)a&a ra$# "a'a#ni6 $#o a. To %na i da do/a%i do $'an)en)a#ra;n)e no&(a 5 odno$5 na no'ina/ni #e"5>i do6oda" a/i i do o&e>an)a @r%ine o #i(a)a no&(a. U *a%i ro$ eri#e#a do/a%i i do o&e(an)a o&eren)#r;i?ni6 #ran$a"#ora 5 $ig5rno$# $#i(an)a no& ani6 do6oda"a, ?#o do&odi do

+





ro(e$a re rod5"(i)e. 7re'a #o'e, ro'ene 5 @r%ini o #i(a)a no&(a ni$55 "on*/i"#5 $a $ ro&o=en)e' "&an#i#a#i&ne 'one#arne o/i#i"e, &e> $5in#egra/ni deo ?ireg 'e6ani%'a 'one#arnog reg5/i$an)a. Ono ?#o $e%a'era o&o' "on(e #5 )e in)eni(a da 5'e$#o re/i&an)a i%'e=5

a"#i&nog i nea"#i&nog no&(a, g/a&ni 'e6ani%a' re"o "oga id5 e*e"#i ro'ena 'one#arne o/i#i"e na @r%in5 o #i(a)a no&(a )e 'e=5"redi#iran)e. Institucionalne promene u me"anizmu platnog prometa'#a"o=e %na a)no5#i 5 na @r%in5 o #i(a)a no&(a. Sa&r?eni)a #e6ni"a /a#nog ro'e#a$'an)5)e 'a$5 no&(a 5 /a#no' ro'e#5 i do&odi do ora$#a @r%ineno& anog o #i(a)a. A"o )e #e6ni"a /a#nog ro'e#a #o/i"o 5$a&r?ena da $5dani o@ra;5na $&edeni na ro$e no e#iri dana, @r%ina /a>an)a )e $&edena$a ! 0 na 90 dana.De)$#&o $&a"og od o&a #ri *a"#ora 'o;e da $e )a&i i%o/o&ano i/i 5 ra%ni'"o'@ina(i)a'a 5 "on"re#no) %e'/)i. S#oga $#r5"#5ra *a"#ora "o)i de/5)5 na ro'ene @r%ine o #i(a)a no&(a 'o;e da @5de &r/o ra%/i i#a 5 ra%/i i#i'%e'/)a'a 5 i$#o' eriod5. U odre=eno) 'eri o$#o)i i reno?en)e ne"i6*a"#ora ro'ena @r%ine o #i(a)a no&(a na 'e=5narodno' /an5, "ao ?#o )e $/5 a) $a (i"/i ni' o$(i/a(i)a'a ro(e$a re rod5"(i)e i ro'ena'a 5*inan$i)$"o) #e6no/ogi)i.



. NOVAC I 7RIVREDNI RA<VOJ

.1. U+$ga $"%a pri"re3 $# ra!"$'

7i#an)e ri&rednog ra%&o)a )e o$no&no i (en#ra/no i#an)e 5 e"ono'$"o';i&o#5 $&a"e %e'/)e. Ono )e 5)edno i &eo'a $/o;eno, )er e"ono'$"ira%&o) 'ora @i#i $"/adan i ra&no'eran "a"o ne @i i%a%&ao ni% dr5gi6 ro@/e'a e"ono'$"e, o/i#i "e i $o(i)a/ne rirode. O 5#i(a)5 no&(a na ri&redni ra%&o) i$a/i $5 'nogi a5#ori, i #o "a"o e"ono'$"i #eore#i ari,#a"o i ra"#i ari, "o)i $5 'one#arni' *a"#ori'a rida&a/i ra%/i i#i %na a).

@og #oga o$#o)i i#a& ni% #eori)a $a 'nogo "on#radi"#orni6 $#a&o&a i'i?i)en)a, "o)e rida)5 ra%/i i#i %na a) no&(5 i n)ego&o) 5/o%i 5 ri&redno' ra%&o)5. 7o$#o)e #eori)e "o)e no&(5 rida)5 r&ora%redni

%na a) i $'a#ra)5 ga od/5 5)5>i' *a"#oro' ri&rednog ra%&o)a, do" nadr5go) $#rani o$#o)e 'i?/)en)a i $6&a#an)a da no&a( igra 5/og5 5"og o$redni"a, #a"o da o$ ora&a)5 $&a"i 5#i(a) no&(a na ri&redne #o"o&e.I%'e=5 o&i6 e"$#re'ni6 $#a&o&a o$#o)e @ro)ne &ari)an#e "o)e $'a#ra)5 dano&a( i'a odre=eni %na a) 5/og5 5 ri&redno' ra%&o)5, a/i '5 ne rida)5do'inan#n5 5/og5, ?#o %na i ni#i o#(en)5)5 ni#i re(en)5)5 n)ego& %na a)5 e"ono'$"o' ra%&o)5. Nemonetaristička s"vatanja one5#ra/no) 5/o%i no&(a 5 odno$5 na ri&redna "re#an)a na/a%i'o )o? 5 rado&i'a red$#a&ni"a "/a$i ne

grad)an$"e o/i#i "e e"ono'i)e, "ao ?#o $5 D. K5'e, J. S Mi// i J. B. SaQ.Oni $'a#ra)5 da )e no& $ oredan, a a" i a$i&an, indi*eren#an *a"#or ri&rednog ra%&o)a. SaQ )e naro i#o o/a%io do $&og #%&. %a"onrea/i%a(i)e , o "o'e $&a"a on5da ro@e a5#o'a#$"i i%a%i&a i $#&araodgo&ara)5>5 #ra;n)5, #a"o da $5 on5da i #ra;n)a 5&e" 5 ra&no#e;i, ano&a( $e )a&/)a "ao $red$#&o ra%'ene roi%&oda, "o)a @i $e o@a&i/a i @e% ri$5$#&a no&(a, "a"o )e #o ina e @i/o 5 #ra' i, a/i %na#no 5$ oreni)e. No&a( ini $a'o ro/a%n5 5$/5g5, go&ori/i $5 oni, )er "ad $e ra%'ena%a&r?i, onda $e &idi da $5 roi%&odi /a>eni roi%&odi'a, a da )e no&a(

@io 5"i o$redni" 5 o&o) ra%'eni @e% i"a"&og 5#i(a)a, $a'o ?#o )eo/a"?ao i 5@r%ao o&a) ro(e$, "o)i @i 'ogao i @e% n)ega da $e o@a&i.Me=5#i', o&a"&a $6&a#an)a dana$ $e &eo'a re#"o $re>5. Monetaristička s"vatanja o/a%e od #oga, da no&a( igra r&ora%redn55/og5 5 e"ono'$"i' "re#an)i'a i da red$#a&/)a o$no&ni *a"#or ri&rednog ra%&o)a. Na)i%ra%i#i)i red$#a&ni(i o&a"&og $6&a#an)a $5 <i?

<i$(6er , Kan Ka6n i Ko#ri Ka #reQ . Oni $'a#ra)5 da o&e>an)eno&(a 5 o #i(a)5 i%a%i&a ri&redn5 e"$ an%i)5, a n)ego&o $'an)en)edo&odi do ra%ni6 ore'e>a)a i %a$#o)a 5 ri&redi. Oni $5 a" (i"/i no

"re#an)e "a i#a/i$#i "e ri&rede do&e/i 5 &e%5 $a "re#an)e' no&(a, i#&rdi/i da 'one#arno-"redi#na o/i#i"a i'a od/5 5)5>i 5#i(a) na $&e $*ere



dr5?#&ene re rod5"(i)e. O&a"&o $6&a#an)e )e o$/edi(a "&an#i#a#i&ne#eori)e no&(a "o)5 $5 oni 5 o# 5no$#i ri6&a#i/i. 7ri6&a#a)5>i o$#a&"e"&an#i#a#i&ne #eori)e, da "o/i ina no&(a odre=5)e "re#an)a ro@ni6 (ena, a(ene $5 )edan od o$no&ni6 reg5/a#ora ri&rede, oni $5 5 'one#arno)

o/i#i(i &ide/i o$no&n5 o/5g5 %a reg5/i$an)e "a i#a/i$#i "og ro(e$a roi%&odn)e. 0an $'a#rao da "redi#na e"$ an%i)a o'5g5>5)e $#a/an e"ono'$"i ra%&o)#a"o da @an"e 'og5 o# 5no $/o@odno i ne%a&i$no "reira#i no&a( 5 o@/i"5"redi#a, odno$no 5 o@/i"5 de o%i#nog no&(a. 0otri $'a#ra da )e "redi#na e"$ an%i)a $a$&i' do&o/)an *a"#or "o)i 5#i e i ro'ene e"ono'$"e a"#i&no$#i. On a" &er5)e i #&rdi da $&e &e>i' ro?iren)e' "redi#nog &o/5'ena @i/o @i 'og5>e o$ig5ra#i ne re"idni ri&redni ro$ eri#e#. U $&o)i' rado&i'a on ana/i%ira 5/og5 no&(a 5(i"/i ni' "re#an)i'a "a i#a/i$#i "e ri&rede, 5 *a%a'a ro$ eri#e#a ide re$i)e. Ta"o o/a%i od $/ede(eg $#a&a a"o "o/i ina no&(a 5 o #i(a)5 o in)e da $e $'an)5)e, $a'i' #i' $'an)5)e $e i #ra;n)a, "o)a >e o@ori#i(ene na #r;i?#5, o#e;a>e $e rea/i%a(i)a ro@a, o e>e da ra$#5 %a/i6e, ?#o >e$&e $"5 a do&e$#i do $'an)en)a roi%&odn)e, a $a'i' #i' i do ora$#ane%a o$/eno$#i. O&a"o i%a%&ana nera&no#e;a 'o;e $e ono&o 5$ o$#a&i#i$a'o 5"o/i"o do=e do ora$#a #ra;n)e, odno$no do ora$#a do6o#"a.7o#re@no )e $a'o ra&i/no do%ira#i "o/i in5 no&(a 5 o #i(a)5, "a"o @i(i"/i na "re#an)a "a i#a/i$#i "e ri&rede o# 5no i$ e%/a. On )e i$#ina$&e$#an in)eni(e da 5 *a%i ro$ eri#e#a do/a%i do o&e>an)a (ena, ?#o$ig5rno ?#e#no de/5)e na roi%&odn)5 i (e/o"5 an ra%&o), a/i on re?en)e&idi 5 odo@ra&an)5 no&i6 "redi#a, )er $'an)en)e "redi#a )e o n)e'5 5%ro" "ri%a. a#o on red/a;e od@a(i&an)e %/a#nog $#andarda, )er on $ re a&a'og5>no$# neograni ene e"$ an%i)e "redi#a, odno$no @e%grani an ora$#(ena. ao ?#o &idi'o o&o )e )edan in*a/(ioni$#i "i ri$#5 5'one#ari$#i "o' $6&a#an)5, )er $e o (en5 o@e%&re=en)a no&(a ;e/i dao$ig5ra ro$ eri#e#.Me=5#i', 5 gr5 i 'one#ari$#i "i6 $6&a#an)a o$#o)e 'i?/)en)a da )e ro$ eri#e# 'og5>e o$#&ari#i $a'o a"o )e no&a( $#a@i/an i "ao #a"a&$ig5rno $red$#&o ?#edn)e. 7o n)i'a ne'a in&e$#i(i)a @e% ?#edn)e, a ?#edn)a )e ne'og5>a 5 5$/o&i'a ne$#a@i/nog no&(a, odno$no 5 5$/o&i'a $#a/nora$#5>i6 (ena. Na) o%na#i)i red$#a&ni(i o&a"&og $6&a#an)a $5 Fišer i ieff , %a "o)e $e 'o;e re>i da red$#a&/)a)5 an#iin*/a(ioni$#i "5 $#r5)5 5'one#ari$#i "o' $6&a#an)5 5/oge no&(a 5 ri&redno' ra%&o)5. a"o )e o<i?er5 &e> @i/o re i 5 o"&ir5 "&an#i#a#i&ne #eori)e no&(a, o&de >e'o $e%adr;a#i $a'o na $6&a#an)a R5e**-a, "oga 'nogi $'a#ra)5 o(e'$a&re'enog /i@era/i%'a. Ne$#a@i/an no&a( )e o n)e'5 g/a&ni 5%ro" e"ono'$"i6 ore'e>a)a i ri&redne ne$#a@i/no$#i. On a" $'a#ra da )e'one#arna re*or'a 5 Ne'a "o) i% 19+ .godirie 5#i(a/a da . Ne'a "a



$na;no "rene na red, #a"o da )e $5geri$ao 'one#arni' &/a$#i'a $&o)e%e'/)e <ran(5$"a da red5%'5 'one#arn5 re*or'5, )er >e $e @r%o $&i5&eri#i da ra&i no&a( dono$i ro$ eri#e# i @/ago$#an)e. (ompleksna s"vatanja red$#a&/)a)5 #re>5 gr5 5, "o)a dana$ i'a $&e &i?e ri$#a/i(a. Oni $'a#ra)5 da "o/i ina no&(a ni)e g/a&ni *a"#or "o)i 5#i e nae"ono'$"i ra%&o), a/i i a" red$#a&/)a e/e'en# n)ego&og ra%&o)a, "o)i $a$&o)e $#rane i'a odre=eni 5#i(a) na o$#a/e e"ono'$"e "a#egori)e. 7o#re@na"o/i ina no&(a )e 5g/a&no' odre=ena i %a&i$i od rea/ni6 ini/a(a roi%&odn)e, a/i o$#o)i i o&ra#no de)$#&o no&(a na n)i6. a ri$#a/i(eo&og $6&a#an)a o$no&ni ro@/e' ri&rednog ra%&o)a )e *or'iran)ea"5'5/a(i)e i% "o)e #re@a da $e *inan$ira)5 no&e in&e$#i(i)e. Od #oga "a"o$e *or'ira a"5'5/a(i)a i "a"o $e 5 o#re@/)a&a)5 #a $red$#&a %a *inan$iran)e ri&rednog ra%&o)a %a&i$e (ene, o#ro?n)a, e"ono'$"a $#a@i/no$#,

%a o$/eno$#, i#d. Na)i$#a"n5#i)i red$#a&ni(i $5 (ejnz eQne$ i Vi"$e/i("$e// , "o)i $'a#ra)5 da no&a( i'a a"#i&n5 5/og5 5 e"ono'$"o'ra%&o)5, a/i ne od/5 5)5>5 i $&e'o>n5.

&ed$"i e"ono'i$#a6iksel $'a#ra da no& ana ra&no#e;a %a&i$i od"a'a#ne $#o e, #) od odno$a rirodne i @an"ar$"e "a'a#e. No& anara&no#e;a >e $e 5$ o$#a&i#i 5"o/i"o $5 i$ 5n)ena $/ede>a d&a 5$/o&a 1a"o $5 rirodna i @an"ar$"a "a'a#a )edna"e, i 2 a"o $5 in&e$#i(i)e )edna"e ?#edn)i. 7od rirodno' "a'a#o' on odra%5'e&a on5 "a'a#5"od "o)e $5 on5da 5?#e=eni6 rea/ni6 $red$#a&a i #ra;n)a do@ara %ain&e$#i(i)e o# 5no )edna"e. a#o )e )o? na%i&a i ra&no#e;na "a'a#a.a'a#na $#o a )e %a n)ega rea/ni *a"#or, a ne i$#o 'one#arni, )er n)eno"re#an)e %a&i$i od odno$a 5 rea/ni' *a"#ori'a. Marksističko s"vatanje r5;a "o' /e"$n5 $/i"5 o 5/o%i no&(a 5 ri&redno' ra%&o)5 i o'5g5>5)e $ag/eda&an)e $&i6 re/e&an#ni6 ini/a(a"o)i 5#i 5 na e"ono'$"a "re#an)a 5 )edno' dr5?#&5. Mar"$ )e dao 'nogo#a ni)e o@)a?n)en)e 5%ro"a "ri%a. Nai'e, on $'a#ra da do "ri%e do/a%i%@og ne$ra%'ere i%'e=5 roi%&odn)e $red$#a&a %a roi%&odn)5 i roi%&odn)e $red$#a&a %a /i n5 o#ro?n)5. Mar"$ no&a( o$'a#ra "ao )edn5 od "a#egori)a ro@ne roi%&odn)e, "ao n)en rod5"#, "ao "a#egori)5"o)a )e i%ra$/a i% odre=eni6 odno$a roi%&odn)e i ra$ ode/e, a/i i"a#egori)e "o)a ia"o na$#a/a i% o#re@a ro@nog ro'e#a i'a o&ra#node)$#&o na $&e #e rea/ne e"ono'$"e inio(e. Da"/e, no&a( )e$#e %na a)an,a/i ni"a"o na)%na a)ni)i ini/a( ro(e$a re rod5"(i)e. Na "ra)5 'o;e'o re>i da ra"$a $&i6 $a&re'eni6 dr;a&a "ori$#i no&a( i"redi# "ao $red$#&a "o)i'a 5#i e. na ri&redni ra%&o), ored ni%a dr5gi6in$#r5'ena#a. Mone#a'o-"redi#na o/i#i"a dana$ do@i)a &eo'a $/o;ene%ada#"e, "o)i $e re $&ega odno$e na o@e%@e=en)e neo 6odni6 5$/o&a %a5@r%ani e"ono'$"i ra%&o) 5% o 5&an)e odre=ene e"ono'$"e $#a@i/no$#i.

9



.&. Ek$ $#ska i #$ etar a ra" $te=a

7i#an)e e"ono'$"e ra&no#e;e )o? 5&e" i%a%i&a ra%/i i#e di/e'e i ra$ ra&e5 e"ono'$"o) na5(i, )er ni)e i$"ri$#a/i$an )a$an $#a& ?#a $e od #i'

o)'o' odra%5'e&a. S'a#ra'o da $e o)a' e"ono'$"e ra&no#e;ena)@o/)e 'o;e o@)a$ni#i a"o $e "ao o/a%na o$no&a ri6&a#i Mar"$o&%a"on dr5?#&ene re rod5"(i)e, "o)i go&ori o n5;no$#i 5$ o$#a&/)an)aodre=eni6 ro or(i)a 5 roi%&odn)5, "a"o @i $e ro(e$ dr5?#&enere rod5"(i)e 'ogao nor'a/no da od&i)a @e% ore'e>a)a i %a$#o)a, #). "a"o @i $e 5$ o$#a&i/a odre=ena ra&no#e;a 5 e"ono'$"i' "re#an)i'a. A"o @o/)e og/eda'o Mar"$o&5 ana/i%5 re rod5"(i)e dr5?#&enog "a i#a/a,&ide>e'o da o&a ro or(i)a #re@a da o$#o)i ne $a'o 5 'a#eri)a/no) roi%&odn)i, &e> i 5 *inan$i)$"o) $*eri, )er $5 #o d&e $#rane )edne i$#e $#&ar

Dr5?#&eni roi%&od %e'/)e o$'a#ra'o $a &redno$nog i 'a#eri)a/noga$ e"#a, #a"o da ga i$"a%5)e'o 5 na#5ra/ni' i &redno$ni' o"a%a#e/)i'a.7o$'a#rano $a materijalnog aspekta(e/o"5 ni dr5?#&eni roi%&od $e$a$#o)i i% $red$#a&a %a roi%&odn)5 i $red$#a&a %a /i n5 o#ro?n)5. @#oga Mar"$ (e/o"5 n5 dr5?#&en5 roi%&odn)5 de/i na d&a ode/)"a I odeljak' gde $e roi%&ode $red$#&a %a roi%&odn)5 i II odeljakgde $e roi%&ode $red$#&a %a /i n5 o#ro?n)5. Da @i $e ro(e$ dr5?#&enere rod5"(i)e 'ogao nor'a/no da od&i)a, r&i ode/)a" 'ora da roi%&ededo&o/)no $red$#a&a %a $e@e i %a dr5gi ode/)a" #). da @r5#o roi%&od r&

ode/)"a @5de )edna" %@ir5 "on$#an#nog "a i#a/a o@a ode/)"aI ( P & P' H I ( P II (.

Dr5gi ode/)a" 'ora da roi%&ede roi%&ode /i ne o#ro?n)e, "o)i >e @i#ido&o/)ni da %ado&o/)e o#re@e radni"a i "a i#a/i$#a i% o@a ode/)"a

II ( P & P ' H I & P ' P II & P ' .Odno$i ra%'ene i%'e=5 ode/)a"a red$#a&/)a)5 na)&a;ni)5 ro or(i)5 ro$#e re rod5"(i)e. O&a ro or(i)a $e $a$#o)i 5 #o'e da I ode/)a" da)e IIode/)"5 $red$#&a %a roi%&odn)5 5 i$#o' i%no$5 5 "o'e od II ode/)"a5%i'a red'e#e /i ne o#ro?n)eII ( H I & P ' .Dr5?#&eni roi%&od o$'a#ran $avrednosnog aspekta red$#a&/)a 5"5 n5&redno$# (e/o"5 ne 'a#eri)a/ne roi%&odn)e. Vredno$na $#r5"#5radr5?#&enog roi%&oda $a$#o)i $e i% rene#e i no&o$#&orene &redno$# #reneta vrednosto@56&a#a a'or#i%a(i)5 i &redno$# 5#ro?eni6 red'e#arada, do" novostvorena vrednosti/i na(iona/ni do6oda" red$#a&/)ao red'e>en5 &redno$# ;i&oga rada, "o)i )e 5#ro?en 5 ro(e$5 roi%&odn)e.

a )edn5 na(iona/n5 ri&red5 "a;e'o da $e "re#a/a 5 5$/o&i'aekonomske ravnote*eonda "ada )e i%&r?ena rea/i%a(i)a (e/o"5 ne ro@e,

0



roi%&edene 5 odre=eno' &re'en$"o' eriod5 o re/a#i&no $#a@i/ni'(ena'a. a;e'o re/a#i&no $#a@i/ni' (ena'a, %a#o ?#o a $o/5#nara&no#e;a ne o$#o)i 5 $#&arno$#i, ni#i $e 'o;e o$#i>i. Ina e, e"ono'$"ara&no#e;a 5 $e@i $adr;i i *inan$i)$"5 ra&no#e;5. 7o?#o $e 5 ro@no)

roi%&odn)i rea/i%a(i)a ro@a &r?i na #r;i?#5 5#e' no&(a, #o )e neo 6odnoda $e &redno$na i 'a#eri)a/na $#r5"#5ra dr5?#&enog @r5#o rod5"#a od5dara)5, #). da $e on5da i #ra;n)a i%)edna e. Ma#eri)a/na i *inan$i)$"ara&no#e;a $5 d&e $#rane )edne i$#e $#&ari %a#o ?#o $e &redno$# ro@e i%ra;a5 no&(5 i ?#o )e (ena no& ani i%ra% &redno$#i ro@e. I% o&og ra%/oga (ene$5 na)@o/)i @aro'e#ar "o)i o"a%5)e da /i o$#o)i ra&no#e;a i%'e=5 on5dei #ra;n)e. U"o/i"o $5 o&i odno$i nar5?eni, on5da i #ra;n)a $e 'ora)5i%ra&n)a#i, $a'o na &i?e' i/i ni;e' ni&o5 (ena, "ao ?#o )e #o $/5 a) $a&a%d5?ni' ri#i$"o' "o)i $e @e/e;i na ;i&ino' $#5@5 i gde $#a/no &arira

i$ od i/i i%nad ra&no#e;nog ni&oa od 0 ''.Mar"$ )e o"a%ao da 5 5$/o&i'a de/o&an)a %a"ona &redno$#i i %a"ona ro$e ne ro*i#ne $#o e, "ao $#i6i)$"i6 reg5/a#ora "a i#a/i$#i "e ro@ne roi%&odn)e, ra&no#e;a i%'e=5 I i II ode/)"a $e ne 'o;e o$#&ari#i. To %na ida )e $a'o 5 5$/o&i'a /an$"e ri&rede 'og5>e 5$'era&a#i ri&rednira%&o) 5 ;e/)ene ra&(e, odno$no 'og5> )e dr5?#&eni 5#i(a) i 5$'era&an)e roi%&odn)e 5 odre=ene i o#re@ne ro or(i)e.7ored o&og @i#nog red5$/o&a %a o$#o)an)e e"ono'$"e ra&no#e;e o#re@no )e 5$ o$#a&i#i i *inan$i)$"5, odno$no no& an5 ra&no#e;5, )er $erea/i%a(i)a (e/o"5 nog dr5?#&enog @r5#o roi%&oda &r?i na #r;i?#5 5#e''e6ani%'a (ena. 7re'a #o'e, no&a( $e )a&/)a na #r;i?#5 "ao /a#e;no$ o$o@na #ra;n)a, do" $e ro@a )a&/)a "ao on5da. @og #oga ore'e>a)i"o)i na$#a)5 5 ro'ena'a ni&oa (ena, a "o)i i'a)5 &i?e$#r5"o nega#i&node)$#&o 5 $&i' $*era'a dr5?#&ene re rod5"(i)e, i'a)5 $&o)e ore"/o "a"ona $#rani on5de ro@e 5 'a#eri)a/no) roi%&odn)i , #a"o i na $#rani #ra;n)e

5 'one#arno) $*eri . Da"/e, no&a( i'a a"#i&n5 5/og5 5 ro(e$5re rod5"(i)e %a#o ?#o 'o;e @i#i 5%ro" ne$"/ada i%'e=5 roi%&odn)e i o#ro?n)e, odno$no 'o;e @i#i 5%ro" o ?#e e"ono'$"e nera&no#e;e.

Ve>ina a5#ora $'a#ra da 'one#arna ra&no#e;a o$#o)i 5 5$/o&i'a "ada"o/i ina no&(a 5 o #i(a)5 $#o a 'one#arnog ra$#a ra$#e o $#o i "o)a )e ri@/i;no )edna"a $#o i ra$#a roi%&odn)e. O&o $6&a#an)e 5 $#&ari o$'a#ra 'one#arn5 ra&no#e;5 5 )edno' dina'i "o' $'i$/5. Dana$ )e&eo'a &a;no i#an)e odr;a&an)a 'one#arne ra&no#e;e, )er 5 5$/o&i'a"redi#nog no&(a, "ada $e no&a( 'o;e $#&ori#i @e% i"a"&i6 ograni en)a,&eo'a )e %na a)no 5#&rdi#i "o)a )e #o o#re@na "o/i ina no&(a "o)aodgo&ara o#re@a'a roi%&odn)e, a "o)a ne>e i%a%&a#i o%@i/)ni)e ore'e>a)e 5 ra&no#e;i on5de i #ra;n)e, odno$no 5 ra&no#e;i o$#o)e>egni&oa (ena. Da @i do?/a do odgo&ora na o&a i#an)a $a&re'ena 'one#arna#eori)a i ra"$a $/5;e $e 'one#arno' ana/i%o', i)i re%5/#a#i da)5 o#re@ne

1



e/e'en#e 'one#arno) o/i#i(i %a re?a&an)e &eo'a $/o;eni6 i#an)a "o)a$adr;i 'one#arna, a #i'e i e"ono'$"a ra&no#e;a.

. . I +a%i'a

. .1. 7$'a"a i p$'a# i +a%i'e

In*/a(i)a )e o)a&a &eo'a $#arog ore"/a, a $a' i%ra% o#i e od /a#in$"ere i inflatio ?#o %na i nadi'an)e. S'a#ra $e da $5 $e in*/a#orne o)a&e )a&i/e )o? 5 an#i "o' do@5, a %a#i' i 5 &i%an#i)$"o' (ar$#&5, "ada )e o a/a&redno$# ri'$"e no& ane )edini(e. 7o%na#o )e $/a@/)en)e &redno$#i no&(a i#o"o' $redn)eg &e"a, "ada $e @e/e;i ad &redno$#i $#er/inga #o"o' GVI&e"a i ra$# (ena 5 (e/o) E&ro i. Ta/a$ in*/a(i)e %a6&a#io )e E&ro 5 i #o"o'

Na o/eono&i6 ra#o&a, %a#i' %a &re'e *ran(5$"e re&o/5(i)e, i#d. Ve/i"i$"o" (ena i no& anog o #i(a)a %a@e/e;en )e i 5 A'eri(i %a &re'e4ra=an$"og ra#a 1 1-1 .godine, "ada )e r&i 5# i 5 o#re@/)ena rein*/a(i)a. Me=5#i', $&e $5 #o o)a&e "o)e ni$5 i'a/e $#a/ni "ara"#er, a "o)e$5 e$#o @i/e &e%ane %a ne"e &e/i"e i$#ori)$"e doga=a)e, "ada )e do/a%i/odo "r5 ni6 ore'e>a)a 5 i#a&o' onda?n)e' dr5?#&5.Te" 5 no&i)o) i$#ori)i, a naro i#o od 7r&og $&e#$"og ra#a in*/a(i)a o$#a)e$#a/ni ra#i/a( e"ono'$"og ;i&o#a &e>ine $a&re'eni6 dr;a&a, #a"o da'nogi $ ra&o' "a;5 da )e GG &e"-&e" in*/a(i)e. Ona )e o$#a/a o ?#a

o)a&a, "a"o nera%&i)eni6, #a"o i ra%&i)eni6 %e'a/)a. Nai'e, in*/a(i)adana$ red$#a&/)a o ?#i $&e#$"i ro@/e', #a"o da 'e=5 (i/)e&i'ae"ono'$"e o/i#i"e &e>ine $a&re'eni6 dr;a&a @or@a ro#i& in*/a(i)e%a5%i'a (en#ra/no 'e$#o.U e"ono'$"o) na5(i na i$ano )e 'nogo $#5di)a, 'onogra*i)a i ra$ ra&a oin*/a(i)i, #a"o da )e $a&re'ena /i#era#5ra o o&o' *eno'en5 o$#a/ane$a&/adi&a %a *i%i "e 'og5>no$#i )ednog o&e"a. @og #oga, i'a &eo'ara%/i i#i6 'i?/)en)a o #o'e ?#a )e in*/a(i)a, "o)i $5 n)eni 5%ro(i i "a"&e $5 o$/edi(e "o)e ona i%a%i&a na e"ono'$"o' i $o(i)a/no' /an5. 7ra#e>i i

ra%'a#ra)5>i $&a #a 'i?/)en)a i o@)a?n)en)a *eno'ena in*/a(i)e, 'o;e $e ri'e#i#i da o$#o)i i%&e$na e&o/5(i)a, "a"o 5 de*ini$an)5 o)'a in*/a(i)e,#a"o i 5 i$#ra;i&an)5 n)eni6 5%ro"a i o$/edi(a. Ta"o=e, $e %a a;a da $5'noge #eori)e o #ere>ene "/a$ni' in#ere$i'a i da i'a)5 "/a$ni "ara"#er.Sig5rno da )e %a na5 no o@)a?n)en)e o&og *eno'ena &eo'a &a;no 5#&rdi#i?#a odra%5'e&a'o od o)'o' in*/a(i)e, odno$no neo 6odno )ede*ini$a#i o&5 o)a&5. Me=5#i', 5 ra&o o&de na $a'o' o e#"5, o)a&i/i$5 $e @ro)ni ro@/e'i, #a"o da $"oro $&a"i a5#or o"5?a&a da re%en#ira$&o)5 de*ini(i)5 in*/a(i)e, #e;e(i da 5#e' de*ini(i)e odredi i n)ene 5%ro"e.

a#o $e e$#o ri@ega&a/o da&an)5 de*ini(i)e in*/a(i)e na o$no&5 n)eni6$ o/)ni6 i &id/)i&i6 'ani*e$#a(i)a, a %a#i' $e o"5?a&a/o da $e rodre 5

2



$a'5 $5?#in5 o&e o)a&e. a#o $e $&e &i?e do/a%i do $a%nan)a da )ein*/a(i)a &eo'a $/o;ena i "o' /e"$na o)a&a, "o)a ro;i'a i#a&e"ono'$"i $i$#e' %e'/)e. Ta"o da $/o@odno 'o;e'o "on$#a#o&a#i dadana$ ne o$#o)i )edna (e/o&i#a i o ?#e ri6&a>ena de*ini(i)a i na5 na

#eori)a in*/a(i)e. Da @i$'o /a"?e ra%5'e/i o&a) o)a' 5 na$#a&"5 >e'oda#i ne"e od de*ini(i)a in*/a(i)e "o)e $e $re>5 5 $a&re'eno) /i#era#5ri.7ro*e$or Meic"sner5 $&o' 5d;@eni"5 da)e $/ede>5 de*ini(i)5 in*/a(i)eF

In*/a(i)a )e o&e>an)e no& anog o #i(a)a re"o one "o/i ine ri "o)o) $eo ?#i ni&o (ena odr;a&a na do$ada?n)o) &i$ini, odno$noinfiacija je ono pove8anje novčanog opticaja koje ima kao posledicu porast opšteg nivoacena. I% o&e de*ini(i)e &idi'o da $&a"o o&e>an)e no& anog o #i(a)a ne'ora da i%a%o&e o&e>an)e (ena, odno$no in*/a(i)5. A5#or i$#i e da 5$/5 a)5 o$#o)an)a nei$"ori?>eni6 *a"#ora roi%&odn)e ora$# no& anog

o #i(a)a ne>e i%a%&a#i ora$# o ?#eg ni&oa (ena, )er >e do 5n$"a "5 o&na$naga @i#i i$"ori?>ena %a anga;o&an)e $/o@odni6 "a a(i#e#a, "o)i >e o&e>a#i on5d5 ro@e na #r;i?#5, #a"o da >e $e odr;a#i re#6odna ra&no#e;ai%'e=5 on5de i #ra;n)e. 7ro@/e' na$#a)e "ada $e "o/i ina no&(a 'en)a @e% odgo&ara)5>e ro'ene na $#rani on5de ro@a i 5$/5ga.Veo'a in#ere$an#n5 de*ini(i)5 in*/a(i)e dao )e ro*e$or 0amid Filipovi8.7o n)e'5 inflacija je ekonomsko-finansijska pojava' izazvana poreme8ajima ravnote*e u faktorima proizvodnje' a kao njena posledicanastaje pove8anje novčanog opticaja emisijom novčanica i kreditnog novca bez odgovaraju8eg pokri8a u metalu ili proizvodima' što ima za posledicu pad kupovne snage novca i skok cena' što se odra*ava na preraspodelu nacionalnog do"otka na štetu siromašniji" a u korist imu8niji" društveni" klasa5. O&a de*ini(i)a %a$/5;5)e na?5 o$e@n5 a;n)5i% &i?e ra%/oga r&o, ona i$#i e da )e in*/a(i)a re $&ega e"ono'$"a o)a&a, a #e" onda *inan$i)$"aL dr5go, na$#a)e ore'e>a)e' ra&no#e;e 5*a"#ori'a roi%&odn)e, ?#o red$#a&/)a na)&redni)i deo 5 o&o) de*ini(i)i, )er 5%ro"e #ra;i 5 rea/ni' e"ono'$"i' *a"#ori'a 5 roi%&odn)5L #re>e, 5n)o) $e da)e dr5?#&eno-"/a$na $adr;ina i$#i(an)e' ?#e#nog de)$#&a na

$iro'a?ne $/o)e&e $#ano&ni?#&a, )er in*/a(i)a %na i rera$ ode/5 do6o#"a 5"ori$# @oga#i)i6 $/o)e&a dr5?#&ene %a)edni(e.7ro*e$or Ivo #erišin i$#i e da )einflacija proces samopodr*avanog' arazličitim uzrocima izazvanog rasta cena' koji pre ili kasnije dovodi doopadanja *ivotnog standarda ve8ine stanovništva' iscrpljivanja devizni"rezervi' pogoršanja deviznog bilansa i kursa nacionalne valute5. I% o&ede*ini(i)e &idi'o da )e in*/a(i)a ro(e$ ora$#a (ena, da )e i%a%&anara%/i i#i' 5%ro(i'a i da )e $a'o odr;a&an ro(e$. ao ?#o &idi'o o&a

F

Mei(6$ner, V/adi'ir, O$no&i na5"e o no&(5, S"o /)e, 19 ., $#r. 1 -1F <i/i o&i> Ka'id, Na5"a o *inan$i)a'a, Sara)e&o, 19 0.F 7eri?in I&o, Mone#arno-"redi#na o/i#i"a, agre@

!



de*ini()a ne $adr;i 5%ro"e in*/a(i)e, #a"o da i'a $a'o 5&odni %na a) i"ara"#er. A5#or i$#i e da )e in*/a(i)a &eo'a "o' /e"$na i 6e#erogena o)a&a, "o)a $e ni"ada ne o)a&/)5)e d&a 5#a na i$#i na in, #a"o da )ene'og5>e da#i genera/n5 de*ini(i)5 o&og o)'a.

7ro*e$or :mil 7am $'a#ra da $einflacija sastoji u prekomernosti tokatra*nje dobara u odnosu prema mogu8nostima ponude' u prekomemostikoja izaziva samopodr*avano i neoborivo povišenje cena' kao i progresivno iscrpljenje nacionalni" izvora strani" deviza5. O&a de*ini(i)a5"a%5)e da )e in*/a(i)a g/o@a/ni *eno'en, "o)i $e odno$i na (e/o"5 n5 ri&red5, a da )e n)en o$no&ni 5%ro" re"o'erna o#ro?n)a, "o)a generirara$# (ena.Ve>ina $a&re'eni6 i$a(a gra=an$"e e"ono'$"e #eori)e $'a#ra da )ein*/a(i)a #a"&o $#an)e 5 "o'e e*e"#i&na no& ana #ra;n)a reo&/ada&a nad on5do' ro@e i 5$/5ga. O&o )e #%&. #eori)a in*/a(ioni$#i "og ra$ ona i/i )a%a gap-a&'"o)a od )a%o' odra%5'e&a ra%/i"5 i%'e=5 on5de i#ra;n)e. U"o/i"o )e o&a ra%/i"a &e>a, 5#o/i"o )e &e>i ri#i$a" na (ene, "o)e$"a 5 "a"o @i re'o$#i/e #a) )a%, "a"o @i $e 5)edna i/e on5da i #ra;n)a. U ra"$i 'o;e da $e )a&i de*/a(i)a, "ada reo&/ada&a on5da nad #ra;n)o'i/i in*/a(i)a "ada )e #ra;n)a &e>a od on5de.

ao ?#o &idi'o o$#o)e &eo'a ra%/i i#a 'i?/)en)a o o)'5 in*/a(i)e.Me=5#i', dodirne #a "e $&i6 o&i6 de*ini(i)a )e$5 #e da in*ia(i)a, $ )edne$#rane %na i ra$# (ena, a $a dr5ge $#rane ad "5 o&ne $nage no&(a.Te?"o>5 ri de*ini$an)5 in*/a(i)e $ig5rno red$#a&/)a i in)eni(a dain*/a(i)a ni)e o)a&a "o)5 )e 'og5>e i$#rgn5#i i% (e/o"5 nog e"ono'$"ogorgani%'a i o$'a#ra#i )e i%o/o&ano, ne%a&i$no od o$#a/i6 e"ono'$"i6"a#egori)a. U"o/i"o $e #o 5 ini do/a%i $e do )edno$#ranog $a%nan)a dain*/a(i)a %na i i$#o 'one#arni ore'e>a), a da $e n)en 5%ro" na/a%i 5 @5)an)5 "ana/a no& anog o #i(a)a. a#o #re@a ri6&a#i#i 'i?/)en)e da )ein*/a(i)a $/o;ena i "o' /e"$na o)a&a, "o)a red$#a&/)a ore'e>a)(e/o"5 nog e"ono'$"og organi%'a, da )e &eo'a $ e(i*i na i da $55%ro(i "o)i )e i%a%i&a)5 &eo'a ra%/i i#i.

. .&. Vrste i +a%i'e

7o$#o)e ra%ni "ri#eri)5'i %a ra%&r$#a&an)e in*/a(i)e. Na)%na a)ni)e )era%/i"o&an)e in*/a(i)e re'a $/ede>i' "ara"#eri$#i"a'a

- re'a ore"/5,- re'a in#en%i#e#5 i/i )a ini,- re'a d5;ini #ra)an)a i- re'a $#e en5 dr;a&ne in#er&en(i)e %a n)eno o@5%da&an)e.

F Ja'e$ E'i/, o . (i#.

+



A"o %a "ri#eri)5' 5%'e'o poreklo, onda i'a'o d&a #i a in*/a(i)edo'a>e i ino$#rane i/i 5&e%ene. Dana$ )e $a$&i' i%&e$no da $e in*/a(i)a'o;e rene#i i% ino$#ran$#&auvezena inflacija&'a "o/i"i >e #a) 5%ro" @i#i%a&i$i od $#e ena ra%&i)eno$#i e"ono'$"i6 odno$a do#i ne %e'/)e $a

ino$#ran$#&o', naro i#o od $#e ena %a&i$no$#i ri&rede od 5&o%are rod5"(ionog 'a#eri)a/a, od ino$#ranog "a i#a/a "o)i $e in*i/#rirao 5do'a>5 ri&red5, i#d. 3oma8a inflacijana$#a)e 5$/ed de/o&an)a @ro)ni6in#erni6 *a"#ora 5 dina'i(i i $#r5"#5ri ra%&o)a )edne ri&rede.U og/ed5du*ine trajanjain*/a(i)e de/i'o na $e"5ndarne, )edno"ra#ne i6roni ne.,ekundarne inflacije$5 one "o)e $5 $/a@i)eg in#en%i#e#a, a/ina)d5;eg #ra)an)a. O@i no $e &e%5)5 %a (i"/i no "re#an)e ri&rede. 2ednokratne inflacije$5 one "o)e #ra)5 re/a#i&no "ra#"o &re'e, a %a#i' $e%a5$#a&/)a)5 i' re$#ane de)$#&o 5%ro"a "o)i i6 )e i%a%&ao. U%ro(i o&i6

in*/a(i)a'a 'og5 @i#i ra%/i i#i i o@i no $5 5$/o&/)eni, nag/i' ro'ena'a5 ri&redno' $i$#e'5 nag/o o&e>an)e /a#a, nag/o %ad5;en)e dr;a&e "od(en#ra/ne @an"e %a de*i(i#no *inan$iran)e ra%&o)a, &e/i"e e/e'en#arnene ogode. 0ronična inflacija o?#ri)a i d5goro ni)a in*/a(i)a, $ &i?o'$#o o' ra$#a (ena i #enden(i)o' n)enog rogre$i&nog ra%&i)an)a i% godine5 godin5, 5% 'og5>no$# o)a&e in*/a(ione $ ira/e, @i/o na re/a(i)i (ene-#ro?"o&i, @i/o na re/a(i)i (ene- /a#e.

Ta@e/a - O@e/e;)a na)&e>i6 6i erin*/a(i)a 5 $&e#5F

Rang e'/)a 4odina Tra)an)e

'e$e(i

U"5 na

$#o ain*/a(i)e

7ro$e na

'e$e na$#o a1. Ma=ar$"a 19+ . 12 !, 1 102 19. 002. SR J5go$/a&i)a 199!. 12 2,! 1021 1 .9!. Ne'a "a 192!. 1 1,02 1010 !22.0+. 4r "a 19++. 1! +, 10 ! .0

. ina 19+ . 2 +,1 10 9.

U"o/i"o in*/a(i)e ;e/i'o da gr5 i?e'o ointenzitetu'onda "ao "ri#eri)5''ora'o 5%e#i )a in5 in*/a(i)e i $#e en o@e%&re=en)a no&(a. U #o' $/5 a)5

'o;e'o ra%/i"o&a#i $/ede>e #i o&e in*/a(i)e /a#en#ne i/i 5%a)5>e, $redn)ei ga/o ira)5>e i/i 6i erin*a/(i)e. ;atentne ili puzaju8e inflacije o$#o)eonda, "ada $e ni&o (ena, o$'a#ran 5 d5go' &re'en$"o' eriod5, o/agano a/i ne re"idno "re>e na&i?e, a i%ra;a&a $e 5 #rend5 ora$#a (enaod o"o godi?n)e. Na$#a)5 5$/ed @/a;e e"$ an%i)e "redi#a, 'an)i6 @5d;e#$"i6 de*i(i#a i/i &e>eg ri/i&a de&i%a. S'a#ra $e da o&a in*/a(i)a 5 o e#"5 de/5)e $#i'5/a#i&no i da i'a @/ago#&orno de)$#&o na ora$# roi%&odn)e, "ao i na (e/o"5 n5 ri&redn5 a"#i&no$# %e'/)e. Me=5#i', ra"$a 5 &e>ini %e'a/)a )e o"a%a/a da )e #e?"o, $"oro ne'og5>e dr;a#i

"re#an)e (ena 5 o&i' 5$"i' grani(a'a od -10 , )er in*/a(i)a i'a #5F Sa&i> Ne@o)?a, E"ono'$"a $#a@i/i%a(i)a 5 J5go$/a&i)i, Ber%a @r , Beograd, 199+.



o$o@in5 da $a'a $e@e od6ran)5)e, a $e i "a;e da )e $a'o odr;a&an ro(e$, $a #enden(i)o' $#a/nog )a an)a i rod5@/)i&an)a ra$ ona i/i )a%a.

ao srednje inflacije$'a#ra)5 $e one "od "o)i6 do/a%i do o&e>an)a $#o eo ?#eg ni&oa (ena 5 i%no$5 od 11-!0 godi?n)e, a "ara"#eri?5 $e o #o'e

?#o )e )o? 5&e" 'og5>e n)i6o&o o@5%da&an)e 5#e' ra%/i i#i6 "on#ro/ni6'era. One $e 5 dana?n)i' 5$/o&i'a $'a#ra)5 $a$&i' odno?/)i&i', a a" i nor'a/ni' %a %e'/)e "o)e i'a)5 rena regn5# e"ono'$"i ra%&o) i "o)e$e @ore $a 'nogi' #e?"o>a'a 5 (i/)5 5@r%anog ri&rednog ra%&o)a.

alopiraju8e ili "iperinflacije$5 one in*/a(i)e "o)e $e @r%o ra%&i)a)5 i "od"o)i6 ra$# (ena re/a%i grani(5 od !0 na godi?n)e' ni&o5. I'a)5#enden(i)5 $#a/nog 5@r%an)a, #a"o da do&ode do o# 5nog *inan$i)$"og"ra6a ri&rede. Mone#arni organi $5 ne'o>ni 5 @or@i $a o&a"&o'in*/a(i)o'. S o@%iro' da &ode o# 5no' 6ao$5 5 ri&redi i *inan$i)a'a

ne 'og5 d5go #ra)a#i, )er re i/i "a$ni)e 'ora $e ri$#5 i#i "oreni#o)&a/5#no) re*or'i. O@i no $e )a&/)a)5 5 #o"5 ra#ni6 ri re'a i/i $a'i6ra#o&a i %a&r?a&a)5 $e "a#a$#ro*a/no ne o$redno o$/e ra#a. I% re#6odne#a@e/e &idi'o da in#en%i#e# na)&e>i6 6i erin*/a(i)a @e/e;i enor'ne (i*re.7re'a stepenu dr*avne intervencije%a o@5%da&n)e in*/a(i)e ra%/i"5)e'o$/o@odne i rig5?ene in*/a(i)e.,lobodna ili otvorena inflacijaona "o)a $era%&i)a ne$'e#ano od $#rane dr;a&e, odno$no "od "o)e $e ne red5%i'a)5ni"a"&e dr;a&ne in#er&en#ne 'ere %a n)eno o@5%da&an)e. Na$5 ro# o&e, o$#o)i prigušena ili kontrolisana inflacija'"o)a $e "ara"#eri?e a"#i&no'

5/ogo' dr;a&e 5 red5%i'an)5 ra%ni6 'era 5 @or@i ro#i& g/a&ni6 ;ari?#ain*/a(i)e 5 (i/)5 n)enog o@5%da&an)a. on#ro/a ra$#a (ena i #ro?"o&a roi%&odn)e o@i no $e $ ro&ode ro i$i&an)e' i/i 'a"$i'iran)e' /a#a,(ena, &e>o' ?#edn)o', ra(iona/i%a(i)o' o#ro?n)e i in&e$#i(i)a.Ad'ini$#ra#i&na "on#ro/a in*/a(i)e )e deo dr;a&ne e"ono'$"e o/i#i"e 5$5%@i)an)5 ra$#a (ena. N)en (i/) )e da $e %a5$#a&i i/i @ar 5@/a;i ra$# o ?#eni&oa (ena. Ona ne 'o;e da 5"/oni, ni#i da $'an)i in*/a(ioni )a% "o)i o$#o)i 5 ri&redi, "ao ni ore'e>a)e "o)e in*/a(i)a i%a%i&a 5 n)o). Ona$a'o odga=a de/o&an)e &i?"a "5 o&ne $nage na o ?#i ni&o (ena 5 ri&redi, i #o $a'o ri&re'eno, do" $e ri'en)5)5 'ere ad'ini$#ra#i&ne"on#ro/e in*/a(i)e. O&e 'ere $#&ara)5 no&i #i in*/a(i)e, #%&. ri"ri&en5 i/i rig5?en5 in*/a(i)5. Mo;e'o $/o@odno re>i da )e %a $a&re'eni $&e#"ara"#eri$#i an o&a) &id in*/a(i)e, )er $"oro da ne o$#o)i %e'/)a "o)a ne red5%i'a ni% "on#ro/ni6 'era i a"(i)a 5 (i/)5 o@5%da&an)a in*/a(i)e.



. . . M$3er e 2iperi +a%i'e

In*/a(ioni ro(e$ 'o;e 5 i%5%e#ni' $/5 a)e&i'a da o ri'i &e/i"5 @r%in5, ri e'5 "5 o&na $naga no&(a nag/o o ada, "ada go&ori'o o

6i erin*/a(i)i. U o$no&i $e radi o ne"on#ro/i$ano) in*/a(i)i, "o)a $e )a&/)a 5ra#ni' $#an)i'a i/i ne o$redno' o$/era#no' eriod5, a &e%ana )e %a&i$o"5 @5d;e#$"5 o#ro?n)5 i *inan$iran)e )a&ni6 o#re@a re"o "redi#nee"$ an%i)e. Me=5#i', 'o;e $e )a&i#i i 5 'irno &re'e, "ada $e &odie"$ an%i&na o/i#i"a *inan$iran)a )a&ni6 ra$6oda i $#&aran)a &i$o"og @5d;e#$"og de*i(i#a, "o)i $e o"ri&a i$#o' e'i$i)o' no&(a.

ara"#eri$#i na )e o)a&a 6i erin*/a(i)e. Od 19 +. godine, "ada o&a o)a&a o$#a)e $&e ri$5#ni)a "a"o 5 #r;i?ni', #a"o i 5 #ran%i#orni'e"ono'i)a'a $/ede>a Ta@e/a. Ve>ina e"$#re'ni6 in*/a(i)a )a&i/a $e na

o e#"5 ro(e$a #ran%i(i)e, "ada $5 (ene %na a)no $"o i/e %@og n)i6o&e/i@era/i%a(i)e. U 'oderno) /i#era#5ri $'a#ra $e da $5 in*/a(i)e in#en%i#e#a2 - 0 5'erene do &i$o"e, od 0-100 &i$o"e i re"o 100 &r/o &i$o"e

6i erin*/a(i)e . Ne"i a5#ori $5geri?5 da )e +0 "ri#i an in*/a(ioni ragi%nad "oga &ero&a#no>a da in*/a(i)a re=e 100 godi?n)e o$#a)e 'nogo&e>a.Ve/i"o 5@r%an)e in*/a#orne $ ira/e do&odi do o# 5nog g5@i#"a o&eren)a5 do'a>i no&a( i o# 5ne ero%i)e "5 o&ne $nage no&(a. No&a( $&a"ogdana g5@i na &redno$#i. Ki erin*/a(i)a ne na$#a)e od)edno', &e> $e ra%&i)a5 d5;e' eriod5, a/i "ad )edno' na$#ane ona o ri'a $&e &e>e 5@r%an)e"ao re%5/#a# "5'5/a#i&nog de)$#&a rea/ni6, 'one#arni6 i $i6o/o?"i6*a"#ora. U &re'e 6i erin*/a(i)e o#ro?n)a nag/o @5)a, ro@a ne$#a)e $a#r;i?#a a ? e"5/a#i&ni o$/o&i do@i)a)5 dra'a#i ne ra%'ere. S&i #ran$a"#ori;e/e ?#o re da $e o$/o@ode no&(a, "o)i i% a$a 5 a$ g5@i &redno$#, i i$#i re#&ara)5 5 rea/na do@ra i/i "on&er#i@i/ne &a/5#e &a/5#na $5 $#i#5(i)a

ao o$/edi(5 #oga i'a'o ?#a' an)e no&(a 5 @e$"ona no$#, a/i i%na a)no o&e>an)e @r%ine no& anog o #i(a)a. Me=5#i', 5 #o' eriod5 $eo$e>a nedo$#a#a" no&(a, )er (ene )o? @r;e ra$#5 %@og 5gradn)e #%&.

in*/a#orni6 o e"i&an)a 5 (ene.





ore'e>a) 5 odno$i'a on5de i #ra;n)e. Ne"i od n)i6 $5 @5d;e#$"ide*i(i#, re#erane in&e$#i(i)e, de*i(i# /a#nog @i/an$a, re#erano "reiran)e @an"ar$"i6 "redi#a, i#d.7ro*e$or Miloš 6učkovi8 )e 5%ro"e in*/a(i)e $&r$#ao 5 e#iri o$no&negr5 e 1 in*/a(i)a e*e"#i&ne no& ane #ra;n)e "5 o&ne $nage L 2 in*/a(i)ai%a%&ana ne$ra%'ero' 5 ra$ ode/i rea/nog na(iona/nog do6o#"aL !in*/a(i)a i%a%&ana $'an)i&an)e' ro@ni6 *ondo&a i + in*/a(i)a i%a%&anane o&o/)ni' "re#an)i'a 5 @i/an$5 /a>an)a. Inflacija efektivne novčane tra*njena$#a)e 5$/ed re"o'ernog "reiran)a @an"ar$"i6 "redi#a, de@/o"iran)a de/o&a 'one#arnog &o/5'ena i o/i#i"eo#&orenog #r;i?#a. 7ora$# "redi#a, naro i#o )e @io e&iden#an %ad5;i&an)e'dr;a&e "od (en#ra/ne @an"e radi *inan$iran)a ra#ni6 o#re@a, o$/era#neo@no&e i i%gradn)e %e'/)e. Dana$ )e ne?#o $'an)eno %ad5;i&an)e dr;a&e"od (en#ra/ne @an"e i o"ri&an)e @5d;e#$"i6 de*i(i#a i% o&i6 i%&ora, &e> $e ri@ega&a %ad5;i&an)e dr;a&e "od $#ano&ni?#&a i ri&rede e'i#o&an)e'o@&e%ni(a, odno$no ra$ i$i&an)e' ra%ni6 %a)'o&a. 7re"o'ernoodo@ra&an)e "ra#"oro ni6 "redi#a od $#rane @an"ar"og $e"#orane@an"ar$"o' $e"#or5, #a"o=e red$#a&/)a )edan od o#en(i)a/ni6 i%&ora i5%ro"a in*/a(i)e. Nesrazmera u raspodeli realnog nacionalnog do"otka )e 5 $a&re'eni' ri&reda'a )edan od %na a)ni)i6 5%ro"a in*/a(i)e. 7o%na#o )e da $ena(iona/ni do6oda" i%ra;a&a i rera$ ode/)5)e 5#e' no& ane "5 o&ne$nage, a ne 5 rea/ni', ro@ni', odno$no na#5ra/ni' do@ri'a. Rea/i%a(i)aro@a i 5$/5ga &r?i $e na #r;i?#5 5#e' 'e6ani%'a (ena. To %na i da $e r&a ra$ ode/a ri'arna ra$ ode/a &r?i na #r;i?#5 i%'e=5 ri&redni6$5@)e"a#a 5#e' (ena ro@a i 5$/5ga. Dr5ga ra$ ode/a $e"5ndarnara$ ode/a i/i rera$ ode/a na(iona/nog do6o#"a &r?i $e i%'e=5 ri&redni6$5@)e"a#a i $#ano&ni?#&a, $ )edne $#rane, i dr;a&e, $ dr5ge $#rane, i #o na/i n5, o ?#5 i in&e$#i(ion5 o#ro?n)5. U"o/i"o $e ri da#o' na(iona/no'do6o#"5 o&e>a n r. in&e$#i(ona o#ro?n)a, onda do/a%i do $'an)en)ade/o&a "o)i $e i%d&a)a)5 %a /i n5 i o ?#5 o#ro?n)5. O&o o&e>an)e o#ro?n)e )edne agrega#ne &e/i ine ne'ino&no ide na ra 5n o$#a/i6agrega#a na(iona/nog do6o#"a. 7o?#o $e na(iona/ni do6oda" i%ra;a&a i rera$ ode/)5)e 5 no&(5, #o >e o&e>ana o#ro?n)a )edne agrega#ne&e/i ine i%a%&a#i o&e>an)e (ena, a $6odno #o'e i $'an)en)e "5 o&ne$nage no&(a. Nai'e, #ada do/a%i do $'an)en)a rea/ne o#ro?n)e o$#a/i6"a#egori)a, #). /i ne i o ?#e o#ro?n)e.7o&e>ano 5 e?>e )edne "a#egori)e 5 no& ano' do6o#"5 %na i i &e>e%a6&a#an)e rea/ni6 do@ara, ?#o ne'ino&no do&odi do $'an)en)a rea/ni6do@ara "o)a o$#a)5 na ra$ o/agan)5 o$#a/i' "a#egori)a'a. O$#a/e"a#egori)e i'a)5 5 r5"a'a 5 5#ni(e na deo na(iona/nog do6o#"a "o)i

9



ri ada n)i'a, 'e=5#i' do?/o )e do $'an)en)a rea/ni6 do@ara na #r;i?#5,"o)a $5 $ada nedo&o/)na da o"ri)5 n)i6o&5 no& an5 #ra;n)5. a#o do/a%ido ora$#a (ena ro@a i 5$/5ga, $'an)en)a "5 o&ne 'o>i no&(a, a #i'e i do$'an)en)a /i ne i o ?#e o#ro?n)e. U #o'e /e;i $'i$ao ora$#a (ena i

in*/a#orni6 #enden(i)a "o)e na$#a)5 5$/ed ro'en)ene ra$ ode/ena(iona/nog do6o#"a. A"o da/)e ana/i%ira'o o&5 o)a&5, 'o;e'o &ide#ida i o$#a/i &ido&i o#ro?n)e ;e/e da %adr;e $&o)e o%i(i)e 5 ra$ ode/i, #a"oda ine na ore da o&e>a)5 $&o)e no& ane do6o#"e. Ta"o $e $#&ara )edna/an ana rea"(i)a $&i6 5 e$ni"a 5 ra$ ode/i ?#o %a re%5/#a# i'a o)a&5in*/a#orni6 #enden(i)a.Me=5#i', ne #re@a $6&a#i#i da $&a"o no& ano o&e>an)e )ednog od &ida o#ro?n)e a5#o'a#$"i do&odi do in*/a(i)e. Ta"o na ri'er, a"o do=e dono& anog o&e>an)a %arada ara/e/no $a o&e>an)e' rod5"#i&no$#i rada,

onda $ig5rno ne>e do>i do in*/a(i)e. Ta"o=e, )e 'og5>e da %arade ora$#5,a da $e 5 i$#o) $ra%'eri $'an)i o ?#a i/i in&e$#i(iona o#ro?n)a, #). n)i6o&o5 e?(e 5 ra$ ode/i na(iona/nog do6o#"a. U "a i#a/i%'5, naro i#o do/a%ido i%ra;a)a @or@a i%'e=5 radni"a i "a i#a/i$#a 5 &e%i na)a'nina i ro*i#a.Radni(i #ra;e o&e>an)e nadni(a %a#o ?#o $5 o&e>ane (ene ro@a, odno$no%a#o ?#o )e %@og ra$#a (ena do?/o do ada n)i6o&i6 rea/ni6 na)a'nina. Do" $e #a @or@a &odi i%'e=5 radni "i6 $indi"a#a i "a i#a/i$#a, "a i#a/i$#io$#&ar5)5 e"$#ra ro*i# 5$/ed ra$#a (ena ro@a i 5$/5ga na #r;i?#5. ada $e"ona no %a&r?e rego&ori, o@i no do=e do ne"og o&e>an)a nadni(a, "o)e

ni)e ni"ada #o/i"o da @i 'og/o ne5#ra/i$a#i g5@i#a" 5 rea/ni' nadni(a'a,"o)i $5 radni(i re#r e/i %a &re'e in*/a(i)e. Tr"a $e o@i no na$#a&/)ai%'e=5 na)a'nina i (ena ro@a, odno$no ro*i#a, 5 "o)o) redo&no"a i#a/i$#i ro*i# odno$e o@ed5. Radi 5$ e?ni)e @or@e radni(i $eorgani%5)5 5 $indi"a#e, a/i i "a i#a/i$#i ne o$#a)5 o $#rani )er $e organi%5)55 ra%ne "o' ani)e i 'ono o/e.7o&e an)e o ?#e i/i @5d;e#$"e o#ro?n)e i$#o #a"o 'o;e @i#i, a/i ne 'ora,5%ro" in*/a#orni6 "re#an)a. 7o&e>an)e o&e o#ro?n)e ne 'ora i%a%&a#iin*/a(i)5, 5"o/i"o )e #o o&e>an)e $ra%'erno ra$#5 na(iona/nog do6o#"a.

7o&e>an)e o ore%i&an)a 'o;e, a" $'an)i#i in*/a#orne ri#i$"e, a/i $a'o 5$/5 a)5 a"o $e ri6odi "o)i $5 re%5/#a# o&e>ani6 ore%a de%a"#i&ira)5, #). ri&re'eno i'o@i/i?5, odno$o %a'r%n5. Na;a/o$#, ra"$a o"a%5)e dao ?#a o#ro?n)a o&e>a&a $&o)e 5 e? e 5 ra$ ode/i na(iona/nog do6o#"ai%nad $#o e n)ego&og ra$#a, #a"o da $#a/no od6ran)5)e in*/a(i)5.7o&e>ani' o ore%i&an)e', na) e?>e $e o&e>a&a)5 #ro?"o&i roi%&odn)e,#a"o da do/a%i do ra$#a (ena, )er $e o&e>ani ore$"i #ere# 5#e''e6ani%'a #r;i?#a i (ena re&a/)5)e na o#ro?a(e.Veo'a &a;no i#an)e )e in&e$#i(iona o#ro?n)a "ao 5%ro" na$#a)an)ain*/a#orni6 #enden(i)a. 7o$#o)e a" di/e'e da /i in&e$#i(i)e 'og5 @i#i 5%ro" in*/a(i)e. Nai'e, 5 'o'en#5 ra$#a in&e$#i(ione o#ro?n)e ra$#e #ra;n)a %a

0



radno' $nago' i "a i#a/ni' do@ri'a na #r;i?#5, ?#o ri&re'eno i%a%i&ain*/a(i)5, )er $5 ro'ene e&iden#ne $a'o na $#rani #ra;n)e. o/i"o d5go >eo&a"&e #enden(i)e o$#o)a#i %a&i$i od &re'ena o#re@nog %a 5?#an)ein&e$#i(i)e 5 rad. #o )e &re'e "ra>e ni;a )e i in*/a(i)a. Onog 'o'en#a

"ada in&e$#i(ioni ro)e"#a# o ne da *5n"(ioni?e do/a%i do ro'ena i na$#rani on5de o&e>a&a $e "o/i ina ro@a na #r;i?#5 , #a"o da $e e/i'ini?5in*/a#orne #enden(i)e i% re#6odnog erioda. Me=5#i', ro@/e' )e 'nogo&e>i a"o )e re o #%&. ro'a?eni' in&e$#i(i)a'a i/i ne ri&redni'in&e$#i(i)a'a, "ada ne'a'o ade"&a#ni6 ro'ena na $#rani on5de, #a"oda )e 5 #i' 5$/o&i'a in*/a#orni ri#i$a" &e>i.,manjenje robni" fondova ponude&'#a"o=e red$#a&/)a 5%ro" in*/a(i)e.Ra%/o%i o&og $'an)en)a 'og5 @i#i &eo'a ra%/i i#i o adan)e o/)o ri&redne roi%&odn)e 5$/ed rirodni6 ne ogoda, o adan)e

energe#$"i6 i%&ora i i$(r /)i&an)e r5dni6 na/a%i?#a, 5$"a gr/a 5 roi%&odn)i,nedo$#a#a" $#rani6 $red$#a&a /a>an)a %a 5&o% neo 6odnogre ro'a#eri)a/a i $iro&ina, i#d. Me=5narodna o/i#i "a $i#5a(i)a, #a"o=e,'o;e i%a%&a#i ne$#a?i(5 i/i nag/o o$"5 /)en)e odre=ene $#ra#egi)$"e ro@e. Ne$ra%'era 5 roi%&odn)i ro@e ?iro"e o#ro?n)e i roi%&odn)ei&ne$#i(ioni6 do@ara i o re'e 'o;e do&e$#i do in*/a(i)e. Negativna kretanja u bilansu pla8anja$5 dana$ %na a)an 5%ro" in*/a(i)e.I%&o% ro@e 'o;e $'an)i#i on5d5 ro@e 5 %e'/)i, do" o&e>ani 5&o% 'o;e o ra&i#i, "a"o 5"5 n5 on5d5, #a"o i n)en5 $#r5"#5r5, #). a$or#i'an na#r;i?#5. 7o&e>ani i%&o% %na i doda#ni ri/i& de&i%a, "o)e o#"5 /)5)(en#ra/na @an"a, #e o #o' o$no&5 "reira no&5 "5 o&n5 $nag5, #). do/a%ido in*/a(i)e. Me=5#i', ra$# 5&o%a %na i i ra$# #ra;n)e %a $#rani'$red$#&i'a /a>an)a, ?#o do&odi do ra$#a de&i%nog "5r$a, a #i'e i do o$"5 /)en)a ro@a i 5$/5ga, #). )a&/)a $e in*/a(i)a. U&o% ro@e 'o;e @i#i5%ro" i #%&. 5&e%ene in*/a(i)e, do "o)e do/a%i %@og o&e>an)a (enare rod5"(ionog 'a#eri)a/a i $iro&ina na $&e#$"o' #r;i?#5, #a"o da 5&o%#a"&e ro@e i%a%i&a ra$# #ro?"o&a roi%&odn)e, ?#o in*/a#orno de/5)e na oni&o (ena 5 %e'/)i. 7re'a #o'e, $a'o 5ra&no#e;eni @i/an$ /a>an)a

i%a%i&a $#a@i/i%a(iona de)$#&a na do'a>5 ri&red5 i 5 o@/a$#i 'one#arnog$e"#ora. Me=5#i', ored ra&no#e;e neo 6odno )e da o$#o)i i $#r5"#5rna5$"/a=eno$# 5&o%a i i%&o%a.

. . . Sa"re#e a s2"ata 'a $ !r$%i#a i +a%i'e

U $a&re'eno) 'one#arno) #eori)i i$"ri$#a/i$a/a $5 $e 5g/a&no' d&a$6&a#an)a o 5%ro(i'a in*/a(i)e. 7r&o $6&a#an)e o/a%i od 5&eren)a dain*/a(i)5 i%a%i&a re"o'erna #ra;n)a i o%na#o )e "aoteorija o inflaciji

tra*nje, do" dr5go $6&a#an)e o/a%i od #oga da in*/a(i)5 i%a%i&a ora$##ro?"o&a, a $e na%i&ateorija o inflaciji troškova.

1



!eorija o inflaciji tra*njena%i&a $e )o? i 'one#arna in*/a(i)a i/i in*/a(i)a"5 o&ne $nage. od o&e &r$#e in*/a(i)e do/a%i do &5 en)a (ena na gore .7o/a%i $e od #e%e da &i?a" agrega#ne no& ane #ra;n)e 5 odno$5 na ro@ne*ondo&e do&odi do ra$#a (ena. In*/a(i)a #ra;n)e 5g/a&no' )e o$/edi(a

neade"&a#nog de/o&an)a 'one#araog $i$#e'a, "reira re&e/i"5 "o/i in5ne"on&er#i@i/nog no&(a. O$no&ni 5%ro(i o)a&e o&og in*/a(i)e $5a 7adu*ivanje dr*ave kod centraine banke radi pokri8a bud*etetskog deficita red$#a&/)a o# 5no a5#ono'an *a"#or "reiran)a no&(a. O&o )edana$ o$no&ni 5%ro" na$#a)an)a $redn)i6 6i erin*/a(i)a. 7o ra&i/5 $&e'oderne dr;a&e i'a)5 ro@/e' @5d;e#$"og de*i(i#a, #). i'a)5 'an)a" ri6oda 5 odno$5 neo 6odne )a&ne ra$6ode, #a"o da $e e$#o o rede/)5)5%a 5 o#re@5 ri'arne e'i$i)e %a o"ri>e de*i(i#aL @ :kspanzija bankarski" kredita i kredita stanovništvu potrošačkikrediti& re"o i%no$a ra$ o/o;i&e ?#edn)e de/5)e $"oro iden#i no na"re#an)e "ao i %ad5;i&an)e dr;a&e "od (en#ra/ne @an"e. Ta"o=e, o&e>anae'i$i)a "redi#a ri&redno' $e"#or5 %a o@r#na $red$#&a i%nad de o%i#a i o#re@a roi%&oda ro'e#a do&odi do a5#ono'nog *or'iran)a no&(aL( 3eblokiranje delova monetarnog volumena'o;e $e o)a&i#i 5%ro" in*/a(i)e "ada n r. do=e do $ni;en)a $#o e o@a&e%ni6 re%er&i, ?#o do&odido o&e>an)a "redi#nog o#en(i)a i /a$'ana @an"ar$"i6 "redi#aLd )ktiviranje tezaurisanog novca'"o)i )e @io &an "ana/a /a#nog

ro'e#a, o ra&i/5 5 r5"a'a $#ano&ni?#&a i%a%i&a i$#e e*e"#e "ao i ora$#no& ane 'a$e doda#no' e'i$i)o' "redi#aLe ast nominalnog nacionalnog do"otka'o;e od odre=eni' 5$/o&i'ada i%a%i&a ra$# (ena. Nag/o o&e>an)e na(iona/nog do6o#"a 5$/ed rodnegodine, &i$o"e rod5"#i&no$#i i/i eg%ogeni6 *a"#ora i%a%i&a &e>e "ori$#i"od o)edini6 $/o)e&a o/)o ri&redni(i, &/a$ni(i "a i#a/a 5 o)edini'grana'a, i#d. , "o)i $e na #r;i?#5 o)a&/)5)5 $a &e>o' "5 o&no' $nago' 5odno$5 na ra$ o/o;i&e ro@ne *ondo&e, ?#o >e $#&ori#i in*/a(ioni )a% na #o'$eg'en#5 #r;i?#a, "o)i $e $a #og ar(i)a/nog #r;i?#a, o ra&i/5, reno$i na(e/o"5 no na(iona/no #r;i$#e. Milton Fridman nag/a?a&a da )e in*/a(i)a 5&e" i $&5da 'one#arni *eno'en5 $'i$/5 da $e $#&ara i da 'o;e da $e $#&ori $a'o ra$#o' "o/i ine no&(a,"o)a )e @r;a od $#o e ra$#a roi%&odn)e. Da/)e i$#i e da n)e'5 ni)e o%na#oda )e negde i ne"ada do?/o do ne"e %na#ne ro'ene 5 "o/i ini no&(a o )edini(i roi%&oda, a da ri #o'e ni)e do?/o i do %na#ne ro'ene 5 ni&o5(ena, i #o 5 i$#o' ra&(5 Odno$no, on "a;e da in*/a(i)e ne 'o;e @i#i @e% re#erane "o/i ine no&(a 5 o #i(a)5, a ne 'o;e @i#i re 5n)a&an)a "ana/ano& anog o #i(a)a @e% in*/a(i)e. I% o&i6 $#a&o&a <rid'ana &idi'o da )e on o# 5no i$"/)5 i& 5 #&rdn)i da "o/i ina no&(a 5 o #i(a)5 $#o)i 5 5 ra&no) ine o$redno) $ra%'eri $a o ?#i' ni&oo' (ena. O$no&ni 5%ro" in*/a(i)e )e

2



#a) ?#o /)5di 5 r"o$ #o'e ?#o $e ;a/e na in*/a(i)5, oni )e i &o/e. Do in*/a(i)edo/a%i %@og #oga ?#o )e #o )edan od na ina "o)i o'og5>a&a da &/ade do@i)5$red$#&a, a da ri #o'e ne 5&ode ore%e. Na #a) na in /)5di $5 5&ereni dado@i)a)5 &i?e nadni(e no'ina/ne , a da i6 $#&arno ne do@i)a)5 rea/ne

nadni(e a" @e/e;e i ad .7ored 'one#arnog, o$#o)i i do6odni i/i "e)n%i)an$"i ri$#5 in*/a(i)ino& ane #ra;n)e. S&i #o"o&i "o)i *or'ira)5 e*e"#i&n5 #ra;n)5 ne'a)5 i$#i%na a), #a"o da ra%/i"5)e'o ri'arne i $e"5ndarne %a&i$ne #o"o&e. Na ri'arne #o"o&e $e 'o;e de/o&a#i e'i$iono' a"#i&no?>5 @ana"a, a na$e"5ndarne reg5/i$an)e' ra$ ode/e i o$no&i6 o@/i"a o#ro?n)e /i ne,o ?#e i in&e$#i(ione . 7re'a #eori)i in*/a(i)e #ra;n)e do6odnog ri$#5 ain*/a#orni ri#i$a" i o"re#an)e #a/a$a (ena na$#a)5 5&e" "ada ne"i odo@/i"a o#ro?n)e re/a%i odgo&ara)5>e ro@ne *ondo&e na #r;i?#5.F

!eorija o inflaciji troškova )a&/)a $e $redino' GG &e"a na a ad5 i o/a%iod $#a&a da in*/a(i)a na$#a)e 5$/ed o&e>an)a #ro?"o&a *a"#ora roi%&odn)e, a o$e@no nadni(a, #a"o da )e $#&oren #er'in (o$#- 5$6in*/a#ion , ?#o %na i da $5 (ene na ne"i na in g5rane na gore . U #o'$'i$/5 o%na#i *ran(5$"i e"ono'i$#a Deni%e# $'a#ra da )e in*/a(i)a @o/e$#5 'e6ani%'5 *or'iran)a #ro?"o&a, a ne 5 o&e>ano) #ra;n)i. Ona )e o)a ana o adan)e' a"#i&no$#i, "o)a o&e>a&a #ro?"o&e o )edini(i roi%&oda. Teori)a o in*/a(i)i #ro?"o&a )e #i i na "/a$na #eori)a o no&(5 i5%ro(i'a in*/a(i)e, )er "ri%5 %a ne$#a@i/no$# (ena ;e/i da $&a/i na radni "5"/a$5, "o)a %a6#e&i'a %a o&e>an)e nadni(a #o@o;e i%a%i&a $#a/ni ora$#(ena.Me=5 @ro)ni' &ari)an#a'a #eori)e in*/a(i)e #ro?"o&a, &eo'a in#ere$an#na i"ara"#eri$#i na )e :ksteinova varijanta'"o)a o$'a#ra in*/a(i)5 #ro?"o&a 55$/o&i'a o/igo o/$"i6 $#r5"#5ra. O/igo o/i $5 red5%e>a $a &e/i"o'"on(en#ra(i)o' "a i#a/a, radni"a i roi%&odn)e. U )edno) $&o)o) $#5di)i on5"a%5)e da 5 $a&re'eni' ra%&i)eni' "a i#a/i$#i "i' %e'/)a'a o$#o)e #ri#i a in*/a(i)e, "o)e $e 'e=5$o@no re /i>5 i da)5 "ao re%5/#a# 5"5 n5$#o 5 in*/a(i)e. To $5bazična inflacija'"o)a %a&i$i od "re#an)a nadni(a i#ro?"o&a "a i#a/a, šok inflacija"o)a $e odno$i na ro'ene $ e(i*i ni6(ena, "ao ?#o $5 (ene na*#e i o/)o ri&redni6 roi%&oda iinflacija tra*nje,"o)a )e odre=ena $#o o' "ori?>en)a "a a(i#e#a 5 ind5$#ri)i $#o o'ne%a o$/eno$#i. 7o$e@no nag/a?a&a ri'arni %na a) @a%i ne in*/a(i)e "o)a$e $&odi na in*/a(i)5 #ro?"o&a rada i "a i#a/a o )edini(i roi%&oda. a#oga i $&r$#a&a'o 5 ri$#a/i(e #eori)e in*/a(i)e #ro?"o&a.7ora$# #ro?"o&a *a"#ora roi%&odn)e ne 'o;e da i%a%o&e in*/a(i)5 5"o/i"oni)e ra>en ora$#o' "o/i ine no&(a 5 o #i(a)5. Nai'e, 5 5$/o&i'ain*/a(i)e #ro?"o&a red 'one#arno' o/i#i"o' $e o$#a&/)a di/e'a da /iF iro&i( Mi/5#in, on(e #i in*/a(i)e i $#a@i/i%a(ione o/i#i"e, E"ono'i$# @r 1-2, 19 ., $#r. 1 1 iV5 "o&i> Mi/o?, Do$ada?n)a in*/a(iona "re#an)a 5 J5go$/a&i)i, i$#o, $#r. 121

!



da &odi i da/)e odgo&ara)5>5 'one#arn5 o/i#i"5 re$#ri"#i&naori)en#a(i)a , ?#o @i 5 d5;e' eriod5 do&e/o do 5$ ora&an)a $#o e ra$#a,nei$"ori?>eni6 "a a(i#e#a i ne%a o$/eno$#i i/i $e ri/agodi no&ona$#a/i' ro(e$i'a, i'e o@)e"#i&no odr;a&a in*/a(i)5 e"$ an%i&na ori)en#a(i)a .

U rin(i 5 (en#ra/na @an"a #a"&5 o'o> ne 'o;e od@i#i, )er @i #odo&e/o do re(e$i)e 5 ri&reno' (i"/5$5. 7re'a #o'e, 'one#arna. o/i#i"ani)e e*i"a$na ro#i& in*/a(i)e #ro?"o&a, )er )e n)eno o$no&no odr5 )ede/o&an)e reg5/i$an)e agrega#ne #ra;n)e, a ne #ro?"o&a re rod5"(i)e.7ora$# (ena roi%&oda o@i no )e ra>en ora$#o' no& ane 'a$e, ?#odo&odi do $&o)e&r$ne $in#e%e #eori)e e*e"#i&ne no& ane #ra;n)e i #eori)ein*/a(i)e #ro?"o&a. S#oga 'o;e'o re>i da $e in*/a(i)a #ro?"o&a i in*/a(i)a#ra;n)e )a&/)a)5 i$#o&re'eno i da $e 'e=5$o@no o#6ran)5)5.U"o/i"o in*/a(ioni ro(e$ %a o ne ora$#o' #ro?"o&a roi%&odn)e, onda

i'a'o in*/a(i)5 #ro?"o&a, a 5"o/i"o o&a) ro(e$ o ne o&e>an)e'"o/i ine no& anog o #i(a)a onda go&ori'o o in*/a(i)i #ra;n)e. a"o o$#o)e ra%/i"e 5 $6&a#an)i'a o 5%ro(i'a in*/a(i)e, #a"o=e o$#o)e ira%/i"e 5 'era'a "o)e red/a;5 %a $ re a&an)e in*/a(i)e. Ta"o oni "o)i$'a#ra)5 da in*/a(i)a na$#a)e %@og ora$#a #ro?"o&a roi%&odn)e re or5 5)5 "on#ro/5 (ena od $#rane dr;a&e, a oni "o)i $'a#ra)5 dain*/a(i)a na$#a)e 5$/ed ora$#a no& ane #ra;n)e re or5 5)5 'ere'one#arne i *i$"a/ne o/i#i"e, "ao in#r5'en#e "o)i #re@a da ograni e ora$#no& ane #ra;n)e na #r;i?#5.

. . . Kritike p e e te$ri'i i +a%i'e tr$Bk$"a

Na?5 a;n)5 o$e@no %a$/5;5)e "anad$"i e"ono'i$#a, $o(io/og i$indi"a/ni radni"<arls ;evinson "o)i 5 $&o' o%na#o' rad5 a i#a/,in*/a(i)a i '5/#ina(iona/ne "o' ani)e ana/i%ira &eo'a %na a)nee"ono'$"e dr5?#&ene ro@/e'e dana?n)i(e. I%'e=5 o$#a/i6, on ana/i%ira i5%ro"e in*/a(i)e 5 $a&re'eni' 5$/o&i'a i do/a%i do $/ede>eg %a"/)5 "a o?#o $e dana$ &e/i"e 'e=5narodne "o' ani)e $&e &i?e ori)en#i?5 na$o $#&ene i%&ore $red$#a&a, da @i *inan$ira/e &e/i"a 5/agan)a "a i#a/a 5no&e in&e$#i(i)e, )er #o ne'ino&no na/a;e ro(e$ na5 no-#e6no/o?"ere&o/5(i)e, one (e/o"5 n5 $&o)5 a"5'5/a(i)5 e$#o o&e>a&a)5 o/i#i"o' odi%an)a (ena i #i'e $#&ara)5 ro$#or %a $&o)5 da/)5 e"$ an%i)5. U #o'e8e&i$non &idi g/a&ni 5%ro" $a&re'eno) in*/a(i)i. O&o $6&a#an)e. i'a&e/i"i %na a), )er $e, "ao ?#o $'o &ide/i, d5go &re'ena na a ad5 odr;a&a#e%a o in*/a(i)i #ro?"o&a, gde $5 nadni(e o$no&ni 5%ro" in*/a(i)e, #a"o da$e "ri&i(a %a e"ono'$"5 ne$#a@i/no$# $&a/)5)e na radni"e i $indi"a#e, )er oni #o@o;e $#a/no %a6#e&a)5 o&e>an)e nadni(a, a #o $a $&o)e $#ranei%a%i&a /an an5 rea"(i)5 o&e>an)a o$#a/i6 (ena.

+



8e&in$on ide da/)e 5 $&o)o) ana/i%i, "on(en#ri?5>i a;n)5 na na)&a;ni)e i#an)e, na odno$e 5 roi%&odn)i, ?#o ni)edan @5r;oa$"i #eore#i ar i ne o"5?a&a da dira 5 #o na)o$e#/)i&i)e i#an)e $&a"og dr5?#&a. On &r$#o&er5)e da )e n5;no ro'en#i o/o;a) radni"a, ne o$redni6 roi%&o=a a 5

ra$ o/agan)5 i'o&ino' red5%e>a, odno$no 5 ra$ o/agan)5 i 5 ra&/)an)5$red$#&i'a "o)i'a rade. Ta ro'ena o/o;a)a radni"a 5 ra$ ode/i ro*i#a i5 ra$ o/agan)5 $red$#&i'a, #re@a da do rine$e $'an)en)5 in*/a#orni6 ri#i$a"a i $#a@i/ni)e' "re#an)5 dr5?#&eno-e"ono'$"og ra%&o)a.8e&in$on 5"a%5)e na in)eni(5 da )e &e/i"i 5#i(a) a'eri "og "a i#a/a 5'5/#ina(iona/ni' "o' ani)a'a, )er ! %a adne roi%&odn)e &an SAD-a ri ada *i/i)a/a'a a'eri "i6 red5%e>a i/i a'eri "i' red5%e>i'a 5ino$#ran$#&5. O&e "o' ani)e $5 no$io(i $a&re'ene in*/a(i)e 5 $&e#5, an)i6o& in#ere$ )e 'o#i&i$an ;e/)o' da "ori$#e $&e 'og5>no$#i %a

o&e>an)e (ena, ?#o 5 "ra)n)o) /ini)i %na i o&e>an)e ro*i#a. Tr"a %a"a i#a/o' o$#a)e nera%d&o)ni ra#i/a( @e% "oga $e ne 'o;e %a'i$/i#i$a&re'eno o#ro?a "o dr5?#&o.

na a)an do rino$ 8e&in$ona og/eda $e 5 #o'e ?#o on o#"ri&a $a$&i'no&e o)a&e 5 $a&re'eni' e"ono'$"i' "re#an)i'a, "o)e $5 @i/ene o%na#e 5 do$ada?n)e' ra%&o)5 "a i#a/i%'a, a naro i#o 5 #o'e ?#o o@i)a ne"o/i"o &/ada)5>i6 o$#a&"i $a&re'e gra=an$"e e"ono'$"e#eori)e. 7re $&ega, od@a(5)e "ore/a(i)5 i%'e=5 ra$#a no'ina/ni6 nadni(a ine%a o$/eno$#i, "o)a )e o%na#a 5 #eori)i "ao <i/i $o&a "ri&a , a "o)a $e$a$#o)i 5 #&rdn)i da o$#o)i o@rn5#a "ore/a(i)a i%'e=5 ra$#a no'ina/ni6nadni(a i ne%a o$/eno$#i, odno$no da $a&re'en5 $&e# 'ora da $e o rede/ii/i %a &i?5 $#o 5 in*/a(i)e i/i %a ni;5 $#o 5 %a o$/eno$#i $/ede>i gra*i"on.

4ra*i"on <i/i $o&a "ri&a

Na a ad5 )e &e> d5gi ni% godina o ?#e ri6&a>ena #e%a da @/aga in*/a(i)ai'a o%i#i&no de)$#&o na ri&redni ra%&o), #a"o da ri6&a#a)5>i in*/a(i)5o rede/)5)e'o $e %a ora$# %a o$/eno$#i. 8e&in$on $'a#ra da )e #o $a$&i' ogre?na #e%a da )e &re'e #eore#$"e do'ina(i)e e)n%a %a&r?eno, da )e



di/e'a in*/a(i)a &e%ana %a ne%a o$/eno$# /a;na, )er $e 5 $ada?n)i'5$/o&i'a 5 r"o$ $na;ni' in*/a#orni' #enden(i)a'a ro@/e'ne%a o$/eno$#i, ne $a'o ne re?a&a, &e> i ogor?a&a, ?#o )e %ai$#a i #a no.I$#o #a"o od@a(5)e #e%5 da $e &e>i' $#e eno' ne%a o$/eno$#i 'o;e

$ re i#i in*/a(i)a, "o)5 $5 %ago&ara/i ne"i %a adni #eore#i ari.Veo'a %na a)no )e 5"a%i&an)e 8e&in$ona na o)a&5 stagflacije' "aono&og e"ono'$"og *eno'ena, "o)i o%na a&a $i#5a(i)5 5 "o)o) in*/a(i)a"oindi(ira $a &i$o"o' ne%a o$/eno?>5, ?#o %na i da )e ored o$#o)an)a&i$o"e $#o e in*/a(i)e ri$5#na i %na a)na ne%a o$/eno$#.Mone#arna "on#ro/a %a 8e&in$ona i'a ograni eno de/o&an)e, )er (en#ra/ne @an"e 'a/o 'og5 5 ini#i ro#i& de/o&an)a '5/#ina(iona/ni6 "o' ani)a,"o)e ra$ o/a;5 $a ne"o/i"o 'i/i)ardi do/ara 5 dne&ni' o era#i&ni're%er&a'a $a$#a&/)eni' od &e>eg @ro)a &a/5#a, "o)e o o#re@i re@a(5)55 $&e de/o&e $&e#a. <i$"a/na o/i#i"a rogre$i&nog o ore%i&an)a do6oda"ai ro*i#a, #a"o=e, ni)e e*i"a$na, )er $e $edi?#a o$/o&ni6 *ir'i re'e?#a)5 5%e'/)e #%&. *i$"a/nog ra)a, gde 5;i&a)5 ogro'ne ore$"e o/a"?i(e i/i $5

a" 5 o# 5no$#i o$/o@o=ene /a>an)a ore%a, ?#o i' o'og5>a&a %na a)no o&e>an)e ro*i#a. Na o$no&5 $&ega i%/o;enog 8e&in$on do/a%i do %a"/)5 "a da $5 dana?n)ein*/a(i)e 5 "a i#a/i$#i "i' %e'/)a'a re%5/#a# e"ono'$"o- o/i#i "e 'o>i 5o@/a$#i *or'iran)a (ena, "o)a roi$#i e i% $5d@in$"e o&e%ano$#i "r5 nog"a i#a/a i dr;a&ne &/a$#i.7ored 8e&in$ona i ne"i dr5gi a5#ori "ri#i"5)5 #eori)5 o in*/a(i)i #ro?"o&a.Jedan od n)i6 )e &e> o'in)ani ro*e$or :mil 7am' "o)i o$#a&/)a i#an)ene'a /i ide)a o in*/a(i)i #ro?"o&a od'5"/o- o/i#i "i (i/)W Nai'e, on$'a#ra da o&a #eori)a ;e/i da re@a(i "ri&i(5 %a e"ono'$"5 ne$#a@i/no$#na $indi"a#e, #). radni"e, )er n)i6o& er'anen#ni %a6#e& %a o&e>an)enadni(a red$#a&/)a #o@o;e g/a&ni 5%ro" in*/a(i)e. Me=5#i', 5 $#&arno$#i%a6#e& radni"a %a o&e>an)e nadni(a $a'o )e o$/edi(a o&e>ani6#ro?"o&a ;i&o#a, odno$no o&e>an)a (ena "o)e "a i#a/i$#i $#a/no na'e>5 i

di"#ira)5 5 (i/)5 o&e>an)a ro*i#a.. .;. 7$s+e3i%e i +a%i'e

ada $e go&ori o o$/edi(a'a in*/a(i)e #re@a 5%e#i 5 o@%ir o "a"&o) $ein*/a(i)i radi 5 og/ed5 n)enog in#en%i#e#a, d5;ine #ra)ana, ore"/a, i#d. Ne"i a5#ori i$#i 5 da in*/a(i)a i'a @/ago#&orno de)$#&o na ri&redna"re#an)a, do" dr5gi i$#i 5 da ona 5#i e ra%orno na e"ono'i)5 %e'/)e.

a"o )e in*/a(i)a @o/e$# ri&rednog organi%'a, #re@a i$#a>i da $5 n)eninega#i&ni e*e"#i %na#no &e>i od o%i#i&ni6. Nega#i&ni e*e"#i $5 5#o/i"&e>i 5"o/i"o )e re o 6i erin*/a(i)i. I'a a5#ora "o)i in*/a(i)5 $/i"o&i#o



5 ore=5)5 $a i)an$#&o' i a/"o6o/i%'o'. Nai'e, 5 o e#"5 $e )a&/)a)55godna de)$#&a, a #e" "a$ni)e g/a&o@o/)a i 'a'5r/5". Na o e#"5 in*/a(i)a$#&ara ri&id ro$ eri#e#a, )er do/a%i do e"$ an%i)e roi%&odn)e i%a o$/eno$#i, #a"o da do/a%i do ra$#a nadni(a i (ena. Te" "a$ni)e radni(i

$6&a#a)5 da )e o&e>an)e n)i6o&i6 nadni(a re $&ega no'ina/no, a da 5$#&ari do/a%i do ada "5 o&ne $nage n)i6o&i6 %arada. Tada na$#a)5 ra&i ro@/e'i, )er oni $ada na$#o)e da 5grade @5d5>i ra$# (ena an#i(i iranain*/a(i)a 5 $&o)e nadni(e. Na #a) na in in*/a#orna $ ira/a o ri'adra'a#i ne ra%'ere, ogo#o&o a"o $e ne red5%i'a)5 ni"a"&e 'ere 5(i/)5 n)enog $5%@i)an)a.S&e o$/edi(e in*/a(i)e 5'erene 'o;e'o ra%&r$#a#i 5 d&e o$no&negr5 e 1 dire"#ne o$/edi(e in*/a(i)e i 2 indire"#ne o$/edi(e in*/a(i)e. Uo"&ir5 dire"#ni6 i indire"#ni6 o$/edi(a in*/a(i)e )a&/)a)5 $e o%i#i&ne i

nega#i&ne o$/edi(e de/o&an)a.Oddirektni" pozitivni" posledica inflacije najznačajnije$5 $/ede>ea #odsticaj privrednog rasta i proizvodnje.O&o )e o 'nogi' a5#ori'ao$no&ni o@/i" o%i#i&nog de/o&an)a in*/a(i)e. E"$ an%i)a ri&rednea"#i&no$#i, o ra&i/5 %a6#e&a no&5, #). doda#n5 "o/i in5 no&(a. 7o&e>an)eno& ane 'a$e i%nad o #i'a/nog ni&oa 'o;e @/ago#&orno da de/5)e na5 o?/)a&an)e ne5 o$/eni6 "a a(i#e#a i radne $nage. Me=5#i', $a&re'ena ra"$a o"a%5)e da $e o%i#i&ni e*e"#i ora$#a no& ane 'a$e i%nado #i'5'a re(en)5)5, )er )e i%&e$ni)e da >e doda#na "o/i ina no&(are%5/#ira#i 5 ra$#5 (ena a ne 5 a"#i&iran)5 ne5 o$/eni6 *a"#ora roi%&odn)e. Nai'e, ?#a' an)e no&(a i n)ego&o 5@a(i&an)e 5 ro'e# 'o;e da i%a%o&e"ra#"oro ne o%i#i&ne ro'ene a/i ni"a"o ne 'o;e da red$#a&/)a #ra)an'e#od 5@r%an)a ri&rednog ra%&o)a. 7ri$#a/i(e 5'erene in*/a(i)e $5i' re$ionirani ri&idno' ;i&o?>5 "o)5 ona 5 $&o)o) o e#no) *a%ii$ o/)a&a 5 $'i$/5 ra$#a %a o$/eno$#i, %arada, no'ina/nog do6o#"a i (ena,$'an)en)a #ere#a d5go&a i ore%a, ne o$e>a $e "on"5ren(i)a, no& anai/5%i)a o #i'i$#i "i de/5)e na ra$ o/o;en)e, ni)e o#re@no &odi#i ra 5na o rod5"#i&no$#i, 5?#eda'a i ra(iona/i%a(i)i, i#d. Me=5#i', o&a) /a;ni ro(&a# 5@r%o o in)e da )en)a&a, )er ga ne 'og5 odno$i#i oni i)a rea/na ri'an)a o in)5 da $e $'an)5)5. @ ,timuiisanje investicija.O&o )e dr5ga o%i#i&na o$/edi(a 5 5$/o&i'ani$"i6 in&e$#i(i)a i 'og5>no$#i o)a&e "ri%e i re(e$i)e. Nai'e, 5 5$/o&i'ain*/a(i)e &eo'a )e i$ /a#i&o *inan$ira#i no&e in&e$#i(i)e i% "redi#ni6 i%&ora, )er o ra&i/5 #ada $5 "a'a#ne $#o e nega#i&ne, #). $#o a in*/a(i)e i6 re'a?5)e. I% #i6 ra%/oga $&a"a in&e$#i(i)a )e ren#a@i/na, )er $e 5 "a$ni)e' eriod5 &ra>a no&a( 'an)e "5 o&ne $nage, #a"o da $e ne o$e>a #ere#%ad5;en)a.



( ,timulisanje potrošnje.O&o )e )a$no 5o /)i&a o$/edi(a in*/a(i)e, )er $e#ada ne i$ /a#i ?#ede#i. Nai'e, o#ro?n)a o$#a)e &r/o ri&/a na, a" do/a%ii do o)a&e nera(iona/ni6 o@/i"a o#ro?n)e i% ro$#og ra%/oga ?#o $e ne ;e/i

5&a#i no&a( i)a "5 o&na $naga o ada i% dana 5 dan, ?#o do&odi do @ega

no&(a 5 rea/na do@ra. Me=5#i', #ada $e o ra&i/5 g5@i o%i#i&na &e%a i$#i'5/a#i&no de/o&an)e o#ro?n)e na roi%&odn)5, o$e@no "ada )e o#ro?n)a 5$'erena na /5"$5%n5 ro@5, 5&o%n5 ro@5, ne"re#nine, i%gradn)5no&i6 o@)e"a#a, "5 o&in5 %e'/)i?#a, "5 o&in5 de&i%ni6 $red$#a&a, i#d.7re#erana o#ro?n)a "o)a )e $&o)$#&ena 5$/o&i'a in*/a#orni6 "re#an)are%5/#ira 5 g5@/)en)5 "&a/i#e#a roi%&oda, #). do/a%i do ada e"ono'i no$#ii ren#a@i/no$#i 5 $&i' red5%e>i'a, )er $&a"a roi%&odn)a @e% ro@/e'ana/a%i $&og "5 (a, #a"o da roi%&o=a i ne 'ora)5 da @rin5 o "&a/i#e#5$&o)i6 roi%&oda. U 5$/o&i'a in*/a(i)e &r/o e$#o )e ri$5#na i o)a&a

ne$#a?i(e odre=eni6 roi%&oda na #r;i?#5.Oddirektni" negativni" posledica inflacijena)i%ra%i#i)e $5 $/ede>ea Do/a%i do $'an)en)a 5n5#ra?n)e &redno$#i no&(a, #). n)ego&e "5 o&ne

$nageL @ S'an)5)e $e in#er&a/5#arna &redno$# no&(a, #). do/a%i do $'an)en)a

de&i%nog "5r$aL( U$/ed ra$#a #ra;n)e %a $&i' &r$#a'a do@ara do/a%i do $'an)en)a i%&o%a

i ora$#a 5&o%a, ?#o re%5/#ira 5 $#a/no' ogor?an)5 $#an)a 5 @i/an$5 /a>an)a, #). de*i(i# do@i)a 6roni ni "ara"#erL

d 7o&e>ana #ra;n)a do&odi do ra$#a (ena $&i6 ro@a i 5$/5ga "o)e $5 na$/o@odno' re;i'5, do" "od ro@a "od "o)i6 o$#o)i ad'ini$#ra#i&na"on#ro/a (ena do/a%i do %na a)ni6 di$ ari#e#a i ne$#a?i(a na #r;i?#5L

e S#a/ni ra$# (ena one'og5>a&a i%rad5 "a/"5/a(i)a i /aniran)a 5 red5%e>i'a, do/a%i do ra$#a #ro?"o&a roi%&odn)e, a (ene $e *or'ira)5%a $&a"5 i$ or5"5 o$e@noL

* Ja&/)a $e &e/i"a o$/o&na ne$ig5rno$#, #a"o da "ra#"oro ni (i/)e&ii%@i)a)5 5 r&i /an, do" $e o# 5no %a o$#a&/)a)5 d5goro ni ra%&o)n(i/)e&iL

g Do/a%i do %a o$#a&/)an)a e"ono'i no$#i i re/a%a" 5 &odenee"ono'i nog o$/o&an)a, )er $e ro@/e'i re?a&a)5 ro$#i'5%i'an)e' "redi#a a ne ra(iona/i%a(i)a'a 5 roi%&odn)i i ra$#o' rod5"#i&no$#i radaL

6 Do/a%i do $#a/nog ra$#a ri6oda i o%i#i&nog re%5/#a#a %a6&a/)5)5>$#a/no' ra$#5 (ena a ne ora$#o' rod5"#i&no$#i radaL

i Br%ina o #i(a)a no&(a @e/e;i $#a/ni ra$# i #o "ao o$/edi(a @e;an)ano&(a 5 dr5ge o@/i"e a"#i&e a ne n)ego&i' @o/)i' 5 o?/)a&an)e'L

) S&a"a ro@a na/a%i ro=5 na #r;i?#5, a" i ona "o)a @i $ig5rno %a&r?i/a na

%a/i6a'a, #a"o da $e @e/e;i i dra$#i no o&e>an)e #ra;n)e %a o#ro?a "i' "redi#i'aL



" Ja&/)a)5 $e i $i6o/o?"i *a"#ori "o)i $a'o rod5@/)5)5 in*/a#orn5$ ira/5.

7re'a #o'e, g5@i(i i nega#i&na "re#an)a 5 ri&redi da/e"o nad'a?5)5"ori$#i od in*/a(i)e "o)5 ona i'a na roi%&odn)5 i %a o$/eno$#. Indirektne pozitivne i negativne posledice inflacije )a&/)a)5 $e 5 ra$ ode/i i rera$ ode/i na(iona/nog do6o#"a, 5 "o)o) )edni @e% "ri&i(e g5@e, a dr5gi @e% ra%/oga do@i)a)5. U 5$/o&i'a in*/a(i)e $&a /i(a $a *i"$ni' ri'an)i'a

$/5;@eni(i, en%ioneri, ?#edi?e, $#i endi$#i o$#&ar5)5 g5@i#"e, )er n)i6o&no'ina/na ri'an)a %ao$#a)5 %a ra$#o' (ena. No& ana i/5%i)a , #). ra$#no'ina/ni6 a/i ne i rea/ni6 do6oda"a do&odi do $'an)en)a "5 o&ne $nageo&i6 "a#egori)a $#ano&ni?#&a, a da oni #o e$#o i ne o$e>a)5 @ar 5 o e#no' eriod5 . A"o $5 $&e$ni o&og g5@i#"a oni na$#o)e da o$#&aredoda#na ri'an)a, na$#o)e ?#o re da $e o$/o@ode no&(a #a"o ?#o ga re#&ara)5 5 rea/na do@ra i/i de&i%e. ao$#a)an)e nadni(a %@og ri$5$#&in*/a(i)e i%a%i&a rera$ ode/5 do6oda"a 5 "ori$# "a i#a/i$#a a na ra 5nradni"a. U (e/ini in*/a(i)a i%g/eda #e;i da o&e>a ne)edna"o$# do6oda"a.I% #i6 ra%/oga $e in*/a(i)a e$#o "ori$#i $&e$no 5 @or@i %a rera$ ode/na(iona/nog do6o#"a i%'e=5 ra%/i i#i6 $o(i)a/ni6 gr5 a(i)a. U #o) @or@i o ra&i/5 do@i)a)5 ind5$#ri)a/(i i &/a$ni(i #rgo&a "og "a i#a/a )er 'og5 @r%oi /a"o da o&e>a&a)5 $&o)e (ene, #). da i6 ri/ago=a&a)5 $&e &e>o) #ra;n)i ida #i'e o$#&ar5)5 e"$#ra ro*i#e.S dr5ge $#rane i dr;a&a @e/e;i %na a)ne "ori$#i od in*/a(i)e, #a"o ?#o o&e>a&a $&o)e 5 e?>e 5 ra$ ode/i na(iona/nog do6o#"a. #ove8avaju8i javne pri"ode ore%e, #a"$e, (arine o $#o i &e>o) od ra$#a na(iona/nogdo6o#"a dr;a&a o&e>a&a rea/no 5 e?>e 5 n)ego&o) ra$ ode/i. a"o %@ogra$#a (ena $#a/no ra$#5 i /i ni i 'a#eri)a/ni ra$6odi 5 @5d;e#5, dr;a&a )e

e$#o rin5=ena da $e o@ra>a (en#ra/no) @an(i da )o) nado'e$#i o&5ra%/i"5. Todeficitno bud*etsko finansiranje&r?i $e i% ri'arne e'i$i)e a 5(i/)5 o"ri>a @5d;e#$"og de*i(i#a, "o)i do@i)a 6roni an "ara"#er. a"o $5$a&re'ene dr;a&e %na a)no %ad5;ene, one 5#e' 'e6ani%'a in*/a(i)ena$#o)e da $'an)e #ere# )a&ni6 d5go&a, #a"o ?#o 5 i$ni(i'a %a)'a &ra>a)5i$#5 $5'5 a/i $ada 'an)e &rednog no&(a. 7re'a #o'e, 5 in*/a(i)i d5;ni(io$#&ar5)5 neo ra&dane do@i#"e, a o&erio(i neo ra&dane g5@i#"e.I a" $5 na)#e;e $o(i)a/ne o$/edi(e in*/a(i)e, )er oga=a)5 one "o)e #re@a?#i#i#i, a ?#i#e one "o)i'a %a?#i#a ni)e o#re@na. S&i "o)i $5 ogo=eniin*/a(i)o' o"a%5)5 in#ere$ da $e in*/a(i)a o@5%da, #). da $e i%&r?i$#a@i/i%a(i)a. O&de $5 @i#na d&a 'o'en#a "ada na$#a)e $#&rni eriod$#a@i/i%a(i)e i da /i (ene o$#a)5 na %a#e eno' ni&o5 i/i $e &ra>a)5 na re#6odni ni;i ni&o.

7re'a #o'e, 'o;e'o %a"/)5 i#i da @/aga i "ra#"o#ra)na in*/a(i)a 'o;e o%i#i&no da de/5)e na o"re#an)e ne5 o?/)eni6 *a"#ora roi%&odn)e,

9



'e=5#i', in*/a(i)5 )e dana$ &r/o #e?"o dr;a#i 5 ;e/)eni' o"&iri'a, #a"o daona o ra&i/5 rera$#a 5 o#&oren5 in*/a(i)5 $a nag/a?eno' in*/a#orno'$ ira/o'. U "a$ni)e' eriod5 in*/a(i)a $ig5rno %na i ri'arn5 e'i$i)5no&(a i de*i(i#arno @5d;e#$"o *inan$iran)e, "o)e i%a%i&a i#a& ni%

nega#i&ni6 o$/edi(a. S#oga $a $ig5rno?>5 'o;e'o re>i da $5 o%i#i&ne o$/edi(e in*/a(i)e %ane'ar/)i&e 5 odno$5 na $e# nega#i&ni6 e*e"a#a do"o)i6 ona do&odi.

.,. Depre%i'a%i'a $"%a

Vredno$# no&(a )a&/)a $e "ao "5 o&na 'o> no&(a 5 %e'/)i i in#er&a/5#arnai/i 'e=5narodna &redno$#. I%'e=5 o&a d&a o@/i"a o$#o)i 5$"a'e=5%a&i$no$# i 5$/o&/)eno$#.

7od de re(i)a(i)o' no&(a odra%5'e&a $e $&a"o $'an)en)e &redno$#ino&(a, @i/o n)ego&e "5 o&ne $nage na do'a>e' #r;i?#5, @i/o n)ego&ein#er&a/5#arne &redno$#i. U 5$/o&i'a de re(i)a(i)e no&(a 'og5 $e red5%i'a#i 'ere %a %a5$#a&/)an)e ro(e$a o adan)a &redno$#i no&(a, a #o$5 'ere 'one#arne "ore"#5re. Vide/i $'o da 5 5$/o&i'a ora$#a (ena ro@ana do'a(e' #r;i?#5 o ada "5 o&na $naga no&(a, #). do/a%i do in*/a(i)e. U&re'e in*/a(i)e 'og5 $e red5%i'a#i 'ere %a %a5$#a&/)an)e ro(e$ao adan)a "5 o&ne 'o>i no&(a, "ao i 'ere %a %a5$#a&/)an)e o adan)ain#er&a/5#arne &redno$#i do'a>e &a/5#e. U r&o' $/5 a)5 radi $e o

de%in*/a(i)i, a 5 dr5go' o de&a/&a(i)i. 3ezinflacija red$#a&/)a $"5 'era "o)e $e red5%i'a)5 5 (i/)5 $'an)en)ain*/a#orni6 #enden(i)a 5 ri&redi. U #e e"ono'$"o- o/i#i "e 'ere $ ada)5$'an)en)e o)edini6 &ido&a o#ro?n)e "o)e $e o$#i;e $'an)en)e' i/iograni a&an)e' @5d;e#$"e o#ro?n)e, in&e$#i(ione o#ro?n)e, /i ne o#ro?n)e, de%a"#i&iran)e' o)edini6 "a#egori)a 'one#arnog &o/5'ena,i#d. U 5$/o&i'a o$#o)an)a ;ira/nog no&(a "redi#na o/i#i"a o$/o&ni6 @ana"a i e'i$iona o/i#i"a (en#ra/ne @an"e 'og5 $na;no 5#i(a#i na$'an)en)e no& ane #ra;n)e a #i'e i na 5ra&no#e;en)e on5de i #ra;n)e, ?#o

>e re%5/#ira#i 5 $'an)en)5 in*/a#orni6 ri#i$a"a. 3evalvacija )e %a"on$"o i na'erno $'an)en)e &redno$#i do'a(e &a/5#e 5odno$5 na %/a#o i/i dr5ge &a/5#e. To )e 5 $#&ari o&e>an)e (ene $#rane&a/5#e, odno$no $'an)en)e (ene do'a>e &a/5#e. De&a/&a(i)a $e )a&/)a "aodire"#na o$/edi(a in*/a(i)e i red5%i'a $e 5 5$/o&i'a *i"$ni6 i/i5 ra&/)ano */5"#5ira)5>i6 de&i%ni6 "5r$e&a. De&a/&a(i)o' $e $a'o%&ani no "on$#a#5)e $'an)en)e &redno$#i na(iona/ne &a/5#e, "o)a )e &e>%@og de/o&an)a in*/a(i)e 5 ri&redi i%g5@i/a rea/n5 "5 o&n5 $nag5, do" )e ri&reda o$#a/a ne"5ren#na. Ci/) de&a/&a(i)e )e 5ra&no#e;en)e do'a>egni&oa (ena $a ino$#rani'. S&e do r&og $&e#$"og ra#a de&a/&a(i)a )e @i/ane o%na#a o)a&a, )er )e #ada na $na%i @i/o %/a#no &a;en)e no&(a.

0



S#o a de&a/&a(i)e i%ra 5na&a $e na $/ede(i na in i H" 2 100 " 1, gde )e" 1, de&i%ni "5r$ re de&a/&a(i)e, a " 2, de&i%ni "5r$ o$/e de&a/&a(i)e. Ta"ona ri'er, a"o )e "5r$ dinara re'a EUR re ae&a/&a(i)e ! 1, a o$/ede&a/&a(i)e 1, onda )e $#o a de&a/&a(i)e , 100 ! , do"

n)ego&a in#er&a/5#na &redno$# i%no$i !!,!! n)ego&e re#6odne&redno$#i. Dinar )e 5- o$/e Dr5gog $&e#$"og ra#a de&a/&irao 2! 5#a, #). ro$e no $&a"e dr5ge godine. I$#o&re'eno )e i%&r?eno i $eda'deno'ina(i)a $'an)en)e @ro)a n5/a .A"o re# o$#a&i'o da )e rea/an de&i%ni "5r$ "od na$ 1Z H 0 dinara, #o%na i da $e o #o' "5r$5 i%)edna a&a o ?#i ni&o (ena 5 Sr@i)i $a ni&oo'(ena 5 SAD. 7o #o' "5r$5 (ena a5#o'o@i/a od 10.000Z 5 SAD )edna"a )e(eni #og a5#o'o@i/a "od na$ od 00.000 dinara. Me=5#i', a"o )e "5r$dinara na ni&o5 od +0 dinara %a 1 do/ar, #o %na i da )e dinar re(en)en

da)e $e 'an)e dinara %a Z , roi%&odi i% 5&o%a $5 )e*#ini)i a %a de&i%o$#&arene i%&o%o' ro@e do@i)a $e 'an)e do'a>eg no&(a. 7ri o&a"&o'"5r$5 na red o'en5#i a5#o'o@i/ $e 5 Sr@i)i 'o;e "5 i#i %a +00.000dinara, 5'e$#o %a 00.000 dinara o rea/no' "5r$5. A"o )e i$#o&re'eno(ena #a"&og do'a>eg a5#o'o@i/a %@og in*/a(i)e i ra$#a #ro?"o&a roi%&odn)e o&e>ana na 0.000 dinara, %na a)no ra$#e in#ere$ %a 5&o%a5#o'o@i/a i% SAD. S dr5ge $#rane, a"o roi%&o=a i%&e%e a5#o'o@i/ %a10.000Z, #o %na i da (e %a n)ega do@i#i $a'o +00.000 dinara, #a"o da $en)e'5 5o ?#e ne i$ /a#i i%&o% o #o' "5r$5, &e> $e 5g/a&no' ori)en#i?e na

do'a>e #r;i?#e i/i na 5&an)e de&i%ni6 $red$#a&a. S&e #o do&odi do%na a)nog ra$#a de*i(i#a 5 #rgo&in$"o' i /a#no' @i/an$5.De&a/&a(i)a )e o ra&dana $a'o onda a"o $e i%&r?i 5 &i$ini "o)a )eneo 6odna %a 5$ o$#a&/)an)e ra&no#e;ni6 "5r$e&a. Me=5#i', ne"e dr;a&e$e o rede/)5)5 %a de&a/&a(i)5 5 &e>e' $ie en5 od $#e ena in*/a(i)o'de re$irane &a/5#e. Tada $e radi o #%&. "on"5ren#$"o) i/i ne"ore"#no)de&a/&a(i)i, "o)a do@i)a o@/i" &a/5#nog da' inga. a"o red$#a&/)a o@/i" ne/o)a/ne "on"5ren(i)e na d5;i ro" )e &eo'a o a$na. Da"/e, re nego $e ri$#5 i de&a/&a(i)i neo 6odno )e de#a/)no ana/i%ira#i $&e o%i#i&ne i

nega#i&ne e*e"#e de&a/&a(i)e, "ao i n)ena "ra#"oro na @r%a i odgo=ena i/i5$ orena de/o&an)a. O$no&na nega#i&na o$/edi(a de&a/&a(i)e )e dire"#no od$#i(an)e in*/a(i)e. O&de #re@a na o'en5#i da $e do ra&no#e;e 'o;edo>i i de*/a(i)o', "ada do/a%i do $'an)en)a (ena, a/i i na(iona/nogdo6o#"a, ri&rednog ra$#a i %a o$/eno$#i.U$ e6 de&a/&a(i)e %a&i$i od i#a&og ni%a *a"#ora, &e%ani6 %a "re#an)a do'a>o) ri&redi a/i i %a "re#an)e i ona?an)e $&e#$"e ri&rede i o)edini6%e'a/)a. S#oga ona ne 'o;e @i#i )edini i i$"/)5 i&i o$/ona( $#a@i/i%a(i)e )edne na(iona/ne e"ono'i)e i in$#r5'en# %a 5$ e?no 5$ o$#a&/)an)era&no#e;e 5 @i/an$5 /a>an)a. S6odno #o'e n)en 5$ e6 %a&i$i>e i odo$#a/i6 ra#e>i6 'era $#a@i/i%a(ione o/i#i"e.

1



. . Apre%i'a%i'a $"%a

7od a re(i)a(i)o' no&(a odra%5'e&a $e $&a"o o&e>an)e &redno$#ino&(a, @i/o n)ego&e "5 o&ne $nage 5 %e'/)i, @i/o n)ego&e in#er&a/5#arne

&redno$#i. O&o o&e>an)e &redno$#i no&(a 'o;e @i#i %a"on$"o i/i*a"#i "o, na'erno i/i nena'erno. cflacija red$#a&/i)a $"5 e"ono'$"o- o/i#i "i6 'era "o)e $e red5%i'a)5 5 (i/)5 $'an)en)a i %a5$#a&/)an)a de*/a#orni6 #enden(i)a 5 ri&redi. Vide/i $'o da de*/a(i)5 "ara"#eri?e #a"&o $#an)e 5 ri&redi 5"o'e do/a%i do o adan)a (ena ro@a, do $'an)en)a no& ane #ra;n)e, do ada roi%&odn)e i %a o$/eno$#i, i#d. Mere re*/a(i)e o@i no $e $a$#o)e 5$ni;a&an)5 "a'a#ni6 $#o a, 5 o/i#i(i )e*i#inog no&(a, 5 /i@era/i%a(i)i @an"ar$"i6 "redi#a, a $&e 5 (i/)5 o&e>an)a o ?#e #ra;n)e i $ re a&an)a#enden(i)a o adan)a (ena i roi%&odn)e. evalvacija )e %a"on$"o o&e>an)e in#er&a/5#arne &redno$#i do'a(e&a/5#e 5 odno$5 na $#rane &a/5#e. Ona na$#a)e "ao o$/edi(a ora$#a"5 o&ne $nage no&(a, do "o)e do/a%i 5$/ed o&e>an)a roi%&odn)e i rod5"#i&no$#i rada, de*/a(i)e, re$#ri"#i&ne "redi#ne o/i#i"e i $ni;en)e'(ena. Ta"o=e, $e red5%i'a 5 5$/o&i'a *i"$ni6 de&i%ni6 "5r$e&a. N)o'e$e %a"on$"i' 5#e' do&odi 5 $"/ad no'ina/na &redno$# no&(a $an)ego&o' rea/no' &redno?>5.

ao 'one#arna 'era re&a/&a(i)a $e dana$ i%5%e#no re#"o red5%i'a i% ro$#og ra%/oga )er red$#a&/)a od@ra'@en5 'er5 ro#i& a"#i&nog /a#nog @i/an$a. #a"o da )e 'og5 5 o#re@i#i $a'o one %e'/)e "o)e i'a)5 $5*i(i# 5 @i/an$5 /a>an)a. S5?#in$"i (i/) re&a/&a(i)e )e od$#i(a) 5&o%a ide$#i'5/i$an)e i%&o%a ro@a i 5$/5ga, "a"o @i $e $5%@i/e in*/a#orne#enden(i)e 5 ri&redi i%a%&ane &i$o"i' $5*i(i#o' 5 @i/an$5 /a(an)a. Ta"o )e na ri'er a adna Ne'a "a i%&r?i/a re&a/&a(i)5 'ar"e $a +,20 DM %a )edan do/ar na + DM %a 1Z. @og &e/i"og ri/i&a do/ara i o #o' o$no&5 o&e>ane e'i$i)e do'a>eg no&(a a 5 (i/)5 $5%@i)an)a in*/a(i)e &o=ena )ere$#ri"#i&na 'one#arno-"redi#na o/i#i"a, ?#o )e do&e/o do ra$#a "a'a#ni6$#o a. Me=5#i', a#ra"#i&na "a'a#na $#o a ri&5"/a )e #%&. &r5> no&a( ,?#o )e do&e/o do )o? &e>eg $5*i(i#a 5 @i/an$5 /a>an)a. ao )edino re?en)e5"a%a/a $e ono&na re&a/&a(i)a ne'a "e 'ar"e 5 odno$5 na do/ar. O&are&a/&a(i)a i%&r?ena )e 19 9.godine gde )e 5$ o$#a&/)en no&i ari#e# od!, DM %a 1Z. 7ored Ne'a "e o$/e Dr5gog $&e#$"og ra#a re&a/&a(i)5$&o)e &a/5#e i%&r?i/e $5 )o? i S&ed$"a i anada, "o)e $5 &r/o @r%o red5%e/e $5 ro#n5 'er5-de&a/&a(i)5 "a"o @i $5%@i/e $i' #o'e de re$i)ei "ri%e, "o)a $5 $e )a&i/e "ao o$/edi(a re&a/&a(i)e.7o/i#i "i *a"#ori i 'e=5narodni e"ono'$"i odno$i 'og5 5$/o&i#i$ ro&o=en)e re&a/&a(i)e odre=ene &a/5#e. Re&a/&a(i)a ne'a "e 'ar"e

2



19 2.godine i no&i ri#i$a" SAD na re&a/&a(i)5 5 19 !.godini red$#a&/)a)5 5$#5 a" do/ar5, "a"o @i $e o@o/)?ao o/o;a) a'eri "ogdo/ara na de&i%ni' #r;i?#i'a i "a"o @i $e ?#o /a"?e i @e%@o/ni)e /e io6roni ni de*i(i# 5 /a#no' @i/an$5 SAD.

Re&a/&a(i)a $e 'o;e red5%e#i i %@og 'e=5narodnog re$#i;a. Ti i an ri'er )e @i/a Eng/e$"a, "o)a )e 5% o'o> de*/a(i)e re&a/&ira/a *5n#5192 .godine, 5$ o$#a&i&?i redra#ni "5r$ i% 191+. godine. Me=5#i', (enao&og o#e%a )e @i/a re&e/i"a, )er )e i%a%&a/a #e?"e o$/edi(e 5 &id5ne%a o$/eno$#i i $#agna(i)e, #a"o da )e na "ra)5 $ ro&edena de&a/&a(i)a19!1.godine. U $#aro) J5go$/a&i)i )e 5 eriod5 od 192 -19!1. godine$ ro&o=ena o/i#i"a $na;en)a dinara 5% o'o> de*/a(i)e, ?#o )e re%5/#ira/o5 ro a$#i &e/i"og @ro)a red5%e>a i @ana"a i %na a)no) ne%a o$/eno$#i

a#o $5 re&a/&a(i)e i$#o #a"o re#"e "ao i de*/a(i)e.

Re&a/&a(i)a 'o;e na$#a#i i @e% *or'a/nog a"#a dr;a&e "ada $e nade&i%no' #r;i?#5 @e/e;i ra$# "5r$a ne"e &a/5#e. A"o #a"&a a re(i)a(i)a#ra)e 5 )edno' d5;e' &re'en$"o' eriod5, a 5% #o i ogod5)e in#ere$i'a"on"re#ne %e'/)e, onda o@i no do/a%i do *or'a/ne re&a/&a(i)e, i'e $e o$#o)e>e $#an)e $a'o $an"(ioni?e.

ao o$e@an o@/i" re&a/&a(i)e )a&/)a $e #%&. ri"ri&ena i/i #i6a re&a/&a(i)a"o)a $e )a&/)a $a 5&od)en)e' ore%a na i%&o% i $'an)en)e ore%a na 5&o% roi%&oda i 5$/5ga. Ta"a& ri'er %a@e/e;en )e 5 a adno) Ne'a "o),"ada )e 19 9.godine 5&eden ore% na i%&o% od + i $'an)en)e ore%a 5i$#o' ro(en#5 ri 5&o%5 ro@a i 5$/5ga. Ci/) $ ro&o=en)a o&i6 'era @i/o )e$'an)en)e $5*i(i#a 5 #rgo&in$"o' @i/an$5 o&e %e'/)e. E*e"a# #i6ere&a/&a(i)e iden#i an )e ra&o) re&a/&a(i)i, 5% nag/a$a" da ne do/a%i do ro'e'e de&i%nog "5r$a. Me=5#i', o ra&i/5 %a #i6o' re&a/&a(i)o'$/edi $#&arna re&a/&a(i)a. od red5%i'an)a re&a/&a(i)e 'one#arne &/a$#i'ora)5 @i#i &eo'a o re%ne, "a"o ne @i re?/e 5 $5 ro#n5 o%i(i)5, #). daod $5*i(i#ne o$#an5 de*i(i#na %e'/)a.

. . K$ %ep%i'e $ "a+ t $' sta i+i!a%i'i

S o@%iro' na in)eni(5 da )e in*/a(i)a o)a&a i%a%&ana ra%ii i#i'*a"#ori'a i da $e ni"ad ne )a&/)a 5 i$#o' o@/i"5 i $a i$#i' o@e/e;)i'a,/ogi no )e da o$#o)e i ra%ne "on(e (i)e o n)eno' $5%@i)an)5 i $&od)en)5na ri6&a#/)i& ni&o. 7o'en5>e'o ne"e od n)i6.+rtodoksna antiinflaciona koncepcija.O&a "on(e (i)a $e %a$ni&a narado&i'a Mi/#ona <rid'ana i n)ena $5?#ina )e da $e $&a"a in*/a(i)a 'o;ee*i"a$no $a&/ada#i 5#e' ri'enerestriktivne monetarne politike.In*/a(i)a $e 'o;e o@ori#i na n5/#i ni&o 5"o/i"o $e &odi re$#ri"#i&na'one#arna o/i#i"a na d5;i i $redn)i ro". ra#"oro na 'one#arna o/i#i"a

!



ne 'o;e da $a&/ada in*/a(i)5 (ena i #ro?"o&a, )er o$#o)e iner(ioni *a"#ori"o)i o'e#a)5 $#a@i/i%a(i)5 (ena ro@a i 5$/5ga na ra&no#e;ni ni&o. U oredo$ #i' o&a "on(e (i)a o@aran)a in*/a(i)e za"teva potpunu deregulacijuekonomije i ukidanje svakog obiika dr*avnog intervencionizma5 (i/)5

o$ e?i&an)a ri&redne a"#i&no$#i red5%e>a. 7od dereg5/a(i)o' <rid'an odra%5'e&a $/o@odno *or'iran)e (ena ro@a i 5$/5ga, /a#a i nadni(a,"a'a#ni6 $#o a i de&i%ni6 "5r$e&a. Ta"o=e, $'a#ra da 5na $/o@odae"ono'$"i6 i "a i#a/ni6 #ran$a"(i)a $a ino$#ran$#&o' do rino$i'a"$i'a/no' "ori?>en)5 $#rane "on"5ren(i)e na do'a>e' ro@no' i*inan$i)$"o' #r;i?#5.7ri'ena or#odo"$nog 'ode/a $#a@i/i%a(i)e 5 ra"$i o"a%5)e $ig5rnoo@aran)e in*/a(i)e, a/i 5% nag/a$a" da )e (ena #a"&e &a/5#ne $#a@i/i%a(i)e&r/o &i$o"a i da $e o$#&ar5)e "ro% d5go#ra)ni eriod re(e$i)e ri&redne

a"#i&no$#i i o&e>an)a ne%a o$/eno$#i. To )e $a$&i' do&o/)an ra%/og da $e#ra;e dr5ga re?en)a i ri$#5 i o@aran)5 in*/a(i)e, 5% 'en)5 e"ono'$"5 i$o(i)a/n5 (en5.,trukturalistička koncepcija.7o%na#a )e )o? i od na%i&o' o 5/i$#i "aan#iin*/a(iona "on(e (i)a. 7o/a%i od &r/o o?#re "ri#i"e ri'ene re$#ri"#i&ne'one#arne o/i#i"e i /i@era/i%a(i)e (ena, %@og o)a&e $#ag*/a(i)e 5#ran%i#orno' eriod5, "o)5 &eo'a #e?"o odno$i $&a"a na(iona/nae"ono'i)a. a#o $#r5"#5ra/i$#i "a #eori)a $'a#ra da $e 5#e'ekspanzivne fiskaine poiitike'o;e o@e%@edi#i %adr;a&an)e 5'erene in*/a(i)e, 5"o/i"o$e 5% #o ri'en)5)ekontrola cena i nadnica.3i#a&a o&a "on(e (i)a i'a %a(i/) da o'og5>i e"ono'$"i ra$# i #o od'a6, &er5)5>i da $e 5#e' ora$#a roi%&odn)e 'o;e i%&r?i#i $'an)i&an)e in*/a(i)e, )er $e o&e>a&a on5daro@a i 5$/5ga. U"o/i"o $e ri&redni "a a(i#e#i 'a"$i'a/no "ori$#e ondado/a%i i do $'an)en)a #ro?"o&a o )edini(i roi%&oda, ?#o >e o%i#i&node/o&a#i 5 ra&(5 o@aran)a in*/a(i)e. O ig/edno da )e $5?#ina o&e"on(e (i)e @or@e ro#i& in*/a(i)e 5 "o'@ina(i)i o/i#i"e ra$ ode/e do6o#"a 5#e' "on#ro/e (ena i nadni(a i ?iro"og o"re#an)a ri&redne a"#i&no$#i 5%e'/)i.

0eterodoksna antiinflaciona koncepcija.In*/a(i)a o ra&i/5 %a o in)ede*i(i#ni' *inan$iran)e' dr;a&nog @5d;e#a i re#erani' "reiran)e' no&(aod $#rane (en#ra/ne @an"e. U "a$ni)i' *a%a'a do/a%i do 5@r%a&an)ano& ane (ir"5/a(i)e, #a"o da $#o a in*/a(i)e @r;e ra$#e od $#o e ra$#ano& ane 'a$e, )er ra$#5 in*/a#orna o e"i&an)a i an#i(i a(i)a da/)ea"(e/era(i)e in*/a(i)e. U"o/i"o $e ri'en)5)5 ad'ini$#ra#i&ne 'ere"on#ro/e (ena, /a#a, "a'a#ni6 $#o a i de&i%nog "5r$a onda do/a%i do"5'5/iran)a e"$ an%i&ni6 $naga "o)e $e a"#i&ira)5 5 'o'en#5 "adade&i%ni "5r$ 'ora da @5de dra$#i no de&a/&iran. Tada in*/a(i)a rera$#a 56i erin*/a(i)5 i na) e?>e do&odi do "ra6a na(iona/ne, e"ono'i)e i n)enog*inan$i)$"og $i$#e'a.

+



@og $&i6 o&i6 ra%/oga do?/o )e do o)a&e no&e #%&. 6e#erodo"$ne"on(e (i)e, "o)a )e 5 ra"$i o%na#a "ao I%rae/$"a &ari)an#a 6e#erodo"$nog rogra'a, a $a$#o)i $e i% ri'enerestriktivne fiskalne i monetarne politike 5 (i/)5 o@aran)a de*i(i#nog *inan$iran)a dr;a&nog @5d;e#a i

agreg#ne #ra;n)e. Dr5ga "o' onen#a o&og rogra'a )e 5 ra&o 6e#ero"o' onen#a, "o)a $e $a$#o)i 5 zamrzavanju cena' plata i deviznog kursa uroku od šest meseci.O&o %a'r%a&an)e )e o$#ign5#o 5% re#6odn5$ag/a$no$# red5%e#ni"a, $indi"a#a i dr;a&e. 7o$/e i$#e"a 5na red5#&r=enog re/a%nog erioda do/a%i do o$#e enog 5"idan)a ograni en)aro@ni6 (ena, /a#a i nadni(a, "ao i de&i%nog "5r$a.Ta"o=e, )e &a;no i$#a>i da 6e#erodo"$na an#iin*/a(iona $#ra#egi)a $adr;i ior#odo"$n5 "o' onen#5, "o)a i'a %a (i/) da $5%@i)e o$no&ne *a"#orein*/a(i)e, 5% ri'en5 odre=eni6 'era ne o$redne "on#ro/e (ena, /a#a i

de&i%nog "5r$a. O$no&na ide)a )e da $e 5#e' %a'r%a&an)a /a#a, (ena ide&i%nog "5r$a $'an)i #ro?"o&na in*/a(i)a i da $e $#&ore 5$/o&i %a rea/ni)e*or'iran)e (ena i /a#a 5 o$#$#a@i/i%a(iono' eriod5. I$#ina 5 re/a%no' eriod5 do/a%i do ri&re'enog $'an)en)a ro*i#a@i/no$#i ri&rede,$'an)en)a rea/ni6 nadni(a i /a#a i *or'iran)a 5'ereno re(en)enogde&i%nog "5r$a. Me=5#i', o&i nega#i&ni e*e"#i 'ora)5 @i#i 5 odno?/)i&i'grani(a'a i%dr;/)i&o$#i, "a"o ne @i do&e/i do #e?"i6 nega#i&ni6 o$/edi(a, o$e@no na $o(i)a/no' /an5. Neoortodoksna antiinflaciona koncepcija.O&a "on(e (i)a &a/5#ne$#a@i/i%a(i)e i'a #eori)$"5 o$no&5 5 no&o) "/a$i no) e"ono'i)i, "o)a $#o)ina $#ano&i?#5 da $e ro(e$ &a/5#ne $#a@i/i%a(i)e 'o;e o$#&ari#i 5 &r/o"ra#"o' &re'en$"o' ro"5 @e% i"a"&i6 re(e$ioni6 $adr;a)a, od 5$/o&o'da $e $ ro&odidovoljno restriktivna monetarna i fiskalna politika' kao ida postoji dovoljan stepen kredibilnosti tr*išni" učesnika u tu politiku. No&a "/a$i na e"ono'i)a $'a#ra da $e re/a% na o@aran)e (ena i #ro?"o&a'o;e @r%o o$#i(i a"o o$#o)i ra%&i)en #r;i?ni 'e6ani%a' i a"o ri&redni$5@)e"#i i'a)5 o&eren)e 5 no$io(e e"ono'$"e o/i#i"e da#e dr;a&e.4/a&ni %a"/)5 a" #eori)e no&e "/a$i ne e"ono'i)e )e da $e 'o;e o(e"i&a#i

da an#iin*/a(iona o/i#i"a 5 "ra#"o' &re'en$"o' ro"5 o@5%da in*/a(i)5 @e% $#&aran)a re(e$i)e i ne%a o$/eno$#i, 5"o/i"o no$io(i ri&rednea"#i&no$#i i'a)5 o&eren)a 5 "rea#ore e"ono'$"e o/i#i"e. O&e $#a&o&ei%/o;i/i $5 5 $&o)i' rado&i'a o%na#i $a&re'eni e"ono'$"i i$(i, "ao ?#o$5 45/@er# 19 . , Dorn@5$(6 1990. , Ta&/or 19 . , i 'nogi dr5gi. Na o&o) #eori)$"o) o$no&i *or'5/i$ani $5 ne"i an#iin*/a(ioni rogra'i,naro i#o oni "o)e )e ro)e"#o&ao D;e*ri Sa"$ Je**rQ Sa(6$ . U n)ego&i' ro)e"#i'a an#iin*/a(ione o/i#i"e nag/a?ene $5 @i#ne "o' onen#eneoor#odo"$ne "on(e (i)e, a/i )e ona do 5n)enauvo4enjem nominalnog sidra u vidu nominalnog deviznog kursa'5 (i/)5 o)a a&an)a io@e%@e=en)a "redi@i/no$#i 'a"roe"ono'$"e o/i#i"e. 7r&a ra"#i na



&ari)an#a Sa"$o&e "on(e (i)e @i/a )e ri'en)ena 5 Bo/i&i)i, 5 "o)o) )e 5 r&o) o/o&ini 19 .godine in*/a(i)a do$#ig/a godi?n)5 $#o 5 od 2 .000 .S#a@i/i%a(ioni rogra' done# )e a&g5$#a 19 .godine i re%5/#a# )e @io da )e6i erin*/a(i)a @r%o %a5$#a&/)ena, #a"o da $e 5 eriod5 *e@r5ar-o"#o@ar

19 . godine "re#a/a na godi?n)e' ni&o5 od o"o 2 . Sa"$o&$#a@i/i%a(ioni rogra' %a Bo/i&i)5 dao )e (en#ra/no 'e$#o $#a@i/no'de&i%no' "5r$5, ri e'5 )e #a) "5r$ @io $/o@odno *or'iran na de&i%no'#r;i?#5 i a" )e @i/a 5&edena "on&er#i@i/no$# no&(a. S#a@i/i%a(i)a de&i%no"5r$a Bo/i&i)$"e &a/5#e @i/a )e o@e%@e=ena re$#ri"#i&no' @5d;e#$"o' i'one#arno' o/i#i"o'. B5d;e#$"i de*i(i# )e dra$#i no $'an)en, ae"$ an(i)a "o/i ine no&(a @i/a )e do%&o/)ena $a'o 5 grani(a'a ne#o ri/i&a de&i%a. Do?/o )e do /i@era/i%a(i)e (ena i $/o@odnog *or'iran)anadni(a. a'a#ne $#o e $5 $e, #a"o=e, *or'ira/e $/o@odno. I%&r?ena )e

/i@era/i%a(i)a 5&o%a i 5&edena /inearna (arina od 20 .,aks smatra da je upsostavljanje stabiinog i fiksnog deviznog kursadovoljan uslov za kratkoročnu stabilizaciju' dok je fiskalna politikakijučna za dugoročnu stabilizaciju.To %na i da r&i 5dar &a/5#ne$#a@i/i%a(i)e ada na 'one#arn5 o/i#i"5, da @i $e "a$ni)e $#a@i/i%a(i)ed5goro ni)e garan#o&a/a 5#e' *i$"a/ne re$#ri"(i)e, odno$no $'an)i&an)a ie/i'ini$an)a de*i(i#nog *inan$iran)a dr;a&e.O&a) "on(e # neoor#odo"$ne an#iin*/a(ione o/i#i"e o$#ao )e "/)5 nao (i)a $#a@i/i%a(ione o/i#i"e 5 o$#$o(i)a/i$#i "i' %e'/)a'a, "o)e $5"ren5/e 5 ro(e$ #ran%i(i)e "a 5$ o$#a&/)an)5 #r;i?ne e"ono'i)e. O&a)"on(e # )e 5% odre=ene 'odi*i"a(i)e @io ri'en)en 5 J5go$/a&i)ide(e'@ra 19 9.godine, 7o/)$"o) )an5ara 1990.godine i 5 3e6o$/o&a "o)1991.godine.

a)edni "a "ara"#eri$#i"a $&i6 o&i6 $#a@i/i%a(ioni6 ro)e"a#a @i/a )e da )e5$&o)ena $#ra#egi)a nag/og re/a%a na $#a@i/ni de&i%ni "5r$ "ao g/a&no$idro $#a@i/i%a(ione o/i#i"e. I$#o&re'eno )e "od na$ do?/o doliberaiizacije cena i kamatni" stopa' dok su nadnice bile zamrznute.Bi/a )e 5&edenaliberaiizacija uvoza5 (i/)5 )a an)a $#rane "on"5ren(i)e.Me=5#i', #o )e i'a/o "a#a$#ro*a/ne o$/edi(e na do'a>5 roi%&odn)5,"o)a )e nag/o o e/a da o ada e/e"#ron$"a ind5$#ri)a, a5#o'o@i/$"aind5$#ri)a, 'a?in$"a ind5$#ri)a i 'noge dr5ge , i "o)a $e ni do dana$ ni)eo ora&i/a. Dr;a&a )e o/i#i"o' slobodne kupovine i prodaje deviza po fiksno utvr4enom kursu#o#a/no 5 ro a$#i/a de&i%n5 ?#edn)5 gra=ana, i)e>e $e #e?"e nega#i&ne o$/edi(e o$e>a#i )o? d5gi ni% godina. Na o$no&5 i%/o;eni6 "on(e (i)a 'o;e'o %a"/)5 i#i da 5 $&a"o' $/5 a)5&a/5#na $#a@i/i%a(i)a ne 'o;e @i#i o$#&arena 5"o/i"o o$#o)i de*i(i#arno*inan$iran)e dr;a&e i ad'ini$#ra#i&na "on#ro/a (ena i nadni(a. B5d;e#$"ide*i(i# $e o"ri&a ri'arno' e'i$i)o' no&(a, a #o $ig5rno i



ned&o$'i$/eno i%a%i&a o&e>an)e #ra;n)e, a $a'i' #i' i ora$# (ena ro@a i5$/5ga, odno$no in*/a#orne #enden(i)e. O&o'e #re@a doda#i i %na a)*i"$nog no'ina/nog de&i%nog "5r$a "ao (en#ra/nog $idra'a"roe"ono'$"e o/i#i"e %e'/)e. 6r"unac umetnosti u procesu

stabilizacije je posti8i stabilnost cena roba i usiuga' stabilnost deviznog kursa' uz istovremeni porast proizvodnje i zaposlenostiVer5)e'o da )e$#a@i/i%a(ioni rogra' @i&?eg g5&ernera Narodne @an"e J5go$/a&i)e dr Drago$/a&a A&ra'o&i(a 5 #o'e o# 5no 5$ eo, )er on )e nag/o i &eo'a @r%o o@orio )edn5 od na)&e>i6 6i erin*/a(i)a "o)5 o%na)e $a&re'eni $&e#,5% i$#o&re'eno o;i&/)a&an)e roi%&odn)e i %a o$/eno$#i.



. >INANSIJSKI SISTEM

.1. 7$'a# i karakteristike i a si'sk$g siste#a

<inan$i)$"i $i$#e' )e deo e"ono'$"og $i$#e'a %e'/)e, "oga ine *i$"a/ni i'one#arni $i$#e'. <inan$i)$"i $i$#e' $e de*ini?e "ao "on"re#ni $"5in$#i#5(i)a *inan$i)$"og #r;i?#a, in$#r5'ena#a i 'e6ani%a'a 5$'ereni6 "a'o@i/i%a(i)i, "on(en#ra(i)i, #ran$*er5 i a/o"a(i)i *inan$i)$"i6 re$5r$a ino& ane ?#edn)e dr5?#&aF. Odno$no, *inan$i)$"i $i$#e' red$#a&/)a $"5*inan$i)$"i6 #o"o&a, *'an$i)$"i6 in$#i#5(i)a i *inan$i)$"i6 in$#r5'ena#a. Uo$no&i *inan$i)$"og $i$#e'a na/a%e $e $/ede>i e/e'en#i 1 finansijska štednja' "ao *inan$i)$"a o$no&a e"ono'$"og i *inan$i)$"og $i$#e'aL 2o$no&nitokovi transferisanja štednje=! finansijske innstitucije%a

#ran$*eri$an)e ?#edn)e i + *inan$i)$"a #r;i?#a, "o)a o'og5>a&a)a. ro'e# finansijski" instrumenatar .5

<inan$i)$"i $i$#e' igra "r5(i)a/n5 5/og5 5 e"ono'$"o' ra%&o)5 %e'/)eBro)ni' e' iri)$"i' i$#ra;i&an)i'a )e 5#&r=eno da o$#o)i o%i#i&na"ore/a(i)a i%'e=5 "ara"#eri$#i"a *inan$i)$"og $i$#e'a i e"ono'$"ogra%&o)a %e'/)e. O&5 #&rdn)5 #eori)$"i o#"re /)5)e #agano' o"a%5)5>i"a"o *inan$i)$"i ra%&o) 'o;e i'a#i o%i#i&an e*e"a# na ri&redni ra$# ira%&o). On i$#i e 5/og5 *inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a, re&a$6odno @ana"a, 5 r5;an)5 %na a)ni6 5$/5ga, "ao ?#o $5 o/a"?a&an)e #rgo&ine, 6ed;inga,

di&er%i*i"a(i)e i 5dr5;i&an)a ri%i"a, ?#o $#i'5/a#i&no de/5)e na ?#edn)5 in)en5 a/o"a(i)5 5 na)e*i"a$ni)e in&e$#i(ione ro)e"#e 5#e' $"rininga"o' )5#er$"og /i$#an)a a"(i)a i 'oni#oringa "ori$ni"a $red$#a&a.

7o%i#i&an do rino$ *inan$i)$"og $i$#e'a na ro(e$ e"ono'$"og ra$#a%a&i$i re&a$6odno od #oga "a"o )e di%a)niran *inan$i)$"i $i$#e'.Teori)a i ra"$a o#&r=5)5 %a"oni#o$# da ?#o )e ri&reda ra%&i)eni)a.ra%5=eni)i )e i e*i"a$ni)i *inan$i)$"i $i$#e'. Me=5#i', 'e=5 #eore#i ari'a o$#o)i ne$/agan)e o ri'arno' 5#i(a)5 *inan$i)$"e i/i rea/ne $*ere.7ri$#a/i(e #radi(iona/nog $6&a#an)a o/a%e od $#a&a da rea/ni $e"#or de#er'ini?e "re#an)a 5 *inan$i)$"o' $i$#e'5. U dana?n)e' #ren5#"5 $ei%d&a)a 'i?/)en)e $&e &e>eg @ro)a e"ono'i$#a da )e ra%&o) *inan$i)$"i6 i'one#arni6 $e"#ora re#6odni 5$/o& ra%&o)a rea/ne e"ono'$"e a"#i&no$#i.7ri$#5 na) ri@/i;ni)i ra"$i )e in#era"(ioni "on(e # 5 i)o) o$no&i )era%&o) *inan$i)$"e i 'one#arne $*ere "ao do 5?#a)5>eg *a"#ora ra%&o)area/ne $*ere, ?#o %na i da $e in$i$#ira na dina'i "i 'e=5$o@no5$/o&/)eno' odno$5 rea/ne i *ianan$i)$"e $*ere.

F Jo&ano&i>, M., r$#i>, B., i o$#a/i, Mone#arni i *i$"a/ni 'enad;'en#, o .(i#.F Rad'i/o&i> S#an"o, <inan$i)$"a #r;i?#a, <inan(ing (en#ar, No&i Sad, 199+.



E' iri)$"a i$#ra;i&an)a o"a%5)5 da 5 ra%&i)eni' ri&reda'a do'inira*inan$i)$"a nad rea/no' $*ero', do" )e 5 %e'/)a'a 5 ra%&o)5 i#ran%i#orni' e"ono'i)a'a o@rn5#a $i#5a(i)a. U o&i' o$/edn)i' o$no&n5 o/5g5 @an"ar$"og $i$#e'a ini @an"ar$"a ind5$#ri)a. Me=5#i', do/a%i i

do o$ni&an)a i *5n"(ioni$an)a *inan$i)$"i6 #r;i?#a, od "o)i6 $e o e"5)e da 5dog/edno) @5d5>no$#i o$#an5 a/#erna#i&ni 'e6ani%a' *inan$iran)a ri&rede 5 &id5 dire"#ni6 #ran$*era a"5'5/a(i)e i%'e=5 *inan$i)$"i$5*i(i#ni6 i de*i(i#ni6 #ran$a"#ora. Na #a) na in do?/o @i do $'an)en)a, #).re/a#i&i%a(i)e o/igo o/$"og o/o;a)a @ana"a. ada )e re o ra%&o)5*inan$i)$"i6 #r;i?#a, &a/)a $"ren5#i a;n)5 da $e $&i $eg'en#i ne>e ra%&i)a#ii$#i' in#en%i#e#o'. Nai'e, ra"$a o"a%5)e da na) re do/a%i do ra%&o)a#r;i?#a no&(a, a de&i%nog #r;i$#a, %a#i' #r;i?#a dr;a&ni6 o@&e%ni(a i na"ra)5 #r;i?#a a"(i)a i o@&e%ni(a i)i $5 e'i#en#i red5%e>a.

<inan$i)$"i $i$#e' i'a $/ede>e #ri *5n"(i)e1 &r?i 'o@i/i%a(i)5 i "on(en#ra(i)5 $/o@odni6 *inan$i)$"i6 $red$#a&aL2 o'og5>a&a e*i"a$n5 i ra(iona/n5 a/o"a(i)5 #a"o ri"5 /)eni6 $red$#a&a

5 na) ro*i#a@i/ni)e ro)e"#e i! red$#a&/)a *inan$i)$"i $er&i$ ri&rede i grad)ana.<inan$i)$"i $i$#e' od/i"5)e &e/i"a ada #i@i/no$#, )er $e &eo'a dina'i no ri/ago=a&a ro'ena'a na$#a/i' 5 rea/no) $*eri e"ono'i)e. O&a"&o ona?an)e *inan$i)$"og $i$#e'a 'og5>e )e %a#o ?#o $e 5 o"&ir5 n)egao@a&/)a)5 $#a/ne ino&a(i)e 'e#oda, 'e6ani%a'a i in$#r5'ena#a o$/o&an)a. S#a/no $e radi na "on(i iran)5 */e"$i@i/ni6 o$/o&ni6$#ra#egi)a i o era#i&ni6 #a"#i"a. O$no&na in$#i#5(iona/na re# o$#a&"ae*i"a$nog *inan$i)$"og $i$#e'a )e$#e ri$5$#&o ra%5=ene 're;e ra%/i i#i6 i*5n"(iona/no o&e%ani6 *inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a, "o)e &r?e in#er#e' ora/noi in#er er$ona/no re5$'era&an)e $/o@odni6 *ondo&a 5% ri6&a#/)i& $#e en"o' e#a#i&no$#i, $ig5rno$#i i "&a/i#e#a *inan$i)$"i6 5$/5ga.

.&. Vrste i a si'ski2 siste#a

Ba%i na 5/oga *inan$i)$"i6 o$redni"a )e da o'ogn5 red5%e>i'a,$#ano&ni?#&5 i dr;a&i 5 *inan$iran)5 n)i6o&i6 o#re@a i da $a 5&a)5 i/i5/o;e n)i6o&a /i"&idna $red$#&a 5 $&e#5 "o)i )e 5n #r;i?ne ne er*e"#no$#i.Sa a$ e"#a #ran$*or'a(i)e $red$#a&a 5 e"ono'i)5, ra%/i"5)e'o d&a g/a&na#i a *inan$i)$"i6 o$redni"a @an"e i/i indire"#no *inan$iran)e i #r;i?#e i/idire"#no *inan$iran)e.Ban"a $e er'anen#no na/a%i 5 o%i(i)i i%'ed5 "ra)n)eg %a)'o ri'(a i"ra)n)eg %a)'oda&(a, #). i%'e=5 *inan$i)$"i de*i(i#ni6 i $5*i(i#ni6 )edini(a. U

9





*inan$iran)a 5 Ja an5 i%no$i !1 , 5 Ne'a "o) 19 a 5 SAD $a'o 9 , ri e'5 &i?e od o/o&ine o&i6 $red$#a&a o#i 5 i% @an"ar$"i6 i%&ora.7o%i#i&an do rino$ *inan$i)$"og $i$#e'a na ro(e$ e"ono'$"og ra$#a%a&i$i re&a$6odno od #oga "a"o )e di%a)niran *inan$i)$"i $i$#e'. e'/)e 5#ran%i(i)i i'a)5 'og5>no$# da $e o rede/e %a #r;i?no ori)en#i$ani*inan$i)$"i $i$#e' 5 "o'e o$#o)i nag/a?ena ra%d&o)eno$# i%'e=5&/a$ni?#&a i "on#ro/e i/i %a @an"ar$"o ori)en#i$ani $i$#e', gde @an"e red$#a&/)a)5 g/a&ni "ana/ *inan$iran)a i g/a&nog ar#nera 5"or ora#i&no' 5 ra&/)an)5. 7o$#o)e @ro)ni arg5'en#i %a i ro#i& i )ednog idr5gog #i a *inan$i)$"og $i$#e'a.U tr*išno orijentisanim finansijskim sistemima'*inan$i)$"a #r;i?#a $5do@ro ra%&i)ena a 5 *inan$i)$"o) ind5$#ri)i %a$#5 /)ena )e $na;na"on"5ren(i)a, gde o$e@no 'e$#o ri ada in$#i#5(iona/ni' in&e$#i#ori'a.

a$ni&a $e na $#ri"#no) ode/i *5n"(i)a "o'er(i)a/ni6 i in&e$#i(ioni6 @ana"a. Cen#ra/na @an"a &r?e>i r5den(i)a/n5 "on#ro/5 i "on#ro/5o@a&e%ni6 re%er&i odgo&orna )e %a $#a@i/no$# "o'er(i)a/ni6 @ana"a. U$/5 a)5 o)a&/)i&an)a ne"i6 ro@/e'a 5 n)i6o&o' *5n"(ioni$an)5(en#ra/na @an"a i' 'o;e odo@ri#i i "redi#e %a /i"&idno$#. S dr5ge $#ranein&e$#i(ione @an"e $5 od nad%oro' dr;a&ne "o'i$i)e %a @er%e i 6ar#i)eod &redno$#i, "o)a &r?i $5 er&i%i)5 n)i6o&og "a i#a/a. Na o&a) na ini%@ega&a)5 $e 'a$o&ni)a @an"ro#$#&a. a o&a) #i *inan$i)$"og $i$#e'a"ara"#eri$#i na )e 'nogo /i@era/ni)a *inan$i)$"a reg5/a(i)a, nego /i 5bankarsko orijentisanim sistemima.7o #eori)i endogenog ra%&o)a*inan$i)$"i ra%&o) do rino$i o&e>an)5 e*i"a$no$#i a/o"a(i)e "a i#a/a.

a"on$"a reg5/a#i&a )e ri'arni *a"#or, i/i a" red5$/o&, %a @r;i ra%&o) @ana"a i *inan$i)$"i6 #r;i?#a. 7ri$#a/i(e #r;i?no ori)en#i$anog $i$#e'a i$#i 5da )e "rea(i)a #r;i?#a "a i#a/a neo 6odna %a od$#i(an)e ro(e$a ri&a#i%a(i)e dr;a&ni6 red5%e>a i %a 5"/an)an)e dr;a&ne "on#ro/e nadind5$#ri)o' i #rgo&ino'. Ra%&i)eno #r;i?#e "a i#a/a, #a"o=e, n5di %na a)nedo'a?a)e 5 di$(i /ino&an)5 'enad;'en#a *ir'i. S dr5ge $#rane,*/nan$i)$"a #r;i?#a $5 &r/o ogodna %a ri&/a en)e $#rani6 in&e$#i(i)a, #).

nedo$#a)5>eg "a i#a/a. O onen#i @an"ar$"o ori)en#i$anog $i$#e'a i$#i 5 @ro)ne nedo$#a#"e, "o)i o$e@no do/a%e do i%ra;a)a 5 @i&?i'$o(i)a/i$#i "i' %e'/)a'a, gde o$#o)e %na a)ni ro@/e'i $a rea/ni'&redno&an)e' a"(i)a. U"o/i"o @an"e ra$ o/a;5 "on#ro/ni' a"e#o'a"(i)a, #o odra%5'e&a da $e 5 n)i6o&o) nad/e;no$#i na/a%i i%@or i o$#a&/)an)e 'enad;er$"og #i'a na e/5 #i6 *ir'i, ?#o >e 5$/o&i#i o$"5di(5/)5d$"i6 re$5r$a 5 @an"a'a. Nai'e, nerea/no )e o e"i&a#i da >e #a"oodre=en 'enad;'en# o$#&ari#i @o/)e re%5/#a#e od &e> o$#o)e>eg. Si$#e'5ni&er%a/nog @an"ar$#&a &odi "ar#e/i%a(i)i *inan$i)$"og $e"#ora i

5$ ora&an)5, i/i a" "o en)5 ra%&o)a #r;i?#a "a i#a/a. 7ri&a#i%a(i)a 5#e' )a&ne on5de a"(i)a 'o;e od$#a>i ra%&o) #r;i?#a "a i#a/a, dire"#no "ro%

91



"a i#a/i%a(i)5 #r;i?#a i "ro% &e>5 &a/5a(i)5 a"(i)a i /i"&idno$#i, aindire"#no "ro% o&e>an)e 'og5>no$#i %a di&er%i*i"a(i)o' or#*o/i)a,5@r%an)e ra%&o)a in$#i#5(iona/ne in*ra$#r5"#5re i "ro% o&e>an)e o&erenin&e$#i#ora. Mada $e radi o a/#erna#i&ni' 'e6ani%'i'a $a redno$#i'a i

nedo$#a(i'a, o ig/edno )e da 'e6ani%a' o#&orenog *'an$i)$"og #r;i?#ai'a &e>5 'i"ro*inan$i)$"5 e*i"a$no$#, a/i i ini(ira &e>5 ne$#a@i/no$#*inan$i)$"i6 i rea/ni6 #r;i?#a.

@og #oga ne #re@a da 5di ?#o na)no&i)e #enden(i)e 5 ra%&i)eni'e"ono'i)a'a 5"a%5)5 na "on&ergen(i)5 ri@/i;a&an)e na&edeni6*inan$i)$"i6 $i$#e'a. U @an"ar$"i ori)en#i$ani' *inan$i)$"i' $i$#e'i'ado/a%i do @r;eg ra%&o)a #r;i?#a "a i#a/a, o$e@no $e"5ndarnog #r;i?#a i do o&e>an)a 5 e?>a a"(ionar$"og "a i#a/a 5 *inan$iran)5 ri&rede. S5 ro#noo&o'e, 5 #r;i?no ori)en#i$ani' *inan$i)$"i' $i$#e'i'a do/a%i do

$'an)en)a a"(i)$"og "a i#a/a 5 ri&redi, )er "o' ani)e o#"5 /)5)5$o $#&ene a"(i)e na #r;i?#5, %a'en)5)5>i i6 "redi#ni' in$#r5'en#i'a"redi#i od @ana"a, o@&e%ni(e .

. . I 3ikat$ri ra!"i'e $sti i a si'ski2 siste#a

a $ag/eda&an)e do$#ign5#og $# ena ra%&i)eno$#i *inan$i)$"i6 $i$#e'a'og5 da $e "ori$#e ra%/i i#i o"a%a#e/)i. I% ra"#i ni6 ra%/oga 'i >e'o i6ra%&r$#a#i 5 d&e "r5 ne $"5 ine. 7r&5 gr5 a(i)5 o"a%a#e/)a ra%&i)eno$#

*inan$i)$"i6 $i$#e'a ine $/ede>i indi"a#ori>& 3ostignuti nivo direktnog fmansiranja privrede.Dire"#no *inan$iran)e o$#o)i onda "ada &/a$ni" i "ori$ni" $/o@odni6 no& ani6 *ondo&adire"#no, @e% o$redo&an)a in#er'edi)arni6 *inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a,5$ o$#a&/)a)5 odno$e. S#o )e 5 e?>e dire"#nog *inan$iran)a 5 ri&redi &e>e,#o %na i da )e i *inan$i)$"i $i$#e' ra%&i)eni)i, i o@'5#o.?& azvijenost sekundarnog tr*išta kapitala.Se"5ndarno #r;i?#e )e #r;i?#ena "o'e $e &r?i dr5ga i $&a"a da/)a #rgo&ina &e> e'i#o&ani' *inan$i)$"i'in$#r5'en#i'a. U"o/i"o $e 5 ne"o) na(iona/no) e"ono'i)i *'an$i)$"e

#ran$a"(i)e na *inan$i)$"o' #r;i?#5 5g/a&no' o@a&/)a)5 na ri'arno'#r;i?#5 na n)e'5 $e &r?i e'i$i)a i r&a roda)a 6ar#i)a od &redno$#i , ada/)eg ;i&o#a ne'a na $e"5ndarno' #r;i?#5, onda )e #o $ig5ran %na" da )ere o nera%&i)eno' *inan$i)$"o' $i$#e'5.@& aznovrsnost finansijski" institucija.A"o 5 ne"o) na(iona/no)e"ono'i)i ored @ana"a o$#o)e i dr5ge in$#i#5(i)e, "ao ?#o $5 en%ioni*ondo&i, in&e$#i(ioni *ondo&i, o$ig5ra&a)5>e organi%a(i)e, @ro"er$"o-di/er$"e "5>e, e$"on#ne "5>e, i#d., onda "a;e'o da eg%i$#ira ra%&i)en*inan$i)$"i $i$#e'. Me=5#i', 5"o/i"o )e $#r5"#5ra *inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a

$&edena na )edn5 i/i d&e &r$#e, onda )e re o nera%&i)eno' *inan$i)$"o'$i$#e'5.

92



A& ,truktura novčane mase.A"o 5 ri&redi do'inira 5 e?>e de o%i#nogno&(a 5 no& ano) 'a$i, 5% ne%na#an 5deo go#o&og no&(a, onda $e radi ora%&i)eno' *inan$i)$"o' $i$#e'5. Me=5#i', a"o $e @e/e;i &e/i"o 5 e?>ego#o&og no&(a 5 5"5 ni' e"ono'$"i' #ran$a"(i)a'a, #o )e o5%dan

indi"a#or %na a)nog ri$5$#&a $i&e e"ono'i)e i ne/ega/ni6 #o"o&a no&(a,?#o "ara"#eri?e nera%&i)ene *inan$i)$"e $i$#e'e.B& +dnos novčane mase prema nominalnom društvenom proizvodu'odnosno obimu ekonomski" transakcija.U"o/i"o 5 ri&redi o$#o)i &e/i"a#ra;n)a %a de o%i#ni' i i/i go#o&i' no&(e', #o %na i da 5 n)o) o$#o)e&e/i"e "o/i ine nea"#i&nog no&(a, da )e @r%iina no& anog o #i(a)a 'a/a ida )e *inan$i)$"o #r;i?#e nera%&i)eno, ?#o od$/i"a&a nera%&i)en *inan$i)$"i$i$#e'.U o"&ir5 %e'a/)a OECD-a "ao o"a%a#e/) ra%&i)eno$#i *inan$i)$"i6

$i$#e'a "ori$#i $e #%&.oldsmitov sintetički pokazatelj*inan$i)$"era%&i)eno$#i, "o)i o"a%5)e odno$ i%'e=5 &redno$#i *inan$i)$"i6in$#r5'ena#a dr;a&ne 6ar#i)e, ri&a#ne o@&e%ni(e, a"(i)e i 6ar#i)ein#er'edi)arni6 *inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a i na(iona/nog @oga#$#&a.Te" na"on #e'e/)ne ana/i%e $&i6 o@ro)ani6 indi"a#ora i "o' ara(i)en)i6o&i6 &redno$#i $a re$ e"#i&ni' &e/i ina'a 5 dr5gi', re&a$6odnora%&i)eni' %e'/)a'a 'og5 $e da&a#i $5do&i o do$#ign5#o' $#e en5ra%&o)a *'an$i)$"og $i$#e'a @i/o "o)e %e'/)e.

.,. >i a si'ski siste#i !e#a+'a tra !i%i'iTran%i(i)a o$#$o(i)a/i$#i "i6 %e'a/)a ni)e $/o@odno i%a@rana $o/5(i)an)i6o&og da/)eg ra%&o)a, &e> n5;na o$/edi(a 5r5?a&an)a $i$#e'a, "o)i&i?e ni)e @io 5 $#an)5 da o@e%@edi $&o) ra%&o). Tran%i(i)a odra%5'e& re/a% i% 'oni$#i "og 5 /5ra/i$#i "o dr5?#&o, i% %a#&orenog 5 o#&orenodr5?#&o, i% o/i#i "og 5 e"ono'$"o dr5?#&o, i% ar#i)$"e 5 ra&n5 dr;a&5,$a $&e$nog 5 $ on#ani oreda" , $a /an$"e ri&rede, "o)a $e o"a%a/a"ao &r/o nee*i"a$na, na #r;i?n5 ri&red5. I% o&i6 ra%/oga o&a) ro(e$

ne'ino&no do&odi do radi"a/ni6 ro'ena (e/o"5 nog ri&rednog, a #i'ei *inan$i)$"og $i$#e'a %e'/)e. Di%a)n *inan$i)$"og $i$#e'a %e'a/)a 5#ran%i(i)i odra%5'e&a i%@or i%'e=5 d&a do'inan#na $i$#e'a #r;i?no-ori)en#i$anog *inan$i)$"og $i$#e'a $a do'inan#no' 5/ogo' *inan$i)$"og#r;i?#a eg%i$#ira 5 SAD i Ve/i"o) Bri#ani)i i *inan$i)$"og $i$#e'a 5 "o'e"/)5 n5 5/og5 i'a)5 @an"e #i i an )e %a Ne'a "5 i Ja an .Sa o# o in)an)e' #ran%i#orni6 ro(e$a 5 *o"5$5 a;n)e a"ade'$"i6 i o/i#i "i6 "r5go&a na?/o $e i#an)e ra%&o)a *inan$i)$"i6 $i$#e'a %e'a/)a 5#ran%i(i)i. Di$"5$i)e $5 &o=ene 5 "on#e"$#5 ra%&o)a %e'a/)a 5 #ran%i(i)i,"o)e ra"#i no ni$5 i'a/e *inan$i)$"e $i$#e'e, )er $5 *inan$i)$"e#ran$a"(i)e ra"#i no @i/e deo /an$"og $i$#e'a. S#oga, "ada $5 o&e

9!



%e'/)e "ren5/e 5 ro(e$ e"ono'$"e i o/i#i "e #ran%i(i)e "ra)e' 0-i6 i o e#"o' 90-i6 godina GG &e"a, )edan od "/)5 ni6 ro@/e'a, "o)i $ei$ re io i$ red n)i6, @io )e di%a)niran)e n)i6o&i6 *inan$i)$"i6 $i$#e'a.U #ran%i#orni' e"ono'i)a'a )a&i/a $e ide)a da $e #ro?"o&ie"$ eri'en#i$an)a i gre?"e grad5a/i$#i "og ra%&o)a na(iona/ni6*inan$i)$"i6 $i$#e'a 'og5 i%@e>i a"o @i o&e %e'/)e in$#a/ira/e o$e@ne, #).$ e(i*i ne #i o&e *inan$i)$"i6 $i$#e'a, "o)i @i odgo&ara/i $&r$i n)i6o&og5&o=en)a, #). "o)i @i o@e%@edi/i e"ono'$"i ra%&o). U #o' "on#e"$#5 #o"l i9laessens i$#i 5 da re*or'e *inan$i)$"i6 $i$#e'a 5 @i&?i' $o(i)a/i$#i "i'%e'/)a'a #re@a da o#"/one nedo$#a#"e "o)i $5 na$#a)a/i #o"o' i$#ori)$"ogra%&o)a n)i6o&i6 *inan$i)$"i6 $i$#e'a.Radi $ag/eda&an)a ar6i#e"#5re *inan$i)$"i6 $i$#e'a neo 6odno )e o$&rn5#i$e na n)ego&a d&a "on$#i#5#i&na e/e'en#a, )er oni red$#a&/)a)5 $#5@o&e*inan$i)$"og i e"ono'$"og ra%&o)a. To $5 @an"e i n)i6o&i "redi#i, $ )edne$#rane, i #r;i?#e "a i#a/a, re&a$6odno #r;i?#e a"(i)a, $ dr5ge $#rane.7re/a%a" $a 'ono@an"ar$"og na '5/#i@an"ar$"i $i$#e' o"ren5# )e 5%e'/)a'a Cen#ra/ne E&ro e a" i re o e#"a ro(e$a #ran$*or'a(i)e

Ma=ar$"a i 7o/)$"a . Cin)eni(a )e da $5 $&e %e'/)e 5 #ran%i(i)i 5 ini/e%na a)ne na ore 5 re"on$#r5"(i)i i ra%&o)5 $&o)i6 @an"ar$"i6 $i$#e'a, a/io$#&areni re%5/#a#i $5 &r/o ne5)edna eni. N r. 5 E$#oni)i, Ma=ar$"o),8a#&i)i, 8i#&ani)i i R5'5ni)i ra(io i%'e=5 @an"ar$"e a"#i&e i 4D7 )e @e/e;io ad, do" )e 5 o$#a/i' %e'/)a'a o$#&aren n)ego& ra$# &redno$#o&og ra(ia 5 B5gar$"o) #o"o' 199 .godine %a@e/e;en )e na ni&o5 od1 0 . A"o 5 ini'o o$&r# na 5 e?>e odo@reni6 @an"ar$"i6 "redi#a ri&a#no' $e"#or5, re%5/#a#i $5, #a"o=e, do$#a 6e#erogeni. U B5gar$"o),Kr&a#$"o), Ce?"o), 7o/)$"o) i S/o&eni)i @an"ar$"i "redi#i odo@reni ri&a#no' $e"#or5 "re#a/i $5 $e 5 $"/ad5 $a "re#an)e' dr5?#&enog roi%&oda. U E$#oni)i i S/o&a "o) ni&o o&i6 "redi#a )e ri/i no o$#o)an#o"o' ana/i%irani6 godina, do" $e 5 o$#a/i' %e'/)a'a @e/e;i ad 5 e?>ao&i6 "redi#a 5 4D7. Sa'o 5 Madar$"o) -2 i R5'5ni)i - 0%a@e/e;en ad 5 e?>a @an"ar$"i6 "redi#a odo@reni6 ri&a#no' $e"#or5 55"5 no) a"#i&i @ana"a. E"$#re'na $i#5a(i)a o$#&arena )e 5 7o/)$"o), )er )edo?/o do n)ego&og 5 e#&oro$#r5 en)a, do" )e &redno$# o&og ra(iad5 /irana 5 B5gar$"o).

dra&/)e @an"ar$"og $e"#ora de#er'ini$ano )e "&a/i#e#o' odo@reni6"redi#a, #). @oni#e#o' "ori$ni"a "redi#a i $#an)e' 5 $a'o' *inan$i)$"o'$i$#e'5. Ve>ina %e'a/)a 5 #ran%i(i)i i'a/a )e nag/a?en ro@/e' /o?i6%a)'o&a, "o)i )e naro i#o @io i%ra;en i rod5@/)en 5 r&i6 ne"o/i"o godina#ran%i#ornog ro(e$a, da @i "a$ni)e o&a) ro@/e' o eo $a$&i' /agano da$e 5@/a;a&a. I%5%e#a" $5 S/o&eni)a, Kr&a#$"a, E$#oni)a i R5'5ni)a.

9+



redi#ni re)#ing @ana"a 5 %e'/)a'a 5 #ran%i(i)i )e &r/o ni%a" i? e"5/a#i&nog )e "ara"#era.U Ma=ar$"o), Ce?"o), E$#oni)i, 7o/)$"o) i S/o&eni)i red5%e#e $5od/5 5)5>e 'ere i a"(i)e 5 (i/)5 red5"(i)e ro@/e'a /o?i6 %a)'o&a, ri

e'5 #re@a i$#a>i da $5 o$#&areni i %a&idni re%5/#a#i. Me=5#i', /o?i%a)'o&i i da/)e ine %na a)an deo 5"5 nog or#*o/i)a @ana"a, 5ra%&i)eni' %e'/)a'a $'a#ra $e 5o@i a)eni' a"o $e 5 e?>e /o?i6 %a)'o&a"re>e od 1-! 5"5 nog "redi#nog or#*o/i)a, 'e=5#i' a"o )e o&a $#o a&e>a od $'a#ra $e da $e 5 #o) @an(i 'og5 o)a&i#i odre=eni ro@/e'i .

a re?en)e ro@/e'a /o?i6 %a)'o&a 5 ra"$i $e "ori$#i i#a& $e# 'era ia"(i)a, "ao ?#o $5 o# i$ o#ra;i&an)a, o$a'o$#a/)i&an)e o)edini6 *i/i)a/a,#ran$*er /o?i6 %a)'o&a na in$#i#5(i)e "o)e *inan$ira &/ada, re"a i#a/i%a(i)a @an"e, re$#r5"#5riran)e re=5%e>a, "on&er%i)a d5ga 5 a"(i)e, $o(i)a/i%a(i)a

d5go&a i/i ne"a "o'@ina(i)a o&i6 'era.#o $e #i e reg5/a(i)e @an"ar$"og $e"#ora ona )e ri/i no 6o'ogena 5

$&i' #ran%i#orni' e"ono'i)a'a i 5 $"/ad5 )e $a o$no&ni' odred@a'a5#&r=eni' od $#rane Ba%e/$"og o'i#e#a.Oni "o)i *a&ori%5)5 @an"e i da)5 i' redno$# 5 ro(e$5 #ran%i(i)e $'a#ra)5da re*or'a *inan$i)$"og $i$#e'a #re@a da %a o ne $a $e"#oro'"o'er(i)a/ni6 @ana"a. 7o n)i'a @an"e 'og5 o'no da "on#ro/i?5 rad red5%e>a i da 5#i 5 na dne&ne o era(i)e red5%e>a. Ban"e 'og5 daodigra)5 %na a)n5 5/og5 5 ro(e$5 ri&#i%a(i)e "ro% a"#i&nore$#r5"#5riran)e ni&oa %ad5;eno$#i red5%e>a, "ao i "ro% r5;an)e"o' e#en#ni6 @an"ar$"i6 5$/5ga no&o*or'irani' red5%e(i'a. 4/a&niarg5'en# ro#i& 5@r%anog ra%&o)a #r;i?#a "a i#a/a 5 ro(e$5 #ran%i(i)e )e#a) ?#o in&e$#i#ori ra$ o/a;5 /i'i#irani' in*or'a(i)a'a o red5%e>i'a, a o$e@no %@og #oga ?#o do'a>in$#&a ne'a)5 'og5>no$#i da o"ri)5g5@i#"e, "o)i $5 $&o)$#&eni in&e$#iran)5 5 a"(i)e.O rede/)en)e %a @i/o "o)i 'ode/ *inan$i)$"og $i$#e'a de#er'ini?e &r$#e*inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a "o)e >e @i#i 5$#ano&/)ene, di%a)n reg5/a#ornog i$5 er&i%or$"og $i$#e'a, "ao i #o "a"&5 >e 5/og5 i'a#i &/adina o/i#i"a 5 ro(e$i'a $#a@i/i%a(i)e i "on#ro/e *inan$i)$"og $i$#e'a.O 5/o%i #r;i?#a "a i#a/a i n)ego&o' 5#i(a)5 na ra%&o) *inan$i)$"og i 5o ?#ee"ono'$"og $i$#e'a %e'/)e 'e=5 e"ono'i$#i'a o$#o)e ra%/i i#a, e$#oo re na $6&a#an)a. Jedni i$#i 5 da #r;i?#e "a i#a/a ne'a %na a)n5 5/og5$&e do#/e do" $e "or ora(i)e *inan$ira)5 ne%na#ni' de/o' 5#e' a"(i)a, #eda #r;i?#e "a i#a/a i%a%i&a nega#i&ne e*e"#e $&e do#/e do" red$#a&/)a $a'o

"o("arni(5 . Dr5gi a5#ori i$#i 5 da #r;i?#e "a i#a/a i'a 'nogo &e>e ro@/e'e $a a$i'e#ri ni' in*or'a(i)a'a 5 odno$5 na @an"e. Ra%/ogo&o'e /e;i 5 in)eni(i da @an"e 5$ o$#a&/)a)5 d5goro ne odno$e $a*ir'a'a. Me=5#i', o&o $5 e"$#re'na $6&a#an)a, ?#o %na i da #r;i?#a

9



"a i#a/a 5 rin(i 5 igra)5 %na a)n5 od$#i(a)n5 5/og5 na ri&redni ra%&o), od 5$/o&o' da )e reg5/a#orna in*ra$#r5"#5ra do@ro ra%&i)ena i da $e red5%i'a)5 'ere %a red5"(i)5 ne$#a@i/no$#i (ena a"(i)a.Ra%&o) i reg5/a(i)a #r;i?#a "a i#a/a igra)5 "/)5 n5 5/og5 ri di%a)niran)5*inan$i)$"i6 $i$#e'a 5 #ran%i#orni' e"ono'i)a'a. U do@a "o'5ni%'a i$o(i)a/i%'a, #r;i?#a "a i#a/a 5 o&i' %e'/)a'a ni$5 ni eg%i$#ira/a. Udana?n)e &re'e @r%a e"$ an%i)a #r;i?#a "a i#a/a $e &idi "ao %na a)na"o' onen#a ra%&o)a *inan$i)$"og $e"#ora o&i6 e"ono'i)a. Ra%&o) #r;i?#a"a i#a/a i o$#a/i6 $eg'ena#a *inan$i)$"og #r;i?#a )e $i'5/#an i"o' /e'en#aran. Me=5#i', "r5(i)a/no i#an)e )e 5 "o' $#e en5 i od"o)i' 5$/o&i'a ra%&o) #r;i?#a "a i#a/a 'o;e da do rine$e ro(e$5d5goro nog e"ono'$"og ra$#a i ra%&o)a %e'/)e.E' iri)$"a i$#ra;i&an)a o#&r=5)5 #e%5 o %na a)5 ra%&o)a #r;i?#a "a i#a/a 5 ro'o(i)i e"ono'$"og ra$#a i ra%&o)a %e'/)e. Jedna od $#5di)a, "o)a )era=ena %a gr5 5 od +0 %e'a/)a #o"o' 0-i6 godina, 5"a%5)e na in)eni(5da )e o@i' #rgo&ine na #r;i?#5 "a i#/a %na a)no o&e%an $a do$#ign5#i'e"ono'$"i' ra$#o' %e'/)e. ori$#e>i re%5/#a#e i% o&e $#5di)e Murindei$#i e da )e e&iden#an o%i#i&an 5#i(a) ra%&o)a #r;i?#a "a i#a/a na $#ora$#a %e'a/)a 7a(i*i "og @a$ena. ;evin i 7ervos odr;a&a)5 o&e %a"/)5 "ei id5 )o? da/)e, )er i$#i 5 da ne o$#o)e ni"a"&e indi"a(i)e o nega#i&no'e*e"#5 (ena a"(i)a, odno$no in#egra(i)e #r;i?#a "a i#a/a na e"ono'$"i ra$#i ra%&o). ajan i 7ingales 5 $&o)o) $#5di)i #&rde da do@ro ra%&i)en*inan$i)$"i $i$#e', 5"/)5 5)5>i i ra%&i)eno #r;i?#e "a i#a/a, i'a o%i#i&an5#i(a) na er*or'an$e red5%e>a.Ra%&o) #r;i?#a "a i#a/a 5 %e'/)a'a 5 #ran%i(i)i i'a do$#a ne5)edna en"ara"#er. Ne"e %e'/)e $5 "ori$#i/e ?o" #era i)5, #). nag/i re/a% &/a$ni?#&a$a dr;a&e na gra=ane 3e?"a i S/o&a "a , do" $5 dr5ge %e'/)e 7o/)$"a o$'a#ra/e "rea(i)5 in*ra$#r5"#5re #r;i?#a "a i#a/a i grad5a/i$#i "i ri$#5 ri&a#i%a(i)i "ao in#egra/ni ro(e$. U ana/i%irano' eriod5 od 1991-199 .godine #r;i?na "a i#a/i%a(i)a na #r;i?#5 "a i#a/a ni)e @e/e;i/a ora$#5 B5gar$"o), Kr&a#$"o), E$#oni)i, R5'5ni)i i S/o&eni)i 5 e?>e #r;i?ne"a i#a/i%a(i)e 5 4D7 "re#a/o $e i$ od . S/o&a "a, Ma=ar$"a i 7o/)$"ao$#&ari/e $5 5 e?>e #r;i?ne "a i#a/i%a(i)e 5 4D7 od o"o 10 , do" )ena)@o/)i re%5/#a# o$#&ari/a 3e?"a ! . A"o o$'a#ra'o &redno$#o$#&arenog ro'e#a 5 a"(i)a'a, re%5/#a#i $5 )o? $/a@i)i, o$i' 5 Ma=ar$"o),3e?"o) i S/o&a "o), gde )e do?/o do %na a)nog 5na re=en)a #rgo&inea"(i)a'a.

a"o )e ra%&o) #r;i?#a "a i#a/a "/)5 na de#er'inan#a 5 ri&/a en)5 $#rani6dire"#ni6 in&e$#i(i)a, $a$&i' )e ra%5'/)i&o da )e i n)i6o& ni&one%ado&o/)a&a)5>i. Na)&i?e $#rani6 in&e$#i(i)a )e @i/o 5 Ma=ar$"o), )er )e 5 eriod5 od 19 9. do 199 . godine o$#&aren "5'5/a#i&ni ri/i& od Z 1.2

9



o g/a&i $#ano&ni"a. S/edi Ce?"a $a Z +2, E$#oni)a $a Z + 9, S/o&eni)a $aZ ! , 7o/)$"a $a Z 12 , i#d. 7re'a #o'e, e"ono'$"a 5/oga #r;i?#a"a i#a/a 5 %e'/)a'a 5 #ran%i(i)i )e )o? 5&e" ri/i no /i'i#irana, #a"o daono %a $ada n5di 'a/e 'og5>no$#i, "a"o %a *inan$iran)e e"ono'$"og

ra%&o)a o&i6 %e'a/)a, #a"o i %a ri&/a en)e $#rani6 in&e$#i(i)a.Dr5go %na a)no i#an)e "o)e $e o$#a&/)a red %e'/)a'a 5 #ran%i(i)i )e$#eda /i )e o$ig5ran)e de o%i#a %na a)no %a o@e%@e=en)e $#a@i/no$*inan$i)$"og $i$#e'a. O&o i#an)e $e )a&/)a i% ra%/oga ?#o $e &e>ina#ran%i#orni6 e"ono'i)a $5o i/a $a ro@/e'o' ne$#a@i/no$#i $&o)i6 @an"ar$"i6 $i$#e'a. U o"5?a)5 $#a@i/i%a(i)e $&o)i6 @an"ar$"i6 $i$#e'a,&/ade o)edini6 %e'a/)a $5 ored reg5/a#orni6 i nad%orni6 'era, od/5 i/eda 5&ed5 i $i$#e' o$ig5ran)a de o%i#a. To"o' 0-i6 godina na o&a) o#e%od/5 i/e $5 $e 3i/e, o/5'@i)a, eni)a, Nigeri)a, i#d., do" $5 Ma=ar$"a i

7o/)$"a o&e ro'ene 5&e/e o e#"o' 90-i6 godina. O"o o&e ro@/e'a#i"e 5 /i#era#5ri o$#o)e &r/o "on#ro&er%na 'i?/)en)a.To"o' 90-i6 godina &e>i @ro) %e'a/)a 5 #ran%i(i)i i$"5$io )e "r5 ne ro@/e'e $a ne$#a@i/no?>5 i in$o/&en#no?>5 @an"ar$"i6 $i$#e'a. V/adeo&i6 %e'a/)a $5 red5%i'a/e ra%ne 'ere "a"o @i o&ra#i/e i o 5&a/e$#a@i/no$# do'a>eg @an"ar$"og $i$#e'a, do" ne"e od o&i6 %e'a/)a #e" #re@a da $e $5o e $a na&edeni' ro@/e'i'a. Jedno od 'og5>i6 re?en)a )e"reiran)e $i$#e'a o$ig5ran)a de o%i#a. S5?#ina i' /e'en#a(i)e o&og$i$#e'a )e %a?#i#a de o%i#ara i @ana"a. U #o' "on#e"$#5 &a;no )e %na#i da/i o$ig5ran)e de o%i#a 'o;e @i#i %ai$#a "ori$#an in$#r5'en#, "o)i >e o'o>i5 i%@ega&an)5 @an"ar$"i6 "ri%a.U o$no&i $i$#e' o$ig5ran)a de o%i#a i'a %a (i/) da %a?#i#i &/a$ni"e*inan$i)$"e ?#edn)e od ri%i"a g5@i#"a #i6 $red$#a&a a/i i @an"e od nag/ogod/i&a $red$#a&a i% n)i6o&i6 de o%i#ni6 $i$#e'a 5$/ed g5@i#"a o&eren)a )a&no$#i. U"o/i"o de o%i#ari o$5'n)a)5 5 $ig5rno$# i $#a@i/no$# $&o)i6 @ana"a i% @i/o "og ra%/oga, oni >e 'a$o&no o&/a i#i $&o)e de o%i#e, ?#o>e $e nega#i&no odra%i#i na ro(e$ *inan$i)$"og o$redo&an)a. Ban"e $5 o$e@no ran)i&e 5"o/i"o do=e do %na a)nog od/i&a $red$#a&a i%n)i6o&og de o%i#nog $i$#e'a, re&a$6odno %@og #oga ?#o 5go&ori ode o%i#5 o@e%@e=5)5 d&e o$no&ne ogodno$#i. 7r&o, oni o@e%@e=o #i'a/n5 /i"&idno$# ?#edi?a 5$/ed "ori?>en)a ro ne #ran$*or'a(i)e$red$#a&a. Dr5go, #a"&i 5go&ori $adr;e odre=ena re?en)a 5 $/5 a)5 nag/ogod/i&a $red$#a&a i% @an"e, ri e'5 ?#edi?e i'a)5 riori#e# ri o&/a en)5$red$#a&a 5 odno$5 na dr5ge o&erio(e.

Be;an)e $red$#a&a i% @ana"a )a&/)a $e "ada do=e do "ra6a )edne i/i &i?e @ana"a i "ada $e #o ro#5'a i "ao $/a@/)en)e *inan$i)$"e $i#5a(i)e o$#a/i6 @ana"a, ?#o 'o;e da 5$/o&i /i"&idno$ne o#e?"o>e i "od $o/&en#ni6 @ana"a. Da"/e, o$#o)i ri%i" da /o?e @an"e %ara%e do@re @an"e, )er

9



de onen#i 5 #a"&i' $i#5a(i)a'a ni$5 $ o$o@ni da ra%grani e $o/&en#ne odne$o/&en#ni6 @ana"a. Mada $/o'o&i ne$o/&en#ni6 @ana"a 'og5 @i#ie"ono'$"i odra% n)i6 $a'i6, $ig5rno )e da ona?an)e "o'i#ena#a 'o;e da5gro%i $o/&en#no$# i do@ro$#o)e>i6 @ana"a, #a"o da &/ade %e'a/)a 5

#ran%i(i)i i#e"a"o #re@a da ra%'i$/e o 5&o=en)5 $i$#e'a o$igr5an)ade o%i#a. Ci/) o$ig5ran)a de o%i#a )e da red5"5)e ?an$e %a o)a&5%ara%nog od/i&a $red$#a&a i% de o%i#nog $i$#e'a do@ri6 @ana"a, )e

#a"&e o)a&e )a"o de$#a@i/i%5)5 *inan$i)$"a #r;i?#a, i%a%i&a)5 *inan$i)$"ri%e i 5 "ra)n)o) in$#an(i &r/o ?#e#no 5#i 5 na ra%&o) *inan$i)$"og $i$#e'a,a/i i na (e/5 na(iona/n5 e"ono'i)5.O$ig5ran)e de o%i#a 'o;e da o&e>a o&eren)e )a&no$#i 5 @an"ar$"ein$#i#5(i)e, )er ono garan#5)e o&ra>a) (e/og i/i @ar de/a de o%i#a, "o)i $ena/a%e "od @ana"a, 5 $i#5a(i)i "ada do=e do /i"&idno$ni6 ro@/e'a 5

@an(i. Na o&a) na in $#i'5/i?5 $e ?#edi?e da $&o)a $/o@odna $red$#&a5$#5 e @an"a'a, ?#o a5#o'a#$"i 5$/o&/)a&a ora$# re$5r$a na'en)eni6in&e$#i(i)a'a i ra%&o)5. Ta"o=e, o$ig5ran)e de o%i#a red5"5)e o@5dede o%i#ara %a 'oni#oringo' @an"e, %a#o ?#o $5 $ig5rni da >e i' n)i6o&ide o%i#i @i#i &ra>eni, a" i 5 $i#5a(i)i "ada do=e do i%&e$ni6 ro@/e'a 5 @an(i. S dr5ge $#rane, @an"e $'e/i)e ri6&a#a)5 ri%i ne o$/o&e, %a#o ?#oi' $i$#e' o$ig5ran)a de o%i#a 'o;e o'o>i 5 re&a%i/a;en)5 ro@/e'a.Me=5#i', ri 5&o=en)5 o$ig5ran)a de o%i#a o$#o)i o a$no$# da n)ego&o5$#ano&/)a&an)e do&ede do &ra>an)a *inan$i)$"og $i$#e'a na o e#no

$#an)e, 5$/ed od/i&a $red$#a&a i% @an"ar$"og $i$#e'a. Ne"i #eore#i ari$'a#ra)5 da o$ig5ran)e de o%i#a o#5 /)5)e o$e#/)i&o$# de o%i#ara i @ana"a 5 iden#i*i"a(i)i ri%i"a. 7ored o&e, %a'er"a "o)a $e 5 5>5)e nara 5n o&e ro'ene )e o&e>an)e 6a%ardnog 'ora/a de o%i#ara i @ana"a,?#o re%5/#ira 5 $/a@/)en)5 *inan$i)$"og $i$#e'a. Ne"e %e'/)e Ma=ar$"a "ren5/e $5 5 re*or'5 reg5/a#ornog $i$#e'a, $ao$no&ni' (i/)e' da $e $#i'5/i?5 @an"e da @5d5 o re%ni)e re'a ri%i"5 ida 5na rede $&o)5 *inan$i)$"5 di$(i /in5, 5% na o'en5 da $e re%5/#a#i ne'og5 o e"i&a#i 5 "ra#"o' ro"5. U$ e6 red5%e#i6 'era ri'arno )e

de#er'ini$an "&a/i#e#o' in$#i#5(i)a "o)e #re@a da $ ro&ed5 o&e a"#i&no$#i.I'a)5>i 5 &id5 o&e "ara"#eri$#i"e @an"ar$"i6 $i$#e'a %e'a/)a 5 #ran%i(i)i'o;e'o %a"/)5 i#i da )e 5&o=en)e $i$#e'a o$ig5ran)a de o%i#a i%/o;eno @ro)ni' ro@/e'i'a, #a"o da o&o ne>e @i#i ni'a/o /a" i @r% ro(e$.O@e%@e=en)e neo 6odni6 $red$#a&a od $#rane &/ada %a o$ig5ran)e de o%i @i(e "/)5 ni ro@/e' 5 naredni6 ne"o/i"o godina, %a#o ?#o &/ade o&i6%e'a/)a ra$ o/a;5 $a &eo'a o$"5dni' re$5r$i'a. 7ri'arni ro@/e' &/ada )e red5"(i)a @5d;e#$"i6 de*i(i#a, "o)i 'ora)5 @i#i re?eni, a"o $e ;e/i5$ o$#a&/)an)e 'a"roe"ono'$"e $#a@i/i%a(i)e. Bro)ni e"ono'i$#i i$#i 5,da %@og re&e/i"i6 ro@/e'a o"o 5&o=en)a o$ig5ran)a de o%i#a, #re@a"ori$#i#i a/#erna#i&ni ri$#5 , #). o@e%@edi#i ade"&a#no$# "a i#a/a @an

9



5#e' e'i$i)e a"(i)a na #r;i?#5 "a i#a/a. Me=5#i', rea/i%a(i)a o&ea/#erna#i&e %a6#e&a eg%i$#en(i)5 e*i"a$nog *inan$i)$"og #r;i?#a.Ar6i#e"#5ra *inan$i)$"og $i$#e'a %na a)no )e de#er'ini$ana 'e$#o',5/ogo' i o/o;a)e' (en#ra/ne @an"e 5 n)e'5, re&a$6odno i% ra%/oga ?#o )e ona odgo&orna %a re*or'5 i $ig5rno$# /a#nog ro'ena 5 %e'/)i, a/i i i%ra%/oga ?#o ona red$#a&/)a o$/edn)e 5#o i$#e %a @an"e, #). "redi#ora "ra)n)o) in$#an(i. Na)%na a)ni)i ro@/e' "o)i $e )a&/)a red (en#ra/ni' @an"a'a %e'a/)a 5 #ran%i(i)i )e "a"o red5"o&a#i in*/a#orne ri#i$"e. Da @iodgo&ori/a $&i' o&ereni' %ada(i'a i da @i 5$ e?no re?a&a/a $&e ro@/e'e "o)i $e )a&/)a)5 #o"o' &re'ena, (en#ra/na @an"a 'ora da @5dene%a&i$na in$#i#5(i)a.U &e>ini #ran%i#orni6 e"ono'i)a re*or'e /a#ni6 $i$#e'a $5 i%&r?eneneda&no, #a"o da )e nadg/edan)e i o 5&an)e $#a@i/no$#i o&i6 $i$#e'ana)&a;ni)i %ada#a" 'one#arni6 &/a$#i #i6 %e'a/)a. In*/a#orni ri#i$(i na ri&red5 de/5)5 de$#a@i/i%5)5>e na /a#ni $i$#e', #a"o da )e n)i6o&ared5"(i)a na)"r5 ni)i ro@/e' 5 #o' do'en5. U 5$/o&i'a o$#o)an)ain*/a(i)e &i$o"og in#en%i#e#a $a i%ra;eni' "o/e@an)i'a, )a&no$# $ig5rnone>e @i#i $ re'na i &o/)na da dr;i do'a>5 &a/5#5, %@og nag/a?enog $#ra6aod nega#i&nog 5#i(a)a in*/a(i)e na n)en5 rea/n5 &redno$#, ?#o >e 5 "ra)n)o)in$#an(i re%5/#ira#i 5 ad5 o@i'a e"ono'$"i6 #ran$a"(i)a. S dr5ge $#rane,5 5$/o&i'a in*/a(i)e o$#o)i )a$no i%ra;en ri#i$a" )a&nog $e"#ora na &/ad5da i%&r?i 'one#i%a(i)5 &e/i"i6 @5de;e#$"i6 de*i(i#a. Jedan od na ina da(en#ra/na @an"a do rine$e $'an)en)5 in*/a#orni6 ri#i$a"a )e$#e o$#o)an)eodre=enog $#e ena n)ene ne%a&i$no$#i od &/ade. Vr?e>i $#a@i/i%a(i)5 rea/ne&redno$#i do'a>e &a/5#e, (en#ra/na @an"a 'o;e da o&e>a $&o)"redi@i/i#e# 5 )a&no$#i. an$e da $e )a&no$# $5o i $a 'og5(no?>5 &i$o"ein*/a(i)e i%a%&ane in*/a(ioni' i%nena=en)i'a, "o)a $5 re%5/#a# &/adine o/i#i"e "o)a ;e/i da o$#&ari odre=ene o/i#i "e "ori$#i od ora$#adr5?#&enog roi%&oda i %a o$/eno$#i, %na#no $5 $5;ene $a 5&o=en)e'ne%a&i$no$#i (en#ra/ne @an"e.

#o )e (en#ra/na @an"a 'an)e od/o;na 5#i(a)5 &/ade, #). dr;a&e, 5#o/i"o >e$e 5$ e?ni)e $5 ro#$#a&/)a#i in*/a(i)i, #). dr;a>e )e na ni$"o' i $#a@i/no'ni&o5. U$ o$#a&/)an)e ne%a&i$ne (en#ra/ne @an"e )e na)&e>i i%a%o& %%e'/)e 5 #ran%i(i)i. U ro?/o$#i (en#ra/ne @an"e o&i6 %e'a/)a $5 @i/e 5"ii%&r?io(i %ada#i6 in$#r5"(i)a od $#rane (en#ra/no- /an$"i6 @iroa i/i'ini$#ar$#a&a *inan$i)a. U $#&ari, one ni$5 @i/e ni?#a &i?e od (en#ra/nogo*i$a "n)igo&od$#&a. 7re"idan)e i$#ori)$"i o&e%ane $ rege i%'e=5(en#ra/ne @an"e i (en#ra/ne &/a$#i ne>e @i#i ni'a/o /a" o$ao. Jo? od rani690-i6 godina %e'/)e 5 #ran%i(i)i $5 o# o e/e $a 'odi*i"a(i)o' 5/oge i5$ o$#a&/)an)e' ne%a&i$no$#i (en#ra/ne @an"e. O&e ro'ene na) re $5i%&r?ene 5 7o/)$"o) i Ma=ar$"o), %a#i' 5 Ba/#i "i' %e'/)a'a, a 5

99



3e?"o), S/o&a "o), R5'5ni)i, B5gar$"o), do" o&a) o$ao #e" red$#o)i @i&?i' re 5@/i"a'a So&)e#$"og Sa&e%a.Rad 3e 0aan-a i (ooi-a do&odi 5 i#an)e #e%5 o do rino$5 ne%a&i$no$#i(en#ra/ne @an"e red5"(i)i in*/a(i)e. Nai'e, oni "ori$#e no&e "on$#r5"(i)e @a%a oda#a"a 5 &e%i $#o a $'ena g5&ernera %a gr5 5 od 2 %e'/)e 5ra%&o)5, "o)e $5 %a$no&ane na in*or'a(i)a'a i% MM<-a i na(iona/ni6(en#ra/ni6 @ana"a. S'a#ra)5 da )e nega#i&na "ore/a(i)a i%'e=5 o&i6&ari)a@/i e&iden#na $a'o 5 oni' %e'/)a'a gde o$#o)i in*/a(i)a $a&i$o"i' in#en%i#e#o' - 6i erin*/a(i)a. a"/)5 5)5 da @i 5$ o$#a&/)an)ene%a&i$ne (en#ra/ne @an"e 5 %e'/)a'a 5 #ran%i(i)i, gde o$#o)i &i$o"a$#o a in*/a(i)e, 'og/o %na a)no da 5#i e na $#a@i/i%a(i)5, #). red5"(i)5in*/a(i)e na odre=eni ni&o. Na"on do$#i%an)a #og ni&oa ne%a&i$no$#(en#ra/ne @an"e ne'a %na a)nog 5#i(a)a na da/)e $ni;a&an)e $#o e

in*/a(i)e. 7re'a #o'e, 5$ o$#a&/)an)e i o 5&an)e ne%a&i$no$#i (en#ra/ne @an"e 5 %e'/)a'a 5 #ran%i(i)i )e #e;a" o$ao, "o)i $e 'o;e 5$ e?norea/i%o&a#i $a'o a"o o$#o)i ade"&a#na %a"on$"a i o/i#i "ain*ra$#r5"#5ra. Na o$no&5 $&ega 'o;e'o %a"/)5 i#i da )e 5 #ran%i#orni' e"ono'i)a'are*or'a *inan$i)$"og $i$#e'a &r?ena 5 #ri ra&(a 1 &r?ena )e re*or'a o$#o)e>i6 *inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a @ana"a L 2 do?/o )e do o$ni&an)a no&i*inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a in&e$#i(ioni *ondo&i, en%ioni *ondo&i,o$ig5ra&a)5>a dr5?#&a i ! do/a%i do o$ni&an)a #r;i?#a "a i#a/a.

100



;. MONETARNO-KREDITNA 7O4ITIKA

;.1. 7$'a# sa3r=i a i +$ga #$ etar $-kre3it e p$+itike

Na(iona/na e"ono'i)a $&a"e %e'/)e, 5#e' de*ini$an)a e"ono'$"e o/i#i"e, red5%i'a ni% 'era da @i o@e%@edi/a @r;i i $"/adni)i ri&redni i$o(i)a/ni ra%&o) dr5?#&a. U"5 no$# #i6 'era $&r$#a&a $e od %a)edni "i o)a' e"ono'$"a o/i#i"a . U o"&ir5 o ?#e e"ono'$"e o/i#i"e%na a)no 'e$#o i'a)5 n)eni $eg'en#i 'one#arna, "redi#na i de&i%na o/i#i"a, #e )e neo 6odno o&e $eg'en#e e"ono'$"e o/i#i"e o)'o&nora%grani i#i, 5% na o'en5 da $e oni 5%a)a'no do 5n)5)5 i 5$/o&/)a&a)5. Monetarna politika mogla bi se definisati kao onaj deo opšte ekonomske politike koji se sastoji u merama koje deiuju na tok privrednog *ivota putem stvaranja' poništavanja' raspodele i preraspodeie novčanekupovne snage5. O$no&ni (i/) 'one#arne o/i#i"e )e da o@e%@edi o#re@n5"o/i in5 no&(a %a o@na&/)an)e re$5r$a 5 roi%&odn)i i "on#in5i#e#re rod5"(i)e. S ro&odi )e (en#ra/na @an"a. 7re'a #o'e, 'one#arna o/i#i"a )e deo e"ono'$"e o/i#i"e, "o)a i'a o$no&ni %ada#a" da reg5/i?e"o/i in5 no&(a 5 o #i(a)5, da odr;a&a ra&no#e;5 i%'e=5 ro@ni6 i no& ni6*ondo&a, da o'og5>i ne$'e#ano od&i)an)e ro@nog ro'ena i $#a@i/no"re#an)e (e/o"5 nog ro(e$a dr5?#&ene re rod5"(i)e. (reditna politika predstavlja deo ekonomske politike kojom se utvr4ujenačin kreiranja novčani" sredstava gde preovla4uje kreditni odnos inačin usmeravanja novčani" sredstava u proces reprodukcije.redi#na o/i#i"a, o$i' g/o@a/ne (i/)ne *5n"(i)e, 5$'era&a no& ana $red$#&a re'aoni' $e"#ori'a i %a one na'ene "o)e $5 5#&r=ene "ao riori#e#i 5e"ono'$"o) o/i#i(i %e'/)e. Dr5gi' re i'a, "redi#na o/i#i"a )e $red$#&o%a o$#&ari&an)e (i/)e&a 'one#arne o/i#i"e, )er $e odo@ra&an)e' "redi#a$#&ra no&a( i rera$ ode/)5)e o$#o)e>a "5 o&na $naga. Ona 'o;e5$ e?no da do rine$e 'o@i/i%a(i)i nedo&o/)no "ori?>eni6 *a"#ora roi%&odn)e, da 5#i e na o@i' i regiona/no 5$'era&an)e 5&o%a i i%&o%a,da 5#i e na o@i' o#ro?n)e, i#d. @og 5$/o&/)eno$#i i o&e%ano$#i'one#arne i "redi#ne o/i#i"e 5 ra"$i $e na) e?>e "ori$#i %a)edni "i i%ra%,#). 'one#arno-"redi#na o/i#i"a.Mone#arna o/i#i"a red$#a&/)a e*i"a$an in$#r5'en#, a/i ni)e $&e'o>na dare?i $&e ro@/e'e 5 *inan$i)$"o) i e"ono'$"o) $*eri )edne na(iona/nee"ono'i)e. a#o )e neo 6odno 5$"/adi#i 'one#arno-"redi#n5 o/i#i"5 $ao$#a/i' $eg'en#i'a e"ono'$"e o/i#i"e *i$"a/no' o/i#i"o', o/i#i"o'do6o#"a i (ena, o/i#i"o' $ o/)no#rgo&in$"e ra%'ene, de&i%no' o/i#i"o', o/i#i"o' %ad5;i&an)a 5 ino$#ran$#&5, i#d. a"&a >e @i#i 5/oga

F V5 "o&i> Mi/o?, Ban"ar$#&o, Na5 na "n)iga, Beograd, 19 .

101



'one#arno-"redi#ne o/i#i"e 5 )edno) na(iona/no) ri&redi 5 &e/i"o) 'eri%a&i$i od dr5?#&eno-e"ono'$"og 5re=en)a, od $#e ena ra%&o)a roi%&odni6 $naga, od $#e ena de/o&an)a #r;i?#a i #r;i?ni6 %a"oni#o$#i, i#d.7o ne"i'a 'one#arna o/i#i"a )e g/a&na o/5ga ra%&o)a i $#a@i/no$#i

na(iona/ne e"ono'i)e, do" o dr5gi'a ona ne'a ni"a"&5 5/og5 5 #o' ro(e$5. Na)i$ ra&ni)i )e $#a& "o)i $e na/a%i i%'e=5 o&a d&a e"$#re'a, #).da 'one#arna o/i#i"a igra &r/o %na a)n5 5/og5 5 ro(e$5 re rod5"(i)e, a/ida do'inan#no 'e$#o ri ada rea/ni' *a"#ori'a. 3evizna politika' #a"o=e, )e $eg'en# e"ono'$"e o/i#i"e "o)a $e ri'eno' odre=eni6 in$#r5'ena#a i 'era $#ara o /a#no' @i/an$5,$ o/)no#rgo&in$"o) /i"&idno$#i %e'/)e, ra%&o)5 e"ono'$"i6 odno$a $aino$#ran$#&o', $#i(an)5 i ra$ o/agan)5 de&i%ni' $red$#&i'a, "ao i o o/i#i(i de&i%nog "5r$a.

S#an)e i "re#an)a 5 ri&redi i'a)5 &e/i"i 5#i(a) na "on(i iran)e 'one#arne o/i#i"e. S dr5ge $#rane, o$/o&na o/i#i"a @ana"a 5 &e/i"o) 'eri )e5$/o&/)ena (i/)e&i'a i %ada(i'a 'one#arne o/i#i"e (en#ra/ne @an"e.Ra&no#e;na i ra(iona/na 'one#arno-"redi#na o/i#i"a 'og5 $e o$#&ari#i$a'o 5% o#re@n5 *inan$i)$"5 di$(i /in5 i $#a/n5 "on#ro/5 $&i6 no& ani6#ran$a"(i)a *inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a. To %na i &e>5 %a$#5 /)eno$# #r;i?ni6'e6ani%a'a 5 $*eri @an"ar$#&a, "ao i $#&aran)e i *5n"(ioni$an)e*inan$i)$"og #r;i?#a. Me=5#i', 5 ra"$i $e )a&/)a)5 @ro)ne $/a@o$#iregiona/no %a#&aran)e no& ani6 #o"o&a, %ane'ari&an)e e"ono'$"i6 i @an"ar$"i6 "ri#eri)5'a ri/i"o' odo@ra&an)a "redi#a, *inan$i)$"anedi$(i /ina @ana"a i $&i6 ri&redni6 $5@)e"a#a, ne /a>an)e do$ e/i6"redi#a i "a'a#a, i#d. 7re'a #o'e, i%'e=5 e"ono'$"e o/i#i"e,'one#a'o-"redi#ne o/i#i"e i o$/o&ne o/i#i"e @ana"a o$#o)i #e$na o&e%ano$# i 5%ro no- o$/edi no de/o&an)e.

;.&. Ci+'e"i i !a3a%i #$ etar $-kre3it e p$+itike

Ci/)e&i i %ada(i 'one#arno-"redi#ne o/i#i"e ne ra%/i"5)5 $e od (i/)e&a

ra%&o)ne i e"ono'$"e o/i#i"e, $ o@%iro' da )e ona n)en in#egra/ni deo.S6odno #o'e, n)eni o$no&ni (i/)e&i $5 o #i'a/na $#o a ri&rednogra%&o)a, o #i'a/na %a o$/eno$#, $#a/ni ora$# na(iona/nog do6o#"a idr5?#&enog $#andarda a/i 5% odre=eni $#e en e"ono'$"e $#a@i/no$#i. ao?#o $e &idi o&i (i/)e&i $5 'e=5$o@no ro#i&5re ni, )er $ )edne $#rane $e%a6#e&a &i$o"a $#o a ri&rednog ra$#a, a $a dr5ge $#rane e"ono'$"a$#a@i/no$#. @og #oga e"ono'$"a o/i#i"a 5 odre=eno' eriod5 'ora da$e o rede/i i/i %a &i$o"5 $#o 5 ra$#a, "o)5 ne'ino&no ra#e in*/a#orne#enden(i)e i/i %a e"ono'$"5 $#a@i/no$# 5% $"ro'ni)5 $#o 5 ri&rednog

ra$#a. na i 5 $&a"o' eriod5 n5;no )e odredi#i riori#e#ne (i/)e&e.

102



Na o e#"5 $&a"e o$/o&ne godine n5;no )e 5#&rdi#i o$no&na o rede/)en)a'one#arno-"redi#ne o/i#i"e %a #e"5>5 godin5, "o)a 5 $&o' g/o@a/no'"on(e #5 #re@a da o/a%i od o#re@a $na@de&an)a ri&rede o#re@no'"o/i ino' no&(a, a 5 $"/ad5 $a (i/)e&i'a e"ono'$"e o/i#i"e. O$no&ne

ra&(e de/o&an)a 'one#arno-"redi#ne o/i#i"e 'o;e'o i%ra%i#i $/ede>i'g/o@a/ni' (i/)e&i'a i %ada(i'a- odr;a&an)e ra$#a roi%&odn)e i /a$'ana ro@eL- 5$"/ad)i&an)e ro@no-no& ani6 odno$a reg5/i$an)e' no& ane 'a$eL- odr;a&an)e (i/)e&a 5 o@/a$#i e"ono'$"i6 odno$a $a ino$#ran$#&o'.

U $"/ad5 $a g/o@a/ni' (en#ra/na @an"a 5#&rd)5)e i $&o)e $ e(i*i ne(i/)e&e, "ao ?#o $5

- ra$# no& ane 'a$e 5 $"/ad5 $a $#o o' ra$#a no'ina/nog dr5?#&enog

roi%&odaL- "&an#i#a#i&no i "&a/i#a#i&no 5$'era&an)e #o"o&a e'i$i)e na o$no&5o era(i)a na o#&oreno' #r;i?#5, 'one#i%a(i)e, $e/e"#i&ni6 'era, i#d.L

- 5&o=en)e ra(iona/ni6 "ri#eri)5'a 5 rad5 @ana"a %a$no&ani6 na rin(i i'a /i"&idno$#i, $ig5rno$#i i ren#a@i/no$#i o$/o&an)a.

U "on#ro/i ra$#a no& ane 'a$e (en#ra/na 'one#arna in$#i#5(i)a, "aoo$no&ni $5@)e"# $ ro&o=en)a 5$&o)ene 'one#arne o/i#i"e red5%i'a @ro)ne in#er&en(i)e i% re er#oara 'era 'one#arno-"redi#nog reg5/i$an)a. No& ana 'a$a, "ao o$no&ni 'one#arni agrega# "o)i' $e reg5/i?e o#re@na

"o/i ina no&(a 5 o #i(a)5 %a *inan$iran)e ro(e$a re rod5"(i)e, od/o;na )e ro'ena'a i %a&i$na od in#en%i#e#a ri&redne a"#i&no$#i. U %a&i$no$#iod $#e ena $ag/a$no$#i ro'ena ra$#a no& ane 'a$e, ri'arne e'i$i)e i"redi#ni6 /a$'ana @ana"a 5 odno$5 na "re#an)e dr5?#&enog roi%&oda,'o;e $e go&ori#i o e"$ an%i&no), ra&no#e;no) i/i re$#ri"#i&no) 'one#arno) o/i#i(i.<5n"(i)a (en#ra/ne @an"e 5 'one#arno-"redi#no) o/i#i(i $&odi $e nao$#&ari&an)e odre=eni6 "&an#i#a#i&ni6 i "&a/i#a#i&ni6 $e/e"#i&ni6 (i/)e&%ada#a"a. &an#i#a#i&ni (i/)e&i odno$e $e na reg5/i$an)e o#re@ne "o/i ineno&(a, a $e/e"#i&ni na o$#&ari&an)e odre=ene $#r5"#5re no&(a i "redi#a.&an#i#a#i&ni (i/)e&i na) e?>e $e de*ini?5 "ao %ada#a" o@e%@e=i&an o#re@ne "o/i ine no&(a i "redi#a n5;ni6 %a ne$'e#ano od&i)an)e ro(e$are rod5"(i)e. 7ro@/e' ri reg5/a(i)i o#re@ne "o/i ine no&(a og/eda $e 5#o'e ?#o $e ona ne *or'ira a5#ono'no, &e> (en#ra/na @an"a de#er'ini?eodgo&ara)5>e 'e6ani%'e "o)i'a 5#i e na reg5/i$an)e no& ane 'a$e.S#oga )e neo 6odno )a$no de*ini$a#i ro(e$ "reiran)a no&(a, n)ego&og oni?#a&an)a, "redi#n5 '5/#i /i"a(i)5, ro n5 #ran$*or'a(i)5 $red$#a&a,#o"o&e ri'arne i $e"5ndarne e'i$i)e, @r%in5 no& anog o #i(a)a, i#d.

10!



;. . St"ara 'e i p$ iBta"a 'e $"%a

Mone#arni *a"#ori $5 oni ri&redni *eno'eni, in$#r5'en#i i 'ere "o)ino& an5 "5 o&n5 $nag5 $#&ara)5, oni?#a&a)5, ra$ ode/)5)5 i

rera$ ode/)5)5F

. I% de*ini(i)e roi%i/a%i da 'one#arni *a"#ori de/5)5 5e#iri ra&(a na no& an5 "5 o&n5 $nag5. Faktori koji stvaraju novčanu kupovnu snagu . O&e *a"#ore na/a%i'o 5*5n"(i)a'a @ana"a, od "o)i6 $5 na)&a;ni)e $/ede>e "redi#iran)e,*or'iran)e 'one#arni6 re%er&i i o/i#i"a o#&orenog #r;i?#a. (reditiranje )e dana$ na)&a;ni)i na in $#&aran)a "5 o&ne $nage no&(a 5$&i' $a&re'eni' dr;a&a'a. Ban"e odo@ra&a)5>i "redi# 5 $#&ari $#a&/)a)5na ra$ o/agan)e d5;ni"5 no&5 "5 o&n5 $nag5, "o)5 on 'o;e da "ori$#i re'a $&o)i' o#re@a'a. Sa$&i' )e ra%5'/)i&o da 5 )edno' da#o'&re'en$"o' in#er&a/5, o$'a#ra)5>i "redi#iran)e 5 "re#an)5, o$#o)i $#a/na /i'a odo@reni6 "redi#a i o$e"a &ra>eni6 "redi#a. U&e" "ada i%no$no&oodo@reni6 "redi#a re'a?5)e i%no$ &ra>eni6 "redi#a 5 @an"a'ai'a'o $i#5a(i)5 $#&aran)a no&e "5 o&ne $nage na #r;i?#5. I% #i6 ra%/oga 5$a&re'eni' 5$/o&i'a ri&re=i&an)a i'a'o e$#o o)a&5 da $e "ana/ino& ani6 #o"o&a i%/i&a)5, #a"o da do/a%i do &e>i6 i/i 'an)i6 o /a&ano&(a. O&a "ao i $&a"a dr5ga e/e'en#arna ne ogoda dono$i %na a)ne?#e#e, "a"o ri&redi, #a"o i gra=ani'a.,tvaranje monetarni" rezervi.Mone#arne re%er&e "o)e $e $a$#o)e od %/a#a ide&i%a $/5;e %a 'e=5narodna /a>an)a. Do "reiran)a no&(a do/a%i "ada @an"a "5 5)e de&i%e. Na o&a) na in @an"a o&e>a&a $&o)5 a"#i&5 %a i%n"5 /)eni6 de&i%a, 5% i$#o&re'eno $#&aran)e no&i6 $red$#a&a /a>an)a, #).de o%i#nog no&(a, i'e do/a%i i do ra$#a a$i&e @ana"a. O&de )e ne@i#no"o roda)e de&i%e @an(i ri&redni $5@)e"#i i/i o)edin(i, in)eni(a )e da#ada do/a%i do $#&aran)a no&e "5 o&ne $nage no&(a. U $i#5a(i)i "ada $e 5%e'/)i @e/e;i &e/i"i ri/i& i o#"5 de&i%a 'o;e do>i do in*/a#orni6 #en%i)a, )er ade"&a#ni6 ro'ena ne'a'o na $#rani on5de.

#olitika otvorenog tr*išta.O&a o era(i)a $a$#o)i $e 5 "5 o&ini i roda)idr;a&ni6 6ar#i)a od &redno$#i od $#rane (en#ra/ne @an"e. Onog 'o'en#a"ada (en#ra/na @an"a ri$#5 i o#"5 5 6ar#i)a od &redno$#i, ona "ao ro#i&&redno$# i$ /a>5)e 5go&oren5 "o/i in5 do'a>e &a/5#e, #a"o da #ada @e/e;i'o ro(e$ $#&aran)a no&(a. Da @i o&a 'era 'og/a da $e "ori$#ineo 6odno )e da o$#o)e odre=eni red5$/o&i da o$#o)i ra%&i)eno*inan$i)$"o #r;i?#e, o$e@no #r;i?#e no&(a i da o$#o)i do&o/)an @ro)a#ra"#i&ni6 6ar#i)a od &redno$#i.I% na&edena #ri #i i na $/5 a)a $#&aran)a no&(a roi%i/a%i %na a)n

"ara"#eri$#i"a da od$#i(a) %a "reiran)e no&(a 'o;e do>i od @i/o "ogF V5 "o&i> Mi/o?, Sa&re'eni ro@/e'i 'one#arne #eori)e i o/i#i"e, o . (i#. de/o

10+



$5@)e"#a, a/i da @e% a"#i&no$#i @ana"a ne 'o;e do>i do @i/o "a"&og o@/i"a"reiran)a no& ane 'a$e. 7ro(e$ poništavanja novcaodigra&a $e o@rn5#i' 5#e'. 7oni?#a&an)e no& ane $nage &r?i $e 5&e" "ada $e no& ana )edini(a&ra>a 5 @an"5. 7o$#o)i 'i?/)en)e da &ra>an)e no&(a 5 @an"5 %na i

$a'o5@i$#&o no&(a, )er re$#a)e da @5de ono e'5 )e na'en)en# da $/5;i.O# /a#a "redi#a, roda)a de&i%a od $#rane @ana"a i roda)a 6ar#i)a od&redno$#i na no& ano' #r;i?#5 do&odi do oni?#a&an)a no&(a. Do$'an)en)a no&(a 5 o #i(a)5 do/a%i i $a #e%a5ri$an)e' no&(a, #). "ada $e o&e>a&a $"/ono$# "a /i"&idno$#i, "o)a %a&i$i, "a"o "a;e e)n% od &i$inedo6o#"a i &i$ine "a'a#ne $#o e. S#o )e &e>i do6oda" &e>a )e i #e%a5ra(i)ano&(a, do" 5 $i#5a(i)i "ada ra$#5 "a'a#ne $#o e do/a%i do $'an)en)a#e%a5ra(i)e no&(a. U $i#5a(i)i "ada dr;a&a roda)e %/a#ni"e o&odo'ne"i6 )5@i/e)a, #a"o=e do/a%i do oni?#a&an)a "5 o&ne $nage no&(a. ada

5 @5d;e#5 o$#o)i &i?a" )a&ni6 ri6oda 5 odno$5 na )a&ne ra$6ode i "adadr;a&a i'o@i/i?e #a) &i?a", #o 5 $#&ari %na i oni?#a&an)e no&(a. Do o&e o)a&e do/a%i i "ada dr;a&a ra$ i?e )a&ni %a)a' i #a"o ri"5 /)ena$red$#&a 5 o#re@i %a o# /a#5 $&o)i6 d5go&a re'a (en#ra/no) @an(i i/i i6i'o@i/i?e na o$e@ne ra 5ne.O$i' o&i6 "re#an)a o$#o)e i ra$ ode/a i rera$ ode/a no& ane "5 o&ne$nage. Na)%na a)ni)i *a"#ori ra$ ode/e "5 o&ne $nage no&(a $5 (ene ro@ai 5$/5ga, /i na ri'an)a i na(iona/ni do6oda". /)5 ni *a"#or rera$ ode/e"5 o&ne $nage no&(a )e @5d;e#. O&de ne #re@a %ane'ari#i ni &ari)a(i)e 5

"5 o&no) $na%i no&(a.;.,. 7$+a! e pretp$sta"ke e ikas e #$ etar e p$+itike

S#agna(i)a ri&redne a"#i&no$#i i red5%i'an)e nee*i"a$ni6 i neod/5 ni6'era %a re?a&an)e ro@/e'a 5 *5n"(ioni$an)5 ri&rede 5#i 5 na o)a&5$&e nag/a?eni)i6 %ao"re#a "a (en#ra/no) @an(i. Me=5#i', o&de $e ne $'e%a@ora&i#i da in#er&en(i)e (en#ra/ne @an"e i% ri'arne e'i$i)e %a

re?a&an)e i$ o/)eni6 e"ono'$"i6 ro@/e'a 5&e" %na e $a'o no&5

i/5%i)5 da )e ro@/e' o#"/on)en, a 5 $#&ari %na e $a'o n)ego&o &re'en$"o o'eran)e do no&og )o? i%ra;eni)eg in*/a#ornog #a/a$a. a"o ra&are?en)a i%o$#a)5 a ro@/e'i o$#a)5 $&e a"5#ni)i %a6#e&i %a in#er&en(i)a'ai% ri'arne e'i$i)e do&ode (en#ra/n5 @an"5 5 $i#5a(i)5 da $e ri/ago=a&a ri/i"a'a, ?#o ri&re'eno 5@/a;a&a ro@/e'e a/i $a "a$ni)i'ne$ag/edi&i' o$/edi(a'a. O&a"&o ona?an)e (en#ra/ne @an"e @i/o )e&r/o ri$5#no "od na$, @e% o@%ira ?#o )e NBJ o $/o&5 %a"ona @i/ane%a&i$na in$#i#5(i)a. Nai'e, 5 $&i' %e'/)a'a $a nedo&o/)no ri'en)i&ani' e"ono'$"i' i #r;i?ni' %a"oni#o$#i'a (en#ra/ne @an"e $5 od &e/i"i' 5#i(a)e' &/ada #i6 %e'a/)a, #). ona?a)5 $e "ao #e6ni "i $er&i$&/ade. @og #oga )e %a $&a"5 (en#ra/n5 @an"5 od $5?#in$"e &a;no$#i da

10



i%a=e i% $#an)a ri/ago=a&an)a 'one#arne o/i#i"e #e"5>i' e"ono'$"i'"re#an)i'a.I% o&i6 ra%/oga o$#a&/)a $e i#an)e "a"&5 'one#arn5 o/i#i"5 )e 5 da#i'e"ono'$"i' 5$/o&i'a 'og5>e $ ro&odi#i i "o)e in$#r5'en#e 'one#arnogreg5/i$an)a "ori$#i#i 5 #5 $&r65. Be% o@%ira na #e;in5 e"ono'$"e $i#5a(i)eneo 6odno )e i%gradi#i rogra' i o/i#i"5 i%/a$"a i% #e "ri%e, i $6odno#o'e #re@a 5#&rdi#i $&r$i$6odn5 'one#arn5 o/i#i"5, "a"o @i (en#ra/na @an"a &/ada/a, #). "on#ro/i$a/a 'one#arne #o"o&e. Da @i #o o$#&ari/a(en#ra/na @an"a 'ora da 5#&rdi 'one#rne agrega#e na ri6&a#/)i&o' ni&o5e"ono'$"i6 "re#an)a i o e"i&an)a 5 o$/o&an)5 ri&rede, a ne da $e $a'o ri/ago=a&a in*/a(i)i.7re'a #o'e, o/a%ne re# o$#a&"e e*i"a$ne 'one#arne o/i#i"e $5$/ede>e1 3a je centralna banka nezavisna institucija.U (i/)5 @o/)egra%5'e&an)a ro@/e'a#i"e ne%a&i$no$#i (en#ra/ne @an"e neo 6odno )ena ra&i#i ra%/i"5 i%'e=5 odre=eni6 "o' onen#i n)ene ne%a&i$no$#i. Na) re 'o;e'o ra%/i"o&a#i e"ono'$"5 i o/i#i "5nezavisnost . :konomska nezavisnost$e og/eda 5 $#e en5 ne%a&i$no$#i 5 "o'e(en#ra/na @an"a $a'o$#a/no odre=5)e i%no$ i (en5 "redi#a, "o)e odo@ra&adr;a&i. #olitička nezavisnostre*/e"#5)e $#e en 5 "o'e )e (en#ra/na @an"a$ o$o@na da odr;i (eno&n5 $#a@i/no$# @e% o'o>i 5 /i#an)a &/ade. Da/)ene%a&i$no$# (en#ra/ne @an"e 'o;e $e o$'a#ra#i 5 "on#e"$#5 ne%a&i$no$#i(i/)e&a i ne%a&i$no$#i in$#r5'ena#a "o)e "ori$#i. Nezavisnost ciljevaog/eda $e 5 $#e en5 5 "o'e (en#ra/na @an"a 'o;e $a'o$#a/no o$#a&/)a#i$&o)e (i/)e&e, 5% 5&a;a&an)e (i/)e&a 'one#arne o/i#i"e, do" $enezavisnost intrumenataog/eda 5 n)eno' $a'o$#a/no' i%@or5 o)edini6in$#r5'ena#a, "o)e >e "ori$#i#i 5 rea/i%a(i)i o$#a&/)eni6 (i/)e&a. Na "ra)5,'o;e'o ra%/i"o&a#i /ega/n5 i $#&arn5 ne%a&i$no$# (en#ra/ne @an"e. ;egalna nezavisnost odno$i $e na in#er re#a(i)5 %a"on$"e reg5/a#i&e&e%ane %a (en#ra/n5 @an"5 radi $ag/eda&an)a (i/)e&a, in$#r5'ena#a in)enog odno$a $a dr;a&ni' organi'a &/ado', re $&ega .,tvarnanezavisnost$e in#er re#ira 5 $'i$/5 ro$e ne $#o e $'ene g5&ernera, #). 5 ro$e no' &re'en5 5 "o'e $e 'en)a g5&erner (en#ra/ne @an"e. Na redna&edene ode/e ne%a&i$no$#i (en#ra/ne @an"e #re@a $6&a#i#i 5$/o&no, )e$e re"/a a)5 i @/i$"o $5 o&e%ane. U$ o$#a&/)an)e i o 5&an)ene%a&i$no$#i (en#ra/ne @an"e 5 %e'/)a'a 5 #ran%i(i)i )e #e;a" o$ao, "o)i$e 'o;e 5$ e?no rea/i%o&a#i $a'o a"o o$#o)i ade"&a#na %a"on$"a i o/i#i "a in*ra$#r5"#5ra.F

2 3a je centralna banka isključivi nosilac emisione funkcije.E'i$iona*5n"(i)a 'ora @i#i )edin$#&ena na 'a"ro ni&o5. To %na i da ne $'e @i#iF 5ro&i>-Todoro&i> Jadran"a, 7o"a%a#e/)i ne%a&i$no$#i (en#ra/ne @an"e, J5go$/o&en$"o @an"ar$#&o 9-10, Beograd, 2001.god.

10



ni"a"&i6 re/a%ni6 re?en)a %a e'i$ione o$#5 "e &an (en#ra/ne @an"e. Nai'e, 'ora da o$#o)e )a$ne i $#roge $an"(i)e %a $&a"5 in$#i#5(i)5 "o)a @i o"5?a/a da o@a&i e'i$ion5 o era(i)5 5 $'i$/5 da @i #a"&a in$#i#5(i)aod'a6 i%g5@i/a /i(en(5 %a rad "ao 'one#arna i @an"ar$"a in$#i#5(i)a.

! 3a ima kompetentan stručni kadar. o/i"o >e 5$ e?no i e*i"a$no(en#ra/na @an"a o@a&/)a#i $&o)e *5n"(i)e i i%&r?a&a#i o$#a&/)ene %ada#%na a)no %a&i$i od $#r5 nog "adra "o)i o@a&/)a *5n"(i)5 'enad;'en#a, #)."o)i "reira 'one#arn5 o/i#i"5, #a"o i od $#r5 nog "adra "o)i )e odgo&oran%a $ ro&o=en)e i i' /e'en#a(i)5 #e o/i#i"e. Jedino )e a5#ori#e#"o' e#en#nog $#5 nog "adra 5 'og5>no$#i da o@e%@edi re$ e"#o&an)e$#r5 ni6 red/oga "o)i do/a%e i% (en#ra/ne @an"e, "a"o od $#rane dr;a&ni6in$#i#5(i)a, #a"o i od $#rane @an"ar$"i6 i *inan$i)$"i6 organi%a(i)a.+ 3a ima detaljan uvid u funkciju platnog prometa.O$no&a ne$'e#anogo@a&/)an)a ro(e$a dr5?#&ene re rod5"(i)e )e e*i"a$an i do@roorgani%o&an /a#ni ro'e#. On #re@a da o'og5>i reno$ i #ran$*er $red$#a&a 5 'o'en#5, "a"o @i $red$#&a "o)a $e $"in5 $a ra 5nana/ogoda&(a &r/o @r%o @i/a do$#5 na na/ogo ri'(5 na "ori?>en)e. Da"/e,(i/) )e da "a#egori)a $red$#&a 5 o@ra 5n5 ne o$#o)i. U #a"&i' 5$/o&i'a(en#ra/na @an"a i'a 5&id o &i$ini i "o/i ini $red$#a&a "o)a $e $&a"og'o'en#a na/a%e 5 /a#no' ro'e#5, #e $6odno #o'e &r?i dne&neo era(i)e 5 (i/)5 o$#&ari&an)a o #i'a/ne no& ane 'a$e.A"o (en#ra/na @an"a i$ 5n)a&a o&e 5$/o&e ona )e )edino #ada 5 $i#5a(i)i da&odi e*i"a$n5 'one#arn5 o/i#i"5, "o)a (e do rino$i#i o$#&aren)5 (i/)e&ade*ini(ani' e"ono'$"o' o/i#i"o' %e'/)e.

;. . 7$'a# i $s $" a $ e+e='a %e tra+ e a ke

Cen#ra/no) @an(i ri ada do'inan#no 'e$#o 5 organi%o&an)5,5$'era&an)5 i reg5/i$an)5 $a&re'eni6 'one#arni6 i @an"ar$"i6 $i$#e'a 5$&i' %e'/)a'a. Cen#ra/na @an"a $re>e $e i od na%i&o' no& ani na i/ie'i$iona @an"a. Na$#a/a )e i% #%&. ri&i/ego&ani6 @ana"a, "o)e $5 i'a/e'og5>no$# da e'i#5)5 no& ani(e. Onog 'o'en#a "ada )e 5 $&a"o) %e'/)io$#a/a $a'o o )edna #a"&a in$#i#5(i)a go&ori $e o (en#ra/no) @an(i.O$no&no ra&i/o )e da $&a"a %e'/)a i'a )edn5 (en#ra/n5 @an"5 i da onane 5$ o$#a&/)a dire"#ne 'one#arne i "redi#ne odno$e $a ne@an"ar$"i'$e"#oro' , i%5%e& dr;a&o'.Ra&o) (en#ra/nog @an"ar$#&a %a o eo )e 5 a adno) E&ro i reind5$#ri)$"e re&o/5(i)e. 7r&a (en#ra/na @an"a o$no&ana )e 5 &ed$"o)1 . godine od na%i&o' iksbank of ,$eden. Me=5#i', %arodona e/ni"a (en#ra/nog @an"ar$#&a 5 $&e#5 $'a#ra $e eng/e$"a (en#ra/na @an"a, "o)a )e *or'irana 1 9+. godine, od na%i&o' 1ank of :ngland .

10



Ono ?#o ra%/i"5)e (en#ra/ne 5 odno$5 na o$/o&ne @an"e $5 $/ede>e @i#neo$o@ineF

1. e'i$i)a no& ani(a i "o&anog no&(a i "on#ro/a *or'iran)ade o%i#nog no&(aL

2. reg5/i$an)e o#en(i)a/a @ana"a i 5$'era&an)e n)i6o&e "redi#ne o/i#i"eL

!. $5 er&i%or$"a odno$no nad%orna 5/oga nad 5"5 ni' o$/o&an)e' @ana"a i dr5gi6 *inan$i)$"i6 organi%a(i)aL

+. 5/oga o$/edn)eg 5#o i?#a, odno$no garan#a /i"&idno$#i @an"ar$"og$i$#e'aL

. dr;a&ne i/i na(iona/i%o&ane @an"e 5 "o)i'a dr;a&ni organi i'a)5od/5 5)5>5 5/og5 5 5 ra&/)an)5L

. ne ro*i#ne in$#i#5(i)eL

. ne 5$ o$#a&/)a dire"#ne "redi#ne odno$e $a ne@an"ar$"i'$e"#ori'a, o$i' $a dr;a&o'L

. red$#a&/)a d5a/n5 in$#i#5(i)5 no& an5, )er reg5/i?e "o/i in5 no&(ai @an"ar$"5, )er 5$ o$#a&/)a ni% "redi#ni6 i de o%i#ni6 odno$a $a @an"a'a, ino$#ran$#&o' i dr;a&o'L

9. ne o$#o)e "on"5ren#$"i odno$i i%'ed)5 (en#ra/ne @an"e i o$/o&ni6 @ana"a.

Do dr5gog $&e#$"og ra#a (en#ra/ne @an"e $5 @i/e organi%o&ane "aoa"(ionar$"a dr5?#&a, ri e'5 )e di&idenda @i/a *i"$irana "od <ED-ai 12 "od Ban" o* Eng/and , a a"(ionari $5 i'a/i &r/o ograni ena ra&a 5&o=en)5 'one#arne o/i#i"e. O&a) "on(e # )e na 5?#en o$/e ra#a, "adado/a%i do na(iona/i%a(i)e (en#ra/ni6 @ana"a, #a"o da $&e $a&re'ene(en#ra/ne @an"e $5 od 5no' "on#ro/o' dr;a&e. Dana$ $e o&e in$#i#5(i)e o$'a#ra)5 "ao od$i$#e' *inan$i)$"og $i$#e'a $&a"e na(iona/nee"ono'i)e, "o)i ored "/a$i ni6 *5n"(i)a "reiran)a no&(a i *inan$iran)adr;a&e i'a @i#n5 5/og5 i na /an5 odr;a&an)a $#a@i/no$#i *inan$i)$"og, @an"ar$"og i ri&rednog $i$#e'a, "oordina(i)e no& ani6 "redi#ni6 #o"o&a, )a an)a e*i"a$no$#i, "o' e#i#i&no$#i i "&a/i#e#a *5n"(ioni$an)a @ana"a i

ri&redni6 organi%a(i)a i in#egra(i)e do'a>eg $a 'e=5narodni'*inan$i)$"i' #r;i?#e'F. Nai'e, o$ao (en#ra/ne @an"e, "ao ra%/i i# od o$/a "o'er(i)a/ne @an"e, )e da "on#ro/i?e "o'er(i)a/ne @an"e na #a"a&na in da ro'o&i?e genera/n5 o/i#i"5 dr;a&e.7re'a #o'e, o$no&ne *5n"(i)e (en#ra/ne @an"e $5

1. e'i$iona *5n"(i)aL2. reg5/i$an)e "redi#nog o#en(i)a/a @ana"a i 5$'era&an)e n)i6o&e

"redi#ne o/i#i"eL!. 5/oga @an"ara dr;a&e, #). &/adeL

F Jo&i> Sr@o/)5@, Ban"ar$#&o, Na5 na "n)iga, Beograd, 1990.F 4or i> Jo&an, <inan$i)e i *inan$i)$"o ra&o, 7ra&ni *a"5/#e#, Ni?, 199+.

10



+. nad%orna 5/ogaL. 5/oga garan#a /i"&idno$#i @an"ar$"og $i$#e'aL. 5 ra&/)an)e de&i%ni' re%er&a'a i $ o/)ni' d5go' %e'/)e i. 5 ra&/)an)e de&i%ni' "5r$o' na(iona/ne &a/5#eF.

Na red na&edene *5n"(i)e %a)edni "e $5 $&i' (en#ra/ni' @an"a'a. 7oredn)i6 $&a"a (en#ra/na @an"a i'a i#a& ni% $ e(i*i ni6 5/oga i %ada#a"a 5%a&i$no$#i od ni&oa e"ono'$"e ra%&i)eno$#i %e'/)e. Ta"o n r. (en#ra/ne @an"e 5 'an)e ra%&i)eni' %e'/)a'a re5%i'a)5 na $e@e i ra%&o)n5 5/og5, @a%iran5 na "on(e # $e/e"#i&nog "redi#iran)a.Cen#ra/ne @an"e na 'e=5narodno' /an5 5$ o$#a&/)a)5 $aradn)5 $a @ro)ni' '5/#i/a#era/ni' *inan$i)$"i' organi%a(i)a'a "ao ?#o $5Me=5narodni 'one#arni *ond MM< , S&e#$"a @an"a IBRD i Ban"a %a'e=5narodne o@ra 5ne BIS . @og %na a)a (en#ra/ne @an"e %a 5"5 an ri&redni ra%&o), $&a"a %e'/)a $#ri"#no %a"on$"i de*ini?e o%i(i)5,*5n"(i)e i odgo&orno$#i no$io(a &r6o&ne 'one#arne &/a$#i. Ci/) dr;a&nereg5/a#i&e )e da $e 5$ o$#a&i #a"a& na in organi%o&ano$#i (en#ra/ne @an"e"a"o @i ona ?#o 5$ e?ni)e i%&r?i/a o$#a&/)ene %ada#"e.O$no&ni *a"#ori "o)i de#er'ini?5 organi%a(ion5 $#r5"#5r5 (en#ra/ne @an"e$5 ra%&i)eno$# i $#r5"#5ra e"ono'$"og $i$#e'a, ad'ini$#ra#i&no5$#ro)$#&o i o/i#i "i *a"#or. I% #i6 ra%/oga ne o$#o)e d&e iden#i ne(en#ra/ne @an"e 5 organi%a(iono' $'i$/5, )er ne o$#o)e ni d&e o# 5no )edna"e dr;a&e. Me=5#i', organi%a(i)a (en#ra/ni6 @ana"a, 5g/a&no' $e$&odi na #ri o$no&na 'ode/a a )edin$#&ena (en#ra/na @an"aL @ $/o;eni$i$#e' (en#ra/ne @an"e i ( $5 rana(iona/na (en#ra/na @an"a.Dana$ )e na)%a$#5 /)eni)ikoncept jedinstvene centralne banke. od o&og"on(e #a *5n"(i)e &r6o&ne 'one#arne &/a$#i $5 "on(en#ri$ane 5 )edno' ra&no' $5@)e"#5, )er o$#o)i $a'o )edna (en#ra/na @an"a.Dr5gi organi%a(ioni 'ode/ )e "ara"#eri$#i an %a dr;a&e *edera/nog i"on*edera/nog 5re=en)a, #a"o da $e )a&/)a 5 &id5 slo*enog sistemacentralne banke.O&a"a& #i organi%a(i)e o$#o)i 5 SAD, gde *5n"(ioni?e

Si$#e' *edera/ni6 re%er&i $a d&anae$# *edera/ni6 re%er&ni6 @ana"a <ED ,5 Ne'a "o), gde o$#o)i B5nde$ @an"a $a 11 regiona/ni6 @ana"a "o)eno$e na%i&e o"ra)ina, i#d. U o&o' $i$#e'5 )edna od @ana"a i'a 5/og5g/a&nog "oordina#ora i n)en %ada#a" )e da 5 ra&/)a de/o&i'a o&e $/o;eneorgani%a(i)e, #a"o da )e o&de re$5dan 'o'ena# o$#o)an)e $#rogi66i)erar6i)$"i6 odno$a i%'e=5 (en#ra/ne @an"e i organi%a(ioni6 de/o&a.Si$#e' 'ora @i#i #a"o "on(i iran da $e od/5"e dono$e @r%o, a da n)i6o&oi%&r?a&an)e @5de e*i"a$no.,upranacionalna centralna banka"ara"#eri$#i na )e %a 'one#arn5 5ni)5

gr5 e %e'a/)a. Mone#arna 5ni)a red$#a&/)a &eo'a &i$o" $#e enF B)e/i(a Vo)in, i dr. <inan$i)e-#eori)a i ra"$a, S#Q/o$, No&i Sad, 2001.

109



e"ono'$"e in#egra(i)e. Dr;a&e /ani(e $e odri 5 $&o)i6 'one#arni6$5&ereni#e#a, ro'o&i?5 )edin$#&en5 &a/5#5, 5$"/a=5)5 "redi#no-'one#arn5 i de&i%n5 o/i#i"5, *or'ira)5 %a)edni "e de&i%ne re%er&e io$ni&a)5 %a)edni "5 (en#ra/n5 @an"5. S5 rana(iona/na (en#ra/na @an"a o

ra&i/5 $e $a$#o)i od ograna"a "o)i $e na/a%e 5 $&a"o) %e'/)i /ani(i'one#arne 5ni)e. Ti i an red$#a&ni" )e E&ro $"a (en#ra/na @an"a, "o)a )eo# o e/a $a rado' 01. )an5ara 1999.godine, i)e )e ro)e"#o&an)eo era#i&ne 'one#arne o/i#i"e %a$no&ano na ?ire' "on(e #5 no& ane'a$e M ! red&i=ena $#o a ra$#a )e +, , "o)i red$#a&/)a $#ra#e?"5#arge#n5 &ari)a@/5, "o)a odre=5)e @5d5>e $redn)ero no "re#an)e in*/a(i)e.

;. . > k%i'e %e tra+ e a ke

Cen#ra/na @an"a )e $ e(i*i na dr;a&na in$#i#5(i)a, "o)a $e )a&/)a "ao@an"a-@ana"a i "ao @an"a-dr;a&e . Ona o@a&/)a @ro)ne *5n"(i)e, a/ina)%na a)ni)e $5 $/ede>e6o4enje monetarne politike.S#o;erna 5/oga (en#ra/ne @an"e odno$i $e nareg5/i$an)e ni&oa no& ane 'a$e i "redi#a 5 'a"ro$i$#e'5, "ao ide#er'ini$an)e $#o a ra$#a o&i6 agrega#a 5 $"/ad5 $a o #i'a/no'$#o o' ra$#a dr5?#&enog roi%&oda, ade"&a#no' $#o o' ra$#a%a o$/eno$#i, re/a#i&no' $#a@i/no$#i (ena i /a#nog @i/an$a. Da"/e, $5?#inao&e *5n"(i)e og/eda $e 5 "&an#i*i"a(i)i i dina'i%iran)5 on5de no&(a.

Cen#ra/ne @an"e 5 ra%&i)eni' #r;i?ni' e"ono'i)a'a $5 ori)en#i$ane na#%&. ?iri "on(e # 'one#arne o/i#i"e i na #r;i?ne 'e6ani%'e "on"re#nogrea/i%o&an)a rogra'irani6 i/i #ra;eni6 "&an#5'an no&(a i "redi#a, #a"oda one &ode re#e;no "&an#i#a#i&n5 i /inearn5 o/i#i"5 na a)an)a'a"ro$i$#e'a no& ani' $red$#&i'a. Cen#ra/ne @an"e 'an)e ra%&i)eni6%e'a/)a ra"#i"5)5 5;i "on(e # 'one#arne o/i#i"e i 5g/a&no' "ori$#enag/a?en5 $e/e"#i&n5 o/i#i"5 5/i&an)a no&(a 5 $i$#e'. 7ajmodavac u krajnjoj instancii/i Cposlednje utočište banaka. Jedna odo$no&ni6 *5n"(i)a (en#ra/ni6 @ana"a )e redo&no na a)an)e o$/o&ni6

@ana"a $&e;i' "on#igen#i'a no&(a i "redi#a, odno$no o@e%@e=en)e/i"&idno$#i 'a"ro$i$#e'a 5 5$/o&i'a ra$#5>e ri&rede. Va;no )ena o'en5#i da $e (en#ra/na @an"a ne o)a&/)5)e "ao @e%5$/o&ni garan#/i"&idno$#i $i$#e'a i o$e@no ne "ao @rani/a( /i"&idno$#i $&a"eindi&id5a/ne @an"e, &e> )e n)en ri'arni %ada#a" $ re a&an)e 'a$o&nog @an"ro#$#&a @ana"a. Si$#e' o$/edn)eg 5#o i?#a i'a 5 &id5 $e"#or o$/o&ni6 @ana"a i %a$no&an )e na o?#ri)i' 5$/o&i'a 5 odno$5 na redo&noi/i #r;i?no "redi#iran)e. U o"&ir5 o&e *5n"(i)e (en#ra/na @an"a o"ri&a#ren5#ni de*i(i# no& ani6 $red$#a&a o$/o&ni6 @ana"a, ri e'5 $e o&a

5/oga 'o;e o$#&ari#i na dire"#an i indire"#an na in.

110



<5n"(i)5 o$/edn)eg 5#o i?#a @ana"a (en#ra/na @an"a o@a&/)a o$redno#a"o ?#o ro i$5)e 5$/o&e %a /i"&idno$# i oo?#ra&a 5$/o&e %a $/5 ane/i"&idno$#i. U&a;a&a)5>i o&e "ri#eri)5'e o$/o&ne @an"e de*ini?5$o $#&en5 $#ra#egi)5 /i"&idno$#i #ro$#e enog ni&oa. #rimarne rezerve"o)e

o$/o&ne @an"e dr;e "od (en#ra/ne @an"e go#o& no&a( i de o%i#i o&i=en)5 red$#a&/)a)5 r&5 /ini)5 od@rane n)i6o&e /i"&idno$#i.,ekundarne rezerve /i"&idno$#i re%er&ni *ondo&i i "a'a#ono$ne"ra#"oro ne 6ar#i)e od &redno$#i %na e dr5gi ni&o o 5&an)a /i"&idno$#i @ana"a. U $i#5a(i)i "ada ne"a o$/o&na @an"a ne 'o;e $&o)e /i"&idne o#re@e da o"ri)e i% ri'arni6 i $e"5ndarni6 re%er&i rin5=ena )e da"ori$#ikredite na novčanom tr*ištu'?#o red$#a&/)a #re>i ni&o od@rane/i"&idno$#i. Me=5#i', a"o $e o"a;e da ni o&a $red$#&a ni$5 do&o/)na %ao 5&an)e /i"&idno$#i, a (en#ra/na @an"a $ dr5ge $#rane ro(eni da )e re o

#ren5#no' i "ra#"oro no' de*i(i#5 no& ani6 $red$#a&a, a ne o*5nda'en#a/no' nedo$#a#"5 no&(a a"#i&ira $e e#&r#i ni&o od@rane 5 &id5kredita za likvidnost.Ono ?#o ra%/i"5)e "redi#e %a /i"&idno$# od redo&ni6"redi#a )e n)i6o&a $5 er"ra#"oro no$#, odo@ra&a)5 $e o &i?i' "a'a#ni'$#o a'a, ne 'og5 $e ni"ad 5 o#re@i#i %a o&e>an)e "redi#nog o#en(i)a/a @ana"a, o@a&e%no $e %a6#e&a o@e%@e=en)e 5 6ar#i)a'a od &redno$#i i &$e ro&era @oni#e#a @an"e "o)a "ori$#i o&5 &r$#5 "redi#a. Cen#ra/na @an"ao@a&/)a o&5 *5n"(i)5 %a6&a/)5)5>i 'ono o/5 nad e'i$i)o' no&(a.Me=5#i', 5 no&i)e &re'e 5 5 o#re@i )e i )edno #r;i?no re?en)e. To )e #%&.o$ig5ran)e de o%i#a, "o)e )e ri'arno na'en)eno %a?#i#i $i#ni6 i $redn)i6?#edi?a. O$ig5ran)e de o%i#a %na i garan#o&an5 i$ /a#5 ?#edni6 5/ogagra=ana do odre=enog i%no$a. U SAD )e #o i%no$ od 100.000Z, 5 EU20.000 [, a "od na$ )e #o i%no$ od .000 [.,upervizorska funkcija. 7roi$#i e i% $a'e rirode odno$a i%'e=5(en#ra/ne i o$/o&ni6 @ana"a. O&a *5n"(i)a $#ara )e "o/i"o i (en#ra/na @an"a. @og $#a/no ri$5#ni6 in*/a#orni6 #enden(i)a, ne$#a@i/ni6 de&i%ni6"5r$e&a, &ari)a@i/no$#i "a'a#ni6 $#o a i $&e nag/a?eni)e dereg5/a(i)e 5o@/a$#i *inan$i)$"i6 $i$#e'a o&a *5n"(i)a i'a ra$#5>i %na a). 7ri'arni%ada#a" )e a $or@o&an)e e"ono'$"i6 i *inan$i)$"i6 ?#o"o&a, a #i'e i'ini'i%iran)e ri%i"a o o$no&5 #ran$*era i a/o"a(i)e *inan$i)$"i6$red$#a&a. U ori?na /ini)a $5 er&i%or$#&a (en#ra/ne @an"e rea/i%5)e $e re"o ra>en)a, #). 'oni#oringa, "on#ro/e i "origo&an)a $#r5"#5re o$/o&nog @an"ar$#&a, )er $5 @an"e g/a&ni "ana/i #ran$'i$i)e 'one#arne i"redi#ne o/i#i"e )edne %e'/)e. 4/a&ni (i/)e&i $5 er&i%or$#&a $5 1 $#a/no o@o/)?a&an)e er*or'an$i i $#r5"#5re o$/o&nog @an"ar$#&a i 2odr;a&an)e %ado&o/)a&a)5>eg ni&oa $#a@i/no$#i i o&eren)a 5 @an"ar$"eorgani%a(i)e. S5 er&i%or$"5 *5n"(i)5 (en#ra/na @an"a rea/i%5)e "ro%dire"#ni reg/ed @i/an$a @ana"a a5di#ing , o&re'en5 ro(en5 "redi#ne$ o$o@no$#i, ana/i%5 o ?#i6 er*or'an$i @ana"a, "ro% o@a&e%5 @ana"a d

111



o@)a&/)5)5 i%&e?#a)e o o$/o&an)5, o$e@no o /i"&idno$#i i $o/&en#no$7re'a $#aro' na e/5 da )e $i$#e' &r$# 5 'eri $nage na)$/a@i)e "ari"e,(en#ra/na @an"a 5$'era&a o$e@n5 o%orno$# re'a @ana"a'a $ana)$/a@i)i' er*or'an$a'aF.

U&a;a&a)5>i $&e#$"a i$"5$#&a 'o;e $e re>i da genera/no o$#o)e d&ao$no&na "on(e #a $5 er&i%or$#&a. 7r&i )eanglosaksonskia @a%ira $e nain$#a/iran)5 odgo&ara)5>i6 $#o a "a i#a/a @ana"a, gde $e 5 r&i /an i$#i eade"&a#no$# "a i#a/a. Dr5gi )eevropski-kontinentalnii ri'en)5)e $e 5"on#inen#a/no' de/5 E&ro e. O$/an)a $e na dire"#n5 "on#ro/5reg5/a#i&no$#i i ade"&a#no$#i ara'e#ara o$/o&ne o/i#i"e @ana"a. Uno&i)e &re'e $&e ri$5#ni)a )e #enden(i)a 6ar'oni%a(i)e 'e=5narodni6'ini'a/ni6 $#andarda $#o e "a i#a/a. 7re'a #o'e, 'o;e'o %a"/)5 i#i da )e $5 er&i%or$#&o 5 *5n"(i)i $#a@i/no$#i, $ig5rno$#i i e*i"a$no$#i

@an"ar$"og o$/o&an)a i o #i'i%a(i)e "on*/i"#ni6 (i/)e&a o$/o&ne o/i#i"e @ana"a.

;.;. Operati" i #et$3i i i str #e ti %e tra+ e a ke

a $ ro&o=en)e odre=ene 'one#arne o/i#i"e (en#ra/na @an"a "ori$#iodgo&ara)5>e in$#r5'en#e 'one#arnog reg5/i$an)a. 7od in$#r5'en#i'a'one#arne o/i#i"e odra%5'e&a)5 $e $red$#&a i 'e#ode "o)e (en#ra/na @an"a ri'en)5)e da @i odr;a/a 'a$5 i $#r5"#5r5 no&(a i "redi#a na

o #i'a/no' ni&o5. a "o)e in$#r5'en#e >e $e o rede/i#i (en#ra/na @an"a%a&i$i od in$#i#5(iona/ni6 "ara"#eri$#i"a e"ono'$"og $i$#e'a, $#e enara%&i)eno$#i roi%&odni6 $naga do#i ne %e'/)e, ?irine *5n"(i)a (en#ra/ne @an"e , "ao i od 5#&r=ene 'one#arne o/i#i"e.Cen#ra/na @an"a 'o;e "ori$#i#i ?iri i/i 5;i re er#oar 'era 'one#arnogreg5/i$an)a, i)i i%@or )e 5 dire"#no) &e%i $a o$no&ni' (i/)e&i'a'one#arne o/i#i"e. Ia"o $a$#a& in$#r5'ena#a 'one#arnog reg5/i$an)a'o;e @i#i &eo'a ra%/i i# $&r6a )e 5&e" i$#a o@e%@e=en)e o#re@ne "o/i inno&(a 5 o #i(a)5, #a"o da 'one#arna o/i#i"a ne @5de nag/a?eno

e"$ an%i&na i/i $na;no re$#ri"#i&na, &e> da ra&no#e;no do rino$i ri&redno' ra$#5 i $#a@i/no$#i ri&re=i&an)a.Cen#ra/ne @an"e 5 ra%&i)eni' #r;i?ni' ri&reda'a "ori$#e ?e$# o$no&ni6in$#r5'ena#a rea/i%o&an)a 'one#arne o/i#i"e

1. $#o a o@a&e%ni6 re%er&iL2. e$"on#na di$"on#na , odno$no re*eren#na $#o aL!. o era(i)e na o#&oreno' #r;i?#5L+. redi$"on#ni "redi#i @an"a'aL

. $ e(i)a/ni de o%i#iL

F Jo&i> Sr@o/)5@, Bana"ar$#&o, o .(i#.

112



. dire"#i&ne 'ere.,topa obavezni" rezervi. U #r;i?ni' e"ono'i)a'a o&a) in$#r5'en# $e"ori$#i "ao a/#erna#i&a i/i "ore"#i& in$#r5'en#a o era(i)a na o#&oreno'#r;i?#5, "o)e red$#a&/)a)5 na)*/e"$i@i/ni)i in$#r5'en# 'one#arno-"redi#nogreg5/i$an)a. O@a&e%ne re%er&e $e "&a/i*i"5)5 "ao rigidan, o&re'en ineo 6odan in$#r5'en# 'one#arne reg5/a(i)e, a 5g/a&no' $e "ori$#e 55$/o&i'a e"$#re'ne /i"&idno$#i i/i ne/i"&idno$#i @an"ar$"og $i$#e'a.Mone#arni $i$#e'i 'an)e ra%&i)eni6 %e'a/)a i %e'a/)a $a nera%&i)eno'#r;i?no' $#r5"#5ro' "ori$#e o&a) in$#r5'en# %a)edno $a e$"on#no'$#o o', "ao @a%i ne in$#r5'en#e 'one#arno-"redi#ne o/i#i"e.Redi$"on#ne o era(i)e i o/i#i"a o#&orenog #r;i?#a $'a#ra)5 $e dina'i "i''one#arni' o era(i)a'a, do" )e $#o a o@a&e%ni6 re%er&i de*an%i&nog"ara"#era, )er $e n)eno' ro'eno' @rani rogra'irani ra$# no& ane 'a$eod 5#i(a)a eg%ogeni6 *a"#ora. Vari)a(i)a'a $#o e o@a&e%ni6 re%er&i(en#ra/na @an"a /inearno i $i'5/#ano 5#i e na o@i' &i?"o&a i/i de*i(i#a$/o@odni6 re%er&i @ana"a. ada do=e do ra$#a o&e $#o e do/a%i do$'an)en)a "redi#nog o#en(i)a/a @ana"a, ?#o 5 $#&ari %na i 'one#arn5"on#ra"(i)5 i re$#ri"(i)5. O@rn5#o )e 5 5 $i#5a(i)i "ada $e $'an)5)e $#o ao@a&e%ni6 re%er&i, )er #ada do/a%i do ra$#a "redi#nog o#en(i)a/a @ana"a i5$ o$#a&/)an)a 'e6ani%'a e"$ an%i&ne 'one#arne o/i#i"e.U no&i)e &re'e o@a&e%ne re%er&e $e o$'a#ra)5 "ao o@/i" $"ri&enogo ore%i&an)a, )er $5 ri6odni e*e"#i )edna"i dr;an)5 dr;a&ni6 o@&e%ni(a $ani$"o' i/i n5/#o' $#o o' rino$a. @og #oga $&a"o o&e>an)e o&e $#o ere%5/#ira 5 ogor?an)5 #r;i?ne o%i(i)e @ana"a 5 odno$5 na ne@an"ar$"e*inan$i)$"e in$#i#5(i)e, "o)e ne od/e;5 ri'eni o&og in$#r5'en#a. O&a"a&di$"ri'inaro$"i o/o;a) @ana"a do&eo )e do o)a&e *inan$i)$"i6 ino&a(i)a,#). do $#&aran)a de o%i#ni6 $5 $#i#5#a "o)i ne od/e;5 i%d&a)an)5 o@a&e%nre%&er&i. Ba? i% o&i6 ra%/oga (en#ra/ne @an"e i%@ega&a)5 %na a)ni o&e an)e $#o e o@a&e%ni6 re%er&i, da)5>i redno$# o$#a/i' in$#r5'en#i'a'one#arnog reg5/i$an)a.

ada )e re o o$no&i(i na "o)5 $e ri'en)5)e $#o a o@a&e%ni6 re%er&i, #). o$#r5"#5ri o@a&e%ni6 re%er&i, o$#o)e #ri #eori)$"e "on(e (i)eF. 7re'a r&o' "on(e #5 $#o a o@a&e%ni6 re%er&i ri'en)5)e $e $a'o nadepozite po vi4enju' tj. transakcione depozite. N r. 5 V.Bri#ani)i o&a $#o a i%no$i12, , do" )e "od na$ na $na%i $#o a od 1 . 7re'a dr5go) "on(e (i)io@a&e%ne re%er&e $e i%d&a)a)5 na sve depozite po istoj stopi.7ri'en)5)5$e ni$"e $#o e, )er ra%&i)eno *inan$i)$"o #r;i?#e ne ri6&a#a ni#i &i$o"e"a'a#ne $#o e, ni#i &i$o"e $#o e o@a&e%ni6 re%er&i. Tre>i #eori)$"i"on(e # ri6&a#a o@ra 5n o@a&e%ni6 re%er&i na $&e &r$#e de o%i#a, a/idi*eren(irani' $#o a'a, odno$no na #ran$a"(ione de o%i#e "ori$#e $e &i?e,

F iro&i> Mi/5#in, Mone#arna e"ono'i)a, o .(i#.

11!



a na oro ene de o%i#e ni;e $#o e. Ta"o re(i'o 5 Ne'a "o) $5 $&e @an"ar$"e in$#i#5(i)e o@a&e%ne da na de o%i#e o &i=en)5 i%d&a)a)o@a&e%n5 re%er&5 do !0 , na oro ene de o%i#e do 20 i na ?#ednede o%i#e 10 . a *or'irane o@a&e%e re'a ne-re%iden#i'a $#o a 'o;e

@i#i *i"$irana i do 100 .I% $&i6 o&i6 ra%/oga )a&/)a $e o#re@a de*ini$an)a o #i'a/nog ni&oao@a&e%ni6 re%er&i @ana"a. O&de $5 $e i$"ri$#a/i$a/a d&a e"$#re'na$6&a#an)a. 7o )edno', "oga %a$#5 a)5 'one#ari$#i $#o a o@a&e%ni6 re%er&ina #ran$a"(ione de o%i#e #re@a da i%no$i 100 , )er 5 #i' 5$/o&i'a 'o;eda $e o$#igne o# 5na $#a@i/i%a(i)a 'one#arnog reg5/i$an)a, #).'one#arnog '5/#i o/i"a#ora. 7ri$#a/i(e dr5gog $6&a#an)a $'a#ra)5 da 55$/o&i'a ra%&i)eni6 *inan$i)$"i6 #r;i?#a $#o a o@a&e%ni6 re%er&i #re@a d )e na n5/#o' ni&o5. 7o ra&i/5 5 $&i' %e'/)a'a )e na $na%i 5 o#re@a

o&og in$#r5'en#a 'one#arnog reg5/i$an)a negde i%'e=5 o&a d&ae"$#re'a.7re'a na?e' a"on5 o$#o)i o@a&e%a i%d&a)an)a o@a&e%ni6 re%er&i, "a"ona dinar$"e, #a"o i na de&i%ne de o%i#e, #a"o=e o $#o i od 1 . NBS nadinar$"5 o@a&e%n5 re%er&5 /a>a "a'a#n5 $#o 5 5 &i$ini od ! e$"on#ne$#o e, do" na de&i%n5 o@a&e%n5 re%er&5 /a>a "a'a#n5 $#o 5 5 &i$ini od20 &ode>e &a;e>e re*eren#ne "a'a#ne $#o e na SAD do/are, e&re i?&a)(ar$"e *ran"e, do" na o$#a/e de&i%e ne /a>a "a'a#5. :skontna diskontna& stopa.To )e 'ini'a/na "a'a#na $#o a o "o)o)(en#ra/na @an"a odo@ra&a "redi#e o$/o&ni' @an"a'a. Mani 5/i?5>i"a'a#no' $#o o' (en#ra/na @an"a 5#i e na (en5 "redi#a a $&e 5 (i/)5reg5/i$an)a "o/i ine no&(a 5 o #i(a)5. ada 5 ne"o) na(iona/no)e"ono'i)i o$#o)i &e>a no& ana 'a$a od o#re@ne, onda (en#ra/na @an"a5 (i/)5 $'an)en)a "redi#ne a"#i&no$#i @an"ar$"og $i$#e'a o&e>a&ae$"on#n5 $#o 5, ?#o do&odi do o$"5 /)en)a "redi#a, #). do ra$#a "a'an#i6$#o a na #r;i?#5, ?#o o e# re%5/#ira 5 $'an)en)5 #ra;n)e %a "redi#i'a.O@rn5#e #enden(i)e i'a'o "ada (en#ra/na @an"a $ni;a&a e$"on#n5 $#o 5.E' iri)$"i oda(i o"a%5)5 da $e $ e"#ar #r;i?ni6 "a'a#ni6 $#o a *or'irao"o e$"on#ne $#o e, a/i $a odre=eni' &re'en$"i' %ao$#a#"o' ine o# 5ni' 5gra=i&an)e' i%&r?eni6 ro'ena. I% o&i6 ra%/oga @e/e;i $e&e>a &ari)a@i/no$# e$"on#ne $#o e 5 odno$5 na &ari)a@i/no$# ro$e ne#r;i?ne "a'a#ne $#o e. E$"on#na $#o a "o)a )e na $na%i "od na$ )e 1 ,na godi?n)e' ni&o5. #olitika otvorenog tr*išta.Sa$#o)i $e 5 "5 o&ini i roda)i dr;a&ni6 6ar#i)aod &redno$#i od $#rane (en#ra/ne @an"e 5 (i/)5 o&e>an)a i/i $'an)en)a"o/i ine no&(a 5 o #i(a)5. O&o )e &r/o */e"$i@i/an i e*i"a$an in$#r5'en#'one#arnog reg5/i$an)a, )er $5 'og5>a &i?e"ra#na dne&na "reiran)a i o&/a en)a no&(a i "redi#a i% $i$#e'a. U $/5 a)5 "ada (en#ra/na @an"a

11+



"5 5)e dr;a&ne o@&e%ni(e od o$/o&ni6 @ana"a ona i' "ao ro#i&na"nad5 i$ /a>5)e odre=en5 "o/i in5 do'a>eg no&(a ?#o do&odi do o&e>an)a "o/i ine no&(a 5 o #i(a)5. O@rn5#o )e "ada (en#ra/na @an"a roda)e dr;a&ne o@&e%ni(e, )er #ada do/a%i do $'an)en)a no& ane 'a$e.

U o#re@a o&og in$#r5'en#a 'one#arno-"redi#nog reg5/i$an)a %na ia"#i&n5 5/og5 (en#ra/ne @an"e, )er $e ini(i)a#i&a na/a%i na n)eno) $#rani, %ara%/i"5 od o/i#i"e e$"on#ne $#o e, gde )e ini(i)a#i&a na $#rani o$/o&ni6 @ana"a. O$no&ni red5$/o&i 5 o#re@e o&og in$#r5'en#a )e$5 o$#o)an)era%&i)enog *inan$i)$"og #r;i?#a i do&o/)nog @ro)a a#ra"#i&ni6 6ar#i)a od&redno$#i. I% #i6 ra%/oga na)&i?e ga "ori$#e na)ra%&i)eni)e #r;i?nee"ono'i)e gde *5n"(ioni?e e*i"a$no *inan$i)$"o #r;i?#e. ediskontni krediti bankama.O era(iona/i%a(i)a o&og in$#r5'en#a &r?i $e re"o redi$"on#ni6 o era(i)a 5 i)o) o$no&i $5 "5 o&ina ro@ni6 'eni(a i

dr5gi6 "o'er(i)a/ni6 6ar#i)a od &redo$#i od o$/o&ni6 @ana"a. 7red5%e>a roda)5>i ro@5 na "redi# do/a%e do 'eni(a, "o)e e$"on#5)5 "od $&o)i6 o$/o&ni6 @ana"a, "a"o @i ne$'e#ano na$#a&i/a ro(e$ re rod5"(i)e.7o$/o&ne @an"e o&e i$#e 'eni(e ree$"on#5)5 "od (en#ra/ne @an"e 5 (i/)5re*inan$iran)a $&og "redi#nog o#en(i)a/a. Cen#ra/na @an"a odo@ra&aredi$"on#ne "redi#e i% ri'arne e'i$i)e, )er na #a) na in &r?i "ra#"oro no*inan$iran)e ro@nog ro'e#a $a 'a"$i'a/ni' ro"o' od 90 dana. Saro"o' do$ e>a 'eni(e &r?i $e a5#o'a#$"o /i"&idiran)e "o'er(i)a/nog"redi#a.

U $a&re'eni' ri&reda'a "ori$#e $e d&e &r$#e "redi#a "o)e (en#ra/na @an"a odo@ra&a o$/o&ni' oan"a'a. To $5 redi$"on#ni "redi#i i "redi#i o"ri&eni do"5'en#i'a. a)edni "i na%i& %a o&e "redi#e $5 di$"on#neo era(i)e, ?#o )e o%na#o "ao 'e6ani%a' di$"on#nog ?a/#era , a "a'a#na$#o a o "o)o) $e &r?i odo@ra&an)e o&i6 "redi#a *ig5rira od na%i&o'di$"on#na $#o a. redi#i o"ri&eni do"5'en#i'a odo@ra&a)5 $e na @a%i re%en#a(i)e 6ar#i)a od &redno$#i dr;a&ne o@&e%ni(e i/i do"5'ena#a$a'e o$/o&ne @an"e. U (i/)5 "on#ro/e ri'arnog no&(a (en#ra/na @an"a'o;e da 5$ o$#a&i "redi#ne /ini)e i/i redi$"on#ne "&o#e %a $&a"5 @an"5,

"ao i 5$/o&e i &i$in5 di$"on#ne $#o e, i'e $e 'og5 oo?#ra&a#i i/i5@/a;a&a#i 5$/o&i %a "ori?>en)e redi$"on#ni6 "redi#a. Me=5#i', dana$ $e$'a#ra da $5 redi$"on#ne o era(i)e re/a#i&no re&a%i=en i rigidanin$#r5'en# 'one#arne o/i#i"e. O$no&ni nedo$#a#a" o&og in$#r5'en#a )e a$i&na 5/oga (en#ra/ne @an"e, )er (en#ra/na @an"a ni)e 5 $i#5a(i)i da"on#ro/i?e o@i' i 5 o#re@5 odo@reni6 redi$"on#ni6 "redi#a, a o$#o)i i'og5>no$# di$"on#o&an)a ne o5%dani6 i/i a" i *i"#i&ni6 'eni(a, ?#o @i5gro%i/o $#a@i/no$# na(iona/ne e"ono'i)e.,pecijalni depoziti. A"#i&ira)5 $e "ada #re@a ograni i#i e"$ an%i)5 @an"ar$"i6 "redi#a i odr;a#i ni&o no& ane 'a$e 5 %ona'a o #i'a/no$#i.S#&aran)e $ e(i)a/ni6 de o%i#a "od (en#ra/ne @an"e re%5/#ira 5 doda#no'

11



$ni;en)5 o@i'a ra$ o/o;i&i6 @an"ar$"i6 re$5r$a, i'e $e $'an)5)e"redi#ni o#en(i)a/ o$/o&ni6 @ana"a. <or'iran)e $ e(i)a/ni6 de o%i#area/i%5)e $e 5&o=en)e'marginaine obavezne rezerve'odno$no doda)ne$#o e na rira$# de o%i#a. a#o )e na)&e>e *inan$i)$"o o #ere>en)e &e%an

%a one @an"e "o)e i'a)5 na)&e>i ora$# de o%i#a. O&a"&e #enden(i)e'og5 do&e$#i do #%&. e*e"#a de%in#er'edi)a(i)e, #). %a'ene de o%i#a i @an"ar$"i6 "redi#a nede o%i#ni' i ne"redi#ni' in$#r5'en#i'a *or'iran)a*inan$i)$"i6 odno$a. Na o&e de o%i#e /a>a $e ni;a "a'a#na $#o a od ro$e ne, a 'og5>e )e a" da (en#ra/na @an"a done$e od/5"5 o ne /a>an)5 @i/o "a"&e "a'a#e na $ e(i)a/ne de o%i#e. O&a"&a "a'a#na o/i#i"a 'o;eograni a&a#i i $ 5#a&a#i "on"5ren(i)5 'e=5 @an"a'a. 7o;e/)no )e da $eo&a) in$#r5'en# ne "ori$#i e$#o, )er ogor?a&a e"ono'$"i o/o;a) @ana"a.Onog 'o'en#a "ada (en#ra/na @an"a ro(eni da 5 *inan$i)$"i $i$#e' #re@a

o&e>a#i "o/i in5 no&(a ona ri$#5 a o$/o@a=an)5 $ e(i)a/ni6 de o%i#a. 3irektivne mere centralne banke.Re )e o ne#r;i?no' in$#r5'en#5 "o)ii'a $e/e"#i&na i rigidna o@e/e;)a. N)i6o&a e$#a 5 o#re@a 'o;e do&e$#i dog5?en)a #r;i?#a, #). do o#&aran)a ara/e/ni6 #r;i?#a i o)a&e "or5 (i)e.Me=5#i', one red$#a&/)a)5 'o>an in$#r5'en# 'one#arno-"redi#ne o/i#i"e, i)a )e ri'arna *5n"(i)a 5@r%an)e i/i o@o/)?an)e rea/i%a(i)e'a"roe"ono'$"e o/i#i"e %e'/)e. Dire"#i&ne 'ere 'og5 da $e )a&e 5 d&a o)a&na o@/i"a "ao "&an#i#a#i&ne i "ao "&a/i#a#i&ne 'ere. Ukvantitativnedirektivne mere$ ada ograni en)e i/i /i'i#iran)e o@i'a "redi#a o$/o&ni6

@ana"a, ne%a&i$no od n)i6o&og "redi#nog o#en(i)a. U o&5 gr5 5 'era$ ada i /i'i#iran)e "a'a#ni6 $#o a "o)e @an"e /a>a)5 na odre=enede o%i#e, "ao i ro i$i&an)e o@i'a i/i /i'i#irani6 (ena o#"5 a i/ii roda)e6ar#i)a od &redno$#i. Na)%ad 5 o&5 gr5 5 'era $ ada i /a*oniran)e o@i'a o#ro$a "i6 i/i $#a'@eni6 "redi#a 5 (i/)5 n)i6o&og re5$'era&an)a %a o#re@e ri&rednog ra%&o)a. (valitativne direktivne mere(en#ra/ne @an"e odno$e $e na $5ge$#i)e i5 5#$#&a @an"a'a da 5 odre=eni' eriodi'a da)5 riori#e# odre=eni'gr5 a'a ri&redni6 $e"#ora i/i da ne"5 gr5 a(i)5 "o'i#ena#a i$"/)5 e $a

"redi#ni6 /i$#a.

S e(i*i an o@/i" o&i6 'era $5 'ora/ni a e/i (en#ra/ne @an"e da $e o$/o&ne 5%dr;e od re&i$o"i6 "redi#ni6 a"#i&no$#i i/i od o&e>an)a "a'a#ni6 $#o a. o/i"o >e $e @an"e ridr;a&a#i o&i6 'eradire"#no %a&i$i od n)i6o&og 5#i(a)a na ri6od @an"e. A"o ri'ena o&i6a e/a %na a)no oga=a ri6od @an"e, onda >e $e ona &ero&a#no og/5?i#i odn)ego&og ridr;a&an)a. a o&e $&r6e 'og5>e )e "ori$#i#i i i #%&. 'ora/no5@e=i&an)e i/i d;en#/'en$"o $ ora%5'e&an)e . O&de )e re o5 o%oren)i'a o 'og5>i' i%nenadni' "on#ro/a'a o$/o&ni6 "n)iga @ana"a. 7re'a #o'e dire"#i&ne 'ere red$#a&/)a)5 $e/e"#i&an in$#r5'en#

'one#arno-"redi#nog reg5/i$an)a.

11



U$ e?no &o=en)e 'one#arne o/i#i"e 5&e" %na i ri'en5 &e>eg @ro)ara%/i i#i6 in$#r5'ena#a, "o)i $e 'e=5$o@no do 5n)5)5 i da)5 @o/)ere%5/#a#e.

;.8. O e+e='a Nar$3 e a ke Sr i'eSr $"a dr;a&a )e, na"on o$/o@o=en)a od T5ra"a, $&o)e o$#o)an)e %a o e/ao$ni&an)e' na)&a;ni)i6 dr;a&ni6 i "5/#5rni6 in$#i#5(i)a. U &re'e*or'iran)a #i6 na(iona/ni6 $#o;era, no& ani $i$#e' Sr@i)e "ara"#eri$a/o )eod$5$#&o na(iona/nog no&(a i 5 o#re@a a" +! 'one#e dr5gi6 dr;a&a.7o#re@a %a o$ni&an)e' (en#ra/ne @an"e o$#a)a/a )e $&e o ig/edni)a. I a",od r&e ini(i)a#i&e do n)ene rea/i%a(i)e ro#e"/e $5 #ri de(eni)e. Te" 1 +.godine %a;i&e/a )e #a"&a in$#i#5(i)a od i'eno' #rivilegovana narodna

banka (raljevine ,rbije. Ban"a )e organi%o&ana o 5g/ed5 na Be/gi)$"5narodn5 @an"5, "o)a )e 5 #o &re'e &a;i/a "ao o@ra%a( $a&re'enogorgani%o&an)a @an"ar$"e in$#i#5(i)e. Na"on 7r&og $&e#$"og ra#a i5)edin)en)a de/a J5;ni6 S/o&ena, 7r&i/ego&ana narodna @an"a ra/)e&ineSr@i)e rera$/a )e, o %a"on5 od 2 . )an5ara 1920. godine, 5 Narodnubanku (raljevine ,rba' 0rvata i ,lovenaca i od #i' i'eno' re5%e/a o$/o&e na (e/o) #eri#ori)i ra/)e&ine. Ia"o o$no&ana "ao ri&i/ego&ana ri&a#na a"(ionar$"a 5$#ano&a, o$/o&an)e Ban"e $e od&i)a/o od $#a/no'"on#ro/o' dr;a&e. Do 1920. godine, "ada )e n)ena #eri#ori)a/na nad/e;no$# ro?irena, %a"onoda&a( )e Ban"5 $'a#rao $a'o "ao "redi#n5 5$#ano&5, aod 19!1. godine o&erena )o) )e "ao r&a *5n"(i)a - 'one#arna o/i#i"a, a"ao dr5ga - "redi#na o/i#i"a. 7r&i i na)&a;ni)i %ada#a" Ban"e, "o)a, 5$"/ad5 $ ro'eno' i'ena dr;a&e od 1929. de/5)e od na%i&o' Narodnabanka (raljevine 2ugoslavije' o$#a)e $#aran)e o no&(5 i odr;a&an)en)ego&e $#a@i/no$#i. a &re'e Dr5gog $&e#$"og ra#a od a ri/a 19+1. doo"#o@ra 19++. o@a&/)a/a )e o$/o&e i% $&og red$#a&ni?#&a 5 8ondon5. $e #e'@r5 19+ . godine Ban"a )e na(iona/i%o&ana i od #ada $&o)e*5n"(i)e o@a&/)a od i'eno' Narodna banka 2ugoslavije.Med)5#i', NBJ 'en)a $&o) na%i& 200!.godine 5 Narodnu banku ,rbije' %@og ro'ena "o)e $5 $e de$i/e 5 dr;a&no) %a)edni(i. Narodna @an"a Sr@i)e )e (en#ra/na @an"a Re 5@/i"e Sr@i)e. To )e$a'o$#a/na i ne%a&i$na in$#i#5(i)a "o)a )e %a $&o) rad odgo&orna Narodno)$"5 ?#ini Re 5@/i"e Sr@i)e. O$no&ni (i/) NBS )e$#e o$#i%an)e iodr;a&an)e $#a@i/no$#i (ena, "ao i o 5&an)e *inan$i)$"e $#a@i/no$#i. Narodna @an"a Sr@i)e o@a&/)a $/ede>e *5n"(i)eF

a 5#&r=5)e i $ ro&odi 'one#arn5 o/i#i"5L @ $a'o$#a/no &odi o/i#i"5 "5r$a dinara i, 5% $ag/a$no$# V/ade,

5#&r=5)e re;i' "5r$a dinaraLF a"on o Narodno) @an(i Sr@i)e, S/.g/a$ni" RS 2 200!

11



( 5&a i 5 ra&/)a de&i%ni' re%er&a'aLd i%da)e no& ani(e i "o&ani no&a(Le 5re=5)e, "on#ro/i?e i 5na re=5)e ne$'e#ano *5n"(ioni$an)e /a#nog

ro'e#a 5 %e'/)i i $a ino$#ran$#&o'L

* i%da)e i od5%i'a do%&o/e %a rad, &r?i "on#ro/5 @oni#e#a i %a"oni#o$# o$/o&an)a @ana"a i dr5gi6 *inan$i)$"i6 organi%a(i)a i dono$i ro i$e i% #e o@/a$#iL

g o@a&/)a %a"ono' 5#&r=ene o$/o&e %a Re 5@/i"5 Sr@i)5L6 o@a&/)a dr5ge o$/o&e 5#&r=ene o&i' i dr5gi' %a"ono' 5 $"/ad5 $

rin(i i'a o$/o&an)a (en#ra/ni6 @ana"a.Organi Narodne @an"e Sr@i)e $5

1 Monetarni odbor Narodne banke ,rbije'"oga ine g5&erner i&i(eg5&erneri Narodne @an"e Sr@i)e. Mone#arni od@or 5#&r=5)e'one#arn5 o/i#i"5, a o$e@no 5#&r=5)e a 5$/o&e i na in i%da&an)a"ra#"oro ni6 6ar#i)a od &redno$#iL @ 5$/o&e i na in od "o)i'a NBS$ ro&odi o era(i)e na o#&oreno' #r;i?#5 i o@a&/)a di$"on#ne o$/o&eL ( o/i#i"5 odo@ra&an)a "ra#"oro ni6 "redi#aL d o/i#i"5 "5r$a dinara i, 5%$ag/a$no$# V/ade, re;i' "5r$a dinaraL e na in 5 ra&/)an)a de&i%ni're%er&a'aL * e$"on#n5 $#o 5 i dr5ge "a'a#ne $#o e NBSL g o$no&i(e %ao@ra 5na&an)e o@a&e%ne re%er&e, $#o e o@a&e%ne re%er&e, "ao i na5$/o&e i ro"o&e i%d&a)an)a i "ori?>en)a $red$#a&a o@a&e%ne re%er&e @ana"od NBSL 6 'ere %a odr;a&an)e /i"&idno$#i @ana"a i dr5gi6 *inan$i)$"i6organi%a(i)aLF

2 uverner Narodne banke ,rbije.45&ernera @ira Narodna $"5 ?#inana red/og od@ora Narodne $"5 ?#ine nad/e;nog %a *inan$i)e, na e#godina, $ ra&o' ono&nog i%@ora. 45&erner )e nad/e;an i odgo&oran %ao$#&ari&an)e (i/)e&a NBS, a o$e@no %a a $ ro&o=en)e od/5"aMone#arnog od@ora i Sa&e#aL @ organi%a(i)5 i o$/o&an)e NBS, ( ri re'an)e a"a#a i% nad/e;no$#i NBSL d dono?en)e a"a#a i% nad/e;no$#i NBS "o)i %a"ono' ni$5 $#a&/)eni 5 nad/e;no$# Mone#arnog od@ora i/iSa&e#aL e o@a&/)an)e dr5gi6 o$/o&a 5#&r=eni6 o&i' i dr5gi' %a"ono'.F

45&e'er )e d5;an da /ano&i'a Sa&e#a do$#a&i i%&e?#a) o $ ro&o=en)5'one#arne o/i#i"e, i%da&an)5 i od5%i'an)5 do%&o/a %a rad i "on#ro/i @oni#e#a i %a"oni$#o$#i o$/o&an)a @ana"a i dr5gi6 *inan$i)$"i6organi%a(i)a, dono?en)5 ro i$a i% nad/e;no$#i NBS i dr5gi' o$/o&i'ai% $&o)e nad/e;no$#i.

! ,avet Narodne banke ,rbije.Sa&e# na red/og g5&ernera a 5$&a)a*inan$i)$"i /an NBSL @ 5$&a)a godi?n)i ra 5n NBSL ( 5#&r=5)e )edin$#&en5 #ari*5 o "o)o) NBS na /a>5)e na"nad5 %a i%&r?ene 5$/5geL d5#&r=5)e &i$in5 %arada g5&ernera i &i(eg5&ernera NBSL e 5#&r=5)e /i$#5

F a"on o NBS, /.1+., S/.g/a$ni" RS @r. 2 200!F I$#o, /. / .

11



radni6 'e$#a $a o$e@ni' o&/a?>en)i'a i "ri#eri)5'e odre=i&an)a &i$ine%arada %a o$/eni6 $a o$e@ni' o&/a?>en)i'a NBSL * &r?i i%@or o&/a?(enog re&i%ora.F Sa&e# 5#&r=5)e i i$ 5n)eno$# 5$/o&a %a re$#ana" *5n"(i)e, #). ra%re?en)e g5&ernera i o"re>e o$#5 a" red od@oro'

Narodne $"5 ?#ine nad/e;ni' %a *inan$i)e 5 ro"5 od 0 dana od dana5#&r=i&an)a #i6 5$/o&a. Narodna @an"a Sr@i)e 5#&r=5)e i $ ro&odi 'one#arn5 o/i#i"5 5 Re 5@/i(iSr@i)i 1 i%da&an)e' "ra#"oro ni6 6ar#i)a od &redno$#iL 2 $ ro&o=en)e'o era(i)a na o#&oreno' #r;i?#5L ! o@a&/)an)e' di$"on#ni6 o$/o&aL +odo@ra&an)e' "ra#"oro ni6 "redi#aL 5#&r=i&an)e' o@a&e%ne re%er&e @ana"a "od Narodne @an"e Sr@i)eL 5#&r=i&an)e' e$"on#ne $#o e idr5gi6 "a'a#ni6 $#o a NBSL 5#&r=i&an)e' 'era %a odr;a&an)e/i"&idno$#i @ana"a i dr5gi6 *inan$i)$"i6 organi%a(i)aL dono?en)e'

ro i$a i red5%i'an)e' 'era i dr5gi6 a"#i&no$#i i% o@/a$#i de&i%nog o$/o&an)a 5#&r=eni6 o&i' %a"ono'L 9 i%da&an)e' no& ani(a i "o&anogno&(aL 10 5#&r=i&an)e' dr5gi6 in$#r5'ena#a i 'era 'one#arne o/i#i"e. Narodna @an"a Sr@i)e $a'o$#a/no &odi o/i#i"5 "5r$a dinara i 5%$ag/a$no$# V/ade, 5#&r=5)e re;i' "5r$a dinara. Ona "5 5)e i roda)ede&i%e i e*e"#i&ni $#rani no&a( na de&i%no' #r;i$#5 5 (i/)5 5$'era&an)a"re#an)a "5r$a dinara, odr;a&an)a /i"&idno$#i /a>an)a re'a ino$#ran$#&5i odr;a&an)a ni&oa de&i%ni6 re%er&i. De&i%ne re%er&e NBS ine 1 o#ra;i&an)a NBS na ra 5ni'a 5 ino$#ran$#&5L 2 6ar#i)e od &redno$#i "o)eg/a$e na $#rane no& ane )edini(e "o)i'a ra$ o/a;e NBSL ! $ e(i)a/na ra&a &5 en)a i re%er&na o%i(i)a "od Med5narodnog 'one#arnog *ondaL+ %/a#o i dr5gi /e'eni#i 'e#a/iL e*e"#i&ni $#rani no&a(. Ta"o=e, &r?i i"on#ro/5 @oni#e#a i %a"oni#o$#i o$/o&an)a @ana"a i dr5gi6 *inan$i)$"i6organi%a(i)a. NBS odno$i godi?n)i i%&e?#a) S"5 ?#ini RS o $&o' o$/o&an)5 i re%5/#a#i'a rada.

;.:. < a*a' #$ etar e k$ tr$+e $st"are ' #$ etar e p$+itike

I na)@o/)e "on(i irana 'one#arna o/i#i"a ne 'o;e $e o$#&ari#i @e%odgo&ara)5>i6 'era 'one#arne "on#ro/e, "o)e (en#ra/na @an"a red5%i'a re'a @an"a'a i dr5gi' *inan$i)$"i' organi%a(i)a'a. O&de $e re $&ega'i$/i na $#a/an 5&id (en#ra/ne @an"e 5 %a"oni#o$# o$/o&an)a 'one#arni6 idr5gi6 *inan$i)$"i6 $5@)e"a#a. @og #oga )e *5n"(i)a 'one#arne "on#ro/eneod&o)i&a od 5"5 nog "on(e #a 'one#arne o/i#i"e i o$#&aren)a n)eni6(i/)e&a. U/oga 'one#arne "on#ro/e o$e@no )e nag/a?ena "ada 5'one#arno' $i$#e'5 o$#o)e odre=eni ro@/e'i. 7ro@/e'a#i"a 'one#arne"on#ro/e 5re=ena )e a"ono' o NBS i in#erni' ro i$i'a NBS.

F I$#o, /. 2+.

119





ridr;a&a 5#&r=eni6 'era, NBS dono$i re?en)e, o od5%i'an)5 do%&o/e %arad @an"e i/i dr5ge *inan$i)$"e organi%a(i)e 5% i$#o&re'eno o"re#an)e o$#5 "a n)enog $#e a)a i/i /i"&ida(i)e. Na %a6#e& @an"e NBS da)e o&/a?>en)e #o) @an(i %a o@a&/)an)e o$/o& /a#nog ro'e#a "redi#ni6 o$/o&a $a ino$#ran$#&o', a"o 5 o$e@no' o$#5 "5 5#&rdi da #a @an"a i$ 5n)a&a $&e ro i$ane 5$/o&e. Me=5#i',5"o/i"o $e #a"&a @an"a ne ridr;a&a odreda@a od/5"e "o)e $e odno$e nana in "ori?>en)a #a"&og o&/a?>en)a NBS 'o;e da od5%'e #o &/a?>en)e @an(i. U $"/ad5 $a %a"ono' NBS ro i$5)e 'ini'5' $adr;a)a re&i%i)e ii%&e?#a)a o re&i%i)i @an"e i dr5ge *inan$i)$"e organi%a(i)e. Cen#ra/na @an"a 'o;e da %a6#e&a od @an"e i dr5ge *inan$i)$"e organi%a(i)edo$#a&/)an)e i%&e?#a)a o re&i%i)i godi?n)eg o@ra 5na i o$/o&an)a. U"o/i"o#a"a& i%&e?#a) ni)e 5 $"/ad5 $a odre=eni' $#andardi'a re&i%i)e i/i $a

$adr;a)e' i%&e?#a)a o re&i%i)i ro i$ani' %a @an"e i dr5ge *inan$i)$"eorgani%a(i)e, NBS 'o;e %a6#e&a#i o@e%@e=en)e i do$#a&/)an)e no&ogi%&e?#a)a. Ne o$redna "on#ro/a @ana"a i dr5gi6 *inan$i)$"i6 organi%a(i)a odra%5'e&a

- "on#ro/5 o$/o&ni6 "n)iga i dr5ge do"5'en#a(i)eL- "on#ro/5 i%&e?#a)a i dr5ge do"5'en#a(i)eL- "on#ro/5 %a"oni$#o$#i o$/o&an)a.

on#ro/o' @oni#e#a @an"e @oni#e# 5 5;e' $'i$/5 red$#a&/)a "rdi#n5$ o$o@no$# @ana"a, a 5 ?ire' $'i$/5 #o )e 5"5 na o$/o&na o%i(i)a @an"e 5#&r=5)e $e

- ade"&a#no$# o$/o&ne o/i#i"e @an"e o$e@no n)ene "redi#ne o/i#i"e i o/i#i"e "a'a#ni6 $#o aL

- da /i $e @an"a ridr;a&a o$#5 "a %a odo@ra&an)e "redi#a, "o)i )e5#&r=en a"#i'a @an"eL

- da /i @an"a re odo@ra&an)a "redi#a 5#&r=5)e @oni#e# %a)'o ri'(aLda /i $5 "redi#i "o)e @an"a odo@ra&a o@e%@e=eni odgo&ara)5>i'in$#r5'en#i'a o@e%@e=en)aL- da /i @an"a red5%i'a 'ere %a na /a#5 do$ e/i6 o#ra;i&an)aL "a"oi na "o)i na in &r?i 5n5#ra?n)5 "on#ro/5L

- da /i $e od/5"e @an"e o *inan$iran)5 o)edini6 ro)e"a#a %a$ni&a)5na o(eni i ana/i%i ro*i#a@i/no$#i #i6 ro)e"a#a.

121



8. 7OS4OVNE @ANKE

8.1. 7$'a# i akt$ri kre3it $g p$te %i'a p$s+$" e a ke

Jedna o$/o&na @an"a 'o;e &r?i#i odo@ra&an)e "redi#a $&o)i' o$/o&ni' ar#neri'a $a'o 5 o"&ir5 o@)e"#i&no odre=eni6 'og5>no$#i. To %na i da'og5>no$#i o$/o&ne @an"e 5 og/ed5 odo@ra&an)a "redi#a ni$5neograni ene, &e> da o$#o)e odre=ene grani(e re"o "o)i6 @an"a ne'o;e da ide 5 "reiran)5 $red$#a&a /a>an)a. Ta o@)e"#i&no odre=enagrani(a na%i&a $e "redi#ni o#en(i)a/ o$/o&ne @an"e. #od kreditnim potencijalom poslovne banke podrazumevamo maksimalni iznos kreditakoji posiovna banka mo*e odobriti svojim komitentima' a da pri tome neugrozi svoju likvidnost' odnosno da zadr*i odre4ene rezerve likvidnosti.

To %na i da o$/o&na @an"a ne 'o;e 5 o#re@i#i $&a $red$#&a "o)a ri"5 ina ra%ne na ine %a odo@ra&an)e "redi#a, &e> 'ora )edan deo i/i )edan ro(ena# od #i6 $red$#a&a da i%d&o)i "ao re%er&5 %a $&o)5 /i"&idno$#.I% o&oga )a$no roi%i/a%i da o$/o&na @an"a 'ora da i%d&o)i i%&e$na$red$#&a %a $&o) re%er&ni *ond, "ao i odre=eni ro(ena# o@a&e%ne re%er&"o)5 dr;i na ra 5n5 "od (en#ra/ne @an"e. S'a#ra $e da o$/o&na @an"ani)e 5 'og5>no$#i da odgo&ori $&o)i' o@a&e%a'a 5"o/i"o ne 'o;e dai%&r?a&a na/oge $&o)i6 "o'i#ena#a, 5"o/i"o ni)e 5 'og5(no$#i da $#a&i nara$ o/agan)e $&o)i' "o'i#en#i'a "redi#e "o)e i' )e odo@ri/a, i#d. a#o )e

neo 6odno da @an"a na) re i%d&o)i odre=ena $red$#&a %a $&o)5 re%er&5 $red$#&a o@a&e%ni6 re%er&i, a ono ?#o reo$#ane @an"a 'o;e /a$ira#i 5&id5 "redi#a. a"o $e 'o%e 5#&rdi#i "redi#ni o#en(i)a/ )edne o$/o&ne @an"e ri"a%a>e'o na )edno' ri'er5.U $/ede>o) #a@e/i da# )e 6i o#e#i "i ri'er 5#&rd)i&an)a "redi#nog o#en(i)a/a o$/o&ne @an"e. Na) re >e'o re# o$#a&i#i da )e ro i$ana$#o a o@a&e%ni6 re%er&i 20 , a $#o a re%er&i /i"&idno$#i 10 . A"oo$no&i(5 %a 5#&r=i&an)e o@a&e%ne re%er&e red$#a&/)a)5 de o%i#i &i=en)5, #ada )e @an"a d5;na da na i%no$ de o%i#a od .000 dinarao@ra 5na i i%d&o)i o@a&e%n5 re%er&5 na ra 5n5 "od (en#ra/ne @an"e. Una?e' ri'er5 #o )e 1. 00 dinara .000 20 . S dr5ge $#rane, a"oo$no&i(5 %a o@ra 5na&an)e re%er&e /i"&idno$#i red$#a&/)a)5 de o%i#i &i=en)5 i ?#edni de o%i#i, #o %na i da >e 5 na?e' ri'er5 @an"a @i#i d5;nada o o&o' o$no&5 i%d&o)i 1.000 dinara .000 P 2.000 H 10.000 10 .A"o $ada od 5"5 ne a$i&e 12.000 dinara od5%'e'o $red$#&ai%d&o)ena %a o@a&e%n5 re%er&5 i re%er&5 /i"&idno$#i 1. 00 P 1.0002. 00 , #ada >e "redi#ni o#en(i)a/ o&e @an"e @i#i 9.+00 dinara 12.000 -2. 00 .

122



Ta@e/a - U#&r=i&an)e "redi#nog o#en(i)a/a o$/o&ne @an"e

@i+a s p$s+$" e a keAkti"a 7asi"a

ra#"oro ni "redi#i........................... . 00 De o%i#i o &i=en)5........................... .0007o#ro?a "i "redi#i.............................2.+00 #edni de o%i#i..................................2.000In&e$#i(ioni "redi#i...........................1. 00 In&e$#i(ioni de o%i#i..........................1. 00O@a&e%ne re%er&e.............................1. 00 ra#"oro ni "redi#i

od dr5gi6 @ana"a.................................. 00Re%er&e /i"&idno$#i..........................1.000Uk p a akti"a..............................1&.999 Uk p a pasi"a...............................1&.999

I% o&e #a@e/e, #a"o=e, &idi'o i na)%na a)ni)e *a"#ore "o)i de#er'ini?5&e/i in5 "redi#nog o#en(i)a/a o$/o&ne @an"e. Re )e o $/ede>i'*a"#ori'a

1 6eličina depozita po vi4enju.To $5 5 $#&ari $red$#&a na #e"5>i'ra 5ni'a ra&ni6 /i(a i dr5gi6 5 e$ni"a 5 /a#no' ro'e#5. #o )e o&a"o' onen#a no& ane 'a$e &e>a, 5#o/i"o $5 &e>e i 'og5>no$#i %a o&e>an)e "redi#nog o#en(i)a/a o$/o&ne @an"e, nara&no ne 5 i$#o', &e>5 5'an)eno' i%no$5 %a o@ra 5na#e o@a&e%ne re%er&e i re%er&e/i"&idno$#i.2 6eličina štedni" depozita po vi4enju.O&de )e re o ?#edn)i$#ano&ni?#&a, "ao o$no&no' i%&or5 "redi#nog o#en(i)a/a @ana"a. @og%na a)a o&e "a#egori)e @an"e $e #r5de da r5;an)e' ?#o "&a/i#e#ni)i6

5$/5ga i @ro)ni6 ogodno$#i ri&5"5 ?#o &i?e $/o@odni6 $red$#a&a "o)a $ena/a%e "od $#ano&ni?#&a.! (ratkoročni krediti uzeti od drugi" banaka. ao )edan od i%&ora"redi#nog o#en(i)a/a @ana"a 'og5 o$/5;i#i i "ra#"oro ni "redi#i "o)e"on"re#na o$/o&na @an"a 5%'e od dr5gi6 @ana"a. Na o&a $red$#&a $e nei%d&a)a)5 ni"a"&e re%er&e, #a"o da ona %na e o&e>an)e "redi#nog o#en(i)a/a 5 (e/o"5 no' i%no$5 ri@a&/)enog "redi#a.+ 6eličina investicioni" depozita. Re )e o d5goro ni', a #i'e i"&a/i#e#ni' i%&ori'a $red$#a&a. Na) e?>e o#i 5 i% oro ene ?#edn)e. a"oni o&de ne o$#o)i o@a&e%a i%d&a)an)a re%er&i, o&a $red$#&a $e 'og5 /a$ira#i 5 5"5 no' i%no$5 5 &id5 in&e$#i(ioni6 "redi#a. Da"/e, n)i6o&o o&e>an)e, %na i a5#o'a#$"i ra$# "redi#nog o#en(i)a/a o$/o&ne @an"e.

6eličina investicioni" kredita uzeti" od drugi" banaka.Ta"o=e, red$#a&/)a "&a/i#e#an i%&or "redi#nog o#en(i)a/a, "o)i ne od/e;ei%d&a)an)5 re%er&i, #a"o da $e 5 (e/o$#i 'o;e /a$ira#i.

,topa i osnovica obavezni" rezervi.S&a"o o&e>an)e $#o e o@a&e%nere%er&e od $#rane (en#ra/ne @an"e 5#i e "on#ra"#i&no na "redi#ni o#en(i)a/ o$/o&ni6 @ana"a, )er $5 @an"e #ada d5;ne da i%d&a)a)5 &e>ii%no$ $red$#a&a "od (en#ra/ne @an"e. 7ro?iren)e o$no&i(e o@a&e%ni6

12!



re%er&i, #a"o=e $'an)5)e "redi#ni o#en(i)a/ @ana"a, )er $e ro?ir5)eo$no&i(a na "o)5 $e ri'en)5)e ro i$ana $#o a.

,topa i osnovica rezervi likvidnosti.Vi$ina $#o e i o$no&i(a na "o)5 >e$e o&a $#o a %ara 5na&a#i dire"#no %a&i$i od od/5"e $a'e @an"e. Nai'en)i6 5#&r=5)e $&a"a @an"a indi&id5a/no na o$no&5 i$"5$#&a i ro(ena a 5(i/)5 o 5&an)a %ado&o/)a&a)5>eg $#e ena /i"&idno$#i. A"o do=e do o&e>an)a $#o e i i/i ro?iren)a o$no&i(e $&a"a"o >e do>i do $'an)en)a"redi#nog o#en(i)a/a #e @an"e.

8.&. Vrste kre3it $g p$te %i'a+a

ao ?#o $'o &ide/i na ro'ene 5"5 nog "redi#nog o#en(i)a/a )edne o$/o&ne @an"e 'og5 da 5#i 5 @ro)ni *a"#ori. 7re'a ro"5 5 "o'e $e /a$ira)5 $red$#&a ra%/i"5)e'o "ra#"oro ni i in&e$#i(ioni "redi#ni o#en(i)a/. S dr5ge $#rane, 5 %a&i$no$#i od #oga da /i )e @an"a /a$ira/a (eo$&o) "redi#ni o#en(i)a/ i/i $a'o n)ego& deo, ra%/i"5)e'o /a$irani i$/o@odni "redi#ni o#en(i)a/.Ve/i inakratkoročnog kreditnog potencijala o$/o&ne @an"e %a&i$i odde o%i#a o &i=en)5, ?#edni6 de o%i#a o &i=en)5, $#an)a "ra#"oro ni6"redi#a ri'/)eni6 od dr5gi6 @ana"a, &i$ine $#o e i o$no&i(e o@a&e%ni6re%er&i i od $#o e i o$no&i(e re%er&e /i"&idno$#i. I% $red$#a&a"ra#"oro nog "redi#nog o#en(i)a/a o$/o&na @an"a 'o;e odo@ra&a#i$a'o "ra#"oro ne "redi#e red5%e>i'a i o#ro?a "e "redi#e $#ano&ni?#&5.Ve/i inainvesticionog kreditnog potencijala )edne o$/o&ne @an"e %a&i$iod &i$ine oro eni6 de o%i#a, &i$ine *ondo&a @an"e i i%no$a in&e$#i(ioni6"redi#a ri'/)eni6 od dr5gi6 @ana"a. Na o&a $red$#&a @an"a neo@ra 5na&a, ni#i i%d&a)a @i/o "a"&5 re%er&5, ?#o %na i da i6 'o;e 5 (e/o$#i /a$ira#i 5 in&e$#i(one "redi#e. I% in&e$#i(ionog "redi#nog o#en(i)a/a o$/o&na @an"a 'o;e odo@ra&a#i $a'o in&e$#i(ione "redi#e ri&redi i$#a'@ene "redi#e $#ano&ni?#&5. Me=5#i', o$/o&na @an"a 'o;e, a #oredo&no i ini, da )edan deo in&e$#i(ioni6 $red$#a&a %adr;i "ao re%er&5. Ne @i @i/o do@ro da @an"a i$(r e (eo $&o) ra$ o/o;i&i in&e$#i(ioni o#en(i)a/, )er e$#o $e doga=a da @an"a ri'i %a6#e&e $&o)i6 "o'i#ena#a"o)i'a )e &e> odo@ri/a in&e$#i(ioni "redi# %a do 5n$"i' "redi#i'a, "a"o @i $e 'og/a %a&r?i#i %a o e#a in&e$#i(i)a. #lasirani ili iskoriš8eni kreditni potencijal )e deo 5"5 nog "redi#nog o#en(i)a/a "o)i )e o$/o&na @an"a odo@ri/a $&o)i' "o'i#en#i'a i o$/o&ni' ar#neri'a.,lobodni ili neiskoriš8eni kreditni potencijal )edeo "redi#nog o#en(i)a/a "o)i @an"a ni)e /a$ira/a 5 &id5 "redi#a i%odre=eni6 ra%/oga o re%no$# 5 o$/o&an)5, nedo&o/)na #ra;n)a %a"redi#i'a, i#d. . Sig5rno )e da 5 ra"$i o$#o)e $i#5a(i)e "ada o$/o&na

12+



@an"a ne i$"ori$#i (e/o"5 n5 'og5>no$# da /a$ira $&o) "redi#ni o#en(i)a/ 5 &id5 "redi#a "o'i#en#i'a, &e> )edan deo o$#ane nei$"ori?>en.U ra"$i $e 'o;e de$i#i i $5 ro#an $/5 a), da o$/o&na @an"a odo@ri &i?e"redi#a nego ?#o i%no$i n)en "redi#ni o#en(i)a/, ?#o >e do&e$#i do

$'an)en)a n)ene re%er&e /i"&idno$#i na ra 5n5 "od (en#ra/ne @an"e i donera&no#e;nog o/o;a)a 5 og/ed5 $&o)e /i"&idno$#i i 5 og/ed5"ori?>en)a $&og "redi#nog o#en(i)a/a. Ra&no#e;a /i"&idno$#i $e 'o;e ore'e#i#i i 5$/ed ona?an)a "o'i#ena#a @an"e, )er 'o;e do>i do &e/i"ogod/i&a $red$#a&a $a ra 5na n)eni6 "o'i#ena#a 5 "ori$# "o'i#ena#a dr5gi6 o$/o&ni6 @ana"a.

a o$/o&n5 o/i#i"5 )edne o$/o&ne @an"e %na a)no )e da ne re"ora ii%no$ $&og "redi#nog o#en(i)a/a "redi#ni' /a$'ani'a "o)i >e 5gro%i#in)en5 /i"&idno$#. S dr5ge $#rane, i$#o #a"o )e %na a)no da o$/o&na @an"a

&odi ra 5na da i'a ?#o 'an)i i%no$ nei$"ori?>enog "redi#nog o#en(i)a/a,ia"o #o $'an)5)e n)en5 $ig5rno$# i /i"&idno$#. Nei$"ori?>eni "redi#ni o#en(i)a/ )e ?#e#a %a @an"5, )er ona #re@a ra(iona/no i e"ono'i no da o$/5)e $a no& ani' $red$#&i'a, ?#o %na i da $red$#&a #re@a ne re"idnoda (ir"5/i?5. S dr5ge $#rane, #o red$#a&/)a i ?#e#5 %a ri&red5, %a n)ene"o'i#en#e, )er @i #i' $red$#&i'a ri&redni $5@)e"#i o@a&i/i %na a)ne o$/o&e i re?i/i 'noge ro@/e'e 5 roi%&odn)i i ro'e#5 [email protected] o&o'e, 'o;e'o %a"/)5 i#i da o$/o&na @an"a 'ora #e;i#i "ara&no#e;no) o%i(i)i 5 og/ed5 "ori?>en)a $&og "redi#nog o#en(i)a/a i

/i"&idno$#i. E"ono'$"i in#ere$ @an"e )e da /a$ira ?#o &i?e $/o@odni6no ani6 $red$#&a 5 &id5 "redi#a, )er na #a) na in o$#&ar5)e $&o)5 %arad5, #)"a'a#5. Me=5#i', o&a 'og5>no$# ni)e neograni ena, )er o$/o&na @an"a'ora da &odi ra 5na o $&o)o) /i"&idno$#i. 7o$/o&na @an"a, #a"o=e, 'orada &odi ra 5na o $ig5rno$#i i "redi#no) $ o$o@no$#i #ra;i/a(a "redi#a da oro"5 &ra#e o%a)'/)ena $red$#&a. ao ?#o &idi'o o&de de/5)5 d&a ni%a$5 ro#ni6 *a"#ora, #a"o da o$/o&na @an"a 'ora $&o)5 "redi#n5 o/i#i"5 ode$i#i #a"o da i%na=e o #i'a/n5 &i$in5 "redi#a "o)5 'o;e /a$ira#i i"o)5 $#&arno /a$ira, a da ri #o'e %adr;i o#re@n5 re%er&5 /i"&idno$#i,"o)a >e )o) o'og5>i#i da $&a"og #ren5#"a 'o;e da odgo&ori $&o)i'o@a&e%a'a.Teori)$"i o$#o)i )o? )edan 5$/o& "o)i de#er'ini?e 'og5>no$# /a$iran)a"redi#nog o#en(i)a/a )edne o$/o&ne @an"e, a #o )e #ra;n)a "o'i#ena#a %a @an"ar$"i' "redi#i'a, i'a)5>i 5 &id5 5$/o&e od "o)i'a @an"a n5di"redi#e. A"o )e "a'a#na $#o a &i$o"a, a"o $5 ro"o&i o# /a#e "ra#"i, onda$e $'an)5)e 'og5>no$# da @an"a /a$ira $a& $&o) "redi#ni o#en(i)a/. To%na i da o$#o)i 'og5>no$# da @an"a ne>e 'o>i da /a$ira $&a $&o)a$red$#&a, %a#o ?#o ne o$#o)i do&o/)na %ain#ere$o&ano$# ri&redni

$5@)e"a#a i gra=ana %a "redi#i'a. U #o' $/5 a)5 @an"a 'ora da &odira 5na o odre=i&an)5 i 5#&r=i&an)5 5$/o&a od "o)i'a n5di "redi#e, "a"o

12



@i ora$/a #ra;n)a %a n)i'a. Me=5#i', 5 $a&re'eno) ra"$i o&a) $e $/5 a)re#"o de?a&a, )er o$#o)i 5&e" do&o/)no &e/i"a #ra;n)a %a "redi#i'a, a" i 55$/o&i'a &i$o"i6 "a'a#ni6 $#o a. Jedan od 5%ro"a &e/i"e #ra;n)e %a"redi#i'a /e;i 5 in)eni(i da $5 5 $a&re'eno' $&e#5 &eo'a ri$5#ne

in#/a#orne #enden(i)e. Nai'e, $#o e in*/a(i)e $5 ri/i no &i$o"e, #a"o da $e%a)'o#ra;io(i'a i$ /a#i da 5%i'a)5 "redi#e, )er 5 'o'en#5 &ra>an)a"redi#a &ra>a)5 no&a( 'an)e &redno$#i. @og #oga dana$ i'a'o ro@/e' re&e/i"e #ra;n)e %a "redi#i'a.

8. . 4ik"i3 $st p$s+$" e a ke

8i"&idno$# o$/o&ne @an"e )edan )e od na)&a;ni)i6 *a"#ora "o)i 5#i e nan)en5 o$/o&n5 o/i#i"5 5 og/ed5 odr;a&an)a ra&no#e;nog o/o;a)a

@an"e. #od likvidnoš8u jedne poslovne banke podrazumevamo njenu sposobnost da izvršava sve svoje obaveze prema komitentima' Dto znači'da bez odlaganja izvršava sve naloge svoji" komitenata na teret sredstava koja komitenti dr*e na računima kod te poslovne banke.U o)a' /i"&idno$#i $ ada i $ o$o@no$# @an"e da od'a6 $#a&i nara$ o/oagan)e "o'i#en#i'a ona $red$#&a "o)a i' )e odo@ri/a 5 &id5"redi#a, )er #re@a i'a#i na 5'5 da )e "o'i#en# $/o@odan 5 ra$ o/agan)5 #i'$red$#&i'a, ?#o %na i da $red$#&a "o)a do@i)e 5#e' "redi#a 'o;e5 o#re@i#i %a /a>an)e "a"o "o'i#en#i'a "o)i i'a)5 $&o) ra 5n "od #e o$/o&ne @an"e, #a"o i "o'i#en#i'a "o)i i'a)5 $&o) ra 5n "od dr5gi6 o$/o&ni6 @ana"a. @og o#re@a /i"&idno$#i o$/o&na @an"a 'ora da dr;ire%er&e /i"&idno$#i "od (en#ra/ne @an"e.Sada $e o$#a&/)a i#an)e "o)i *a"#ori 5#i 5 na /i"&idno$# )edne o$/o&ne @an"e, "ao i na n)en5 o$/o&n5 o/i#i"5. Na /i"&idno$# o$/o&ne @an"e5#i e &e>i @ro) *a"#ora od "o)i6 $5 na)%na a)ni)i $/ede>i ona?an)e"o'i#ena#a o$/o&ne @an"e, "redi#na o/i#i"a o$/o&ne @an"e i'one#arno-"redi#ne 'ere (en#ra/ne @an"e. #onašanje komitenata poslovne banke.O&a) *a"#or 5 %na a)no) 'eri 5#i e

na /i"&idno$# o$/o&ne @an"e. o'i#en#i o$/o&ne @an"e $5 ra&na /i(a igra=ani, "o)i i'a)5 de ono&ana $red$#&a "od #e @an"e 5 &id5 ra%ni6de o%i#a, "ao ?#o $5 de o%i#i o &i=en)5, ?#edni de o%i#i o &i=en)5oro eni de o%i#i. S o@%iro' da "o'i#en#i $/o@odno ra$ o/a;5 $&o)i'$red$#&i'a, oni 'og5 i%da&a#i ra%ne na/oge %a ra$ o/agan)e #i'$red$#&i'a, ?#o i #e "a"o 5#i e na o%i(i)5 /i"&idno$#i o$/o&ne @an"e.Mog5>e )e da "o'i#en# i%da na/og @an(i da $a n)ego&og ra 5na i%&r?i /a>an)e 5 "ori$# ra 5na dr5gog "o'i#en#a "o)i $e na/a%i 5 o"&ir5de o%i#nog $i$#e'a i$#e o$/o&ne @an"e. U o&o' $/5 a)5 ne o$#o)ini"a"a& 5#i(a) na o%i(i)5 /i"&idno$#i #e o$/o&ne @an"e, )er )e 5"5 ani%no$ de o%i#a o &i=en)5 o$#ao ne ro'en)en "od #e @an"e.

12



Mog5>e )e da "o'i#en# )edne o$/o&ne @an"e i%da na/og %a reno$$red$#a&a, "o)i' $e $a n)ego&og ra 5na i$ /a>5)e odre=eni i%no$ 5 "ori$#ra 5na dr5gog "o'i#en#a, i)i ra 5n $e na/a%i 5 dr5go) @an(i. U o&o'$/5 a)5 $e &r?i /a>an)e i%'e=5 d&a "o'i#en#a "o)i dr;e $&o)a $/o@odna

no& ana $red$#&a "od d&e ra%/i i#e @an"e, ?#o %na i da do/a%i do re/i&an)a $red$#a&a i% )edne @an"e 5 dr5g5 @an"5, #). do/a%i do $'an)en)a$red$#a&a "od r&e @an"e, a do o&e>an)a de o%i#a "od dr5ge @an"e.Ti i an ri'er %a o&a"&5 #ran$a"(i)5 )e$5 d&a red5%e>a "o)a i'a)5 $&o)e#e"5>e ra 5ne "od ra%/i i#i6 o$/o&ni6 @ana"a. od r&e @an"e $'an)5)e$e i%no$ de o%i#a o &i=en)5, a/i $e $'an)5)e i i%no$ $red$#a&a 5"5 ni6re%er&i "od (en#ra/ne @an"e, ?#o %na i $'an)5)e $e n)ena /i"&idno$#. Sdr5ge $#rane, "od dr5ge @an"e o&e>a&a $e i%no$ de o%i#a o &i=en)5, a #o%na i i re%er&e /i"&idno$#i "od (en#ra/ne @an"e. 7re'a #o'e, /i"&idno$#

r&e @an"e $e ogor?a&a, do" $e /i"&idno$# dr5ge @an"e o@o/)?a&a.Mog5>e )e da red5%e>e "o)e )e "o'i#en# )edne @an"e i%da na/og #o) @an(ida i%&r?i &ir'ani$an)e $red$#a&a $a o%i(i)e de o%i#a o &i=en)5 na o%i(i)5 oro eni6 de o%i#a. U o&o' $/5 a)5 $e &r?i re/i&an)e $red$#a&a i% )edne "a#egori)e de o%i#a 5 dr5g5 "a#egori)5 de o%i#a i #o 5 o"&ir5 i$#e @an"e, #a"o da na r&i og/ed i%g/eda da ne o$#o)i ni"a"a& 5#i(a) na/i"&idno$# o$/o&ne @an"e. Me=5#i', a"o i'a'o 5 &id5 da $e na i%no$de o%i#a o &i=en)5 'ora)5 i%d&a)a#i o@a&e%ne re%er&e na ra 5n5 "od(en#ra/ne @an"e, a da #a"&a o@a&e%a ne o$#o)i 5 odno$5 na oro ene

de o%i#e, onda )e )a$no da $'an)en)e de o%i#a o &i=en)5, odno$no re/i&an)e de o%i#a o &i=en)5 5 o$#a/e de o%i#e i$#e o$/o&ne @an"e i'a%a o$/edi(5 o$/o@a=an)e )ednog de/a 5"5 ni6 re%er&i "o)e $e dr;e "od(en#ra/ne @an"e, ?#o %na i da >e do>i do o&e>an)a "redi#nog o#en(i)a/a @an"e, a/i i do $'an)en)a n)ene /i"&idno$#i.Mog5>e )e, #a"o=e, da do/a%i do re/i&an)a $red$#a&a $a o%i(i)e de o%i#a o &i=en)5 5 go#o& no&a(, "ao i go#o&og no&(a 5 de o%i#e o &i=en)5 5o"&ir5 de o%i#nog $i$#e'a )edne o$/o&ne @an"e, ?#o $&a"a"o i'a 5#i(a)ana /i"&idno$# #e @an"e. U $/5 a)5 "ada red5%e>a odi;5 $a $&og #e"5(eg

ra 5na go#o&in5 %a i$ /a#5 %arada, #ada do/a%i do $'an)en)a de o%i#a o&i=en)5 "od #e @an"e, ?#o a5#o'a#$"i %na i $'an)en)e i n)ene /i"&idno$#i.Me=5#i', "ada #rgo&in$"a red5%e>a &r?e 5 /a#e na $&o)e ra 5ne,odno$no "ada o/a;5 go#o& no&a( od dne&nog a%ara na $&o)e #e"5(era 5ne, onda ra$#5 de o%i#i o &i=en)5, a #i'e i /i"&idno$# #e o$/o&ne @an"e.

ao ?#o &idi'o, ona?an)e "o'i#ena#a 5 og/ed5 ra$ o/agan)a $a$red$#&i'a na $&o' #e"5>e' ra 5n5 i'a 5#i(a)a i i%a%i&a odre=ene e*e"#ena o%i(i)5 /i"&idno$#i )edne o$/o&ne @an"e. No& ane #ran$a"(i)e"o'i#ena#a "o)e ne 'en)a)5 &i$in5 $red$#a&a 5 de o%i#no' $i$#e'5 o$/o&ne @an"e ne'a)5 ni"a"&og 5#i(a)a na o%i(i)5 n)ene /i"&idno$#i.

12



Me=5#i', no& ane #ran$a"(i)e 5#e' "o)i6 $e ne 'en)a &i$ina $red$#a&a 5de o%i#no' $i$#e'5 o$/o&ne @an"e, a/i $e 'en)a $#r5"#5ra de o%i#ai%a%i&a odre=ene ro'ene /i"&idno$#i @an"e. I$#o #a"o, &ide/i $'o dano& ane #rana$a"(i)e "o'i#ena#a "o)e 'en)a)5 &i$in5 $red$#a&a de o%i#a

)edne o$/o&ne @an"e i'a)5 5#i(a)a na ro'en5 o%i(i)e /i"&idno$#i #e @an"e. S6odno o&o'e, 'o;e'o %a"/)5 i#i da )e /i"&idno$# ri&redni6 red5%e>a "o' /e'en#arna $a /i"&idno?>5 o$/o&ni6 @ana"a "od "o)i6i'a)5 $&o)e ra 5ne. (reditna politika poslovne banke.7o$/o&na o/i#i"a @an"e 'ora da &odira 5na o $#an)5 /i"&idno$#i o$/o&ne @an"e, odno$no o $#an)5 n)enere%er&e /i"&idno$#i "od (en#ra/ne @an"e. U"o/i"o )e $#an)e /i"&idno$#i o$/o&ne @an"e i%nad o #i'a/nog ni&oa, #o %na i da o$#o)i 'og5>no$# da @an"a /a$ira odre=ena $red$#&a 5 &id5 "redi#a $&o)i' o$/o&ni'

ar#neri'a. A"o )e $#an)e /i"&idno$#i o$/o&ne @an"e #a"&o da $e nara 5n5 "od (en#ra/ne @an"e ne na/a%e do&o/)na i o#re@na $red$#&are%er&i, onda o$/o&na @an"a 'ora da @5de o re%ni)a 5 odo@ra&an)5"redi#a $&o)i' o$/o&ni' ar#neri'a. Odo@ra&an)e "redi#a od $#rane o$/o&ne @an"e red5%e>i'a ne o$redno $e odra;a&a na /i"&idno$# @an"e, a/i i na /i"&idno$# n)eni6 "o'i#ena#a. ad o$/o&na @an"a odo@ri"redi# ne"o' red5%e>5, ona 5 $#&ari o&e>a&a $red$#&a na ra 5n5 #og red5%e>a %a i%no$ "redi#a, a #o %na i o&e>an)e de o%i#a o &i=en)

ori$ni" "redi#a #ro?i #a $red$#&a re'a $&o' na6o=en)5, odno$no re'a

$&o)i' o#re@a'a. A"o "ori$ni" "redi#a (eo i%no$ "redi#a 5#ro?i %a /a>an)e $&o)i6 o@a&e%a re'a do@a&/)a i'a "o)i $5 "o'i#en#i dr5gi6 @ana"a, onda >e $e #a $red$#&a od/i#i i% de o%i#nog $i$#e'a r&e @an"e, a#o %na i da (e do>i do $'an)en)a i%no$a n)eni6 de o%i#a o &i=en)5 ire%er&e "od (en#ra/ne @an"e, a/i 5 o"&iri'a 5 "o)i'a o$/o&na @an"a #o'o;e da i%dr;i. a#o o$/o&na @an"a ri/i"o' odo@ra&an)a "redi#a 'orada i'a 5 &id5 da >e $e )edan deo de o%i#a $ig5rno od/i#i i% n)enogde o%i#nog $i$#e'a i da >e #o 5#i(a#i na o%i(i)5 n)ene /i"&idno$#i, #a"o da'ora ro(eni#i "o/i"o n)ene 'og5>no$#i do%&o/)a&a)5 #o $'an)en)e,odno$no do "og $#e ena $e 'o;e #o/eri$a#i #o ogor?an)e o%i(i)e n)ene/i"&idno$#i. Monetarno-kreditne mere centralne banke. Na o%i(i)5 /i"&idno$#i 'og5da 5#i 5 i 'ere 'one#arno-"redi#ne o/i#i"e (en#ra/ne @an"e. Ta"o(en#ra/na @an"a, 5 na?e' $i$#e'5 Narodna @an"a Sr@i)e, ro i$5)e $#o 5o@a&e%ni6 re%er&i i o$no&i(5 na "o)5 $e #a $#o a ri'en)5)e i o@ra 5na&a.O&a $#o a $e 5 na?o) %e'/)i 5 ro#e"/o' eriod5 e$#o 'en)a/a, i "re#a/a$e 5 in#er&a/5 od 10-! , a o@ra 5na&a/a $e na i%no$ de o%i#a o &i=en)5.S&a"o o&e>an)e $#o e o@a&e%ni6 re%er&i do&odi do $'an)en)a "redi#nog

o#en(i)a/a @ana"a a/i i do o&e>an)a $red$#a&a na ra 5n5 o@a&e%ni6re%er&i "od (en#ra/ne @an"e. U #a"&i' 5$/o&i'a o$/o&na @an"a )e

12



rin5=ena da &odi re$#ri"#i&n5 "redi#n5 o/i#i"5, )er )e $'an)en n)en"redi#ni o#en(i)a/. Me=5#i', a"o o$#o)i o#re@a da $e o&e>a o@i'"redi#a 5 ri&redi, #). da $e o&e>a "redi#ni o#en(i)a/ o$/o&ni6 @ana"a,onda (en#ra/na @an"a $'an)5)e $#o 5 o@a&e%ni6 re%er&i.

Na /i"&idno$# o$/o&ni6 @ana"a $na;no 5#i 5 i ro'ene o@i'a "redi#a"o)e (en#ra/na @an"a odo@ra&a o$/o&ni' @an"a'a. U na?e' "redi#no'$i$#e'5 #o )e d5go @io na)$na;ni)i in$#r5'en# "o)i' )e NBJ 5#i(a/a na/i"&idno$# i "redi#ni o#en(i)a/ o$/o&ni6 @ana"a. 7re'a a"on5 NBS'o;e @an"a'a odo@ra&a#i "redi#e $ ro"o' do$ e>a do godin5 dana, nao$no&5 %a/oge or#*e/)a 6ar#i)a od &redno$#i. NBS 5#&r=5)e &r$#5 i "&a/i#e6ar#i)a od &redno$#i na o$no&5 "o)i6 odo@ra&a "redi#e, "ao i 5$/o&e ina in odo@ren)a #i6 "redi#aF. NBS, #a"o=e, 'o;e "5 o&a#i od @ana"a6ar#i)e od &redno$#i, 5% na o'en5 da #e i$#e 6ar#i)e 'o;e roda&a#i i re

i$#e"a ro"a n)i6o&og do$ e>aF

. Ta"o=e, 'o;e odo@ra&a#i Re 5@/i(i Sr@i)i"redi#e radi *inan$iran)a ri&re'ene ne/i"&idno$#i @5d;e#a, na$#a/e 5$/edne5ra&no#e;eni6 "re#an)a 5 ri6odi'a i ra$6odi'a #o"o' i%&r?en)a @5d;e#a. NBS radi odr;an)a /i"&idno$#i o$/o&ni6 @ana"a 'o;e ro i$a#iF

1. 5$/o&e i na in odo@ra&an)a de o%i#ni6 i "redi#ni6 o/a"?i(aL2. 5$/o&e i na in o@e%@ed)en)a /i"&idno$#i i$ /a#e de o%i#a *i%i "i6

ra&ni6 /i(a "od @ana"aL!. dr5ge 'ere %a odr;a&an)e /i"&idno$#i o$/o&ni6 @ana"a.

NBS 'o;e 5#&rdi#i i 'ini'a/ne 5$/o&e "redi#ne $ o$o@no$#i @ana"a 5 o$/o&an)5 $a n)o'. Od/5"o' o 'ini'a/ni' 5$/o&i'a "redi#ne$ o$o@no$#i @ana"aF 5#&r=eni $5 'ini'a/ni 5$/o&i "redi#ne $ o$o@no$#i @ana"a, i #o

1. da @an"a ne'a do$ e/i6 a nei%'ireni6 dinar$"i6 i de&i%ni6 o@a&e%a re'a NBS o o$no&5 ro i$a NBS i %a"/)5 eni6 5go&oraL

2. da 5 re#6odno' o@ra 5n$"o' eriod5- ro$e no dne&no $#an)e i%d&o)ene dinar$"e o@a&e%ne re%er&e @an"

ni)e @i/o 'an)e od 90 o@ra 5na#e dinar$"e o@a&e%ne re%er&eL- ro$e no dne&no $#an)e i%d&o)ene de&i%ne o@a&e%ne re%er&e @anni)e @i/o 'an)e od 90 o@ra 5na#e de&i%ne o@a&e%ne re%er&eL

!. da )e @an"a do$#a&i/a oda#"e i i%&e?#a)e o $&o' o$/o&an)5, "o)e )eo@a&e%na da do$#a&/)a re'a ro i$i'a, 5 5#$#&i'a i in$#r5"(i)a'a NBS.

F a"on o Narodno) @an(i Sr@i)e, /.! , S/5;@eni g/a$ni" RS @r. 2 200!F

I$#o, /. ! .F I$#o, /. +2.F Od/5"a o 'ini'a/ni' 5$/o&i'a "redi#ne $ o$o@no$#i @ana"a, S/.g/a$ni" RS @r 11 200! i !2 200!

129



Ban"a "o)a ne i$ 5n)a&a )edan i/i &i?e 5$/o&a "redii#ne $ o$o@no$#i rog/a?a&a $e "redi#no ne$ o$o@no'. a &re'e do" )e "redi#none$ o$o@na, @an"a ne 'o;e

1. "od NBS "ori$#i#i "redi#e i dr5ge /a$'ane, o$i' "redi#a %aodr;a&an)e dne&ne /i"&idno$#iL

2. "5 o&a#i @/aga)ni "e %a i$e NBS na ri'a'o' #r;i?#5L!. "5 o&a#i de&i%e od NBSL+. de ono&a#i &i?"o&e /i"&idni6 $red$#a&a "od NBS.

ao ?#o &idi'o odr;a&an)e o #i'a/ne /i"&idno$#i @ana"a %a6#e&a red5%i'an)e @ro)ni6 radn)i i 'era i ne re"idan nad%or, "a"o @i na &re'e'og/o da $e reag5)e.

8.,. Kre3it a # +tip+ika%i'a

7od "redi#no' '5/#i /i"a(i)o' odra%5'e&a'o ro(e$ e"$ an%i)e"redi#a i de o%i#a "o)i na$#a)e 5#e' &ra>an)a )ednog de/a odo@reni6"redi#a 5 de o%i#ni $i$#e' o$/o&ne @an"e. Na o&a) na in o$/o&na @an"a$#&ara no&i "redi#ni o#en(i)a/ "o)i ono&o /a$ira 5#e' odo@ra&an)a"redi#a. redi#n5 '5/#i /i"a(i)5 'o;e'o o$'a#ra#i 5 o"&ir5 )edne o$/o&ne @an"e, "ao i 5 o"&ir5 (e/og $i$#e'a o$/o&ni6 @ana"a, a 5 #o'$'i$/5 go&ori'o o 'i"ro"redi#no) i 'a"ro"redi#no) '5/#i /i"a(i)i. Mikrokreditna multiplikacija.Da @i$'o ra%5'e/i ro(e$ "redi#ne'5/#i /i"a(i)e $a a$ e"#a )edne o$/o&ne @an"e, re# o$#a&i>e'o da )e @an"a /a$ira/a (eo $&o) "redi#ni o#en(i)a/, #a"o da ni)e &i?e 5'og5(no$#i da odo@ra&a no&e "redi#e, )er @i 5gro%i/a $&o)5 /i"&idno$#.Sig5rno )e da @an"a ne 'o;e o$#a#i d5go 5 #a"&o' ra&no#e;no' o/o;a)5, )er o$/o&na @an"a 'o;e da ri'i na $&o) ra 5n "od (en#ra/ne @an"edoda#na $red$#&a do@i)an)e' "redi#a od (en#ra/ne @an"e, 5 /a#a'a i%ino$#ran$#&a, do@i)an)e' "redi#a od ne"e dr5ge o$/o&ne @an"e,$'an)en)e' $#o e o@a&e%ni6 re%er&i, ri/i&o' go#o&og no&(a od$#ano&ni?#&a, i#d. O&a) ri/i& $red$#a&a %na i ora$# de o%i#a o &i=eod "og i%no$a @an"a 'ora da i%d&o)i i%&e$na $red$#&a na i'e o@a&e%nere%er&e i re%er&e /i"&idno$#i. U"/i"o )e, na ri'er, #a) ini(i)a/ni ri/i& 5 o$/o&n5 @an"5 i%no$io 1.000 no& ani6 )edini(a, a $#o a o@a&e%ni6re%er&i 2 i $#o a re%er&i /i"&idno$#i 10 , #o %na i da @an"a 'ora dai%d&o)i na i'e re%er&i ! 0 dinara. 7reo$#a)e $/o@odni "redi#ni o#en(i)a/ 5&i$ini od 0 dinara. Rani)e $'o i$#a"/i da )edan deo "redi#a "o'i#en#i"ori$#e %a /a>an)a 5 o"&ir5 de o%i#nog $i$#e'a #e @an"e, a )edan deood/a%i &an de o%i#nog $i$#e'a o$'a#rane o$/o&ne @an"e.7re# o$#a&i'o da o/o&ina $red$#a&a od/a%i &an de o%i#nog $i$#e'a o$/o&ne @an"e, a da dr5ga o/o&ina o$#a)e, ?#o %na i da >e o$/o&na @an"a *or'ira#i no&e de o%i#e o &i=en)5 5 i%no$5 od !2 dinara. Od

1!0



o&og i%no$a no&i6 de o%i#a @an"a 'ora da i%do&i ! na i'e re%er&i, ?#o%na i i%no$ od 11!, dinara, do" o$#a#a" od 211,2 dinara red$#a&/)an)en "redi#ni o#en(i)a/ 5 dr5go' '5/#i /i"a(iono' (i"/5$5. O&a)"redi#ni o#en(i)a/ @an"a 'o;e /a$ira#i 5 &id5 "redi#a. Na #a) na in

o$/o&na @an"a *or'ira $#a/no i%&e$#an i%no$ de o%i#a o &i=en)5 i% raniodo@reni6 "redi#a 5 $&a"o' '5/#i /i"a(iono' (i"/5$5, #a"o da o od@i#"5i%d&o)eni6 re%er&i &r?i da/)e odo@ra&an)e "redi#a. Na )edno' ri'er5 o"a%a>e'o 'i"ro"redi#n5 '5/#i /i"a(i)5, "o)a $eodigra&a "od )edne o$/o&ne @an"e, od re# o$#a&"o' da )e o$/o&na @an"a @i/a 5 ra&no#e;no' o/o;a)5 i da )e $ada do@i/a od (en#ra/ne @an"e"redi# od 1.000 dinara, ?#o $e @e/e;i "ao ri/i& na n)eno' ra 5n5. Da/)e o re# o$#a&(i $#o a o@a&e%ni6 re%er&i i%no$i 2 a $#o a re%er&/i"&idno$#i 10 5"5 no ! . Mora'o 5 ini#i )o? )edn5 re# o$#a&"5, a

#o )e da 0 od odo@reni6 "redi#a "o'i#en#i'a o$#a)e 5 de o%i#ni $i$#e' o$/o&ne @an"e, a da dr5ga o/o&ina od/a%i i% de o%i#nog $i$#e'a o$'a#rane @an"e.

Ta@e/a - 7ro(e$ 'i"ro"redi#ne '5/#i /i"a(i)eM +tip+ika%i$ i

%ik+ siDep$!iti p$

"i?e ' (DV)Uk p e re!er"e

(R)Kre3it i

p$te %i'a+ (K7)1. 1.000,00 ! 0.00 0,002. !2 ,00 11!, 0 211,20!. 10 , 0 ! ,00 , 0

+. !+,!0 12,00 22,!0. 11,1 !,90 ,2. !, 0 1,!0 2,!0. 1,1 0,+0 0,

Uk p $ 1.,89 89 18 ,9 : & ,9

ao ?#o $e i% #e@e/e &idi, ini(i)a/ni i' 5/$ no&og ri/i&a $red$#a&a 5 o$/o&n5 @an"5 od 1.000 dinara 5 #o"5 $eda' '5/#i /i"a(ioni6 (i"/5$ado&eo )e do 5"5 nog o&e>an)a de o%i#a o &i=en)5 5 i%no$5 od 1.+ 0, 0dinara i ored i%d&a)an)a re%er&i od ! , ?#o re%5/#ira 5 i%no$5 od 1 ,+0

dinara. Ra%/i"a i%'e=5 o&a d&a agrega#a )e "redi#ni o#en(i)a/ @an"e, "o)i5 o&o' $/5 a)5 i%no$i 9 2,+0 dinara. O&a) ri'er o"a%5)e da 5 $&a"o'naredno' (i"/5$5 o ada i%no$ $&a #ri e/e'en#a, #a"o da $e 5 o$/edn)i'(i"/5$i'a ri@/i;a&a)5 n5/i.U ro(e$5 '5/#i /i"a(i)e de/5)e ni% *a"#ora, "o)i i'a)5 ra%/i i#e e*e"#e nara%&o) "redi#ne '5/#i /i"a(i)e. Ta"o i'a'o da &ra>an)e )ednog de/aodo@reni6 "redi#a 5 de o%i#ni $i$#e' @an"e i'a o%i#i&an e*e"a# na ro(e$ "redi#ne '5/#i /i"a(i)e. ad #oga ne @i @i/o, onda ne @i @i/o ni"redi#ne '5/i# /i"a(i)e, )er @i (eo i%no$ odo@reni6 "redi#a na 5$#iode o%i#ni $i$#e' o$/o&ne @an"e. ada @i de/o&ao $a'o #a) *a"#or onda @i'og5>no$# '5/#i /i"a(i)e @i/a neograni ena i @e$"ona no &e/i"a.

1!1



Me=5#i', o%na#o )e da )edan deo odo@reni6 "redi#a na 5$#a de o%i#ni$i$#e' @an"e, #a"o da $5 'og5>no$#i "reiran)a "redi#a ograni enede/o&an)e' o&og *a"#ora. I$#o #a"o, i%d&a)an)e $red$#a&a re%er&i de/5)e"ao ograni a&a)5>i *a"#or, )er o$/o&na @an"a 'ora da i%d&o)i odre=eni

ro(ena# od 5"5 nog i%no$a de o%i#a o &i=en)5 na i'e o@a&e%ni6re%er&i i re%er&i /i"&idno$#i. na i, o$#o)e d&e gr5 e *a"#ora "o)i de/5)5na ro(e$ 'i"ro"redi#ne '5/i# /i"a(i)e. Jedni de/5)5 5. ra&(5o'og5>a&an)a i od$#i(an)a o&og ro(e$a, a dr5gi 5 ra&(5ograni a&an)a, 'ada o@e o&e gr5 e *a"#ora $#o)e 5 "o' /e'en#arno'odno$5. Makrokreditna multiplikacija.Ve> $'o i$#a"/i da $e ana/i%a ro(e$a"redi#ne '5/#i /i"a(i)e 'o;e o$'a#ra#i 5 o"&ir5 )edne o$/o&ne @an"e, ai$#o #a"o i $a a$ e"#a (e/og $i$#e'a o$/o&ni6 @ana"a. Da"/e,

'a"ro"redi#na '5/#i /i"a(i)a )e #a"a& ro(e$ "redi#ne e"$ an%i)e "o)i $eod&i)a na /an5 (e/og $i$#e'a o$/o&ni6 @ana"a.U ana/i%i o&og ro(e$a o>i >e'o od re# o$#a&"e da $5 $&e o$/o&ne @an"e /a$ira/e $a& $&o) ra$ o/o;i&i "redi#ni o#en(i)a/, ?#o %na i dane'a)5 ni"a"&e 'og5>no$#i da odo@ra&a)5 no&e "redi#e $&o)i'"o'i#en#i'a. To )e #%&. ra&no#e;no $#an)e o$/o&ni6 @ana"a, "o)e $e 'o;e ro'eni#i 5"o/i"o do=e do ri/i&a no& ani6 $red$#a&a 5 $i$#e' o$/o&ni6 @ana"a, i/i do od/i&a $red$#a&a i% o&og $i$#e'a, 5 "o' $/5 a)5 i'a'onega#i&n5 '5/#i /i"a(i)5.U"o/i"o do=e do ri/i&a $red$#a&a, onda ini(i)a/ni i' 5/$ 'o;e @i#i "redi#"o)i (en#ra/na @an"a odo@ri ne"o) o$/o&no) @an(i, $ni;en)e $#o eo@a&e%ni6 re%er&i, ri/i& $red$#a&a i% ino$#ran$#&a, 5 /a#a go#o&ine$#rane gra=ana, i#d. Bi/o "o)i od o&i6 $/5 a)e&a ri/i&a $red$#a&a da $edogodi, #o >e i'a#i %a o$/edi(5 o&e>an)e "redi#nog o#en(i)a/a $i$#e'a o$/o&ni6 @ana"a. To %na i da >e o$/o&ne @an"e, o$/e i%d&a)an)a ro i$ani6 re%er&i, o e#i $a "redi#no' e"$ an%i)o', odno$no o# o e>e'5/#i /i"a(ioni ro(e$ "o)i $'o o i$a/i "od 'i"ro"redi#ne '5/#i /i"a(i)e.

Me=5#i', $ada o$#o)i ra%/i"a 5 de/o&an)5 i "re#an)5 ro(e$a'a"ro"redi#ne '5/#i /i"a(i)e 5 odno$5 na ro(e$ 'i"ro"redi#ne'5/#i /i"a(i)e 5 og/ed5 de/o&an)a ograni a&a)5>i6 *a"#ora. Do" $'o "od'i"ro"redi#ne '5/#i /i"a(i)e &ide/i da g5@i#a" $red$#a&a na$#a)e onda"ada $red$#&a na 5$#e de o%i#ni $i$#e' o$/o&ne @an"e, $ad #o &i?e ni)e$/5 a), )er $a a$ e"#a 'a"ro"redi#ne '5/#i /i"a(i)e g5@i#a" $red$#a&ana$#a)e $a'o onda "ada $red$#&a na 5$#e de o%i#ni $i$#e' $&i6 o$/o&ni6 @ana"a, na ri'er o&/a en)e' $red$#a&a o$/o&ni6 @ana"a "od (en#ra/ne @an"e na i'e o@a&e%ni6 re%er&i i re%er&i /i"&idno$#i i/i re/i&an)e'de o%i#a o &i=en)5 5 go#o& no&a(. To %na i da ograni a&a)5>i *a"#ori'a"ro"redi#ne '5/#i /i"a(i)e 'og5 da @5d5 $a'o oni *a"#ori "o)i %na e

1!2



od/i&an)e no& ani6 $red$#a&a $a ra 5na @ana"a i% de o%i#nog $i$#e'a $&i6 o$/o&ni6 @ana"a, do" re/i&an)e de o%i#nog no&(a i%'e=5 @ana"a ne'a&i?e ograni a&a)5>i "ara"#er. A"o $e o$'a#ra)5 o)edini '5/#i /i"a(ioni(i"/5$i, onda $e i "od 'a"ro"redi#ne '5/#i /i"a(i)e )a$no &idi da do/a%i do

$5;a&an)a $red$#a&a 5 $&a"o' naredno' (i"/5$5. To $5;a&an)e o$no&i(ena$#a)e %@og od/i&a $red$#a&a i% de o%i#nog $i$#e'a o$/o&ni6 @ana"a ra%ni' o$no&a'a, "ao ?#o $5 o@a&e%ne re%er&e, re%er&e /i"&idno$#i, re/i&an)e de o%i#a 5 go#o& no&a( i re/i&an)e $red$#a&a 5 "ori$#ino$#ran$#&a. Na o$no&5 $&ega o&oga 'o;e'o %a"/)5 i#i da (en#ra/na @an"a 5$a&re'eni' 5$/o&i'a $#&aran)a i "reiran)a no&(a i'a &e/i"i 5#i(a) na"redi#n5 o/i#i"5 o$/o&ni6 @ana"a. Ona ra$ o/a;e &eo'a $na;ni' o/5ga'a %a reg5/i$an)e o@i'a "redi#a 5 %e'/)i. Na)%na a)ni)e o/5ge $5

odo@ra&an)e "ra#"oro ni6 "redi#a od $#rane (en#ra/ne @an"e, "ao i'ani 5/i$an)e $#o o' i o$no&i(o' o@a&e%ni6 re%er&i. 7re'a #o'e,ni"ada $e ne $'e i%g5@i#i i% &ida da e'i$i)a ri'arnog no&(a i'a'5/#i /i"a#i&ni e*e"a# na e"$ an%i)5 de o%i#a i "redi#a 5 $i$#e'5 o$/o&ni6 @ana"a.

1!!



:. ME UNARODNE >INANSIJE

:.1. Karakteristike #e? ar$3 $g i a si'sk$g siste#a

re#an)a 5 $&e#$"o) ri&redi i ro'ena 5 odno$i'a $naga 5 $&e#5 na"onDr5gog $&e#$"og ra#a do'inan#no $5 5#i(a/i na o@/i"o&an)e dana?n)i6'e=5narodni6 *'an$i)$"i6 i 'one#arni6 odno$a. Od #i6 *a"#ora o$e@no$5 %na a)ni $/o' Bre#on-V5d$"og $i$#e'aL "ri%a 'e=5narodni6 "redi#ni6odno$a, %a$ni&an)e no&og *inan$i)$"og i 'one#arnog $i$#e'a 5 a adno)E&ro i i ra$ ad *inan$i)$"i6 i 'one#arni6 $i$#e'a 5 I$#o no) E&ro i.,lom1reton-6udskog sistema.U a'eri "o' gradi>5 Bre#on V5d$5 19++.godine 5 ri$5$#&5 red$#a&ni"a &e/i"og @ro)a %e'a/)a *or'iran )eMe=5narodni 'one#arni *ond i o$#a&/)ene $5 o$no&e no&og'e=5narodnog 'one#arnog $i$#e'a. O&a) $i$#e' $e %a$ni&ao na %/a#no-de&i%no' $#andard5, gde )e do/ar o$#ao g/a&no $red$#&o 'e=5narodni6 /a>an)a, odno$no o$#ao )e )e%gro 'e=5narodnog 'one#arnog $i$#e'a.U$#ano&/)en )e $i$#e' *i"$ni6 de&i%ni6 "5r$e&a, gde )e do/ar )edinii%ra;a&ao $&o)5 &redno$# 5 %/a#5 )edna %/a#na 5n(a "o?#a/a )e ! Z , do"$5 $&e o$#a/e &a/5#e $&o) ari#e# 5#&r=i&a/e re'a do/ar5, #). indire"#no re'a %/a#5. Ni'a/o ni)e $/5 a)no #o ?#o )e do/ar o$#ao (en#ra/na $&e#$"a&a/5#a, )er $5 SAD na "ra)5 Dr5gog $&e#$"og ra#a dr;a/e o"o 0$&e#$"og 'one#arnog %/a#a. Br%a o@no&a ri&reda E&ro e i @r%i ra$#

'e=5narodne #rgo&ine %a6#e&a/i $5 odgo&ara)5>i ra$# 'e=5narodne/i"&idno$#i, #a"o da )e na o e#"5 #og ro(e$a @i/a ri$5#na o$"5di(a 5do/ari'a, "o)a )e 5@r%o re&a%i=ena $#&aran)e' de*i(i#a 5 /a#no' @i/an$5SAD. S dr5ge $#rane, SAD $5 o$/e ra#a &odi/e agre$i&n5 $ o/)n5 o/i#i"5, )er $5 ini(ira/e i 5 e$#&o&a/e 5 @ro)ni' ra#o&i'a, "ao ?#o )e @io ra# 5Vi)e#na'5, ore)i, i#d., ?#o )e i%i$"i&a/o ogro'ne "o/i ine do/ara, "o)i $e$&e &i?e ?#a' a)5 @e% o"ri>a. O&a"&a e'i$iona o/i#i"a a'eri "og <ED-a Federal eserve ,%stem do&e/a )e do o /a&e do/ara na de&i%ni'#r;i?#i'a ?iro' $&e#a, #a"o da )e a'eri "a ad'ini$#ra(i)a @i/a rin5=ena

da a&g5$#a 19 1.godine 5"ine $ o/)n5 "on&er#i@i/no$# do/ara 5 %/a#o. Nao&a) na in )e 5 o# 5no$#i na 5?#en $i$#e' %/a#nog &a;en)a, )er &i?eni)edna &a/5#a $&o) ari#e# ni)e 5#&r=i&a/a re'a %/a#5. 7re(en)eno$# "5r$ado/ara @i/a )e 5 o$no&i d&a g/a&na inio(a ro a$#i Bre#on-V5d$"og$i#e'a, #). i &i?"a /i"&idno$#i i $#r5"#5rne nera&no#e;e. Ne ro'en/)i&o$#de&i%ni6 "5r$e&a one'og5>a&a/a )e $#a&/)an)e 5 o"re# 'e6ani%'a %a ri/ago=a&an)e radi o#"/an)an)a 'e=5narodne /a#ne nera&no#e;e. (riza me4unarodni" kreditni" odnosa. Na"on $/o'a $i$#e'a *i"$ni6de&i%ni6 "5r$e&a re/a%i $e na "&a/i#a#i&no no& $i$#e', #). $i$#e'

/i&a)5>i6 i/i */e"$i@i/ni6 "5r$e&a. 7ri$#a/i(e 5&o=en)a /i&a)5>i6 "5r$e&ao e"i&a/i $5 da >e o'o>5 o&og $i$#e'a o@e%@edi#i odgo&ara)5>i ro(e$

1!+



ri/ago=a&an)a /a#ni6 @i/an$a i i%@ega&an)e nera&no#e;a i di$#or%i)a "o)e$5 ra#i/e $i$#e' *i"$ni6 de&i%ni6 "5r$e&a. Ta"&a o e"i&an)a nar5?i/a )e"ri%a 'e=5narodni6 "redi#ni6 odno$a. Nag/i $"o" (ena na*#e 19 ! +. i19 9 0. godine i%a%&ao )e %na a)no reno?en)e "5 o&ne $nage i%

%e'a/)a 5&o%ni(a na*#e 5 %e'/)e i%&o%ni(e na*#e. #rva naftna kriza i%19 ! +.godine i%@a(i/a )e 5 r&i /an ro@/e' ri/ago=a&an)a i*inan$iran)a /a#nog de*i(i#a 5 $&i' %e'/)a'a 5&o%ni(a'a na*#e.De re(i)a(i)a do'a>e &a/5#e ni)e do/a%i/a 5 o@%ir, )er ni)e @i/o &a/5#e re'a "o)o) @i $e ona i%&r?i/a, a $ig5rno @i re%5/#ira/a 5 ora$#5 de*i(i#a, )er %e'/)e i%&o%ni(e "a i#a/a ni$5 @i/e 5 $#an)5 da a $or@5)5 ro@e i 5$/5ge"o)e @i i' %e'/)e 5&o%ni(e na*#e 'og/e i$ or5 i#i. 7ro@/e' de*i(i#a 5 @i/an$i'a /a>an)a %e'a/)a 5&o%ni(a na*#e re?en )erecikla*om suficitai%&o%ni(a na*#e 5 %e'/)e 5&o%ni(e, o$red$#&o' 'e=5narodnog

@an"ar$"og $i$#e'a. Nai'e, %e'/)e i%&o%ni(e na*#e o$#&ari&a/e $5 &e/i"e ri/i&e do/ara. Sa& #a) &i?a" do/ara de ono&a/e $5 5 @an"a'a ra%&i)eni6#r;i?ni6 e"ono'i)a, re&a$6odno 5 N)5)or"5 i 8ondon5. I% o&a"o*or'iranog "redi#nog o#en(i)a/a o&e @an"e $5 odo@ra&a/e "redi#e%e'/)a'a 5 ra%&o)5 %a na@a&"5 na*#e. 7e#ro/e)$"e %e'/)e $5 i%&o%ne&i?"o&e o$#&arene da/)o' roda)o' na*#e o e# &ra>a/e 5 &id5 ra%ni6de o%i#a 5 na red na&edene @an"e. O&e @an"e $5 #a"o o@r#a/e $red$#&a e#ro/e)$"i6 %e'a/)a i i%@eg/e de*/a(i)5 5 $o $#&eni' ri&reda'a. U (i/)55na re=ena o&og ro(e$a #r;i?ne e"ono'i)e $5 i%&r?i/e dereg5/a(i)5 5o@/a$#i 'e=5narodnog "re#an)a "a i#a/a, gde )e do?/o do %na a)ne/i@era/i%a(i)e, )er $5 5"in5#a @ro)na ograni en)a i% rani)i6 erioda.Me=5#i', druga naftna kriza i% 19 9 0. godine o"a%a/a )e da )e ri/ago=a&an)e re"o re(i"/a;e do/ara nedo&o/)na 'era %a re&/ada&an)ena$#a/i6 ro@/e'a. Ra%/og o&o'e /e;i 5naglom skoku kamatni" stopana$&e#$"i' *inan$i)$"i' #r;i?#i'a, ?#o )e do&e/o do e"$ /o%i)e re%ad5;eno$#i %e'a/)a 5 ra%&o)5, #a"o da )e #ere# d5ga o$#ao re&e/i"o @re'e. Re?en)a $5 #ra;ena 5 re rogra'iran)5 d5go&a, 'e=5#i' #o )e%na i/o $a'o od/agan)e re#e?"og #ere#a %a @5d5>i eriod. O&a) ro@/e' )e i dana$ &eo'a ri$5#an, )er $5 'noge %e'/)e rin5=ene da 5%i'a)5no&e "redi#e %a &ra>an)e $#ari6, #a"o da $e ro@/e' ne re?a&a, &e> $e ida/)e rod5@/)5)e.,tvaranje novog finansijskog i monetarnog sistema u 7apadnoj :vropi.E&ro $"i 'one#arni $i$#e' EMS $#&oren )e 19 9. godine na odr5 )5E&ro $"e e"ono'$"e %a)edni(e EE , a 5 (i/)5 $#&aran)a %one 'one#arne$#a@i/no$#i na odr5 )5 o&e regiona/ne %a)edni(e, $a "/)5 no' 5/ogo'*i"$ni6 de&i%ni6 "5r$e&a. <i"$ni "5r$e&i "on(i irani $5 "ao e'@rion"a$ni)eg $#&aran)a )edin$#&ene &a/5#e. Nai'e, %e'/)e /ani(e $5 $eo@a&e%a/e da odr;a&a)5 $#a@i/no$# @i/a#era/ni6 de&i%ni6 "5r$e&a 5'a"$i'a/ne o$(i/a(i)e od \2,2 5 o@a ra&(a. I%5%e#no )e @i/o

1!



do%&o/)eno da ne"e %e'/)e "o)e $5 i'a/e 'an)e $#a@i/ne &a/5#eV.Bri#ani)a, I#a/i)a 'og5 ri&re'eno da "ori$#e aran;'an $a

'a"$i'a'o' %ono' o$(i/a(i)a "5r$e&a od \ . ra)n)i $'i$ao'e6ani%'a EMS @io )e da $e re"o &a/5#ne i e"ono'$"o-*inan$i)$"e

in#egra(i)e o@e%@ede o&o/)ni)i 5$/o&i %a #r;i?no-ori)eni#i$ani d5goro nie"ono'$"i ra%&o) 5 region5F.Ma$#ri6#$"i' 5go&oro' i% de(e'@ra 1991.godine red&i=ene $5 #ri *a%e%a rea/i%a(i)5 ro)e"#a e&ro $"e e"ono'$"e i 'one#arne 5ni)e EMU . U r&o) i dr5go) *a%i @i/e @i i%&r?ene e"ono'$"e i in$#i#5(iona/ne ri re'e%a re/a%a" na #re>5 *a%5. O&e ri re'e $a$#o)a/e $5 $e 5 $ ro&o=en)5"ri#eri)5'a "on&ergen(i)e na /an5 $#a@i/i%a(i)e na(iona/ni6 e"ono'i)a,?#o $e 'eri er*or'an$a'a 'one#arne i *i$"a/ne o/i#i"e. O$no&ni"ri#eri)5'i "on&ergen(i)e $5 $/ede>i

- ,topa inflacije. S#o a in*/a(i)e $'e da i%no$i na)&i?e 1, i%nad$#o e in*a/(i)e 5 #ri %e'/)e /ani(e EU $a na)@o/)i' in*/a(ioni' er*or'an$a'a.

- (amatna stopa. D5goro na no'ina/na "a'a#na $#o a na dr;a&neo@&e%ni(e 'o;e da i%no$i na)&i?e 2 i%nad ro$e"a #ri %e'/)e EU"o)e i'a)5 na)ni;e $#o e in*/a(i)e.

- 3evizni kurs.U$/o& )e da na(iona/na &a/5#a 5 o$/edn)e d&e godineni)e de&a/&ira/a, "ao i da )e %e'/)a @i/a 5 $a$#a&5 ERM-'e6ani%'ade&i%ni6 "5r$e&a.

- Fiskalni deficit. De*i(i# dr;a&nog @5d;e#a re'a dr5?#&eno' roi%&od5 4D7 ne $'e da i%no$i &i?e od !! .- 3r*avni dug . Odno$ $#an)a dr;a&nog, #). )a&nog d5ga re'a

dr5?#&eno' roi%&od5 $'e da i%no$i na)&i?e 0 .ra)e' 'a)a 199 .godine done#a )e %&ani na o(ena da $5 1+ %e'a/)a EU

"&a/i*i"o&ane na o$no&5 er*or'an$i %a 5/a%a" 5 'one#arn5 5ni)5, o$i'4r "e, 'ada V. Bri#ani)a, &ed$"a i Dan$"a ia"o $5 i$ 5ni/e er*or'an$ne "ri#eri)5'e ni$5 ;e/e/e od'a6 da 5=5 5 'one#arn5 5ni)5.Od 01. )an5ara 1999. godine o# o e/o $e $a #re>o' *a%o', #). $a ri'eno' %a)edni "e &a/5#e, odno$no e&ra. E&ro $"a (en#ra/na @an"ai'a/a )e d&e o (i)e 5 og/ed5 $#ra#egi)e 'one#arne o/i#i"e %a rea/i%a(i)5$#a@i/no$#i ni&oa (ena "ao ri'a'og (i/)a. 7r&a $#ra#egi)a $a$#o)i $e 5#arge#iran)5 'one#arni6 agrega#a +, , a dr5ga 5 #arge#iran)5 odre=ene$#o e in*/a(i)e. In$#r5'en#i 'one#arnog reg5/i$an)a ECB "ori$#e $e re"ono& anog #r;i?#a EMU. 4/a&ni o era#i&ni in$#r5'en# $5 nede/)ne#ran$a"(i)e re*inan$iran)a, "o)i'a $e &r?i ri&re'ena "5 o&ina i/i roda)adr;a&ni6 i/i dr5gi6 6ar#i)a od &redno$#i 5% 5go&orne o@a&e%e da $e i%&r?re&er%i&na o era(i)a o$/e "ra#"og erioda. Se"5ndarni in$#r5'en#'one#arne o/i#i"e $5 'e$e ne #ran$a"(i)e re*inan$iran)a "o'er(i)a/ni6F iro&i> Mi/5#in, De&i%ni "5r$e&i, Bridge (o' an&, Beograd, 2000.

1!



@ana"a $a ro"o&i'a &ra>an)a od 1, 2 i ! 'e$e(a. Tre>i in$#r5'en# $5$#o e o@a&e%ni6 re%er&i @ana"a, "o)e @i $e "re#a/e 5 in#er&a/5 od 1, do2, . U ne"i' %e'/)a'a EU )e in$#i#5(i)a o@a&e%ni6 re%er&i o# 5no5"in5#a, $ #i' da "o'er(i)a/ne @an"e dr;e odre=ene o era#i&ne re%er&e

"od CB 5 (i/)5 odr;a&an)a $&o)e /i"&idno$#i. Ta"o $5 od $&i6 %e'a/)a EU,V. Bri#ani)a i &ed$"a 5"in5/e 'e6ani%a' o@a&e%ni6 re%er&i "ao $5&i?an,do" )e B5nde$@an"a %adr;a/a $'an)ene $#o e o@a&e%ne re%er&e. I% $&i6o&i6 ra%/oga o$#o)e er$ e"#i&e da e&ro 5 #o"5 &re'ena o$#ane ri&a/$"a&a/5#a 5 odno$5 na do/ar na 'e=5narodno' /an5, )er %e'/)e e&ro %onei'a)5 &e>e 5 e?>e 5 $&e#$"o) #rgo&ini i %na#no &e>e de&i%ne re%er&e odSAD. aspad finansijski" i monetarni" sistema u Istočnoj :vropi.S5 ro#noin#egra#i&ni' ro(e$i'a 5 a adno) E&ro i, 5 I$#o no) E&ro i do/a%i do

ra$ ada $o(i)a/i$#i "i6 dr5?#&eno-e"ono'$"i6 odno$a i dr;a&a i doo# o in)an)a ro(e$a #ran%i(i)e re'a #r;i?ni' $#r5"#5ra'a. Jedan od"/)5 ni6 ro@/e'a #ran%i#orni6 e"ono'i)a @i/o )e di%a)niran)e no&ear6i#e"#5re *inan$i)$"i6, a #i'e i 'one#arni6 $i$#e'a. Nai'e, $#ari $i$#e'i$5 @i/i @e% e/e'ena#a #r;i?no$#i i o# 5no $5 na 5?#eni, da @i $e "ren5/o 5i%gradn)5 no&i6 *inan$i)$"i6 $i$#e'a $a #r;i?ni' o@e/e;)i'a. Jedinein$#i#5(i)e "o)e $5 %adr;ane i% re#6odnog $i$#e'a @i/e $5 @an"e, i)o)#ran$*or'a(i)i i re$#r5"#5riran)5 $e od'a6 ri$#5 i/o. A"(ena# )e $#&a/)enna o$ni&an)e no&i6 *inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a i *or'iran)5 *inan$i)$"i6 #r;i?#a.

Ne"e od o&i6 %e'a/)a $5 na ra&i/e "r5 ne o%i#i&ne "ora"e na red, a/i'noge $5 %a a/e 5 "r5 ne ro@/e'e, %a i)e re?a&an)e >e @i#i o#re@no i'nogo &re'ena i %nan)a, a/i i 'nogo *inan$i)$"i6 $red$#a&a.U&a;a&a)5>i o&e *a"#ore i ro'ene 5 $&e#$"i' ra%'era'a 'o;e'o ri'e#i#i da $5 g/a&na o@e/e;)a $a&re'enog 'e=5narodnog "re#an)a"a i#a/a $/ede>a

- i%&r?ena )e %na a)na dereg5/a(i)a 5 'e=5narodni' "re#an)i'a"a i#a/a, 5% 5"idan)e @ro)ni6 organi en)aL

- do?/o )e do re/a#i&nog o adan)a 'e=5narodnog "re#an)a )a&nog 5"ori$# ri&a#nog "a i#a/aL

- 'e=5narodne *inan$i)e i 'e=5narodna #rgo&ina $5 &e/i"i' de/o'i%g5@i/e 5/og5 reno$ni"a ri&rednog o ora&"a i% ra%&i)enog 5'an)e ra%&i)ene de/o&e $&e#a. Nai'e, @oga#e %e'/)e $5 5&e/e @ro)na ograni en)a na 5&o%n5 ro@5, $ )edne $#rane, i %@og ri$5#ned5;ni "e "ri%e $iro'a?ne %e'/)e ni$5 5 'og5>no$#i da na@a&/)a)5$a&re'en5 o re'5 5 ino$#ran$#&5L

- Me=5narodni 'one#arni *ond i S&e#$"a @an"a red$#a&/)a)5 'o>nein$#r5'en#e ra%&i)eni6 %e'a/)a %a "on#ro/5 nad $&e#$"i'*inan$i)$"i' #r;i?#i'aL

1!



- SAD i da/)e i'a)5 g/a&n5 5/og5 5 'e=5narodni' *inan$i)$"i' i'one#arni' odno$i'a. U 'e=5&re'en5 %na a)no )a a 5/oga )ena ie&ra, #a"o da oni ored do/ara o$#a)5 g/a&na $red$#&a'e=5narodni6 /a>an)a i re%er&i.

:.&. > k%i$ isa 'e $"%a #e? ar$3 $# p+at $# pr$#et

U $a&r'eni' 5$/o&i'a 'e=5narodna e"ono'$"a ra%'ena )e i' era#i&&re'ena 5 "o'e ;i&i'o, a )e $"oro ne'og5>e %a'i$/i#i )edn5 o# 5no%a#&oren5, a5#ar6i n5 na(iona/n5 ri&red5, "o)a )e do&o/)na $a' $e@i,odno$no "o)a )e 5 $#an)5 da $a'a roi%&odi $&e ?#o )e o#re@no %a ;i&o#$a&re'enog o&e"a, #a"o da ne'a o#re@e %a ra%'eno' $&o)i6 roi%&oda%a roi%&oda dr5gi6 %e'a/)a.

Sada $e o$#a&/)a i#an)e "a"o i%'iri#i o@a&e%e "o)e na$#a)5 na o$no&5'e=5narodni6 e"ono'$"i6 odno$a. O&o 5#o/i"o re ?#o $&a"a %e'/)a i'a$&o)5 no& an5 )edini(5, a %a"on na o$no&5 "oga $e #a no& ana )edini(a rog/a?a&a no&(e' &a;i $a'o na #eri#ori)i #e dr;a&e, "ao 5 o$#a/o' i $&a"idr5gi ra&ni ro i$. @og #oga 5 'e=5narodni' /a>an)i'a 'ora da o$#o)e odre=ene $ e(i*i no$#i 5 odno$5 na 5n5#ra?n)i /a#ni ro'e#.7r&a $ e(i*i no$# $a$#o)i $e 5 #o'e ?#o /a>an)a "o)a $e o@a&/)a)5 55n5#ra?n)e' /a#no' ro'e#5, i%'e=5 do'a>i6 /i(a, ne 5#i 5 na ro'enera$ o/o;i&og dr5?#&enog roi%&oda #e %e'/)e. Me=5#i', 5 $/5 a)5'e=5narodni6 /a>an)araspolo*ivi društveni proizvodse pove8ava iii smanjuje.S&a"o /a>an)e i% %e'/)e 5 %e'/)5, #). 'e=5narodno /a>an)e red$#a&/)a i/i o$ni&an)e o@a&e%e 5$#5 an)a ino$#ran$#&5 odgo&ara)5>de/a dr5?#&enog roi%&oda #o )e $/5 a) "ada $e /a>an)e &r?i 5 do'a>o)&a/5#i i/i ga?en)e ra&a $o $#&ene narodne ri&rede na odgo&ara)5>i deo$#ranog dr5?#&enog roi%&oda #o )e $/5 a) "ada $e /a>an)e &r?i 5 $#rano)&a/5#i . To %na i da $e /a>an)a i% %e'/)e 5 %e'/)5 "ona no &r?e $a'oi%&o%o' 'a#eri)a/ni6 do@ara i 5$/5ga, da"/e na#5ra/no.Dr5ga $ e(i*i no$# no&(a 5 'e=5narodni' /a>an)i'a )e da on skida sa sebe lokalne oblikei &ra>a $e 5 r&o@i#ni o/5;ni o@/i" /e'eni#i6 'e#a/a.To %na i da )e i no&a( 5ne 'a#eri)a/ne &redno$#i %/a#o , o "o'e go&oriMar"$ 'orao da $"ida na(iona/n5 5ni*or'5, da @5de re#o /)en 5'e#a/n5 o/5g5, a onda "ao #a"a& 'ogao )e da re=e na(iona/ne grani(ei da $/5;i "ao $red$#&o %a i%'iren)e o@a&e%a i% 'e=5narodni6e"ono'$"i6 odno$a. U $a&re'eni' 5$/o&i'a, "ada ne'a &i?e ro@nogno&(a, "ada *5n"(ioni?e a irni i "redi#ni no&a(, $&a 'e=5narodna /a>an)a $&ode $e na 'e=5$o@ni reno$ o#ra;i&an)a i o@a&e%a i%'e=5 @ana"a ra%/i i#i6 %e'a/)a, "o)e 'e=5$o@ne o@ra 5ne &r?e"o' en%a(i)a'a. Ne #re@a $6&a#i#i da $e o&i' "o' en%a(i)a'a $#a/no&r?i /i"&idiran)e d5go&an)a i o#ra;i&an)a, )er 5 ra"$i do'a>e @an"e

1!





7/a#ni @i/an$ $e 'o;e re$e(a#i na ra%ne na ine. Na)%na a)ni)a )e ode/ana #e"5>i @i/an$ i "a i#a/ni @i/an$. Uteku8i bilans spadaju trgovinskibilans' 5 "o'e $e @e/e;e i%&o% i 5&o% ro@a i 5$/5ga, itransferi' "o)i odra%5'e&a)5 ra%na @e$ /a#na 5$#5 an)a o"/oni, o'o>i, na$/e=a,

na"nade ?#e#e, ra#ne re ara(i)e, "ao i ri&a#ni #ran$*eri, "ao ?#o $5i$e/)eni "e en%i)e i do%na"e . (apitalni bilans @e/e;i #ran$a"(i)e &e%ane%a "re#an)e d5goro nog i "ra#"oro nog "a i#a/a i ro'ene 5 'one#arni're%er&a'a. O$no&ni o@/i(i d5goro nog "re#an)a "a i#a/a $5 dire"#nein&e$#i(i)e i or#*o/io in&e$#i(i)eF. 3irektne investicije predstavljaju#a"&o"re#an)e "a i#a/a "o)e )e 'o#i&i$ano ro*io' i $#i(an)e' ra&a &/a$ni?#&a,"on#ro/e i 5 ra&/)an)a nad red5%e>e' 5 ino$#ran$#&5. #ortfolioinvestiranje ni)e o&e%ano $a in#ere$o' e*e"#i&ne "on#ro/e nad red5%e>e' 5 ino$#ran$#&5. U/agan)e )e 5g/a&no' 5 ra%/i i#e o@/i"e

6ar#i)a od &redno$#i 5 ino$#ran$#&5, "o)e in&e$#i#or5 dono$e di&idend5 i/i"a'a#5. U or#*o/io in&e$#iran)e 5"/)5 5)e $e i d5goro ni "redi# %a*inan$iran)e $ o/)no#rgo&in$"i6 #ran$a"(i)a.7ri ana/i%i @i/an$a /a>an)a ra%/i"5)e'o d&e &r$#e e"ono'$"i6 #ran$a"(i)aa5#ono'ne i "o' en%a#orne #ran$a"(i)e. )utonomne transakcije$5 one#ran$a"(i)e "o)e $e &r?e $a'o$#a/no, @e% o@%ira na $#an)e 5 @i/an$5 /a>an)a. a"o %e'/)a i'a o#re@5 %a 5&o%o' ne"e ro@e ona #o ini @e%o@%ira na $#an)e 5 /a#no' @i/an$5. a ra%/i"5 od n)i6kompenzatornetransakcije $e &r?e radi 5ra&no#e;en)a @i/an$a /a>an)a. U #ran$a"(i)e 5

/a#no' @i/an$5 "o)e %na e priliv devizai/i $#i(an)e "5 o&ne $nage 5ino$#ran$#&5 $ ada)51 i%&o% ro@e i 5$/5gaL 2 )edno$#rani #ran$*eriL ! 5&o% "a i#a/a i + i%'one#arnog %/a#a.S dr5ge $#rane, 5 #ran$a"(i)e "o)e i%a%i&a)5odliv devizai% %e'/)e,odno$no $'an)en)e "5 o&ne $nage 5 ino$#ran$#&5 $ ada)51 5&o% ro@a i 5$/5gaL 2 )edno$#rani #ran$*eriL ! i%&o% "a i#a/a i + 5'one#arnog %/a#a.

S#an)e /a#nog @i/an$a )e &eo'a &a;no, )er 5#i e na d&e i%ra%i#o &a;ne&ari)a@/e 'a"roe"ono'$"e o/i#i"e - (ene i %a o$/eno$#- suficit teku8eg bilansa#e;i da o&i$i i/i odr;i agrega#n5 #ra;n)5, #e

#i'e da o&i$i i/i odr;i ni&o do'a>i6 (ena i/i %a o$/eno$#i, i/i o@aL- deficit tekuceg bilansa#e;i da $ni%i i/i a $or@5)e &i?a" agrega#ne

#ra;n)e $a odgo&ara)5>i' "on#ra"(ioni' de)$#&o' na do'a>e (enei na %a o$/eno$#, i/i na o@a.

Dr5gi' re i'a, $5*i(i# #e"5>eg @i/an$a de/5)e e"$ an%i&no, )er 5&e>a&a#ra;n)5 %a do'a>i' do@ri'a i 5$/5ga'a, #). do&odi do ora$#a ni&oaF o&a J., o'a%e( S., Ri$#i :., Radi i>, M, Me=5narodni *inan$i)$"i 'enad;'en#-No&a( i "a i#a/ 5'e=5narodno) e"ono'i)i, 3igo)a, Beograd, 199 .

1+0



do6o#"a i %a o$/eno$#i. De*i(i# #e"5>eg @i/an$a de/5)e "on#ra"#i&no, )er do'a>5 #ra;n)5 re@a(5)e na $#rano #r;i?#e. Ia"o i $5*i(i# %na inera&no#e;no $#an)e, on ne red$#a&/)a ro@/e' &/ada'a #i6 dr;a&a, &e> )e'nogo &e>i ro@/e' o)a&a de*i(i#a #e"5>eg @i/an$a. o)e 'ere >e $e

red5%e#i %a re&a%i/a;en)e ro@/e'a de*i(i#a 5 @i/an$5 /a>an)a, re&a$6odno %a&i$i od n)ego&og ore"/a, odno$no od rirodenera&no#e;e. U #o' $'i$/5 ra%/i"5)e'o #ri o@/i"a @i/an$ne nera&no#e;e

- privremena iii slučajna neravnote*a'"o)a na$#a)e "ao o$/edi(ade/o&an)a ne"og i%nenadnog inio(a, "ao ?#o $5 e/e'en#arnene ogodeL

- ciklična neravote*a na$#a)e "ao re%5/#a# ore'e>a)a ro5%ro"o&ani6 (i"/i ni' "ri%a'a 5 do'a>o) ri&rediL

- strukturna neravote*a )a&/)a $e "ao o$/edi(a nedo&o/)ne

"on"5ren#$"e $ o$o@no$#i do'a>e ri&rede na $&e#$"o' #r;i?#5neade"&a#na $#r5"#5ra dr5?#&enog roi%&oda, ni;a rod5"#i&no$#rada, ni;i ni&o #e6no/ogi)e, nedo&o/)na in&e$#i(iona a"#i&no$#, o&e>ani #ro?"o&i roi%&odn)e, re&e/i"a 5&o%na %a&i$no$#, i#d. .

a"a& >e $e i%@or i "o'@ina(i)a 'era ri'eni#i %a re?a&an)e /a#no- @i/an$ne nera&no#e;e do'inan#no %a&i$i od 5$ o$#a&/)ene di)agno%e. A"o )e do@ro i%&r?eno di)agno$#i(iran)e &r$#e nera&no#e;e, 5#o/i"o >e red5%e#e 'ere da#i @o/)e re%5/#a#e. S&e 'ere %a o#"/an)an)e /a#no- @i/an$ne nera&no#e;e 'o;e'o $&r$#a#i 5 d&e &e/i"e gr5 e prilago4avanje

i finansiranje neravnote*e.A"o )e re o ri&re'eni' i/i $/5 a)ni'nera&no#e;a'a dr;a&a $e od/5 5)e %a *inan$iran)e de*i(i#a i% de&i%ni6re%er&i. A"o $e radi o (i"/i no) nera&o#e;i #ada dr;a&a in#er&eni?e$red$#&i'a i% $o $#&eni6 de&i%ni6 re%er&i. U $/5 a)5 $#r5"#5rnenera&no#e;e n5;na )e o/i#i"a ri/ago=a&an)a /a#nog @i/an$a. 7o ra&i/5,5 @or@i ro#i& nera&no#e;e /a#nog @i/an$a &/a$#i $e $/5;e "o'@ino&an)e''e#oda *inan$iran)a de*i(i#a i 'e#oda ri/ago=a&an)a. Umetode finansiranja spadaju o"ri&an)e de*i(i#a i% do'a>i6 de&i%ni6 re%er&i i o"ri&an)e de*i(i#a %ad5;i&an)e' 5 ino$#ran$#&5. Umetode priiago4avanja5@ra)a'o de*/a(i)5, de&a/&a(i)5 i de&i%n5 "on#ro/5.<inan$iran)e de*i(i#a $a'o 5@/a;a&a ro@/e', a/i ga ne re?a&a. Nai'e,ono %na i "5 o&an)e &re'ena %a ri/ago=a&an)e, @5d5>i da ono ne da)e#ren5#ne re%5/#a#e. 3e$#o 5 o e#no) *a%i ri/ago=a&an)e dono$i odre=ena ogor?an)a er*or'an$i, da @i $e #e" "a$ni)e o$e#i/e n)ego&e o%i#i&ne o$/edi(e. Ono do&odi do ro'ena 5 a/o"a(i)i i%&ora *inan$iran)a,$#r5"#5re roi%&odn)e, i%&o%a i 5%o&a, o&e>an)a rod5"#i&no$#i rad#e6no/o?"5 o@no&5, i#d. ra)n)i (i/) ri/ago=a&an)a )e o&e>an)e"on"5ren#$"e $ o$o@no$#i do'a>i6 roi%&o=a a na $&e#$"o' #r;i?#5.

:.,. De"i! $ tr=iBte

1+1



De&i%no #r;i?#e )e #r;i?#e na "o'e $e "5 5)5 i roda)5 $#rane &a/5#e,odno$no #o )e 'e6ani%a' o&e%i&an)a #ran$a"#ora "o)i ;e/e da "5 e )edn5&a/5#5 5 %a'en5 %a dr5g5. 7o ra&i/5 *i%i "i ni)e ograni eno, nego o$#o)i$&5da gde $e &r?i ra%'ena &a/5#a. Na)%na a)ni)a de&i%na #r;i?#a na/a%e $e

5 na)&e>i' *ina$i)$"i' (en#ri'a, "ao ?#o $5 N)5)or", 8ondon, To"io,<ran"*5r#, 7ari%, i#d. Bi#an *a"#or "o)i )e de/o&ao na @r% ra%&o) de&i%ni#r;i?#a )e ora$# @ro)a %e'a/)a "o)e $5 5$ o$#a&i/evalutnu konvertibilnosti#o re $&ega %a #e"5>e #ran$a"(i)e, a )edan @ro) %e'a/)a "a$ni)e i %a"a i#a/ne #ran$a"(i)e $a ino$#ran$#&o'. A ri/a 1999.godine od 1 2 %e'/)e

/ani(e MM<-a, 1 %e'a/)a )e i'a/o &a/5#n5 "on&er#i@i/no$# %a #e"5>e#ran$a"(i)e. Dr5gi @i#an *a"#or "o)i )e 5#i(ao na enor'an ra$# de&i%ni6#r;i?#a )ebrz razvoj kompjuterski" i telekomunikacioni" te"nologija.Da @i$'o i'a/i red$#a&5 o "a"&o) e"$ an%i)i )e re na)@o/)e &idi'o i%

in)eni(e da )e 5"5 an ro(en)eni ro'e# na $&e#$"i' de&i%ni' #r;i?#i'ana re/a%5 5 2000. godin5 i%no$io o"o 1. 00 'i/i)ardi do/ara dne&noF.O$no&na $&r6a de&i%nog #r;i?#a )e o'og5>a&an)e i o/a"?a&an)e'e=5narodne #rgo&ine i 'e=5narodnog "re#an)a "a i#a/a.De&i%no #r;i?#e J5go$/a&i)e *or'irano )e 19 !. godine.7o$#o)e d&a organi%a(iona o@/i"a 5#e' "o)i6 $e in$#i#5(iona/noo era(iona/i%5)e reg5/arna &a/5#na #rgo&ina. To $5 de&i%ne @er%e i&an@er%an$"a de&i%na #r;i?#a. Nadeviznim berzama$&e de&i%ne#ran$a"(i)e o@a&/)a)5 $e 5 @er%an$"o) $a/i i #o o odre=eno) ro(ed5ri.Me=5#i', @er%a "ao organi%a(ioni o@/i" de&i%nog #r;i?#a %adr;a/a $e $a'o5 ne"i' e&ro $"i' %e'/)a'a. Dana$ 5 $&e#5 do'inira &an@er%an$"i ide(en#ra/i%o&ani o@/i" de&i%ni6 #r;i?#a o&er-#6e-(o5n#er 'ar"e#, OTC'ar"e# . O&o )e %a ra&o ang/oa'eri "i #i de&i%nog #r;i?#a "o)i dana$do'inira 5 $&e#5, o$e@no "od ra%&i)eni6 %e'a/)a.6anberzansko deviznotr*ište $a$#o)i $e i% 're;e @ana"a, de&i%ni6 @ro"era i di/era, i)a )e*5n"(i)a da o&e;5 "5 (e i roda&(e de&i%a. 4/a&ni 5 e$ni(i na de&i%ni'#r;i?#i'a $5 "o'er(i)a/ne @an"e, re"o "o)i6 $e 5 ra%&i)eni' %e'/)a'ao$#&ar5)e a" o"o 90-9 5"5 ni6 de&i%ni6 #ran$a"(i)a. @og #oga $e i

"a;e da )e in#er@an"ar$"o #r;i?#e )e%gro de&i%nog #r;i?#a na'e=5narodno' /an5. Na o$no&5 ro5 a&an)a &e>eg @ro)a %e'a/)a 5 ra%&o)5 e"$ er#i MM<-aiden#i*i"o&a/i $5 d&a o$no&na 'e6ani%'a #r;i?ne a/o"a(i)e de&i%aa5"(iono i 'e=5@an"ar$"o #r;i?#e. )ukciono devizno tr*ište"ara"#eri?ere/a#i&no %na a)na 5/oga (en#ra/ne @an"e, 'ada $e do$#a ra%/i"5)e odre;i'a ne(eno&ne a/o"a(i)e de&i%a. Cen#ra/na @an"a od/5 5)e o i%no$5de&i%a "o)i $e 5?#a na $&a"5 $5"(e$i&n5 a5"(i)5, odre=5)e 'ini'a/n5(en5 de&i%a i$ od "o)e ne 'o;e da $e *or'ira de&i%ni "5r$, odre=5)e'ini'a/ni i%no$ roda)e de&i%a o)edina no' "5 (5, 'o;e da #ra;iF iro&i> Mi/5#in, De&i%ni "5r$e&i, o .(i#.

1+2



o/agan)e de o%i#a 5na red, i#d. A/#erna#i&ni 'e6ani%a' %a a/o"a(i)5de&i%a )e &i?e de(en#ra/i%o&an 5 odno$5 na a5"(iono #r;i?#e i ri@/i;a&a $e'ode/5 @er%an$"og #r;i?#a 5 ra%&i)eni' %e'/)a'a. Name4ubankarskomdeviznom tr*ištu5/oga (en#ra/ne @an"e )e /i'i#irana, a/i ne i o# 5no

i$"/)5 ena. 4/a&ni 5 e$ni(i na n)e'5 $5 o&/a?>ene "o'er(i)a/ne @an"e.7re'a ro"5 5 "o'e $e i%&r?a&a)5 #ran$a("i)e de&i%na #r;i?#a de/i'o na ro' #na i #er'in$"a #r;i?#a. #romptno devizno tr*ište dne&no, $ o# i/i"e? )e #r;i?#e na "o'e $e ro'e# &a/5#a &r?i $a do$ e/o?>5 od d&a radnadana. 7o$/o&i "5 o&ine i roda)e de&i%a na ro" d5;i od d&a dana $5#er'in$"i o$/o&i. Naterminskom deviznom tr*ištu"5 o&ina i roda)a&a/5#a $e 5go&ara)5 dana$, a ri'an)e, odno$no i$ or5"a $e &r?i 5 @5d5>no$#i. od o&i6 o$/o&a ro"o&i $5 $#andardi%o&ani, #a"o da i%no$e )edan, d&a, #ri i ?e$# 'e$e(i. 7o$ao $e /i"&idira 5 @5d5>no$#i a/i o "5r$5

"o)i )e dana$ 5go&oren, #). ne 'en)a $e @e% o@%ira na ro'ene "5r$a "o)e$5 $e dogodi/e 5 'e=5&re'en5. A"o )e 5go&orena &redno$# &a/5#e &e>aod n)ene $ada?n)e &redno$#i, onda "a;e'o da o$#o)iterminska premija for$ard premium ' a a"o )e @5d5>a (ena ni;a od n)ene $ada?n)e (ene,onda o$#o)iterminski popust for$ard discount .7re'a #o'e o$/o&i na de&i%no' #r;i?#5 o&e%ani $5 $a o)a&o'de&i%nog ri%i"a, #). 'og5>no$#i da >e do>i do ro'ene de&i%nog "5r$a. U#o' $'i$/5 red5%i'a)5 $e odre=ene o era(i)e. Jedna %na i %a?#i#5 odri%i"a, "a"o @i $e g5@i#a" $&eo na na)'an)5 'er5 i #o $5 #%&."ed*ing transakcije "edging&. Nai'e, o'o>5 6ed;inga $e &r?i %a?#i#a odg5@i#a"a 5$/ed o$#o)an)a de&i%nog ri%i"a, #a"o ?#o $e "5 o&ina i roda)a&a/5#a o@a&/)a)5 o #er'in$"o' "5r$5. O$no&ni e/e'en#i 6ed;inga $5 a red&i=an)e 'og5>i6 g5@i#a"a %@og ro'ene de&i%ni6 "5r$e&a i @o$#&ari&an)e %arada "o)o' @i $e #a) 'og5>i g5@i#a" o"rio. Dr5gao era(i)a %na i ri6&a#an)e ri%i"a, "a"o @i $e na n)e'5 o$#&ario ro*i#,"ada go&ori'o o spekulativnom poslu speculation&.o)a #e6ni"a$ e"5/a(i)e >e $e ri'eni#i %a&i$i od "&a/i#e#a &a/5#a. #olazni princip spekulisanja slabom valutom je prodati skupo a kupiti jefitno.Rea/i%a(i)a

o&og o$/a odra%5'e&a roda)5 $/a@e &a/5#e na #er'in$"o' #r;i?#5 in)en5 "5 o&in5 na ro' #no' #r;i?#5 o de re$irano' i/i de&a/&irano'"5r$5 5 odno$5 na roda)ni. S e"5/an#i "o)i $e @a&e o&o' &r$#o' o$/o&ana%i&a)5 $e 'ed&edibears&. ,uština spekulisanja jakom valutom jekupiti jefitno a prodati skupo.Tran$a"(i)a $e o@a&/)a #a"o ?#o $e &a/5#a"5 5)e na #er'in$"o' #r;i?#5 $ nado' da >e $e roda#i na ro' #o' a/i o?#o n)ena &redno$# a re(ira i/i re&a/&ira i%nad i%nad ni&oa "5 o&nog"5r$a. S#o )e &e>a ra%/i"a i%'e=5 #er'in$"og i no&og ro' #nog "5r$a,5#o/i"o )e &e>i $ e"5/an#$"i ro*i#. S e"5/an#i "o)i $e @a&e o&i'

o$/o&i'a %o&5 $e @i/o&ibulls&.

1+!



Jedna od e$#o "ori?>eni6 #ran$a"(i)a na de&i%ni' #r;i?#i'a )e ar@i#ra;a. )rbitra*a )e $i'5/#ana "5 o&ina i roda)a "5 o&ne 'o>i na )edno' i/i&i?e #r;i?#a radi o$#&ari&an)a ro*i#a na ra%/i(i 5 (eni &a/5#a i no&(a. U%a&i$no$#i od #oga ?#a )e red'e# "5 o&ine i roda)e o$#o)e d&e &r$#e

ar@i#r;e. 3evizna arbitra*a%na i "ori?>en)e ra%/i"a 5 de&i%ni' "5r$e&i'ana )edno' i/i &i?e de&i%ni6 #r;i?#a 5 (i/)5 o$#&ari&an)a ro*i#a. Va/5#e $e"5 5)5 na #r;i?#i'a gde )e "5r$ ni;i, a roda)5 na #r;i?#i'a gde )e "5r$ na&i?e' ni&o5. Da"/e, o&de $e %arada o$#&ar5)e na ra%/i(i 5 "5r$5 i$#e&a/5#e. De&i%na ar@i#ra;a do&odi do 5)edna a&an)a "5r$e&a na $&i'de&i%ni' #r;i?#i'a. (amatna arbitra*a do rino$i o&e%i&an)5 de&i%ni6#r;i?#a $a do'a>i' #r;i?#e' "a i#a/a. Ona odra%5'e&a $i'5/#anoi$"ori?>a&an)e ra%/i"a 5 "a'a#ni' $#o a'a na )edno' i/i &i?e *inan$i)$"i6#r;i?#a radi o$#&ari&an)a ro*i#a. I ona, #a"o=e, do rino$i i%)edna a&an)5

"a'a#ni6 $#o a na *inan$i)$"i' #r;i?#i'a ?iro' $&e#a.:. . De"i! i k rse"i

De&i%ni "5r$ red$#a&/)a (en5 $#rane &a/5#e i%ra;en5 5 do'a>e' no&(51[ H dinara . To"o', &re'ena )a&/)a/i $5 $e ra%/i i#i $i$#e'i de&i%ni6

"5r$e&a, ?#o )e ri"a%ano 5 $/ede>o) #a@e/i. Na)%na a)ni)i $5 $i$#e'*i"$ni6 de&i%ni6 "5r$e&a i $i$#e' */e"$i@i/ni6 */5"#5ira)5>i6 de&i%ni6"5r$e&a.

Ta@e/a Si$#e'i de&i%ni6 "5r$e&aSiste# 3e"i! i2 k rse"a 7eri$3 "a=e 'a

/a#ni $#andard 1 0. -191+. god.</e"$i@i/ni "5r$e&i 1919.-192 . god.

/a#no-de&i%ni $#andard 192 .-19!1. god.on#ro/i$ani */e"$i@i/ni "5r$e&i 19!2.-19!9. god.

Bre#on&5d$"i *i"$ni "5r$e&i 19+ .-19 !. god.</e"$i@i/ni "5r$e&i 19 !.-

I%&or iro&i> Mi/5#in, De&i%ni "5r$e&i, Bridge (o' anQ, Beograd, 2000. Na o'ena o&a #a@e/a o"a%5)e do'inan#ne re;i'e de&i%ni6 "5r$e&a nag/o@a/no' /an5, do" $5 5 o)edini' %e'/)a'a %a@e/e;eni o$e@nire;i'i de&i%ni6 "5r$e&a, "o)i $5 od$#5 a/i od na red na&edeni6.

1++



:. .1. Siste# iks i2 3e"i! i2 k rse"a

U a'eri "o' gradi>5 Bre#on V5d$5 #o"o' 19++.godine 5% ri$5$#&o&e>eg @ro)a %e'a/)a o$no&an )e Me=5narodni 'one#arni *ond i

5$#ano&/)en )e $i$#e' *i"$ni6 de&i%ni6 "5r$e&a. O$no&na na'era 5 e$ni"a @i/a )e da $e $#&ori &r$#, a/i i do&o/)no */e"$i@i/an $&e$#"i 'one#arni$i$#e', "o)i @i 'a"$i'a/no odr;a&ao ra%&o) $&e#$"e roi%&odn)e,'e=5narodne ra%'ene i ni%a" ni&o in*/a(i)e. Ta"o=e, %na a)na"ara"#eri$#i"a o&og $i$#e'a $a$#o)a/a $e 5 "on(e #5 "on&er#i@/ino$#i&a/5#a.O$no&na ide)a @re#on&5d$"og $i$#e'a @i/a )e da SAD, "ao (en#ra/na%e'/)a $&e#$"og 'one#arnog $i$#e'a, i'a)5 o@a&e%5 da &ode #a"&5'a"roe"ono'$"5 o/i#i"5 "a"o @itrajno odr*avale paritet u visini @BE

za uncu zlata.To )e odra%5'e&a/o o@a&e%5 SAD da ra%'en)5)5 &i?"o&edo/ara "o)e @i $#rane (en#ra/ne @an"e ;e/e/e da "on&er#5)5 5 %/a#o. S dr5ge$#rane, %ada(i o$#a/i6 %e'a/)a @i/i $5 da odr;a&a)5 *i"$ne "5r$e&e re'aa'eri "o' do/ar5 5#e' odgo&ara)5>i6 'a"roe"ono'$"i6 o/i#i"a, o$e@no na $redn)i ro". Nai'e, aran;'ano' )e @i/o do%&o/)eno dade&i%ni "5r$ $&a"e na(iona/ne &a/5#e na de&i%no' #r;i?#5mo*e da oscliranajviše do\1 odno$5 na do/ar$"i &a/5#ni ari#e#. e'/)e "o)e $5 i'a/ede*i(i#e 5 @i/an$5 /a>an)a 'og/e $5 da "ori$#e $&o)e de&i%ne re%er&e 5(i/)5 o 5&an)a $#a@i/no$#i ari#e#a do'a>e &a/5#e 5 odno$5 na do/ar.

S5 ro#no, %e'/)e $a $5*i(i#ni' @i/an$i'a /a>an)a $5 re"o $&o)i6(en#ra/ni6 @an"i o#"5 /)i&a/e &i?"o&e de&i%ni6 ri/i&a, "a"o #r;i?ni "5r$ne @i ro@io gon)5 in#er&en(ion5 #a "5. Me=5#i', @re#on&5d$"i $ ora%5' red&i=ao )e i ro'en5 &a/5#nog ari#e#a, od odre=eni' 5$/o&i'a, #). 55$/o&i'a o$#o)an)a *5nda'en#a/ne nera&o#e;e. 7ri6&a>eno )e da fundamentalna ravote*a o$#o)i onda "ada 5 %e'/)i o$#o)i de*i(i# 5#e"5>e' /a#no' @i/an$5, "o)i ni)e "ra#"oro nog i ro/a%nog "ara"#era i"o)i %e'/)a ni)e 5 $#an)5 da o"ri)e 5#e' ri/i&a $#ranog "a i#a/a, #a"o da )e rin5=ena da ri$#5 i de&a/&a(i)i $&o)e na(iona/ne &a/5#e.

a @re#on&5d$"i $i$#e' *i"$ni6 de&i%ni6 "5r$e&a "ara"#eri$#i ne $5 d&era%&o)ne *a%e. U r&o) *a%i ni)e o$#o)a/a "on&er#i@i/no$# %a #e"5 /a>an)a, a" i "od na)ra%&i)eni)i6 %e'a/)a od 19+ .-19 .godine , da @i#e" 5 dr5go) *a%i do?/o do 5nog de/o&an)a @re#on&5$"og 'e6ani%'a, @ar %a ra%&i)ene %e'/)e eriod od 19 9.godine . A"o o$'a#ra'o o%i(i)5a'eri "og do/ara, onda i%d&a)a'o #ri ra%&o)ne *a%e @re#on&5d$"og$i$#e'a de&i%ni6 "5r$e&a. U r&o) *a%i od 19+ . do $redine 0-i6 godinaa'eri "i do/ar )e @io o#(en)ena &a/5#a, #). o$#o)a/a )e ne$#a?i(a do/ara. Udr5go) *a%i, "o)a )e #ra)a/a od $redine 0-i6 do $redine 0-i6 godina

o$#o)i $#an)e ra&ni#e;e i%'e=5 do/ara i o$#a/i6 &a/5#a. U #re>o) *a%i, "o)a )e #ra)a/a od $redine 0-i6 godina do $/o'a @re#on&5d$"og $i$#e'a

1+



19 1.godine, a'eri "i do/ar )e @io re(en)ena &a/5#a, )er $'o i'a/i o /a&5 do/ara na de&i%ni' #r;i?#i'a. Nai'e, "ada $5 SAD 5 dr5go) o/o&ini 0-i6 godina da/e redno$# *inan$iran)5 &i)e#na'$"og ra#a nara 5n odr;a&an)a $&o)e 'one#arne $#a@i/no$#i, o e/a )e "ri%a 5

*5n"(ioni$an)5 @re#on&5d$"og $i$#e'a $i$#e' od $#re$o' .Bre#on&5d$"i $i$#e' *i"$ni6 "5r$e&a ro?ao )e 5 eriod5 od 19 . do19 1. godine "ro% o%@i/)n5 "ri%5. Ta"o )e 19 1. godine do?/o do r&og"o/a $a re;i'a *i"$ni6 "5r$e&a i do 5&o=en)a */e"$i@i/ni6 "5r$e&a od$#rane ni%a ra%&i)eni6 %e'a/)a. o/a $ re;i'a *i"$ni6 "5r$e&a o&e%an )e$a od/5"o' SAD od 2!.a&g5$#a 19 1. godine o 5"idan)5 "on&er#i@i/no$#i&i?"o&a a'eri "i6 do/ara 5 o$ed5 (en#ra/ni6 @ana"a 5 %/a#o. I a" )ede(e'@ra 19 1. godine 5 in)en )o? )edan na or da $e $ a$e @re#on&5d$"i$i$#e' done# )e,mitsonijanski sporazumgr5 e de$e# na)ra%&i)eni)i6

%e'a/)a 4-10F

. Tada )e i%&r?eno '5/#i/a#era/no 5$"/a=i&an)e de&i%ni6"5r$e&a &a/5#a o&i6 %e'a/)a. U'e$#o ari#e#a od ! Z %a 5n(5 %/a#a, no&i ari#e# 5#&r=en )e na ! Z %a 5n(5 *'og %/a#aizvršena je prva posleratnadevalvacija dolara od G&.7re'a o&o' $ ora%5'5 SAD $5 )edino i'a/eo@a&e%5 da @rane *i"$ni ari#e# $&o)e &a/5#e re'a %/a#5, do" $5 o$#a/e%e'/)e 'ora/e da @rane ari#e# $&o)i6 &a/5#a re'a do/ar5. S'i#$oni)an$"i"on(e # *i"$ni6 "5r$e&a o%na io )e re&i%i)5 origina/nog @re#on&5d$"og"on(e #a, #a"o da )e i a'eri "i do/ar 'ogao da ro'eni &a/5#ni ari#e#"ao i dr5ge &a/5#e. Da"/e, do'inan#na o%i(i)a do/ara @i/a )e 5'an)ena 5

odno$5 na o)a ane &a/5#e oni6 %e'a/)a "o)e $5 i'a/e )a"e /a#no@i/an$ne ire%er&ne o%i(i)e Ja an, Ne'a "a, Ko/andi)a .Dr5ga ino&a(i)a "o)a )e 5ne#a S'i#$oni)an$"i' $ ora%5'o' 5 @re#on&5d$"i $i$#e' odno$i/a $e na proceduru usvajanja revidirani" fiksni" kurseva za zemlje ->H'"o)a $e %a$ni&a/a na '5/#i/a#era/no)o$no&i, #a"o da o&e ro'ene ni$5 dono?ene od $#rane MM<-a, "a"o )e #orani)e @i/o.Tre>a ino&a(i)a odno$i/a $e na proširenje tolerisane zone oscilacijetr*išni" devizni" kurseva5 odno$5 na (en#ra/ne &a/5#ne ari#e#e. Nai'e,ra$ on do%&o/)eni6 o$(i/a(i)a "5r$e&a na de&i%ni' #r;i?#i'a o&e>an )e $a\1 na \2,2 %a $&a"5 na(iona/n5 &a/5#5 5 odno$5 na do/ar "aoin#er&en#n5 &a/5#5.I ored $&i6 o&i6 ino&a(i)a re%5/#a#i S'i#$oni)an$"og $ ora%5'a @i/i $5"ra#"og da6a. Ta"o )e V. Bri#ani)a )5na 19 2. godine na 5$#i/a $i$#e'*i"$ni6 "5r$e&a i 5$#i/a *5n#5 da /i&a na de&i%no' #r;i?#5. a#i' $5SAD od 5#i(a)e' rod5;enog /a#no@i/an$nog de*i(i#a *e@r5ara 19 !.godine i%&r?i/e idrugu devalvaciju dolara prema zlatu od >HG'?#o )e red$#a&/)a/o o$/edn)i 5dar na @re#on&5d$"i $i$#e' de&i%ni6 "5r$e&a,

F 4r5 5 de$e# na)ra%&i)eni)i6 %e'a/)a 4-10 ini/e $5 Be/gi)a, anada, <ran(5$"a, Ne'a "a, I#a/i)a,Ja an, Ko/andi)a, &ed$"a, V.Bri#ani)a i SAD.

1+



#a"o da $5 od 'ar#a 19 !. godine (en#ra/ne @an"e re$#a/e da @rane *i"$ne"5r$e&e.

:. .&. Siste# +eksi i+ i2 3e"i! i2 k rse"a

Milton Fridman )e r&i *or'5/i$ao 'ode/ */e"$i@i/ni6 de&i%ni6 "5r$e&a, )o? o e#"o' 0-i6 godine, #). 5 &re'e &a;en)a $i$#e'a *i"$ni6 "5r$e&a.On $e %a/agao %a 'a"$i'a/n5 $/o@od5 de/o&an)a #r;i?ni6 %a"oni$#o$#i i'e6ani%a'a ne $a'o na 5n5#ra?n)e', nego i na 'e=5narodno' /an5.

@og #oga )e in$i$#irao na nein#er&en(ioni$#i "5 o/i#i"5 (en#ra/ne @an"ena de&i%no' #r;i?#5. N)ego& 'ode/ */e"$i@i/ni6 de&i%ni6 "5r$e&a $adr;id&e @i#ne "o' onen#e a ri&re'eno *or'iran)e nera&no#e;ni6 de&i%ni6"5r$e&a 5 re/a%no' eriod5 i @ ri&re'eno *inan$iran)e /a#no@i/an$ni6

nera&o#e;a 5#e' 'e=5narodnog "re#an)a "ra#"oro nog "a i#a/a.<rid'an )e $'a#rao da re;i' */e"$i@i/ni6 de&i%ni6 "5r$e&a o'og5>a&a @o/)e *5n"(oni$an)e 'a"roe"ono'$"og $i$#e'a. N)ego&i g/a&niarg5'en#i $5 $/ede>i

- uvo4enje fleksibilni" kurseva uklanja bazični konflikt izme4udoma8i" i spoljni" ciljeva makroekonomske politike.Do'a>e'one#arne o/i#i"e do@i)a)5 &e>5 a5#ono'i)5, )er */e"$i@i/ni "5r$e&i$ re a&a)5 reno?en)e in*/a(ioni6 i/i re(e$ioni6 o$/edi(a'one#arni6 o/i#i"a dr5gi6 %e'a/)a. a#o $&a"a %e'/)a 'o;e da&odi #a"&5 'one#arn5 o/i#i"5 "o)a )o) na)&i?e odgo&araL

- prelaz na fleksibilne kurseve eliminiše povremene devizne krize'"o)e "ara"#eri?5 $i$#e' *i"$ni6 "5r$e&a. ra#"oro no "re#an)e$ e"5/a#i&nog "a i#a/a 5 $i$#e'5 *i"$ni6 "5r$e&a o&re'eno &r?ide$#a@i/i%a(i)5 i o#e;a&a 'one#arni' &/a$#i'a da od@rane ari#e# 5#e' de&i%ni6 in#er&en(i)a, )er $ e"5/an#i re@a(5)5 "a i#a/ i%&a/5#a "o)i'a re#i de&a/&a(i)a 5 &a/5#e "o)e 'og5 da @5d5re&a/&iraneL

- sistem fleksibiini" devizni" kurseva deluje u pravcu razgra4ivanja

protekcionizma u spoljnoj trgovini. Nai'e, o&a) $i$#e' @i$#i'5/a#i&no de/o&ao na ra$# 'e=5narodne ra%'ene $a o&ra#ni'5#i(a)e' na roi%&odn)5L

- fieksibilni kursevi doveli bi do smanjivanja potrebe da se povremeno vrše monetame restrikcije u cilju odbrane fiksni"valutni" pariteta. S'a#ra da @i nein*/a#orni 'one#arni ra$# re&en#i&no de/o&ao na $5%@i)an)e in*/a#orni6 ore'e>a)a /a#nog @i/an$a.

<5n"(ioni$an)e $i$#e'a */e"$i@i/ni6 de&i%ni6 "5r$e&a, "o)i $e *or'ira)5 nao$no&5 on5de i #ra;n)e %a de&i%a'a na de&i%ni' #r;i?#i'a, o e& od'ar#a 19 !. godine 5 ra"$i )e o"a%ao, ored o%i#i&ni6 i ne"e nega#i&ne

1+



"ara"#eri$#i"e. Me=5 o%i#i&ni' "ara"#eri$#i"a'a na r&o' 'e$#5 #re@ai$#a>i 5/og5 */e"$i@i/ni6 "5r$e&a 5 ro(e$i'a /a#no@i/an$ni65$"/a=i&an)a, o$e@no 5 5$/o&i'a )a"i6 rea/ni6 ?o"o&a, "ao ?#o $5 @i/ad&a )a"a na*#na 5dara. </e"$i@i/ni "5r$e&i do rine/i $5 na$#a&/)an)5

$ o/)no#rgo&in$"i6 in#egra(i)a i o&e>an)a 'e=5narodni6 #o"o&a "a i#a/a5% $'an)en)e de&i%ni6 "on#ro/a. Na)%ad, %e'/)e $a */e"$i@i/ni' "5r$e&i'ai'a/e $5 &e>e 'og5>no$#i da $e @rane od 5&e%ene in*/a(i)e. Da"/e, re;i'*/e"$i@i/ni6 "5r$e&a do rineo )e ro(e$i'a dereg5/a(i)e i g/o@a/i%a(i)e 5rea/no' i *'an$i)$"o' $e"#or5.4/a&ni nedo$#a(i "o)i $5 $e )a&i/i 5 *5n"(ioni$an)5 */e"$i@i/ni6 de&i%ni6"5r$e&a $a$#o)e $e 5 &e/i"i' o$(i/a(i)a'a no'ina/ni6 "5r$e&a, "ao i 5 )a"i' od$#5 an)i'a rea/ni6 de&i%ni6 "5r$e&a 5 odno$5 na ra&no#e;nini&o. Ne$#a@i/no$# no'ina/ni6 de&i%ni6 "5r$e&a volatilit%&na "ra#a" ro"

5$"o )e o&e%ano $a organi eno' i/i a" e/i'ini$ano' in#er&en(i)o'(en#ra/ni6 @ana"a na de&i%ni' #r;i?#i'a. Na5$"/a=eno$# rea/ni6 de&i%ni6"5r$e&a na $redn)i ro" red$#a&/)a di$ ari#e# no'ina/ni6 de&i%ni6 "5r$e&a5 odno$5 na ra%/i"e 5 $#o a'a in*/a(i)e. 7o$#o)e #ri "/)5 na *a"#ora "o)i 5$i$#e'5 */e"$i@i/ni6 de&i%ni6 "5r$e&a do&ode do )a"i6 &ari)a(i)ano'ina/ni6 i rea/ni6 "5r$e&a 1 )a" ora$# 'e=5narodnog "re#an)a"a i#a/aL 2 ne"on%i$#en#no$# ne o$#o)ano$# 'a"roe"ono'$"i6 o/i#i"a 5"on#e"$#5 */e"$i@i/ni6 "5r$e&a i ! $#r5"#5ra/ne "ara"#eri$#i"e de&i%ni6#r;i?#a, gde $e (ene na a5"(i)a'a *or'iran)5 od 5#i(a)e' o e"i&an)a.

Be% o@%ira ?#o $e ini(i)a/ni ro)e"a# 5&o=en)a $i$#e'a */e"$i@i/ni6 "5r$e&a%a$ni&ao na i$#o' 'ode/5 @e% i"a"&e in#er&en(i)e (en#ra/ni6 @ana"a nade&i%ni' #r;i?#i'a, ra"$a )e o"a%a/a da %@og ri$5$#&a %na a)nog$#e ena ne$#a@i/no$#i i a" do/a%i do o&re'eni6 in#er&en(i)a 'one#arni6&/a$#i.Da/)e 5na re=en)e o&og $i$#e'a og/eda $e 5 o)a&i ro)e"#a #arge#ni6%ona de&i%ni6 "5r$e&a, "o)i red$#a&/)a ne"5 &r$#5 $in#e%e @re#on&5d$"re;i'a *i"$ni6 "5r$e&a i "on(e #a /i&a)5>i6 "5r$e&a. T&ora( #arge#ni6%ona @io )e D;on Vi/)a'$on. Targe#ne %one 5 o"&ir5 "o)i6 @i $e "re#a/ide&i%ni "5r$e&i @i/e @i dogo&orene od $#rane na)ra%&i)eni)i6 %e'a/)a 4-

, a re $&ega od $#rane SAD, Ne'a "e i Ja ana. 7red&i=ena %onao$(i/a(i)e )e do$#a ?iro"a i ona i%no$i 10 . 7red&i=ena )e 'og5>no$# o&re'eni6 re&i%i)a #arge#ni6 %ona re'a o#re@i i dogo&orno. 4/a&niin$#r5'en#i %a rea/i%a(i)5 o&og "on(e #a $5 'one#arne o/i#i"e %e'a/)a

/ani(a o&og &a/5#anog aran;'ana. 4/a&ni "ri#i ar o&og "on(e #a @io )ene'a "i e"$ er# O/a* i*er#. 4/a&na %a'er"a 5 5>ena $i$#e'5 #arge#ni6%ona )e da $e #i'e ne o@e%@e=5)e )a$na ra$ ode/a #ere#a 5$"/a=i&an)ai%'e=5 $5*i(i#ni6 i de*i(i#ni6 %e'a/)a.

1+



U re;i'5 */e"$i@i/ni6 "5r$e&a o&re'eno do/a%i do &a/5#ni6 "ri%a, "o)e'og5 da na$#an5 5$/ed o 5?#an)a 'a"roe"ono'$"e ra&no#e;e i/i ore'e>a)a 5 *inan$i)$"o' $e"#or5 5 "o'@ina(i)i $a nag/i' ro'ena'a 5#o"o&i'a $#ranog "a i#a/a. Re;i' */e"$i@i/ni6 "5r$e&a r5;a &e>e

ra%&o)ne ?an$e %e'/)a'a "o)e $e @o/)e 5"/o e, a/i i$#o&re'eno %na#no o)a a&a ri%i"e na 'ar"o i 'i"ro /an5. U %e'/)a'a 5 ra%&o)5 */e"$i@i/ni"5r$e&i &5"5 5 ra&(5 o#(en)eno$#i do'a>i6 &a/5#a, ?#o 'o;e da do&ededo )a an)a in*/a#orni6 i' 5/$a re"o 5&o%ni6 (ena.

:. . . 7r$ +e# i! $ra a3ek"at $g re=i#a 3e"i! i2 k rse"a

Ra$ ad @re#on&5d$"og $i$#e'a $#&orio )e in$#i#5(ionaine 5$/o&e da $&a"a%e'/)a 'o;e da @ira re;i' de&i%nog "5r$a re'a $&o)i' re*eren(i)a'a.

U o$no&i o$#o)e d&e g/a&ne o (i)e *i"$ni i */5"#5ira)5>i de&i%ni "5r$,"o)e $e 5 ra"$i 'og5 o era(iona/i%o&a#i 5 ra%ni' o@/i(i'a. Na)ra%&i)eni)e %e'/)e i)e $5 &a/5#e i'a/e "/)5 n5 5/og5 5 $&e$#"o''one#arno' $i$#e'5 de*ini#i&no $5 19 !. godine 5$&o)i/e re;i'*/e"$i@i/ni6 "5r$e&a. a#o $e ro@/e' i%@ora ade"&a#nog re;i'a de&i%ni6"5r$e&a $&odi na &e/i"i @ro) $redn)i6 i 'an)i6 %e'a/)a, "a"o nera%&i)eni6#a"o i %e'a/)a 5 ra%&o)5 #ran%i(i)i. I%@or o #i'a/nog de&i%nog re;i'a )e&eo'a $/o;eno i#an)e, )er i *i"$ni i */e"$i@i/ni de&i%ni "5r$ i'a)5 redno$#i i nedo$#a#"e, "ao i n)i6o&i deri&a#i, #). n)i6o&e ra%ne"o'@ina(i)e.7o$#o)i &e/i"a gr5 a *a"#ora, "o)i 5#i 5 na o re/)en)e o)edini6 %e'a/)a %a )edan i/i dr5gi $i$#e' de&i%ni6 "5r$e&a. Na)%na a)ni)i $5 $/ede>i

a 6eličina zemlje.U"o/i"o )e %e'/)a &e>a, #). ra$ o/a;e $a &e/i"i'e"ono'$"i' o#en(i)a/i'a 5#o/i"o )e ogodni)e da ri'en)5)e$i$#e' */e"$i@i/ni6 de&i%ni6 "5r$e&a.

@ +tvorenost ekonomije prema stranom kapitalu.U"o/i"o %e'/)a i'ae*i"a$ni)5 "on#ro/5 nad $#rani' "a i#a/o' o&o/)ni)e re?en)e %a #o$5 *i"$ni "5r$e&i, a"o ne'a #a"&5 "on#ro/5 ri$5#na )e &e>a

dereg5/a(i)a , onda #re@a da re*erira */e"$i@i/ne "5r$e&e.( azvijenost doma8eg finansijskog tr*išta.U"o/i"o )e 5 ne"o) %e'/)i&i?e ra%&i)eno *inan$i)$"o #r;i?#e 5#o/i"o o$#o)e o&o/)ni)iin$#i#5(iona/ni o"&iri %a 5$ o$#a&/)an)e re;i'a */e"$i@i/ni6 "5r$e&a.

d ,topa inflacije. e'/)e $a ni;i' $#o a'a in*/a(i)e 5 odno$5 na$&e#$"i ro$e" i'a)5 &i?e arg5'ena#a %a 5&o=en)e */e"$i@i/ni6"5r$e&a 5 odno$5 na %e'/)e $a &i?i' $#o a'a in*/a(i)e, "od "o)i6 @i5&o=en)e */e"$i@i/ni6 "5r$e&a doda#no 5@r%a/o in*/a#orn5 $ ira/5 5#e' 'e6ani%'a #r;i?ni6 o e"i&in)a.

e 3oma8i i strani šokoviA"o $e o(eni da 5 odre=eni' %e'/)a'ag/a&ni 5%ro(i de$#a@i/i%a(i)e /a#ni6 @i/an$a i de&i%ni6 "5r$e&a /e;e

1+9



5 do'a>i' no'ina/ni' ?o"o&i'a, onda #i' %e'/)a'a &i?eodgo&ara re;i' *i"$ni6 "5r$e&a. A"o $e radi o $#rani' no'ina/ni'?o"o&i'a, onda $5 ogodni)i */e"$i@i/ni "5r$e&i. Me=5#i', a"o na%e'/)5 do'inan#no 5#i 5 rea/ni ?o"o&i, @e% o@%ira da /i $5 do'a>eg

i/i $#ranog ore"/a, onda $5 ogodni)i */e"$i@i/ni "5r$e&i.* (redibilitet nosilaca ekonomske politike.U"o/i"o )e ni;ian#iin*/a(ioni "redi@i/i#e# no$i/a(a e"ono'$"e o/i#i"e, 5#o/i"o )e ogodni)i *i"$ni "5r$ "ao no'ina/no $idro.

4/a&no ograni en)e 5 "ori?>en)5 o&i6 "ri#eri)5'a )e ?#o 5 "on"re#ni'$i#5a(i)a'a e$#o do/a%i do #oga da ne"i "ri#eri)5'i %a6#e&a)5 "ori?>en)e*i"$nog, a dr5gi */e"$i@i/nog de&i%nog "5r$a. U #a"&o) $i#5a(i)i no$io(i'a"roe"ono'$"e o/i#i"e ro(en)5)5 "o)i "ri#eri)5'i 5 da#o) $i#5a(i)ii'a)5 &e>5 $ e(i*i n5 #e;in5. a"o $e $i#5a(i)a 5 %e'/)i 'o;e 5

naredno' eriod5 %na a)ni)e ro'eni#i, ne #re@a da na$ i%nena=5)ein)eni(a da 'o;e do>i do ro'ene o$#o)e>eg re;i'a de&i%ni6 "5r$e&a.

Ta@e/a - Bro) %e'a/)a $a ra%/i i#i' re;i'i'a de&i%nog "5r$aRe=i# 3e"i! $g k rsa @r$' !e#a+'a

Re;i' &a/5#ne 5 ra&eon&en(iona/no *i"$ni "5r$ ++

<i"$ni "5r$ $a ro?ireni' "oridoro'/i%ni *i"$ni "5r$

<i"$ni "5r$ $a "/i%ni' "oridoro' 9on#ro/i$ano /i&a)5>i "5r$ 2

S/o@odno /i&a)5>i "5r$ +Uk p $F 1,8I%&or IM<, In#erna#iona/ <inan(ia/ S#a#i$#i($, )5/ 1999.

Na o'ena 5 o&o) 5@/i"a(i)i na&odi $e da ored gorn)i6 %e'a/)a i'a )o?! %e'a/)a "o)e ne'a)5 do'a>i no&a(, #a"o da 5"5 an @ro) o$'a#rani6%e'a/)a i%no$i 1 .Va/5#ni 'eni %a $redn)e i 'an)e %e'/)e $adr;i $/ede>e o$no&ne o (i)eF

- *i"$ni "5r$ #i a &a/5#ne 5 ra&ecurrenc% board&=- "on&en(iona/no *i"$ni "5r$adjustable peg&=- "/i%ni *i"$ni "5r$cra$ling peg&i- */e"$i@i/ni /i&a)5>i "5r$.

Va/5#na 5 ra&a )e a#ra"#i&na $o/5(i)a %a re;i' de&i%nog "5r$a i &o=en)e'one#arne o/i#i"e %a no&o*or'irane dr;a&e i %a %e'/)e $a &i$o"o'$#o o' in*/a(i)e, #). 6i erin*/a(i)o'. O&a) aran;'an odra%5'e&ao rede/)en)e %e'/)e %a ne"5 $#ran5 &a/5#5 %a "o)5 &e%5)e $&o)5 do'a>5&a/5#5. 7re'a i%a@rano) &a/5#i 5#&r=5)e $e *i"$ni de&i%ni "5r$, "o)i ne $'e

F iro&i> Mi/5#in, De&i%ni "5r$e&i, o .(i#.

1 0



da $e 'en)a. Ta"o=e, do'a>a &a/5#a 'ora da @5de "on&er#i@i/na 5 odno$5na i%a@ran5, a indire"#no i 5 odno$5 na dr5ge &a/5#e. Do no&i6 e'i$i)ano&(a do/a%i $a'o 5 grani(a'a ne#o ora$#a de&i%ni6 re%er&i. Da"/e,no& ana 'a$a )e $#ri"#no &e%ana %a ni&o de&i%ni6 re%er&i i 'one#arnog

%/a#a. U$&a)an)e o&og "on(e #a ra"#i no %na i g5@i#a" ra&a (en#ra/ne @an"e da e'i#5)e "redi#e.7o%i#i&na $#rana o&og re;i'a $a$#o)i $e 5 @r%o' o@aran)5in*/a(i)e 6i erin*/a(i)e. To do&odi do $ni;en)a "a'a#ni6 $#o a i do ri/i&a$#ranog "a i#a/a. Me=5#i', o#en(i)a/na o a$no$# )e rigidno$# de&i%nog"5r$a. na a)na 'ana )e i in)eni(a ?#o )e (en#ra/na @an"a one'og5>enada $ ro&odi do'a>5 'one#arn5 o/i#"5, &e> $e reg5/i$an)e do'a>e/i"&idno$#i *a"#i "i re 5?#a #o"o&i'a $#ranog "a i#a/a. 7o$e@an ro@/e' red$#a&/)a ne'og5>no$# "ori?>en)a 'e6ani%'a %a)'oda&(a 5 "ra)n)o)

in$#an(i. Na o$no&5 i$#ori)$"i6 i$"5$#&a 'o;e $e o(en#i da $e re;i' &a/5#ne 5 ra&e'o;e odr;a#i na d5;i ro" 5"o/i"o o$#o)i odr?"a $#a@i/ni6 )a&ni6*inan$i)a, 5"o/i"o $5 nadni(e i (ene do&o/)no */e"$i@i/ne i 5"o/i"o )e re o%dra&o' *inan$i)$"o' $i$#e'5. Me=5#i', 5"o/i"o $e )a&i ro@/e' nane"o' od o&i6 $eg'ena#a, re;i' &a/5#ne 5 ra&e na d5;i ro" 5/a%i 5 "ri%55$/ed )a"e re(e$i)e i na ada $#ranog $ e"5/a#i&nog "a i#a/a na *i"$ni "5r$.O;i&/)a&an)e "on(e #a &a/5#ne 5 ra&e na$#a)e 5 90-i' godina'a GG&e"a. O&a) re;i' de&i%nog "5r$a ri'en)en )e 5 &e>e' @ro)5 %e'a/)a,"ao ?#o $5 Kong ong 19 !. , Argen#ina 1991. , E$#oni)a 1992. ,8i#&ani)a 199+. , B5gar$"a 199 . , Bo$na i Ker(ego&ina 199 . , i#d.4enera/no $e 'o;e re>i da re;i' &a/5#ne 5 ra&e 'o;e da red$#a&/)aa#ra"#i&no re?en)e 5"o/i"o )e neo 6odno da $e @r%o %a5$#a&i6i erin*/a(i)a, "ao i 5 5$/o&i'a nega#i&nog ri&rednog ra$#a. Me=5#i', 5$#a@i/i%o&ani' e"ono'i)a'a, o&a) "on(e # o$#a)e "o ni(a %a da/)i ra%&o)#r;i?ne e"ono'i)e, )er nega#i&ne $#rane rigidno$#i $i$#e'a re&a%i/a%e o%i#i&ne $#rane 5 $'i$/5 "redi@i/i#e#a. U #o) $i#5a(i)i nor'a/no )eo e"i&a#i i%/a%a" i% re;i'a &a/5#ne 5 ra&e 5#e' odgo&ara)5>e $#ra#egi)e.K$ "e %i$ a+ $ iks i k rs. Na"on $/o'a @re#on&5d$"og $i$#e'a*i"$ni6 "5r$e&a, &e/i"i @ro) %e'a/)a o rede/io $e %a "on&en(iona/no *i"$ni"5r$. S5?#ina o&og "on(e #a og/eda $e 5 #o'e da %e'/)a %adr;a&a *i"$nide&i%ni "5r$, "oga (en#ra/na @an"a @rani na de&i%no' #r;i?#5, a/i 5%'og5>no$# da ari#e# 'o;e da @5de ro'en)en. Da"/e, %e'/)a @ira *i"$ni"5r$ "o)i na d5;i ro" 'o;e da @5de od@ran)en i $a'o 5 i%5%e#ni'$/5 a)e&i'a ro'en)en. a ra%/i"5 od @re#on&5d$"og $i$#e'a, &i?e $e neradi o g/o@a/no' $i$#e'5 *i"$ni6 "5r$e&a, ni#i o a'eri "o' do/ar5 "aog/a&no' $idr5 $&e#$"og 'one#arnog $i$#e'a. Sada $&a"a %e'/)a 'o;e da*or'ira *i"$ni "5r$ do'a>e &a/5#e re'a i%a@rano) do'inan#no) &a/5#i i/i

1 1



re'a &a/5#no) "or i. Ne"e od %e'a/)a 5 "o)i'a )e ri'en)en o&a)"on(e # de&i%nog "5r$a $5 &ed$"a, Nor&e?"a, <in$"a, I$/and, i#d.K+i! i iks i k rs. S&e do" 5 )edno) %e'/)i $#o a in*/a(i)e 5 d5;e'&re'en$"o' eriod5 &e>a od ro$e ne $&e#$"e in*/a(i)e, *i"$ni de&i%ni"5r$ )e #e?"o %adr;a#i na no'ina/no' ni&o5, )er o$#a)e re(en)en. A"o $ei$#o&re'eno ro(eni da ne'a 5$/o&a da $e re=e na */e"$i@i/an "5r$,o$#a)e in$#i#5(iona/na 'og5>no$# da $e no'ina/ni *i"$ni "5r$ 5 e?>i'in#er&a/i'a "orig5)e nani;e, "a"o @i %e'/)a %adr;a/a (eno&n5"on"5ren#no$#. Dr5gi' re i'a, "/i%ni *i"$ni "5r$ odra%5'e&a $eri)5'ini de&a/&a(i)a 5 $"/ad5 $a ro'eno' 5 ari#e#i'a "5 o&ni6 $naga.4/a&na o (i)a 5 o&o' re;i'5 de&i%nog "5r$a $a$#o)i $e 5 #o'e da /i'one#arne &/a$#i 5na red o@)a&/)5)5 "/i%ne *i"$ne "5r$e&e %a naredni eriod re(i'o %a godin5 dana 5na red $a 'e$e no', nede/)no' i/i a"

dne&no' dina'i"o' i/i $e o&i "5r$e&i *or'ira)5eJ post 5 $"/ad5 $a*a"#i "i' $#o a'a in*/a(i)e, "o)e $5 rea/i%o&ane 5 reg5/arni' in#er&a/i'a,n r. 5 'e$e ni' in#er&a/i'a. O (i)aeJ ante 5#&r=i&an)a "/i%ni6 "5r$e&a'o;e o%i#i&no da de/5)e na #r;i?na o e"i&an)a 5 ogied5 "re#an)ain*/a(i)e i "5r$a 5 #a no 5#&r=eno' eriod5, a/i $a'o od 5$/o&o' da o$#o)i ade"&a#an "redi@i/i#e# "rea#ora 'one#arne o/i#i"e. S dr5ge $#rane,eJ post 5#&r=i&an)e de&i%nog "5r$a 5"ida 'og5>no$# da de&i%ni "5r$de/5)e "ao 'one#arno $idro 5 $'i$/5 o#i$"i&an)a in*/a#orni6 o e"i&an)a,ia"o o@e%@e=5)e rea/an de&i%ni "5r$. on(e # "/i%nog ari#e#a "ori$#i $e 5

$/ede>i' %e'/)a'a Bo/i&i)a, Ci/e, Ur5g&a), Mad)ar$"a, 7o/)$"a, I%rae/,i#d.>+eksi i+ i k rs. 7o$#o)e d&e o# 5no ra%/i i#e $i#5a(i)e 5 "o)i'a o)edine %e'/)e re/a%e na $i$#e' */e"$i@i/ni6, odno$no /i&a)5>i6"5r$e&a. 7r&a $i#5a(i)a )e "ada %e'/)a 5 adne 5 &a/5#n5 "ri%5 i "ada )e prinu4ena da napusti re*im fiksni" kursevaBri#ani)a, &ed$"a, <in$"a )er %@og g5@i#"a "redi@i/i#e#a do/a%i do %na a)nog od/i&a "a i#a/a i%&grani(a. Dr5ga $i#5a(i)a )e "ada %e'/)a ne'a ro@/e' de&i%nene/i"&idno$#i, &e> $&e$no @ira o&a) re;i' %@ogostvarivanja bolji"

ekonomski" performansi &a)(ar$"a ' A5$#ra/i)a, No&i e/and, anada .Re;i' */e"$i@i/ni6 "5r$e&a 'o;e @i#i o era(iona/i%o&an 5 d&e'a&ari)an#a'a. U r&o' $/5 a)5 go&ori'o oCčistomCre;i'5 */e"$i@i/ni6"5r$e&a "ada )e *or'iran)e de&i%ni6 "5r$e&a i$"/)5 i&o re 5?#eno#r;i?ni' $naga'a, @e% i"a"&og 5 /i#an)a (en#ra/ne @an"e. U dr5go)&ari)an#i re )e o KprljavomCre;i'5 */e"$i@i/ni6 "5r$e&a, gde (en#ra/na @an"a i#e"a"o 5#i e na *or'iran)e de&i%nog "5r$a.7re'a 'e#odo/ogi)i MM<-a $&e %e'/)e $a */e"$i@i/ni' de&i%ni'"5r$e&i'a ra%&r$#a&a)5 $e 5 d&e gr5 e. Re )e o %e'/)a'a "o)e i'a)5kontrolisano plivanje managed floating&'gde 'one#rne &/a$#i 5#i 5 na

1 2



"re#an)e de&i%nog "5r$a 5#e' in#er&en(i)a na de&i%no' #r;i?#5 a/i @e%5na red o@)a&/)ene 5#an)e "re#an)a "5r$a. U 1999. godini @i/o )e 2o&a"&i6 %e'a/)a, "ao ?#o $5 Nor&e?"a, R5$i)a, 3e?"a, Singa 5r,S/o&eni)a, i#d. Dr5g5 gr5 5 ine %e'/)e $anezavisno plivaju8im deviznim

kursom independent floating&.I o&de o$#o)i odre=ena in#er&en(i)a(en#ra/ne @an"e na de&i%no' #r;i?#5, a/i )e ona 'an)eg o@i'a i dr5ga i)i'(i/)e&i'a. Nai'e, o&de (en#ra/na @an"a ne 5#i e na ni&o "5r$a, &e> na5@/a;a&an)e dina'i"e ro'ena de&i%nog "5r$a. U 1999. godini o&ao (i)a re;i'a de&i%nog "5r$a i'a/a )e ri'en5 5 + %e'a/)a, "ao ?#o $5A5$#ra/i)a, anada, &ed$"a, &a)(ar$"a, V. Bri#ani)a, Ja an, Bra%i/,Me"$i"o, i#d. E&ro %ona, #a"o=e $ ada 5 o&5 gr5 5.

:. . K$ "erti i+ $st "a+ ta

on&er#i@i/no$# %na i %a'en/)i&o$#, a 5 'one#arno) #eori)i $e 5 o#re@/)a&a5 $'i$/5 'og5>no$#i %a'ene no&(a %a %/a#o i/i %a ne"5 dr5g5 &r$#5&a/5#5. Radi @o/)eg ra%5'e&an)a o&e ro@/e'a#i"e neo 6odno )e ra&i#ira%grani en)e i%'e=5 $#are, "/a$i ne "on&er#i@i/no$#i i% do@a %/a#nog$#andarda i no&e, $a&re'ene "on&er#i@i/no$#i 5 do@a a irne &a/5#e.K+asi* a k$ "erti i+ $st. 7odra%5'e&a o# 5n5 $/o@od5 %a'ene @an"no#a %a %/a#o i o@rn5#o. Ona"o "a"o )e e&o/5irao $i$#e' %/a#nog&a;en)a, #a"o $e 'en)a/a i "on&er#i@i/no$#. U 5$/o&i'a %/a#nog &a;en)a $a

o #i(a)e' %/a#ni"a o$#o)a/o )e o# 5no %/a#no o"ri>e i neograni ena"on&er#i@i/no$# 5 %/a#o. a'ena )edne %a dr5g5 &a/5#5 &r?i/a $e o*i"$no' "5r$5 na o$no&5 n)i6o&i6 "o&ni "i6 $#o aF.U &re'e %/a#no-de&i%nog i %/a#no- o/5;nog $#andarda no& ani(e $5 @i/e $a !0-+0 o"ri&ene 5 %/a#5, a/i i da/)e &a;i "on&er#i@i/no$#, "o)a $e ograni a&a #i'e?#o )e @i/o n5;no o@e%@edi#i &e/i"5 "o/i(in5 no&(a %a "on&er%i)5 5 %/a#n o/5ge. na i %a &e/i"i deo $#ano&ni?#&a "on&er#i@i/no$# )e @i/a *or'a/na igo#o&o *i"#i&na.Sa"re#e a k$ "erti i+ $st. on&er#i@i/no$# )edne &a/5#e dana$ %na i 5

$&o)o) o$no&i 'og5>no$# $/o@odne ra%'ene #e &a/5#e %a $&a"5 dr5g5&a/5#5, a 5 "ra)n)o) /ini)i i %a %/a#oF. Ne"i $'a#ra)5 da &a/5#na"on&er#i@i/no$# dana$ ni)e )edan )edin$#&en 'one#rni #er'in, &e> )edando$#a ?iro" o)a'.Sada?n)i o)a' "on&er#i@i/no$#i ra%/i"5)e $e 5 e#iri o$no&na e/e'en#a odne"ada?n)eg "/a$i nog

F

o&ni "a $#o a )e @ro) no& ani6 )edini(a "o)i $e do@i)a i% )edini(e #e;ine i$#og /e'eni#og 'e#a/a.F 4/i?i> , V., Va/5#arni ro@/e'i 5 a adno) E&ro i, In$#i#5# %a 'e=5narodn5 o/i#i"5 i ri&red5,Beograd, 19 9.

1 !





"on&er#i@i/no$# )e o'og5>a&an)e "on&er#o&an)a do'a>e &a/5#e %a $#ran5,a/i @e% dono?en)a *or'a/nog a"#a "o)i' $e 5&odi "on&er#i@i/no$#, #a"o da )e grani(5 i%'e=5 $#&arne i *or'a/ne "on&er#i@i/no$#i &r/o #e?"o odredi#iL

!. 7akonska ili formalna konvertibilnost )e re $&ega ra&ni o)a',

)er %na i %a"on$"o 5$#ano&/)a&an)e "on&er#i@i/no$#i.on&er#i@i/no$# i'a $&o)e o%i#i&ne a/i i $&o)e nega#i&ne $#rane. Na)%na a)ni)e pozitivne karakteristike konvertibilnosti$5 $/ede>e1 do rino$i ra%&o)5 ri&rede "ro% "on"5ren(i)5 dr5gi6 %e'a/)aL 2do&odi do 5$ag/a?a&an)a i "oordina(i)e ra%&o)a i e"ono'$"i6 o/i#i"a &i?e ri&redaL ! o)a a&a 5#i(a) $ o/)ne #rgo&ine na $&e ri&redne $e"#oreL +$#i'5/i?e o&e>an)e rod5"#i&no$#i radaL o&e>a&a o$e>a) %a "&a/i#e#a$or#i'an roi%&odaL do&odi do ra(iona/ni)e 5 o#re@e de&i%ni6 re%er&ii#d.

Od nega#i&ni6 $#rana "o)e od/i"5)5 "on&er#i@i/no$# na) ri$5#ni)e $5$/ede>e 1 &e/i"i 5#i(a) ne$#a@i/ni6 "re#an)a na $&e#$"o' 'one#arno' ie"ono'$"o' /an5 na o#&oren5 ri&red5L 2 5#i(a) $ o/)ni6 *a"#ora na ri&redni ra%&o) %e'/)e )e nag/a?enL ! ro'ene 5 de&i%ni' "5r$e&i'ai%a%i&a)5 nega#i&na "re#an)a 5 ri&rediL + 5 5$/o&i'a "on&er#i@i/no$#%na a)no $e $5;a&a de&i%na i $ o/)no#rgo&in$"a reg5/a#i&a, ?#o 'o;e5$/o&i#i nega#i&na /a#no@i/an$na "re#an)a.

:.;. Me? ar$3 e i a si'ske i stit %i'e

7o#re@a o$ni&an)a 'e=5narodni6 *inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a, "o)e >e 5#i(a#i na'e=5narodni 'one#arni i *inan$i)$"i $i$#e', ro'e# ro@a, 5$/5ga i"a i#a/a, @r;i ra%&o) %e'a/)a 5 ra%&o)5 i 5na re=en)e 'e=5narodnog /a#nog ro'e#a, naro i#o )e do?/a do i%ra;a)a o$/e Dr5gog $&e#$"og ra#a.Tada do/a%i do o$ni&an)a @ro)ni6 *inan$i)$"i6 in$#i#5(i)a. Me=5narodne*inan$i)$"e in$#i#5(i)e o$ni&a)5 $e 'e=5dr;a&ni' 5go&ori'a i/i$ ora%5'o' &e>eg i/i 'an)eg @ro)a $5&ereni6 %e'a/)a 5 (i/)5 re?a&an)ara%&o)ni6, $#a@i/i%a(ioni6, *inan$i)$"i6, 'one#arni6 i dr5gi6 ro@/e'a.

S&e *inan$i)$"e in$#i#5(i)e 'o;e'o ra%&r$#a#i 5 d&e &e/i"e gr5 eF

a monetarne institucije Me=5narodni 'one#arni *ond, E&ro $"i'one#arni $ ora%5', "/irin?"e organi%a(i)e, 'one#arni *ondo&i i'one#arne 5ni)e i

@ kreditne institucije Me=5narodna @an"a %a o@no&5 i ra%&o),Me=5narodna *inan$i)$"a "or ora(i)a, Me=5narodno 5dr5;en)e %ara%&o), M5/#i/a#era/na agen(i)a %a gara#o&an)e in&e$#i(i)a,Me=5narodna in&e$#i(iona @an"a, E&ro $"a in&e$#i(iona @an"a,E&ro $"a @an"a %a o@no&5 i ra%&o), A%i)$"a @an"a %a ra%&o), i#d.

F Kan;e"o&i> M., Mog5>no$#i i 5#e&i o$ni&an)a %a)edni "i6 *inan$i)$"i6 i in$#i#5(i)a %e'a/)a 5 ra%&o)5%a 5na re=en)e n)i6o&e *inan$i)$"e i 'one#a'e $aradn)e, In*or'a#or, agre@,19 !.

1



Me4unarodni monetarni fond Internationa Monetar% Fund-IMF&. Na$#ao )e na r5?e&ina'a $i$#e'a %/a#nog &a;en)a. 7o$#o)a/o )e &i?e de/o&a

@ri#an$"i, a'eri "i, *ran(5$"i i "anad$"i , a/i a;n)5 )a&no$#i o$e@no $5 ri&5"/i e)n$o& i Va)#o& /an. e)n$o& @ri#an$"i /an %a/agao $e %

$#&aran)e Me=5narodne "/irin?"e 5ni)e, gde @i $e 'e=5narodna /a>an)a$5$re#a/a i re@i)a/a o$red$#&o' @an"ara, odno$no $ e(i)a/og &a/5#nog$red$#&a, "o)e @i $e 'og/o "5 o&a#i %a %/a#oF. Va)#o& a'eri "i /an red&i=ao )e o$ni&an)e S#a@i/i%a(ionog *onda, i)i @i o$no&ni (i/) @ioodr;a&an)e $#a@i/no$#i de&i%ni6 "5r$e&a. Sred$#&a o&og *onda *or'ira/a @i$e 5 /a#a'a "&o#a 5 %/a#5, na(iona/ni' &a/5#a'a i 6ar#i)a'a od &redno$#i.7o$/e @ro)ni6 ra$ ra&a )5/a 19++.godine 5 Bre#on V5d$5 )e ri6&a>enVa)#o& /an i done#a )e od/5"a o o$ni&an)5 MM<-a, od $#rane ++ %e'a/)a.To"o' &re'ena @ro) /ani(a $e $#a/no o&e>a&ao, #a"o da )e 199 .godine

5 rad5 o&e in$#i#5(i)e 5 e$#&o&a/a 1 1 %e'/)a /ani(aF

. Na?a %e'/)a )e/an <onda od n)ego&og o$no&an)a.O$no&ni (i/)e&i MM<-a $5

- ra%&i)an)e 'e=5narodne 'one#arne $aradn)eL- r5;an)e o'o>i 5 e"$ an%i)i i ra&no'erno' ra%&o)5 'e=5narodne

#rgo&ineL- do rino?en)e $#a@i/no$#i &a/5#ni6 "5r$e&aL- $#i'5/i$an)e '5/#i/a#era/nog $i$#e'a /a>an)aL- r5;an)e o'o>i %e'/)a'a /ani(a'a 5#e' ra$ o/o;i&i6

$red$#a&aL- r5;an)e o'o(i %a re?a&an)e /a#no@i/an$ni6 ro@/e'a.Sred$#&a MM<-a *or'ira)5 $e 5 /a#a'a %e'a/)a /ani(a $&a"a %e'/)ad5;na )e da ri/i"o' $#5 an)a 5 /an$#&o <onda 5 /a#i odgo&ara)5>5"&o#5, i #o2 5 %/a#5 i 5 na(iona/o) &a/5#i , o%a)'i(a'a %e'a/)a /ani(a od(en#ra/ni6 @ana"a &i$o"o ra%&i)eni6 %e'a/)a i o%a)'i(a'a na ri&a#no'#r;i?#5 "a i#a/a red$#a&/)a do 5n$"i &id o@e%@e=en)a $red$#a&a <onda

e'/)a /ani(a 'o;e "ori$#i#i $red$#&a <onda, a"o i'a ro@/e'e 5i%'iren)5 o@a&e%a re'a ino$#ran$#&5. e'/)a )e d5;na da odne$e%a6#e&. A"o do@i)e o%i#i&an odgo&or, onda 'o;e ri$#5 i#i "ori?>en)5$red$#a&a. Sred$#&a <onda ne da)5 $e 5 *or'i "/a$i nog "redi#a, )er %e'/)e

/ani(e /a>a)5 5%e#a $red$#&a 5 do'a>o) &a/5#i. O&a roda)a &r?i $e 5godi?n)i' #ran?a'a od 2 , gde $e r&a #ran?a 5 &i$ini de ono&anog%/a#a do@i)a a5#o'a#$"i %/a#na #ran?a . Odo@ra&an)e o&i6 $red$#a&a 'o;eda ide do 200 5#&r=ene "&o#e %e'/)e /ani(e. 19 .godine 5&edena $5F o"ano&i>, T., Me=5narodni e"ono'$"i odno$i- ro'ene na rag5 GGI &e"a, E"ono'i"a i In$#i#5#

e"ono'$"i6 na5"a, Beograd, 199+.F Jo&ano&i>-4a&ri/o&i> 7redrag, Me=5narodno o$/o&no *inan$iran)e, E"ono'$"i *a"5/#e#, Beograd,199 .

1



$ e(i)a/na ra&a &5 en)a o@ra 5n$"a )edini(a , "ao $red$#&a'e=5narodne /i"&idno$#i, "o)a $5 na'en)ena i$"/)5 i&o %a reg5/i$an)e /a#ni6 de@a/an$a %e'a/)a /ani(a. Vredno$# o&e )edini(e 5#&r=5)e $e nao$no&5 "or e &a/5#a 1 na(iona/ni6 &a/5#a, "o)e 'ora)5 da i$ 5ne

odre=ene "ri#eri)5'e. Od 19 1.godine 5 "or 5 5/a%i $&ega e#na)%na a)ni)i6 &a/5#a $&e#a do/ar, 'ar"a, )en, *ran(5$"i *rana" i @ri#an$"a*5n#a . Me4unarodna banka za obnovu i razvoj International 1ank for econstruction and 3evelopment-I1 3&'#a"o=e )e o$no&ana 5 Bre#onV5d$5 19++.godine, od $#rane 29 dr;a&a "o)e $5 ri6&a#i/e $ ora%5' on)eno' o$ni&an)5, a $a rado' )e o# o e/a 19+ .godine. U 'e=5&re'en5 )e do?/o do %na a)nog o&e>an)a @ro)a /ani(a, #a"o da )e o e#"o' 199 .godine o&a in$#i#5(i)a i'a/a 1 1 %e'/)5 /ani(5F. Na?a %e'/)a )e /ani(a

Ban"e od $a'og o e#"a, #). od n)enog o$ni&an)a.O$no&ni (i/)e&i @an"e $5

- da o'a;e o@no&5 i ra%&o) roi%&odn)e 5 ri&redno nedo&o/)nora%&i)eni' %e'/)a'a /ani(a'aL

- da od$#i e in&e$#i(i)e 5#e' garan(i)a i/i ar#i(i a(i)e 5%a)'o&i'aL

- da o'a;e ra%&o) 'e=5narodne #rgo&ine i odr;a&an)e ra&no#e;e 5 /a#ni' @i/an$i'a %e'a/)a /ani(a od$#i(an)e' 'e=5narodni6in&e$#i(i)aL

- da $a $&o)i' $#r5 ni' #i'o&i'a 5 e$#&5)e 5 ana/i%i e"ono'$"i6 ro@/e'a i #e6ni "o-#e6no/o?"i6 re?en)aL

- da &r?i ed5"a(i)5 "adro&a %a e"ono'$"a, *inan$i)$"a i #e6ni "o-#e6no/o?"a i#an)a.

Rea/i%a(i)5 o&i6 (i/)e&a Ban"a o@a&/)a o'o>5 "a i#a/a *or'iranog i%$/ede>i6 i%&ora 1 5 e?>a %e'a/)a /ani(a, 2 $red$#a&a 'o@i/i$ani6 na'e=5narodno' #r;i?#5 "a i#a/a e'i$i)o' $&o)i6 o@&e%ni(aL ! o# /a#o'rani)e da#i6 "redi#a i + i% o$#&arenog do@i#"a.

7ri/i"o' odo@ra&an)a "redi#a i da&an)a garan(i)a Ban"a $e ridr;a&a @ro)ni6 rin(i a, od "o)i6 $5 na)&a;ni)i $/ede>ia Ban"a odo@ra&a "redi#e i da)e garan(i)e %a one in&e$#i(one ro)e"#e

"o)i i'a)5 $&o)e e"ono'$"o o ra&dan)e, #). od "o)i6 $e o e"5)e da @5d5 ren#a@i/niL

@ Ban"a *inan$ira de&i%ni deo in&e$#i(ionog ro)e"#a, a o$#a/i#ro?"o&i ro)e"#a o"ri&a)5 $e i% do'a>i6 i%&oraL

( a "redi#e "o)e Ban"a odo@ra&a red5%e>i'a o@a&e%no garan#5)edr;a&a i/i (en#ra/na @an"aL

F Jo&ano&i> 4a&ri/o&i> 7., o .(i#.

1





Udr5;en)5 5$/o&/)eno )e /an$#&o' 5 Ban(i. ra)e' 199 Udr5;en)e )ei'a/o 1 %e'a/)a /ani(a. Na?a %e'/)a )e /an od $a'og o$ni&an)a. S&o)"a i#a/ i "redi#ni o#en(i)a/ Udr5;en)e *or'ira i% $/ede>i6 i%&ora 1 "&o#e%e'a/)a /ani(aL 2 #ran$*era de/a ro*i#a S&e#$"e @an"eL ! do rino$a o

o$no&5 o&re'eni6 o 5n)a&an)a L + o# /a#a o rani)e da#i' "redi#i'a i o"/ona. Na)&e>i deo "redi#a Udr5;ene)e )e odo@ri/o %e'/)a'a "o)ei'a)5 na(iona/ni do6oda" 'an)i od +00Z o $#ano&ni"5. Multilateralna agencija za garatovanje investicija Multilateral Investvemt uarantee )genc%-MI )&o$no&ana )e 19 . godine "aoa*i/i)a(i)a S&e#$"e @an"e. To )e )edna no&a $ e(i)a/i%o&ana in$#i#5(i)a i)i )e (i/) da a da&an)e' garan(i)a %a ne"o'er(i)a/ne ri%i"e od$#i e ri/i& ri&#nog "a i#a/a 5 %e'/)e 5 ra%&o)5L @ r5;a in*or'a(i)e o#en(i)a/ni'in&e$#i#ori'a o 'og5>no$#i 5/agan)a 5 %e'/)e 5 ra%&o)5L ( o@e%@e=5)e

#e6ni "5 o'o>L d @5de 'e$#o na "o'e >e $ara=i&a#i i%&o%ni(i i5&o%ni(i "a i#a/a. 3/an$#&o 5 Agen(i)i ni)e 5$/o&/)eno /an$#&o' 5-S&e#$"o) @an(i. Do $redine 199 ., godine MI4A )e i'a/a 12 %e'a/)a

/ani(a F. J5go$/a&i)a )e $e #e'@ra 19 9.godine o$#a/a /ani(a o&ein$#i#5(i)e.E&ro $"a in&e$#i(iona @an"a E5ro ean In&e$#'en# Ban"-EIB o$no&ana )e 19 . godine od $#rane %e'a/)a /ani(a EE . O$ni&an)e o&e regiona/ne*inan$i)$"e in$#i#5(i)e 'o#i&i$ano )e o#re@o' "reiran)a )ednog*inan$i)$"og 'e6ani%'a "o)i >e 5 o"&ir5 EE o@a&/)a#i o$/o&e 1'o@i/i%a(i)e i #ran$*era "a i#a/a 5n5#ar a)edni(eL 2 #ran$*er "a i#a/a i% @oga#i6 5 $iro'a?ni)e %e'/)e /ani(eL ! ri"5 /)an)e "a i#a/a i% %e'a/)ai%&an in#egra(i)e. EIB i'a %ada#a" da do rine$e ra&no'erno' ine$'e#ano' ra%&o)5 %a)edni "og #r;i?#a 5 in#ere$5 a)edni(e. Ban"a*or'ira $&o) "redi#ni o#en(i)a/ o o$no&5 a 5 /a#a %e'a/)a /ani(aL @e'i$i)o' o@&e%ni(a na 'e=5narodno' #r;i?#5 "a i#a/a i ( $red$#&i'a i% @5d;e#a a)edni(e. Ban"a odo@ra&a %a)'o&e i da)e garan(i)e, "a"o )a&no', #a"o i ri&a#no' $e"#or5.

F Jo&ano&i>-4a&ri/o&i> 7., o .(i#.

1 9



<AK4JU/NA RA<MATRANJA

reiran)e ri'arnog no&(a red$#a&/)a o$no&ni in$#r5'en# 'one#arnogreg5/i$an)a "o)i' $e ne o$redno 5#i e na ro'ene "redi#nog o#en(i)a/a

o$/o&ni6 @ana"a, ?#o o'og5>a&a reg5/i$an)e ora$#a /a$'ana o$/o&ni6 @ana"a, a #i'e i reg5/i$an)e no& ane 'a$e. 7o$'a#rano $a 'a"roa$ e"#a,5"o/i"o $e ra&i/no od'eri i dina'i "i o@e%@edi o#re@an i%no$ "reiran)a ri'arnog no&(a i o"&iri #og "reiran)a dr;e 5 $"/ad5 $a o/i#i"o''one#arne ra&no#e;e, #ada )e i%&e$no o e"i&a#i da >e i "re#an)e no& ane'a$e @i#i 5$"/a=eno $a (i/)e&i'a e"ono'$"e o/i#i"e 5 og/ed5 $#o e ri&redne a"#i&no$#i, (ena i /a#nog @i/an$a. S&a"o neod'ereno "reiran)e ri'arnog no&(a dire"#no 5#i e na )a an)e 'one#arne e"$ an%i)e, ?#oi%a%i&a o%na#e ore'e>a)e 5 ri&redi i o@rn5#o .

Med5#i', 5 na?o) do$ada?n)o) ra"$i no&o"reirani no&(a (en#ra/ne @an"ene o$'a#ra $e "ao ro'en/)i&a i re%id5a/na &e/i ina, &e> "ao $&o)e&r$ni ine ri"o$no&eni i%no$ /i"&idni6 $red$#a&a na "o)a re*/e"#ira &r/o &e/i"i @ro) ri&redni6 $5@)e"a#a, $#i e nad #i' $red$#&i'a odredena ra&a i"ori$#i i6 ne%a&i$no od #e"5>e 'one#arne $i#5a(i)e i $#&arni6 'og5>no$#i 5 og/ed5 5"5 nog "&an#5'a "reiran)a ri'arnog no&(a.Do$ada?n)a ra"$a na odr5 )5 'one#arno-"redi#nog reg5/i$an)a 5 na?i'5$/o&i'a, i a" )e do&o/)na da 5"a;e da $e "od na$ ne 5&a;a&a 5 o#re@no)'eri "&an#i#a#i&na i/i 'one#arna *5n"(i)a no&o"reiranog no&(a (en#ra/ne @an"e ri'arnog no&(a , "ao n)ego&a @a%na *5n"(i)a. U'e$#o #oga )a"o )e nag/a?ena "&a/i#a#i&na i/i $e/e"#i&na *5n"(i)a o&og o@/i"a no&(a

a/o"a(i)a ri'arnog no&(a na o)edine $e"#ore ri&rede "o)a $e, #a"o=e,$ ro&odi re"o $i$#e'a (en#ra/ne @an"e, ia"o $e o&a *5n"(i)a )a&/)a "aoi%&edena "a#egori)a i% n)ego&e o$no&e 'one#arne *5n"(i)e. 7o $&o)o)$5?#ini $e/e"#i&na *5n"(i)a no&o"reiranog no&(a (en#ra/ne @an"e do/a%i doi%ra;a)a $a'o %a&i$no od ra$ o/o;i&i6 'one#arni6 o"&ira, #). od o@i'a 5"o)e' )e o#re@no ro?iri&a#i o"&ire "reiran)a ri'arnog no&(a 5 (i/)5reg5/i$an)a "o/i ine no&(a 5 o #i(a)5.7ore'e>eni odno$i i%'e=5 'one#arne i $e/e"#i&ne *5n"(i)eno&o"reiranog no&(a (en#ra/ne @an"e "od na$ i'a/i $5 %a o$/edi(5nedo&o/)n5 e*i"a$no$# i e/a$#i no$# ri/ago=a&an)a i%no$a "reiranog ri'arnog no&(a $#&arni' o#re@a'a 'one#arnog reg5/i$an)a, #). ora$#ano& ane 'a$e. o' en%ira)5>a 5/oga ro(e$a reg5/i$an)a i%no$a"reiranog ri'arnog no&(a ni)e @i/a 5 na?i' 5$/o&i'a $a'o 5$'erena nane5#ra/i$an)e e*e"a#a #%&. a5#ono'ni6 *a"#ora, re $&ega, ora$#a go#o&ogno&(a 5 o #i(a)5 i de)$#&a de&i%ni6 #ran$a"(i)a @ana"a, &e> %na#no &i?ene5#ra/i$an)5 de/a ]$o $#&enog "reiranog ri'arnog no&(a o o$no&5"redi#a "o)i $5 odo@reni od $#rane (en#ra/ne @an"e. a ne5#ra/i$an)e

1 0



e*e"a#a ]$o $#&enog "redi#nog in#er&en(ioni%'a (en#ra/na @an"a ri@ega&a/a )e o&e>an)5 o@a&e%ne re%er&e o$/o&ni6 @ana"a.O@i' i #o"o&i 5$'era&an)a no&o"reiranog no&(a na?e (en#ra/ne @an"e ire/a#i&no &i$o" i%no$ i%d&o)eni6 $red$#a&a o@a&e%ne re%er&e o$/o& @ana"a 5"a%5)5 da )e $i$#e' 'one#arnog reg5/i$an)a "o)i *5n"(ioni?e 5 ra"$i 5 ne o$redno) "on#radi"(i)i $a in$#i#5(iona/no o$#a&/)eni''one#arni' $i$#e'o' "od na$. U"o/i"o $e re"o ora$#a /a$'ana(en#ra/ne @an"e 5#i e na "redi#ni o#en(i)a/ i /i"&idno$# o$/o&ni6 @ana"a,#ada $e o&e>an)e o@a&e%ne re%er&e @ana"a )a&/)a "ao e/e'ena#redi$#ri@5(i)e i re/i&an)a &e/i"i6 i%no$a $red$#a&a i%'e=5 (en#ra/ne @an"ei $i$#e'a o$/o&ni6 @ana"a, ?#o ni)e $&o)$#&eno 'one#arno) *5n"(i)i(en#ra/ne @an"e.7re'a #o'e, #o"o&i "o)i'a $e re"o (en#ra/ne @an"e "reira i o&/a i ri'arni no&a( i'a)5 $&o)5 $ e(i*i no$# "o)a odra;a&a na?5 $&o)e&r$n5*inan$i)$"5 $#r5"#5r5. 7ored o@e/e;)a o neade"&a#no) a/o"a(i)i rirnarnogno&(a i $na;en)5 neod'erene "on(en#ra(i)e $red$#a&a 5 @i/an$5 (en#ra/ne @an"e "o)a $e 'og5 &e%a#i %a reg5/i$ane #o"o&e "reiran)a i o&/a en)a ri'arnog no&(a "od na$, "ara"#er o&i6 #o"o&a )e #a"a& da i'a)5 %a o$/edi(5 $/a@/)en)e e*i"a$no$#i 'one#arnog reg5/i$an)a, odno$no$'an)en)e reg5/a#i&nog 5#i(a)a (en#ra/ne @an"e na o#re@n5 "o/i in5no&(a 5 o #i(a)5. Na 5'an)i&an)e e*i"a$no$#i 'one#arne o/i#i"e 5 na?i' in$#i#5(iona/ni'5$/o&i'a od o$e@nog %na a)a $5 o)a&e "o)e $5 i'a/e 5/og5 #o"o&a"reiran)a no&(a i%&an "on#ro/e 'era 'one#arne o/i#i"e. To"o' re#6odni6 godina o@i' 'one#arni6 #o"o&a i%&an reg5/a#i&nog 5#i(a)a(en#ra/ne @an"e do$#igao )e re/a#i&no &e/i"e "&an#i#a#i&ne ra%'ere. 7odn)i6o&i' de)$#&o' do?/o )e do %na#ne 'odi*i"a(i)e 5/oge reg5/arni6'one#arni6 #o"o&a 5 na?e' ri&redno' $i$#e'5.U na?i' 5$/o&i'a 5 re#6odno' eriod5 no& ana 'a$a ni)e ro'en/)i&a"o)a )e od/o;na ne o$redno' reg5/i$an)5 od $#rane no$i/a(a 'one#arne

o/i#i"e, &e> $e "ao o$no&ni in$#r5'en#i n)enog reg5/i$an)a )a&/)a)5 "redi#i(en#ra/ne @an"e odo@reni o$/o&ni' @an"a'a i dr5gi' "ra)n)i'"ori$ni(i'a ne o$redni' "o'i#en#i'a i o@a&e%na re%er&a @ana"a.O(ena odno$a $naga i%'e=5 a"(i)a na?e (en#ra/ne @an"e i ro'ena*inan$i)$"og ona?an)a $e"#ora o$/o&ni6 @ana"a i ne@an"ar$"i6 $e"#ora 5 ro(e$5 *or'iran)a no& ane 'a$e, odno$i $e na ro'ene no& ane 'a$edo "o)i6 do/a%i 5n5#ar &re'en$"og ra$ ona od )edne godine. a"ra#"oro n5 'one#arn5 o/i#i"5 #o )e 5o@i a)eni &re'en$"i 6ori%on# %a*or'iran)e i $ ro&o=en)e n)eni6 'era.

Bi#na re# o$#a&"a %a e*i"a$no *5n"(ioni$an)e 'one#arne o/i#i"e )e$#e/i"&idno$# ri&redni6 $5@)e"a#a 5 'o'en#5 do$ e&an)a o@a&e%a /a>an)a

1 1



o ro@no' i *inan$i)$"o' o$no&5. U do$ada?n)i' "re#an)i'a na?ee"ono'i)e i%o$#ana" ]o?#re e"ono'$"e i in$#i#5(iona/ne ri$i/e da $e o?#5)5 e"ono'$"i i *inan$i)$"i "ri#eri)5'i o$/o&an)a ri&redni6 )edini(ai ra?irena ra"$a in$#i#5(iona/nog #o/eri$an)a ne/i"&idno$#i ri&redni6

$5@)e"a#a 5 o"&ir5 dr5?#&ene ri&rede ?#o )e *a"#i "i %na i/o$o(i)a/i%a(i)5 ne/i"&idno$#i i'a/o )e %a o$/edi(5 nedo&o/)n5 o$e#/)i&o$# ri&redni6 organi%a(i)a na ro'ene 5 *inan$i)$"i' 5$/o&i'a ri&re=i&an)a. 7ri&redne organi%a(i)e "od na$ ra"#i no $5 @i/e 5 $#an)5 da5 'an)e' i/i &e>e' $#e en5 i%@egn5 'one#arna i *inan$i)$"a ograni en)a"o)a do/a%e i% *inan$i)$"og, odno$no 'one#arnog $i$#e'a. U r"o$$'an)en)5 $&o)e /i"&idno$#i ri&redne organi%a(i)e $5 5 rani)e' eriod5 @i/e 5 'og5>no$#i da na$#a&e $a o$/o&an)e' 5 nei%'en)eno)

red&i=eno) dina'i(i, )er na $'an)en)e $&o)e /i"&idno$#i ne reag5)5

$'an)en)e' $&o)i6 i%da#a"a ?#o @i $e nor'a/no o e"i&a/o 5 reg5/arno'#r;i?no' $i$#e'5 ri&re=i&an)a , &e> e'i$i)o' $5roga#ni6 $red$#a&a /a>an)a, nado'e?#a)5>i na #a) na in nedo$#a#a" %&ani nog, @an"ar$"ogno&(a. 7ri #o'e, ni)e $ orno ra&o ri&redni6 $5@)e"a#a da "ori$#e'e=5"redi#iran)e na 5go&orno) @a%i "ao 'e6ani%a' nor'a/neredi$#ri@5(i)e o@r#ni6 $red$#a&a, odno$no ra$ o/o;i&i6 no& ani6 $red$#a&aS orno )e e'i#o&an)e ne@an"ar$"og no&(a "ro% ro(e$e 'e=5"redi#iran)a"o)e na$#a)e na nereg5/aran na in i /i"&ida(i)a na$#a/i6 o@a&e%a i%'e=5 ri&redni6 $5@)e"a#a #a"&i' no&(e', 5'e$#o @an"ar$"i' no&(e' "o)i )e5 "ra)n)o) /ini)i od "on#ro/o' (en#ra/ne @an"e.U #a"&i' o"o/no$#i'a rea/ni ri&redni #o"o&i re"o o&ra#ni6 5#i(a)a ri'ora&a)5 'one#a'5 o/i#i"5 da $e $a on5do' no&(a a$i&no ri/ago=a&a $#&arno' ni&o5 roi%&odn)e (ena, odno$no ri&rednea"#i&no$#i 5o ?#e. S#oga, ini $e da $e 'o;e o ra&dano re# o$#a&i#i da )e*5n"(ioni$an)e )edne nereg5/arne #r;i?ne e"ono'i)e, "ao i nereg5/arnog'one#arnog $i$#e'a "o)i n5;no i%&ire i% nereg5/arne #r;i?ne e"ono'i)e$na;no 5#i(a/o na *or'iran)e nag/a?enog endogenog "ara"#era no& ane'a$e 5 na?i' 5$/o&i'a.

1 2



4ITERATURA

1. B)e/i(a V., Rai e&i> B., Rad'i/o&i> S., Ba@i> B., Radi i> M., Finansije-teorija i praksa'S#Q/o$, No&iSad, 2001.,

2. iro&i> M., Monetarna ekonomija, E5ro ean Cen#re *or 7ea(e and De&e/o 'en# Uni&er$i#Q *or 7ea(e, Beograd, 19 9.,

!. iro&i> M., (oncepti inflacije i stabilizacione politike,E"ono'i$# @r. 1-2, 19 .,

+. iro&i> M., 1anskarski menad*ment'E"ono'$"i in$#i#5#,Beograd, 199 .,

. iro&i> M., 3evizni kursevi' Bridge (o' anQ, Beograd,2000.,

. Di'i#ri)e&i> D., Monetarna analiza - Novac i kredit u savremenim privredama'In$#i#5# %a do"5'en#a(i)5 %a?#i#e na rad5, Ni?, 19 1.,

. 5ro&i>-Todoro&i> J., #okazatelji nezavisnosti centralnebanke'J5go$/o&en$"o @an"ar$#&o 9-10, Beograd, 2001.god. ,

. o"ano&i> T., Me4unarodni ekonomski odnosi-promene na pragu I veka'E"ono'i"a i In$#i#5# e"ono'$"i6 na5"a, Beograd,199+.,

9. D&orni" I., Novac i novčana politika'II i%dan)e, E"ono'$"i*a"5/#e#, Ri)e"a, 19 1.

10. <i/i o&i> K., Nauka o finansijama'Sara)e&o, 19 0.11. 4/i?i> V.,6alutarni problemi u 7apadnoj :vropi'In$#i#5# %a

'e=5narodn5 o/i#i"5 i ri&red5, Beograd, 19 9.12. 4or i> J., Finansije i fmansijsko pravo'7ra&ni *a"5/#e#, Ni?,

199+.,

1!. Kan;e"o&i> M., Mogu8nosti i putevi osnivanja zajednički" finansijski" i institucija zemalja u razvoju za unapre4enje nji"ove finansijske i monetame saradnje' In*or'a#or, agre@, 19 !.,

1+. Jo&ano&i> M., Ri$#i> :., r$#i> B., :i&"o&i> A., Monetarni i fiskalni menad*ment'E"ono'$"i *a"5/#e#, Ni?, 2001.,

1 . Jo&ano&i>-4a&ri/o&i> 7., Me4unarodno poslovno finansiranje'E"ono'$"i *a"5/#e#, Beograd, 199 .,

1 . Jo&i> S., 1ankarstvo' Na5 na "n)iga, Beograd, 1990.,

1 . o'a%e( S., Monetarna i fmansijska ekonomija'#a' a,i@eni", 19 1.,

1 !



1 . o'a%e( S., Inflatorna ekonomija-bolest ili instrument razvoja'7og/edi @r.1 -1 , S /i# 19 .,

19. o'a%e( S., Ri$#i> :., Monetarne i javne finansije- Menad*ment monetarne i javne ekonomije'3igo)a ?#a' a, Beograd,1999.,

20. o;e#ina( 4., #roces kreiranja novca'In$#i#5# e"ono'$"i6na5"a, Beograd, 19 9.,

21. o&a J., o'a%e( S., Ri$#i> :., Radi i>, M, Me4unarodi finansijski menad*ment - Novac i kapital u me4unarodnoj ekonomiji'3igo)a, Beograd, 199 .,

22. o&a e&i> R., Me4unarodne finansijske institucije'In$#i#5#%a $ o/)n5 #rgo&in5, Beograd, 1999.,

2!. r$#i> B., 1ankarstvo'E"ono'$"i *a"5/#e#, Ni?, 199 .,2+. Mar"o&i> D., Monetarne finansije' E"ono'$"i *a"5/#e#,

rag5)e&a(, 2001.,2 . Mar"$ ., (apital' I #o', 5/#5ra, Beograd, 19+ .,2 . Mar"$, ., #rilog kritici političke ekonomije'BI4 ,

Beograd, 19 .,

Documents

Monetarna ekonomija skripta.doc