Moderne pravne kodifikacije ( II parcijala ) | 20

MODERNE PRAVNE KODIFIKACIJEII PARCIJALA

1. KOJI SU USLOVI ZA NASTANAK KODIFIKACIJE ?Da bi moglo doi do kodifikacije, potrebno je da u datom pravnom sistemu postoje tri uslova : Prvo, potrebno je da postoji visoko uvaavanje koncepta pisanog prava. To znai da je potrebno da nosioci vlasti i uticaja u odreenoj politikoj jedinici smatraju da je pisano a ne npr. nepisano pravo odgovarajue sredstvo za odravanje reda u drutvu. Drugo, potrebno je da u datoj politikoj jedinici postoji visoka koncentracija vlasti. Zakonodavna vlast ne smije biti podijeljena izmeu veeg broja divergentnih faktora, jer bi to onemoguilo nametanje odreenog kodeksa. Tree, potrebno je da postoji visoki politiki autoritet koji ima volju da nametne kodifikaciju.

2. ZATO JE AFIRMACIJA KODIFIKACIJE U MUSLIMANSKIM ZEMLJAMA TEKLA SPORO ? U muslimanskim zemljama s druge strane Mediterana takoe se pojavio koncept kodifikacije. Taj proces se na arapskom jeziku oznaavao kao taknin ( nainiti zakon ) a rezultat tog procesa bio je kanon ( zakon koji je izdala muslimanska politika vlast ). Osnovu pravnog sistema muslimanskih zemalja inio je erijat koji je za muslimane pravo sadrano u Boijoj objavi. Prema muslimanskom vjerovanju, pravo je autoritativno dato u Kur'anu, objavljenoj Boijoj rijei, i sunnetu, normativnoj praksi poslanika Muhammeda. Iz ova dva glavna izvora, kompetetativni muslimanski pravnici izvode pravne norme putem procesa koji se naziva idtihad. Prema muslimanskom uenju, zakonodavac je Bog, tumai Boijeg prava su kometentni uenjaci ( uleme ) a drava ima zadatak da primjenjuje takvo formulisano pravo. Ovaj koncept oito nije ohrabrivao kodifikaciju, koja je po definiciji proces sakupljanja, sistematizacije i racionalizacije prava iza koga stoji autoritet drave. Zbog toga osnovni oblik u kome je bilo formulisano pravo jesu pravnika djela.Meutim sa jaanjem svjetovne moi i pojavom novog centra moi sultana, postepeno jaa dravno zakonodavstvo, odnosno izdavanje kanuna. U Osmanskoj se dravi smatralo da kanun predstavlja '' sultanov obiaj '' tako da su oni shvaeni kao kodifikacija obiajnog prava. Postoji razlika izmeu kodifikacije obiajnog prava u Evropi i kodifikacije osmanskih obiaja. Osmanlije nisu samo birali i sistematizovali obiaje koje su zatekli na svojim teritorijama, oni su ispitivali i njihovu saglasnost sa erijatom, te bi u kanune ukljuivali samo one koji prou takvu provjeru '' islamiciteta ''. 3. RECEPCIJA EGIPATSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ? Zbog svog karaktera, Egipatski graanski zakonik bio je pogodan za recepciju u drugim arapskim zemljama koje su se odluile za put modernizacije. Sa neznatnim izmjenama prihvaen je u Siriji. Uticao je na pravne reforme u protektoratu Zapadni Aden. Recipiran je u Kraljevini Liviji, sa izmjenama u pogledu popunjavanja pravnih praznina. U Sudanu je kratkotrajno uveden graanski zakonik koje je izgraen po uzoru na njega. Meutim slabljenje politikih veza izmeu dvije zemlje i injenica da je egipatski zakonik nastao u duhu evropskog kontinetalnog prava nije mogao djelotvorno primjenjivati u Sudanu, koji je bio pod uticajem tradicije Common law, doveli su do naputanja ove kodifikacije. Iskustvo sa izradom ovog zakonika, Abdurrezak Senhuri je koristio u svom kasnijem kodifikatoskom radu u arapskim zemljama Bliskog Istoka. On je na poziv Irake vlade izradio Iraki graanski zakonik, koji je zamijenio Medellu. Za razliku od Egipatskog zakonika, Iraki se vie oslanjao na erijatsko pravo. EGZ je koriten kao uzor za zakonike Jordana, Somalije, Kuvajta i drugih arapskih zemalja. 4. DA LI JE PRILIKOM STVARANJA OIZ CRNE GORE BILO ZASTUPLJENO 5 FAKTORA KOJI POMAU KODIFIKACIJU ?

Postojee pravo je haotino i teko se pronalazi primjenjiva norma (Npr. pravo je sadrano u razliitim izvorima, nije napisano ili je protivrjeno). Postojee pravo nije u skladu sa radikalnim promjenama u drutvu (Npr. Dolo je do revolucije kojom su ukinute ranije politike strukture). Postojee pravo je u cjelini zastarjelo te pravne norme ne izraavaju kulturu datog drutva. Postoji ranija kodifikacija kao model i taj model je kulturno relevantan za narod te politike jedinice. Postoje pravnici koji su spremni da igraju ulogu u izradi kodeksa. Pravnici su nezamjenjivi u pripremi, izradi i primjeni kodeksa.U Crnoj Gori je bilo zastupljeno 5 faktora koji pomau kodifikaciju. Kao prvo, crnogorsko pravo je bilo sadrano u vie razliitih izvora, odnosno zakona (Stega, Zakonik obi crnogorski i brdski, Zakoni otaetva i Opsti zemaljski zakonik).Crna Gora je proirila svoju teritoriju na raun Osmanske drave i zadobila meunarodno priznanje kao potpuno nezavisna evropska drava, i kao simbol takvog novog identiteta u skladu sa tendencijom pravnog razvoja u evropskim zemljama tokom 19 vijeka, Crna gora je donijela svoj graanski zakonik. Ranija kodifikacija, Opti zemaljski zakonik iz 1855. godine bila je model za novu kodifikaciju koja e takoer sadrati obiajna pravila. Dalje, postojee norme su bile zastarjele i bilo je potrebno njihovo prilagoavanje novom dobu. Postojao je i pravnik koji je bio spreman posvetiti se izradi zakonika (Valtazar Bogisi).5. RECEPCIJA FRANCUSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA? Tokom Napoleonovih osvajanje i u vremenu koje je slijedilo Zakonik se proirio daleko izvan Francuske. S njim se irila i francuska pravna nauka i praksa, jezik i kultura. Bilo je to vrijeme kolonijalnih osvajanja kada je velika nacija Francuska eljela dati model modernom svijetu. Zakonik se proirio na zemlje koje su anketirane od strane Francuske bilo od strane Direktorijuma bilo od strane Napoleona. Rije je o Belgiji, Luksemburgu i Pijemontu, dijelovima Italije, Holandije, Njemake, satelitskim dravama, Napuljom, grofovijomVarava, Batavijom i vajcarskom. U ostatku Evrope preuzet je djelimino ili uticao na graanske zakonike panije, Portugala, Rumunije i Srbije. U Evropi ovaj zakonik nije uticao na Austriju, koja je 1811 uradila vlastitu kontrakodifikaciju na skandinavske zemlje, gdje nije bilo uticaja rimskog prava, te Britanska ostrva, izuzev kotske u jednom periodu. Zakonik je uticao na zakonike Latisnke Amerike kao sto su Meksiko i Argentina. U muslimanskom svijetu Zakonik je bio direktno primjenjivan u Aliru, koji je imao status anektirane teritrije, dok je u protektoratima Tunis i Maroko uticao na nacionalne kodifikacije. Inspirisao je takoer egipatski zakonik za mjeovite sudove, koji je opet bio osnova na Nacionalni zakonik. Zakonik je takoer imao uticaj napravo u Libanu i Siriji. Zakonik je uticao na zakonike Kvebeka, u Kanadi i Lujzijane u SAD.6. UPOREDITE IZVORE MEDELLE I EGIPATSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA Izvori Medelle: Po svom izvoru Medla predstavlja kodifikaciju erijatskog prava prema tumeenju henefijske pravne kole. Hanefijska pravna kola (mezheb) imala je u Osmanskoj dravi status zvanine pravne kole. Osniva hanefijske kole bio je iraki pravnik Ebu Hanife. Njegovi najpoznatiji uenici bili su Ebu Jusuf i Muhammed ibn Hasan el ejbani. Ovaj posljednji autor je napisao est knjiga u kojima je prenio uenje osnivaa pravne kole i njegovog starijeg uenika Ebu Jusufa. Ove knjieg se nazivaju zahiru- r- rivaje. Kodifikatori Medelle uzeli su kao glavni izvor pri formulisanju propisa.Izvori Egipatskog graanskog zakonika: U pogledu izvora, Egipatski graanski zakonik se zasniva ona: Ranijem egipatskom zakonodavstvu i sudskoj praksi. Rije je o propisima koji su porijeklom iz erijatskog prava, ili muslimanskog svjetovnog zakonodavstva (kanuna) ili prakse egipatskih sudova. Evropske kodifikacije graanskog prava, prvenstveno Francuski graanski zakonik. Kriterij za prihvatanje pojedinih propisa iz ovih kodifikacija bio je suglasnost tih rjeenja sa principima erijata. Na taj nain prihvaeni su: objektivna teorija o nastanku obligacija, teorija zloupotrebe prava, propisi o prenosu duga i sl. erijatsko pravo. Pojedini principi ili propisi erijatskog prava unijeti su u cjelini ili djelimino u zakonik. Npr. O pravnoj sposobnosti, zakljuenju ugovora, dugoronom zakupu zemljita i sl.

7. OBJASNITE SISTEM VAJCARSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ? vicarski graanski zakonik se sastoji od uvodnog naslova i 4 knjige. Uvodni naslov govori o primjeni zakona, vrenju i zloupotrebi prava, sudijskim ovlaenjima u primjeni prava, odnosu federalnih i kantonalnih zakona i sl. Prva knjiga govori o licima, druga knjiga govoor i o porodinom pravu, trea knjiga govori o naslijeu a etvrta o vlasnitvu. Konano, peta knjiga govori o obligacijama te, iako ima formu posebnog zakona, sutinski se smatra dijelom ove kodifikacije. Ova podjela potie iz uenja pandektistike kole. U jednom aspektu, meutim vajcarski graanski zakonik odstupa od pandektistikih pogleda - u ovom zakoniku nema opteg dijela. Objanjenje koje se daje za ovu okolnost u literaturi je: prvo, raniji zakonici kantona nisu takoe imali opti dio i to nije izazvalo praktine probleme i, drugo, Zakon o obligacijama iz 1881. ima opta pravila o ugovorima, te bi svaki pokuaj da se formuliu opta pravila o pravnim poslovima doveo do promjene u Zakonu o obligacijama.8. ODLIKE MODERNIH KODIFIKACIJA?Moderne kodifikacije imale su neke zajednike karakteristike, meu kojima su: One su nastale kao rezultat epohe prosvjetiteljstva. Prosvjetitelji su vjerovali da drustveni ivot moze biti podvrgnut jednom racionalnom sistemu ukoliko se pravne norme restruktiraju prema unaprijed postavljenom sveobuhvatnom planu. Takvo sveobuhvatno zakonodavstvo, podrano autoritetom drave, trebalo je da zamijeni tradicionalno pravo.Vrijednosti koje je novo kodifikovano pravo trebalo da zatiti bile su: jadnakost graana, sloboda privatno-pravnih odnosa od dravne kontrole, sloboda ekonomske aktivnosti i sl. One su nastale uglavnom pod uticajem uenja kole prirodnog prava. Ova kola uila je da postoji transcedentni sistem vrijednosti kojima ljudsko pravo ne smije da protivrijei. Poto je 18 vijek bio vijek razuma, veina teoretiara prirodnog prava vidjela je izvor prava u razumu a tek poneki autor u Boijoj volji ili volji boanskog bia. kola prirodnog prava svojim uenjem podravala je novi sistem araniranja pravnih normi. Pri tome je posebno istican primjer Justinijanove kodifikacije, a u njegovom okviru Institucija. Zbog toga su broji zakonici 19 vijeka prihvatili Institucije kao model izlaganja materije. Graanski zakonici su obino sadravali tri dijela: o licima, o stvarima i o tubama. Kodifikacije 19 vijeka predstvaljaju i izraz pozitivistikog pristupa pravu. Moderno doba donijelo je i shvatanje po kome je pravo zapovijed vlasti u zakonodavnoj formi. Prema ovom shvatanju autentina forma prava je u zakonima (ius positum). Ovo shvatanje, kombinovano sa prirodnopravnim uenjem, formiralo je hibris poznat kao historijsko prirodno pravo, odnosno pravo stvarnih politikih cjelina, U pravnoj struci to je znailo kretanje od pravne nauke prema zakonodavstvu. Razvilo se uvjerenje da jedna nacija, ukoliko zeli da bude moderna, mora organizovati cijeli pravi ivot na kodifikaciji. Kodifikacije 19 vijeka koritene su i kao sredstvo dravne imperijalne politike. One su nastale na osnovu zapovijedi vladara i bile su primjenjivane s ciljem da kreiraju pravni sistem na osnovu principa nacionalnog jedinstva. U brojnim sluajevima kodifikacije su hitno uvedene na teritorijama na kojima je data drava tek nedavno bila uspostavila svoju vlast. Npr, Francuski graanski zakonik je bio uveden na svim teritorijama kojima je prola Napoleonova vojska. Konano , kodifikacije 19 vijeka manifestiraju tenju ka pojednostavljenu prava i olakavanju pristupa pravu. Umjesto brojnih izvora u kojima je pravo bilo ranije sadrano sada se vaee pravo moe nai samo u jednom zborniku. Taj zbornik napisan je na nacionalnom jeziku i predstavlja znaajan element nacionalne kulture i za obinog graanika lake ga je konsultovati nego kada su to bili upitanju izvori srednjovjekovnog prava.

9. CENTRALNE IDEJE FRANCUSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA? Po svom sadraju Zakonik podrava centralne ideje vremena u kome je tekst nastao. Te ideje su: sekularizam, prava pojedinaca, sloboda, jednakost i autoritet. Ideja sekularizma traila je potpuno odvajanje civilnog i kanonskog prava. Francusku formu sekularizma, koja ce kasnije biti poznata kao laicite ( laiciza) dao je Poirtalis, jedan od redaktora FGZ. Kao izraz ove ideje Zakonik posmatra brak kao graanski ugovor, te civilna ceremonija mora prethoditi religijskom vjenanju, pod prijetnjom krivinih sankcija. Prava pojedinaca izraena su u Deklaraciji o pravima ovjeka i graanina iz 1789. Slijedi se ideja da je drutvo skup pojedinaca koji se dobrovoljno udruuju radi odreenih ciljeva te da ovjek posjeduje slobodnu volju. Ideja slobode je preuzeta iz kanonskog prava, ali joj je dato novo znaenje. Sloboda se, prvo izvodi iz prava pojedinaca, te se pojedinac titi od razliitih kolektiviteta, kao sto su gilde, susjedstvo pa ak i porodica. Sloboda se, takoer shvata i u ekonomskom smislu kao sloboda ugovaranja. Jednakost je ideja preuzeta iz iz graanske revolucije. ona je izvorno znaila jednakost za svakoga bez obzira na klasu ili linost. Meutim ova ideja je vremenom ograniena u vie aspekta. Prvo, ona se oslonila samo na mukarce i francuske dravljane. U kolonijama je 1802 bilo ponovo ustanovljeno ropstvo, jednakost mukaraca i ena trajala je samo kratko, a stranac koji je boravio u Francuskoj imao je prava koja se zavisila od prava Francuza u njegovoj dravi. Ideja autoriteta unijeta je u Zakonik odravajui stav Napoleona Bonaparte o svijetu i drutvu kao i dominantnog naina miljenja tog doba. Autoritet se izraava u odnosima mua i ene, oca i djece, poslodavaca i uposlenika.

10. SISTEM FRANCUSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ?Francuski graanski zakonik imao je 2281 lan ( dva vie nego to ih ima danas). Bio je podijeljen na sljedei nain: Uvod koji govori o publikaciji, pravnom djejstvu i primjeni zakona u cjelini. Kniga I, O licima, koja je podijeljena u jedanaest naslova, a govori o graanskim pravim, graanskom statusu, porodici i nesposobnosti. Knjiga II, O imovini i razliitim modifikacijama imovine. Podijeljena je u etiri naslova a bavi se imovinom, vrstama imovine i slunostima. Knjiga III, O razliitim nainima sticanja imovine. Najobimniji dio zakonika, sadri 1570 lanova svrstanih u dvadeset naslova, a govori o naslijeu , testamentu, poklonu, ugovorima, kvazi ugovorima, deliktima i kvazi deliktima, posebnim vrstama ugovora, dosjelosti i sl.

11. KAKO MOEMO RAZVRSTATI KODIFIKACIJE 19. STOLJEA ?

Kodifikacije 19 vijeka se prema historijskom kontektsu mogu podijeliti na one koje su rezultat revolucionarnog pokreta i na one koje konsoliduju postojee stanje drutvenih odnosa. Primjer prve vrste kodeksa je Francuski Graanski zakonik, koji predstavlja rezultat revolucionarnog preobraaja drutva sa briljivo iskljuenim elementma predrevolucionarnog i revolucionarnog prava. Primjer druge vrste zakonika je Njemaki graanski zakonik iz 1896. koji je nastojao da konzervira odreenu drutvenu situaciju korisnu po ustanovljeni poredak. Prema stilu, ove kodifikacije se mogu podijeliti na one koje su pisane jednostavnim, opte razumljivim narodim stilom, kao sto je Francuski graanski zakonik, i one koje koriste strunom, apstraktan jezik, kao sto je sluaj sa njemakim graanskim zakonikom.

12. KARAKTER NJEMAKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ?Njemaki graanski zakonik je po svom jeziku, metodi, strukturi i konceptima dijete dubokog, preciznog i apstraktnog uenje Njemake pandektistike kole, sa svim prednostima i nedostacima koje ona podrazumjeva. Ovaj zakonik nije namijenjen graanima nego profesionalnim pravnicima. Zato je njegov jezik apstraktan i struan esto nerazumljiv nestrunjacima i strancima-pravnicima. To nije knjievno djelo kao Francuski graanski zakonik nego pravni raunar par excellence i pravni filigranski rad izuzetne preciznosti. Po svom sadraju ovaj zakonik izraava ideje buroaskog liberizma. U tom duhu smatra se da su ugovorene strane formalno slobodne i jednake. Izuzetne su odredbe koje tite ekonomski slabiju stranu u ugovorima. Po svojim rjeenjima Njemaki graanski zakonik spada u konzervativne kodifikacije, odnosno zakonike koji su po svom karakteru retrospektivni i koji nastoje da odre ono stanje stvari koje je u interesu ustanovljenog poretka. Zbog toga je reeno da ovaj zakonik predstavlja vie eho 19 vijeka nego otkucaje 20 vijeka. Ovaj zakonik preivio je bez temeljnih promjena do savremenog doba i pored velikih promjena u ekonomiji i drutvu. Objanjenje je u okolnosti da su brojne oblasti u kojima su se desile promjene regulisane posebnim zakonima te da je prilagoavanje zakonika promjenljivoj realnosti vreno putem sudske prakse.13. GDJE JE SVE I KADA RECIPIRAN AUSTRIJSKI GRAANSKI ZAKONIK ? Ovaj zakonik je primjenjivan u zemljama Austijske carevine, odnosno Austor-Ugarske. Njegova primjena bila je protegnuta i na Lihtenstajn, Hrvatsku, Slavoniju, Vojvodinu i Banat te na krajeve koji ce kasnije postati Rumunije, sve dok u njima nije uveden zakonik ureen po uzoru na francuski Code Civil. U BIH ovaj zakonik je u vrijeme austrougarske uprave imao znaaj pomonog pravnog izvora. Nakon raspada Austro-Ugarske 1918. AGZ je primjenjivan u zemljama nasljednicama u centralnoj i jugoistonoj Evropi sve do uvoenja socijalistikih reima. Meutim i tada su, kao sto je to sluaj sa Jugoslavijom, i pored zvaninog nevaenja AGZ, nastavila da se primjenjuju pravna pravila sadrana u njegovim odredbama.14. CILJEVI KODIFIKACIJA I NAVESTI PRIMJER NEKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ? Ciljevi kodifikacije su: Ujednaavnje ili unifikacija prava na odreenoj terotoriji. Kodifikacija je sredstvo kojim se efikasno dokida pravni partikularizam ili neujednaenost prava na datoj terotoriji.Ukoliko je odreeni pravni sitem neujednaen te razliiti pravni propisi vazeza iste ili sline situacije u kojima se nau pravni subjekti, onda se kodifikacija prava pojavljuje kao efikasni nain da se takvo stanje ukine.Ovaj cilje moemo vidjeti na primjeri Imovinskog graanskog zakonika ua CG, gdje je od kraja XVIII vijeka pa do 70tih godina XIX vijeka donjeto vie zakonskih akata koju su imali za cilj da uoblie pravni poredak. Pojednostavljivanje pronalaenja primjenjive pravne normeu datom sluaju. Ako se odreeni pravni sistem zasniva na brojnim i raznovrsnim izvorima onda se pravni subjekti susreu sa tekoama pronalaenja pravne norme koja regulise dati sluaj. U takvoj sitauciji kodifikacija je efikasno sredstvo, poto kodeks u sebi sadri sve primjenjivo pravo u datoj pravnoj oblasti ili grani.Kao primjer ponovo se moe uzeti OIZ za CG Promjena u vaeem pravu ( u sluaju tzv. reforme kodifikacije). Proces kodifikovanja prava u jednoj zemlji moe biti dobra prilika da se pravo te zemlje i promjeni ukoliko se smatra da je to pravo zastarjelo. Takva se kodifikacija onda naziva reformna kodifikacija. To je kodifikacija u koju se pored postojeeg prava na odreenoj teritoriji unose i novi koncepti i nove pravne norme. Ova kodifikacija dakle sadri u sebi inovaciju. S druge strane, postoje kodifikacije iskljuivo postojeeg prava na odreenoj teritoriju. To su konstantne pravne kodifikacije.Primjer reformne kodifikacije je Franscuski graanski zakonik, koji je bio '' tranzicijsko djelo '' dok je primjer konstantne pravne kodifikacije Njemaki graanski zakonik koji je nastojao da odri stanje stvari u interesu ve postojeeg poretka.

15. IZVORI AUSTRIJSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA I FRANCUSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA , SLINOSTI I RAZLIKE ? Izvori Austrijskog graanskog zakonika : Dva glavna izvora AGZ bili su rimsko pravo i prirodno pravo. Ova dva izvora koritena su tako da ovaj zakonik sadrajno predstavlja njihovu kombinaciju. Rimsko pravo je bilo nasljee njemakih zemalja. Uenje prirodnog prava bilo je rezultat intelektualnog razvoja Evrope iz doba prosvjetiteljstva. Izvori Francuskog graanskog zakonika. Izvori koje su koristili redaktori pri izradi ovogzakonika mogu se svrstati u pet kategorija:

Rimsko pravo. Ovim izvorom redaktori su se koristili posebno u pogledu odgovornosti, zakonskog nasljeivanja i imovinskog prava. Kanonsko pravo. Ovaj izvor redaktori se koristili za regulisanje odreenih branih odnosa. Obiajno pravo. Ovaj izvor je koriten za formulisanje propisa o odnosima meu suprunicima, branom autoritetu, oinskoj vlasti, zajednikoj imovini suprunika, sluznostima i nasljednom pravu. Kraljevske uredbe. Zbirke ovih uredaba koritene su za formulisanje propisa u pitanjima registracije roenja, vjenanja i smrti, poklona i izjava posljednje volje te dokaznom postupku. Revolucionarno pravo, poznato i kao tranziciono pravo, u pogledu braka , zaloge, razvoda,naslijea i sl. Pravna nauka. Redaktori se se sluili djelima izmeu ostalog Roberta Pothiera, Samuela Puffendorfa, Christtiana Wolffa itd.

16. IZVORI AUSTRIJSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ? Dva glavna izvora AGZ su rimsko pravo i prirodno pravo. Ova dva izvora koritena su tako da ovaj zakonik sadrajno predstavlja njihovu kombinaciju. Rimsko pravo je bilo historijsko naslijee njemakih zemalja, jer se od 1945. primjenjivalo na teritoriji Svetog rimskog carstva. Uenje prirodnog prava bilo je rezultat intelektualnog razvoja Evrope iz doba prosvjetiteljstva. Zakonik ne slijedi uenje prirodnog prava po kome volja dovoljna da prenese vlasnitvo, nego zahtjeva neke vanjske forme prenosa. Pravi razliku izmeu pravnog naslova, koji opravdava sticanje vlasnistva, i predaje stvari, koja je neophodna za sticanje, kao sto su to Rimljani inili. S druge strane, pod uticajem kole prirodnog prava, iskljuuje bilo kakvo uvaavanje buduih obiajnih normi, te priznanje samo one obiajne norme koje su unijete u zakonik. kola prirodnog prava uila je da pravne norme treba da budu date i tumaene samo od strane zakonodavca.17. RECEPCIJA VAJCARSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA? U Njemakoj je bilo prijedloga da se ovaj zakonik recipira umjesto tek usvojenog Njemakog graanskog zakonika. Uticao je i na kodifikacije u Italiji i Grkoj. Meutim bio je samo jedan sluaj potpune recepcije ovog zakonika i to u Turskoj. Nakon proglaenja Republike Turske u novoj dravi se postavilo pitanje graanskog zakonika. Iz Osmanskog perioda bila je naslijeena Medela koja je bila kodifikacija erijatskog graanskog prava. Revolucionarni reim u svom projektu evropeizacije i modernizacije zemlje opredijelio se za sekularizaciju prava i sljedstveno tome ukinuto erijatsko pravo. Donijeta je odluka o usvajanju jednog evropskog zakonika. Izbor je pao na vicarski zakonik. To je bila puka sluajnost poto je tadanji ministar pravde studirao u vicarskoj i bio je ubjeen da je vicarski graanski zakonik najbolji i najmoderniji na svijetu. vicarski graanski zakonik je izabran zbog svojih formalnih prednosti- kratkoe, jasnoe i francuskog jezika, koji je bio vie rairen u Turskoj nego, npr, njemaki jezik. Recepcija je podrazumjevala i kolovanje turskih pravnika na tradicijama novog zakonodavstva, upucenost na sudsku praksu i literaturu, te je sve govorilo ukorist francuskog jezika. Recepcija vicarskog zakonika je u turskom drutvu otvorila brojna pitanja posebno u oblasti porodinih odnosa gdje su vajcarske i turske tradicije bile veoma razliite tako da je dolazilo do razlika izme uslova zakona i pravnih shvatanja turskog stanovnistva.18. NASTANAK OSMANSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA MEDELLE ?U drugoj polovini 19 vijeka u Osmanskoj dravi je ojaala ideja o potrebi kodifikacije graanskog prava. Na to je uticalo vie faktora. Prvo, projekt modernizacije ( tanzimat) , proklamovao je kao jedan od ciljeva, uspostavljanje principa jednakosti osmanskih podanika. Drugo,u okviru tanzimatskih reformi osnovani su graanski sudovi koji su bili nadleni da presuuju graanske stvari osmanskih podanika. erijatski sudovi postali su specijalni sudovi nadleni samo za muslimane u stvarima porodinih, nasljednih i vakufskih poslova. Bilo je potrebno osigurati zakonik graanskog prava na koji bi se oslanjali svjetovni graanski sudovi. I tree, evropski saveeznici osmanske drave trazili su da ona donese zakonik po uzoru na tadanje evrospke kodifikacije kojim e se osigurati jednak tretman svih podanika.Postavilo se pitanje izvora osmanskog graanskog zakonika. Jedna struja se zalagala za recepciju Francuskog graanskog zakonika. Druga grupa je je predlagala kodifikaciju erijatskih propisa imovinskog pravakoji su saglasni zahtjevima vremena. Ova druga opcija je prevladala. Godine 1867. carskom naredbom je formiran sedmoclani odbor za izradu kodifikacije. Na elu odbora je bio Ahmed Devet- paa. Rad odbora za kodifikaciju bio je zamiljen tako da po unaprijed zamisljenom planu izrade odreene knjige zakonika i postupno podnose na odobrenje Visokom savjetu za reformu. U konanom obliku kodifikacija je dobila ime medelle-i ahkami adlijje (Zbornik pravednih propisa). Izvorni tekst je bio na osmanskom turksom jeziku. Skraeno je citirana kao Medella.19. SISTEM EGIPATSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ?Egipatski graanski zakonik broji 1149 lanova rasporeenih u prethodno poglavlje i dva dijela. U prethodnom poglavlju govori se o zakonima i njhovoj primjeni, licima i klasifikaciji stvari i imovine. Prvi dio posveen je obligacijama ili personalnim pravima. U knjizi I ovog dijela govori se o obligacijama uopte, ukljuujui pitanja izvora obligacija, efekta obligacija, uslova koji modifikuju efekte obligacija, prenosa obligacija, prestanka obligacija i dokaza obligacija. U knjizi II ovog dijela govori se oposebnim ugovorima, ukljuujui ugovore koji se tiu vlasnitva ( kupoprodaja, zamjena, poklon, udruga, zajam i poravnanje), ugovore koji se tiu koritenja stvari( zakup, posudba), ugovore koji se tiu iznamljivanja usloga ( rad,sluba, ovlaenje, depozit), aleatorne ugovore ( opklada, ivotno osiguranje)te jamstvo. Drugi dio zakonika je posveen stvarnim pravima. Rije je o pravu vlasnitva, pravima izvedenim iz prava vlasnitva te akcesornim stvarnim pravima, kao sto je hipoteka.

20. KARAKTER MEDELLE ? Medella predstavlja prvu slubenu kodifikaciju erijatskog pravau historiji. Sve do tad ovo prvo bilo je predmet tumaenja i razvoja koji se odvijao u okvirima pravne nauke, tako da su autoritativni prikazi erijatskog prava bili ili pravnika djela ili zbirke pravnih tumaenja. Ideja kodifikacije ( taknin) daje dravu ulogu u auritativnom formulisanju prava - izradi jednog zakonika koji ce biti glavni referentniokvir za odgovarajue sudove i prave subjekte. Osmansko prihvatanje ideje modernizacije po evropskom uzoru u doba Tanzimata, dovelo je do ideje kodifikacije. U osmanskom drutvu, takoer su bile prisutne ideje prosvjetiteljstva, i postajao je sloj prosvijeene inteligencije, koje je bila nosilac ideje kodifikacije. Ono to razlikuje Medellu od evropkih kodifikacija jeste nedostatak uticaja modernih pravnih miljenja. Te kole, kao to su kola prirodnog prava i historijska pravna kola, uticale su na evropske kodifikacije, U doba nastanka medelle, pokret za obnovu samostalnog tumaenje erijata, koji bi predstavljao muslimanski ekvivalent spomenutim evropskim pravnim kolama, nije bio dovoljno jak u Osmanskoj dravi. Zato je medella tradicionalno predstavljala kodifikaciju tradicionalnog FIkha a prilagoavanje modernom dobu izvreno je putem prakse redaktora da u sluaju razlika u miljenju vodeih hanefijskih autoriteta izaberu ono miljenje koje je u skladu sa potrebama vremena i opstim interesom. U pogledu forme Medzela je slijedila evropske kodifikacij. To je vidljivo iz njene podjele na knjige, poglavlja,odsjeke i paragrafe. Medella je zadrzala i kauzistiki metod navodjenja primjera uz opste propise. usljed toga je veoma obimna i mjestimicno vise lici na digesta nego na moderni graanski zakonik.21. KARAKTER VICARSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ? Ovaj zakonik karakterisu sljedee odlike: Narodni jezik. Glavni cilj autora zakonika Eugena Hubera bio je da naini zakonik koji je lahko itljiv i razumljiv. Kada ga ita razuman covjek, mora se osjecati kao da mu zakonik govori iz srca, pisao je Huber. Zbog toga zakonik izbjegava struni zargon i nema upuivanja na druge dijelove teksta. Namjerna nepotpunost propisa. Za razlliku od pisaca Njemakog graanskog zakonika, koji su eljeli da donesu kompletan zakonik i zbog toga ili i u najsitnije detalje, autor vicarskog graanskog zakonika je namjerno ostavljao propise nepotpunim. Ostavljao je sudijama da popunjavaju praznine na osnovu svoga vienja situacije. iroka upotreba optih odredaba koje ostavljaju mjesta sudijama da ih specificiraju. Pri tome treba imati na umu da sudije u vajcarskim kantonima nisu bile osobe imenovane od vieg autoriteta na osnovu specijalistikog znanja ve ugledni graani izabrani od strane naroda.22. CODEX THERESIANUS ? Proces kodifikacije graanskog prava zapoeoje u Austiji za vrijeme Marije Tereze. Godine 1753. formirana je komisija za izradu zakonika koji bi vaio za sve podanike habsburkih nasljednih zemalja i koji bi primjenjivali svi dravni sudovi. Bilo je planirano da se novi zakonik temelji na panedektnom pravu ( usus medernus) a kao dopunski izvor da se koristi prirodno pravo. Rezultat rada ove komisije bio je nacrt zakonika na njemakom jeziku poznat kao Codex Theresianus, koji je slijedio sistem Justinijanovih Institucija i predstavljao zapis opteg prava, habsburkih nasljednih zemalja. Carica Marija Tereza i njen imperijalni savjet odbili su ovaj nacrt zbog preopirnosti i nejasnoe, sloivi se da on predstavlja materijal za jednu buduu kodifikaciju.23. LOS SIETE PARTIDAS ? Najznaajniji spomenik 13 vijeka je zakonik Los Siete Partidas ( zakonik u sedam dijelova) izdat 1265. od strane kastiljanskog kralja Alfonsa X Mudrog. Ovaj zakonik se zasniva na propisima kastiljanskog obiajnog prava, rimskog i kanonskog prava. Sastoji se od sedam knjiga koje govore o religiji i obavezama klera, o vladaru i vitezovima, o pravdi, o braku i porodici , o trgovini, o naslijeu i starateljstvu, ozloinima te propisima koji se tiu Jevreja, Maura i heretika. Ovaj zakonik seu literaturi ocjenjuje kao najmonumentalnije djelo evropskog zakonodavstva uperiodu izmeu Justinijana i modernog doba.24. RECEPCIJA NJEMAKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ? Njemaki graanski zakonik imao je znaajan uticaj izvan Njemake. Uticaj je bio dvostruk- na pravnu teoriju i na praktinu recepciju. Primjer ovakvog dvostrukog uticaja je Grka. U grkoj je pitanje graanskog zakonika postavljeno jo u vrijeme antiosmanke borbe. U prvo vrijeme grki pravnici su bili oduevljeni idejama francuske revolucije i Francuskim graanskim zakonikom. Kasnije su se okrenuli ideji kodifikacije na temelju tradicija Bizantije, iji su se pravni zbornici primjenjivali u Grkoj u vrijeme osmanske uprave. Interes za bizanstsko pravo doveo je grke pravnike do toga da se zainteresuju za Justinijanovu kodifikaciju i rimsko pravo. Konano, interes za rimsko pravo doveo ih je do pandektistike kole i Njemake te Njemagkog graanskog zakonika. U drugoj polovini 19 vijeka vidimo njemake pandektiste kako predaju pravo na Atinskom univerzitetu i grke profesore kako se usavravaju u Njemakoj. Istovremeno su tekli pokusaji kodifikacije graanskog prava. Godine 1930 svi relativni faktori u Grkoj bili su saglasni da se pri kodifikaciji graasnkog prava ugledaju na Njemaki graanski zakonik, kao najblizi rimskom pravu. Na tom osnovu izraen je nacrt Grkog graanskog zakonika koji je proglaen 1940, ali cija je primjena zbog ratnih okolnosti odgoen do 23. februara 1946. Njemacki graanski zakonik uticao je i na kodifikacije u istocnoj i centralnoj Evropi. Graanski zakonici koji su 1920-tih proglaeni u razliitim sovjetskim republikama slijedili su strukturu a nekada i sadrzaj Njemakog graanskog zakonika. Njegov uticaj bio je vidljiv ina zakone i sudsku praksu Maarske , ehoslovake i Jugoslavije. U Jugositonoj Aziji i na Dalekom istoku ovaj zakonik je ostvario znatan uticaj. Japan je 1898. donio graanski zakonik koji je bio pod bitnim uticajem Njemackog gr. zakonika. U periodu izemeu 1924-1935Kraljevina Sijam uvela je gr. zakonik, koji je izuzev dijela koji se tie porodinih i nasljednih odnosa, izveden iz njemackog prava. Slian uticaj ostvaren je i u KIni. Njemacki graanski zakonik uticao je i na kodifikacije u Latinskoj Americi. Takav je sluaj Brazilskog zakonika iz 1916.25. SISTEM OPTEG IMOVINSKOG ZAKONIKA ZA CRNU GORU ? Koncept Opteg imovinskog zakonika za CrnuGoru (OIZ), bio je odreen Bogiievim shvatanjem graanskog prava. Bogii je, naime, graansko pravo ograniio na imovinsko pravo i iz zakonika iskljuio porodine odnose. Smatrao je da ti odnosi stoje izvan klasino definisanih privatno pravih imovinskih odnosa te ih je nemogue unijeti u jedinstven zakonik. On se bavio idejom izrade zakona o braku i zakona o nasljeivanju, ali ti projekti nikad nisu dobili zakonsku formu. OIZ je podijeljen na est dijelova. Prvi dio sadri uvodna pravila i nareenja. Drugi dio govori o o vlasnitvu i drugim stvarnim pravima. Trei dio govori o kupoprodaji i drugim glavnim vrstama ugovora. etvrti dio govori o ugovorima uopte i drugim poslovima iz kojih proistiu dugovi. Peti dio govori o licima, o svojevlasti i raspolaganju u imovinskim poslovima. esti dio sadri objanjenja odreenje i dopune. Sistematizacija prvih pet dijelova OIZ razlikuje se od uobiajene sistematizacije graanskog prava, tako da je opti dio obligacionog prava doao poslije pojedinih ugovora, a statusno pravo je nailo na svoje mjesto na kraju, u V dijelu. Razlozi ovog odstupanja su koncepcijske i praktine prirode. Koncepcijski, Bogii se nije slagao sa postavkama prirodnopravne teorije da treba poi od ovjeka, a zatim navoditi njegova prava. Praktino, elio je da uini zakonik pristupanijim pa je slijedio metodod konkretnog ka apstraktnom i od poznatog ka manje poznatom.

26. BUDUNOST KODIFIKACIJE I DA LI JE REALNO OEKIVATI EVROPSKI GRAANSKI ZAKONIK ? Kodifikacija je poseban historijski fenomen koji ima dugu historiju, a koji je posebno prisutan u Evropi od kasnog 17. i 18. Vijeka. Od tada pa do naih dana ideja kodifikacije je uspjela da ostavi neizbrisivi peat na pravnim kulturama kontinentalne Evrope. Ideja kodifikacije se rairila i doprla do regiona kao sto su JG Azija, Latinska Amerika i SAD. Proces evropskih integracija otvara pitanja budunosti kodifikacija nastalih u 19. i 20. Vijeku. Poto ovaj process znatno smanjuje znaaj dravnih granica, a samim tim i vaenjem nacionalnih kodifikacija postavlja se pitanje njihove budunosti u ujedinjenoj Evropi. Pojavila se ideja jedinstvenog evropskog zakonika gradjanskog prava. Taj proces e istovremeno predstavljati veliki izazov zapravnike u Evropi. Jedna evropska komparativna pravna historija bice neophodna. Odnosi izmedju pravne kulture i kodifikacije dobie novi smisao.27. KLJUNE OSOBE NASTANKA FRANCUSKOG, NJEMAKOG I AUSTRIJSKOG ZAKONIKA ?

Godine 1874. Pristupilo se radu na kodifikaciji graanskog prava i formirana je komisija. Imala je 11 lanova, ostali lanovi komsije su bili profesori prava i pravni praktiari. Meu njima se isticao posebno utjecajan pandektista Bernarhd Windscheid. Nakon 13 godina rada komisija je izradila nacrt zakonika koji je publikovan 1888. Izdat na javnu raspravu. Nova komisija se sastojala od pravnika, zemljoposjednika, trgovaca, ekonomista (Njemacki) Nekoliko pravnika su radili na nacrtu kodifikacije. Francuski gradjanski zakonik je uveo Napoleon Bonaparta 1804.g. I to je bio peti zvanicni pokusaj izrade graanskog kodeksa. Zakonik je imao formu skupapojedinacnih zakonika. Jedna komisija strucnjaka koji su nazivani redaktori bila je zaduzena da uradi nacrt zakona. U komisiji su bila 4 clana: Tronshet, Portalis, Maleville I Bigot de Preameneu. (Francuski) Godine 1772. Formirana je komisija za izracu nacrta zakonika. Ova komisija je izradila teks koji je publikovan 1786.g. od strane imperatora Jozefa II. Dalji rad na tekstu je nastavljen u uvijeme Leoploda II.I konacno u vrijeme vladavine Franza II formirana je komisija ciji je najaktivniji lan bio Franz von Zeiller, sudija I professor prirodnog prava.(Austrijski)

28. NASTANAK EGIPATSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ? Krajem prve polovine 20. Vijeka u Egiptu se javlja ideja o kodifikaciji graanskog prava koja bi se zasnivala na vlastitom pravnom naslijedju I sudskoj praksi. Tome je doprinjelo jaanje nacionalne svijesti i spoznaja da recipirani zakonici ne daju oekivane rezultate u drugaijem drutvenom i kulturnom okruenju od onoga u kome su nastali. Poznati egipatski pravnik Abdurrezak Senhuri iznioje u jednom clanku 1936. Ideju kodifikacije koja bi se zasnivala na praksi egipatskih sudova, uporednom I serijatskom pravu. Pojavio se I drugi prijedlog koji bi se temeljio iskljucivo na serijatskom pravu. Ovaj prijedlog su podrzali ugledni serijatski pravnici, ulema sa univerziteta El-Ezher I vostva islamistickih grupa. Egipatska vlada se opredijelila za ideju Abdurezzaka Senhurija te je u martu 1936. formiran odbor za izradu zakonika. Nakon dvije godine odustalo se od odbora, a cijeli posao izrade zakonika povjeren je dvojici pravnika Abdurezzaku Senhuriju I francuskom komparatisti Eduardu Lambertu. 29. TA SU MAKSIME ILI PRAVNA PRAVILA, KOJI JE PRIMJER ZAKONIKA KOJI IH SADRI I KOJA JE NJIHOVA ULOGA ?To su, u stvari, pravne izreke (maksime) kojima se razliite pravne norme svode na jedno ope pravno pravilo ili naelo. Njima se onda ostala, pojedinana pravna pravila dokazuju i provode pred sudom.Medzella sadrzi 1851 clan podijeljen u uvod i sesnaest knjiga. Knjige su podijeljenje u poglavlja, a poglavlja u odsjeke. Uvod govori o definiciji I podijeli pravne nauke i o pravnim pravilima. Navodi se 99 pravnih pravila islamske pravne nauke koja imaju funkciju koju maksime I regule imaju urimskom pravu.30. SLINOSTI I RAZLIKE VAJCARSKOG I NJEMAKOG ZAKONIKA ?

Njemacki graanski zakonik ima 2385 clanova podijeljenih u pet knjiga. vajcarski gradjanski se sastoji od uvodnog naslova i cetiri knjige. Dva glavna izvora Njemackog zakonika su Rimsko pravo i Njemacki obiaji. A izvori vajcarskog zakonika su vajcarski obicaji, Njemacka pravna tradicija i Francuska pravna tradicija. vajcarski gradjanski zakonik je odmah po usvajanju izazvao oduevljenje u pravnim krugovima. U njemakoj je bilo prijedloga da ovaj zakonik recipira umjesto tek usvojenog Njemakog graanskogzakonika. Njemaki graanski zakonik je imao znaajan utican izvan Njemake. Uticaj je bio dvostruk na pravnu teoriju i na prakticnu recepciju.

31. SLINOSTI I RAZLIKE IZMEU MEDELLE I CRNOGORSKOG ZAKONIKA ?

Medzella sadri 1851 lan podijeljen u uvod i 16 knjiga. Knjige su podijeljenje u poglavlja, a poglavlja u odsjeke. Medzella slijedi sistematizaciju materije islamske pravne nauke. OIZ je podijeljen na 6 dijelova. Prvi dio sadri uvodna pravila i nareenja. Drugi dio govori o vlasnistvu i drugim stvarnim pravima. Treci dio o kupoprodaji, a etvrti o ugovorima uopste. Medella predstavlja prvu slubenu kodifikaciju erijatskog prava u historiji. Prodor ideje kodifikacije u muslimanski svijet bio je rezultat uticaja talasa kodifikacija u Evropi u moderno doba. Ono sto razlikuje Medzellu od ostalih kodifikacija jeste nedostatak uticaja modernih pravnih kola misljenja. OIZ je ocjenjen kao remek-djelo zakonodavstva kod junoslovenskih naroda. Posebnu vrijednost zakonika predstavlja njegov jezik i stil. Medella je primjenjivana na cijeloj teritoriji tadasnje Osmanske drzave,a OIZ je bio zakonik jedne male drave na Balkanu. On nije doivio repeciju izvan granica Crne Gore, ali je privukao panju pravne nauke.

32. NAJVANIJI ZAKONICI IZ 18. STOLJEA ? Krajem 18 vijeka pojavili su se i prvi rezultati prosvjetiteljstva u oblasti kodifikacije - zakonici u Bavarskoj, Pruskoj i Austriji. Bavarske kodifikacije vezane su za ime Maxa Josepha, koji je bio oduevljen idejama da prosvjeljeni vladar treba da pretoi u pozitivno pravo prava i dunosti koji prizlaze iz prirodnog prava. Zbog toga je sebi postavio zadatak da za Bavarsku osigura jedinstveno i racionalno pravo. Prvi korak bio je Bavarski krivini zakon ( Codex iuris Bavarici criminalis) proglasen1751. Meutim tesko bi se moglo rei da je ovaj zakonik odrao duh prosvjetiteljstva. Slijedio je zakon o graanskom postupu iz 1753. a 1756 i Graanski zakonik ( codex Maximilianeus Bavaricus civilis). Ovaj zakonik takoer nije pruio temelj novom pravnom sistemu ve je uglavnom sadravao norme pandektnog prava ( usus modernum Pandectarum). Do kodifikacije u Pruskoj dolo je u vrijeme vladavine kralja Friedricha Wilhema I poznatog kao vojnik -kralj. Ovaj vladar je za svoj glavni cilj u pravnoj politici proglasio pojednostavljenje i ujednaenje administracije u razliitim oblastima kojima je vladao. Rezultat je bio pojava Opteg zemaljskog prava za pruske drzave godine 1794. Ovaj zakonik obuhvatao je cijelo podruje prava graansko, trgovako, ustavno, krivino, i pravo koje se tie crkve i feudalnih privilegija. Austrijski vladari su se tokom 18 vijeka kontinuirano bavili idejom kodifikacije prava i pored protivljenja arsitokratije, koja je ovu ideju smatrala ograniavanjem njihovih prerogativa. Najranije je doslo do kodifikacije krivinog prava 1769.proglaen je Krivicni zakon Marije Terezije ( Constitutio criminalis Theresiana). Opsti zakonik o sudstvu slijedio je je 1781 a zakonik o graanskom postupku 1788.

33. IZVORI OPTEG IMOVINSKOG ZAKONIKA ZA CRNU GORU ?

Obiaji, koje je redaktor ustanovio naunom metodom ankete u koju su ukljueni poznavaoci crnogorske tradicije. Upitnik za opisivanje pravnih obiaja kojim se Bogii koristio objavljen je i uticao je na slina istraivanja u Rusiji, Austriji i Rumuniji. Sadravao je sl. Poglavlja : Dravno pravo, ua famislija, ira famislija, ropstvo izvan kue, dioba familije i zadruge, nasljedstvo, stvari, obaveze. Zakoni izdavani u Crnoj Gori prije nastanka ove kodifikacije Sudska praksa.34. SISTEM AUSTRIJSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ? AGZ predstavlja kodifikaciju privatnog prava koja slijedi sistem Institucija. Brojao je 1502 lana. Tekst je podijeljen na krai uvod i tri dijela. u uvodu se govori o tome sta je to graansko pravo uopste , njegovom tumaenju i vazenju. Prvi dio zakonika govori o licima, ukljucujuci pitanja pravne sposobnosti, enidbenog ugovora, odnosa meu roditeljima i djecom i tutorstvo. Drugi dio govori o stvarima, ukljuujuci pitanja definicije i vrste stvari, realna i personalna prava na stvari. U realna prava na stvari spadaju: posjed,vlasnistvo, zalog, sluznost, pravo nasljedstva i sl. U personalna prava nastvari spadaju: ugovori ( poklon, stava, posudba, zajam, zamjena, kupoprodaja, nasljedni zakup, usluga za placu, zajednica dobara, bracni ugovor, ugovori nasrecu i sl.) i pravo naknade stete.

35. KARAKTER EGIPATSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ? EGz predstavlja sintezu evropskih i islamskih pravnih sudova. Njegovo donoenje za egipatsku vladu bilo je kopromis izmeu maksimalistikih zahtjeva islamista o zasnivanju cjelokupnog zakonodavstva zemlje na erijatu i zalaganja dijela politike elite za istu recepciju evropskog prava. Ovaj zakonik predstavlja rezultat irenja talasa kodifikacije izvan evropskog prostora. Ideja kodifikacije prava, nastala u Evropi, proirila se izvan geografskog i kulturnog prostora i materijalizovala u neevropskih zemljama koje su se opredijelile za put modernizaciji po evropskom uzoru. Konano, po miljenju erijatskog prava kao jednog od izvora a ne iskljuivog izvora kodifikacije, ovaj zakonik je pokazao i nove odnose izmedju erijata i pozitivnog prava u muslimanskom svijetu. erijatsko pravo je posmatrano ne samo kao religijsko pravo ve kao nacionalno pravo odreene zemlje sa veinskim muslimanskim stanovnitvom, kao dio kulturnog i pravnog naslijea koji kao takav ima mjesto i u jednoj modernoj kodifikaciji graanskog prava.36. KAD I GDJE JE RECIPIRANA MEDELLA ? Medella je primjenjivana na cijeloj teritoriji tadanje Osmanske drave. Nakon proglaenja republike u Turskoj je vazila sve do 1926.kada je recipiran vajcarski graanski zakonik. Medella je nastavila da vazi u Palestini, Transjordaniji, Siriji, Libanu i I Raku sve do donosenja nacionalinih graanskih zakonika nakon Drugog svjetskog rata u ovim zemljama. U izraelu je vazila sve do 1972 kao zemaljsko pravo naslijeeno iz vremena britanskog mandata i osmanske uprave na Palestinom. Takoer je vazila i na Kipru, a uvazavali su je sudovi u sultanatu Dohor ( Malezija), Indiji i Pakistanu. Prevedena na farski jezik primjenjivana je i dalje se primjenjuje u Afganistanu. U BIH je vazila u vrijeme austro - ugarske uprave kao zemaljsk opravo. Serijatski sudovi u BIH primjenjivali se Medellu sve do njenog ukidanja1946. 37. TA JE PRAVNA NAUKA ? Pravna nauka je drutvena nauka koja prouava razliite oblasti ljudskog drutva i ljudskih odnosa38. TA JE DEKODIFIKACIJA I DA LI JE ONA BUDUNOST SAVREMENOG PRAVNOG SISTEMA ?Termin dekodifikacija koji je eveo Natalino Irti, da oznai tendenciju naputanja kodeksa koji bi mogla prevladati savremeno doba. Detaljno sagledavanje argumentacije ponuene da osnai ideju dekodifikacije pokazalo je, kao to je urafio Reinhard Zimmermann,da kodifikacija, ipak nije istroena pravna tehnika.Naime odreeni pesimizam u pogledu budunosti kodifikacije proizilazilo je iz pretjeranih i nerealistinih ocekivanja. Prvenstveno oekivalo se da ce kodifikacija uiniti pravo dostupno prosjenom graaninu to se nije desilo ali su kodifikacije uinile pravo dostupno pravnicima.39. DA LI KODIFIKACIJA ZAUSTAVLJA RAZVOJ PRAVA ? Iskustvo sa velikim evropskim kodifikacijama to ne potvruje. Napoleon je smatrao da se rekodifikacija treba vriti svakih trideset godina. Iako to nije bio sluaj u praksi, veliki evropski zakonici su, sa odreenim izmjenama i dopunama, i danas na snazi. Uocilo se npr. da je oblast stvarnih prava bila relativno stabilna dok se se najvece promjene desile u oblasti porodicnih odnosa i obaveza. sve to govori u prilog miljenja da je kodifikacija jedan nesavreni pravno - tehniki metod. Ona nije neophodna da bi postojao racionalno organizirano pravni sistem kako to pokazuje primjer engleskog Common lax, ali je korisna.40. NAVESTI ELEMENTE MODERNOSTI PREMA ANALIZI COXA ? Modernost kao novi nacin ureivanja drustavai zivotnog stila ukljucivala je, prema analizi Harveya G. Coxa, sljedecih 5elemenata: uspostavljanje savremenih nacionalnih drzava, nauku i tehnologiju, birokratski racionalizam kao rincip drzavne organizacije, borbu za maksimiziranje zarade i sekularizaciju odnosno odvajanje religijskog i politickog autoriteta.

41. NASTANAK NJEMAKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ? Godine 1871. proglaen je Njemacki zakonik,koji je predstavljao reprodukciju zakonika Sjeverno- njemake konfederacije a ovaj , opet bio baziran na Pruksom krivicnom zakoniku iz 1851. Godine 1874. pristupilo se radu na kodifikaciji graanskog prava formirana je komisija za izradu graanskog zakonika. Komisija je imala 11 clanova a presjedavao je presjednik carskog trgovackog suda. Ostali clanovi komisije bili su profesori prava i pravni prakticari. Nakon 13 godina rada komisija je izradila nacrt zakonika koji je publikovan 1888. i dat na javnu raspravu. Kritike primjedbe na nacrt su se kretale u dva pravca: kritikovano je oslanjanje kodifikatora na rimsko pravo na stetu njemackog prava te jezik i sistem nacrta, koji su mnogima izgledali suvise apstraktni. Nova komisija koja je imala zadatak da revidira nacrt zakonika, formirana je 1890. Ona se sastojala od pravnika,zemljoposjednika, trgovaca, ekonomista i predstavnika drugih zainteresovanih skupina. Glavni zadatak ove komisije bio je da pojednostavi jezik nacrta zakonika. Revidirani nacrt je zavrsen 1895 i bio je odobren od strane Carskog savjeta uz manje izmjene.42. NABROJATI NAJMANJE 5 KODIFIKACIJA PREDMODERNOG DOBA I OBJASNITI ?

Najznaajniji spomenik 13 vijeka je zakonik Los Siete Partidas ( zakonik u sedam dijelova) izdat 1265. od strane kastiljanskog kralja Alfonsa X Mudrog. Ovaj zakonik se zasniva na propisima kastiljanskog obiajnog prava, rimskog i kanonskog prava. Sastoji se od sedam knjiga koje govore o religiji i obavezama klera, o vladaru i vitezovima, o pravdi, o braku i porodici , o trgovini, o naslijeu i starateljstvu, o zloinima te propisima koji se tiu Jevreja, Maura i heretika.Ovaj zakonik se u literaturi ocjenjuje kao najmonumentalnije djelo evropskog zakonodavstva u periodu izmeu Justinijana i modernog doba. Austrijski vladari su se tokom 18 vijeka kontinuirano bavili idejom kodifikacije prava i pored protivljenja arsitokratije, koja je ovu ideju smatrala ograniavanjem njihovih prerogativa. Najranije je doslo do kodifikacije krivinog prava 1769. proglaenje Krivicni zakon Marije Terezije ( Constitutio criminalis Theresiana). Opsti zakonik o sudstvu slijedio je je 1781 a zakonik o graanskom postupku1788. Bavarske kodifikacije vezane su za ime Maxa Josepha, koji je bio oduevljen idejama da prosvjeljeni vladar treba da pretoi u pozitivno pravoprava i duznosti koji prizlaze iz prirodnog prava. Zbog toga je sebi postavio zadatak da za Bavarsku osigura jedinstveno i racionalno pravo. Prvi korak bio je Bavarski krivini zakon ( Codex iuris Bavarici criminalis) proglasen 1751. Meutim tesko bi se moglo rei da je ovaj zakonik odrzao duh prosvjetiteljstva. Slijedio je zakon o graanskom postupu iz 1753. a 1756 i Graanski zakonik ( codex Maximilianeus Bavaricus civilis). Ovaj zakonik takoer nije pruio temelj novom pravnom sistemu ve je uglavnom sadrzava onorme pandentnog prava ( usus modernum Pandectarum). Do kodifikacije u Pruskoj dolo je u vrijeme vladavine kralja Friedricha Wilhema I poznatog kao vojnik -kralj. Ovaj vladar je za svoj glavni cilj u pravnoj politici proglasio pojednostavljenje i ujednaenje administracije u razliitim oblastima kojima jevladao. Rezultat je bio pojava Opteg zemaljskog prava za pruske drzave (allgemeines Landrecht fur die presussischen Staaten - ALR) godine 1794.Ovaj zakonik obuhvatao je cijelo podruje prava graansko, trgovako, ustavno,krivino, i pravo koje se tie crkve i feudalnih privilegija. Vladari barbarskih drava zapoinju kodifikaciju obiaja, svodei usmenu tradiciju na pisanu formu. Rezultat takve aktivnosti je barbarski zakonik. Ove kodifikacije obiaja bile su izvrene na latinskom jeziku od strane osoba koje su poznavale elemente rimskog prava, te su i germanski obiaji bili izraeni latinskom pravnom terminologijom.

43. RAZLIKA IZMEU FRANCUSKOG I AUSTRIJSKOG ZAKONIKA ?

Austrijski gradjanski zakonik broji 1502 lana i podijeljen je na kraci uvod i tri dijela. FGZ broji 2281 lana i podijeljen je na uvod, knjiga I, knjiga II, knjiga III. Izvori AGZ su rimsko i prirodno pravo, a izvori FGZ su rimsko, kanonsko, obiajno, revolucionarno, pravna nauka, kraljevske uredbe. AGZ se.posmatra kao kontrakodifikacija FGZ. FGZ u Evropi nije uticao na Austriju, AGZ se primjenjivao u zemljama Austrijske carevine.

44. UPOREDITE NASTANAK FRANCUSKOG I VAJCARSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ? Ideja o izradi zakonika za svaku pravnu oblast bila je inicirana jos od voa Francuske graanske revolucije. Ideja kodifikacije prava pojavila se u Svajcarskoj nakon kratkotrajne francuske okupacije. FGZ, koji je uveo Napoleon Bonaparta bio je peti zvanini pokuaj izrade graanskog kodeksa. Zadatak da izradi nacrt opteg gradjanskog zakonika vajcarske dobio je Eugen Huber, profesor prava na Univerzitetu u Bernu. Procedura izrade FGZ trajala je 4 godine. 1907 god je parlament usvojio vajcarski zakonik a 1912 je stupio na snagu.

45. USLOVI ZA NASTANAK KODIFIKACIJE U 19. VIJEKU ? Nacionalna drava, koja se javlja u ovo doba jeste drava ija se teritorija podudara sa teritorijom koju naseljava odreeni narod. Nacionalne drave se opredjeljuju za kodifikaciju prava, te se taj proces ogledao u donoenju pisanih ustava u evropskiim kontinetalnim zemljama te kodifikovanju javnog i privatnog prava. Tako je svaka evropska zemlja 19. vijeka usvojila vlastitu kodifikaciju..Te sve kodifikacije su nastale kao rezultat prosvjetiteljstva, nastale su uglavnom pod uticajem uenja kole prirodnog prava, kodifikacije 19. vijeka prestavljaju izraz pozitivistikog pristupa pravu, ove kodifikacije su koritene kao sredstvo dravne imperijalne politike te one imaju tenju ka pojednostavljenju prava i olakavanju pristupa pravu.Kodifikacije 19. vijeka se mogu podijeliti na one koje su rezultat revolucionarnog pokreta i na one koje konsoliduju postojee stanje drutvenih odnosa.46. UPOREDITE SLINOSTI I RAZLIKE U RECEPCIJI FRANCUSKOG I VAJCARSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ?

Tokom Napoleonovih osvajanja Zakonik se proirio daleko izvan Francuske, te se zajedno sa Zakonikom irila i francuska pravna nauka, praksa jezik i kultura. To je bilo vrijeme kolonijalnih osvajanja kada je Francuska eljela dati model modernom svijetu. Zakonik se proirio u Belgiji, Luksemburgu, Pijemontu, dijelovima Italije, Holandije, Njemake, Napulju, vajcarskoj i Varavi. U Evropi ovaj zakonik nije uticao na Austriju koja je 1811. uradila vlastitu kontrakodifikaciju. vajcarski graanski zakonik je odmah po usvajanju izazvao oduevljenja, uticao je na kodifikaciju u Italiji i Grkoj, ali je potpuna recepcija ovog zakona bila samo u Turskoj.. Naime, nakon proglaenja republike Turske 1922 iz osmankog perioda je nasljeena Medella koja je bila kodifikacija erijatskog graanskog prava. Meutim kasniji revolucionarni reim ukida erijatsko pravo i usvaja se vajcarski zakonik. Prema nekim objanjenjima smatra se da je izbor vajcarskog graanskog zakonika bila puka sluajnost, a prema drugom objanjenju jeste da je izabran zbog svoje kratkoe, jasnoe i francuskog jezika koji je bio mnogo vie rairen u Turskoj, te se sve govorilo u korist francuskog jezika.

47. UPOREDITE KARAKTERE FRANCUSKOG I AUSTRIJSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ? Francuski graanski zakonik je ocjenjivan kao zakonik prijelaznog perioda, po svom sadraju Zakonik podrava centralne ideje vremena u kome je teskt nastao. Te ideje su: sekularizam, prava pojednica, sloboda, jednakost i autoritet.Ideje sekularizma traila je potpuno odvajanje civilnog i kanonskog prava, te Zakonik eksplicira politiko-pravnu filozofiju prava pojednica izraenu u Deklaraciji o pravima ovjeka i graanina iz 1789. Ideja slobode je prezeta iz kanonskog prava, dok je jednakost ideja preuzeta iz graanske revolucije te je ona izvorno znaila jednakost za svakoga bez obzira na klasu ili linost. Ova ideja je vremenom ograniena, tako se ona odnosila samo na mukarce i francuske dravljane, jednakost mukarca i ene je trajala kratko, a stranac koji je boravio u Francuskoj imao je prava koja su zavisila od prava Francuza u njegovoj dravi.U vrijeme kada je izvrena kodifikacija graanskog prava u Austriji, ova zemlja i Francuska bili su glavni politki neprijatelji. U tom smislu AGZ moe da se posmatra kao kontrakodifikacija Francuskog graanskom zakoniku, te AGZ nije bio pod uticajem ideje politike demokratije i narodnog suvereniteta.. Meu principima privatnog prava koje uspostavlja ovaj zakonik treba spomenuti: princp indvidulane slobode i princip konsenzusa48. UPOREDITE SISTEM I KARAKTER NJEMAKOG I VAJCARSKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ? Njemaki graanski zakonik ima 2385 lanova podjeljenih u pet knjiga. Prva knjiga sadri Opti dio i govori o licima, definiciji stvari, klasifikaciji pravnih poslova, rokovima i datumima, zastari vrenju prava. Druga knjiga sadri obligaciono pravo i govori o sadraju obligacija. Trea knjiga sadri stvarno pravo i bavi se pitanjima kao to su : stvari, vlasnitvo, posjed, slunosti. etvrta knjiga govori o porodinom pravu, peta knjiga sadri propise nasljednog prava. (ovo je sistem Njemakog zakonika)Ovaj zakonik nije namjenjem graanima nego profesionalnim pravnicima, zato je njegov jezik struan i apstraktan.. Po sadraju izraava ideje buroaskog liberalizma, Njemaki gr.zakonik spada u konzervativne pravne kodifikacije. ( Karakter Njemakog zakonika)vajcarski graanski zakonik se sastoji od uvodnog dijela i etiri knjige. Prva knjiga govori o licima, druga o porodinom pravu, trea o naslijeu a etvrtva o vlasnitvu. Peta knjiga govori o obligacijama. Ova podjela potie iz uenja pandektistike kole. (sistem vajcarskog zakonika)Ovaj vajcarski zakonik ima sljedee odlike: narodni jezik namjerna nepotpunost propisa iroka upotreba optih odredaba koje ostavljaju mjesta sudijama da ih specificiraju.

49. SLINOSTI I RAZLIKE IZMEU VAJCARSKOG I NJEMAKOG GRAANSKOG ZAKONIKA ?

Njemaki graanski zakonik ima 2385 lanova koji su podjeljeni u 5 knjiga, dok vajcarski zakonik se sastoji od uvodnog dijela i etiri knjige. Dva glavna izvora Njemakog zakonika jesu Rimsko pravo i Njemaki obiaji, dok u vajcarskom zakoniku su osnovni izvori: vajcarski obiaji, Njemaka pravna tradicija te Francuska pravna tradicija. Karakter Njemakog zakonika jeste da taj zakonik je nastao od uenja pandektistike kole, da nije namijenjem graanima nego profesionalnim pravnicima. Ovaj zakonik sadri ideje liberalizma. Kod vajcarskog zakonika jeste da ima sljedece karakteristike: narodni jezik namjerna nepotpunost propisa iroka upotreba optih odredaba koje ostavljaju mjesta sudijama da ih specificiraju. Recepcija Njemakog zakonika jeste da je Njemaki graanski zakonih imao velikog uticaja i u Grkoj, odnosno grki pravnici su se okrenuli idejama Bizantije i bizantskog prava to ih je dovelo do Njemake i Njemakog graanskog zakonika. Ovaj zakonik je uticao i na kodifikacije u istonoj, centralnoj Evropi, Jugoistonoj Aziji i na Dalekom istoku te i na kodifikacije u Latisnkoj Americi. Tako je vajcarski graanski zakonik izazvao oduevljenja, ono to je vezano za Njemaku sa ovim zakonom jeste da je bilo prijedloga da se u Njemakoj usvoji ovaj vajcarski graanski zakonik. Takoer je ovaj zakonik imao velikog utjecaja i na Tursku, te je umjeesto erijatskog prava uveden vajcarski zakonik.

50. IZVORI SVIH ZAKONIKA MODERNIH KODIFIKACIJA?

Francuski: rimsko pravo, kanonsko, obicajno, kraljevske uredbe, revolucionarno, pravna nauka. Austrijski: rimsko pravo, prirodno pravo. Njemaki: rimsko pravo, njemacki obicaji. vajcarski: svajcarski obicaji, njemacka pravna tradicija, francuska pravna tradicija. Osmanski: kodifikacija serijatskog prava. Egipatski: sinteza evropskih i islamskih ustanova. Opti imovinski zakonik: obicaji, sudska praksa i zakoni izdavani u CG prije nastanka ove kodifikacije.

51. TA SE OEKIVALO OD DONOENJA MODERNIH KODIFIKACIJA ?

ujednaenje ili unifikacija prava na odreenoj teritoriji, tako je kodifikacija sredstvo kojim se efikasno dokida pravni partikularizam ili neujednaenost prava na datoj teriotriji. pojednostavljenje pronalaenja primjenjive pravne norme u datom sluaju. Ako se pravni sistem sastoji od brojnih i raznovrsnih izvora onda pravni subjekti imaju tekoe u pronalaenju pravne norma koja regulie dati sluaj, zato je tu kodifikacija pravo sredstvo. promjena u vaeem pravu ( u sluaju tzv. Reformne kodifikacije). Proces kodifikovanja moe biti dobra prilika da se pravo neke zemlje promijeni ukoliko se smatra da je to pravo zastarjelo. Takva kodifikacija se naziva reformna kodifikacija, pored toga postoje i konstantne pravne kodifikacije.