MINOR TAAL & MAATSCHAPPIJ

I: INLEIDING SOCIOLINGUÏSTIEK

Onderdeel Taalverandering en Taalcontact

2007-2008, 1e semester

4e college

(29-11-2007)

Leven en dood van talen

1. Hoe ontstaan talen ?

2. Bedreigde talen

3. Taaldood

het ontstaan van talen

� taal = kennis (taalvermogen, I-language)

� ontwikkeling van taal < ontwikkeling van cognitie

toegenomen cognitief vermogen

niet-mens mens

� Hauser, Chomsky & Fitch (2002): beslissende stap = vermogen tot recursie

http://www.sciencemag.org/cgi/reprint/298/5598/1569.pdf

recursie

� zie ‘recursie’

� recursie: een eigenschap van een procedure P, zodanig dat een willekeurige stap vanP gelijk is aan (een eerdere stap van) P

� P : een zin maken P 1. zin = subject + predikaat2. predikaat = werkwoord + object3. object = zin

� recursie is het recept om met beperkte middelen oneindigheid te bereiken

Jan zeidat Piet dacht

dat Marie vond

etc. etc.

zie ook: http://en.wikipedia.org/wiki/Recursionhttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Kochsim.gif

geschiedenis

� ontstaan: 100.000 jaar geleden ?

� monogenese: out of africa ?

� huidige taalfamilies

� klassieke model: afsplitsing � tree model

verspreiding van mensen vs. verspreiding van talen

� reconstructie van proto-talen maar beperkt mogelijk

oudste bronnen: 3000 jaar

reconstructietechniek: - vergelijking van varianten- opstellen (klank)wetten- verhaal over historische omstandigheden

oudste gereconstrueerde stadium: 5000-7000 jaar

verreweg de meeste families: oudste bronnen 100-300 jaar

� alternatieve methode: lexicostatistiek

- overeenkomsten tussen (basic vocabulary) woorden: statistisch gegeven

- taalverandering: constant replacement rate

� schatting van het moment waarop 2 talen nog niet van elkaar verschilden

problemen: - methode is niet toetsbaar- overeenkomst kan toeval zijn (cf. Oudgrieks/Hawaiiaans)- overeenkomst kan onherkenbaar zijn (vijf/cinque/penta)- constant replacement rate negeert mechanisme van taalcontact

leidt tot de aanname van grotere taalfamilies

� reconstructie op basis van lexicostatistiek gekoppeld aan DNA-boom

(onderzoek van Luigi Luca Cavalli-Sforza):

probleem: stamboom-model negeert taalcontact

� indo-europees niger-congo

west-germaans west-atlantisch

insular continental akan yoruba

english frisian german dutch

negerhollands

� overeenkomst Engels-Fries: k > tsj kaas - tsiis/cheesekerk - tsjirke/church

verschil Engels-Fries: SVO vs. SVOV

palatalisatie OV

Engels + �

Fries + +

Nederlands/Duits � +

� verhaal: (Middel) Engels sterk veranderd door contact met Noors/Frans

FRIES

ENGELSDUITS

NEDERLANDS

� modernere visie: vermenging � wave model

ontstaan van talen

� afsplitsing (functie van variatie binnen een taalgemeenschap)

� vermenging (functie van taalcontact)

� introductie/revival (kunstmatig) vb. Modern Hebreeuws

bedreigde talen

� hoeveel talen zijn er momenteel?

6912 (Ethnologue 2005)

http://www.ethnologue.com/

� hoeveel talen zijn er over 100 jaar?

schatting: ca. 600-700 (M. Krauss, Language 68.1 [1992], p. 4-10)

http://www.jstor.org/cgi-bin/jstor/printpage/00978507/ap020274/02a00010/0.pdf?backcontext=table-of-contents&dowhat=Acrobat&config=jstor&userID=817d953d@rug.nl/01c0a8486a005073755&0.pdf

� 90 % zal verdwijnen

schatting gebaseerd op

� aantal talen met L1-sprekers (eerste taalverwervers)

� aantal talen met officiële status

� aantal talen met officiële status in meerdere landen

engels 45

frans 30

spaans 20

arabisch 20

portugees 6

� aantal sprekers

> 1.000.000 347

> 100.000 1239

< 100.000 ca. 4500

< 1.000 ca. 1000

http://www.ethnologue.com/ethno_docs/distribution.asp?by=size#2

http://sirio.deusto.es/abaitua/konzeptu/nlp/top100.htm

� het belang dat sprekers hebben bij het spreken van hun moedertaal

is het erg ?

� ja: verlies aan culturele diversiteit (globaal belang)

� nee: ontwikkelingskansen van de sprekers (individueel/groepsbelang)

noodzakelijk voor oplossing

� respect voor verscheidenheid binnen een gemeenschap

� besef dat multilingualisme normaal is en niet schadelijk

probleem

� bilingualisme kan begin van het einde zijn: mechanisme van taaldood

taaldood

� definitie: het verschijnsel dat alle sprekers van taal A (ineens of geleidelijk)communicatie in A opgeven ten gunste van communicatie in taal T

� taaldood is een keuze

� vast patroon

stadia

1. uitgangssituatie: multilingualisme (A en T gelijkwaardig)

2. verandering in sociaal-historische omstandigheden � differentiatie tussen A en T

kan leiden tot: complementaire distributie(gebruik van A en T in gescheiden domeinen)

3. ontstaan van negatieve attitude t.o.v. A (stigmatisering)

4. sprekers laten taal A in de steek (language abandonment) �

A krijgt geen nieuwe L1-sprekers

5. taaldood, taalritualisatie (bijv. Latijn in kerk/universiteit)