Mikropolaryzacja mózgu w leczeniu i rehabilitacji osób z uszkodzeniami

centralnego układu nerwowegolek.med Katarzyna Świątkowska-Wróblewska

Co to jest mikropolaryzacja?

Przezczaszkowa stymulacja mózgu prądem stałym (mikropolaryzacja)

(ang. transcranial direct current stimulation – tDCS)

stanowi nową obiecującą metodę nieinwazyjnego, bezpiecznego i bezbolesnego stymulowania mózgu, która ma zastosowanie w neurorehabilitacji chorych z uszkodzeniami mózgowia i różnorodnymi dysfunkcjami neurologicznymi.

Od wyładowań elektrycznych do czynności neuronów – czyli po co nam

ten prąd?• - defibrylacja• - kardiowersja• - elektrokoagulacja• - przezskórna

stymulacja nerwów (TENS)

• - elektroterapia (jonoforeza, galwanizacja, diadynamic)

• - terapia elektrowstrząsowa

Trochę historii….

W 43-48 AC Scribonius Largus zaobserwował, że przyłożenie żywej ryby elektrycznej (torpedo fish) do głowy pacjenta powodujące silną stymulację elektryczną prądem

stałym natychmiast uśmierza bóle głowy

Trochę historii….• Alessandro Volta (University of Pavia 1792)

stwierdził, że zależnie od długości trwania elektrycznej stymulacji uzyskuje się odmienne efekty fizjologiczne

Trochę historii….

Luigi Galvani (Uniwersytet w Bolonii, 1763) - podczas badań anatomicznych żab, dokonał słynnego odkrycia zjawiska pobudzenia elektrycznego narządów

Giovanni Aldini 17 maja 1801 zastosował w bolońskim szpitalu Santo Orsola stymulację głowy prądem galwanicznym u cierpiącego na ciężką depresję 27-letni rolnika Luigiego Lanzarini. W 1804 r ogłosił skuteczność terapii prądem galvanicznym w przypadku melancholii

Guillaume Benjamin Amand Duchenne francuski neurolog od 1833 roku prowadził doświadczenia nad stosowaniem

elektryczności w medycynie i stał się pierwszym, który systematycznie używał elektryczności w diagnozie i leczeniu. Z sukcesem za pomocą wczesnej formy

elektrycznej defibrylacji dokonał reanimacji u chorej w stanie śpiączki po zatruciu tlenkiem węgla.

Deep Brain Stimulation

Kontrowersje : prawdy i mity ….

Mikropolaryzacja mózgu zdecydowanie różni się od ETC, gdyż nie aktywuje bezpośrednio

neuronów (zbyt mała energia by przekroczyć próg wzbudzenia neuronu niezbędny do depolaryzacji błonowej i zmiany potencjału spoczynkowego w

czynnościowy)

• Terapia elektrowstrząsowa ( ang. electroconvulsive therapy, ECT) - psychiatryczna terapia szokowa polegająca na przepuszczeniu przez mózg pacjenta prądu elektrycznego o napięciu do 450 V i natężeniu do 0,9A.

• Elektrowstrząsy wprowadzone zostały w 1938 roku przez Ugo Cerlettiego i Lucio Biniego

Mikropolaryzacja mózgu (tDCS) jest metodą:

• NIEINWAZYJNĄ

• BEZBOLESNĄ

• BEZPIECZNĄ

Aktualnie prowadzone badania nad tDCS

• - National Institute of Neurological Disorders and Stroke, NIH, Bethesda USA

• -Harvard Center for Non-invasive Brain Stimulation, Boston, USA• -University of Luebeck, Germany• -University of Gottingen , Germany• -Institute for Clinical Brain Research, Eberhard-Karl University

Tuebingen, Germany• -Institute of Neurology, University College, London, England• -University of Occupational and Environmental Health, Japan• -Universita di Milano, Italy• -Institute of the Human Brain, St.Petersburg, Russia

Co to jest tDCS (mikropolaryzacja )

• Przezczaszkowa stymulacja prądem stałym tDCS (transcranial Direct Current Stimulation) jest to technika mająca na celu wywołanie kontrolowanej neuromodulacji w spontanicznej aktywności neuronów.

• Wykorzystuje słaby prąd galwaniczny o natężeniu 1-2 mA aplikowany za pomocą elektrod powierzchniowych umieszczanych na głowie pacjenta.

• Prąd o natężeniu 1-2mA i stałym kierunku powoduje neuromodulację ośrodków korowych, która może zostać utrwalona cykliczną powtarzalnością wzbudzeń.

Po co stymulujemy mózg?

• * Mózg jest plastycznym układem dynamicznym : zdolnym do przebudowy, tworzenia nowych lub niszczenia starych połączeń, przez co zmian swoich możliwości pomimo braku zdolności regeneracji

• * Odtworzenie naruszonych funkcji nerwowych stanowi jedno z fundamentalnych celów terapii centralnego układu nerwowego , mających kolosalne znaczenie praktyczne dla przywrócenia czynności i integralności systemu nerwowego.

Uszkodzenie mózgu nie jest stanem izolowanym!

• Następstwa kliniczne uszkodzeń mózgu nie są wyłącznie wynikiem samego uszkodzenia.

• Stanowią one również efekt dynamicznych zmian czynnościowych zachodzących w naruszonych sieciach neuronalnych i konsekwencję zaburzenia behawioralnej równowagi międzypółkulowej.

• Neurologiczne objawy kliniczne są sumą dynamicznych procesów reorganizacji mózgowia w odpowiedzi na pierwotne uszkodzenie a nie wyłącznie skutkiem patologii strukturalnej mózgu.

Podstawy naukowe metody

• Jednostronne uszkodzenie mózgu np. w przebiegu urazu czy udaru prowadzi do zachwiania równowagi międzypółkulowej – uszkodzona półkula ma niską aktywność nie tylko w wyniku zniszczenia tkanki nerwowej, ale również na skutek hamowania przez nieuszkodzoną konkurencyjną hiperaktywność półkuli nieuszkodzonej strukturalnie - dlatego aby przywrócić równowagę stymulację anodową stosuje się dla uszkodzonej a katodową w zdrowej półkuli.

Podstawy naukowe metody • Elektrostymulacja przezczaszkowa działa

modulująco na procesy synaptyczne i pozasynaptyczne w zakresie fizjologicznych granic i wspomaga naturalne spontanicznie przebiegające procesy normalizacji aktywacyjnej.

•

Zamiast walczyć spróbujmy współdziałać

Technika zabiegu – elektrody • Do polaryzacji mózgu stosuje się elektrody

powierzchniowe (5x5cm lub 5x7cm). Elektrodę polaryzującą ( aktywną ) umieszcza się na głowie ponad okolicą mózgu stanowiącą cel stymulacji. Elektrodą aktywną może być katoda lub anoda.

• Drugą elektrodę mocuje się nad przeciwną półkulą (unikając przepływu prądu przez pień mózgu) albo poza obrębem głowy (np. na ramieniu) najlepiej tak żeby pole elektryczne przebiegało równolegle z osią aksonalno-dendrytyczną włókien korowo-rdzeniowych.

Technika stymulacji – typy elektrodCharakter neuromodulacji jest uzależniony od typu elektrody:

- katoda (c-tDCS) zmniejsza - anoda (a-tDCS) zwiększa poziom wzbudzenia korowego

• anodowa tDCS depolaryzuje neurony korowe, a katodowa powoduje ich hiperpolaryzację

• Alternatywnie: k-tDCS może selektywnie wzmagać depolaryzację neuronów hamujących

Czy elektrody działają z jednakową siłą?

• W badaniach na zwierzętach stwierdzono, że w OUN łatwiej wywołać spadek wzbudzenia niż wzrost, dlatego stymulacja katodowa działa pozornie silniej

• Naukowcy potwierdzają większą siłę i efektywność katodowej tDCS w porównaniu z anodową

– Efekt sufitowy– -stymulacja uszkodzenia (blizna, martwica)

Jak sprawdzić czy tDCS działa ???

• W analizach bierze się m.in. pod uwagę zmiany• progów motorycznych (wskaźnik pobudliwości błony

neuronalnej zależnej od aktywności kanałów jonowych)• i powierzchnię MEP -ruchowych potencjałów wywołanych

(wskaźnik wzbudzenia interneuronalnej sieci korowej warunkowanej aktywnością synaptyczną)

• Zmiany przepływu krwi rejestrowanego w Pozytonowej Tomografii Emisyjnej /PET/

• Zmiany sygnału w fMRI

Efekt działania stymulacji elektrycznej mózgu w zależności od lokalizacji elektrod

…zatem jak rozmieścić elektrody?

Mapowanie kory mózgowej

zbyt proste żeby było prawdziwe…

Trudności ….

Które części mózgu możemy stymulować?

• Przezczaszkowej stymulacji prądem galwanicznym można poddawać korę • ruchową, somatosensoryczną, wzrokową i przedczołową wpływając na funkcje

percepcyjne, poznawcze i ruchowe oraz umożliwiając i przyspieszając efektywną rehabilitację chorych neurologicznych.

• Neuromodulacja prądem o stałym natężeniu może korzystnie modulować czynność zakłóconych obwodów neuronalnych, torować naturalną kaskadę procesów samonaprawczych aktywując zjawiska neuroplastyczności kompensacyjnej a także promować trening ruchowy, poznawczy ( logopedyczny, pamięciowy, spostrzeganie i koncentrację uwagi) czy afektywny.

ADHD• - ADHD – anoda w polu F8 gdyż jak wykazały nowoczesne metody neuroobrazowania mózgu oraz

badania genetyczne- typowy dla ADHD zespół cech (słaba samodyscyplina, deficyt uwagi, łatwość rozpraszania się, brak organizacji, nadpobudliwość) świadczy o zaburzeniu funkcjonowania kory przedczołowej mózgu. Jest ono wywołane zwykle niedoborem neuroprzekaźnika dopaminy. Przy próbie koncentracji w zapisie EEG obserwuje się spadek aktywności fal mózgowych beta. Ponieważ kora przedczołowa osób z ADHD ma zbyt niską aktywność, nie może w pełni hamować układu limbicznego (odpowiadającego za kontrolowanie emocji), który staje się nadaktywny, co prowadzi do problemów z kontrolowaniem nastrojów. Koncentracja na negatywnych myślach dla ludzi z ADD jest formą autostymulacji.

Postymulacyjna poprawa pamięci świeżej oraz nastroju :Prefrontal transcranial direct current stimulation (tDCS) with the anode placed on the left dorsolateral prefrontal cortex (DLPFC)

has been reported to enhance working memory in healthy subjects and to improve mood in major depression.

Mikropolaryzacja mózgu u dzieci

• - tDCS mając właściwości neuromodulujące jest bardzo interesującym narzędziem do badań, które obszary mózgu są szczególnie ważne na danym etapie rozwoju , zarówno u dzieci zdrowych jak i z patologiami CUN , takimi jak padaczka , porażenie mózgowe, autyzm i niedorozwój umysłowy

• -Ponieważ mózg a zwłaszcza kora przedczołowa znajduje się w trakcie intensywnego rozwoju w okresie dzieciństwa i dorastania podejmuje się intensywne działania w celu zbadania, jak rozijać procesy poznawcze , emocje, zachowanie i inne funkcje

• -Ze względu na potencjał do wywoływania zmian neuroplastycznych , tDCS należy stosować ostrożnie , zwłaszcza podczas ważnych etapów rozwoju mózgu związanych z intensyfikacją procesu neuroplastyczności , a także z powodu możliwej modyfikacji innych procesów np. synaptycznego przycinania

• - podczas stosowania tDCS dotychczas nie stwierdzono działań niepożądanych, ale stosowanie tej metody jest nadal ograniczone z kilku powodów , w tym braku ustalonych wytycznychi wymaga dalszych intensywnych badań

• - tDCS stanowi tez obiecujące narzędzie terapeutyczne w psychiatri dzieciecej, ale nie została jeszcze dostatecznie przetestowana

Stymulacja przeciwbólowa

• Stymulacja kory ruchowej mózgu ( Motorcortex stimulation) wywołuje efekt przeciwbolowy , jednak mechanizm działania przeciwbólowego nie jest do końca poznany.

• wg Tsubokawa T. stymulacja zakrętu przedśrodkowego przez włókna korowo-korowe wstecznie aktywuje somatosensoryczne neurony w korze czuciowej hamując hyperaktywne jesnostki we wzgórzu ( w przypadku bolów wzgórzowych).

• Badania z zastosowaniem PET wykazaly że hamowanie bólu nastepuje przez bezposrednia stymulacje jąder wzgórza przy udziale dendrytów neuronów kory ruchowej. Stymulacja kory mózgu moduluje transmisję bodzców działając poprzez drogi nerwowe uczestniczące m.in. w odbiorze bodzców czuciowych

Jak to działa???• Przezczaszkowa stymulacja prądem stałym pozwala na kontrolowane wytwarzanie

odwracalnej zmiany pobudliwości korowej zwanej ogniskiem wirtualnym.• Zasięg takiego ogniska odpowiada strumieniom ładunku elektrycznego

powstającego między dwoma oddalonymi od siebie elektrodami.• Zmiany wzbudzeniowe ujawniają się już w trakcie• prowadzenia polaryzacji (efekt śródstymulacyjny) i po• jej zakończeniu (efekt następczy). Efekt następczy pojawia• się po 3-minutowej tDCS ;• stymulacja 10-minutowa skutkuje godzinną, a 30-minutowa• nawet półtoragodzinną zmianą postymulacyjną

Jak to działa??? ? -

U Uwalnianie neuroprzekaźników w CUN

- wzmocnienie polaryzacji neurolemmy

- Podprogową modulację potencjału spoczynkowego błon neuronalnych

- modulację procesów synaptycznych i pozasynaptyczne w obrębie ich fizjologicznych granic

• modulację kanałów jonowych (głównie aktywności kanałów wapniowych i sodowych, obecnych w błonach komórek nerwowych

• - zwiększenia aktywności receptorów i ich powinowactwa do przekaźników ( np. za efekt postymulacyjny odpowiada elektryczne zdepolaryzowanie (identyczne z chemicznym pobudzeniem Glutaminianem) błony postsynaptycznej, które aktywuje receptor NMDA (N-metylo-D-asparaginian) w błonie postsynaptycznej i w dalszy,m etapie kaskadę sygnałową z uwrażliwieniem neuronu postsynaptycznego na docierające do niego pobudzenia. Zjawiska te, określane jako długotrwałe

• wzmacnianie i tłumienie synaptyczne (odpowiednio longterm

• potentation – LTP, oraz long-term depression – LTD),

• są podstawą procesu uczenia się, tworzenia śladu pamięciowego oraz innych przejawów neuroplastyczności. Poza receptorem NMDA, stałe pole elektryczne powoduje też zmiany czynnościowe receptorów GABA

• (kwas γ-aminomasłowy), dominującej grupy interneuronów

• hamujących w korze mózgowej, których aktywacja osłabia neuroplastyczność.

- - zwiększenia przepuszczalności bariery krew-mózg

• Jak to działa???

• - między dwiema elektrodami ( dodatnią i ujemną ) płynie prąd o stałym natężeniu, którego ok.40% przez czaszkę dociera do kory mózgowej

• -pole elektryczne pod anodą indukuje przeciek jonów dodatnich przez błonę podstawną do wnętrza neuronu prowadząc do depolaryzacji tej części błony. Depolaryzacja aktywuje kanały Ca i Na co prowadzi do wzbudzenia neuronu

• -pole elektryczne pod katodą powoduje wypływ jonów dodatnich na zewnątrz błony podstawnej co powoduje jej hyperpolaryzację i inaktywuje kanały Ca i Na

• -

Nobel 2013 medycyna – kanały Ca

Tetraodontiformes (najeżkokształtne)

• Fugu to japoński przysmak przygotowywany z ryby kolczastej, zawierającej w narządach wewnetrznych ( wątroba, gonady) tetradoksynę . Tetradoksyna blokuje wybiórczo przewodnictwo elektryczne w napięciowo zależnych kanałach sodowych neuronów – co w konsekwencji może wywołać porażenie mięśniowe i zgon

Technika zabiegu - cykle

• Cykl terapeutyczny wymaga systematycznych codziennych sesji 5-7-10-15-20-30 minutowych w ciągu kolejnych 10-15 dni ( konieczna jest systematyczna terapia z przerwą nie dłuższą niż dwa dni dla utrwalenia tz. Efektu Postymulacyjnego).

• Przy dobrych rezultatach terapii wskazana jest • kontynuacja, ale nie wcześniej jak po 2-3• miesiącach – czas ten powinien być wykorzystany na

intensywną neurorehabilitację.

Technika zabiegu – aparatura

Wskazania do tDCS• -udary mózgu

• -afazja

• -migrena

• -dystonia

• -urazy czaszkowo –mózgowe z deficytem neurologicznym

• -ból przewlekły

• - mózgowe porażenie dziecięce-ADHD-autyzm-padaczka lekooporna

• -dysfunkcje pamięci

• -choroby zwyrodnieniowe mózgu (ch.Parkinsona, ch.Alzheimera)

• przebiegające z zaburzeniami poznawczymi i emocjonalno-osobowościowymi

• -depresja (MDD Major Deppresion Disorder) , i niektóre inne zab.psychiatryczne

• -Inne zaburzenia neurologiczne: opóźniony rozwój psychomotoryczny, opóźniony rozwój mowy, trudności szkolne, tiki, zaburzenia psychoemocjonalne i psychosomatyczne

• - uzależnienia

• -szumy uszne

Bezpieczeństwo metody

• mikropolaryzacja mózgu nie powoduje uszkodzeń neuronalnych ( brak wzrostu markera uszkodzenia neuronalnego w postaci wzrostu stężenia enolazy w surowicy) ani zmian w badaniach obrazowych ( MRI) czy elektroencefalograficznych (EEG).

• Metoda była przebadana na zdrowych ochotnikach – nie obserwowano żadnych patologicznych efektów ani istotnych skutków ubocznych

• WNIOSEK: • mikropolaryzacja mózgu jest metodą bezpieczną !

tDCS a epilepsja….

• Podprogowy krótkotrwały prąd galwaniczny o częstotliwości 0Hz nie wywołuje napadów padaczkowych, które występują w przypadku zastosowania prądu o wysokich częstotliwościach, przez długi czas i w dawkach nadprogowych.

Czy tDCS działa?• Fig. 1. Group analysis of the functional MRI. In the

transcranial direct current stimulation (tDCS) group, the activations in the left primary sensorimotor cortex (SM1) and bilateral supplementary motor area were increased, and the right premotor cortex was activated after tDCS. In contrast, the activity of the left SM1 was decreased, and the activity of the left supplementary motor area disappeared after tDCS in the sham group.

• The effect of transcranial direct current stimulation on the cortical activation by motor task in the human brain: An fMRI study

• Sung Ho Janga, Sang Ho Ahna, Woo Mok Byunb, Chung Sun Kimc,

• Mi Young Leed, Yong Hyun Kwone,

Efekt działania

• Efekt działania jest obserwowany w postaci zmian amplitudy i pola ruchowych potencjałów wywołanych (MEP), zmian spoczynkowego progu pobudliwości motorycznej, zwiększenia regionalnego przepływu krwi w pozytronowej tomografii emisyjnej (PET) lub BOLD MRI, synchronizacji wolnych rytmów delta i theta (EEG) czy zmian aktywacyjnych widocznych w fMRI.

Zmiany przepływu krwi

Picture-test  "Person„ The child at the age of 7 before transcranial micropolarization    and    after transcranial

micropolarization  (10  treatments)

Czy sama mikropolaryzacja wystarczy?

• Najlepszy efekt uzyskuje się przy połączeniu mikropolaryzacji przezczaszkowej z neurorehabilitacją, gdyż u podłoża mikropolaryzacji i procesów uczenia behawioralnego leżą te same mechanizmy neuronalne a wywołana elektrycznie bierna modulacja kory przyspiesza i ułatwia uzyskanie maksymalnego efektu po treningu fizjoterapeutycznym.

Efektywność metody

• Współtwórca tej metody, prof. Aleksiej M. Szeliakin na podstawie wieloletnich badań klinicznych stwierdził iż:

• „ skuteczność leczenia z zastosowaniem mikropolaryzacji mózgu jest średnio o 44 proc. wyższa niż przy zastosowaniu tradycyjnych metod”.

Co możemy uzyskać?

• W zaburzeniach logopedycznych :• „zastosowanie mikropolaryzacji skutkowało pojawieniem się nowych

dźwięków i słów. Sama mowa stawała się gramatycznie logiczna, płynna i wyraźna, pojawiało się lub poprawiało rozumienie mowy. Obserwowano znaczącą poprawę w testach nazywania. Zastosowanie mikropolaryzacji razem ze specjalistyczną rehabilitacją logopedyczną przyspieszało 2-3 krotnie proces poprawy zaburzeń mowy, zmniejszając przy tym ilość zajęć logopedycznych 2-krotnie.”

•  A.M. Sheliakin,I.G. Preobrażenskaja Instytut Rehabilitacji Medycznej im. prof. O.W. Bogdanowa Sankt Petersburg, Rosja

Co możemy uzyskać?

• WW dysfunkcjach ruchowych: • Normalizacja napięcia mięśni• Redukcja patologicznych odruchów• Aktywizacja motoryczna• Zmniejszenie nieprawidłowych wzorców ułożeniowych i

pozycji (skrzyżowania nog, zgięcia stóp, normalizacja lub poprawa ułożenia kończyn górnych)

• WW chorobie Parkinsona:• Poprawa chodu, zmniejszenie bradykinezy w obu on i off

fazach

Co możemy uzyskać?• Normalizację funkcji psychicznych:

zmniejszenie agresywności, lęku, poprawę nastroju, zwiększenie motywacji do dalszego leczenia, wzrost zainteresowania otoczeniem, poprawę zdolności do nauki, kojarzenia, uwagi i koncentracji, pojawiała się komunikatywność i chęć współpracy, normalizował się sen, co umożliwiało w dalszym etapie wykorzystanie innych metod leczniczych

Co możemy uzyskać?

• Badania przeprowadzone na zdrowych dorosłych wykazały, że w zależności od obszaru mózgu poddanego stymulacji tDCS może zwiększyć zdolności poznawcze i przyspieszyć zdolność uczenia (ok.2,5x).

• Metoda tDCS została wykorzystana w celu zwiększenia zdolności językowych i matematycznych, koncentracji uwagi, zdolności rozwiązywania problemów, pamięci i koordynacji.

poprawa zdolności matematycznychCurrent Biology - 16 May 2013

• Naukowcy z Uniwersytetu w Oxfordzie po przeprowadzeniu najnowszych badań stwierdzili, że tDCS może pomóc zwiększyć umiejętności matematyczne Naukowcy poprosili 51 studentów o wzięcie udziału w eksperymencie (25 uczestników brało udział w głównym eksperymencie, pozostałe 26 osób stanowiło tzw. grupę kontrolną). "Okazało się, że zaledwie po pięciu dniach szkolenia udało nam się doprowadzić do długotrwałej poprawy funkcji poznawczych mózgu", podkreśla dr Roi Cohen Kadosh z Wydziału Psychologii Eksperymentalnej Uniwersytetu Oksfordzkiego, poprawa zdolności matematycznych trwała jeszcze przez sześć następnych miesięcy.

• "Long-Term Enhancement of Brain Function and Cognition Using Cognitive Training and Brain Stimulation"Albert Snowball, Ilias Tachtsidis, Tudor Popescu, Jacqueline Thompson, Margarete Delazer, Laura Zamarian, Tingting Zhu, Roi Cohen Kadosh

Co możemy uzyskać?

• „U.S. military researchers have had great success using "transcranial direct current stimulation" (tDCS) — in which they hook you up to what's essentially a 9-volt battery and let the current flow through your brain. After a few years of lab testing, they've found that tDCS can more than double the rate at which people learn a wide range of tasks, such as object recognition, math skills, and marksmanship.”

• The full full article can be found at NewScientist.com

Co możemy uzyskać?

• W dysfunkcjach kory wzrokowej :• -zwiększenie ostrości wzroku • -zmniejszenie oczopląsu • -rozszerzenie pól widzenia • W dysfunkcjach neurosensorycznych słuchu:• - obniżenie słuchowych progów dźwiękowych• W dysfunkcji prawego płata ciemieniowego i

skroniowego prawej półkuli mozgu ( zesp. pomijania stronnego)

• - poprawa uwagi wzrokowej

Co możemy uzyskać?

• Wśród chorych z ostrym uszkodzeniem CUN:• odnotowywano szybsze ustępowanie objawów ,

stabilizację i zmniejszenie obszaru deficytu neurologicznego. Czas przebywania w zakładzie lecznictwa zamkniętego chorych, którzy przeszli przezczaszkową mikropolaryzację, skrócił się 1,5 razy porównaniu z chorymi, leczonymi bez zastosowania mikropolaryzacji.

Co możemy uzyskać?

• WW epilepsji:• - zmniejszenie ilości ataków• -zminiejszenie czasu trwania pojedynczego ataku• - poprawę zapisu EEG ( wskażnika stanu

elektrofizjologicznego mózgu) : zmniejszenie aktywności ogólnej i ogniskowej, pojawienie się nieobecnych wcześniej reakcji kory na standardowe próby funkcjonalne, normalizacja amplitudy rytmu alfa

….If you do not step forward , You will be always in the same place….!

• Mikropolaryzacja ośrodków centralnego układu nerwowego (transcranial direct current stimulation) została zastosowana w latach 80-tych jako metoda eksperymentalna w Institute of Experimental Medicine w Leningradzie (Vartanian et al.), a następnie kontynuowana w Instytucie Mózgu Rosyjskiej Akademii Nauk w Sankt Petersburgu i jako metoda wprowadzona do terapii jest wciąż doskonalona.

• Oprócz tego rozpowszechniona jest w krajach Europy Zachodniej takich jak Niemcy, Włochy, Francja , Anglia jak również w Stanach Zjednoczonych

• W Norwegii terapia tDCS prowadzona jest w ramach rządowego programu.

„Postęp technologiczny powoduje powstawanie nowych metod diagnostycznych i terapeutycznych.

Jeszcze do niedawna wydawały się nierealne, a dziś są uznane i coraz powszechniej stosowane

na świecie”.