Mesleki Akciğer Hastalıkları

Prof. Dr. İbrahim AKKURTCÜTF Göğüs Hastalıkları AD

SİVAS

2

Görev yerleriniz ?Görev yerleriniz ?

a) Eğitim Hastanesib) Sağlık Bakanlığı-hizmetc) SSK-hizmetd) Diğer

3

Tahminen ortalama ayda kaç MAH hastası izliyorsunuz ?

a) Hiçb) 1-5c) 6-10d) > 10

4

İş yeri hekimliği(İYH) yapıyor musunuz ? İş yeri hekimliği(İYH) yapıyor musunuz ?

a) Evetb) Hayır

5

İYH olarak hiç MAH tanısı-ön tanısı koydunuz mu ?

a) 0b) 1-5c) 6-10d) > 10

6

Yasal MAH tanısı konulan hastanız oldu mu ?

a) 0b) 1-5c) 6-10d) > 10

7

Amaçlar

1) Meslek Hastalığı kavramını

2) Maruziyet ajanlarını

3) MAH’nın fizyopatolojisini

4) Mesleki anamnez ve FM önemi

5) Sık görülen MAH’da tanı – takip kriterleri

6) MAH’nın önlenmesinde anahtar stratejiler

Konu başlıkları

1) Tarihçe2) MH kavramı - gerçeği

/pratiği3) Epidemiyoloji4) Tıbbi tanımlama -

fizyopatoloji5) MAH genel yaklaşım ilkeleri6) Sık görülen MAH

- Tanı-tedavi- takip kriterleri

7) Korunma-önlem8) Olgular

8

Dünya - Tarihsel süreç

18. yüzyılda yer altı maden işçilerinde pnömokonyoz-silikoz epidemileri

Avrupa’da 1842’de kadın ve çocukların madenlerde çalışması yasaklandı

1844’de ise fabrikalarda işyeri hekimi bulundurulması zorunluluğu getirildi

1919’da ILO kuruldu... 1950’de WHO sağlık-çalışan sağlığı

tanımları...

Bernardino Ramazzini (1633-1714) De Morbis Artificum Diatriba

Ne iş yapıyorsun ?

“Hayret ve tereddüt ediyorum. Acaba, ilaç ve sinameki kokan muayenehane ve eczanelerde oturan bu azametli ve şık görüntülü

doktorların burnuna işyerlerindeki pis kokulu şeyleri mi soksam, yoksa onları bu çukurları

görmeye mi davet etsem?”

9

Ülkemizde - Tarihsel süreç- 1930...Umumi Hıfzısıhha Kanunu 1930...Umumi Hıfzısıhha Kanunu - - 1946... İş kazaları ve MH sigortası...1946... İş kazaları ve MH sigortası...- - 1969... İSGÜM...1969... İSGÜM...- 1972’de MH ve iş kazasının yasal tanımı- 1972’de MH ve iş kazasının yasal tanımı - - MH ve iş kolları listesiMH ve iş kolları listesi- 1979... Ankara ve İstanbul MHH - 1979... Ankara ve İstanbul MHH - 1988... TTB “İş yeri hekimliği” - 1988... TTB “İş yeri hekimliği” - Temmuz 2003’den beri :- Temmuz 2003’den beri :

-Yeni iş kanunu, yönetmenlikler...Yeni iş kanunu, yönetmenlikler...-İşyeri Hekim yönetmeliği...İşyeri Hekim yönetmeliği...-SSK Hast...SB devri...MHH’de devredildi!SSK Hast...SB devri...MHH’de devredildi!

10

Dünyada

Ülkemizde

Mesleki = Çalışanlar

Mesleki = İşçi/Çalışanlar ??

Dünyada:MH yasal yaklaşım

bazı farklılıklar gösterse de

temel mentalitehemen hemen

benzerdir...

Meslek Hastalığı Kavramı - Pratiği (?)Dünya-Türkiye

11

Değişik ülkelerde MH(M.Astım) yasal yaklaşım

Evet 352 (1991)

Çok K.Uzm.EvetİşverenU.BüroFinland.

Evet 100Değişir DeğişirEvetİşverenEyalet Bürosu

Kanada

Evet ?Çok K.Uzm. Kurulu

EvetİşverenU.BüroBulgar.

Evet ?Çok K.U.B. Hekimi

Evetİşveren-devlet

U.BüroBrezilya

Evet ?Çok K.Uzm. Kurulu

EvetİşverenU.BüroBelçika

Evet ?Çok Kadem

Uzm.EvetÖ. Sigorta

Mahk.Avustralya

Kalıcı malul. varmı?

Olgu sayısı(yılda)

Tanı nasıl konur

Kim muay. eder

Tazmin edilirmi?

Kim öder ?

Kim idare eder ?

Eur Respir J 1994; 7: 969-80

12

Kalıcı malul. varmı?

Olgu sayısı(yılda)

Tanı nasıl konur

Kim muay. eder

Tazmin edilirmi?

Kim öder

Kim idare eder

Evet ???

13/83 (1998)

Çok K.Uzm.EvetSSK-İşveren

SSK MHH

TÜRKİYE

? ?Değişir DeğişirEvetİşverenNo-fault sig.sis.

ABD

Evet 293 (1991)

DeğişirMeslek H.Uzm.

EvetGenel vergi

U.Büroİngiltere

Hayır ?Çok K.Uzm.Hayırİşveren-işçi

DeğişikHollanda

Evet 146 (1990)

Çok K.HeyetEvetİşverenU.Büroİspanya

Hayır?Çok Kadem

UzmanlarEvetİşverenU.BüroG.Kore

13

SSSSKKSosyal Sosyal SİGORTALAR SİGORTALAR KurumuKurumu

Hastalık SigortasıAnalıkMalüllükYaşlılıkÖlümİş kazaları ve Meslek Hastalıkları

Sigortası

Şimdi???

14

Meslek Hastalığı “Yasal Meslek Hastalığı “Yasal Tanım”Tanım”

Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya

işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli

hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleridir

Ne oldu???

15

MESLEK HASTALIĞI İŞ KAZASI

İş yerlerinde Sağlık ve Güvenlik patolojileri

Meslek Hastalığı Epidemiyolojik veriler

Dünya-Türkiye

16

YILDA : 160 MİLYON MESLEK HASTALIĞI125 MİLYON İŞ KAZASI

WHO-1997

%44

%56

%99

%1

MESLEK HASTALIKLARI İŞ KAZALARI

DÜNYA TÜRKİYE

17

Son 5 yıl1999 2000 2001 2002 2003

Kayıtlı sigortalı 5.832.215 5.005.403 4.886.881 5.223.283 6.076.705

Beklenen MH (%04)

23.328 20.021 19.547 20.893 24.306

Saptanan MH 1025 803 883 601

Saptanamayan MH 22.303 19.218 18.665 20.292 23.866

440

BEKLENİLEN MESLEK HASTALIĞI SAYISI ?

Ülkeler arasında değişmekle birlikte, yılda her bin çalışan için 4-12 yeni MH olgusu beklenmeli...

18

Son 5 yılSon 5 yıl

0

1.000.000

2.000.000

3.000.000

4.000.000

5.000.000

6.000.000

7.000.000

1999 2000 2001 2002 2003

Sigortalı sayısıMeslek Hastalığı

190 200 400 600 800 1.000 1.200 1.400

19721973197419751976197719781979198019811982198319841985198619871988198919901991199219931994199519961997199819992000200120022003

TÜRKİYE'DE MESLEK HASTALIĞI OLGU SAYILARI (1972-2003)

Doç.Dr. Kayıhan Pala – UÜTF-HSAD

20

SİGORTALI SAYISI VE MESLEK HASTALIKLARI İNSİDANSI (1972-2003)

0

1.000.000

2.000.000

3.000.000

4.000.000

5.000.000

6.000.000

Sigo

rtal

ı say

ısı

0,00

0,05

0,10

0,15

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

İnsi

dans

(Bin

de)

SİGORTALI

MS İNSİDANSI

Doç.Dr. Kayıhan Pala – UÜTF-HSAD

21

AVRUPA AVRUPA DUY SESİMİZİİŞTE BU TÜRKLERİN AYAK SESLERİ... 

SSK son istatistiklerine göre Meslek Hastalıklar sayısı hızla düşüyor...

Bu trend devam ederse AB' ne girdiğimiz gün tüm vatan sathında sıfır meslek hastalığı başarısıyla tarihe geçeceğiz.

Bu başarıda emeği geçen bakanlık bürokratlarına,müfettişlere, hekimlere,mühendislere, tüm işletme yöneticilerine şükranlarımızı sunmamız gerekir...

Bu tablo karşısında ne denilebilir ???

22

S.Ocağı Devlet Hast. Ünv. Özel

MESLEKİ şüphesi

SSK – (Disp.-Hast. Sigorta müdürlüğü)

Bölge Meslek Hastalıkları Hastanesiİş

yeri Müf.Tah.

Raporu

Kesin tanı + yasal getiri

Kliniklerimizde veya bilimsel çalışmalarda saptadığımız MH,

Meslek Hastalıkları yasal havuzuna Girmedikçe Meslek Hastalığı

sayılamazlar...

23

BalıkesirBilecikBursaÇanakkaleEdirneİstanbulİzmirKırklareliKocaeliSakaryaTekirdağYalova

Geri kalantüm iller

+ Yurt dışı

Sigortalıları+

Mahkemeler+

Mesleki Ölümkararları Zonguldak

BartınKarabük

İSTANBULMESLEK H.H.

ZONGULDAKMESLEK H.H.

ANKARAMESLEK H.H.

Olası mı???

24

Yasal MH tanısı gerekli mi ?

Yeni olgu –Ö NLEM

Tedavi...İKMH sigr.

Tazmin

Maluliyet tayini

Doğru veri-kayıt

25

Fiziksel özellikler

• Tip: toz, gaz, sis, duman, buhar• Aerosollerin şekil ve çapları• Suda çözünürlükleri

Kimyasal özellikler

• irritanlar (tozlar, dumanlar)• allerjik (isosiyanatlar)• toksik (nitrojen dioksid)• fibrojenik (asbestos, silika)• karsinojenik (asbestos, radon)

Biyolojik özellikler

infeksiyöz (TB) allerjik (sedir ağacı tozu) toksik (MFF-ODF)

Maruziyet ajanları İnhalasyon MAH

Tıbbi tanımlama - Fizyopatoloji

26

27

28

29

30

Çap ( m)

Sis Buğu Yağmur damlasıSülfirik asit

Duman Plaj kumuBuhar Toz

Kil Balçık İnce kum Kaba kum ÇakılYağ duman Kül

Sigara dumanı Kömür tozu

Siyah karbon Polenler

Çekirdekçik Akc.hasarlıtozlar

Bitkisporları

BakterilerVirüsler İnsan tüyü

31

Çaplarına göre partiküllerin solunum sistemine birikimi

% birikim

Trakea ve bronşlar

Akciğer parankimi

Burun

Partikül çapı(m)

32

Seviye Mekanizma ÖrnekHava yolları

İrritasyon-hasar BHR, Trakeobronşit, bronşit, RADS, BO

İmmunolojik B.Astım(IgE-nonIgE)Karsinojen Bronş ca

Parankimal İrritasyon/fibrozis İnert nodüler-kömürNodüler fibrosis-silikaDiffüz fibrozis-asbestos

İmmünolojik HSPİnfeksiyöz TBDirek İnhalasyon ateşleri-

kimyasal pnömonilerPlevral hast.

İrirtasyon/fibrosis Plevral plaklarKarsinojen Mezotelyoma

Maruziyet tiplerine göre etkilenme Maruziyet tiplerine göre etkilenme

33

Mesleki Akciğer Hastalıkları

Katılar - partikül büyüklüğü Gazlar - suda çözünebilirlik

- > 10 ...Nasal- 3-10 ....Trakeobronş.- 0.1-3 ... Perif. SY. ve

Alveoller

- Suda çözünenler (NH3, SO2..)...ÜSY- Suda çözünmeyenler(NO2, Fosgen)...

Alt sol.Y. ve alvYANIT

AKUT- ÜSY irritasyonu, obst.- Bronkokonstruksiyon- RADS- Alveolit-P.Ödem-ARDS-Fume fever-Akut HSP

KRONİK- B.Astım

- KOAH- Fibrozisler

-Pnömokonyozlar-Maligniteler-Kronik HSP

34

-Öykü-Semp.-İş-meslek

-FM-Tetkik

-PA Akciğer gr.-SFT vb

• Akut: ani yoğun inhalasyon....acil servis

• Sub-akut: progresif dispne, öksürük, balgam, göğüs ağrısı vb. semptomlarla ...poliklinik

• Kronik: genellikle semptomsuz, fakat SFT veya PA akciğer grafisi anormalliği

MAH - genel yaklaşım

35

Sık görülen MAHTanı-tedavi- takip kriterleri

A. PNÖMOKONYOZLAR- KİP- Silikosis- Asbestosis- Silikat pnömokonyozları- Berilyum hastalığı-Diğerleri:Aluminyum, antimon,baryum, Kobalt,Siderosis, Miks toz Pnömokonyozları, vb.

B. Mesleki astımC. HSPD.KOAH(kr.bronşit-

amfizem)E. BissinosisF.Toksik ajanlara bağlı

patolojiler: Amonyak, Kadmiyum, Klorin, Metal-Polymer-Organik tozların ateşi(MFF-PFF-ODF)

G. Akciğer kanserleriH. İnfeksiyöz hastalıklar

36

MESLEKİAKCİĞER

HASTALIKLARI

37

Pnömokonyozlar

Diğerleri

Radyolojik tanı-takip

Klinik/fonksiyonel tanı-takip

38

PnömokonyozAkciğerlerde toz birikimi ve

buna karşı gelişen doku reaksiyonunun genel adı (ILO-1972-98)

Benign Pnömokonyoz

Kollajenöz Pnömokonyoz

Basit Pnömokonyoz

Komplike Pnömokonyoz

Doku reak.

Radyoloji

39

Kömür İşçisi Pnömokonyozu Kömür İşçisi Pnömokonyozu (KİP)(KİP)

Kömür madenleri...

Siyah karbon, grafit, karbon elektrolit endüstrisi...

Pigmente lezyonlar– Kömür makülü-

nodül-PMF– Silikotik nodül

Amfizem Bronşit

İş kolları Patoloji

ilk radyolojik değişiklikler çoğunlukla<1.5 mm ve 1.5-3.0 mm çapındaki yuvarlak

“p”,”q” tipi opasiteler

40

SilikosisSilikosisSerbest kristal silikaya maruziyet sonucu oluşan

akciğerin kronik-diffüz-interstisyel- fibrotik-granülomatöz hastalığı...

Taş ocakları Kuvars değirmenleri Kum püskürtme işleri Madenciler Tünel kazıcıları Dökümcüler

Cam sanayii.Seramik,vitray yapımı.Çimento üretimi.Çanak- çömlek yapımı.Kiremit, tuğla, balçık üretimi.....

ilk radyolojik değişiklikler çoğunlukla1.5-3.0 ve 3.0-10 mm yuvarlak “q”,”r” tipi

opasiteler

41

SilikosisSilikosisHastalık proçesi

başladıktan sonra;

– Hastalığın gelişim hızına

– Si’nın temizlenme derecesine bağlı olarak proçes ilerler...

– Ancak progresyonu önlemek için yinede erkenden maruziyetin sonlandırılması...

1. Kronik-klasik

2. Akselere 3. Akut silikosis

(silikoproteinosis)

42

43

PartiPartikül birikimikül birikimi

Toz ve Toz ve fibrozisfibrozis

44

45

PParankimal toz birikimiarankimal toz birikimi

46

Kömür tozu makülüKömür tozu makülü

47

Silikotik nodülSilikotik nodül

48

ProgressiProgressiff Massi Massiff Fibrosis Fibrosis

49

ProgressiProgressiff Massi Massiff Fibrosis Fibrosis

50

ASBESTOS - MMFASBESTOS - MMF

Tekrarlayan plevral effüzyonlar

Plevral kalınlaşma Plevral kalsifikasyonlar Rounded atelektazi Asbestosis

Mezotelyoma Kanserler

İzolasyon malzemeleri başta olmak üzere bir çok iş kolunda...

AsbestosisÖncelikle akciğerlerin bazallerinde lineer-retiküler (s-t) infiltrasyonlarla başlar zamanla Diffüz İnterstisyel Fibrozis(DİF) tablosuna dönüşür...

51

52

Asbestos Asbestos CisimcikleriCisimcikleri

53

AsbestosisAsbestosis

DiffDiffüzüz İİnterstinterstisyelsyel Fibro Fibrozzisis

54

Asbestosis Asbestosis

55

56

Plevral kalsifikasyon

57

PnömokonyozlardaPnömokonyozlarda Tanı Kriterleri:

1. Meslek öyküsü2. Uygun radyolojik görünüm3. Bu görünüme yol açabilecek başka patolojinin

Zorunlu olmadıkça invaziv tanı yöntemine gerek yoktur...

TanıdaSemptomatoloji ve klinik bulguların önemi ??? Bu nedenle;

58

-ILO’nun 1930’da Güney Afrikanın Johannesburg.... pnömokonyoz radyografilerini okuma esasları ....

- 1950, 1958, 1968, 1971 ve 1980’de bu esaslar gözden geçirilerek.... erkenden saptanması için uluslararası ortak dil ve yöntem oluşturulması amaçlanmıştır...

-1997 Japonya/Kyoto revizyon...2000’de resmileşti

Dünyada 1900’lerin başından itibaren yoğun pnömokonyoz epidemileri sonucu PMF ile bir çok olgu kaybedilmiştir.Bunun üzerine erken tanı için her ülkede ulusal önlemler...

59

Pnömokonyoz yapıcı işlerde çalışan kişilerin çalıştıkları ortamdaki nonsp. toz, silika, asbest gibi spesifik toz konsant. göre belli aralıklarla standart PA grafi...

BBu filmleru filmlerinin ““ILO ILO PnömokonyozPnömokonyozlulu Fi Fillmmleri leri değerlendirme sınıflamasıdeğerlendirme sınıflaması”” esaslarına göre esaslarına göre değerlendirilmesi...değerlendirilmesi...

Patolojiler :•Parankimal

•Küçük-Büyük opasiteler•Plevral: Plevral kalınlaşma, plaklar ve KF açı obliterasyonu •Semboller•Diğerleri

60

Yuvarlak mm Düzensiz

ILO Klasifikasyonu1- Standart grafi seti2- Metin

A, B, C

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

Şekil –1: PNÖMOKONYOZ GRAFİLERİNİN ILO 19XX ULUSLARARASI SINIFLAMASI(7)Okuyucu Film numarası Okuma tarihi

FİLM KALİTESİ 1 2 3 4 Parankim açınça görülüyor mu? Evet: 1 Hayır: 2 Plevra açıkça görülüyor mu? Evet: 1 Hayır: 2

PARANKİMAL ANORMALLİKLER Küçük opasiteler Yoğunluk 0/- 0/0 0/1 1/0 1/1 ½ / 2/1 2/2 2/3 3/2 3/3 3/+ Zonlar R L Üst Orta Alt Şekil-büyüklük(2 sembol) p q r s t u / ------------------------------------------------------------------------------------------- Büyük parankimal opasiteler Yok A B C

PLEVRAL ANORMALLİKLER Diffüz plevral kalınlaşma Yok R L Segmentler Üst a b c f Orta a b c f Alt a b c f

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - --- -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -Plevral plaklar Yok R L Göğüs duvarı Diyafragm

Diğer yerler

Tipi c h Uzunluk 0 1 2 3 - - - - - - - - ---- --- ------ - - - - - - - - - - - - ----- ------- - - - - - - - - - -- - - - - - - - Kostofrenik açı Yok R L

SEMBOLLER Yok ap ax bu ca cn co cp cv di ef em es fd fr hi ho id ih kl pi px rp tb od

Sembol Tanım Sembol Tanım ap Apikal diffüz plevral kalınlaşma ax küçük opasitelerin koalesansı bu Bül(ler) ca akciğer veya plevranın kanseri cn küçük opasitelerde kalsifikasyon

co kalpin şekil ve büyüklüğünde

anormallik cv Kavite

di intratorasik organlarda belirgin

distorsiyon ef effüzyon em belirgin amfizem es Hiler veya mediastinal lenf

bezlerinde yumurta kabuğu şeklindekalsifikasyon

fd Diyafragmada lokalize düzleşme

fr Kaburga(ların) kırığı hi Hiler veya mediastinal lenf bezlerindebüyüme

ho Balpeteği akciğeri id Diyafragm sınırlarında belirsizlik ih Kalb sınırlarında belirsizlik kl Septal(kerley) çizgileri pi İnterlober fissür veya

mediastendekiplevral kalınlaşma px pnömotoraks

rp romatoid pnömokonyoz tb tüberküloz od diğer önemli anormallikler

Sınıflamanın esası, basit tekrarlanabilir bir yöntemle radyografik anormallikleri kodlamaktır.

Sınıflama ne patolojik oluşumları tanımlar ne de çalışma kapasitesini hesaplayabilir.

73

Opasitelerin yoğunluk kategorileri0. Kategori: 0/- 0/0 0/11. Kategori: 1/0 1/1 1/22. Kategori 2/1 2/2 2/3

3. Kategori 3/2 3/3 3/+

Amaç,riskli işlerde çalışan kişilerde

etkileme başladığı an(1.kategori)

uygun koşullarda iş değişikliği sağlayarak...

74

Dünyada Ulusal Pnömokonyoz Kontrol Programları :

Kurul (eşdeğer -2/3)

sistemi

Kademeli okuma sistemi(A-B okuyucu)

İşçi İşverenDevlet

75

KURUL SİSTEMİ1990-2000 arası dönemde 6 PDK:(İstanbul-2, Ankara, İzmir, Adana, Zonguldak)SSK -1Sağlık Bakanlığı-1ÇSGB(İSGÜM)-1(Atama? , Uzmanlık?, Koşullar ?)

Ülkemizde;

MTOİ ve tünel yapımında tozla mücadele ile ilgili yönetmelik. Resmi Gazete No:20635, tarih. 14.9.1990

1990-2000 arasıdönemde en az 200 bin

kişinin 4- 5 defa grafilerinin

değerlendirilmesi

gerekirdi...?

76

Bu süre içinde bu kurullar tarafından;~ 25 bin akciğer grafisi okunmuş:

Grafilerin %24’ü kalite – 4 (u/r):değerlendirilmemiş

Geri kalanların %22’sinde patoloji saptanmış

Pnömokonyoz prevalansı(???) : %7.4

http://demolar.pleksus.com.tr/isagu/

Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve tünel yapımında tozla mücadele ile ilgili yönetmelikte değişiklikyapılmasına dair yönet. RG. No:23976, tarih: 26 Şubat 2000

77

Standart Göğüs filmi: 35 x 35 cm veya daha büyük boyutta ILO sınıflandırılmasına

göre 1 ve 2. Kalitede göğüs radyografisi

MTİTY- RG. No:23976, tarih: 26 Şubat 2000

A – okuyucusu:ILO Uluslararası pnömokonyoz radyografisi

sınıflandırması konusunda eğitim görmüş tercihan işyeri hekimi

B – okuyucusu :ILO Uluslararası pnömokonyoz radyografisi sınıflandırması

seminerine katılarak film değerlendirme sınavını başarmış...Göğüs hast. veya Radyoloji Uz.

78

“A” okuyucusu

“B” okuyucusu

İSGÜM

İŞYERİ

İSGÜM

MHH

Geçen ~ 5 yıllık süre içinde???

79

Pnömokonyozda tıbbi tedavi-Pnömokonyozda tıbbi tedavi-takiptakip

Komp: obstrüksiyon, solunum enf., TB, hipoksemi, solunum yet., kor pulmonale,

aritmiler, pnx...

Sigaranın bıraktırılması , Kategori B ve C’ye giren ileri, komplike pnömokonyozda hipoksemi ve onun komp.

USOT, İnfluenza ve pnömokok aşıları,NİMV

KİP’te prognozu etkileyen faktörler :Maruziyet süresi/yoğunluğu,Maruziyet yaşı,

Radyolojik bulgular ?

80

Maluliyet almış KİP ve Silikosisli kişilerde Maluliyet almış KİP ve Silikosisli kişilerde yaşam süresini etkileyen faktörleryaşam süresini etkileyen faktörler

Maluliyet almış, ölümü saptanmış KİP ve silikosisli olgularda

yaşam süresi ...ilk tanı konulduğundaki fonksiyonel etkilenme derecesi ile

kuvvetli negatif ilişkilidirr: - 0.851, p < 0.005

Akkurt İ ve ark. Toplum ve Hekim 1997; 12(77): 17-21

81

ASBESTOZİS- Primer Korunma: çevresel, bireysel maruziyetin önlenmesi - Sekonder korunma: Erken tanı- Tersiyer korunma : Progresyonun önlenmesi, komplikasyonların tedavisi

-SFT’de erken etkilenme, erkenden efor dispnesinin varlığı - Radyolojik parankimal ve plevral fibrozis, (ILO yoğunluk kategorisi mortalite-SFT etkilenme Derecesi ile koreledir)

Prognoz:

Tedavi:

İzlem

Akciğer grafisi, SFT (3-5 yılda bir) – (HRCT ?).....ATS 2004 Asbestos’a bağlı radyolojik değişiklikler: bilateral-diffüz-bazallerde düzensiz opasiteler(s,t), plevral kalınlaşma-kalsifikasyon Bu değişiklikler malign dejenerasyonun da habercisi

82

MESLEKİ ASTIMGiderek sıklığı artan MAH :

–M. Astım /Mesleğin ortaya çıkardığı astım/ RADS....irritan astımıMesleki Astım prevalansı...MA yapıcı madde sayısı > 250

Kağıt üretimi işçilerBuğday öğütücülerAğaç işçileriDeğirmencilerFırıncılarVeterinerlerHayvan besleyicilerÇiftçilerLaboratuvar çalışanlarıElek. elektronik end. Kaynakçılar

KozmetikçilerBitkisel yağ üretenlerDeterjan endüstrisiGıda katkı maddesi ürKahve işçileriHastane çalışanlarıİlaç üretenlerLehimcilerElbise üretenler Platin arıtanlarMetal işçileri vb...

83

Semptomatoloji ve Klinik bulgularMeslek(maruziyet) anamneziSFT-reverzibiliteNonspesifik ve spesifik BPTPEF takibi İş öncesi-sonrası FEV1Cilt Testleri/Spesifik ve total IgE

MA’da TANI

84

Reaktif Havayolu Disfonksiyonu Reaktif Havayolu Disfonksiyonu Sendromu (RADS)Sendromu (RADS)

* Daha önce her hangi bir solunumsal yakınması olmayan bir kişide ani ve yoğun maruziyet sonrası

gelişen astım benzeri tablo...* Klinik ve fonksiyonel incelemedeki bulgular

astım ile benzerdir...* Tanı-tedavi-takip kriterleri....B.Astım gibidir

* Yanıt vermeyen bazı olgularda

İrritanlara bağlı B.Astım gelişir...

85

- Medikal tedavi mesleki olmayan astım tedavisi gibidir: basamak tedavisi- Çift kartuşlu respiratörler, yüz maskeleri ?

MA - Tedavi - takip

Maruziyetin mutlak sonlandırılmaması

ani atakla exitus’ayol açabilir

86

MA-Prognoz

Maruziyetin sonlandırılması ile olguların %50’sinde birkaç ayda düzelme...

MA da kötü prognostik göstergeler

* Uzun süreli maruziyet,* Uzun süren semptomlar,* Tanı sırasında hastalığın şiddetinin ağır olması, * BPT’ne dual yanıt,* BAL’da eozinofil varlığı, * TDI(toluen diisosiyanat)’a yüksek dozda akut maruziyet

87

Hipersensitivite pnömonileri(EAA, Çiftçi akciğeri vb)

Tekrarlayan antijenik maddelerin inhalasyonu

ile duyarlı kişilerde alveollerde ve

interstisyel aralıktaki inflamatuvar-granülomatöz reaksiyonla karakterize

klinik...

AKUT KRONİK

88

HSPHSP

Tekrarlayan maruziyet

Organik toz Mesleksel allerjenik kimyasallar

İnterstisyel- Alveoler hastalık

89

HSP TİPLERİHastalık Ag kaynağı Olası Ag

Çiftçi AcKüflü saman T.AktinomiçesAspergillus sp.

Bagassosis Küflü şekerkamışı TAMantar işçisi Küflü gübre ve mantar TAHast. Aspergillus sp.

Mantar sporlarıSuberosis Küflü şişe mantarı PenicilliumMalt işçisi Hast. Kontamine arpa Aspergillus

90

HSP - TANI KRİTERLERİANA KRİTERLER

– ALLERJİK ALVEOLİT İLE UYUMLU SEMPTOMLAR VE LATENT PERİYOT

– ETKEN ANTİJENE MARUZİYET (ÖYKÜ, PRESİPİTAN AB. ÖLÇÜMÜ)

– ALLERJİK ALVEOLİT İLE UYUMLU AKCİĞER GRAFİSİ

EK KRİTERLER– BAZAL KREPİTAN

RALLER– DİFFÜZYONDA DÜŞME– İSTİRAHAT VE

EGZERSİZDE pO2 DE DÜŞME

– RESTRİKTİF AKCİĞER BULGULARI

– ALLERJİK ALVEOLİTLE UYUMLU HİSTOPATOLOJİ

– POZİTİF BPT (İŞYERİ YADA DENEYSEL)

91

92

93

33

94

HSP NİN AYIRICI TANISIHSP NİN AYIRICI TANISIİNHALASYON

ATEŞLERİNEMLENDİRİCİ ATEŞİ, OTTS, SİLOHASTALIĞI, PONTİAC HAST.(NON-PNÖMONİK LEGİONELLOSİS)

GRANULAMATÖZHASTALIKLAR

SARKOİDOSİS, BERİLYUM HASTALIĞI,İLACA BAĞLI PNÖMONİTİS, EOZİNOFİLİKGRANÜLOMA, GRANÜLOMA- VASKÜLİTİSSENDROMU, LENFATOİDGRANÜLAMATOSİS

İMMÜNOLOJİKHASTALIKLAR

ASTMA, KOLLAGEN HASTALIKLAR, ALL.ASPERGİLLOSİS, EOZİNOFİLİK PNÖMONİ

ENFEKSİYONLAR VİRAL VE MYCOPLASMA PNÖMONİLERİ,PSİTTAKOZ, MANTAR ENF.,MİKOBAKTERİENF

FİBROZAN ACHASTALIKLARI

IPP, DİĞER BRONŞİOLİTİS OBLİTERANS,İNORGANİK TOZ PNÖMOKONYOZLARI

DİĞERLERİ KRONİK BRONŞİT, TOKSİK DUMAN ATEŞİ

95

HSP - Tedavi

– Sorumlu etkenden uzaklaşma, – Hava temizleme sistemleri, – Çevre düzenlenmesi, – Endüstriyel tekniklerin

değiştirilmesi, – Kişisel koruyucu ekipmanlar– Tıbbi tedavi....Steroid

96

HSP-HSP-PrognozPrognoz

İzlemİzlem Rad., SFT(DLCO dahil) ve AKG...

Erken tanı ve maruziyetten uzaklaşmayla prognoz çok iyi... 1-6 ayda düzelme

HP tipine ve coğrafik lokalizasyona göre de prognoz anlamlı olarak değişmektedir...

97

BİSİNOSİS BİSİNOSİS İlk defa 1705’de İtalyan B.Ramazzini

pamuk işçileri Astım...

Pamuk, keten, kenevir tozlarına maruz kalanlarda hafta sonu veya izin dönüşü göğüste sıkışma hissi, öksürük, zamanla balgam çıkarma ve nefes darlığı semptomları...

Prevalans....%1-80

98

Ülkemizde

Resmi tanı konulabilenBissinosis:

~10-20/yıl

Bissinosis yapıcı işlerde çalışanaktif sigortalı:

~ 600 bin

99

BİSİNOSİSBİSİNOSİS--KLİNİK SINIFLAMASIKLİNİK SINIFLAMASI

Grade-2 semp. + ventilatuar kapasitede

Grade-3

Tüm çalışma günlerinde göğüste sıkışma

Grade-2

Her ilk çalışma gününde göğüste sıkışma

Grade-1

Bazı ilk çalışma günleri göğüste sıkışma ve/veya öksürük

Grade-1/2semptom yokGrade-0

Schilling RSF, 1956

100

Göğüs hastalığının alevlenmesiyle toza maruz kalmakla ortaya çıkan ya da kötüleşen inatçı balgam.

Evre SYİ3

Toza maruz kalındığında yeni ortaya çıkan ya da tetiklenen inatçı balgam (yılın 3 ayı boyunca günlerin çoğunda)

Evre SYİ2

Toza maruz kalındığında öksürük.Evre SYİ1

İlk çalışma gününde ve sonraki günlerinde göğüste sıkışıklık ve/veya nefes darlığı.

Evre B2

İşe döndüğü ilk çalışma günlerin çoğunda göğüste sıkışıklık hissi ve/veya nefes darlığı

Evre B1Belirti yok Evre 0

WHO

101

FonksiyonFonksiyonel etkilenmeel etkilenme

> %20Ağır Etki

%10-20Orta Etki

%5-10 Hafif Etki

< %5Etki yok

WHO

Vardiya boyunca FEV1 değişikliği

102

BissinosisBissinosis-Takip-Takip

NIOSH

Basal FEV1Vardiya boyunca FEV1 değişkliği

Evre

< %60F-3

% 60-70F-2 > %80 BELİRGİN (> %20)F-1 > %80 HAFİF (%6-20)F-1/2 > %80 YOK < %5 F-0

103

Bissinosis -Tedavi

- Birincil korunma önlemleri - Semptomatik: bronkodilatatörler,

antiinflamatuarlar, USOT...+

- Maruziyetin sonlandırılması

104

Prognoz

Pamuk işçilerindeki FEV1 azalmasının daha çok kümülatif endotoksin maruziyetine bağlı...

SFT etkilenmesinin şidetini belirleyen faktörler:– Maruziyet süresi, – Bissinosis semptomlarının şiddeti ve süresi...

105

MAH -MAH -

Control of Air Contaminants

dispersion

salınım maruziyetyayılım

MÜHENDİSLİK İDARİ

KİŞİSEL KORUYUCU

üretim inhalasyon

Korunma-önlem

106

107

108

109

Kullanılan zamanla solunumsal korunmanın etkinliği arasındaki ilişki

Kul. zamanın %’desi etkinlik %100% 10098% 3495% 1790% 975% 4

110

111

Olgu - 1 26 y, erkek, saat 15.00’de acil servise getirildi: Birkaç saattir giderek artan

halsizlik-ateş-miyalji ve nonproduktif öksürük...

Öyküde başka hangi bilgiler önemlidir ?

•Son 2 yıldır kullanılmış metal malzeme eritme işinde çalışmaktadır...

FM

- Ateş: 38.5 C

- Farengial hafif kızarıklık

-Göğüs muayenesi normal,

solunum distresi-takipne yok

- Nabız: 90/dk, kalb sesleri doğal

Lab.

- Hafif lökositoz

- SFT normal

- PA akciğer grafisi normal

- AKG normal

112

İnhalasyon ateşi

Genellikle maruziyetlerden 4-6 saat sonra hafif ateş, lökositoz, miyalji ile başlayan; 24-48 saatte de kendiliğinden geçen bir sendrom...Genellikle kalıcı patolojik ve fonksiyonel değişiklik bırakmaz...

Metal dumanları Çinko, bakır, manganeseOrganik tozlar Tahıl tozları vb.Plastikler Teflon vb.Endotoksinler Kontamine nemlendiriciler

TANI ?TANI ?

Tedavi: Maruziyetten uzaklaştırma, semptomatik..

Olgu - 1

113

Olgu -2Olgu -272 y, emekli, erkek; 3 aydır progressif dispne +; öksürük,balgam yok30 paket-yıl sigara +

Gençliğinde İstanbul’da tersanelerde gemi yapım/söküm işinde çalışmış...

Göğüs ekspansiyonunda azalma, bibasiller ince raller

Restriksiyon bulguları: - volümlerde azalma,DLCO’da azalma

MESLEK ?

Fizik Muayene ?

SFT ?

PA akciğer grafisi ?

114TANI ? Asbestosis

Olgu -2Olgu -2

115

OLGU 3OLGU 3

S.G. - 50y, E - Zara/Sivas

Sırt ağrısı, nefes darlığı8 yıldır eforla gelen ND, son 20 günde , Öksürük + balgam +İştahsızlık (20gün) – kilo kaybı 5kg/haftaHalsizlik-yorgunluk

Sigara: 80 paket yılÇevr. asbest maruziyeti: Soy geçmiş:

-Baba: AC TB + -Çocuğu: AC TB

FM : Normal

LABORATUVARESR: 64 mm/stBK: 9230Hb: 14.4Htc: 37.0KK: 4.50Plt:250 000AKG:N Biyokimya: N

116

OLGU 3OLGU 3

117

OLGU 3OLGU 3

118

OLGU 3OLGU 3

119

OLGU 3OLGU 3

120

OLGU 3 OLGU 3

MESLEK ANAMNEZİTÜNEL KAZICILIĞI

(20 yıl)

YASAL TANI SİLİKOZİS (1994)

KOMPLİKASYON SİLİKOTÜBERKÜLOZ (2003)

121B.S. 33 y, E, Cam İşleme ustası-8 yıl - Silikosis

OLGU 4OLGU 4

1221964 doğumlu,E, Kum püskürtme-Silikosis

OLGU 5OLGU 5

123

OLGU 5OLGU 5

124

OLGU 5OLGU 5

125

M.K. 58 y, E, 18 yıl antimon madeni-antimon pnömokonyozu

OLGU 6OLGU 6

126

OLGU 6OLGU 6

127

OLGU 6OLGU 6

128

Z.S. 52 y, E, 20 yıl mozaik işçiliği-Silikosis

OLGU 7OLGU 7

129

OLGU 7OLGU 7

130

OLGU 7OLGU 7

BİOMASS AKCİĞERİ ?

1. Demirtaş N, Seyfikli Z, Topçu S. Sivas bölgesinden hastanemize başvuran kadın hastalarda geleneksel biomass kullanımı ile KOAH arasındaki ilişki. Solunum Hastalıkları 1999

2. Gani H, Seyfikli Z, Çelik VK, Akkurt İ, Abadoğlu Ö. The effects of biomass exposure on lipid peroxidation and antioxidant activities on Turkish female groups. Eur Respir J 2000; 16(Suppl 31) (Toraks Dergisi 2001)

3. Süngü YS, Çınar Z, Akkurt İ, Özdemir Ö, Seyfikli Z. Sister-chromatid exchange frequency

in women who exposed to biomass in a village of Central Anatolia.Turkish Respir J 2001

4. Kara M, Bulut S, Taş F, Akkurt İ, Seyfikli Z. Evaluation of pulmonary changes due to biomass fuels using high-resolution computed tomography. Eur Radiol 2003; 13(10): 2372-7

(EDITORIAL: Diederich S. Respiratory disease caused by exposure to biomass fuels. Eur Radiol 2003; 13(10): 2247-8)

5. Arslan M, Akkurt I, et al. Biomass exposure and the high resolution computed tomographic and spirometric findings. European Journal of Radiology 2004; 52: 192-199

6. Sezer H, Akkurt I, et al. A Case-Control Study on the Effect of Exposure to Different

Substances  on the Development of COPD. Annals of Epidemiology(yayında)

MESLEK ?

Sigara içmeyen, uzun zamandır KOAH tanısıyla izlediğiniz bayan hastada kombine tip SFT

etkilenmesi ile beraber YRBT çektirdiniz...

EV HANIMI(Kırsal kesimde)

Fibrotik bantlar ve bronşektazik değişiklikler(a-Sİ, b-SE,c-.Pİ, d-PE)

133Fibrotik bantlar, PBV kalınlaşmalar, buzlu cam görünümü, hava kistleri ve büller

a-Sİ, b-SE, c-d-Pİ, e-f-PE

134PBV kalınlaşma, nodüler opasiteler, körvilineer dansiteler ve buzlu cam görünümü

a-Sİ, b-SE, c-Pİ, d-PE

135Bronşektazik değişiklikler, buzlu cam görünümü, körvilineer dansiteleri

a-Sİ, b-SE, c-Pİ, d-PE

136

SON SÖZSON SÖZ

ETYOLOJİ

MESLEKİ RİSK

ERKEN TANI

KORUNMA

137

Klinik Danışma MerkeziKlinik Danışma Merkezi

17.30-18.30

DEĞİL

17.00-18.00

e-mail: iakkurt@cumhuriyet.edu.tr Cep: 0532 5568684

138Teşekkürler...