Food and Agriculture Organization of the United Nations

Project

GCP/RER/019/LUX

Development Assistance to Farmers in Remote Areas of Montenegro and Kosovo

MEHANIZACIJA

1

MEHANIZACIJA

Project

GCP/RER/019/LUX

Development Assistance to Farmers in Remote Areas of Montenegro and Kosovo

Regional Office for Europe and Central Asia Food and Agriculture Organization

of the United Nations

This publication has been produced with the assistance of Mr. Ranko Koprivica, core consultant. FAO is grateful for his contribution to this project and its forerunners over a six-year period. Results of the project mechanization activities stand as lasting testament to his knowledge and commitment.

2

The designations employed and the presentation of material in this publication do not imply the expression of any opinion whatsoever on the part of the Food and Agriculture Organization on of the United Nations (FAO) concerning the legal or development status of any country, territory, city or area or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers or boundaries. The mention of specic companies or products of manufacturers, whether or not these have been patented, does not imply that these have been endorsed or recommended by FAO in preference to others of a similar nature that are not mentioned.

All rights reserved. FAO encourages reproduction and dissemination of material in this publication.

Non-commercial uses will be authorized free of charge. Reproduction for resale or other commercial purposes, including educational purposes, may incur fees. Applications for permission to reproduce or disseminate FAO copyright materials and all other queries on rights and licences, should be addressed by e-mail to copyright@fao.org or to the Chief, Publishing Policy and Support Branch, Oce of Knowledge Exchange, Research and Extension, FAO,Viale delle Terme di Caracalla, 00153 Rome, Italy.

3

SADRAJ

MEHANIZACIJA ZA ZASNIVANJE KRMNOGA BILJA .......................................................................5

MEHANIZACIJA ZA PRIPREMU ZEMLJITA ................................................................................................5 Plugovi ..........................................................................................................................................5 Naini oranja .................................................................................................................................7 Glatki valjak ..................................................................................................................................9 Sjetvosprema ..............................................................................................................................9 Rastura stajnjaka ...................................................................................................................... 10 Rasipa mineralnog ubriva ....................................................................................................... 12 Sejalice za strna ita ................................................................................................................... 14 Pneumatska sejalica za sjetvu okopavina .................................................................................. 20 Maina za zatitu bilja-Prskalice ................................................................................................. 24

MEHANIZACIJA ZA SPREMANJE STONE HRANE ..................................................................................... 28 Kosaice ..................................................................................................................................... 28 Prevrtai, okretai i sakupljai sijena (grablje) ............................................................................ 33 Samoutovarne prikolice .............................................................................................................. 36 Pick-up prese .............................................................................................................................. 37 Rol prese .................................................................................................................................... 39 Silani kombajni .......................................................................................................................... 40 Jednoredni silani kombajn za kukuruz ...................................................................................... 48

TIPOVI SILO-OBJEKATA .................................................................................................................. 50

SILO-JAME ........................................................................................................................................ 50 SILO-TREN (SILO-ROV , SILO-KANAL) .................................................................................................. 51 SILO-TORANJ .................................................................................................................................... 51

OBJEKTI I OPREMA NA SPECIJALIZOVANIM FARMAMA ............................................................. 52

STAJE ZA VEZANI SISTEM DRANJA KRAVA ........................................................................................... 52 Dugako leite .......................................................................................................................... 53 Srednje leite ............................................................................................................................ 54 Kratko leite .............................................................................................................................. 55 Jasle ........................................................................................................................................... 55 Hranidbeni hodnik ....................................................................................................................... 56 Kanal za izubravanje ................................................................................................................ 56 Manipulativni hodnik ................................................................................................................... 57

OPREMA ZA VEZIVANJE KRAVA ............................................................................................................ 57 SLOBODAN NAIN DRANJA KRAVA ...................................................................................................... 58

Staje sa boksevima za leanje.................................................................................................... 58 STAJE SA LEITIMA DO JASALA .......................................................................................................... 62

MUA KRAVA .................................................................................................................................... 64

APARAT ZA MUU ............................................................................................................................... 65 Tipovi aparata za mainsku muu .............................................................................................. 68

NAPAJANJE GOVEDA ...................................................................................................................... 69

MIKROKLIMA I VENTILACIJA U OBJEKTIMA ................................................................................. 71

SISTEMI IZUBRAVANJA TENOG STAJNJAKA .......................................................................... 74

Reetkasti podovi ....................................................................................................................... 74 Tehnika izubravanja vrstog stajnjaka ...................................................................................... 75

LAGEROVANJE VRSTOG STAJNJAKA ................................................................................................... 77

4

OBJEKTI I OPREMA ZA OVCE ......................................................................................................... 79

Objekti za ovce ........................................................................................................................... 79 Klima u objektu ........................................................................................................................... 81 Oprema u ovarniku ................................................................................................................... 81 Pregrade (ograde) ...................................................................................................................... 83

5

Mehanizacija za zasnivanje krmnoga bilja

Mehanizacija za pripremu zemljita

Plugovi

Plugovi se koriste za osnovnu obradu zemljita sa kojom treba da se obezbijede najpovoljniji uslovi za rast i razvoj biljaka. Raoni noeni plug sastoji se iz niza meusobno povezanih djelova koji na taj nain ine jednu funkcionalnu cjelinu. Osnovni zadatak pluga kao cjeline je da vri oranje zemljita. Pod oranjem se podrazumijeva horizontalno i vertikalno odsijecanje trake-plastice zemljita, koja se usled rada pluga podie, drobi, prevre, sitni, mrvi i mijea posredstvom-pomou pojedinih radnih djelova pluga. Nadzemni biljni ostaci i ravnomjerno rastureno ubrivo se usitne, zatrpaju i djelimino izmijeaju sa zemljitem. Obradu zemljita treba izvoditi u pravi as, kada je zemljite fiziki zrelo za obradu sa najpovoljnijim momentnom vlage.

Raoni noeni plugovi se sastoje iz sledeih djelova: ureaja za prikopavanje pluga za traktor, rama,

plune daske, pera plune daske, plaza sa petom, kozlaca, crtala i ureaja-ruice za podeavanje radnog zahvata. Pored ovih djelova na plugu se mogu nai i predplunjak, podriva i toak za podeavanje dubine rada.

Raonik je najvaniji radni dio pluga. Postavljen je koso prema dnu i zidu brazde, a za kozlac je

privren zavrtnjima sa ukopanom glavom, kako bi stvarali manji otpor pri radu. Od ukupnog otpora pluga u toku oranja na raonik dolazi 50%. Raonik radi tako to se kao klin zariva u zemljite, horizontalno odsijeca plasticu, izdigne je, djelimino izmrvi i preda plunoj dasci. Raonici se rade od kvalitetnih legiranih elika gdje je donji dio zadebljan i slui kao rezerva za iskivanje-otrenje. Kod nekih raonika gornja strana otrice se pravi od mekeg materijala u odnosu na donju, koja je tvra. U toku rada meka strana se bre troi i na taj nain raonik ostaje uvijek otar, zbog ega su dobili ime - samootrei raonici. Kod ovih raonika posebnim postupkom nanosi se tvrdi sloj na otricu raonika ili se na nju zavari dio od tvreg materijala koji mu produava trajnost za 8-10 puta.

Pluna daska prihvata plasticu od raonika, izdie je, prevre, pomjera-odbacuje u stranu, pri emu je

izmrvi i donekle izmijea. Na nju odpada 10% od ukupnog vunog otpora pluga. Pluna daska ima najvei uticaj na kvalitet oranja. Da bi rad plune daske bio to bolji, na nju su postavljeni dodaci za bolje prevrtanje plastice.

Diskosno crtalo, verikalno odsijeca plasticu pri oranju, a takoe i biljne ostatke usitnjava, pa ne dolazi

do zaguenja pluga. Od ukupnog vunog otpora na plugu, na crtalo dolazi 15-25 %. Ako se crtalo odstrani sa pluga, zemljite se cijepa, kida, vuni otpor se poveava na plunoj dasci pa je vijek njenog trajanja krai.

Sl.1 Priprema traktora i pluga za oranje

6

Prikopavanje pluga

Noeni plugovi se prikopavaju u tri take na hidraulik traktora i to na sledei nain: prvo se spoji donja lijeva, a desna traktorska poluga za osovinu za prikopavanje. Na kraju se spoji gornja traktorska poluga topling za vertikalni stub ili piramidu pluga, preko klina i uice.

Podeavanje pluga u horizontalnoj ravni - po irini

Pravilan poloaj prednjeg plunog tijela je kada je peta (kraj) raonika u istoj liniji sa unutranjom stranom prednjeg i zadnjeg toka traktora, to jest da ih ta linija dodiruje. Tada se kae, da se linija vue traktora i linija otpora pluga poklapaju i da je plug dobro podeen. To se lako moe provjeriti postavljanjem kanapa ili letve i dovoenje pluga u taj poloaj.

Ako peta prelazi preko te linije, brazda je uska, plug ide u desnu stranu, a traktor vue u lijevu. Pomjeranjem tijela pluga po poprenoj osovini, pravac plunih tijela ostaje isti samo se poveava ili smanjuje irina radnog zahvata. irinu brazde treba poveati pomjeranjem ruice po lunoj nazubljenoj ploi ili pomou ruice sa navojnim vretenom. Kod nekih plugova irina brazde podeava se pomjeranjem pluga po gredi na kojoj se nalaze rupe radi stavljanja pluga u najpovoljniji poloaj. Ako se na ovaj nain ne postigne poklapanje linija vue i otpora, onda se vri pomjeranjem nosee grede, uz predhodno odvijanje zavrtanja na graniniku (kod IMT plugova). Pojedini plugovi se podeavaju na taj nain to se izvadi utvriva i plug se pomjera u lijevu ili u desnu stranu (kod nekih plugova koje proizvodi Lemind, Batuje i OLT). Na taj nain smanjuje se ili poveava irina brazde prvog plunog tijela. Pluna tijela moraju biti istih dimenzija i svi razmaci na njihovim djelovima moraju biti jednaki. Ovo se odnosi na razmake izmeu gornjih ivica prednjih i zadnjih krajeva raonika, razmaci izmeu zadnjih krajeva plunih dasaka. Sva pluna tijela moraju da rade na istoj dubini.

Poloaj pluga u brazdi regulie se pomou desne ruice hidraulika traktora. Zid brazde u odnosu na

dno mora uvijek da bude pod pravim uglom .

Podeavanje pluga u vertikalnoj ravni po duini:

Podeavanje pluga u vertikalnoj ravni vri se gornjom traktorskom polugom hidraulika - toplingom. Plug se postavi u horizontalan poloaj u odnosu na zemljite, tako da sva pluna tijela lee u istoj ravni i rade - oru na istoj dubini. Radi toga treba kontrolisati razmak izmeu vrhova raonika i grede rama, koji moraju biti jednaki kod svih plunih tijela. Ako je plug nagnut naprijed pobijen na nos teie da dublje ponire u zemljite. Ako je zabaen pozadi onda e prednje pluno tijelo raditi plie pa topling treba produiti.

Sl.2 Ruica za podeavanje irine brazde

7

Dubina rada se regulie pomou male ruice hidraulika za kontrolu dubine rada, kod traktora koji imaju klipnu pumpu hidraulika (kao kod IMT). Kod traktora koji imaju zupastu pumpu hidraulika (kod Rakovice), ne moe da se kontrolie dubina rada pomou hidraulika, ve na plugu mora da postoji toak za regulisanje dubine rada (podizanjem i sputanjem toka).

Podeavanje crtala

Poloaj crtala zavisi od dubine oranja. Pri dubljem oranju crtalo treba podii, toliko da glavina crtala treba da bude iznad zemlje oko 4 cm. Kod plieg oranja, crtalo se spusti prema raoniku na visinu od 3 cm. Diskosno crtalo treba da bude tako postavljeno da mu je centar iznad vrha raonika. U odnosu na pravac rada, mora biti za 10 do 25 mm pomjereno u lijevu stranu (ka neoranom dijelu) u odnosu na ivicu raonika, odnosno plune daske. Kod lakih - mekih zemljita crtalo je vie pomjereno 20-25 mm, a kod teih od 5 - 10 mm. Kada je crtalo pravilno podeeno dobija se vertikalan zid brazde i ne dolazi do osipanja - ruenja zemljita, pa brazda bude ista. Podeavanje poloaja crtala vri se zaokretanjem koljenaste osovine crtala kada se otpuste zavrtanji na ramu.

Odravanje pluga

- Po zavretku rada plug treba pregledati i oistiti od zemlje i biljnih ostataka - Svakih 10 asova podmazati obrtnu osovinu - Svakih 40 sati kontrolisati klinove i zavrtnje

Vansezonsko odravanje:

- Plug dobro oistiti, podmazati i zatititi od korozije premazivanjem bojom, starim uljem ili mau - Provjeriti da li su svi djelovi pluga ispravni - na vrijeme obezbijediti rezervne djelove i zamijeniti

neispravne djelove - Tupe raonike naotriti (klepati) ili koristiti samootree raonike; plug smjestiti ispod nadstrenice ili

upe

Naini oranja

Kod nas se u praksi ore uglavnom na dva naina i to na: razor i slog. Prilikom oranja mora da se vodi rauna da ne ostane ni malo neuzoranog zemljita, da oranje bude ravno bez visokih grebena i dubokih razora.

Sl.3 Izgled prve brazde kod oranja na slog u prvom prohodu

Oranje na slog

Pre otvaranja prve brazde plug se podesi tako, da prvo pluno tijelo ore plie od drugog. Gornju traktorsku polugu - topling prvo zaviti do kraja, a zatim odvrnuti za 12 do 15 krugova, da bi za toliko prvo pluno tijelo radilo plie. Kod oranja na slog u etiri prohoda poinje se od sredine parcele. Prilikom izoravanja prve brazde plastica se odbacuje na desnu stranu, odnosno na neorani dio parcele. Pri povratku traktor opkorai tokovima prvu brazdu. Takoe u povratku, izorava se prva brazda, gdje plug

8

plasticu odbacuje na desnu stranu pluga, a na lijevu stranu neuzoranog dijela parcele. Na kraju prvog prohoda prva brazda izgleda kao razor, odnosno kao otvorena knjiga ili oblik slova "V". Prva brazda je najplia i iznosi 1/3 zadate dubine rada. Kod otvaranja prve brazde vodi se rauna da ona bude prava, jer od nje zavisi i pravac ostalih brazdi. U drugom prohodu povea se dubina rada na 2/3 zadate dubine. Posle otvaranja prvog prohoda, traktor se okree da ore sa lijeve strane prvog prohoda i ulazi sa lijeve strane, (gledano u odnosu na sredinu parcele). Prohod se izvodi tako to prednji desni toak ide brazdom napravljenom u povratku prvog prohoda. Sada se plug regulie pomou toplinga da prvo pluno tijelo ore i dalje malo dublje u odnosu na zadnje koje ore na punu dubinu. Gornja traktorska poluga - topling se odvije jo za tri do pet krugova tako da prednje pluno tijelo ore dublje u odnosu na prvi prohod. U drugom prohodu zahvataju se brazde uzorane u prvom prohodu i vraaju se na svoje prvobitne poloaje prije oranja, koje se zatrpavaju novo zahvaenom zemljom. To znai da se prvo zahvata plastica koja je izorana u prvom prohodu (u povratku ), a koja je odbaena na neorani dio parcele, kada istu tu plasticu vraamo nazad u brazdu - razor.

Sl.4. Drugi prohod kod oranja na slog

U drugom prohodu pri povratku, prvu brazdu koju smo uzorali u prvom prohodu, pri emu je plastica

pala na desnu stranu, na neorani dio parcele, vraamo nazad prema oranom dijelu. Na kraju drugog prohoda kada traktor izae iz brazde oranje ima izgled sloga. Na ovaj nain izore se sva zemlja ispod sloga i slog ne smije da bude vii od ostale uzorane zemlje. U treem prohodu podesimo plug da prvo i zadnje pluno tijelo rade na punu (zadatu) dubinu i oremo na toj dubini do kraja parcele. Na ovaj nain, dobije se ravna povrina poorane parcele, na kojoj se ne primjeuje prva brazde niti greben sloga.

Oranje na razor

Kod oranja na razor, poinje se sa krajeva parcele i ide ka sredini. Na kraju razor ne smije da bude previe dubok ni irok, kako bi se lake izvrila dopunska obrada zemljita. Da bi se ovo postiglo, dvije zadnje brazde treba plie izorati. Predposlednju brazdu treba izorati to je mogue plie, jer tada poslednja brazda (poslednji prohod) moe biti za 5 cm dublja. Na ovaj nain plaz pluga ima bolji oslonac, pa se bolje odrava pravac kretanja traktora, a time i pravac brazde. Pored toga, na ovaj nain se postie, da grebeni poslednjih brazda budu izravnati sa ostalim brazdama, pa dobijemo ravno pooranu parcelu. Na zavretku oranja razor mora da bude ist i u njemu ne smije da bude grudvi i zemlje od odronjenog zida brazde.

Sl. 5 Oranje na razor

9

Glatki valjak

Koriste se za razbijanje grudvi, za sabijanje zemljita, za valjanje prije ili posle sjetve u cilju ostvarenja boljeg kontakta sjemena sa zemljitem i uspostavljanju kapilariteta, pri emu vlaga iz dubljih slojeva dolazi u zonu sjemena, ime se stvaraju povoljni uslovi za njegovo kljijanje. Valjci se mogu koristiti za valjanje ozimih usjeva u sluajevima kada doe do "podlubljivanja" usjeva posle izmrzavanja zemljita.

Valjak se ne smije koristiti kada je poveana vlanost zemljita, kako ne bi dolazilo do lijepljenja

zemlje za valjak. Farmeri su shvatili znaaj valjanja zemljita posle sjetve krmnoga bilja, posebno trava, pa su ga sami pravili od tvrdog drveta, betona, a najee od elinog lima. Mogu biti jednodjelni ili viedjelni, noeni i vueni. Svaki valjak ima ram, osovinu koja se zajedno sa valjkom okree u svom leitu, istae - brisae blata i ureaj za prikopavanje. Viedjelni valjci su uglavnom vueni, a povezivanje pojedinih djelova ili elemenata izmeu njih je zglobno, najee pomou lanaca. Kod vuenih valjaka povezivanje za traktor vri se pomou jarmaca za poteznicu traktora. Noeni valjci se povezuju preko posebnih nosaa na ramskoj konstrukciji (piramide ili vertikalne uporne grede) u tri take za hidrauline poluge traktora. Valjci napravljeni od elinog lima su uplji, sa strane imaju otvor sa epom. U njih se moe sipati voda ili pijesak radi poveanja mase valjka i specifinog pritiska na zemljite.

Prikljuivanje i podeavanje valjka

Noeni valjak treba pravilno prikljuiti za traktor po horizontali tako da bude paralelan sa povrinom zemljita. Ovo podeavanje se vri pomou desne poluge hidraulika. Takoe, ga treba pravilno podesiti po vertikali, pomou gornje traktorske poluge - toplinga.

Odravanje valjka:

- podmazivanje leajeva valjka - voditi rauna da valjak nije negdje probuen kako voda iz njega ne bi isticala - posle rada valjak oistiti i zatiti od korozije zatitnom bojom ili starim uljem

Sjetvosprema

Sjetvosprema je kombinovano orue koje se sastoji iz vie radnih organa razliitih vrsta pojedinanih orua, uglavnom za dopunsku obradu. U velikom broju sluajeva posebno na jesenjem oranju dovoljan je jedan prohod sjetvospremaa u proljee, pa da se zemljite kvalitetno pripremi za sjetvu. Ukoliko bi se predsjetvena obrada zemljita obavila pojedinanim samostalnim oruima (tanjiraa, ravnja, drljaa valjak i dr. ) morala bi da se izvede sa veim brojem prohoda, pri emu bi se zemljite vie gazilo, sabijalo i potronja goriva bila vea. Sa ovakvim nainom obrade zemljita kvalitet predsjetvene pripreme zemljita bi bio loiji, nego kada se koristi samo sjetvosprema. Sjetvospremai rade na principu "tvrda postelja, a mek pokriva", gdje reetkasti valjci ipkama sabijaju u donjem i neznatno drobe i rastresaju zemlju u gornjem sloju (ovo je posebno vano za sjetvu trava). Zemljite se obradi tako, da se sjeme poseje na istoj dubini i prekrije sa jednakim slojem rastresitog zemljita, to utie na ravnomjerno nicanje biljaka i dobijanje ujednaenog usjeva.

Sjetvosprema se sastoji od ramske konstrukcije na koju je naprijed postavljena greda - daska za fino

ravnjanje, u sredini kultivator sa oprunim motiicama u obliku slova "S", a pozadi reetkasti valjci postavljeni u dva reda.

Podeavanje sjetvospremaa

Svako orue na sjetvospremau moe se posebno podeavati i po potrebi i skinuti ili premjestiti (to nije za preporuku). Daske za ravnjanje mogu da se podese po visini, podizanjem i sputanjem na vertikalnim nosaima. Takoe, daska moe da se izbaci - iskosi naprijed ili nazad pomjeranjem na kosim nosaima.

10

Sl.6 Podeavanje sjetvospremaa

Dubina rada kultivatora sa oprunim motiicama podeava se podizanjem i sputanjem tokova

pomou navojnog vretena - gvinta. Pri tome voditi rauna da tokovi budu u istoj ravni, kako bi dubina rada svih motiica bila jednaka. Dubina rada reetkastih valjaka vri se postavljanjem u odgovarajui poloaj na vertikalnoj gredi i na kosom nosau, poveanjem pritiska opruga.

Odravanje sjetvospremaa se sastoji u sledeem:

- Redovno podmazivanje leita na valjcima - Podmazivanje navojnog vretena - gvinta za podizanje tokova - Kontrolisati spojeve radnih organa za ramsku konstrukciju - Zamjena dotrajalih djelova - Zatita od korozije

Predsjetvena priprema sa sjetvospremaima moe da se obavi u pravcu osnovne obrade, popreko na

predhodnu obradu, dijagonalno u jednom ili dva pravca i pod nekim - odreenim uglom.

Rastura stajnjaka

Rastura stajnjaka SIP-Orion je jednoosovinska prikolica na kojoj je postavljen ureaj za rasturanje. Dakle, on slui za prevoz i ravnomjerno rasturanje stajnjaka.

Osnovni djelovi rasturaa stajnjaka su: transportni sanduk, lanasto - letviasti transporter, ureaj za

rasturanje i prenosni mehanizam. Nosivost prikolice - transportnog sanduka moe da bude razliita: od 1,2-10 t. Na dnu prikolice nalazi se lanasto - letviasti transporter sastavljen od dva ili tri lanca, preko kojih su popreko postavljene letvice. Zadatak transportera je da stajnjak transportuje od prednjeg ka zadnjem dijelu prikolice na ureaj za rasturanje. Transporter se kree suprotno od kretanja traktora sa rasturaem i njegova brzina moe da se mijenja, a time se regulie koliina rasturenog stajnjaka. Ureaj za rasturanje je postavljen umjesto zadnje stranice sanduka rasturaa - prikolice. Ureaj za rasturanje je sa vertikalnim rotorima, na kojima se nalaze segmentne lopatice, koje se mogu mijenjati. Pogon radnih organa ide od prikljunog vratila traktora preko kardanskog vratila sa sigurnosnom spojkom, do glavnog vratila, odakle sa jedne strane ide pogon za lanasti transporter, a sa druge na ureaj za razbacivanje. Ureaj za rasturanje mogue je jednostavno i brzo demontirati - skinuti, pa se prikolica moe upotrijebiti za transport postavljanjem zadnje stranice.

11

Podeavanja rasturaa stajnjaka

Podesiti priklop-kratku rudu u gornji ili donji poloaj u zavisnosti od tipa traktora. Rastura prikopati za traktor na priklop - kratku rudu koja mora biti iznad ili ispod izlazne kardanske osovine na odgovarajuoj visini, to zavisi od tipa traktora.

Vuno uvo - otvor na priklopu - kratkoj rudi podesiti po visini u zavisnosti od visine prikljuka na

traktoru. Takoe, ono moe da bude fiksirano i pokretljivo - vrtljivo. Okretljivi prikljuak titi rastura stajnjaka od eventualnog prevrtanja pri radu na vrlo strmim terenima. Sva podeavanja podesiti, dok je rastura na ravnom terenu, oslonjen na potporni toak.

Prije poetka rada, kada je rastura prikopan za traktor, potporni toak, pomou ruice i navojnog

vretena podii i fiksirati. Podesiti konicu pomou zavrtnja i navrtke na ruici konice. Ruicu postaviti u konzolu na nosau rasturaa stajnjaka ili u kabini traktora, na dohvat ruke rukovaocu. Prije poetka rada prekontrolisati ispravnost konice, laganim zatezanjem-koenjem.

Broj obrtaja prikljunog vratila traktora podesiti ruicom gasa na 540 o/min. Podesiti brzinu pomjeranja lanastog transportera u zavisnosti od eljene koliine rasturanja stajnjaka

po jedinici povrine, kvaliteta i stanja ubriva (specifine teine), visine utovarenog ubriva i brzine rada traktora. to se traktor sporije kree, a lanasti transporter bre rasturie se vea koliina ubriva i obrnuto.

Podesiti duinu i ugao ruice za ukljuivanje i promjenu brzine pomjeranja lanastog transportera.

Pomicanje transportera se ostvaruje sa 4 brzine za nazad i 2 brzine za naprijed. Kod natovarenog rasturaa pomjeranje stajnjaka naprijed, moe biti samo kratkotrajno, jer moe doi do oteenja rasturaa. Pomjeranje stajnjaka naprijed prema smjeru kretanja traktora je samo u izuzetnim situacijama, kada hoemo da rasteretimo zadnji kraj rasturaa.

Podeavanje zategnutosti lanca vri se pomou zavrtnjeva koji se nalaze na prednjem dijelu ispod

dna rasturaa. Lanac se zatee tako, da se prvo odvije navrtka, a zavrtanj zavije, ime se osovina sa lananicima pokree naprijed. Lanci transportera moraju biti podjednako zategnuti. Lanac je pravilno zategnut kada se rukom podigne najvie za 5 cm iznad vodeeg profila. U sluaju kada je lanac istegnut pa ga nije mogue vie zategnuti, moe se izvriti njegovo skraivanje, po dva lanka na oba lanca.

Rad sa rasturaem stajnjaka

Rastura je najbolje, pravilno puniti sa stajskim ubrivom od zadnjeg kraja ka prednjem. Treba ga puniti ravnomjerno po cijeloj duini i irini, maksimalne visine 10 cm iznad stranica. Nikada ne tovariti vie ubriva od visine vertikalnih rotora. ubrivo se pri utovaru ne smije gaziti i sabijati. Takoe ubrivo se ne smije nabaciti na ureaj za rasturanje i blokirati ga, ve mora da bude najmanje 10 cm udaljeno od njega. Treba izbjegavati utovar smrznutog ubriva. Ukoliko u ubrivu ima stranih predmeta cigle, kamena, drveta i dr. treba ih odbaciti prije utovara. Ako je ubrivo neravnomerno zgorelo, rastura puniti ubrivom to ujednaenije zgorelosti, kako bi se obezbijedilo fino i ravnomjerno rasturanje, posebno kod ubrenja livada.

Na poetku rada prvo treba postaviti ruicu u odreeni poloaj - odreenu brzinu za pomjeranje

lanastog transportera, a zatim ukljuiti prikljuno vratilo traktora. Kada pone izuzimanje stajnjaka po cijeloj visini, ukljuiti odreenu brzinu traktora i krenuti sa razbacivanjem ubriva. Prilikom okretanja rasturaa na uvratinama, izbjegavati otre krivine i iskljuiti prikljuno vratilo traktora, kako ne bi dolo do oteenja kardanskog vratila.

12

Sl. 7 Rastura stajnjaka

Poslije zavrenog rada i prilikom odvajanja rasturaa stajnjaka od traktora, prvo mora da se spusti potporni toak, toliko da ruda moe da se slobodno i lako odvoji od poteznice traktora.

Odravanje rasturaa stajnjaka

- Poslije svake upotrebe rastura stajnjaka dobro oistiti i oprati, kako ne bi dolo do korozije

metalnih djelova - Redovno i prema preporukama proizvoaa odreena mjesta - djelove na rasturau stajnjaka

treba podmazati.

Rasipa mineralnog ubriva

Noeni rasipa mineralnog ubriva Ferti 400 koristi se za lake, bre, sigurnije i ravnomjernije rasturanje mineralnih ubriva na manjim povrinama individalnih poljoprivrednih proizvoaa. Moe se koristiti za razbacivanje mineralnih ubriva prije oranja, neposredno prije sjetve, za prihranjivanje biljaka u toku vegetacije na oranicama, livadama, panjacima, luceritima i dr. Glavni djelovi rasipaa su: ureaj za prikopavanje za traktor, sanduk, mjea, ureaj za razbacivanje i dozator za podeavanje koliine ubriva. Sanduk je izraen od elinog lima i u obliku izvrnute kupe. Na donjem, najuem dijelu, nalaze se otvori, koji se pomou zasuna otvaraju i zatvaraju u zavisnosti od norme ubriva. ubrivo pada kroz otvore na horizontalni disk sa lopaticama, pomou kojih se vri rasipanje ubriva. Prikljuno vratilo traktora daje pogon disku sa lopaticama koje zahvataju ubrivo i usled nastale centrifugalne sile, odbacuju ga nazad i u stranu.

Koliina i ravnomjernost rasipanja ubriva zavisi od veliine izlaznog otvora na dnu sanduka,

preciznosti ureaja za rasturanje, brzine kretanja traktora, irine radnog zahvata, uslova rada, fiziko-hemijskih osobina ubriva i dr. Svojim promjenljivim poloajem, lopatice za distribuciju i usmjeravanje, imaju mogunost regulisanja irine rasipanja, na nain da zadre preciznost i ravnomernost u zavisnosti od specifine teine mineralnog ubriva.

Prikopavanje rasipaa

- Prikopati donje i gornju polugu traktorskog hidraulika na ureaj za prikopavanje rasipaa

ubriva i osigurati ih - Spojiti kardansko vratilo uverivi se da je zahvatio sigurnosni klin - Provjeriti da se kod kardana u sluaju maksimalnog izvlaenja, dva njegova dijela moraju

preklapati najmanje od 15 - 20 cm. Pri njegovom maksimalnom uvlaenju, razmak izmeu dva dijela treba da bude najmanje 7 10 cm

13

Podeavanje rasipaa

- Regulisati rasipa ubriva po vertikali i horizontali tako da on u radnom poloaju bude od 70-80 sm

podignut od zemlje - Koliina rasipanja ubriva regulie se pomjeranjem ruica po skali, kojima se vri poveanje ili

smanjenje otvora pomou zasuna. Poloaj ruice nai u tabeli 1 u kojoj se nalaze orjentacione koliine rasturanja ubriva. Za ravnomjerno rasturanje ubriva po duini i irini potrebno je odravanje stalne brzine kretanja i irine radnog zahvata. Na primjer ako hoemo da rasturimo 360 kg /ha nekog granuliranog ubriva. U tabeli nalazimo, da predvienu koliinu ubriva moemo ravnomjerno da razbacamo, samo u sluaju ako ruicu dozatora postavimo na skalu 4,5 zatim ako se traktor kree brzinom od 16 km/h sa ostvarenom irinom rasturanja od 8 m

- Podesiti ruicu za gas i stepen prenosa menjaa, tako da traktor ima konstantnu brzinu rada i stalni broj obrtaja prikljunog vartila na 540 o/min, jer se njihovom promjenom mijenja i koliina rasutog ubriva

- pomjeranjem (otvaranjem) samo lijeve ili samo desne ruice za regulaciju koliine rasipanja postie se usmjereno rasipanje samo u lijevu ili desnu stranu

Tab. 1 Podeavanje koliine mineralnog ubriva

Provjera rasipaa ubriva

- Sanduk rasipaa se napuni mineralnim ubrivom - Ruicu dozatora po uputstvu fabrike podesiti na odgovarajui poloaj za odreenu koliinu

rasipanja ubriva ( u naem sluaju na skali 4,5) - Ispod i iza rasipaa postaviti foliju za prihvatanje ubriva - Ukljuiti prikljuno vratilo traktora na 540 o/min da radi jedan minut - Ako je poznata norma rasipanja mineralnog ubriva od Q=361 kg/ha sa radnim zahvatom

B=8 m i brzinom kretanja od v=16 km/h.

1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.5 6 6.5 7

1.5 225 375 691 1139 1455 1795 2175 2628 2890 3250 3560 4005

4 106 156 277 465 580 720 887 1050 1155 1305 1450 1628

8 58 78 145 230 292 360 441 530 586 675 742 835

12 39 60 96 156 197 245 292 363 385 450 485 552

16 23 39 72 120 150 192 225 270 290 335 369 420

1.5 523 896 1279 1635 2027 2258 2624 2894 3169 3352 3686

4 197 370 525 671 830 927 1062 1167 1281 1350 1495

8 118 192 265 340 422 469 537 590 652 684 753

12 82 127 183 223 284 321 365 398 449 465 512

16 60 92 130 174 212 232 276 300 331 350 382

1.5 198 324 550 926 1195 1507 1766 2125 2392 2743 2980 3317

4 95 137 229 382 494 619 727 866 971 1122 1217 1332

8 52 68 121 200 252 315 364 445 496 561 608 677

12 33 46 105 137 172 217 248 296 334 382 415 454

16 19 34 59 98 128 154 189 224 263 288 317 335

1.5 375 620 1144 1855 2294 2940 3436 4094 4583 5086 5577 6144

4 131 249 468 751 927 1197 1387 1643 1842 2947 2242 2470

8 77 127 237 374 473 607 698 829 933 1031 1124 1241

12 50 86 159 253 318 414 472 557 621 689 755 827

16 34 61 114 194 236 312 361 413 464 517 564 624

1.5 161 852 1255 1859 2295 2095 3259 3801 4874

4 69 341 515 752 919 1129 1316664 1526 1714

8 32 169 260 337 462 562 441 764 858

12 26 113 168 248 309 378 328 510 571

16 17 83 127 189 232 285 382 427

1.5 161 642 1050 1581 2022 2499 2963 3478 3812 4281 4590 5138

4 69 254 424 633 814 1007 1182 1395 1531 1718 1842 2057

8 32 130 214 319 411 504 590 699 762 860 919 1033

12 26 83 139 215 274 335 396 475 513 577 618 690

16 17 66 107 162 204 252 298 350 382 429 466 515

Tabela za podeavanje koliine ubrivairina

radnog

zahvata

Brzina

km/h

Poloaj ruice za podeavanje

10

10

18

16

12

8

14

Za vrijeme testiranja od jedne minute, t= 1 min, na foliji treba da ispadne odreena koliina ubriva

koji emo izraunati po formuli: q= ( Q x B x v x t)/600= ( 364 x 8 x 16 x 1)/ 600= 77,65 kg

- Pokupimo i izmjerimo ubrivo koje je palo na foliju. Ako rasuta koliina mineralnog ubriva odstupa od koliine dobijene proraunom, treba izvriti korekciju na dozatoru - pomjeranjem ruice i probu ponoviti

- Rasipa moemo provjeriti i na parceli - da li izbacuje odreenu koliinu ubriva, na taj nain, to emo postaviti folije ili posude odreenih dimenzija po cijeloj irini radnog zahvata. Podesimo ruicu dozatora na odgovarajui poloaj skale irine rasipanja ubriva, ruicu za gas i ruicu stepena prenosa menjaa postavimo u odgovarajui poloaj kako bi brzina kretanja bila konstantna 16 km/h i irina radnog zahvata od 8 m. Rastureno ubrivo po foliji ili u kutije pokupimo sa odreene povrine, izmjerimo i vidimo da li izmjerena koliina odstupa od predviene norme.

Odravanje rasipaa

Prije svakog korienja rasipaa, provjeriti da dno sanduka nije blokirano eventualnim stranim tijelima. Na kraju rada oistiti sanduk od zaostalog ubriva da se dno ne bi zaepilo i blokiralo zasun otvora.

Svakih 10 sati treba podmazati mazalice na kardanskom vratilu, a svakih 50 sati treba provjeriti

zategnutost zavrtnjeva I provjeriti stanje istroennosti lijevka za izbacivanje. Na kraju sezone ili u sluajevima dugih perioda mirovanja, potrebno je:

- Rasipa rasklopiti i detaljno dio po dio oistiti; djelove na kojima se nahvatalo ubrivo sastrugati ili oprati u toploj vodi

- Provjeriti istroene ili oteene djelove i eventualno ih zamijeniti; djelove sa kojih se skinula boja dobro oistiti i prefarbati

- Prije poetka rada u novoj sezoni , sve djelove koji su bili podmazani, dobro oistiti kako se ne bi ubrivo lijepilo za njih

Pravilan rad rasipaa zavisi od fizikih osobina ubriva to znai da ne smiju da budu zgrudvana,

vlana, lepljiva. Zgrudvano ubrivo se prije stavljanja u sanduk rasipaa mora isitniti. Treba izbjegavati rasipanje ubriva po vlanom i vjetrovitom vrijemenu. Prije poetka rada moraju se objeleiti uvratine. Na poetku parcele, rasipa ukljuiti najmanje na jedan metar prije granice uvratine, a iskljuiti ga na samoj granici uvratine. Pored toga, treba voditi rauna, o pravilnom spajanju prohoda kako ne bi ostajale nepoubrene povrine. Poubrene trake u predhodnom prohodu, dodiruju se i preklapaju sa trakama u sledeem prohodu. Na ovaj nain obezbijedjuje se ravnomjernost rasturanja ubriva po cijeloj povrini.

Sejalice za strna ita

Sjetva je jedan od najvanijih agrotehnikih zahvata, od ijeg kvaliteta znatno zavisi koliina i kvalitet zrna. Nedostaci uinjeni pri sjetvi, najee se ne mogu ispraviti ostalim agrotehnikim radovima. Sjetvi se u naem narodu od davnina pridavao veliki znaaj, pa otuda je i poznata izreka "Kako posije, tako e i njeti". Pravilno obavljenom sjetvom, sjeme biljaka se postavlja na odreenu dubinu, na ravnomjerno rastojanje izmeu pojedinih sjemenki, ime su stvoreni optimalni uslovi za ujednaeno nicanje, rast i razvoj biljaka i postizanje najveeg prinosa. Kvalitet sjetve zavisi od predsjetvene pripreme zemljita, kvaliteta sjemena, tipa sejalice i njenog pravilnog podeavanja.

15

Sejalice za strna ita IMT 634.17 sa 15 i IMT-634.773 sa 17 redova namijenjene su za sjetvu: penice, ovsa, jema, tritikale i rai. Pored toga sa ovim sejalicama moe uspjeno i precizno sejati: uljana repica, heljda, lucerka, djetelina, trave kao i stoni graak i grahorica u istoj kulturi ili u mjeavini sa jemom i ovsom.

Sejalica se sastoji od: ureaja za prikopavanje, prenosnog mehanizma, ramske konstrukcije,

tokova, aparata za izbacivanje sjemena, lula - cijevi za sprovoenje sjemena, ulagaa sjemena, markera, ureaja za regulisanje koliine sjemena, ureaja za podeavanje dubine sjetve, ureaja za regulisanje otvora prema veliini zrna, zasunima za pojedinano zatvaranje lula i zasuna za pranjenje sanduka. Kod sejalice sa 15 redova aparat za izbacivanje sjemena je valjkasti sa kosim rebrima, a kod sejalice sa 17 redova bradviasti. Rebrasti valjci su postavljeni na osovinu koja se u toku rada okree. Rebrasti valjci ljebovima zahvataju odreenu koliinu sjemena iz kuita na dnu sanduka i izbacuju u cijevi - lule za sprovoenje sjemena, koje pada u brazdicu, a koju je predhodno napravio diskosni ulaga. Koliina isijanog - izbaenog sjemena zavisi od duine, odnosno od dodirne radne povrine rebrastog valjka sa sjemenom i njegove brzine okretanja. Ako je dodirna povrina valjka sa sjemenom vea, onda je i norma sjetve vea i obrnuto. Valjkasto - rebrasti aparat za izbacivanje sjemena i mjealica (kod sejalice sa 15 redova) dobijaju pogon od nagaznih tokova preko vertikalnog vratila i prenosne ploe sa tri koncentrina perforirana kruga. Kod sejalice sa 17 redova, bradaviasti aparat za izbacivanje sjemena dobija pogon od nagaznog toka preko lananika i lanca na varijator brzine okretanja aparata.

Sejalice su u transportu noene, a u radu se oslanjaju na tokove.

Prikopavanje sejalice

Sejalica se na hidraulik traktora prikopava u tri take. Stabilizacione poluge - lance na hidrauliku traktora zategnuti toliko da ne smetaju prilikom podizanja sejalice. Nakon prikopavanja za traktor podii pomonu - oslonu nogu.

Sl.8 Ruica za podeavanje koliine sjemena

Podeavanje sejalice

Podesiti hidraulik traktora u plivajui poloaj. Izravnavanje sejalice u horizontalnoj ravni izvriti pomou desne ruice hidrauline poluge, tako da sanduk za sjeme po duini bude postavljen horizontalno u odnosu na povrinu zemjita.

16

Izravnavanje sejalice u vertikalnoj ravni vri se pomou toplinga, kako bi svi ulagai radili na istoj dubini. Kada je sejalica u sjetvi nagnuta nazad, opruge na ulagaima e biti jae pritisnute pa e sjetva biti dublja od potrebne. U ovom sluaju mora se skratiti gornja traktorska poluga - topling.

Za poveanje razmaka izmeu redova zatvoriti svaki drugi sjetveni aparat, sputanjem pregradnih

limova - vratanaca u donji poloaj. Na ovaj nain razmak izmeu redova e biti dva puta vei od 12 cm, (koliko je fabriki).

Izlazna vratanca podesiti u zavisnosti od krupnoe sjemena u jedan od tri poloaja. Gornji poloaj je

za sitna sjemena, srednji za itarice i grahoricu, a gornji za krupna sjemena, graak i dr. Dubina rada se podeava pomou ruice sa navojnim vretenom - gvintom, njegovim zavijanjem ili

odvijanjem tj. podizanjem i sputanjem svih ulagaa. Pojedinano podeavanje dubine rada, za svaki ulaga, vri se poveanjem i smanjenjem pritiska opruge. Da bi se to postiglo, podie se opruga na gore, okrene se dvokraki lim - utvriva na okrugli prorez, tako da se moe povui uz polugu koja nosi oprugu. Kada se opruga povue u odreeni poloaj, osigura se okretanjem dvokrakog lima i ubacivanjem pravougaonog proreza u jedan od ljebova na ipci nosaa opruge.

Podeavanje dubine rada podrivaa (motiica iza tragova tokova) vri se njihovim podizanjem i

sputanjem. Podrivae treba postaviti po visini tako da se omogui njihovo prodiranje u zemljite na dubinu od 3-5 cm.

Sl.9 Ruica za podeavanje dubine rada

Podeavanje koliine sjemena

Vri se pomou zupanika i perforirane ploe sa 4 (IMT 634.17 koje su predmet daljeg teksta) ili 6 koncentrinih krugova kod starijih tipova (IMT 632.17) sejalica, kojom se podeava brzina okretanja osovine i ruice sa 10 moguih poloaja kojom se izvlae i uvlae valjkasto - rebrasti aparati u kuite sa sjemenom.

U tabeli 2 su date orijentacione koliine sjemena za sjetvu itarica, uljane repice i lucerke. Iz tabele 2

za odreenu koliinu sjemena, neke kulture po hektaru, treba odabrati poloaj ruice aparata i zupanika u perforiranoj ploi, koji obezbijedjuje zasejavanje eljene norme sjemena. Na primjer, neka za sjetvu penice treba norma - koliina od 270 kg/ha. U tabeli traimo tano predvienu ili priblino veu koliinu sjemena za sjetvu penice. Iz tabele se vidi da je najblia vrijednost predvienoj normi sjetve 278 kg/ha. Ovu koliinu sjemena sejalica e posejati samo u sluaju kada je poloaj lananika na pogonskoj ploi u treem koncentrinom krugu, a poloaj ruice na 7,5.

17

Sl.10 Prenosna ploa kod sejalice

Tab.2 Orjentacione koliine sjemena za sjetvu razliitih kultura kod sejalica IMT 634.17

Ruicu za odreivanje norme sjetve pomjeriemo u jedan podeok vie na 8, pa zatim vratiti nazad na 7,5. Na ovaj nain se ponitavaju zazori u sjetvenom kuitu aparata i dobija se tanija norma sjetve. Zupanik za regulisanje brzine obrtanja sjetvenog aparata postaviemo u trei koncentrini krug na ploi.

1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.5 6 6.5 7 7.5 8 8.5 9 9.5 10

1 101 113 124 138 152 167 182 196 210

2 103 117 132 148 165 184 203 223 244 260 270

3 110 132 154 177 201 226 252 278 305 334 363

4 99 122 146 175 204 230 256 288 319 352 385 427 470

1 70 76 83 90 98 101 105

2 62 70 78 86 94 103 113 123 133 140 148

3 89 101 114 126 137 149 161 179 191 206 221

4 114 131 149 166 183 200 217

1 128 136 145

2 121 139 158 177 196 211 227

3 125 143 162 182 203 230 257 284 311 330 350

4 115 140 166 190 216 244 272 307 343

2 14 25 31

3 9 20

4 12 27

1 8 16 22

2 11 20 28

3 9 16 32

4 10 27

UL

JA

NA

RE

PIC

A

634 06 799

TABELA VAI ZA PROIZVODE

IMT 634 17; 18; 21; 23; 502; 503

10 17 23 NAPOMENA: ODREIVANJE NORME SJETVE PO

KATASTARSKOM JUTRU SE VRI

MNOENJEM VRIJEDNOSTI IZ

TABELE SA KOEFICIJENTOM

K = 0.575

NORMA SJETVE SEJALICE ZA ITOIMT POSIJANA KOLIINA SJEMENA (kg/ha) PRI RUICI U POLOAJU

V

R

S

T

A

S

J E

M

E

N

A

P

EN

ICA

PO

LO

A

J

L

AN

A

NIK

A

N

A

P

OG

ON

SK

OJ

PL

O

I

OV

AS

JE

A

ML

UC

ER

KA

1

18

U tabeli nemamo podatke za sjetvu svih kultura koje moemo da sijemo sa ovom sejalicom. Kulture za koje nema podataka o koliini sjemena u tabelama, moramo sami orjentaciono da pronaemo odgovarajue poloaje. Na primjer, u tabeli nemamo podatke za sjetvu mjeavine grahorice (100 kg) i ovsa (80 kg) u ukupnoj koliini od 180 kg/ha, pa emo zato sami morati da pronaemo odgovarajue poloaje. Ruicu za odreivanje norme sjetve postaviemo orjentaciono u podeok 6 na skali. Zupanik za regulisanje brzine obrtanja sjetvenog aparata postaviemo u rupe drugog kruga na ploi.

Kada smo podesili sejalicu za tano izbacivenje sjemena u odreenim poloajima ruice i lananika

na ploi, vrimo provjeru sejalice.

Kontrola koliine sjetve sjetveni ogled - proba

Da bi kontrolisali sejalicu u mjestu potrebno je znati: - Radni zahvat sejalice IMT 634.17 sa 15 redova je (1,80 m) i obim toka (1,95 m). Ove

podatke treba provjeriti (izmjeriti) na samoj sejalici. - Raunamo povrinu koja se zasije sa jednim obrtajem toka. To je pravougaona povrina,

ija je jedna stranica obim toka, a druga irina radnog zahvata sejalice: - Radni zahvat obim toka = 1,80 1,95 = 3,51m2

Za sjetvu povrine od 10000 m2 (jednog hektara) toak sejalice e da se okrene: 10000 : 3,51 = 2849 puta, a za sjetvu jednog ara (100 m2 priblino 29 puta).

Kada se zna ovaj podatak provjerava se sejalica:

- Napuniti saduk sa sjemenom tako da pokrije sve aparate za sjeme - Podii sejalicu na hidraulik traktora i postaviti ispod nje gredice - klocne - Ispod ulagaa postaviti platno ili najlon za prihvatanje sjemena - Okrenuti toak 29 puta u pravcu kretanja traktora, istom brzinom kojom bi se obavila sjetva - Sjeme koje je ispalo na platno pokupiti i izmjeriti, to je koliina potrebna za sjetvu 100 m2 . Ako

dobijenu koliinu pomnoimo sa 100, dobie se koliina sjemena potrebna za sjetvu 1 ha

Uporediti sa koliinom sjemena koja se eli posejati. U naem sluaju izmjerena koliina treba da je 2,78 kg po aru ili 278 kg/ha. Ako izmjerena koliina sjetve ostupa do 3% potvruje se da je sejalica dobro podeena.

Isto tako pojedinano provjeriti svaki od aparata koliko sjemena zasijava:

- Koliinu sjemena koju je sejalica isijala za 100 m2 podijeliti sa brojem ulagaa - redova i dobija se koliko treba svaki aparat da isije

- Na svaku lulu pojedinano postaviti kese, okrenuti toak 29 puta, time se posije povrina od 100 m2

- Sjeme koje je upalo u kese izmjeriti, utvrditi koliko je posijao svaki aparat i da li ima odstupanja od srednje vrijednosti dozvoljeno je 3 %

Podeavanje duine markera

Duina markera se rauna po formuli: L = Rz B

gdje je: L - duina markera koja se mjeri od sredine sejalice do vrha markera; Rz radni zahvat sejalice; B - polovina rastojanja prednjih tokova traktora

19

Podeavanje sejalice IMT-634.773 sa 17 redova : -Kod ove sejalice norma sjetve se podeava samo brzinom okretanja aparata za sjeme, koje se

podeava na varijatoru brzine. Ako hoemo da sijemo neku kulturu sa odreenom normom sjemena, iz tabele treba videti koji e poloaj varijatora od moguih 46 obezbijediti isijavanje odgovarajue koliine sjemena.

Sl.11 Ruica varijatora za podeavanje norme sjetve IMT-634.773

Tab.3 Orjentacione koliine sjemena za sjetvu razliitih kultura IMT-634.773

Psenica Ovas Jecam Grasak Lucerka

3 10.3

4 15.4

5 19.3 16

6 22.4 18,6

7 27.3 24.8

8 101 32.3 30.5

9 108 36.9 35.3

10 118 40.1

11 127

12 173 77 136

13 179 81.5 145

14 186 84 153

15 190 87

16 196 90.3

17 203 94

18 210 97

19 215 103

20 222 106.5

21 229 113

22 235 116

23 241 119.5

24 247 122

25 255 127

26 260 132

27 267 136 122

28 274 141 128

29 279 146 133

30 284 151.5 137

31 291 156 143

32 297 161 148

33 304 166 154

34 310 170.5 159

35 316 163

36 323 170

37 332 178

38 340 185

39 346 191

40 351 197

41 357 204

42 370

43 381

44 390

45 399

46 497

NORMA SETVE

Uljana repica

NAPOMENA: Odredjivanje norme sjetve po Jutru dobija se mnozenjem

vrednosti iz tabele sa koeficijentom K=0.575

20

Praktina kontrola -provjera sejalice

Postupak podeavanja je isti kao kod predhodne sejalice uz male razlike koje u daljem tekstu navodimo:

- Ruicu varijatora postaviti u odreeni poloaj prema eljenoj koliini - normi sjetve - Skinuti zatitni polkopac aparata za sjeme, a koji e posluiti kao posuda za prihvatanje zrna

prilikom testiranja sejalice - Povlaenjem unazad skinuti nosa cijevi - lula za sjeme. Na njegovo mjesto ispod aparata za

izbacivanje sjemena postaviti poklopac-posudu za prihvatanje sjemena - irina radnog zahvata sejalice je 2,04 m, a obim toka 1,93 m, to znai da se za jedan obrtaj

toka posije povrina od 3,93 m2 - Za sjetvu 100 m2 (jednoga ara) toak treba da se okrene 100 : 3,93= 25,45 puta (priblino 26 puta) - Ubaciti kurblu - ruicu u odreeno mjesto na varijatoru i okrenuti je 26 puta u pravcu kretanja

sejalice - Sjeme koje je palo u posude izmjeriti i pomnoiti sa 100, to odgovara koliini sjemena za sjetvu

jednog hektara;

Provjera sejalice na njivi: - Sipati u sanduk sjeme do odreenog nivoa i obiljeiti taj nivo - Pustiti sejalicu da radi na odreenoj duini na njivi - Sejalica je zasijala odreenu pravougaonu povrinu, ije su stranice irina radnog zahvata i

duina parcele i utroila je odreenu koliinu sjemena - U sanduk dosuti sjeme iz vree poznate teine do nivoa koji je obeleen prije ispitivanja - provjere

sejalice; izmjeriti sjeme koje je ostalo u vrei; razlika u teini predstavlja stvarnu utroenu koliinu sjemena za tu povrinu.

Odravanje sejalice za strna ita

Po zavretku rada sejalicu treba oistiti od zemlje, korova, isprazniti sanduk i oistiti sjetvene aparate. Pregledati sejalicu i ustanovljene kvarove otkloniti. U vansezonskom periodu sejalicu staviti pod krov na potporne noge ili klocne.

Svakodnevno podmazivati leajeve osovine aparata za sjetvu: mazalice osovine ruice i gvinta za

podeavanje dubine rada. Povremeno provjeriti nivo ulja u kuitu konusnih zupanika kod sejalice sa 15 redova i nivo ulja na vodomernom staklu kod varijatora.

Napomena: nikada sa sejalicom ne ii unazad kada je ona sputena u radni poloaj

Pneumatska sejalica za sjetvu okopavina

Pneumatska sejalica IMT-634.542 je dvoredna univerzalna sjelica za sjetvu kukuruza, soje, suncokreta, eerne repe i drugih kultura. Sa njom se moe sijati i nekalibrirano sjeme to nije sluaj sa mehanikim sejalicama. Prilikom sjetve ne oteuje se sjeme koje je posijano na ujednaenom rastojanju u redu i na istoj dubini. Istovrijemeno sa sjetvom u zemljitu se moe unositi startna doza mineralnih ubriva, kao i mikrogranuliranih pesticida. Sejalica se sastoji od rama na kome se nalaze sjetvene sekcije, ureaja za prikopavanje, pogonskih tokova, markera, ventilatora, sanduka za mineralno ubrivo, ureaja za doziranje, izbacivanje, sprovoenje i ulaganje mineralnog ubriva, cijevi i crijeva za vazduh.

Sjetvena sekcija je za etvrtastu ramsku konstrukciju spojena zglobno i paralelogramski, to joj

omoguava da pri radu vri kopiranje terena. Sjetvena sekcija se sastoji od kutije za sjeme, kuita sa sjetvenom ploom, mehanizma za pogon sjetvene ploe, skidaa vika sjemena, ulagaa, nagaznih

21

tokova i zagrtaa. U kuitu sjetvene sekcije, na sjetvenoj osovini, vertikalno je postavljena sjetvena ploa sa otvorima pri obodu. Veliina i broj otvora na sjetvenoj ploi zavisi od kulture koja se sije (za kukuruz se koristi ploa sa 18 rupa). Sjetvena osovina dobija pogon od pogonskog toka sejalice preko lanaca i lananika. Vertikalna ploa dijeli kuite na dva dijela - dvije komore. Na jednoj strani je dio kuita, koja je povezana sa kutijom za sjeme, tako da je ploa u dodiru sa sjemenom. Druga strana kuita je rebrastim plastinim crijevom povezana sa usisnom stranom ventilatora gdje vlada podpritisak.

Ventilator dobija pogon od prikljunog vratila traktora pri 540 o/min. Prilikom rada, ploa se okree i

prolazei pored sjemena, usled djelovanja usisne vazdune struje (podpritiska) ono se privue - prilijepi i zadri na otvorima sjetvene ploe i podie zajedno sa njom. Na otvoru sjetvene ploe mogu da se prilijepe dva ili vie zrna. Na gornjoj strani kuita postavljen je skida vika sjemena, koji viak zrna skida i vraa nazad, tako da na otvoru ploa ostaje samo jedno zrno. Sjeme e da bude priljubljeno na sjetvenu plou sve dok taj otvor okretanjem ploe ne doe u zonu prestanka podpritiska i nastanka normalnog atmosferskog pritiska. Tada sjeme, pod uticajem gravitacije pada u brazdicu koju je otvorio ulaga. Iza ulagaa idu dva nagazna toka koja e da pritisnu zemlju uz sjeme, ime se obezbijedjuje da vlaga iz dubljih slojeva doe u zonu sjemena i omogui mu normalno klijanje i nicanje.

Sjetvena ploa dobija pogon od nagaznih toova preko prenosnika koji daje 32 stepena prenosa i

razliitih razmaka zrna u redu.

Prikopavanje sejalice za traktor

Hidraulik postaviti u plivajui poloaj, to sejalici omoguava kopiranje i prilagoavanje terenu. Na samoj sejalici postoji dvokraka poluga u obliku slova "L" opruno optereena, a slui za deblokiranje transportnog i stavljanje u radni poloaj (njenim pomijeranjem naprijed).

Pravilan horizontalan i vertikalan poloaj izabrati pomou donjih podiznih poluga hidraulika i toplinga. Zategnuti bone stabilizacione poluge.

Podeavanje sejalice

Razmak zrna u redu dobija se pravilnim izborom ploe za odreenu kulturu sa odgovarajuem brojem rupa i kombinacijom lananika u mjenjau. Ploe mogu biti sa razliitim brojem i prenikom otvora u zavisnosti od kulture koja se sije i krupnoe sjemena (za kukuruz i suncokret sa 18, eernu repu sa 24, soju sa 72 rupe). Otvori na ploi moraju biti manji od sjemena.

Ako se zna potreban broj biljaka po hektaru (npr. za kukuruz 62.870) i razmak izmeu redova 70 cm

onda e razmak u redu biti 22,7 cm. Ovaj podatak o broju biljaka po 1 ha i razmaku zrna u redu proitamo iz tabele koja se nalazi na vreama u koje je upakovano sjeme. Razmak zrna u redu moemo da izraunamo po formuli:

m 0,2270,70 62.870

10.000

redova razmak ha 1 po biljaka Broj

10.000X

; Na poklopcu mjenjaa sejalice, zalepljena je tabela 4 iz koje se vidi, da eljeno rastojanje zrna u redu

od 22,7 cm moemo dobiti kombinacijom lananika u poloaju C4, sa ploom za kukuruz koja ima 18 otvora. Ruicu zatezaa lanca staviti u donji poloaj i olabaviti lanac. Zatim lanac prebaciti na lananik u gornjem snopu lananika u poloaj 4, a u donjem naspram slova C. Lanac zategnuti i voditi rauna da ne bude usukan, ve prav i u istoj liniji sa lananicima preko kojih je prebaen.

22

Sl. 12 Lananici menjaa sejalice

Kontrola sejalice se vri tako to se pusti da radi nekoliko metara na mekanoj podlozi - zemljitu.

Rastojanje sjemena u redu koje je palo na zemljite izmjeriti i utvrditi da li je sejalica dobro podeena. Brzinu rada sejalice prilagoditi u zavisnosti od broja otvora na ploi i razmaka zrna u redu. Preporuuje se za manje razmake zrna do 10 cm ploa sa 72 otvora, brzina rada do 5 km/h, a za vee razmake preko 20 cm do 8 km/h.

Tab. 4 Podeavanje razmaka zrna u redu

Podeavanje skidaa vika sjemena

Poto svaka rupa na sjetvenoj ploi treba da ponese samo po jednu sjemenku potrebno je uraditi slijedee:

- U kutiju nasuti sjeme i podii sejalicu toliko da njeni tokovi budu odignuti od zemljita - Postaviti posudu ispod ulagaa koja e da prihvati sjeme - Ukljuiti prikljuno vratilo traktora na 540 o/min da bi ventilator poeo da radi i povlai sjeme na

otvore ploe - U pravcu kretanja traktora runo okretati toak; zajedno sa njim okree se i sjetvena ploa koja na

svojim otvorima nosi sjemenke Ruica skidaa vika sjemena nalazi se na zadnjoj strani kutije za sjeme gdje se nalaze i plastina

vratanca. Otvoriti vratanca i pratiti rad skidaa vika sjemena. Podesite poluge skidaa sjemena tako da na sjetvenoj ploi posle dejstva skidaa ostane na svakom otvoru samo po jedno zrno. Ako se za rupu sjetvene ploe, ne privue ni jedna sjemenka onda je skida blizu rupa i skida zrna sa njih. Tada, ruicu skidaa treba postepeno pomjerati i udaljavati ga od rupa. Skida vika sjemena se pomjera - udaljava od rupa sve dok svaka od njih ne ponese samo po jednu sjemenku. Ako se na rupe sjetvene ploe prilepe - privuku dvije sjemenke treba poluge skidaa vika sjemena pribliiti rupama, sve dotle dok na rupama ne bude po jedna sjemenka. Pritegnuti zavrtanj i fiksirati poluge skidaa sjemena u odreeni poloaj. Skidae

Poloaj

varijatora A1 A2 A3 A4 B1 B2 B3 B4 C1 C2 C3 C4 D1 D2 D3 D4 E1 E2 E3 E4

broj rupe

na ploi

18 12 12.8 13.5 14.3 15.2 16.2 17.1 18.1 19 20.2 21 22.6 24 25.5 27 28.5 30.4 33.3 34.2 36.1

22 9.8 10.4 11 11.7 12.4 13.2 14 14.8 16 16.5 18 18.5 19.6 20.9 21.1 23.3 24.9 26.4 28 29.6

27 8 8.5 9 9.5 10.1 10.8 11.4 12 13 13.4 14 15 16 17 18 19 20.3 21.5 22.8 24

31 7 7.4 7.8 8.3 8.8 9.4 9.9 10,5 11 11.7 12 13.1 13.9 14.8 15.7 16.6 17.7 18.7 19.8 21

33 6.5 7 7.4 7.8 8.3 8.8 9.3 9.8 10 11 12 12.3 13.1 19.9 14.7 15.6 16.6 17.6 18.6 19.7

48 4.5 4.8 5.1 5.3 5.7 6.1 6.4 6.8 7.1 7,6 8 8.5 9 9.6 10.1 10.7 11.4 12.1 12.6 13.5

57 3.8 4 4.3 4.5 4.8 5.1 5.4 5.7 6 6.4 6.8 7.1 7.6 8.1 8.5 9.0 9.6 10.2 10.8 11.4

70 3 3.3 3.5 3.7 3.9 4.2 4.4 4.6 4.9 5.2 5.5 5.8 6.2 6.6 6.9 7.3 7.8 8.3 8.8 9.3

100 2.2 2.3 2.4 2.6 2.7 2.9 3.1 3.2 3.4 3.6 3.8 4.1 4.3 4.6 4.9 5.1 5.5 5.8 6.2 6.5

TABELA ZA PODEAVANJE RAZMAKA ZRNA U REDU

23

vika sjemena na svim sekcijama treba postaviti u isti poloaj i provjeriti njihov rad. U radnom poloaju odblokirati sjetvene sekcije pomjeranjem male dvokrake opruno optereene poluge prema naprijed.

Dubina rada se podeava pomou ruice gvinta, podizanjem i sputanjem nagaznih tokova sekcije.

Prvo odviti ruicu sa zavrtnjem, osloboditi osigura i okretati ruicu u smjeru kretanja kazaljke na satu kada se poveava dubina rada. Nakon postizanja odreene dubine sjetve, ruicu sa zavrtnjem pritegnuti i osiguraem blokirati ruicu za regulisanje dubine. Sve sekcije podesiti da rade na jednakoj dubini postavljanjem na isti broj skale. Provjeriti dubinu sjetve na parceli.

Podesiti pritisak sjetvene sekcije na zemljitu pomou opruge postavljanjem u odgovarajui poloaj u

zavisnosti od krupnoe sjemena i dubine sjetve. Podesiti zagrtae sjemena.

Podeavanje koliine izbaenog ubriva

Koliina izbaenog ubriva zavisi od poloaja regulatora - valjkasto rebrastog dozatora i njegove brzine okretanja. Dozator dobija pogon od nagaznog toka sejalice preko lananika. Poloaj ruice regulatora se fiksira na brojanoj skali koja je postavljena sa strane kutije za ubrivo. Za odreivanje koliine ubriva koristiti podatke iz tabele. Ako se ubrivo lijepi za valjak treba poklopce sanduka podii. Podesiti dubinu rada ulagaa ubriva i daljinu-razmak ulaganja lijevo i desno od ose reda.

Sl. 13 Ruica za podeavanje dubine rada sekcije

Podeavanje duine markera

Prilikom sjetve potrebno je da razmak izmeu dva susedna prohoda sejalice bude jednak meurednom razmaku sekcija sejalice, odnosno razmaku izmeu redova.

Podeavanje duine markera se vri pomou formule:

2

B 1)(nA L

gde je: L - duina markera; A - razmak izmeu redova; n - broj redova; B - rastojanje prednjih tokova traktora;

24

Primjer izraunavanja duine markera: Razmak izmeu redova je 75 cm, broj redova 4, razmak prednjih tokova traktora 140 cm. Izraunavanje duine markera:

cm 117,5

2

140 1)(4 75

2

B 1)(nA L

- Duina markera mjeri se od sredine ulagaa krajne sekcije sa jedne i druge strane sejalice do

diska markera - Duinu lanca podesiti tako da vrh diska markera bude u nivou ulagaa sjemena, kada je sekcija

deblokirana - stavljena u radni poloaj, a podignuta na hidraulik traktora - Duina elinog ueta na ruici za stavljanje u radni poloaj treba da bude takva da disk markera

koji nije u radu bude podignut od zemlje 20 cm - Kada se sejalica transportuje, sekcije treba postaviti u zabravljen - blokiran poloaj, tako to emo

opruno optereenu, dvokraku ruicu u obliku slova "L" povui unazad. Sekciju podizati u vis sve dok se sama ne blokira. Deblokiranje se vri potiskivanjem ruice naprijed i runo podizanje sekcije sejalice u vis.

Odravanje sejalice

- Nakon zavrene sjetve oistiti ulagae od zemlje, isprazniti kutiju sa sjemenom - Na kraju svakog radnog dana izbaciti ubrivo iz sanduka, dobro ga oistiti i oprati istom vodom - Pregledati sejalicu i ustanovljene kvarove otkloniti - Korodirana mjesta treba oistiti i premazati zatitnom bojom - Proveriti cijevi za vazduh da nisu oteene, presavijene ili loe spojene na sastavima sa drugim

djelovima sejalice. Sve to moe da dovede do promjene pritiska u njima i nepravilnog rada sejalice - Ako usled preoptereenja doe do pucanja sigurnosnog klina na kardanskom vratilu sekcije treba

ga zamijeniti odgovarajuim novim - Provjeriti i po potrebi podesiti remen ventilatora (ugib od 5 - 10 mm) - Podmazati sve djelove transmisije na sejalici - Kontrolisati pritisak u gumama - Po zavretku sjetve sejalicu ostaviti pod nastrenicu ili u upu.

Napomena: nikada sa sejalicom ne ii unazad kada je ona sputena u radni poloaj

Maina za zatitu bilja-Prskalice

Prskalice se koriste za zatitu biljaka koje su ugroene od tetoina, bolesti i korova, nanoenjem zatitnih sredstava. Zadatak prskalica je da jednolino, ravnomjerno rasporedi radnu tenost po itavoj tretiranoj povrini na svim djelovima biljke i da se na njima zadri potrebno vrijeme. Prskalica se sastoji od sledeih djelova: rezervoara za tenost, pumpe, razvodni ureaj sa ventilima-slavinama, regulator pritiska, manometra, hidromeaa (povratne cijevi za tenost), crijeva, cijevne armature - krila sa rasprskivaima - diznama, ramske konstrukcije i ureaja za prikopavanje za traktor. Pumpa dobija pogon od prikljunog vratila traktora sa 540 o/min. Pumpa usisava radnu tenost iz rezervoara kroz filter i potiskuje je do razvodnika sa slavinama i regulatorom pritiska. Preko slavine hidromeaa dio radne tenosti se vraa u rezervoar i vri njeno mijeanje. Drugi dio tenosti dolazi do regulatatora pritiska, na kome se vri podeavanje odgovarajueg radnog pritiska. Viak tenosti iz regulatora koja ne ode na rasprskivae, povratnim vodom preliva se u rezervoar, pa i na taj nain dolazi do mijeanja radne tenosti. Tenost kroz

25

slavine odlazi na rasprskivae - dizne koji se nalaze na noseoj konstrukciji armaturi - krilima. Krila su napravljena iz tri sekcije, na kojima se rasprskivai po potrebi mogu preko slavina iskljuivati da ne rade.

Prikopavanje prskalice za traktor

Prikopavanje na traktor se vri u tri take. Donje traktorske poluge hidraulika moraju biti izjednaene kako bi sekcije - krila prskalice sa rasprskivaima bila na istoj visini od zemlje ili usjeva. Prikopati kardansko vratilo traktora.

Preliminarno podeavanje prskalice

Kada se prskalica prvi put puta u rad, posle montae djelova treba je testirati na slijedei nain:

- Sipati u rezervoar istu vodu - Provjeriti boju ili fabriki broj dizni; dizne na krilima moraju biti sve iste boje broja; ne koristiti

dizne razliitih boja jer im je prenik otvora razliit, a time i kapacitet - koliina izbaene tenosti se razlikuje

- Okretanjem ruice otvoriti glavnu slavinu - ventil - Odvrnuti regulator pritiska - ne do kraja, ve 2/3 kruga - Zatvoriti slavine - ventile sekcija.

Podeavanje prskalice

Izravnavanje prskalice po duini i irini vri se toplingom i desnom ruicom hidraulika. Podeavanje visine armature (krila) vri se pomou hidraulika traktora. Krila od povrine zemlje, usjeva treba da budu podignuta 0,50 m, to jest onoliko koliko je rastojanje izmeu rasprkivaa na krilima. Izbor rasprskivaa - dizni u zavisnosti od kapaciteta pumpe i vrste zatitnog sredstva.

U uputstvu proizvoaa zatitnog sredstva nalazi se koliina sredstva i vode potrebnih za jedan

hektar. Na primjer: 3 kg/ha sredstva i 202 l vode. Prethodno je utvreno da su dizne na rasprskivaima 11004. Iz tabele 5 vidi se da koliinu od 200 l/ha moemo ostvariti pri razliitim brzinama i pritiskom radne tenosti. Prema uslovima rada, odluujemo da brzina bude 7 km/h, pritisak 2,0 bara i da svaka dizna mora da izbaci 1,17 lit/min.

Tab. 5 Podeavanje prskalice za prskanje odreene koliine tenosti

T

a

b

e

l

a

t

r

a

k

t

o

r

s

k

e

p

Dizna 11004 sa plasticnim filterom S filter br. 08643

l/ha 3

Km/h

4

Km/h

5

Km/h

6

Km/h

7

Km/h

8

Km/h

9

Km/h

10

Km/h

11

Km/h

200 at.dizne

litara/min

1.50

1.00

2.00

1.17

2.55

1.33

3.15

1.50

3.90

1.67

4.70

1.80

300 at.dizne

litara/min

2.30

1.25

3.15

1.50

4.25

1.75

5.60

2.00

400 at.dizne

litara/min

1.50

1.00

2.55

1.33

3.90

1.67

5.60

2.00

500 at.dizne

litara/min

2.30

1.25

Kontrola brzine voznje

3 km/h =0.83 m/s = 120 sek. na 100m

4 km/h =1.11 m/s = 90 sek. na 100m

5 km/h =1.39 m/s = 72 sek. na 100m

6 km/h =1.67 m/s =60 sek. na 100m

7 km/h =1.94 m/s = 51.5 sek. na 100m

8 km/h =2.22 m/s = 45 sek. na 100m

9km/h =2.50 m/s = 40 sek. na 100m

10 km/h =2.78 m/s = 36 sek. na 100m

11 km/h =3.05 m/s = 32.8 sek. na 100m

600 at.dizne

litara/min

3.15

1.50

700 at.dizne

litara/min

4.25

1.75

26

Kapacitet dizne moe i da se izrauna ako se zna: K - norma prskanja ( 202 l/ha); V - brzina kretanja (7 km/h); R - razmak izmeu dizni (0,5 m);

. l/min 1,18600

0.57202

600

RVKq

Kontrola dizni-rasprskivaa

Moe se obaviti na mjestu, tako da se ispita svaka dizna posebno:

- Nasuti vodu, zatvoriti glavnu slavinu, otvoriti ventile grana-sekcija, spustiti sekcije u radni poloaj - Ukljuiti prikljuno vratilo traktora da se okree od 450 - 600 o/min - Podesiti pritisak pomou regulacionog ventila na 2 bara

Poto se ispituje svaka dizna posebno, da li protok odgovara onom iz tabele, potrebno je obezbijediti odreenu graduisanu posudu i topericu. Razmak izmeu dizni je 0,5 m, pa toliko treba podii i cijelu prskalicu od povrine zemljita. Ukljuiti glavni ventil i pustiti da voda pritiskom od 2 bara tee iz dizne u posudu u vremenu od jedne minute. Vodu iz posude izmjeriti i u ovom sluaju treba da bude 1,18 l. Dozvoljeno odstupanje iznosi do 5 %.

Po potrebi ispitati i ostale dizne. Ako su istroene dizne, vei otvori na njima izbacivae vie vode.

Zato treba smanjivati pritisak tenosti i ponoviti mjerenje, sve dok se ne postigne odgovarajui - taan protok na diznama. Kod narednih prskanja, koristiti smanjeni pritisak, kako je to testiranjem i utvreno. Ako je meusobno odstupanje kod dizni veliko, zbog njihove istroenosti ili zaepljenja treba ih oistiti mlazom vode, etkicom za zube ili ih treba zamijeniti.

Drugi nain testiranja je da se istovremeno ispituju sve dizne, tako to se krila prsaklice podignu na

visinu od 0,5 m, a ispod njih se postavi neka velika posuda da uhvati cjelokupnu vodu iz svih dizni. Pored toga prati se lepeza rasprskavanja i preklapanje mlazeva susednih dizni.

Podaci iz Tab. 5 vae samo za prskalicu sa radnim zahvatom od 12 m (Rz=24 dizne x 0,5 m = 12

m). Ako se smanji radni zahvat, onda se moraju naknadno izraunati parametri za prskanje, koristei prethodnu formulu.

Na primjer: radni zahvat- Rz je 8 m; brzina rada V je 7 km/h; kapacitet pumpe q je 28 l/min (25 dizni puta 1,17 l/min ); Koliina tenosti potrebna za 1 ha izraunava se po formuli:

l/ha 30078

28600

VRz

q600K

. Znai, da e prskalica pod odreenim pritiskom od 2 bara u ovim uslovima, sa smanjenim radnim

zahvatom izbaciti 300 l/ha tenosti. Zbog komplikovanosti teoretskih izraunavanja prema tabelama ili kada tabelu uope nemamo, tada

preporuujemo da se prskalica provjeri na njivi. Prije putanja prskalice u rad u rezervoar sipati 100 litara vode i izraunati povrinu koja e se poprskati sa tom koliinom. Prilikom prskanja ruica za gas mora da bude u poloaju koji obezbijedjuje da se prikljuno vratilo traktora okree sa istim brojem obrtaja, za sve vrijeme prskanja. Da bi se voda prilikom testiranja ravnomjerno rasprila po cijeloj povrini, potrebno je da

27

traktor ide - radi uvijek istom brzinom i da pritisak radne tenosti na manometru prskalice bude konstantan. Ujednaena - jednaka brzina kretanja traktora postie se na taj nain to se odabere odgovarajui stepen prenosa (brzina) ruice menjaa. Prije poetka testiranja prskalice na parceli, oznaiti bijelom linijom zadnji toak traktora i izmjeriti obim toka, kako bi znali duinu puta koju smo preli da bi utroili 100 l.

Primjer: Obim toka je Ob=5 m, to znai da se sa jednim okretom toka pree put od 5 m. Voziti traktor istom brzinom, sa ukljuenom prskalicom, sve dok se ne potroi 100 l vode. U toku vonje brojati okretaje zadnjeg toka. Na primjer: za utroak 100 l vode toak se okrenuo 40 puta. Traktor je, prema tome, preao put:

L = Ob 40 = 5 40 = 200 m. u sluaju upotrebe krila prskalice sa 15 rasprskivaa-mlaznica, postavljenim na rastojanju od 0,5 m,

ostvarie se irina rada od 7,5 m, odavde proizilazi:

7,5 m 200 m = 1.500 m2 = 0,15 ha. Dakle, sa 100 litara vode poprskano je 1.500 m2 , odnosno 0,15 ha povrine. Iz ovoga proizilazi da

e se na jedan hektar utroiti 6,66 puta vie vode tj. 666 litara.

10.000 m2 : 1.500 = 6,66 100 = 666 l. Svaki proizvoa sredstava za zatitu bilja, propie odreenu koliinu sredstva koja treba da se

primijeni na jedan hektar. Neka u naem sluaju propisani utroak sredstva za prskanje iznosi 6 kg/ha. Na osnovu toga moemo da izraunamo koliko sredstva treba da se sipa na svakih 100 l vode:

6 kg/ha : 666 l/ha x 100 l = 0,9 kg. To znai da se mora na svakih 100 litara vode dozirati 0,9 kg sredstva za prskanje. Ovo je vrlo bitno

znati kada se prskaju povrine manje od jednog hektara, zbog toga da bi doze sredstava bile iste. Da bi se dobila dobra homogenost sredstva, preporuuje se da se zatitna sredstva prvo rastope u

manjoj koliini vode, pa ih posle toga sipati u rezervoar. Na prskalici prvo ruicu postaviti u poloaj za mijeanje. Zatim ukljuiti prskalicu da radi jedan minut, kako bi se zatitno sredstvo dobro pomijealo sa vodom, tek posle radna tenost je pripremljena za primjenu-upotrebu.

Za kvalitet prskanja vrlo je bitna brzina rada. Ona se moe izraunati pomou naprijed pomenute

formule uz poznavanje svih ostalih parametara ili praktino odrediti. U perthodnom primjeru izmjereno je da je traktor preao 200 m za 90 sec. Njegova brzina rada je:

km/ha 890

3,6200

put predjen je koje za Vrijeme

3,6 xput PredjeniV

.

Poto je prskalica pravilno podeena i testirana na njivi - parceli, moe se dosuti u rezervoar

prskalice potrebna koliina vode i tana doza sredstva. Sve to treba dobro izmijeati ukljuivanjem pumpe pri emu su zatvoreni svi ventili sekcija, a ukljuen hidromea. Nivo krila prskalice treba da bude 50 cm od usjeva ili zemljita poto je razmak izmeu dizni 50 cm. Visina sekcija se podeava pomou hidraulika traktora ili elinih sajli koje se nalaze na ramu kod prskalica sa veeom irinom radnog zahvata.

Odravanje prskalice

Posle svake upotrebe i na kraju sezone prskalicu i ostale djelove treba isprati istom vodom unutra i spolja. Isprazniti vodu iz rezervoara prskalice i pomonog rezervoara za pranje ruku. Unutranjost

28

prskalice se pere tako to se naspe u rezervoar odreena koliina vode i pusti pumpa da radi nekoliko minuta.

Detaljno pregledati i utvrditi neispravnosti na prskalici kako bi se na vrijeme obezbijedili rezervni

djelovi. Redovno istiti filtere. Kontrolisati pritisak na ventilu akumulatora (zvono) pritiska. Treba da bude 1 bar (max 2 bara).

Pred zimu napuniti cijevi i pumpu antifrizom ili iz njih potpuno izbaciti vodu (runim okretanjem

pumpe). Voda ne smije da ostane u pumpi, da se na niskim temperaturama ne bi zaledila i izazvala oteenja (pucanja) pumpe. Redovno podmazivati kardan na 10 asova rada. Provjeravati nivo ulja u pumpi na 10 asova rada. U sluaju opadanja nivoa doliti ulje. Svakih 300 asova promijeniti ulje u pumpi (SAE 30). Kada prskalica ne radi i u vansezonskom periodu treba je ostaviti u upu ili pod nadstrenicu.

Mehanizacija za spremanje stone hrane

Za spremanje stone hrane, korienje odgovarajue mehanizacije ima poseban znaaj. Kod viegodinjih trava i leguminoza, podeenost maina za koenje i visina koenja u znaajnoj mjeri utiu na smanjenje gubitaka biomase, a posebno na trajnost usjeva. Potpunom primjenom mehanizacije do konzervisanja stone hrane, ljudski rad je sveden na najmanju mjeru, pa je uspjenost u stoarskoj proizvodnji maksimalna. Zbog toga se, u ovom poglavlju istie najvanija mehanizacija za spremanje kabaste stone hrane.

Kosaice

Prva operacija spremanja sijena, travne silae i sjenae je koenje krmnih biljaka, emu treba posvetiti posebnu panju, a naroito kada se radi o lucerki, crvenoj djetelini, i drugim leguminoznim biljkama. Zbog toga su kosaice prve i osnovne maine u liniji za spremanje stone hrane. One su namijenjene za odsijecanje (koenje) i ostavljanje zelene biomase u otkosima pogodnim za suenje ili ubacivaje u komoru za sjeckanje kod silokombajna . Znaaj i poznavanje kosaica ogleda se u tome to se reui aparat (ureaj za odsijecanje stabljika) koristi u istom ili modifikovanom obliku za odsijecanje stabljika biljaka za spremanje sijena, ili koenje biljaka za spremanje silae.

Uz predpostavku da su kosaice idealne, optimalna visina koenja viegodinjih leguminoza

(lucerka, crvena djetelina ...) i trava je od 6 cm do 8 cm, ponekad se kose pri visini 10 - 15 cm, to utie na visinu gubitaka biomase na parceli. U zavisnosti od vrste, 1 cm nepokoene biomase utie na visinu gubitaka od 60 kg do 300 kg/ha suve materije, dok su gubici znaajno vei ako je biomasa polegla. Meutim, do sada nije definisana visina dozvoljenih gubitaka biomase na parceli, ali se smatra da ne bi trebalo da budu vei od 5%. Zbog toga je vano poznavanje tipova kosaica (klasine, rotacione) i sagledavanje ponaanja pojedinih varijanti reznih aparata u stvarnim uslovima rada.

Konstruktivno i tipski, kosaice se mogu svrstati u razliite grupe, od kojih su najvanije: I Prema ureaju za odsijecanje stabljika: 1. Kosaice sa pravolinijsko-povratnim kretanjem noa, i to: - klasine kosaice (sa prstima), - kosaice sa dva noa (bez prstiju), i to: standardnog i pomaknutog registra. 2. Kosaice sa jednim aktivnim elementom (rotacione kosaice). II Prema nainu pogona: 1.Traktorske kosaice (frontalno, bono i zadnje noene i vuene), 2. Samohodne irokozahvatne kosaice, 3. Motorne kosaice malog radnog zahvata (motokosaice).

29

U zavisnosti od tipa, traktorske kosaice mogu dobijati pogon na vie naina, i to: od prikljunog

vratila traktora (PVT) (vuene, pozadi noene i bone), od radilice motora (frontalne), od menjake kutije (bone kosaice) i hidrostatiki pogon uz korienje hidraulinog sistema traktora.

Traktorske klasine oscilatorne kosaice

Klasine traktorske kosaice (kosaice sa prstima) nastale su na osnovu usavravanja zaprenih kosaica, a princip odsijecanja stabljika je ostao isti. Odsijecanje stabljika vri se pomou aktivnih elemenata (segmenata noa) i pasivnih elemenata (protureuih ploa).

Odrezivanje stabljika vri se na principu smicanja (princip rada makaza). No se kree pravolinijski

od jedne do druge mrtve take ( od jednog do drugog prsta), i natrag, pa se ostvaruje oscilatorno kretanje noa. Put pomjeranja noa u jednom smjeru naziva se hod noa. Pri tom, segment povija stabljike, a odsijecanje se vri na susednoj protureuoj ploi. to je vea povijenost biljaka, visina odsijecanja je vea. Stabljike kod protureuih ploa na kojoj se trenutno vri odsijecanje, najmanje su povijene, pa su odsjeene na najmanju visinu. Odnosno, ukoliko je povijenost stabljika manja, visina odsijecanja je nia.

Za odsijecanje stabljike pokretni radni djelovi - noevi imaju manje brzine osciliranja 2-3 m/sec, to se

ostvaruje sa manjim brojem obrtaja pogonske osovine 800-1200 o/min. Pogon dobija od prikljunog vratila traktora sa 540 o/min. Utroak snage za pogon je mali 2,0-2,3 kW po metru irine radnog zahvata. Brzina rada 4-8 km/h.

Kosaice sa dva noa

Kosaice sa dva noa izrauju se bez prstiju . Noevi se kreu pravolinijski - povratno, ali u suprotnim smjerovima. U odsijecanju stabljika uestvuju dva pokretna elementa, odnosno 2 segmenta, a povijanje stabljika vri se prema sredini razmaka izmeu segmenata. U ovom sluaju, manja je povijenost stabljika i nia visina odsijecanja. Kosaice se izrauju sa hodom svakog noa od 38,1 mm i 76,2 mm, mada je druga varijanta znatno zastupljenija. Konstruktivno, ove kosaice izrauju se u dvije osnovne varijante, i to:

- standardna kosaica sa odnosom broja segmenata gornjeg prema donjem nou 1:1 i - kosaica sa tzv. pomaknutim registrom, gdje je ovaj odnos 6:5 (kosaica firme Busatis, BIDUX

sistem). Kod drugog rjeenja, sjeenje stabljika po duini krila je postupno, manja su udarna optereenja, to

utie na angaovanu snagu i vibracije. Utroak snage za pogon je neto vei oko 2,2 - 2,5 kW po metru irine radnog zahvata kose.

Sl.14 Kosaica sa dva noa

Princip rada kosaica sa dva noa daje veu pokrivenost povrine segmentima noa, a pri manjim

radnim brzinama dolazi do viestrukog sjeenja stabljika i usitnjavanja biomase. Odnosno, u bujnom usjevu dolazi do poveanih gubitaka sitno isjeckanih djelova biljaka. Zbog toga treba usaglasiti brzinu kretanja agregata i linearnu brzinu noa. Optimalna brzina kretanja agregata pri koenju je od 10-12 km/h. Pri ovoj brzini i irini radnog zahvata kosaice od 2,5 m, postie se uinak od 1,5 ha/h pa i vie, zavisno od uslova rada.

30

Podeavanje oscilatorne kosaice:

- Svi prsti reueg aparata moraju biti u istoj ravni. Kontola se vri vezivanjem kanapa na krajnim prstima; ako je neki sputen dolazi do guvanja trave i zaguenja, a ako je podignut kosa se preko njega uvija te je vie optereena; ispraviti prste cjevastom polugom ili blagim udarom ekia

- Kod kosaica visokog reza no treba da se kree od sredine jednog do sredine drugog prsta (hod kose), pri emu se jedanput vri seenje; hod kose treba da bude 76,2 mm; ovo podeavanje vri se u glavi kose na ekscentru (promjenom duine poluge kretae)

- Poluga kretae treba da stoji pod uglom od 900 u odnosu na osovinu ekscentra - Zazor izmeu pritiskivaa - abice i pokretnog noa treba da bude 0,3-0,5 mm; podeavanje ovog

razmaka vri se stavljanjem i skidanjem ploica - podmetaa ili pomou zavrtnja - Zazor izmeu pruta kose sa pokretnim noevima i voice - ploice treba da bude 0,3 mm;

primicanjem ili odmicanjem ploice sa elipsastim otvorima zazor moe da se smanji ili povea - Visina koenja podeava se ruicom za naginjanje grebena - reueg aparata, a kod nekih i

stavljanjem klizne papuice grede kose u gornji ili donji poloaj - Kada se kosi nizbrdo ili kada je trava niska, polegla ili zamrena, kosu treba navaliti naprijed, vodei

rauna pri tome da ne doe do zarivanja prstiju u zemljte; kada se kosi uzbrdo kosu treba navaliti malo nazad

- Momenat ukljuivanja sigurnosnog ureaja podeava se sabijanjem opruge u kuitu na vunoj poluzi; sigurnosni ureaj za iskljuivanje prenosa treba da bude tako podeen da kosa , kada se u nju pri punoj brzini ubaci amova letvica debljine oko 1 cm presee, a da se pri tom ne iskljui prenos

- U neoptereenom stanju spoljanji dio reueg aparata treba isturiti neto naprijed za 20 odnosno (kod kosaica zahvata 2,10 m) za oko 40-50 mm. Ovo se podeava promjenom duine vune poluge

- Prenosni remeni treba da budu zategnuti samo toliko da pri radu ne klize; ako u radu sigurnosni ureaj otkae, a nastane preoptereenje kose da remeni mogu da proklizaju i tako sprijee vea oteenja kose; pravilno zategnut remen kada se pritisne palcom ruke ugiba se 12 mm

- Broj prikljunog vratila traktora mora da bude 540 o/min, kako bi brzina osciliranja noeva bila od 2-3 m/sec

Odravanje kosaice

Posle rada kosaicu oistiti od zemlje i trave. Zatupljene noeve naotriti, a oteene zamijeniti. Otrenje tupih noeva izvoditi pod nagibom od 20. Podmazivanje voice glave kose obavljati na svaka 2 sata rada kose u istoj travi i ureenoj parceli. Podmazivati pritiskivae - abice i prut kose. Podmazivati mazalice na kosaici prema upustvu proizvoaa.

Po zavrenoj sezoni kosaicu oistiti i podmazati. Skinuti pokretni prut kose sa noevima i podmazati.

Klinaste kaieve skinuti i staviti ih na suvo mjesto. Smjestiti kosaicu ispod nadstrenice.

Rotacione kosaice

Za razliku od oscilatornih tipova kosaica, kod rotacionih kosaica u odsijecanju stabljika uestvuje samo jedan aktivni element no (bez kontranoa ) koji ima kruno kretanje. Odsijecanje se vri usled velike periferne brzine noa oko 60-80 m/sec ( 1500-3000 o/min) i inercije stabljika koje se opiru povijanju. Poto no istovremeno vri kruno kretanje (relativno) i pravolinijsko kretanje (prenosno), u tom sluaju, otrica noa u radu pravi cikloidne povrine. Noevi rotacione kosaice smjeteni su na vertikalno vratilo na nosaima i obru u horizontalnoj ravni.

Po konstrukciji, radni organ ove kosaice moe biti postavljen na bubanj ili disk. U prvom sluaju, ove

kosaice su najee sa dva bubnja . Kod diskosnih kosaica broj diskova se kree od 1-6, a ree vie, to zavisi od radnog zahvata i

prenika diskova. Kosaice sa vie od 2 diska imaju manji prenik diskova.

31

Rotacione kosaice rade sa veim brzinama to im omoguava princip rada, a nema

neizbalansiranosti pogona kao kod klasinih kosaica. Radna brzina kree se najee od 8-12 km/h. U zavisnosti od broja rotora (2-6), radni zahvat ove kosaice je od 1,5 m do 4 m, pa se ostvaruje

uinak preko 2 ha/h. Meutim, zbog velikog broja obrtaja rotora i velike radne brzine, rotacione kosaice iziskuju znatno veu snagu za pogon. Specifini utroak snage za pogon kree se od 8-15 kW/m , to zavisi od uslova rada.

Sl.15 Rotaciona kosaica

irokozahvatne kosaice su namijenjene za koenje na velikim povrinama gdje je potrebno ostvariti

vei uinak.

Kosaice gnjeilice - kondicioneri

Kosaice gnjeilice imaju zadatak ne samo da dobro i kvalitetno kose, ve i da mehaniki tretiraju pokoenu travnu masu i utiu na njeno bre suenje u polju. Ovo je naroito vano za koenje leguminoznih biljaka. Zbog toga se dodaci kosaicama za kondicioniranje biomase izvode u obliku lomilica ili gnjeilica ili kombinovano.

Kod kosaice gnjeilice ureaj za gnjeenje je izraen od dva para glatkih ili rebrastih valjaka izmeu

kojih prolazi pokoena travna masa i gnjei se. Kod kondicionera iza kose postavljeni su rotoudarai Ovakvim nainom koenja i spremanja sijena postie se: - bre i ujednaenije suenje stabljike i lia; skrauje se vrijeme prosuivanja za vie od 40%, ukoliko

je vrijeme naklonjeno suenju - znaajno se smanjuju kvantitativni gubici u liu i drugim nenijim, hranljivijim djelovima stabljika, pa

se dobija kvalitetnije sijeno - po zavretku suenja, stabljike su izlomljene, meke pa ih domae ivotinje radije jedu - poboljava se stepen iskoriavanja sijena u jaslama; gnjeenjem se i cijepanjem-kondicioniranjem

grublji i neniji djelovi biljke izmjeaju meusobno, pa ivotinje ne mogu da biraju, ve su prinuene da sve jedu; gubitka sijena u jaslama skoro da nema.

Prikopavanje kosaica - Rotacione diskosne kosaice prikopavaju se na traktor u 3 take za poluge hidraulika traktora uz

obavezno osiguranje spojeva - Prikopati kardansko vratilo - Podii oslonu nogu - Kod kosaica SIP prikljuiti hidraulina crijeva na traktor - Kod prikopavanja potovati mjere bezbjednosti na radu

32

Podeavanje kosaica

Transportni poloaj: Kosaica SIP: - Podii kosaicu hidraulikom traktora - Podii radni dio pod uglom od 900 u odnosu na horizontalu pomou hidraulinog ureaja - Osigurati transportni poloaj okretanjem ruice ventila hidraulinog cilindra na kosaici (poloaj

poprean na cilindar) Kosaica IMT: - Zabravnu osovinu - klin na plivajuoj poluzi postaviti u leite za transportni poloaj blie opruzi i

osigurati osiguraem; na ovaj nain se blokira plivanje poluge - Prednji dio zatitne cerade podii - Podii kosaicu hidraulikom - Skinuti lanac za rastereenje sa traktora i postaviti ga na kosaicu - Izvriti osiguranje transportnog poloaja zabravljivanjem

Radni poloaj: Kosaica SIP: - Okrenuti ruicu ventila u pravcu hidraulikog cilindra i spustiti radni dio kosaice - Povui omu ueta i zakrenuti kosaicu da zabravi Kosaica IMT: - Namjestiti zabravnu osovinicu - klin u poloaj za rad; time se oslobaa opruga i omoguava kosaici

da kopira teren - Povui lanac i odbraviti kosaicu - Spustiti rezni aparat u radni poloaj pomou hidraulinog ureaja - Runo zabaciti kosaicu naprijed - Zategnuti i vezati lanac u prorez u gornju taku na zateznoj kuki traktora (pored toplinga) - Visina koenja se podeava promjenom visine klizne povrine bubnja postavljanjem ili skidanjem

elinih prstenastih ploica ispod bubnja; kod kosaica kod kojih to nije mogue obaviti na ovaj nain, visina koenja se podeava pomou toplinga ( skraivanjem i produavanjem); pri tome se vodi rauna da se diskovi mnogo ne zaokrenu i udaraju u zemlju kako ne bi dolo do oteenja noeva; takoe mora da se podesi visina donjih poluga hidraulika i one treba da budu na visini od 40 - 45 cm od zemljita

- Lanac se vee za gornju taku na traktoru i zategne - Provjeriti plivajuu polugu sa oprugom da li funkcionie kako bi kosaica mogla da kopira teren - Klinasti remen treba da bude pravilno zategnut sa ugibom od 19 mm; pritezanje remena vri se

pomou navrtke zavrtnja koji je opruno optereen; prethodno se odvije kontra navrtka - Ako u toku rada rezni aparat udari u neku prepreku aktivira se sigurnosni ureaj koji iskopa rezni

aparat i kosaica se zabacuje u stranu; ureaj treba tako da se podesi da duina opruge bude 100 mm tako da u normalnim radnim uslovima sigurnosni ureaj ne dejstvuje; da bi se kosaica ponovo vratila u radni poloaj treba iskljuiti prikljuno vratilo, traktor vratiti malo unazad, podii kosaicu i zanjihati je prema traktoru tako da se sigurnosni sistem vrati u prvobitni poloaj

- Mogua je zamjena tupih noeva. - Kod kosaica gnjeilica mogue je regulisati pritisak gnjeenja mase pomou valjaka; pritisa