MATERIJALNO KNJIGOVODSTVO – je analitičko knjigovodstvo materijala koje prati stanje i kretanje materijala po vrsti, količini i vrijednosti. Pojam materijalno knjigovodstvo obuhvaća i analitičko knjigovodstvo sitnog inventara, ambalaže, auto guma i poluproizvoda. Račune u materijalnom knjigovodstvu otvaramo na osnovi početne inventure materijala. Knjižimo ih tijekom poslovne godine na osnovi skladišnih isprava, tako da se svaka stavka s isprave knjiži pojedinačno na odgovarajući analitički račun materijala. Račun materijalnog knjigovodstva sastoji se od 2 dijela: 1. od količinskog i 2. od vrijednosnog dijela. Upravo zato oni služe kao veza, po količinskim podacima sa skladišnom kartotekom, po vrijednosnim podacima s financijskim knjigovodstvom. KRATKOTRAJNA IMOVINA – ili tekuća imovina sastavni je dio ukupne imovine koja sudjeluje u djelatnom procesu neprestanim optjecanjem tijekom godine i kraće. Sudjelujući u proizvodnom procesu, mijenja svoj oblik odjednom ili u nekoliko uzastopnih trošenja, pri čemu prelazi u vrijednost poluproizvoda, gotovog proizvoda ili usluge. Kratkotrajna (tekuća) imovina pojavljuje se u obliku: - novca (u blagajni, na računima u banci, vrij.papiri); - stvari (zaliha kratkotrajne imovine); - prava (potraživanja na osnovi kratkotrajne imovine). Kratkotrajnu imovinu čini: - novac u banci i blagajni; - predujmovi za nabavu kratk.im.; - zalihe: sirovina, materijala, pričuvnih djelova, itd.; - potraživanja; - financijska imovina; - unaprijed plaćeni troškovi u budućim razdobljima.

DUGOTRAJNA MATERIJALNA IMOVINA – vrijednost uložena u nabavu ili proizvodnju imovine za trajnu uporabu u procesu proizvodnje, poslovanje robom i pruzanju usluga. Ima materijalni (fizički) oblik, tj. oblik stvari. Dugotrajnu mat.imovinu čine: nekretnine, postrojenja, oprema, ostala dug.mat.im., predujmovi.Mjenica je pisana isprava izdana u propisanom obliku kojom jedna osoba daje nalog drugoj ili samoj sebi da isplati određeni novčani iznos osobi navedenoj u ispravi (ili po njenoj naredbi) u određeno vrijeme

Amortizacija je vrednosno trošenje osnovnih sredstava. To je novčani iznos koji se u toku veka trajanja osnovnih sredstava obračunava i izdvaja za nadoknadu i reprodukciju (obnavljanje) osnovnih sredstava. Njen iznos se obračunava u prodajnu cenu gotovih proizvoda ili usluga. Svi korisnici osnovnih sredstava su u obavezi da je obračunavaju osim:

na osnovna osredstva u izgradnji (pripremi), na prirodna bogatstva (na zemljišta i šume), na spomenike kulture, umetnička dela, muzičke predmete, knjige u biblioteci i

arhivsku gradnju.

Zakonom je propisan najduži vek korišćenja osnovnih sredstava u koje ona treba da budu amortizavana.

Osnovica za obračun je nabavna vrednost osnovnog sredstva. Načini koji se primenjuju pri obračunu mogu biti:

vremenski i funkiconalni.

1

Vremenski

Zasnovan je na veku trajanja osnovnih sredstava. U okviru ovog, poznata su tri način obračuna amortizacije:

metod proporcijalnog otpisa, metod degresivnog otpisa i metod progresivnog otpisa.

Na osnovu vremenskog načina sredstva se optisuju po istoj amortizacionoj stopi (AM') u toku veka trajanja osnovnih sredstava.

Godišnji iznos amortizacije = NV H AM'/100

Godišnja stopa amortizacije = 100%/vek upotrebe

Primer:

NV = 100.000 dinara Vek upotrebe: 5 godina

Godišnja stopa = 100%/5 = 20% Godišnji iznos = NV h Am'/100 = 100.000 h 20/100 = 20.000 dinara

Godina Nabavna vrednost AM' Godišnji iznos Ukupni iznos Sadašnja vrednost

1. 100.000 20% 20.000 20.000 80.000

2. 100.000 20% 20.000 40.000 60.000

3. 100.000 20% 20.000 60.000 40.000

4. 100.000 20% 20.000 80.000 20.000

5. 100.000 20% 20.000 100.000 0

Funkcionalni

Funkcionalni obračun amortizacije ne polazi od veka upotrebe već od korišćenja osnovnih sredstava. Amortizacija se obračunava u zavisnosti od upotrebe osnovnih sredstava i od njegovog korisnog učinka. Korisni učinak može biti jedinica gotovog proizvoda koje se proizvodi na nekoj mašini ili na primer kod prevoznih sredstava, broj pređenih kilometara.

Primer:

NV = 1.000.000, ukupni mogući broj proizvedenih jedinica gotovog proizvoda u toku veka upotrebe ove mašine je 200.000.

Am' po jedinici proizvoda = 1.000.000 / 200.000 = 5 dinara

GodinaNabavna vrednost

Broj proizvedenih proizvoda

AM' po jedinici proizvoda

Godišnji iznos

Ukupni iznos

Sadašnja vrednost

2

1. 1.000.000 70.000 5 350.000 350.000 650.000

2. 1.000.000 50.000 5 250.000 600.000 400.000

3. 1.000.000 60.000 5 300.000 900.000 100.000

4. 1.000.000 20.000 5 100.000 1.000.000 0

Računovodstvo se bavi:

Zapisivanjem „vođenjem knjiga“ (Zapisivanje transakcija koje je pravno lice ostvarilo tokom određenog perioda)

Analizom Predviđanjem

Radi iskazivanja i izračuna prihoda i bogatstva preduzeća.

Sadržaj

[sakrij]

1 Cilj računovodstva 2 Računovodstvena jednačina

o 2.1 Dvojno knjigovodstvo o 2.2 Princip dvostrukog unosa o 2.3 Duguje i potražuje o 2.4 Primjeri knjiženja sa dvostrukim unosom o 2.5 Primjer unosa u glavnu knjigu – Žurnal o 2.6 Unosi u Dnevniku glavne knjige

3 Koja su pravila u računovodstvu 4 Priroda konta 5 Pregled računovodstvenog ciklusa 6 Dugovanje i potraživanje 7 Koncept odvojenih entiteta

o 7.1 Unosi u glavnu knjigu – žurnal 8 T – konta 9 Tipovi konta 10 Osnovni principi računovodstva 11 Finansijski izvještaji 12 Osnovne Racunovodstevene Crash Course Bilješke

Cilj računovodstva [uredi]

Cilj računovodstva je pribaviti informacije o profitabilnosti i likvidnosti određenog preduzeća za korisnike financijskih izvještaja:

Direktore Dioničare Bankare Dobavljače

3

Uposlenike/sindikat Poreske autoritete

kao sredstvo za donošenje odluka.

Sve informacije sadržane u financijskim izvještajima su predstavljene u novčanim terminima. Samo transakcije koje su mjerljive novčanim iznosima se evidentiraju i uzimaju u obzir.

Računovodstvena jednačina [uredi]

Svako pravno lice ima:

Sredstva, ono što biznis (firma) posjeduje npr.

Zgrade Mašine Dionice Potraživanja Bankovni depoziti Gotov novac:

Obaveze, ono što biznis (firma) duguje

Dobavljači Bankovna zaduženja Krediti:

Računovodstvena jednačina kaže da:

SREDSTVA minus OBAVEZE = KAPITAL Ono što Ono što Vrijednost biznis posjeduje biznis duguje biznisa

Npr. Ja posjedujem biznis koji ima slijedeća sredstva:

poslovni prostor vrijedan __________________ 50.000 KM dionice vrijednosti _______________________ 20.000 KM gotov novac u iznosu od ___________________ 1.000 KM

Taj biznis ima također i slijedeće obaveze:

bankovni kredit u iznosu od ________________ 7.000 KM obaveze prema dobavljačima u iznosu od _____ 4.000 KM

Koliki je kapital mog biznisa?

ODGOVOR:

4

SREDSTVA

Poslovni prostor ____________________________ 50.000 Dionice ___________________________________ 20.000 Gotovina ___________________________________ 1.000

UKUPNO: _______________________________________ 71.000

OBAVEZE

Kredit _____________________________________ 7.000 Dobavljači __________________________________ 4.000

UKUPNO: _______________________________________ 11.000

KAPITAL (sredstva minus obaveze) iznosi 60.000.

Dakle KAPITAL mog biznisa je 60.000 i to je iznos koji sam investirao u biznis.

To također znači da biznis „duguje“ 60.000 meni!

Ako ja zatvorim biznis onda očekujem da dobijem nazad 60.000 nakon što se prodaju SREDSTVA i izvrše ili isplate OBAVEZE .

KAPITAL označava ONO KOLIKO BIZNIS VRIJEDI i ONO KOLIKO BIZNIS DUGUJE SVOME OSNIVAČU.

Dvojno knjigovodstvo [uredi]

Zapamtite računovodstvenu jednačinu:

KAPITAL = SREDSTVA minus OBAVEZE

(KAPITAL) * Dug entiteta prema vlasniku = (SREDSTVA) * Posjedovana od strane entiteta - (OBAVEZE) * Koje entitet duguje trećim licima

Princip dvostrukog unosa [uredi]

Svaka transakcija koju obavi firma/entitet ima dvojak efekat.

RESURSI KOJI ULAZE =RESURSI KOJI IZLAZE

Roba ulazi 100 KMObećanje o plaćanju

5

od dobavljača izlazi prema dobavljačuSredstva + 100 KM Obaveze + 100KMObećanje o plaćanju 100 KM Roba izlaziprimljeno od kupca prema kupcuObaveze + 100 KM Sredstva + 100KMObećanje o plaćanju 100 KM Posuđen novac od bankedato dobavljaču radi plaćanja dobavljačuObaveze + 100 KM Obaveze + 100KMBankovni kredit je 9.000 KM Gotovina ide vaniOtplaćen u bankuObaveze – 9.000KM Sredstva – 9.000 KM

Duguje i potražuje [uredi]

Kada se dvojaki efekat transakcije zapisuje u računovodstvenim knjigama onda koristimo termine DUGUJE i POTRAŽUJE.

DUGUJE - Vrijednost koja se dobija.POTRAŽUJE - Vrijednost koja se daje.

Vrijednost koja se dobija je uvijek jednaka vrijednosti koja se daje. Zbog toga je DUGUJE uvijek jednako POTRAŽUJE

ZLATNO PRAVILO KNJIGOVODSTVA:

Onaj tko daje POTRAŽUJE, onaj tko uzima DUGUJE.

Primjeri knjiženja sa dvostrukim unosom [uredi]

Primljena vrijednost – Nabavka Izdata vrijednost – gotov novac

Opis Duguje Potražuje

Nabavka 100 Gotovina 100

Kupljene mašine na kredit za 2.000 KM Primljena vrijednost – Mašine Izdata vrijednost – Obećanje o plaćanju dobavljaču

Opis Duguje Potražuje Mašine 2.000 Dobavljač 2.000

Primjer unosa u glavnu knjigu – Žurnal [uredi]

Na dan 1 augusta kupio sam robu za 100 KM gotovine.

Vrijednost primljena = roba (nabavka)Vrijednost data = gotovina

6

Dakle: DUGUJE – NABAVKA POTRAŽUJE - GOTOVINAKnjiženje:Datum Opis Duguje Potražuje01.08.2007 Nabavka 100 Gotovina 100

Unosi u Dnevniku glavne knjige [uredi]

Kada unosimo unos u glavnoj knjizi onda:

1. Prvo pitamo „šta se zaprima“? o a. Odgovor na to pitanje daje nam konto koji duguje.o b. Prvo se unosi konto koji duguje a zatim konto koji potražuje.

2. Potom unosimo datum i opis transakcije.

Koja su pravila u računovodstvu [uredi]

Računovodstvo predstavlja mehanizam koji se koristi za bilježenje radnji i transakcija koje se javljaju u nekom biznisu. Postoji standardni set računovodstvenih pravila koja definišu osnovne smjernice za računovodstvo (USA-GAAP).

1. Prvo generalno pravilo glasi da se svaka transakcija zapisuje. Ako biznis ne zapisuje transakcije ili ih pogrešno zapisuje onda se to smatra prekršajem ili čak prevarom.

2. Drugo generalno pravilo glasi da se transakcije bilježe korištenjem takozvanog dvostrukog računovodstvenog unosa. To znači da bi transakcija bila kompletna moraju se napraviti dva unosa. Na primjer ako imate 5KM u gotovini i uzmete kanister te na benzinskoj pumpi date 5 KM za benzin u vrijednosti 5KM. Ova transakcija se bilježi kao povećanje sredstva “benzin” za 5KM i smanjenje sredstva “gotovina” za 5KM. U ovom slučaju jedna transakcija je sadržavala dva unosa. Ova činjenica zahtijeva malo navikavanja ali je to jedna od najvažnijih stvari u elementarnom računovodstvu. Dvostruki unosi su povezani sa konceptom duguje-potražuje. Sam čin unosa transakcija se naziva unosom u dnevnik.

3. Treće generalno pravilo glasi da se svaka zapisana transakcija unosi u takozvani Dnevnik glavne knjige.

Sažeto rečeno računovodstvo je umijeće zapisivanja, klasificiranja, sumiranja i interpretiranja poslovnih transakcija.

Priroda konta [uredi]

“Konto” je pojedinačna lokacija (račun) za zapisivanje transakcija koje su iste vrste.

Osnovni tipovi konta su:

Sredstva - to su stvari ili prava koja firma posjeduje ili ima prava na njih. o Na primjer: gotovina, nekretnine, oprema, kao i nematerijalne vrijednosti

poput patenata ili autorskih prava. Obaveze - obaveze prema trećim licima koje je firma dužna ispuniti.

o Na primjer: plate za isplatu, porezi, posuđeni novac i sl.

7

Kapital - vlasnička vrijednost firme. o Primjeri su: dionička vrijednost ili zadržani kapital.

Prihodi - mehanizmi gdje zarada ulazi u firmu. o Primjeri su: prodaja materijala, proizvoda robe ili usluge.

Troškovi - troškovi obavljanja poslovanja. o Primjeri su: troškovi plata, najma, opreme kao i kamata na posuđeni novac.

Pregled računovodstvenog ciklusa [uredi]

Kad se desi transakcija onda nastaje dokument koji može biti eksterni ili interni. Ovi dokumenti se nazivaju izvornim dokumentima. Neki primjeri izvornih dokumenata su:

Račun koji dobiješ kada kupiš nešto u prodavnici Kamata koju dobiješ na štednju – iskaza na bankovnom računu Mjesečni račun za struju koji dođe poštom

Ovi izvorni dokumenti se zatim zapisuju u dnevnik glavne knjige gdje predstavljaju pojedinačne unose u dnevniku glavne knjige. Potom se pojedinačni unosi transferišu i raspoređuju po grupama konta – klasama iz kontnog plana. Svrha financijskog knjigovodstva je da se grupišu zajedno sve transakcije koje su istovrsne. Na primjer ako firma ima jedan bankovni račun onda se sve transakcije na tom računu bilježe na jedan konto u financijskom knjigovodstvu. Kada se jednom unesu svi unosi onda se financijska konta sabiru u okviru procesa koji se zove bilansiranje. Bilansiranje podrazumijeva da suma svih dugovanja mora da bude jednaka sumi svih potraživanja. Nakon toga kreira se neizravnati probni bilans koji izlistava bilanse svih konta u financijskom knjigovodstvu. Na ovoj tački događa se računovodstvo u vidu niza usklađivanja koje obavlja računovođa u skladu sa principima računovodstva. Ovaj process se nastavlja dok računovođa nije zadovoljan rezultatom – usklađenim bilansom.

Financijski iskazi/izvještaji izvode se iz ovog bilansa i oni uključuju:

1. Bilans stanja (Balance sheet) 2. Bilans uspjeha (Income statement) 3. Izvještaj o novčanim tokovima (Cash flow statement)

Konačno, vrši se zatvaranje svih konta prihoda i rashoda.

Dugovanje i potraživanje [uredi]

Ono što treba znati o računovodstvenim stavkama jeste da je Duguje (Debit) je na lijevoj strani. Potražuje (Credit) je na desnoj. Kako se dugovna i potražna pravila primjenjuju na pojedine tipove konta?

Duguje (DEBIT)......PRIRODA Konta (A/C).......Potražuje(CREDIT)Povećanje......... Sredstva (ASSETS)........ Smanjenje

Smanjenje......Obaveze (LIABILITIES)......Povećanje Smanjenje.........Prihod (REVENUE)....... Povećanje Smanjenje.........Kapital (EQUITY)........ Povećanje

8

Povećanje.......Troškovi (EXPENSES)....... Smanjenje

U slučaju SREDSTAVA (ASSETS) i TROŠKOVA (EXPENSES) povećanja idu na dugovnu stranu dok smanjenja idu na potražnu stranu. S druge strane, u slučaju OBAVEZA, PRIHODA I KAPITALA (LIABILITIES,REVENUE and EQUITY); povećanja idu na potražnu (credit) stranu a smanjenja na dugovnu stranu. Jedan konto će imati ili normalni dugovni bilans ili normalni potražni bilans u zavisnosti od tipa konta. Normalni bilans pokazuje na koju stranu konta se unosi iznos kada se bilans povećava. Na primjer kada je u pitanju konto gotovine onda je normalni bilans za ovaj konto dugovni: primanje gotovine rezultira unosom dugovnog iznosa a potrošnja gotovine unosom potražnog iznosa. Dugovanja (Debits) i potraživanja mogu se izvesti iz fundamentalne jednačine računovodstva. Oni su rezultat prirode dvojnog knjigovodstva. Dva unosa se prave prilikom svake bilansirane transakcije dugovni i potražni (debit and a credit). Ovo omogućava da konta budu izbalansirana kako bi se mogle provjeriti pogreške u unosima ili knjiženjima transakcija. Dnevnik (Journal) - Strana 1 Datum Opis Post Ref. Dug Pot 2005 Feb 1 konto1 350 Konto2 350

Vlasnički kapital (Owner's Equity) = Sredstva (Assets) – Obaveze (Liabilities) je formula napisana iz perspektive vlasnika. U računovodstvu je ovo uobičajeno preformulisano iz perspektive biznisa ili komercijalnog entiteta pa glasi:

Sredstva (Assets) = Vlasnički kapital (Owner's Equity) + Obaveze (Liabilities)

Entries in the books are in pairs and track the advantage or asset of the company simultaneously with the disadvantage or liability. In this view the Owner's equity is a claim of the investor against the company. On the left side or asset side of the fundamental accounting equation. Transaction halves which increase the business assets are "debits" on the left side of the equation. Transaction halves which decrease the business assets are "credits". This is inverted on the balancing side: transaction halves (i.e. the part of the transaction) that increase the owner's equity are credits to the company books as they are claims of what the company owes the owner or investor, while transaction halves that decrease the owner's equity (dividends paid or loss writeoffs) are beneficial to the company's future financial position by reducing claims and are considered debits. Likewise, liabilities incurred by the business entity (which are tracked by the books) are credits, while liabilities reduced or paid off are debits.

Koncept odvojenih entiteta [uredi]

Čak i kad entitet ima jednog vlasnika, pravimo razliku između sredstava vlasnika i sredstava entiteta (društva). Naprimjer: ako vlasnik daje kombi za posao to će računati kao kapital uveden, ako vlasnik ima plaću to će biti uzeti u obzir kao crteži.

Unosi u glavnu knjigu – žurnal [uredi]

Sve računovodstvene transakcije se najprije unose u glavnu knjigu ili dnevnik. NajThe most common of these is the General Journal, sometimes also known as the Book of Original Entry, because it is the first place a transaction is entered into the books. Unosi u dnevnik se prave na temelju izvornih dokumenata, koja mogu biti bilo šta od potvrda, računa do bankovnih izvoda. Glavni dnevnik - Strana 1 Datum Opis Post Ref. Dug Pot 2005 Jan 1 Gotovina 10,000 Prodaja 10,000 Za unos prodaje za gotovinu.

9

6 Oprema 15,000 Potraživanja - Dobavljači(Accounts Payable) 15,000 Za unos nabavke opreme na kreditt.

Ova dva unosa pokazuju premisu dvojnog knjigovodstva: Uvijek se prvo unose dugovanja pa zatim potraživanja.

• In keeping with the rule of "Debit = Left, Credit = Right", all accounts that are credited have their titles indented ("Sales" and "Accounts Payable" in this example). • The year and month are only recorded once in the date column. They are recorded again at the top of every new page, and whenever the month or year changes. However, a new page is usually started at the beginning of each month, because end-of-period entries are normally recorded on a separate page. • A description of each entry is placed on the line below the entry. While this is not required, it is good practice because, at times, account titles may not be enough to describe what actually occurred for a specific transaction. • A blank line is inserted between entries. The process of recording entries to a journal is called journalizing.

T – konta [uredi]

Oblik Primjer

Naziv konta Gotovina ------------------------ --------------------------- duguje | potrazuje $700.00 | 50.00 | 65.00 | 80.00 _______|_______ ________|_______ suma stavke | suma stavke 765.00 | 130.00 _______|_______ ________|_______ saldo | saldo $635.00 |

Jedan prikaz računa se zove T-računa, prikazan iznad. T-račun sadrži samo osnovne elemente računa, tako da nema potrebnih detalja za upotrebu u knjigovodstvenim operacijama. Međutim, ona ima svoje koristi i kao ilustracija alat i brzo upućivanje. Svaki račun mora imati jedinstveni naziv računa, kao što su Gotovina, umjesto lakšeg snalaženja kasnije. U suvremenim računovodstvenim sustavima, često ćete vidjeti broj računa uz naziv kako bi se olakšalo generiranje izvještaja i računalo ulaz. Pod bar su kredit (od lat. credere, vjerovati) i zaduženja (debere, da dugujete) stupce. Kao što pokazuje na primjeru gore, ravnotežu T-račun može biti shvaćen od strane prvi u ukupnom iznosu od svakog stupca. Drugo, oduzmite podzbroj manja od većih, i konačno stavljanje ukupni broj u većem broju stup. Finansijska konta Dok T-konta omogućavaju brzo sumiranje bilansa konta, oni sadrže samo dio informacija koje su unseen u Dnevniku.

Tipovi konta [uredi]

Sredstva (Assets) = Obaveze (Liabilities) + Vlasnički kapital(Owner's Equity) Centralni aksiom računovodstva je gornja računovodstvena jednačina. Zavisno od tipa kompanije vlasnički capital može biti "dioničarski" capital ili samo "Kapital ", ali jednačina ostaje. Lista svih konta (zajedno sa njihovim odgovarajučim brojevima konta) naziva se (Kontni plan). Konta sredstava (Asset accounts) iskazuju ono što kompanija posjeduje. Ovo može biti aktuelno posjedovanje ili pravo na posjedovanje kao što je na primjer kredit dat drugoj firmi. Neka se sredstva mogu definisati kao ono što primamo - prijemi. Sredstva imaju normalni dugovni bilans/karakter. Konta obaveza (Liability accounts) ukazuju na ono što poduzeće

10

duguje drugima. Primjeri uključuju zajmove obveza da se repayed i usluga koje su plaćene za to poduzeće ne ispuni još. Mnogi obveze se mogu prepoznati po pojam "Obveze" u svom računu ime. Obveze su normalno kreditnu ravnotežu. Konta kapitala (kapital računi) su grupe računa koji predstavljaju iznos od vlasnika kapitala u poslovanju. Postoje četiri glavne vrste Equity račune: • Konta dolaska (račune prihoda) pokazuju prihoda od normalno poslovanje tvrtke. Provizija i prodaja su oba primjera račune prihoda. Prihodi računi imaju normalnu kreditnu ravnotežu. • Konta troškova (Rashodi) ukazuju na troškove koje poslovanje tijekom normalnog poslovanja. Većina obzir imena koja završavaju sa "rashodi" su klasificirane kao troškovi. Rashodi su normalno dugovni saldo. • Konta vlasničkog kapitala (Vlasnički kapital ili vlasnika kapitala) računa (za vlasnikom / Partnerstvo) ili Dionički kapital računa (za Corporation) pokazuju vlasnika kapitala u poslovanju. Kao i računovodstvene jednadžbe ukazuje, kapital je razlika između imovine tvrtke, a dugovi tvrtke. Equity računi su izravno pod utjecajem prihodi i rashodi, te standardni Equity računi kreditne bilance. • dividende (dividenda) predstavlja kapital ukloniti iz poslovanja od strane vlasnika. U vlasništvu ili partnerstvo, svaki vlasnik ima Vlasnički Isplata računa. U korporacije, kapital će se ukloniti putem dividendi, te povlačenje račun nije potreban. S obzirom da ti računi predstavljaju kapital ukloniti iz poslovanja, oni imaju dugovni saldo.

Efekti dugovanja i potraživanja na pojedine tipove konta prikazani su u donjoj tabeli: Sredstva Assets Obaveze Liabilities Kapital Equity

Kapital

Capital Dividenda Dividends Prihodi Revenues Troškovi Expenses

Debit Increases Normal Balance Credit Decreases Debit Decreases Credit Increases Normal Balance Debit Decreases Credit Increases Normal Balance Debit Increases Normal Balance Credit Decreases Debit Decreases Credit Increases Normal Balance Debit Increases Normal Balance Credit Decreases

Osnovni principi računovodstva [uredi]

Princip historijskog troška (Historical Cost Principle): Sredstva i obaveze se trebaju zapisivati prema cijenama prema kojima su realizovani odnosno nastali. Ovo je stoga da bi se osigurale pouzdane i stabilne cijene; tržišne vrijednosti mogu fluktuirati i biti različite prema različitim interpretacijama, pa se zbog toga uzima nabavna cijena kao relevantna cijena za knjiženje.

Princip usklađivanja (Matching Principle): Troškovi se trebaju usklađivati sa prihodima. Trošak se bilježi prema vremenu u koje je nastao, što znači prema vremenu kada je trošak napravljen u cilju stvaranja ili generisanja prihoda. Ovo znači da možete platiti za neki trošak mjesecima prije nego što je on stvarno knjižen budući da se trošak usklađuje sa periodom u kojem je prihod nastao.

Princip prepoznavanja prihoda (Revenue Recognition Principle): Prihodi se ne trebaju knjižiti prije nego što je proces stvaranja dohotka gotovo kompletan i kad je veoma malo neizvjesnosti u pogledu toga da li će se desiti uspješna naplata potraživanja. To zanači da se prihod knjiži onda kada je ostvarena zarada, što znači onda kada je posao obavljen.

11

Finansijski izvještaji [uredi]

Račun dobiti i gubitka je popis svih priljeva i odljeva ekonomskih koristi (prihoda i rashoda).

Naziv firme Bilans uspjeha Za godinu koja dovršava decembra 31, xxxx ________________________________________ Bruto prihod (Gross Revenues) -Troškovi prodate robe (Cost of goods sold) = Bruto profit (Gross Profit) -Operativni troškovi (operating expenses) =Prihodi od neprekinutog poslovanja prije poreza i posebnih stavki + ostali prihodi (other revenues) - ostali troškovi (other expenses) -porezi (taxes) =Prihodi od neprekinutog poslovanja + / - Izvanredne stavke (neto od poreza) NETO PRIHOD neto prihodi

Bilans stanja (balance sheet) predstavlja listu svih sredstava u valsništvu firme, obaveza i vlasničkog kapitala. Naziv firme Bilans stanja Decembar 31, xxxx ________________________________________ Sredstva .............. ......................................................................................xx UKUPNO SREDSTVA ...... ..........................................................XX Obaveze (PASIVA)..............................................................................................xx Vlasnički Kapital ...........................................................................xx UKUPNO OBAVEZE i VLASNIČKI KAPITAL .............XX Izvještaj o novčanim tokovima predstavlja listing priliva i odliva gotovine. Naziv firme Izvještaj o novčanim tokovima Za godinu koja dovršava decembra 31, xxxx ________________________________________ Keš pribavljen iz operativnih aktivnosti.........................xx Keš pribavljen iz aktivnosti finansiranja.........................xx Keš pribavljen iz investicijskih aktivnosti.......................xx

Osnovne Racunovodstevene Crash Course Bilješke [uredi]

• SVE računovodstvene transakcije su ušli kao unose se sastoji od računa imena, a bilo zaduženja (lijeva strana) iznos ili kredit (desna strana) iznos. Za svaki unos zaduženja i potraživanja moraju naći balans, i ukupni saldo na suđenju (popis svih zaduženja i potraživanja za sve račune) mora uvijek ravnotežu. • Postoje 5 glavnih klasa račune: O Imovina: Sve od vrijednosti koje posjeduje poslovni. To uključuje materijalnu imovinu poput gotovine, potraživanja, zaliha, zgrade i strojeve, kao i nematerijalnu imovinu, kao što su autorska prava, zaštitne znakove, i dobre volje. Imovina računi su obično debitne (lijeva strana) ravnotežu. U transakcije unosa, terećenja na računu imovine pokazuje porast u iznosu, dok se kredit (desno) pokazuje Primjer: Kupnja Oprema za gotovinu.smanjenje vrijednosti imovine. Jedan imovine (oprema) povećava, i zbog toga je terećen. Novac, koji je također prednost, je smanjena s kreditne.

Oprema (debitna) 40,000 $ Novac (kredit) 40.000 dolara

o Obveze: Dugovi i obveze koje poslovanje duguje. To uključuje i obveze prema dobavljačima, obračun plaća obveze, i dugoročne dugove (kao što su obveznice). Obveze računi obično imaju kreditne (desna strana) ravnotežu. U transakcije unosa, kredit na račun odgovornost znači povećanje iznosa, dok debitne (lijevo) označava smanjenje vrijednosti Primjer: Kupnja Inv. na kredit. Robni Inventory (imovine)odgovornost. raste sa debitne i računi Obveze (obveza) također povećava s kredit.

Merchandise inventar (debitna) 100 tisuća dolara Dugovanja (kredita) 100.000 $

12

O Equity: Ovo je u suštini vrijednost koja ulazi (akumulira) kako bi vlasnici (dioničari, trgovac pojedinac ...). To varira od partnera 1 kapitala, Partner 1 profita, zadržana dobit i sl. Equity račune obično imaju kreditne (desna strana) ravnotežu. U transakciji unose u časopisima, kredit na račun kapital znači povećanje iznosa, dok su zaduženja (lijeve strane) označava smanjenje vrijednosti kapitala. Uvijek imajte na umu računovodstvene jednadžbe:

Imovina Obveze = Equity

Budući Imovina obično imaju dugovni saldo i obje obveza i kapitala obično imaju kreditni saldo, dakle primjenom jednadžbe gore, uvijek provjerite da je suđenje ravnotežu NET vrijednost nula (ukupna dugovanja i krediti bi trebala odgovarati). Prihod o: Ovo je cjelokupan iznos prihoda ostvaren kroz prodaju robe / usluge, a ponekad se kao prihod ili prodaje. Ovisno o prirodi robe / usluge koji se prodaje, kompanija pratiti ovaj račun ili kao jedan veliki račun (npr. prodaja) ili onoliko odvojene račune (npr. prodaja Prod 1, Prodaja Prod 2, Freight Prihodi itd). Prihodi računi obično imaju kreditne (desna strana) ravnotežu, a time i kredit na račun prihoda znači povećanje iznosa, dok debitne (lijevo) pokazuje smanjenje prihoda iznosu. Smanjenja prihoda će se održati u prilikama kao što su npr. prodaja vraća i popuste (objašnjeno Primjer: za snimanje gotovinski promet. Novac se zadužuje jerdalje). je porast imovine računu, i prodaje se pripisuje, jer Prihodi računa se povećava.

Novac (debitna) 112,000 dolara Prodaja (kredita) 112.000 $

o troškovi: Ovo su opći troškovi poslovanja. To će uključivati operativne troškove kao što su plaće rashodi, Iznajmljivanje Rashodi i rashodi za oglašavanje, kao i ne-operativne troškove kao što su gubitak od prodaje imovine. Rashodi su obično debitne (lijeva strana) ravnotežu. U transakcije unosa, terećenja na računu rashoda znači povećanje iznosa, dok se kreditna pokazuje smanjenje (što se rijetko događa, osim Primjer: Firma iznajmljujeako je greška potrebno korigirati). poslovni Proctor po cijeni od 15.000 dolara po mjesecu. Trošak iznajmljivanja se zadužuje Gotovine odobrava.

Trošak iznajmljivanja (duguje) $ 15,000 Gotovina (potražuje) 15.000 dolara

• neke vrlo važne aspekte zapamtiti pored iznad: O amortizacije, amortizacija, a Osiromašeni se za raspodjelu troška imovine tijekom njezinog vijeka upotrebe. Amortizacija se tijekom vremena dodjelu materijalne imovine, amortizacija je dodjela tijekom vremena trajanja nematerijalne imovine i Osiromašeni je dodjela vremenom od prirodnih resources.Accumulated amortizacije imovine contra-račun (kod normalne kreditne ravnotežu) čuvao trčanje ukupno amortizacije do danas. Knjigovodstvena vrijednost bilo koje imovine u bilo kojem trenutku je Izvorni trošku, umanjenom za akumuliranu amortizaciju. Contra-imovine računi navedeni su u dijelu aktive bilance zajedno s pripadajućim imovine računa, pravljenje to lakši za vidjeti ono što je izvorni trošak sredstava, a što je to sada u vrijednosti od. Dodatak za nenaplativa potraživanja je i kontra-imovine računa s normalnim kreditni saldo koji je zabio protiv Potraživanja račun. O Prodaja i naknade Vraća & Sales Popusti su na kontra-račune prihoda, a normalne ravnoteže ovog računa je zaduženje. Oni se koriste za kompenzaciju bilance prihoda kredit. o Troškovi prodane robe (cogs): Ovaj račun se koristi za praćenje koliko ste platili za robu / materijal koji je održan u inventaru dok je bilo prodano. Cogs obično dugovni saldo. Ovaj korisnički račun je zabilježen u stavke prilikom prodaje je napravio, a cogs je iskorišten za troškove, dok se pripisuje inventara (imovine računu =>

13

smanjena) za cijenu. O kreditne Notes / dopisa / povrati se koristiti za povrat novca korisnicima ako se vrate proizvode kupljene od tvrtke. Ulaz za ovu transakciju je obično:

Prihod (debit) prodajne cijene Popis (debit) Troškovi proizvoda

Cogs (kreditne) Troškovi proizvoda Novac ili A / R (kreditne) prodajne cijene

Materijalno knjigovodstvo

Vođenje skladišta sirovina. Zaduženje skladišta. Ispis radnog naloga za gotove proizvode. Vođenje skladišta gotovih proizvoda. Izlazni računi. Ispis predračuna.

materijalno knjigovodstvo po prosječnim cijenama i normativima vođenje skladišta sirovina unos kalkulacije sirovina zaduženje skladišta izdatnica sirovina unos normativa sirovina za gotove proizvode ispis radnog naloga za gotove proizvode vođenje skladišta gotovih proizvoda primke, izdatnice, sastavnice proizvoda obračun prodaje i razduživanje prema sastavu izlazni računi ispis predračuna prijenos predračuna na račun ispis kartica artikala ispis stanja skladišta ispis rekapitulacije računa ispis potrošenog materijala u nekom razdoblju ispis prodaje u nekom razdoblju samostalno otvaranje nove godine i prijenos početnih stanja

ROBNO KNJIGOVODSTVO služi za praćenje prometa robe u robnom poslovanju. Roba na zalihi se može voditi po nabavnoj ceni, veleprodajnoj ceni, maloprodajnoj ceni bez poreza, a prodaja robe se može vršiti po cenama iz cenovnika ili po dogovorenim ili zaključenim cenama. Uslovi prodaje (porez, rabat i ostalo) se mogu prijaviti u zaključnici, ugovoru pa se kod knjiženja promena na robnom knjigovodstvu samo poziva na broj zaključnice iz koje se uzimaju svi relevantni podaci potrebni za formiranje otpremnice. Svi dokumenti formirani na osnovu prometa robe se štampaju kao originalni dokumenti. Korisniku su na raspolaganju različiti pregledi i izveštaji, a takođe se proknjiženi dokumenti ispisuju u dnevnik prometa i prenose u module Analitičko knjigovodstvo, Maloprodaja, Glavna knjiga i poresko knjigovodstvo. Na kraju poslovne godine vrši se automatsko formiranje početnog stanja.

FAKTURISANJE USLUGA se može koristiti samostalno ili u kombinaciji s modulima Analitičko knjigovodstvo, Materijalno knjigovodstvo, Robno knjigovodstvo i Maloprodaja. Kod samostalnog korišćenja preko računara se unose svi elementi potrebni za formiranje računa, a u kombinaciji sa Robnim knjigovodstvom, Materijalnim knjigovodstvom i Maloprodajom elementi računa se dobijaju automatski na osnovu otpremnice, ili se preuzimaju podaci iz šifarnika poslovnih partnera, šifarnika robe, materijala ili usluga, kao i cene iz šifarnika cena roba, materijala ili usluga Sistem automatski izračunava iznose kao i ukupan iznos računa, razne poreze na promet ako ih ima te automatski odbija

14

rabate i iznose plaćane avansom. I ovde se svi računi ispisuju u obliku dnevnika fakturisanja i istovremeno se formiraju podaci za Analitičko knjigovodstvo, Glavnu knjigu i Poresko knjigovodstvo.

OSNOVNA SREDSTVA omogućavaju evidenciju, praćenje i obračun osnovnih sredstava i sredstava zajedničke potrošnje. Svi potrebni podaci o osnovnom sredstvu evidentiraju se u šifarniku osnovnih sredstava. Praćenje osnovnih sredstava je moguće po sektoru, poslovnim jedinicima, po zgradama i radnicima. Moduo obuhvata unos i knjiženje svih promena na osnovnom sredstvu, obračun amortizacije i revalorizacije, te popis osnovnih sredstava. Obračun amortizacije se vrši paralelno po minimalnoj (zakonskoj) i uvećanoj stopi, zavisno od broja smena u kojima osnovno sredstvo radi. Sve promene i obračuni se ispisuju na dnevniku prometa i prenose se u Analitičko knjigovodstvo i Glavnu knjigu. Razni ekranski pregledi omogućuju brz i jednostavan uvid u stanje svakog osnovnog sredstva. Osim ekranskih preglSve funkcije u preduzeću se mogu podeliti na:

Upravljanje, Rukovođenje i Izvršenje.

Računovodstvo se definiše kao podfunkcija funkcije upravljanja. S obzirom na to da računovodstvo predstavlja jedini potpun sistem kvantitativne analize u preduzeću, logično je da zauzima centralno mesto u informisanju menadžmenta preduzeća. Poslovno računovodstvo ima zadatak obuhvatanja i nadzora nominalnog (finansijskog) i realnog robnog toka. Shodno tome, poslovno računovodstvo ima zadatak količinskog i vrednosnog obuhvatanja i nadzora tokova novca i učinaka koji nastaju u procesu poslovanja.

U skladu sa navedenim, informacije i kontrola predstavljaju osnovne  zadatke poslovnog računovodstva. Ovi zadaci imaju karakter internih zadataka,a informacije ne služe samo za kontrolu ekonomičnosti i rentabilnosti, već predstavljaju i osnovu za odlučivanje. Pored internih zadataka, zakonskim propisima nametnut je i eksterni zadatak polaganja računa i informisanja.

Računovodstvo je širi pojam od knjigovodstva, odnosno knjigovodstvo i bilans predstavljaju jedan segment poslovnog računovodstva.

Poslovno računovodstvo se sastoji iz četiri tesno povezana područja. Konstitutivni delovi poslovnog računovodstva su:

1. Knjigovodstvo i bilans2. Obračun troškova3. Računovodstveno planiranje4. Analiza i revizija

Pored pomenutog raščlanjivanja računovodstva, ono se često raščlanjiva i na:

a) finansijsko računovodstvo ib) upravljačko računovodstvo.

Kriterijum za ovu podelu jeste namena i upotreba informacija.

15

a) Finansijsko računovodstvo ima cilj da obezbedi i analizira informacije o ostvarenim efektima poslovanja, i to, prevashodno, za eksterne korisnike  (poreski organi, državni organi, razni partneri, akcionari i dr.). S obzirom na to da eksterni korisnici uglavnom nisu zainteresovani za detalje iz poslovanja preduzeća, prezentirane informacije su pretežno globalnog karaktera.

b) Upravljačko računovodstvo je namenjeno rukovodstvu preduzeća i ima za cilj obezbeđivanje i analiziranje informacija nužnih za efikasno upravljanje preduzećem, odnosno obezbeđenje informacija za potrebe kontrole, planiranja i poslovnog odlučivanja.

Usmerenost računovodstva ka zahtevima upravljanja preduzećem kroz kontrolu i planiranje poslovanja predstavlja suštinu upravljačkog računovodstva. Upravljačko računovodstvo obezbeđuje detaljne informacije iz poslovanja preduzeća. Krajnji produkt finansijskog računovodstva su finansijski izveštaji (bilans stanja i bilans uspeha), koji moraju biti sastavljeni u skladu sa opšteprihvaćenim računovodstvenim principima.

Finansijski izveštaji su namenjeni spoljnim korisnicima (vlasnici, kreditori, fiskalni organi, naučni instituti, privredna publicistika) i internim korisnicima - menadžerima. Međutim, za razliku od spoljnih korisnika, autsajdera, kojima su finansijski (računovodstveni) izveštaji jedini informacioni izvor o stanju i uspehu preduzeća, menadžerima, u čijoj nadležnosti i jeste sastavljanje i prezentovanje finansijskih izveštaja, stoje na raspolaganju i drugi informacioni izvori.

 

Međuzavisnost finansijskog i upravljačkog računovodstva

 

Međuzavisnost finansijskog i upravljačkog računovodstva može se predstaviti ovako:

 

16

Organizacija finansijskog računovodstva

Finansijsko računovodstvo je jedan globalni deo računovodstvene funkcije u kome se vrše poslovi evidentiranja promena novčanog poslovanja, vodi glavna knjiga i sve sumarne evidencije i izrađuje bilans.

Organizaciono-pravni instrument kojim se utvrđuju načela i način sistematizacije konta jeste Analitički kontni plan donet na osnovu propisanog kontnog okvira za potrebe preduzeća. Izrađen je na računaru i zaštićen, a predstavlja sastavni deo internog akta o organizaciji i vođenju knjigovodstva.

Organizaciono - finansijsko knjigovodstvo se sastoji od sledećih delova:

Odeljenja glavnog knjigovodstva - knjigovodstvo dobavljača, knjigovodstvo kupca, knjigovodstvo osnovnih sredstava, materijalno knjigovodstvo, referati za odnos sa knjigovodstvom troškova i učinaka, referat za novčano i devizno poslovanje, referat za odnos sa analitičkim knjigovodstvima. Svako analitičko knjigovodstvo organizovano je kao odsek na čijem čelu je organizator poslova, a referati kao samostalni delovi glavnog knjigovodstva.

Odeljenja prodavnica i poreske evidencije - u okviru ovog odeljenja vode se poslovi koji pripadaju računovodstvenoj funkciji i odnose se na evidencije prodavnica i evidencije o porezu i na ostale dažbine koje se vode u okviru finansijskih knjigovodstva u uslovima kada se materijalna evidencija prodavnica i utvrđivanje finansijskog rezultata prodavnica vodi u okviru knjigovodstva troškova i učinaka. Odeljenje je organizovano u dva organizaciona dela u vidu odseka na čijem čelu je organizator i to:

o Odsek za evidenciju prodavnice io Odsek za evidenciju poreza i drugih dažbina.

17

o odeljenja za obračun zarada - obračun zarada vrši se na osnovu dokumentacije koju čine: rešenja o raspoređivanju radnika na radna mesta, rešenja po nekim drugim osnovama koja imaju uticaja na obračun zarada, karneti o vremenu provedenom na radu i izveštaji.

 

Organizacija upravljačkog računovodstva

Zadatak upravljačkog računovodstva posmatra se sa dva aspekta:

1. zadaci koji se odnose na obračun troškova i učinaka saglasno zakonskoj i normativnoj regulativi u preduzeću

2. zadaci koji se odnose na pripremu informacija za donošenje odluka menadžmenta, a koje se odnose na planiranje, kontrolu, analizu i interpretaciju računovodstvenih informacija procenjujući bilansne pozicije i utvrđujući odnose pojedinih pozicija Bilansa stanja i Bilansa uspeha.

Računovodstvo se postepeno razvijalo od metodologije koja je omogućavala preduzetniku da izmeri efekte preduzetih rizika ili poduhvata, do instrumenta kojim se upravlja preduzećem, postajući tako njegova karta i kompas istovremeno.

U okviru računovodstva se izučava ekonomska problematika preduzeća, tj one promene u preduzeću koje se mogu izraziti vrednosno.

Predmet računovodstvenog programa jeste:

imovina obaveze i rezultat preduzeća

Pod imovinom preduzeća se podrazumevaju sva sredstva koja preduzeće koristi radi ostvarenja svojih ciljeva. Ovako definisana imovina se označava kao ukupna ili bruto imovina preduzeća.

Dva aspekta posmatranja imovine preduzeća su značajna za računovodstvo. To su:oblik u kome se imovina javlja i izvori iz kojih potiče.

Imovinu jednog preduzeća mogu činiti objekti, prava i novac. Ovako posmatrana imovina označava se kao aktiva preduzeća.

Prema tome u koje svrhe se koristi, imovina preduzeća se može podeliti na: poslovnu i neposlovnu imovinu. Ova podela je značajna zbog toga što, po pravilu, samo poslovna imovina, tj. imovina koja se koristi u obavljanju one delatnosti zbog koje je preduzeće osnovano, učestvuje u stvaranju rezultata.

Neposlovna imovina je ona koja služi za zadovoljenje zajedničkih potreba zaposlenih, na primer: odmarališta, autobusi za prevoz radnika do posla i slično.

18

Poslovna imovina se prema ulozi koju ima u poslovnom procesu, odnosno prema dužini vremena potrebnog za prelazak iz novčanog u robni i ponovno u novčani oblik, deli na stalnu i obrtnu imovinu. Stalnu imovinu čine sva ona ulaganja kojima je potrebno više od godine dana da pređu put N - R - P - R1 - N1  , odnosno ona ulaganja čiji je koeficijent obrta manji od jedan. Ova ulaganja mogu biti u materijalnom, nematerijalnom  i finansijskom obliku. Obrtnu imovinu čine zalihe, potraživanja i gotovina.Ova imovina tokom godine više od jednom pređe pomenuti put, odnosno ima koeficijent obrta veći od jedan.

Kada imovinu posmatramo prema vlasništvu, odnosno izvorima iz kojih potiče, tada govorimo o pasivi. Imovina može poticati od vlasnika ili od poverilaca. Izvori imovine, koji se u računovodstvenoj literaturi označavaju i kao kapital mogu dakle biti sopstveni i pozajmljeni.

Sopstveni kapital, kapital vlasnika, preduzeću stoji na raspolaganju trajno, nema unapred utvrđeni rok dospeća, a po osnovu iz njega mogu nastati isplate čija ja visina određena visinom ostvarenog dobitka. Sopstveni kapital preduzeća predstavlja garantnu supstancu za pokriće gubitaka.

Pozajmljeni kapital, odnosno kapital poverilaca, ima unapred utvrđeni rok dospeća, po čijem isteku mora biti vraćen, on predstavlja za preduzeće obavezu. Po osnovu ovog kapitala preduzeće plaća naknadu poveriocima u vidu kamate, čija je visina unapred utvrđena, nezavisno od rezultata poslovanja preduzeća.

Pošto aktiva i pasiva predstavljaju dva aspekta posmatranja jedne te iste imovine preduzeća onda je razumljivo da između ukupne aktive i pasive mora postojati kvantitativna jednakost. Pored bruto imovine čija je visina iskazana zbirom aktive odnosno pasive, za korisnike računovodstvenih informacija značajna je i tzv. neto imovina preduzeća. Pod neto imovinom preduzeća podrazumeva se imovina finansirana iz sopstvenog kapitala. To znači da se visina neto imovine preduzeća može utvrditi kao razlika između bruto (ukupne) imovine preduzeća i njegovih obaveza.

 

19

Šematski prikaz imovine preduzeća

Imovina se u računovodstvu posmatra dvojako: sa stanovišta imovine prema upotrebi informacija - aktiva, i sa stanovišta izvora te imovine - pasiva.

Znači, imovinu čine sva sredstva preduzeća, a pasivu čine izvori tih istih sredstava. Shodno tome, aktiva i pasiva su jednake.

U aktivi se nalaze sredstva, podeljena na osnovna i obrtna, i aktiva se jednom rečju naziva bruto imovina.

Osnovna sredstva su:

postepeno se troše ne menjaju svoje konkretne oblike i dugo traju

U njih spadaju: zgrade, oprema, mašine, nematerijalna ulaganja, dugoročni finansijski plasmani.

Obrtna sredstva:

kratko traju, menjaju svoje oblike, prenose svoju vrednost na sledeći oblik proizvoda.

20

U obrtna sredstva spadaju: novac, zalihe i potraživanja.

Znači, aktiva je jednaka zbiru osnovnih i obrtnih sredstava. Pasiva jeste prikaz sredstava po poreklu. Shodno tome, izvori se dele na:

sopstvene izvore - kapital preduzeća tj. neto imovinu i tuđe izvore - banke, dobavljači itd.

 

Rezime

Definicija računovodstva

Jedna od prihvatljivijih definicija, koja obuhvata neke od navedenih aspekata, bila bi definicija Komiteta za terminologiju američkog Instituta javnih računovođa, po kojoj je računovodstvo nauka o beleženju i klasifikovanju poslovnih transakcija i događaja, sa primarno finansijskim karakterom i veština sastavljanja značajnih izveštaja, analize interpretiranja ovih transakcija i događaja i prenošenje rezultata licima koja moraju doneti odluku ili dati ocenu.

Segmenti računovodstva

Računovodstvo se sastoji od sledećih delova:

1. knjigovodstva2. finansijskog planiranja poslovanja3. kontrole poslovanja4. analize poslovanja

Navedena područja računovodstva su međusobno povezana, ona delom koriste iste podatke, ali u različite svrhe.

1. Knjigovodstvo je sastavni deo računovodstva, njegova računska osnova. Ne postoji opšte prihvaćena definicija knjigovodstva jer se i ono, kao i računovodstvo, može definisati na razne načine: kao nauka, kao naučni metod, organizacioni deo preduzeća i slično.

2. Računovodstveno planiranje se bavi sakupljanjem, sistematizovanjem, obradom i prezentiranjem podataka koji se odnose na buduće poslovanje preduzeća. Ovaj konstruktivni element računovodstva odnosi se na ekonomske transakcije preduzeća koje bi tek trebalo da se dese. Krajnji proizvod računovodstvenog planiranja su računovodstveni predračuni koji obuhvataju podatke o privrednim stanjima ili promenama u budućnosti.

3. Računovodstvena kontrola ispituje ispravnost izvođenja propisanih radnih i metodoloških postupaka, počev od prijema računovodstvene dokumentacije i obrade do oblikovanja finalnih informacija. Računovodstvena kontrola, kao oblik internog računovodstvenog nadzora, treba stalno da bude prisutna i uglavnom je preventivnog karaktera.

4. Računovodstvena analiza poslovanja je presuđivanje i objašnjavanje stanja i uspešnosti poslovanja, utvrđivanje odstupanja od njega, kao i nalaženje uzroka za ta odstupanja i njihove posledice. Ona uključuje i formulisanje predloga za poboljšanje poslovnih procesa. Glavni predmet analize su podaci i informacije koje daje knjigovodstvo.Između navedenih delova računovodstva postoji tesna povratna povezanost. Tako, na

21

primer, podaci sakupljeni i klasifikovani u knjigovodstvu, kao osnovnom i vremenski najstarijem delu računovodstva, su polazna osnova za obavljanje delatnosti u ostalim delovima računovodstva, s tim da i svi delovi, svaki na svoj način, povratno utiču na rad knjigovodstva.

eda moguće je sve liste dobiti odštampane i na štampaču.

Popis ili inventarisanje je utvrđivanje stvarnog stanja sredstava i izvora sredstava, kao i upoređivanje sa knjigovodstvenim stanjem.

Cilj inventarisanja je da se utvrdi stvarno stanje sredstava i izvora sredstava u određenom trenutku i da se tako utvrđeno stanje uporedi sa knjigovodstvenim stanje, da bi se proverili tačnost knjigovodstvene dokumentacije i pravilnost rukovanja materijlanim vrednostima. Razlike između stvarnog i knjigovodstvenog stanja mogu nastati iz više razloga, kao npr:

greške u knjigovodstvu greške pri manipulaciji sredstvima postepeno gubljenje na težini - kalo postepeno gubljenje kvatiteta - kvar materijalne štete viša sila nesavesno rukovanje kriminal....

Znači, inventarisanje ima kontrolnu ulogu u očuvanju i zaštiti imovine kojom preduzeće raspolaže. Neslaganje stvarnog i knjigovodstvenog stanja iskazuje se kao manjak ili višak.

Cilj inventarisanja je:

1. u dvojnom knjigovodstvu da se svede knjigovodstveno stanje zasnovano na dokumentovanim promenama na stvarno stanje zasnovano na stvarnim promenama,

2. u prostom knjigovodstvu da se prikaže ukupna imovina, obaveze i rezultat, i da se na osnovu dva uzastopna inventara utvrdi rezultat preduzeća nastao u periodu između dva inventara.

Inventarisanje je obavezno za sva preduzeća. Zakonom o računovodstvu je predviđeno da sva preduzeća najmanje jednom godišnje vrše inventarisanje. To inventarisanje se vrši najčešće na kraju poslovne godine, 31. decembra, i predstvlja redovno inventarisanje.

22

Na početku poslovanja preduzeća takođe se vrši obavezno i redovno inventarisanje. Redovno inventarisanje obuhvata popis celokupne imovine, sredstava i izvora sredstava, pa je istovremeno ono i potpuno inventarisanje.

Vanredno inventarisanje se najčešće vrši u toku poslovne godine i obuhvata popis pojedinih delova sredstava, npr. materijala, robe ili blagajne, pa je ono, znači, nepotpuno. Vanredno inventarisanje se vrši u slučaju povećanja ili snženja cena, prilikom predaje dužnosti magacionera, kontrole pojedinih lica koja rukuju sredstvima i sl.

Inventarisanje se može obaviti povremeno, a to znači da se u određenim vremenskim intervalima utvrđuje trenutno stanje sredstava i izvora sredstava, dok se kontinuirano inventarisanje obavlja u toku cele godine. Ovo je karakteristično za ona preduzeća čiji popis svih sredstava ili samo nekih, traje dugo.

 

Organizacija inventarisanja

Pre samog inventarisanja potrebno je izvršiti niz pripreminh radnji, kao što su:

1. formiranje komisije za popis2. priprema potrebnog materijala za obavljanje popisa3. ažuriranje knjigovodstva i4. sređivanje i priprema materijalnih vrednosti koje se popisuju

Popisne komisije određuju organi upravljanja u preduzeću. Komisija mora imati najmanje 3 člana. Svaki član ima i svog zamenika. Prema potrebi, može se formirati i više komisija, ali u tom slučaju jedna komsija je centralna i ona rukovodi radom ostalih komisija. Članovi popisne komisije ne mogu biti lica koja vode evidenciju imovine koja se popisuje. Komisiji za popis je neophodno obezbediti neophodan materijal za rad, kao što su popisne liste, hartija, indigo isl.  Knjigovodstvena evidencija, naročito analitička, treba da bude ažurirana, kako bi se moglo uporediti stvarno stanje utvrđeno popisom sa knjigovodstvenim. Određene materijalne vrednosti koje se popisuju treba da budu sređene, složene, pregledane, kako bi se olakšalo utvrđivanje stvarnog stanja brojanjem, merenjem, itd.

Pre nego što počne sa radom, komisija mora da napravi plan za obavljanje popisa. To znači da odredi vreme početka, završetka i mesto popisa, i da se tog plana pridržava.

Utvrđeno stvarno stanje imovine komisija unosi u popisne liste. To su štampani obrasci, različiti za različite delove imovine, koji obavezno sadrže podatke o stvarnom stanju količinski i vrednosno, knjigovodstveno stanje, razlike ta dva stanja. Komisija će tek nakon unošenja stvarnog stanja u popisne liste uneti podatke iz knjigovodstva. Popisne liste potpisuju članovi komisije. Izgled popisne liste je dat u nastavku.

23

Popisna lista

Ukoliko se po utvrđenom popisu konstatuju neslaganja u smislu viška ili manjka, popisne komisije su dužne da analiziraju uzroke tog neslaganja i da sastave izveštaj o popisu.

Po obavljenom redovnom - potpunom popisu - sastavlja se elaborat o inventarisanju. On sadrži:

1. odluku organa upravljanja o popisu i formiranju popisnih komisija i rešenja za komisije2. popisne liste svih sredstava i izvora sredstava3. izveštaje popisnih komisija o toku popisa i o obavljenom popisu4. rekapitulaciju utvrđenih viškova i manjkova5. odluku organa upravljanja o knjiženju tih viškova i manjkova

U nastavku je dat početni inventar jednog preduzeća. Početni inventar preduzeća MM iz Beograda, na dan 01. 01. 2005. godine:

24

Dokumentaciju u knjigovodstvu čine pisane isprave kojima se potvrđuje nastanak određenog poslovnog događaja. U dnevniku i glavnoj knjizi računovodstveno se obuhvataju samo dokumentovane poslovne promene. Dakle, ukoliko ne postoji odgovarajući dokument knjiženje je bez ikakvog značaja. Zbog svega toga je i nastala poznata sintagma "ni jedno knjiženje bez dokumenta" ( na nemačkom: "Keine Buchung ohne Beleg").

U cilju obezbeđenja pune tačnosti i regularnosti knjigovodstva i finansijskih izveštaja koji se na osnovu njega sastavljaju (bilans stanja, bilans uspeha), u svim zemljama sveta, a takođe i u našoj zemlji, doneti su odgovarajući zakonski propisi kojima se normativno obezbeđuje verodostojnost i sadržina knjigovodstvenog dokumenta.

Dokument se sastavlja u momentu nastanka poslovne promene. Da bi se olakšalo sastavljanje dokumenata izrađuju se obrasci za tipične i ponovljive poslovne promene, koji sadrže fiksne elemente.

Bitni elementi svakog knjigovodstvenog dokumenta su:

naziv i broj dokumenta mesto i datum izdavanja

25

sadržina promene razlog promene odgovorna lica za nastalu promenu

Formalnu i računsku kontrolu dokumenta obavlja likvidator. Kontrolisana dokumenta su osnova za kontiranje i knjiženje poslovne promene. Sva dokumenta podležu trima kontrolama: formalnoj, računskoj i suštinskoj.

Kontiranje poslovne promene odvija se na samom dokumentu ili na nalogu za knjiženje. Nakon toga se obavlja knjiženje u poslovnim knjigama (dnevnik i glavna knjiga).

 

Vrste i podela knjigovodstvenih dokumenata

Ukupna knjigovodstvena dokumentacija može se klasifikovati sa različitih tački gledišta. Najčešće se deli na eksternu i internu dokumentaciju.

Eksterna knjigovodstvena dokumentacija obuhvata sva ona dokumenta koja proizlaze iz poslovnih odnosa sa spoljnim poslovnim partnerima. U ovu grupu ubrajamo:

fakture dobavljača (ulazne fakture) izveštaji o novčanim tokovima (izvodi sa tekući računa) i sl

Interna knjigovodstvena dokumenta su ona koja se formiraju u preduzeću, kao što su:

izlazne fakture trebovanja, radne liste prijemnice izdatnice i sl

Sa stanovišta stepena važnosti dokumenta se dele na originalna i izvedena dokumenta. Originalna dokumenta proističu direktno iz poslovne transakcije, dok su izvedena nastala sintetizovanjem promena iz originalnih dokumenata (rekapitulacije, pregledi, iskazi, spiskovi itd.).

Knjigovodstvena dokumentacije se dalje klasifikuje prema osnovnim poslovnim procesima (poslovnim funkcijama) koje iniciraju nastanak poslovnih događaja. Prema tome sa gledišta poslovnih funkcija knjigovodstvena dokumentacija se klasifikuje na:

1. dokumentacija u vezi sa platnim prometom (bezgotovinski platni promet i blagajnička dokumentacija)

2. dokumentacija nabavke3. dokumentacija proizvodnje i4. dokumentacija prodaje.

Blagajnička dokumentacija

26

Prilikom obavljanja gotovinskog platnog prometa u preduzeću nastaje veliki broj dokumenata koja prate  poslovne događaje naplate gotovine i isplate gotovine.

U nastavku ćemo obraditi sledeću dokumentaciju:

blagajnički nalog za naplatu (isplatu) i priznanicu.

Blagajnički nalog za naplatu (isplatu) gotovog novca je izvedeni knjigovodstveni dokument koji se ispunjava uvek kada se obavlja naplata gotovog novca u blagajnu ili njegova isplata iz blagajne po raznim osnovama. Blagajnički nalog uvek prati originalni knjigovodstveni dokument (gotovinski ček, putni nalog, račun i sl.). Blagajnički nalog ima zadatak da olakša i ubrza knjiženje poslovnih promena i obično je standardizovane forme, povezan u blokovima koji se numerišu redom kako se izdaju. Priznanica je knjigovodstveni dokument koji izdaje lice koje prima (daje) novac iz blagajne. Ona predstavlja pravdajući knjigovodstveni dokument i obično se izdaje u dva primerka. Forma priznanice je standardizovana, povezana u blokove i numeriše se onim redom kojim se izdaju. 

Dokumenta koja se javljaju u vezi sa bezgotovinskim platnim prometom

Preduzeća su obavezna da otvore tekući račun kod poslovne banke. Preko tekućeg računa obavljaju se bezgotovinska plaćanja i naplate preduzeća po raznim osnovama.

Dokumenta koja se javljaju u vezi sa bezgotovinskim platnim prometom možemo podeliti na:

1. dokumenta u vezi sa isplatama sa tekućih računa (nalog za prenos, nalog za isplatu)2. dokumenta u vezi sa uplatama na tekući račun (nalog za uplatu, nalog za prenos) i3. dnevni izvod sa tekućeg računa koji izdaje poslovna banka

Nalog za prenos je instrument bezgotovinskog plaćanja, koji je veoma rasprostranjen prilikom obavljanja bezgotovinskih plaćanja (naplate) između različitih preduzeća. Postoje dva dela od kojih jedan ostaje u banci, a drugi se  vraća nalogodavcu. Nalog za prenos sadrži podatke o preduzeću nalogodavcu i preduzeću primaocu, potpise i pečate ovih preduzeća, svrhu plaćanja, brojeve tekućih računa dužnika (nalogodavca) i poverioca (primalac) i poziv na broj, kao i iznos koji se prenosi sa tekućih računa.

Nalog za isplatu je dokument koji služi za isplatu gotovog novca sa tekućieg računa nalogodavca odgovarajućem korisniku. On sadrži dva primerka od kojih jedan ostaje u banci, a drugi se vraća nalogodavcu. Nalog za isplatu sadrži podatke o isplatiocu, svrhu isplate, primaoca, iznos, račun isplatioca, poziv na broj i potpis i pečat isplatioca i potpis primaoca.

Nalog za uplatu je dokument koji se javlja prilikom uplate gotovine na tekući račun. Uplatu gotovine može vršiti fizičko lice (blagajnik) prilikom uplate novca koji prelazi blagajnički maksimum, ili neko treće lice. Sastoji se iz dva dela  od kojih jedan ostaje u banci gde je uplata izvršena, a drugi se vraća uplatiocu.

27

Dnevni izvod sa tekućeg računa  predstavlja pregled dnevnog prometa (uplata i isplata) sa tekući računa koji se dostavlja preduzeću. Izvod sadrži sledeće elemente: saldo prethodnog dana, izvršene uplate novca, izvršene isplate novca i saldo tekućeg dana. Izvod sadrži sve podatke vezane za preduzeća ili fizička lica koja su izvršila uplatu na tekući račun, odnosno sve podatke vezane za isplatu novca sa tekući računa.

 

Dokumentacija koja se najčešće javlja u poslovanju

Nabavna funkcija u preduzeću ima zadatak da pripremi, organizuje i izvrši nabavku osnovnih sredstava, materijala i robe. Prilikom obavljanja te funkcije javljaju se mnogobrojna i različita dokumenta, koja ćemo podeliti na sledeća:

a) dokumenta u vezi sa nabavkom osnovnih sredstava,b) dokumenta u vezi sa nabavkom materijala i robe.

Odluka organa upravljanja je osnova za izvršenje nabavke osnovnih sredstava koja po pravilu angažuje značajna finansijska sredstva. Odluka sadrži sledeće elemente: vrstu osnovnog sredstva koja će se nabaviti, predračunsku vrednost, način finansiranja nabavke i članove komisije koja će izvršiti prijem osnovnih sredstava.

Zapisnik o prijemu osnovnih sredstava sastavlja komisija koja obavlja tehnički prijem. U zapisniku se navode svi elementi vezani za prijem osnovnog sredstva (vrsta, količina, stanje u kojem je osnovno sredstvo primljeno i primedbe koje se odnose na kvalitet ili količinu prispelog osnovnog sredstva).

Faktura dobavljača za osnovna sredstva je dokument na osnovu kojeg će kupac osnovnog sredstva sprovesti knjiženje vezano za nabavku osnovnog sredstva. Faktura sadrži naziv i vrstu osnovnog sredstva koje je prodato, količinu, cenu, vrednost, vreme i način plaćanja.

Fakture za zavisne troškove nabavke osnovnog sredstva ispostavljaju dobavljači koji su izvršili npr. prevoz ili montažu osnovnog sredstva. Ona sadrži elemente koji se odnose na izvršenu uslugu, cenu, vreme i način plaćanja.

Zaključnica je dokument u kojem se između preduzeća kupca i dobavljača utvrđuju svi relevantni uslovi vezani za kupovinu (prodaju) nekog materijala ili robe. Forma zaključnice je standardizovana i sadrži sledeće elemente: vrstu, količinu, cenu, vrednost materijala (robe), odredbe o kvalitetu materijala (robe), mesto i način isporuke, rok i način plaćanja. Zaključnica nije osnova za knjiženje, zato što njeno zaključivanje ne izaziva nastanak poslovne promene.

Prijemnica je dokument koji sastavlja preduzeće kupac kada primi odgovarajući materijal (robu). Prijem vrši komisija koja sastavlja zapisnik o prijemu. Ukoliko je isporuka ispravno izvršena ispunjava se prijemnica u tri primerka (jedan ide materijalnom knjigovodstvu, drugi ostaje u magacinu, a treći se šalje nabavnoj službi).

Komisijski zapisnik o prijemu materijala (robe) sadrži podatke o kvantitativnom i kvalitativnom prijemu materijala (robe). Ukoliko komisija uvrdi određene nedostatke vezane za isporuku, u zapisniku se navode dalji postupci sa nepravilno izvršenom isporukom.

28

Faktura dobavljača je ulazna faktura za preduzeće koje je nabavilo materijal (robu). Na osnovu fakture kao knjigovodstvenog dokumenta, obavlja se evidencija nabavke materijala i povećanje obaveza prema dobavljaču.

Knjižno pismo je dokument koji sastavlja dobavljač pošto je primio reklamaciju kupca u vezi sa izvršenom isporukom materijala ili robe. Knjižnim pismom dobavljač prihvata navode iz reklamacije, tj. uvažava prigovor kupca te odobrava sniženje cene isporučenog materijala ili robe, odnosno snižava fakturni iznos. Knjižno pismo je dokument za knjiženje u knjigovodstvu preduzeća kupca. Na osnovu ovog dokumenta knjiži se popust koji je dao dobavljač.

Radni nalog je knjigovodstveni dokument kojim tehnička priprema nalaže proizvodnji da pristupi izradi određene vrste i količine proizvoda. Radni nalog prati neophodna tehnička dokumentacija, ali i trebovanje materijala, kao i radne liste. Uz radni nalog obavezno ide i obračunska kalkulacija kojom se na osnovu trebovanja utvrđuju troškovi materijala za izradu, a na osnovu radnih lista zarade radnika koji učestvuju u izradi gotovog proizvoda. Radni nalog se izdaje u dva primerka (jedan ostaje u proizvodnom pogonu, a drugi se predaje knjigovodstvu).

Trebovanje materijala sastavlja tehnička priprema proizvodnje ili rukovodilac proizvodnog pogona na osnovu spiska materijala potrebnog za obavljanje određenog radnog naloga. Na osnovu trebovanja magacioner izadaje materijal u proizvodnju. Svako trebovanje na sebi sadrži oznaku pogona gde je materijal izdat, kao i oznaku radnog naloga za koji se materijal izdaje. Trebovanje se izdaje u 4 primerka (jedan ostaje tehničkoj pripremi, ostala tri zadržava magacioner).

Radna lista je dokument koji služI za evidenciju utrošenog rada radnika u procesu proizvodnje. Radnu listu izdaje tehnička priprema proizvodnje, posebno za svako radno mesto odnosno za svaku radnu operaciju. Radna lista sadržI sledeće elemente:

naziv radne operacije normirano vreme stvarno utrošeno radno vreme zarada po času ukupna zarada

Na osnovu svih radnih lista radnika na kraju meseca se utvrđuje njegova zarada. Radna lista se izdaje u dva primerka (jedan zadržava služba tehničke pripreme, a drugi dobija rukovodilac pogona).

Predajnica gotovih proizvoda je dokument koji prati predaju gotovih proizvoda iz proizvodnog pogona u magacin gotovih proizvoda. Osnovni elementi predajnice su: oznaka pogona, oznaka magacina, broj radnog naloga, naziv proizvoda, jedinica mere, količina, cena za jedinicu mere, iznos i sl.

Otpremnica gotovih proizvoda je osnovni dokument koji nastaje u magacinu gotovih proizvoda kao dokaz da je isporuka kupcu izvršena. Otpremnica sadrži podatke o vrsti proizvoda i količini, a ne i podatak o ceni. Prvi primerak otpremnice se dostavlja kupcu, drugi prodajnom odeljenju, a treći knjigovodstvu gotovih proizvoda. Tek se u ovom knjigovodstvu

29

unose podaci o ceni koštanja gotovih proizvoda. Četvrti primerak otpremnice zadržava magacioner.

Nalog za izdavanje gotovih proizvoda izdaje prodajno odeljenje. Nalog se dostavlja magacinu gotovih proizvoda i na osnovu njega se gotovi proizvodi pripremaju za isporuku. Nalog se sačinjava u dva primerka (jedan primerak zadržava prodajno odeljenje, a drugi se dostavlja magacinu gotovih proizvoda).

Zaključnica je dokument koji prati sklapanje kupoprodajnog ugovora između kupca i prodavca. Sadrži sve bitne elemente koje sadrži kupoprodajni ugovor. Ona nije knjigovodstveni dokument i na osnovu nje se ne obavljaju knjiženja.

 

Čuvanje knjigovodstvenih dokumenata

Čuvanje knjigovodstvenih dokumenata je, takođe, jedna od obaveza preduzeća regulisana zakonskim propisima. Sva knjigovodstvena dokumenta moraju se čuvati godinu dana, pomoćne knjige pet godina, a završni račun i isplatne liste ličnih dohodaka trajno. Takođe knjigovodstvena dokumenta moraju biti obezbeđena i sređena na način da se do njih može lako doći.

 

Važnost knjigovodstvenih dokumenata za kvalitet knjigovodstvene evidencije

Imajući na umu sve što smo prethodno rekli o knjigovodstvenim dokumentima, moglo bi se zaključiti sledeće:

Knjigovodstvena dokumenta čine osnov knjigovodstvene evidencije i bez njih ona ne bi mogla registrovati ni jednu poslovnu promenu ili operaciju,

Kvalitet knjigovodstvenih dokumenata uslovljava kvalitet knjigovodstvene evidencije, pa možemo reći da je kvalitet knjigovodstvenih podataka funkcija kvaliteta njene dokumentacije, zbog čega kontrola dokumenata mora biti, takoreći rigorozna,

Kontrola i revizija poslovnih promena i same njene knjigovodstvene evidencije naostvariva je bez odgovarajuće i uredne knjigovodstvene dokumentacije,

Kao nosioci podataka i informacija, knjigovodstvena dokumenta predstavljaju još uvek neophodan medijum i komunikaciono sredstvo za široku lepezu podataka i informacija potrebnih za vođenje poslova i upravljanje u preduzeću.

Važnost knjigovodstvenih dokumenata za kvalitet knjigovodstvene evidencije je neosporna, te iako smo ih dotakli samo u najneophodnijem obimu, ipak smo ovu činjenicu u priličnoj meri ista

30

Kada uporedimo inventar i bilans stanja, odmah možemo zapaziti da je zbir isti, tj. da ukupna vrednost sredstava i izvora i po inventaru i po bilansu iznosi 1.610.000,00 dinara. Zbir je istovetan jer i inventar i bilans daju pregled aktive i pasive istog preduzeća u isto vreme.

Ipak, možemo uočiti određene razlike:

forma - U inventaru su sredstva i njihovi izvori prikazani raščlanjeno, po vrsti, ceni i vrednosti, a u bilansu su dati zbirno,  samo po vrednosti.

način prikazivanja - U inventaru je pasiva data ispod aktive, a u bilansu je aktiva desno, a pasiva levo.

Bilans uspeha prikazuje samo globalnu veličinu ili deo ukupnog rezultata ostvarenog u jednom periodu. Orijentisan je na prikazivanje uspeha iskazivanjem ostvarenog uspeha po vrstama, visini i izvorima.

Bilans uspeha predstavlja osamostaljeni i razvijeni potkonto sopstvenog kapitala na kome su obuhvaćeni svi prihodi i rashodi obračunskog perioda, na način da se jasno uočavaju vrste, visina i izvori ostvarenog rezultata. Informacioni zahtev vlasnika preduzeća, poverilaca, radnika i drugih će biti manje ili više zadovoljeni, u zavisnosti od iskazane moći koja je određena formom, strukturom i sadržinom ovog izveštaja, što je povezano sa sledećim pitanjima:

1. izvor forme prikaza2. način uključivanja pozicija prihoda i rashoda3. način obračunavanja rezultata4. dubine raščlanjivanja prihoda i rashoda

Rashodi nastaju potrošnjom aktive i povećanjem obaveza, a prihodi prouzrokuju povećanje

31

aktive ili smanjenje obaveza.

Međunarodni računovodstveni standardi dozvoljavaju slobodu izbora između klasifikacije rashoda zasnovane na principu ukupnih troškova i na funkcionalnom principu.

Prema MRS minimum pozicija koje treba da budu prikazane u bilansu uspeha su:

prihod od prodaje - revenue rezultat poslovnih aktivnosti - the results of operating activities troskovi finansiranja - finance costs pripadajući deo dobitka ili gubitak koji su ostvarila pridružena preduzeća ili koji

potiču iz zajedničkih ulaganja - equity method porezi iz dobitka - tax expense dobitak ili gubitak iz redovnog poslovanja - profit or loss from ordinary activities vanredni prihodi i rashodi - extraordinary items manjinski interesi - minority interests neto dobitak ili gubitak perioda - net profit or loss for the period

Kada se uspeh utrvrđuje na bazi metoda ukupnih troskova, u bilans uspeha se mora uključiti vrednost promene vrednosti zaliha. Ovo smanjenje ili povećanje se može uključiti u bilans uspeha po:

bruto principu - koristeći podatke na kraju i na početku perioda i neto principu - kao razlika početnih i krajnjih zaliha.

Ako se ovo povećanje odnosno povećanje uključi na rashodnu stranu, bilans uspeha izgleda ovako:

 

32

Ukoliko se, pak to smanjenje odnosno povećanje uključi na prihodu stranu, bilans izgleda ovako:

 

33

Pored ovoga, moguće je vršiti korekciju na obe strane, pri čemu se na rashodnoj strani evidentira smanjenje zaliha, a na prihodnoj strani povećanje zaliha, i tada bilans izgleda ovako:

 

34

Iako se dobija isti rezultat, korektura vrednosti zaliha ne bi smela da se vrši na rashodnoj strani zato što metoda ukupnih troškova upravo ima za cilj da prikaže ukupne rashode perioda.

U našoj zemlji bilans uspeha je dat u formi liste, a primenjuje se metoda ukupnih troškova po neto principu sa korekcijom vrednosti zaliha na prihodoj strani.

U nastavku je dat primer bilansa u

speh

35

a:

 

36