Markery Markery biologiczne biologiczne

w w fibromialgiifibromialgii

Włodzimierz SamborskiWłodzimierz SamborskiKatedra Fizjoterapii, Katedra Fizjoterapii,

Reumatologii i Reumatologii i RehabilitacjiRehabilitacji

Uniwersytet Medyczny Uniwersytet Medyczny PoznańPoznań

Doktorze, od dłuższego czasu Doktorze, od dłuższego czasu boli mnie każdy kawałek ciała, a boli mnie każdy kawałek ciała, a lekarze do których się zgłaszam lekarze do których się zgłaszam nie mogą mi odpowiedzieć, co się nie mogą mi odpowiedzieć, co się ze mną dziejeze mną dzieje

CECHY KLINICZNE FIBROMIALGIIOBJAWY GŁÓWNE OBJAWY GŁÓWNE 1. Uogólniony ból1. Uogólniony ból 2. Obecność 2. Obecność „„tender tender pointspoints””OBJAWY CHARAKTERYSTYCZNE ( PONAD 75% CHORYCH)OBJAWY CHARAKTERYSTYCZNE ( PONAD 75% CHORYCH)1. Zmęczenie 1. Zmęczenie 2. Nieefektywny sen2. Nieefektywny sen

3.3. DepresjaDepresja4. Sztywność ( szczególnie rano)4. Sztywność ( szczególnie rano)

OBJAWY TOWARZYSZĄCE ( PONAD 25% OBJAWY TOWARZYSZĄCE ( PONAD 25% CHORYCH)CHORYCH)

1. Jelito drażliwe1. Jelito drażliwe 7. Problemy 7. Problemy psychologicznepsychologiczne

2. Objaw Raynauda 8. Nadwrażliwość 2. Objaw Raynauda 8. Nadwrażliwość na czynnikina czynniki 3. Bóle głowy zewnętrzne3. Bóle głowy zewnętrzne

(zimno, stres)(zimno, stres)4. Uczucie obrzęków4. Uczucie obrzęków5. Parestezje5. Parestezje6. Impotencja6. Impotencja

Droga Rdzeniowo - wzgórzowa Śródmózgowie

Droga Siatkowo - wzgórzowa

WzgórzePodwzgórze(wodociąg substancji szarej)

Hamowanie, endogenne białka opioidowe

Aktywacja5-HT i NA

Rdzeń przedłużony

Kontrola na poziomie wielkich dróg doprowadzających

Pasmo grzbietowo-boczne-rdzeniowe 5-HT i NA

Szew wielki

Kontrola ośrodkowa( endogenne białka opioidowe)

Rdzeń kręgowy

1,21,21,21,2

Sensytyzacja ośrodkowaSensytyzacja ośrodkowa

Dysfunkcja w obrębie OUN, Dysfunkcja w obrębie OUN, w przebiegu której w przebiegu której stymulacja na obwodzie stymulacja na obwodzie zostaje nadmiernie zostaje nadmiernie wzmocniona i prowadzi do wzmocniona i prowadzi do nieadekwatnej wrażliwości nieadekwatnej wrażliwości na ból oraz inne wrażenia. na ból oraz inne wrażenia.

Mechanizmy neuronalneMechanizmy neuronalne

to zwiększenie spontanicznej to zwiększenie spontanicznej aktywności neuronalnej, aktywności neuronalnej, powiększenie pól percepcji i powiększenie pól percepcji i wzmocnienie odpowiedzi na wzmocnienie odpowiedzi na bodźce przewodzone przez bodźce przewodzone przez pierwotne grube i cienkie włókna pierwotne grube i cienkie włókna wstępujące.wstępujące.

Mechanizmy neurochemiczneMechanizmy neurochemiczne

udział w procesie sensytyzacji udział w procesie sensytyzacji ośrodkowej:ośrodkowej:

1. cytokin1. cytokin

2. chemokin2. chemokin

3. neurotransmiterów 3. neurotransmiterów

istotnie wpływających na wzmocnienie istotnie wpływających na wzmocnienie ośrodkowych mechanizmów bólowych ośrodkowych mechanizmów bólowych (zwłaszcza substancja P)(zwłaszcza substancja P)

TRUDNOŚCI DIAGNOSTYCZNE

1) brak obiektywnych objawówbrak obiektywnych objawów

2)2) objawy zgłaszane przez chorych objawy zgłaszane przez chorych (np.zmęczenie, (np.zmęczenie, bóle mięśni) są dość powszechnebóle mięśni) są dość powszechne

3)3) podobne objawy obserwuje się np. podobne objawy obserwuje się np. w w chorobach psychicznychchorobach psychicznych, , w w przewlekłych przewlekłych infekcjach, w okresie infekcjach, w okresie okołoklimakteryjnym okołoklimakteryjnym

W ostatnich latach markery biologiczne chorób reumatycznych stały się przedmiotem intensywnych badań.

Przez lata prowadzący badania nad bólem układu mięśniowo-szkieletowego próbowali odnaleźć specyficzne, obiektywne wykładniki oraz testy, które byłyby swoiste dla fibromialgii.

Jednak w przypadku chorób o podłożu zapalnym, a tym bardziej w fb jest to problem niezmiernie skomplikowany.

Cytokiny we krwi obwodowej Cytokiny we krwi obwodowej pacjentów z fibromialgiąpacjentów z fibromialgią

Istotnym sygnałem w badaniach nad Istotnym sygnałem w badaniach nad cytokinami u chorych z fibromialgią cytokinami u chorych z fibromialgią było badanie Wallace’a i wsp (2001) było badanie Wallace’a i wsp (2001)

Grupę 56 pacjentów z fibromialgią Grupę 56 pacjentów z fibromialgią (23 z okresem trwania objawów do (23 z okresem trwania objawów do dwóch lat i 33 z okresem powyżej dwóch lat i 33 z okresem powyżej dwóch lat porównano z odpowiednią dwóch lat porównano z odpowiednią pod względem wieku i płci zdrową pod względem wieku i płci zdrową kontrolą.kontrolą.

Cytokiny i cytokinozależne molekuły Cytokiny i cytokinozależne molekuły badano w surowicy i w nadsączu badano w surowicy i w nadsączu inkubowanych komórek krwi inkubowanych komórek krwi obwodowej.obwodowej.

Nie stwierdzono różnicy pomiędzy Nie stwierdzono różnicy pomiędzy grupą z fb i grupą kontrolną w grupą z fb i grupą kontrolną w surowiczym stężeniu: IL-1β, IL-2, IL-6, surowiczym stężeniu: IL-1β, IL-2, IL-6, IL-10, rozpuszczalnego receptora dla IL-10, rozpuszczalnego receptora dla IL-2, IFN-γ, TNF-α, natomiast IL-2, IFN-γ, TNF-α, natomiast stężenia:stężenia:

Przeciwciała dla IL-1R i IL-8 były Przeciwciała dla IL-1R i IL-8 były wyższe w surowicachwyższe w surowicach

Ekspresja IL-1R i IL-6 w Ekspresja IL-1R i IL-6 w stymulowanych i niestymulowanych stymulowanych i niestymulowanych obwodowych komórkach obwodowych komórkach jednojądrzastych wyższajednojądrzastych wyższa

- u chorych na FB- u chorych na FB

Stwierdzono również różnice w Stwierdzono również różnice w produkcji cytokin przez produkcji cytokin przez stymulowane inkubowane komórki stymulowane inkubowane komórki krwi obwodowej (badanie in vitro) krwi obwodowej (badanie in vitro) pomiędzy grupą z fb z okresem pomiędzy grupą z fb z okresem trwania choroby do lat dwóch, trwania choroby do lat dwóch, grupą z fb z okresem trwania grupą z fb z okresem trwania choroby ponad dwuletnim oraz choroby ponad dwuletnim oraz grupą kontrolną.grupą kontrolną.

Wg Wallace różnice w stężeniu Wg Wallace różnice w stężeniu cytokin pomiędzy grupami są cytokin pomiędzy grupami są wynikiem stymulacji substancji Pwynikiem stymulacji substancji P

Późniejsze studia (Bazzichi S i wsp. Późniejsze studia (Bazzichi S i wsp. 2007) potwierdziły niektóre wyniki 2007) potwierdziły niektóre wyniki badań Wallace’a. badań Wallace’a.

Wykazano w nich podwyższone Wykazano w nich podwyższone stężenie IL-8, IL-10, TNF-α w stężenie IL-8, IL-10, TNF-α w porównaniu do zdrowej kontroli oraz porównaniu do zdrowej kontroli oraz znamienne statystycznie korelacje znamienne statystycznie korelacje pomiędzy parametrami pomiędzy parametrami biochemicznymi a danymi biochemicznymi a danymi klinicznymi: klinicznymi:

- - wynikiem kwestionariusza FIQ, wynikiem kwestionariusza FIQ, - bólem i sztywnością, - bólem i sztywnością, - zmęczeniem i porannym - zmęczeniem i porannym

wyczerpaniemwyczerpaniem..

Prospektywne, półroczne badanie Prospektywne, półroczne badanie przeprowadzone przez Wanga H i przeprowadzone przez Wanga H i wsp. (2008) również pokazało, iż wsp. (2008) również pokazało, iż cytokiny cytokiny

IL-8, Il-10 oraz TNF-α IL-8, Il-10 oraz TNF-α

są w pewien sposób włączone w są w pewien sposób włączone w ekspresję fibromialgii, chociaż ekspresję fibromialgii, chociaż bezpośrednio nie powodują bezpośrednio nie powodują obserwowanego bólu .obserwowanego bólu .

Cytokiny mogą modulować Cytokiny mogą modulować poszczególne piętra osi podwzgórzowo-poszczególne piętra osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej i w ten przysadkowo-nadnerczowej i w ten sposób wpływają na współczulny układ sposób wpływają na współczulny układ nerwowy (Gur A i wsp. 2002)nerwowy (Gur A i wsp. 2002)

Obserwowany bezpośredni związek Obserwowany bezpośredni związek pomiędzy zmianami aktywności mózgu pomiędzy zmianami aktywności mózgu i poziomem cytokin u pacjentów z i poziomem cytokin u pacjentów z fibromialgią w porównaniu do zdrowej fibromialgią w porównaniu do zdrowej kontroli sugeruje powiązanie zmian w kontroli sugeruje powiązanie zmian w stężeniu cytokin z nasileniem bólu i stężeniu cytokin z nasileniem bólu i depresji w fibromialgii (Gur A i wsp. depresji w fibromialgii (Gur A i wsp. 2002)2002)

Przedstawione badania nie Przedstawione badania nie wykazały całkowicie jasnej wykazały całkowicie jasnej zależności fb od zależności fb od uwarunkowań psychicznych, uwarunkowań psychicznych, lecz wyraźnie sugerują że lecz wyraźnie sugerują że

stężenie IL-10 i wynik FIQstężenie IL-10 i wynik FIQ

mogłyby być użytecznym mogłyby być użytecznym narzędziem w diagnostyce i narzędziem w diagnostyce i ocenie aktywności choroby. ocenie aktywności choroby.

Biomarkery i sen w Biomarkery i sen w fibromialgiifibromialgii

Ponieważ pacjenci z fb regularnie Ponieważ pacjenci z fb regularnie podają złą jakość snu, ważne jest podają złą jakość snu, ważne jest aby sprawdzić, czy istnieje odmienna aby sprawdzić, czy istnieje odmienna ilość biomarkerów związanych ze ilość biomarkerów związanych ze snem w fbsnem w fb

W badaniu przeprowadzonym przez W badaniu przeprowadzonym przez Togo i wsp. (2009) średnie stężenie Togo i wsp. (2009) średnie stężenie przeciwzapalnej cytokiny IL-10 przeciwzapalnej cytokiny IL-10 wzrastało znacząco podczas snu u wzrastało znacząco podczas snu u pacjentów z fibromialgią w pacjentów z fibromialgią w porównaniu do zdrowej kontroli porównaniu do zdrowej kontroli

Ponadto proporcje pomiędzy pro- i Ponadto proporcje pomiędzy pro- i przeciwzapalnymi cytokinami były w przeciwzapalnymi cytokinami były w dowolnym czasie zmniejszone u dowolnym czasie zmniejszone u pacjentów z fibromialgią, a nagły wzrost pacjentów z fibromialgią, a nagły wzrost stężenia cytokin przeciwzapalnych nie stężenia cytokin przeciwzapalnych nie był kompensowany poprzez wzrost był kompensowany poprzez wzrost cytokin pro-zapalnychcytokin pro-zapalnych

Ponieważ przeciwzapalne cytokiny są Ponieważ przeciwzapalne cytokiny są znanym czynnikiem wyzwalającym znanym czynnikiem wyzwalającym zaburzenia snu, jeżeli ich efekt nie jest zaburzenia snu, jeżeli ich efekt nie jest kompensowany wzrostem poziomu pro-kompensowany wzrostem poziomu pro-zapalnych cytokin, odkrycia Togo i in. zapalnych cytokin, odkrycia Togo i in. potwierdzają fizjologiczne podłoże potwierdzają fizjologiczne podłoże zaburzeń snu w fibromialgii.zaburzeń snu w fibromialgii.

Aminokwasy i cytokiny w Aminokwasy i cytokiny w przebiegu fibromialgii – tkanki przebiegu fibromialgii – tkanki

obwodoweobwodowe Badania przeprowadzone przez Yunusa i wsp. Badania przeprowadzone przez Yunusa i wsp.

(1992) wykazywały obniżone stężenia (1992) wykazywały obniżone stężenia tryptofanu, histydyny i serynytryptofanu, histydyny i seryny w porównaniu w porównaniu do zdrowej kontroli, co jego zdaniem mogło do zdrowej kontroli, co jego zdaniem mogło odgrywać istotną rolę w patogenezie fb.odgrywać istotną rolę w patogenezie fb.

Nowsze badania jednak nie potwierdzają tych Nowsze badania jednak nie potwierdzają tych teorii (Maes M-2000, Bazzichi L-2009).teorii (Maes M-2000, Bazzichi L-2009).

Pacjenci z fibromialgią wydaja się mieć dużo Pacjenci z fibromialgią wydaja się mieć dużo niższe stężenie sumy zasadniczych niższe stężenie sumy zasadniczych aminokwasów, szczególnie zawierających aminokwasów, szczególnie zawierających siarkę oraz tyrozyny i aminokwasówsiarkę oraz tyrozyny i aminokwasów z nią z nią konkurujących.konkurujących.

Może to być spowodowane Może to być spowodowane uszkodzeniem systemu uszkodzeniem systemu katecholaminergicznego, co by katecholaminergicznego, co by sugerowało złe wchłanianie jelitowe sugerowało złe wchłanianie jelitowe pewnych grup aminokwasów. pewnych grup aminokwasów.

Maes i wsp. (2000) stwierdzili również Maes i wsp. (2000) stwierdzili również znacząco obniżone stężenia znacząco obniżone stężenia

waliny, leucyny, izoleucyny i waliny, leucyny, izoleucyny i fenyloalaninyfenyloalaniny w osoczu chorych na w osoczu chorych na fibromialgię w porównaniu do fibromialgię w porównaniu do zdrowej kontroli, co ponownie zdrowej kontroli, co ponownie potwierdza ideę defektu transportu potwierdza ideę defektu transportu jelitowego. jelitowego.

Niektóre aminokwasy poza funkcją budulcową Niektóre aminokwasy poza funkcją budulcową wywierają również działanie pobudzające w wywierają również działanie pobudzające w obrębie układu nerwowego. W przebiegu obrębie układu nerwowego. W przebiegu fibromialgii sugeruje się zmianę ich stężenia fibromialgii sugeruje się zmianę ich stężenia (Larson 2000)(Larson 2000)

Badanie stężenia Badanie stężenia glutaminianuglutaminianu w płynie w płynie mózgowo-rdzeniowym potwierdziło tę ideę, mózgowo-rdzeniowym potwierdziło tę ideę, kiedy to stwierdzono znacznie wyższe stężenie kiedy to stwierdzono znacznie wyższe stężenie kwasu glutaminowegokwasu glutaminowego wśród chorych na fb w wśród chorych na fb w porównaniu do zdrowej kontroli.porównaniu do zdrowej kontroli.

Taka samą zależność obserwowano u chorych z Taka samą zależność obserwowano u chorych z przewlekłą migreną (Sarchielli P 2007) przewlekłą migreną (Sarchielli P 2007)

Larson przypisuje glutaminianowi Larson przypisuje glutaminianowi udział w zjawisku nadwrażliwości udział w zjawisku nadwrażliwości „tender points” u chorych poddanych „tender points” u chorych poddanych jego ocenie. jego ocenie.

Sugerował też, iż dotyczy to Sugerował też, iż dotyczy to zwłaszcza przypadków tzw. zwłaszcza przypadków tzw. fibromialgii wtórnejfibromialgii wtórnej

(wyniki oparte na małych grupach (wyniki oparte na małych grupach pacjentów i wymagają potwierdzenia)pacjentów i wymagają potwierdzenia)

Substancja P i serotoninaSubstancja P i serotonina

Podwyższone stężenie substancji P Podwyższone stężenie substancji P obserwowano w wielu grupach chorych z obserwowano w wielu grupach chorych z przewlekłym bólem, w tym w fibromialgii. przewlekłym bólem, w tym w fibromialgii.

Substancji P przypisuje się torowaniu bądź Substancji P przypisuje się torowaniu bądź transmisjitransmisji

(Vaeroy H-1988, Geracioti TD-2006, Staud (Vaeroy H-1988, Geracioti TD-2006, Staud D, Spaeth M-2008).D, Spaeth M-2008).

modulacja

Podkreśla się również rolę Podkreśla się również rolę substancji P w depresji, a jej substancji P w depresji, a jej związek z zaburzeniami związek z zaburzeniami psychicznymi stał się fundamentem psychicznymi stał się fundamentem uznania jej za biomarker bólu.uznania jej za biomarker bólu.

Istotnie, stężenie substancji P może Istotnie, stężenie substancji P może się zmieniać pod wpływem zmian się zmieniać pod wpływem zmian stanu umysłu, a rodzaje możliwych stanu umysłu, a rodzaje możliwych zmian nasilenia bólu mogą stanowić zmian nasilenia bólu mogą stanowić wyjaśnienie zmiennych wyników wyjaśnienie zmiennych wyników uzyskiwanych w badaniach.uzyskiwanych w badaniach.

Hormon wyzwalający Hormon wyzwalający kortykotropinękortykotropinę

Aby wiedzieć więcej na temat Aby wiedzieć więcej na temat fibromialgii i istotnych dla niej fibromialgii i istotnych dla niej biomarkerów, ważna jest również ocena biomarkerów, ważna jest również ocena stanu hormonalnego w obrębie stanu hormonalnego w obrębie podwzgórza.podwzgórza.

Oceny można dokonywać pośrednio Oceny można dokonywać pośrednio poprzez pomiar odpowiedzi hormonów poprzez pomiar odpowiedzi hormonów obwodowych.obwodowych.

Badana w ten sposób oś podwzgórze-Badana w ten sposób oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (CRH-ACTH-przysadka-nadnercza (CRH-ACTH-kortyzol) wykazuje małe, lecz znaczące kortyzol) wykazuje małe, lecz znaczące zmiany u chorych na fbzmiany u chorych na fb. .

Obniżone surowicze stężenie kortyzolu na początku Obniżone surowicze stężenie kortyzolu na początku dnia, choć jest ono w godzinach rannych dnia, choć jest ono w godzinach rannych podwyższone w związku z fizjologicznym wyrzutem podwyższone w związku z fizjologicznym wyrzutem kortyzolu przez nadnercza w godzinach kortyzolu przez nadnercza w godzinach wczesnorannych (poranna sztywność i zmęczenie)wczesnorannych (poranna sztywność i zmęczenie)

Nieadekwatna odpowiedź nadnerczy na stymulację Nieadekwatna odpowiedź nadnerczy na stymulację przy użyciu CRH i zwiększone stężenie ACTH.przy użyciu CRH i zwiększone stężenie ACTH.

Opóźniona odpowiedź ACTH na stymulację Opóźniona odpowiedź ACTH na stymulację interleukiną-6 w grupie chorych na fibromialgię interleukiną-6 w grupie chorych na fibromialgię porównanych do zdrowej kontroli porównanych do zdrowej kontroli

(Torpy DJ i wsp. 2000, Mc Lean SA i wsp. 2005)(Torpy DJ i wsp. 2000, Mc Lean SA i wsp. 2005)

Pamiętać jednak należy, iż interpretacja Pamiętać jednak należy, iż interpretacja zmian dotyczących ACTH jest zmian dotyczących ACTH jest skomplikowana, wiele czynników skomplikowana, wiele czynników wpływa na stężenie CRH w płynie wpływa na stężenie CRH w płynie mózgowo-rdzeniowym i końcowy wynik mózgowo-rdzeniowym i końcowy wynik szacowany na podstawie obwodowego szacowany na podstawie obwodowego pomiaru kortyzolu jest już zmieniony pomiaru kortyzolu jest już zmieniony przez szereg czynników psychicznych , przez szereg czynników psychicznych , jak również subtelne wahania dobowe jak również subtelne wahania dobowe (Mc Lean SA i wsp. 2006)(Mc Lean SA i wsp. 2006)

W ostatnich latach przeprowadzono W ostatnich latach przeprowadzono kilka badań nad sferą zaburzeń kilka badań nad sferą zaburzeń psychicznych, obserwowanych u psychicznych, obserwowanych u chorych na fibromialgię opartych na chorych na fibromialgię opartych na pomiarze stężenia pomiarze stężenia

mioglobiny, mioglobiny, kwasu hialuronowego, kwasu hialuronowego, przeciwciał niepolimerycznych, przeciwciał niepolimerycznych, prokolagenu typu III końcowej grupy prokolagenu typu III końcowej grupy

aminowej peptydu,aminowej peptydu, Wykazano nieco zmienione poziomy Wykazano nieco zmienione poziomy

biomarkerów w fibromialgii, jednakże biomarkerów w fibromialgii, jednakże nie doprowadziło do stworzenia nie doprowadziło do stworzenia definitywnej diagnostyki opartej na definitywnej diagnostyki opartej na specyficznych, czułych testach.specyficznych, czułych testach.

Perspektywy dla biomarkerów Perspektywy dla biomarkerów dysfunkcji mózgudysfunkcji mózgu

Aspiracja płynu mózgowo-rdzeniowego nie Aspiracja płynu mózgowo-rdzeniowego nie jest rutynowym badaniem.jest rutynowym badaniem.

Małe grupy badanych obniżają Małe grupy badanych obniżają wiarygodność analiz statystycznych wiarygodność analiz statystycznych wspierających wnioski.wspierających wnioski.

Konieczne są kolejne badania tego Konieczne są kolejne badania tego zjawiska, oparte o nieinwazyjne procedury.zjawiska, oparte o nieinwazyjne procedury.

WnioskiWnioski

Fibromialgia jest dość dobrze Fibromialgia jest dość dobrze poznanym , chronicznym stanem, poznanym , chronicznym stanem, występującym częściej u kobiet, występującym częściej u kobiet, charakteryzującym się rozlanym charakteryzującym się rozlanym bólem i obecnością punktów bólem i obecnością punktów wrażliwych oraz występującymi w wrażliwych oraz występującymi w zmiennym nasileniu zmęczeniu, zmiennym nasileniu zmęczeniu, problemami ze snem, nietolerancją problemami ze snem, nietolerancją ćwiczeń fizycznych i wysiłku.ćwiczeń fizycznych i wysiłku.

Opierając się na coraz to liczniejszych Opierając się na coraz to liczniejszych i nowszych dowodach można już i nowszych dowodach można już stwierdzić, iż fibromialgia nie jest stwierdzić, iż fibromialgia nie jest chorobą czysto psychosomatyczną.chorobą czysto psychosomatyczną.

Określenie biologicznych markerów, Określenie biologicznych markerów, dzięki którym nastąpi rozwój dzięki którym nastąpi rozwój „theranostics” (therapy + diagnostics) a „theranostics” (therapy + diagnostics) a co za tym idzie, możliwość co za tym idzie, możliwość indywidualnego dopasowania terapii, indywidualnego dopasowania terapii, jest poważnym wyzwaniem.jest poważnym wyzwaniem.

Literatura przestawia wiele, czasami Literatura przestawia wiele, czasami zgoła odmiennych wyników prac, zgoła odmiennych wyników prac, prowadzonych w związku z tym prowadzonych w związku z tym zagadnieniem.zagadnieniem.

Kandydatury na potencjalne Kandydatury na potencjalne biomarkerybiomarkery

IL-10 w skojarzeniu z danymi zawartymi w IL-10 w skojarzeniu z danymi zawartymi w FIQFIQ

Stężenie substancji P, szczególnie w płynie Stężenie substancji P, szczególnie w płynie mózgowo-rdzeniowymmózgowo-rdzeniowym

Stężenie serotoniny, jednak raczej w relacji Stężenie serotoniny, jednak raczej w relacji do substancji P (brak normy, wahania do substancji P (brak normy, wahania dobowe)dobowe)

Dziękuję Państwu za Dziękuję Państwu za uwagę!uwagę!

Wiedza o markerach biologicznych Wiedza o markerach biologicznych powinna być wykorzystana podczas powinna być wykorzystana podczas dyskusji nad patogenezą tej dyskusji nad patogenezą tej tajemniczej choroby.tajemniczej choroby.

Trzeba jednak podkreślić, że dane Trzeba jednak podkreślić, że dane uzyskane na drodze przekrojowych uzyskane na drodze przekrojowych badań populacyjnych powinny badań populacyjnych powinny zostać potwierdzone badaniami zostać potwierdzone badaniami długofalowymi, najlepiej opartymi o długofalowymi, najlepiej opartymi o ścisły protokół badań klinicznych.ścisły protokół badań klinicznych.

Aminokwasy i cytokiny w Aminokwasy i cytokiny w płynie mózgowo-płynie mózgowo-

rdzeniowym w przebiegu fbrdzeniowym w przebiegu fb Poznanie wykładników funkcjonowania Poznanie wykładników funkcjonowania

OUN stanowi najważniejszy punkt OUN stanowi najważniejszy punkt zrozumienia w pełni fibromialgii. Według zrozumienia w pełni fibromialgii. Według fundamentalnego założenia fundamentalnego założenia wszechstronnych, szeroko zakrojonych wszechstronnych, szeroko zakrojonych badań, fibromialgia jest zasadniczo badań, fibromialgia jest zasadniczo dysfunkcją w obrębie OUN, w przebiegu dysfunkcją w obrębie OUN, w przebiegu której stymulacja na obwodzie zostaje której stymulacja na obwodzie zostaje nadmiernie wzmocniona i prowadzi do nadmiernie wzmocniona i prowadzi do nieadekwatnej wrażliwości na ból oraz nieadekwatnej wrażliwości na ból oraz inne wrażenia (somatyzacja ośrodkowa).inne wrażenia (somatyzacja ośrodkowa).

Pojawiające się wciąż dowody potwierdzają Pojawiające się wciąż dowody potwierdzają genetyczną predyspozycję do genetyczną predyspozycję do zachorowania na fibromialgię.zachorowania na fibromialgię.

Polimorfizm genu transportera serotoniny.Polimorfizm genu transportera serotoniny. W badaniach „rodzinnych”, obejmujących W badaniach „rodzinnych”, obejmujących

krewnych pierwszego stopnia krewnych pierwszego stopnia przeprowadzonych wśród chorych na przeprowadzonych wśród chorych na fibromialgię stwierdzono, że fibromialgię stwierdzono, że pokrewieństwo to zwiększa ośmiokrotnie pokrewieństwo to zwiększa ośmiokrotnie ryzyko wystąpienia choroby w porównaniu ryzyko wystąpienia choroby w porównaniu z ogólną populacją, co wyraża się m.in. z ogólną populacją, co wyraża się m.in. niższym progiem bólu wśród badanych niższym progiem bólu wśród badanych krewnych osoby chorej.krewnych osoby chorej.

Definicja Definicja

FIBROMIALGIA – FIBROMIALGIA – stanowi formę stanowi formę reumatyzmu pozastawowego reumatyzmu pozastawowego charakteryzującego się bólem charakteryzującego się bólem uogólnionym oraz sztywnością uogólnionym oraz sztywnością mięśni i tkanek miękkich z mięśni i tkanek miękkich z obecnością wrażliwych na nacisk obecnością wrażliwych na nacisk tzw. „tender points” o tzw. „tender points” o charakterystycznej lokalizacji. charakterystycznej lokalizacji.

Konsekwencją tych konsultacji Konsekwencją tych konsultacji jest najczęściej pobieranie garści jest najczęściej pobieranie garści leków bez oczekiwanych efektów leków bez oczekiwanych efektów terapeutycznych !!!terapeutycznych !!!

Kryteria diagnostyczne Kryteria diagnostyczne fibromialgii wg American fibromialgii wg American College of Rheumatology College of Rheumatology

(1990)(1990) 11.. Ból trwający co najmniej 3 miesiące w Ból trwający co najmniej 3 miesiące w przynajmniej 3 okolicach ciała (powyżej przynajmniej 3 okolicach ciała (powyżej pasa, poniżej pasa, okolica kręgosłupa)pasa, poniżej pasa, okolica kręgosłupa)

2. Bolesność w co najmniej 11 z 18 „tender 2. Bolesność w co najmniej 11 z 18 „tender points” zlokalizowanych w miejscach points” zlokalizowanych w miejscach przyczepów ścięgien lub na ich przebieguprzyczepów ścięgien lub na ich przebiegu

Ucisk przeprowadzony opuszką kciuka lub Ucisk przeprowadzony opuszką kciuka lub palca wskazującego z siłą poniżej 4 kgpalca wskazującego z siłą poniżej 4 kg

Fibromialgia - aktualna Fibromialgia - aktualna koncepcjakoncepcja

Chorych na fb cechujeChorych na fb cechuje 1. niski próg bólowy oraz 1. niski próg bólowy oraz 2. zwielokrotnienie bólu pod wpływem 2. zwielokrotnienie bólu pod wpływem

wielu różnych bodźców nocyceptywnych, wielu różnych bodźców nocyceptywnych, w tym ucisku, ciepła, zimna itp.w tym ucisku, ciepła, zimna itp.

3.ból w miejscach nie poddawanych 3.ból w miejscach nie poddawanych bodźcom zewnętrznym (allodynia)bodźcom zewnętrznym (allodynia)

Ponieważ w przebiegu fb nie stwierdza Ponieważ w przebiegu fb nie stwierdza się żadnych stałych zmian tkankowych, się żadnych stałych zmian tkankowych, przyczyną tej zwiększonej wrażliwości na przyczyną tej zwiększonej wrażliwości na ból jest najprawdopodobniejból jest najprawdopodobniej

sensytyzacja ośrodkowa

Badania nad stężeniami cytokin we krwi Badania nad stężeniami cytokin we krwi obwodowej chorych na fibromialgię, w obwodowej chorych na fibromialgię, w porównaniu z krwią osób zdrowych, były porównaniu z krwią osób zdrowych, były zainspirowane znajomością przemian zainspirowane znajomością przemian cytokin w chorobach zapalnych; cytokin w chorobach zapalnych; zakładano w nich istotną rolę IL-6 i IL-8 zakładano w nich istotną rolę IL-6 i IL-8 w modulacji symptomatologii w modulacji symptomatologii fibromialgii.fibromialgii.

Bazzichi i in. idąc tym śladem stwierdził, Bazzichi i in. idąc tym śladem stwierdził, iż istnieje zmieniony wzór przemian iż istnieje zmieniony wzór przemian cytokin u pacjentów z fibromialgią w cytokin u pacjentów z fibromialgią w porównaniu do osób zdrowych. porównaniu do osób zdrowych.

Stężenie cytokin wraz ze Stężenie cytokin wraz ze stężeniem neurotransmiterów stężeniem neurotransmiterów mogłoby stanowić zespół mogłoby stanowić zespół biomarkerów ułatwiających biomarkerów ułatwiających rozpoznanie fibromialgii. rozpoznanie fibromialgii.

Substancja P i serotoninaSubstancja P i serotonina W pobranym od pacjentów z fibromialgią płynie W pobranym od pacjentów z fibromialgią płynie

mózgowo-rdzeniowym zbadano zmienione mózgowo-rdzeniowym zbadano zmienione poziomy kilku istotnych neurotransmiterówpoziomy kilku istotnych neurotransmiterów

Von Euler i Gaddum zidentyfikowali aktywną Von Euler i Gaddum zidentyfikowali aktywną cząsteczkę, z mózgu oraz jelit (nie uzyskali jej z cząsteczkę, z mózgu oraz jelit (nie uzyskali jej z 10 innych badanych narządów), którą nazwali 10 innych badanych narządów), którą nazwali substancją P. Później przedstawiano ją jako substancją P. Później przedstawiano ją jako 11-aminokwasowy peptyd, preferowany ligand 11-aminokwasowy peptyd, preferowany ligand receptora neurokininy 1. receptora neurokininy 1.

Receptor ten występuje szczególnie obficie w Receptor ten występuje szczególnie obficie w rdzeniu kręgowym, pniu mózgu i układzie rdzeniu kręgowym, pniu mózgu i układzie limbicznym, i odgrywa ważną rolę w torowaniu limbicznym, i odgrywa ważną rolę w torowaniu bądź transmisji nocyceptywnych i bądź transmisji nocyceptywnych i stymulujących stres bodźcach w OUN. stymulujących stres bodźcach w OUN.

Znaczenie substancji P przedstawiono opierając Znaczenie substancji P przedstawiono opierając się na badaniach kilku grup pacjentów z się na badaniach kilku grup pacjentów z przewlekłym bólem, w tym z fibromialgią.przewlekłym bólem, w tym z fibromialgią.