Upload
rosalyn-lynch
View
99
Download
6
Tags:
Embed Size (px)
DESCRIPTION
LİPİDLER Emilim-Sindirim ve Transport. Prof.Dr.M.Ferit GÜRSU F.Ü.Tıp Fak. Tıbbi Biyokimyaimya Anabilim Dalı (E-mail: [email protected]). Lipidlerin sindirimi 1.Lingual Lipaz (mide) 2.Gastrik Lipaz (mide) 3.Pankreatik Lipaz (pankreas) +KOLİPAZ - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
LİPİDLERLİPİDLEREmilim-Sindirim Emilim-Sindirim
ve ve Transport Transport
Prof.Dr.M.Ferit GÜRSUProf.Dr.M.Ferit GÜRSUF.Ü.Tıp Fak.F.Ü.Tıp Fak.Tıbbi Tıbbi Biyokimyaimya Anabilim Biyokimyaimya Anabilim
DalıDalı(E-mail: [email protected])(E-mail: [email protected])
22
LİPİDLERİN SİNDİRİM VE LİPİDLERİN SİNDİRİM VE ABSORBSİYONUABSORBSİYONU
• Lipidlerin sindirimiLipidlerin sindirimi
• 1.Lingual Lipaz (mide)1.Lingual Lipaz (mide)• 2.Gastrik Lipaz (mide)2.Gastrik Lipaz (mide)• 3.Pankreatik Lipaz (pankreas) 3.Pankreatik Lipaz (pankreas)
+KOLİPAZ+KOLİPAZ• 4.Kolesterol esteraz ve 4.Kolesterol esteraz ve
Fosfolipaz A2 (pankreas) Fosfolipaz A2 (pankreas) enzimlerienzimleri
• 5.Safra Tuzları (ince bağırsak)5.Safra Tuzları (ince bağırsak) ve bağırsağın mekanik ve bağırsağın mekanik karıştırma etkisikarıştırma etkisi
• 6.Kolesistokinin=pankreozimi6.Kolesistokinin=pankreozimin ( bağısak endokrin n ( bağısak endokrin hücreleri) Safra salgısı ve hücreleri) Safra salgısı ve pankreas enzimleri + Mide pankreas enzimleri + Mide motilitesi -motilitesi -
• 7.Sekretin ( bağırsak endokrin 7.Sekretin ( bağırsak endokrin hücreleri) Pankreas hücreleri) Pankreas bikarbonat salgısı +bikarbonat salgısı +
FFA
FFA
FFA
FFAFFA
FFA
FFAFFAFFA
FFAFFA
FFA
FFAFFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFAFFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFAFFAFFA
FFAFFAFFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA FFA FFA FF
A
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA FF
A FFAFFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFAFFA
FFA
Lingual lipaz
Gastrik lipaz
FFA
FFAFFA
FFA
Portal dolaşım
A
<12C
FFA
FFA
FFA
FFAFFA
FFA
FFAFFAFFA
FFAFFA
FFA
FFAFFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFAFFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFAFFA
FFA
FFA
FFAFFAFFA
FFAFFAFFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA FFA FFA FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA FF
A FFAFFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFAFFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFAFFA
FFA
FFA
FFA FF
A FFA
FFA
FFA
FFA
FFA FFA FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFAFFA
FFA
FFAFFA
FFA
FFAFFAFFA
FFA
FFA
FFA
Safra tuzları
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FA
FA
FA
Pankreatik lipaz
Kolipaz
FFA
FFA
2 mol serbest yağ asidi
1 mol MAG
Yağ asidi
Kolesterol esteri
OH
Kolesterol
Kolesterol ester hidrolaz
FFA
FA
FA
PO4 Alkol
Fosfolipaz A2
FFA
Lizofosfolipaz
FFA
GLİSEROL BAZI
FFA
FFA
FFA
FFA
<12C
FFA
FFA
FFA
FFAFFA
Portal dolaşım
A
Emilim duodenum ve
jejenumda pasif difüzyonla olur
Emilim öncesi 2. kez emülsifikasyon gerekmez
ENTEROSİT
FFA
FFA
12CFFA
FFA
FFA
ENTEROSİT
FFA
MAG
OH
Kolesterol
Emilim duodenum ve jejenumda pasif
difüzyonla ve Na’a bağlı kotransportla olur
Emilim öncesi 2. kez emülsifikasyon
gerekir
FFA
MAG
FFA
OH
Kolesterol
>12C
FFA AÇİL-KoA
KoA ATP AMP
Açil-KoA sentetaz
FFA
MAG
FFA
FFA
Açil transferaz
FFA
KoA
OH
Kolesterol
Açil transferazKoA
AÇİL-KoA
Yağ asidi Kolesterol
esteri
LENFATİK DOLAŞIM
A
SİSTEMİK DOLAŞIM-SOL SUBCLAVİAN VEN
A
Apoprotein B48 barsak mukoza hücrelerinde sentezlenen bir proteindir. Eğer bu proteinin sentezlenmesinde bir problem olursa ŞL’la barsak mukoza hücrelerinde birikir ve konjenital abetalipoproteinemi hastalığı oluşur.
1515
Ko-lipaz ve LipazKo-lipaz ve Lipaz
Ko-lipaz, misellerin iç yüzüne bağlanır ve lipazın yüksek affinite ile bağlanabileceği bir yer oluşturur
Lipaz, kolipazla 1/1 oranında bağlanır ve yağ damlacıklarını hidroliz eder
1616
Fosfolipaz A2Fosfolipaz A2 fosfolipidlerden yağ asitlerini ayırır
1717
Kolesterol esteraz Kolesterol esteraz
kolesterol esterlerini parçalar
1818
1919
2020
Besin lipidleri mideden Besin lipidleri mideden duedonuma geçtiğinde duedonuma geçtiğinde hepatokinin (KCde safra hepatokinin (KCde safra yapımını uyaran) ve yapımını uyaran) ve kolesistokinin (safra kolesistokinin (safra kesesinin boşaltılmasını kesesinin boşaltılmasını uyaran) hormonlar uyaran) hormonlar yardımıyla lipidlerin sindirim yardımıyla lipidlerin sindirim ve emiliminde kullanılmak ve emiliminde kullanılmak üzere safrayı ince bağırsağa üzere safrayı ince bağırsağa boşaltmaktadır.Kimus içinde boşaltmaktadır.Kimus içinde bulunan yağ asitleri, bulunan yağ asitleri, monoaçil gliseroller, monoaçil gliseroller, peptonlar, peptitler ve peptonlar, peptitler ve kalsiyum iyonu da, ince kalsiyum iyonu da, ince bağırsaktaki mukoza bağırsaktaki mukoza hücrelerini uyararak hücrelerini uyararak kolesistokinin salgılatırlar.kolesistokinin salgılatırlar. Kolesistokinin de hem Kolesistokinin de hem pankreastan enzimce zengin pankreastan enzimce zengin sıvı hem de ince bağırsağa sıvı hem de ince bağırsağa safra salgılanmasını uyarır.safra salgılanmasını uyarır.
2121
Mideden gelen Mideden gelen kimus etkisiyle kimus etkisiyle duodenum duodenum lümeninde pH 4,5’ lümeninde pH 4,5’ in altına düşünce in altına düşünce duodenumdaki duodenumdaki mukoza mukoza hücrelerinden hücrelerinden sekretin salgılanır. sekretin salgılanır.
Sekretin de Sekretin de pankreastan pankreastan bikarbonatca bikarbonatca zengin sıvı zengin sıvı salgılanmasını salgılanmasını uyarır.uyarır.
2222
2323
2424
2525
STEP 3Karaciğer safra asitleri yapar ince barsağa gönderir
STEP 2Pankreas enzimleri:Lipaz (+kolipaz)Kolesterol esterazFosfolipaz A2
Lipids:TriaçilgliserolKolesterol esterlerFosfolipidler
PANKREAS
KC
STEP 4Emülsifikasyon
STEP 5Şilomikronlar lenfatik sisteme karışır
Lingual Lipase
Gastrik Lipase
STEP 1
Lipidlerin sindirim ve emilimi
İNCE BARSAK
MİDE
2626
2727
2828
2929
3030
3131
3232
KC
ApoB48Şilomikronlar ile birleşir
Şilomikron artıkları KC ‘e taşınır
non-hepatik dokular
CE CE
E
E
E
EC
C
C
CECE CE
CE
EE E
KC reseptörleri apo E yi tanır
Eksojen lipid transportu
Şilomikronlar lipoprotein lipaz ile dokulara trigliserid verir
Lenf sistemiİ
nce barsak
CE CECE
Şilomikronlar HDL den Apo CII ve Apo Eyi alır
Kolesterol KC de yapılır ya da depo edilir
3333
VLDL KC’de sentez edilen apoB100 ile birleşir
KC
VLDL tıpkı şilomikronlar gibi HDL den apo CII ve apo E alır
CECE CE CECE C EC E
C E
C E
B B
BB
B
B BB
Safra asitleri
HDL scavenges kolesterol
CECE
B BB
Endojen lipid transportu.
non-hepatik dokular
Lipoprotein lipaz ile dokular TG ihtiyacını karşılar
Dokulardan alınan serbest kolesterol LDL yi oluşturur
LDL apoB100 ler vasıtasıyla tanınır
İhtiyacı olan dokulara kolesterol verilir
Apo E reseptöre bağlanır
3434
Lipoproteinlerin lipid, protein ve kolesterol içerikleri
SınıfSınıf TriaçilgliserolTriaçilgliserol KKolesterololesterol ProteiProteinn
ŞiŞilomicronlomicron >95%>95% 3%3% 2%2%
Very Low Very Low Density Density Lipoprotein Lipoprotein (VLDL) (VLDL)
70%70% 20%20% 10%10%
Low Low DensityDensity(LDL)(LDL)
20%20% 55%55% 25%25%
High High DensityDensity(HDL)(HDL)
15%15% 35%35% 50%50%
3535
Eksojen Lipid Transportu
3636
Endojen Lipid Transportu
3737
Ters Kolesterol Transportu
3838
dietary fat lipoprotein lipase
fattyacids
Şilomikron artıkları
liver
şilomikronlar
3939
fattyacids
hormone-sensitivelipase
fatty acid carbohydrate
liverTG
VLDL
lipoproteinlipase
Insulin +
+
4040
4141
ÖZETÖZET
• Yeni doğanlarda; kısa ve orta zincirli yağ asitleri Yeni doğanlarda; kısa ve orta zincirli yağ asitleri içeren yağlar gastrik lipaz ve dilin gerisindeki içeren yağlar gastrik lipaz ve dilin gerisindeki bezlerden sağlanan lingual lipaz ile parçalanır.bezlerden sağlanan lingual lipaz ile parçalanır.
• Lipidler suda çözünmediklerinden enzimatik Lipidler suda çözünmediklerinden enzimatik hidroliz emülsifikasyon ile olur.Emülsifikasyon ile hidroliz emülsifikasyon ile olur.Emülsifikasyon ile lipid damlacıklarının enzim (pankreatik lipaz) ile lipid damlacıklarının enzim (pankreatik lipaz) ile temas yüzeyi artar. Emülsifikasyonda etkin güç temas yüzeyi artar. Emülsifikasyonda etkin güç safra asitleridir.safra asitleridir.
• Diyetteki TAG, kolesterol esterleri, fosfolipidler Diyetteki TAG, kolesterol esterleri, fosfolipidler pankreatik enzimler ile enzimatik olarak yıkılırlar.pankreatik enzimler ile enzimatik olarak yıkılırlar.
4242
• Hidroliz işlemi hormonal olarak kontrol edilir.Mukoza Hidroliz işlemi hormonal olarak kontrol edilir.Mukoza hücreleri küçük peptid yapılı kolesistokinin ve sekretin hücreleri küçük peptid yapılı kolesistokinin ve sekretin salgılar.salgılar.
• Kolesistokinin safra kesesinin kasılmasına ve safra Kolesistokinin safra kesesinin kasılmasına ve safra salgılanmasına ve pankreasın ekzokrin hücrelerine etki salgılanmasına ve pankreasın ekzokrin hücrelerine etki ederek pankreatik enzimlerin salgılanmasına neden olur.ederek pankreatik enzimlerin salgılanmasına neden olur.
• Kolesistokinin gastrik motiliteyi azaltır. Gastrik içeriğin ince Kolesistokinin gastrik motiliteyi azaltır. Gastrik içeriğin ince bağırsağa geçişini yavaşlatır.bağırsağa geçişini yavaşlatır.
• Sekretin ince bağırsakta düşük pH içeriğine (kimus sıvı) Sekretin ince bağırsakta düşük pH içeriğine (kimus sıvı) yanıt olarak pankreasdan bikarbonatca zengin sıvı yanıt olarak pankreasdan bikarbonatca zengin sıvı salınımına sebep olur. Böylece asidik kimus nötralize olur. salınımına sebep olur. Böylece asidik kimus nötralize olur. Enzimlerin aktivasyonu artar.Enzimlerin aktivasyonu artar.
• Pankreatik lipaz TAG lara etki ederek 2-monoaçilgliserolleri Pankreatik lipaz TAG lara etki ederek 2-monoaçilgliserolleri meydana getirir. Kolipaz ; pankreatik lipazın aktivitesi için meydana getirir. Kolipaz ; pankreatik lipazın aktivitesi için gereklidir. Kolipaz pankreastan salgılanarak lipazı yağ-su gereklidir. Kolipaz pankreastan salgılanarak lipazı yağ-su arasında tutar ve lipazın dayanıklılığını arttırır.arasında tutar ve lipazın dayanıklılığını arttırır.
• Kolesterol esterleri pankreatik kolesterol esteraz , Kolesterol esterleri pankreatik kolesterol esteraz , fosfolipidler önce fosfolipaz A2 daha sonra lizofosfolipazlar fosfolipidler önce fosfolipaz A2 daha sonra lizofosfolipazlar tarafından yıkılarak absorbe edilir.tarafından yıkılarak absorbe edilir.
• Pirimer yıkılım ürünleri; serbest yağ asitleri, serbest Pirimer yıkılım ürünleri; serbest yağ asitleri, serbest kolesterol, 2-monoaçilgliseroller (%70-80) ve kolesterol, 2-monoaçilgliseroller (%70-80) ve gliserilfosfokolinlerdir.gliserilfosfokolinlerdir.
4343
• Yağ asitleri yağ açil CoA sentetaz (tiokinaz) ile aktif Yağ asitleri yağ açil CoA sentetaz (tiokinaz) ile aktif formuna dönüştürülürler. Yağ asit CoA deriveleri formuna dönüştürülürler. Yağ asit CoA deriveleri intestinal mukoza hücrelerinde 2-monoaçilgliseroller intestinal mukoza hücrelerinde 2-monoaçilgliseroller ile enzimatik (açiltransferazlar) TAG lara dönüşürler.ile enzimatik (açiltransferazlar) TAG lara dönüşürler.
• İntestinal mukoza hücrelerine giren tüm uzun zincirli İntestinal mukoza hücrelerine giren tüm uzun zincirli (12 C dan büyük) yağ asitleri TAG sentezinde (12 C dan büyük) yağ asitleri TAG sentezinde kullanılır.kullanılır.
• Kısa ve orta zincirli (12 C ve daha küçük) yağ asitleri Kısa ve orta zincirli (12 C ve daha küçük) yağ asitleri misellerin yapılarına girmedikleri gibimisellerin yapılarına girmedikleri gibi~ yağ~ yağ asiti asiti CoA derivelerine dönüşmezler, bunlar portal CoA derivelerine dönüşmezler, bunlar portal dolaşıma salınır, serum albumini ile karaciğere dolaşıma salınır, serum albumini ile karaciğere taşınırlar.taşınırlar.
• Çoğu TAG olan şilomikronlar; ekzojen kaynaklı TAG Çoğu TAG olan şilomikronlar; ekzojen kaynaklı TAG ların diğer dokulara (kas, yağ dokusu, KC ve böbrek) ların diğer dokulara (kas, yağ dokusu, KC ve böbrek) taşınımında kullanılır.taşınımında kullanılır.
4444Şilomikron metabolizmasıŞilomikron metabolizması
4545VLDL, LDL metabolizmasıVLDL, LDL metabolizması
4646HDL metabolizmasıHDL metabolizması
4747