Limeni duvaki instrumentiLimeni duvaki instrumentiDobijanje tonovaGrupa muzikih instrumenata (poznati i kao aerofoni instrumenti od gr. vazduh i zvuk) kod koih se zvuk proizvodi duvanem! u ve"ini s#uaeva iz usta i p#u"a sviraa. $od drvenih duvaa! otvori du% &evi instrumenta s#u%e da se pomo"u nih vazdu'ni stu( produ%i i#i skrati! ime se posti%e mani i#i ve"i (ro vi(ra&ia! odnosno vi'i i#i ni%i ton. )vi otvori su raspore*eni tako da se odre*enim prstoredom do(iau postepeno naredni vi'i po#utonovi u osnovno #estvi&i u okviru edne oktave! a zatim se preduvavanem do(ia oktava (i#i duode&ima kod k#arineta) u koo se ponav#a postupak sa upotre(om otvora i do(iau se po#ustepeni u novo oktavi. +e*utim! kod #imenih duvakih instrumenata nain proizvo*ena zvukova e drugaii. ,#ogu ednostruke i#i dvostruke trske (i#i ezika) kod drvenih duvaa ovde preuzimau usne izvo*aa! koe su nas#onene na a'iaste i#i kupaste usnike postav#ene na poetak &evi instrumenta. -azdu'na strua! regu#isana usnama! preko usnika se grupi'e u vi(ra&ie i prenosi u vazdu'ni stu( &evi! koi vi(rira i proizvodi odre*eni ton. .ri nama#em (rou vi(ra&ia! do(ia se nani%i ton koi odgovara du%ini &evi instrumenta. /egu#isanem vazdu'nog struana i vi(ra&ia pomo"u svoih usana izvo*a na instrumentu do(ia niz a#ikvotnih tonova (esto poev'i od drugog a#ikvotnog tona). 0a s#ede"em primeru su prikazani a#ikvotni tonovi proizvo#no uzetog osnovnog (tzv. peda#nog) tona 1 (tonovi o(e#e%eni punim notama su neisti u intona&ii! t..! ne'to su ni%i po visini).2vaki interva# suk&esivnog para tonova se smanue u me*uso(nom rastoanu! pa prema tome dve ma#e ter&e! izme*u 3. i 4. a#ikvotnog tona i 4. i 5. nisu iste ve#iine! odnosno! 5. a#ikvotni ton e ne'to ni%i. 6z tih raz#oga svirai #imenih duvaa iz(egavau ta ton. 6stu tenden&iu imau i 77.! 78. i 79. ton! a#i se oni te%e do(iau na #imenim instrumentima! pa se retko i upotre(#avau. )ve neisto"e u intona&ii se poprav#au drugim sredstvima! npr. usnama! zatim uv#aenem desne ruke u iz#azni otvor (#evak! zvono) instrumenta (na horni) i#i ma#im pode'avanem pokretne &evi:pov#aka (na trom(onu).Mehanizmi kod limenih duvaa2vi #imeni instrumenti su sna(deveni raz#iitim dodatnim &evima! koima se po potre(i osnovna &ev instrumenta produ%ava! a samim tim! na produ%eno &evi se do(ia &eo niz navedenih a#ikvotnih tonova u ni%em zvuanu! er e sni%en i osnovni ton. 2redinom 7;. veka! izvo*ai su ima#i itav niz prstenastih i#i po#ukru%nih dodataka raznih ve#iina! koi su se umeta#i u &ev instrumenta i na ta nain e instrument koi e davao a#ikvote ednog osnovnog tona (npr. poev'i od tona 1) postaao instrument koi dae novi niz a#ikvota (npr. poevi'i od tona