GjenetikaShkenca e cila studion ndryshueshmerin dhe trashegimin e tipave nga prinderit tek pasardhesit. E merr emrin nga fjala greje GJEN me te cilen kuptojme nje renditje te caktuar te nukleotideve qe eshte pergjegjes per nje tip te caktuar. Themelues i gjenetikes eshte Mendeli Perparsia e mendelit ne raport me paraardhesit e tij qendron ne dy aspekte. 1. 2. Mendelei mori ne analize tipare te vecanta alternative Mendeli realizoj perpunimin e te dhenave me ane te metodave matematiko-statistikore.

Me tipare alternative nenkuptojm ato tipare te cilat kane disa forma te shprehjes se tyre por tek individet egziston vetem nje nga keto forma. Dmth perjashtojn njera tjetren. Variabla cilesor qe nryshe quhen variabla nominal ose kategorik. Ne rast se ka me shume se dy forma ateher variabli quhet multinomiinal ose multikategorik. Ligjete e mendelit jane 1. 2. Ligji i zberthimit Ligji i shoqerimit te pavarur

Ligji i zberthimit- krryqezohen dy linja te pastra te minjvenjera me ngjyre te bardhe dhe tjetra me ngjyre te zeze. Pasardhesit qe formohen ne brezin e pare jane 100% me ngjyre. Individet e breznise se pare kryqezohen rastesisht me njeri tjetrin dhe perfitohen rreth 76 individ me ngjyre te zezedhe 25 me ngjyre te bardhe

Interpretoni keto rezultate- teresia e tipareve te jashtme te individit quhet fenotip. Tipari qe eshte marr ne analize eshte ngjyra e trupit fillimisht ndertohet skema e kryqezimit sipas fenotipeve prinderor dhe pasardhesit te tyre. Simbolika e nje kryqezimi eshte me P shenohen prinderit nga (parental) me germen X shenohet simboli i kryqezimit me F eshte breznia nga fili dhe indeksi i saj Fn. Ne rastin tone skam e ngakryqezimit esthe . Nga skema e kryqezimit shohim qe tipari i jon ka dy forma te kryqezimit Bardhe dhe te zeze. Veme re se ne pasardhsit ne breznin e bardhe jane 100% te breznis se zeze . ne raste se ne breznin pasardhese ruhet 100% nje nga format alternative te tiparit ateher fenomeni qe ka ndodhur quhet dominanc ose zoterim i tiparit. Forma alternative e tiparit qe ruhet quhet fenotip dominant ose zoterues ndersa e forma e tiparit altenativ qe fshihet .. quhet fenotip i fshehte ose recesiv. Forma alternative te nje gjeni quhen alele. Pra aleli eshte nje forme e gjenit. Alel pergjegjes per fenotipin dominant dhe quhet alel dominant i cili ne menyr simbolike shkruhet me shkronje te madhe dhe aleli recesiv. Mardheniet dominante ne mes dy aleleve paraqitet A>a. nje individ per nje gjen te caktuar ka dy dhe vetem dy alele sepse kromozomet ndodhen dy e nga dy ne cifte. Ne rast se individi ka alele te njejte te nje gjeni ateher ai quhet homozigot dhe ne varesi te alelit kemi alele dominant AA

dhe recesiv aa. Ne raste se individi ka alele te ndryshme ateher ai quhet heterozigot me marreveshje aleli dominant vendoset para alelit recesiv. Teresia e aleleve te nje gjeni quhet gjenotip. Gjenotipi homozigot dominant dhe heterozigot ka tipare dominant ne rastin tone ngjyre te zeze per efekt te te fenomenit te dominances A-. Skema e kryqezimit sipas gjenotipit Linjat e pasterta me linja te pasterta kuptojm individet homozigot ose dominant ose recesiv, nga pikepamja fenotipike me linja te pasterta nenkuptojm teresin e individeve me te njejtin tipar dhe ne rastin kur kryqezoohen lirshem midis tyre ruhet tipari 100% ne pasardhes. Mbi bazen e keryre shenimeve kemi individ te bardh recesiv dhe individ te bardhe dominant Tipet e gameteve si dhe frekuencat- nje gamet per nje gjen tecaktuar ka nje dhe vetem nje alel sepse gameti permban nga nje kromozom ne cdo cift.Nga bashkimi i gameteve formohen individet e F1 te cilet jane heterozigot , kane fenotip dominant. Per te gjith pasardhesit e G2 Per te gjetur pasardhesit ne f2 behet kombinimi rastesor i gameteve te f1 sipas rrjetes. Nga pikepamja e fenotipeve. Shohim se kemi pasardhes me ngjyre te bardhe te ndryshem nga prinderit e f1 me ngjyre te zeze.dalja e ketyre pasardhesve ka te bbej me ligjin e zberthimit i cili formulohet . Gjenotipet heterozigot gjate procesit te formimit te gameteve zberthehen duke formuar dy tipe gametesh Gamete me alel dominant dhe gamet me alel recesiv me frekuenca te barabarta 1te 2. Nga bashkimi i gameteve me alel recesiv formohen individ homozigot recesiv te cilet kane tipare te fshehta. Ne kete rast themi se tipari eshte i zzberthyer. Vendndodhja e gjenit ne kromozom quhet lokusgjeni. Per nje gjen me dy alele nga kombinimi rastesor i tyre dy e nga dy na formohen homozigot dominant homozigot recesiv dhe homozigot recesiv . nga ciftezimi rastesor i ketyre gjenotipeve na formohen 5 cifte kryqezimi te cilet jane Detyre shtepie Per secilin nga tipet e kryqezimit do te gjeni ne F1 frekuencen gjenotipike dhe fenotipike Raporti gjenotipik dhe fenotipik?

Kryqezimi prov ose kryqezim analizues Me kryqezim prov kuptojm kryqezimin e individeve me fenotip dominant me individ fenotip recesiv ndryshe qe quhet test cros.ky kryqezim sherben per te percaktuar gjenotipin e fenotipit dominant

Kryqezimi i mbrapsht ose back cros. Me back cros kuptojm kryqezimin e pasardhesve me njerin nga prinderit e tij.

Modifikimet gjenetike te ligjit te zberthimit