Detyr Projekti

Tema:Osmoza.

Qllimi:T kuptojm dukurin e osmozs n qelizat e gjalla,pra lvizjen e ujit nga mjedisi m i holluar n at m t rqndruar.

Objektivat: Kumtimi i dukuris s osmozs. Shpjegimi i saj me shembuj konkret. Shkaku i osmozs s ujit n qelizat e gjalla. Shpjegimi i dukuris s plasmosit. Shpjegimi i dukuris s citolizs.

Kuriozitet: Osmoza n shkencn antike.

Aktivitet:Osmoza tek : Karrota. DUKURIA E OSMOZES Osmoza sht shprhapja e molekulave t H2O prmes nj membrane gjysm t prshueshme. Esht nj faktor i rndsishm pr rregullimin e vllimit qelizor. Bn pjes n transportet pasive (pa harxhim energjie). Esht nj proces fizik q duke shfrytzuar gradientt e prqndrimit tenton t vendos ekuilibrin dinamik. Zhvillohet ndrmjet 2 mjedisesh:a) Mjedisit me % t lart tretsirs dhe % t ult t molekulave t H2O.b) Mjedisit me % t ult t tretsirs dhe % t lart t molekulave H2O. Si dukuri fizike,gjen zbatim n botn e gjall (Te bimt, organizmat e gjallesave shtazore, proceset jetsore.) ,n proceset kimike e fizike. Dy proceset kryesore t osmoses jan: a) Plasmosis.b) Citoliza. Ekzistongjithashtu dhe osmoza tranverse,e cila sht n kah t kundrt t gradientvet prqndrimit. Procesi i osmozs gjen prdorim n industri pr pastrimin ,filtrimin dhe distilimin e ujit t pijshm.

PROCESI I OSMOZES:enaA: enaB

Membrana gjysm e prshkueshme nga molekulat H2O

N enn A: % i molekulave H2O sht m madh se n enn B. % i tretsirs (NaCl) sht m i vogl se n enn B. N enn B: % i molekulave H2O sht m i vogl se n enn A. % i tretsirs (NaCl) sht m i madh se n enn A.

Zhvillimi: Sasia e molekulave t H2O q sht n enn B ,nprmjet membrans gjysm t prshkueshme do t kaloj n enn A . N kt mnyr arrihet barazimi i % n t dyja ent,dhe ekuilibri dinamik.(Me kt proces mund t prshkruajm se si veprojn substancat n nj qeliz shtazore normale.)

Citoliza dhe Plasmosis (N nj qeliz shtazore normale.)a) Citoliza:

En me H2O t rrjedhshm qeliz shtazore

N en: % i tretsirs (NaCl) sht e vogl n krahasim me % i molekulave H2O.N qeliz: % i tretsirs (NaCl) sht e madhe n krahasim me % i molekulave H2O.Si rrjedhoj: Pr t barazuar % si brenda dhe jasht qelizs,n baz t lvizjes n an t gradientve t prqndrimit,poret membranore t qelizs hapen ,dhe lejojn kalimin e molekulave H2O ga mjedisi jasht, n at brenda qelizs.Ky proces do t vazhdoj derisa t jet jet arritur ekuilibri dinamik.(nj proces i till sjell plasjen e qelizs kur ekuilibri dinamik nuk arrihet.)

b) Plasmosis:

En me tretsir t prqndruar (NaCl) qeliz shtazore N en: % i tretsirs (NaCl) sht i madh n krahasim me % e molekulave H2O. N qeliz: % i tretsirs (NaCl) sht i vogl n krahasim me % e molekulave H2O. Si rrjedhoj: Pr t barazuar % si brenda dhe jasht qelizs,n baz t lvizjes n an t gradientve t prqndrimit,poret membranore t qelizs hapen ,dhe lejojn kalimin e molekulave H2O nga brenda jasht qelizs. Ky proces do t vazhdoj derisa t jet jet arritur ekuilibri dinamik.Npermjet ktij procesi qeliza humb H2O dhe pr rrjedhoj dhe pesh.

Osmoza n jetn ton: Merr pjes direkt ose indirekt n procese t ndryshme jetsore n trupin ton,duke i ndihmuar ato. Vendos ekuilibrin dinamik n trupin ton midis lndve t organizmit. Esht prgjegjse edhe pr procesin e plakjes(pjesrisht),pr hematoma ,plasaritje t lkurs e rrudha t ndryshme.(psh.kur i mbajm duart shum n uj ato rrudhen).

Prdoret gjersisht n industri pr filtrimim , paterizimin dhe distilimin e ujit t pijshm me an t vaskave e imjanteve speciale. Influencon me efektin grryers n saj t tretsirave t prqndruara.

Esht e shumprdorur n gatime.Ne ziejm ,marinojm efusim n uj perime.Me kt ne kemi kryer nj proces osmoze.

Kuriozitet: Osmoza n shkencn antike:

A e dini se:Osmoza njihej nga shkenca dhe mjeksia antike vite prpara lindjes s Krishtit.N periudhn e Sokratit ajo ishte shpjegimi pr disa hematoma e plasaritje t lkurs e shkenctart e athershm e prdornin si mjet studimi pr forcat e natyrs.

Aktivitet:Prova :Osmoza te karrota.Mjetet e puns: 1karrot,1thik,1lug,krip,1got,uj,letr kuzhine.Vendi i zhvillimit t aktivitetit:Kuzhina e shtpis.Zhvillim i puns:1) Morra nj karrot.Pasi e lava dhe qrova,me an t nj thike e grryeva nga brenda ,duke prftuar nj karrot n form hinke me fund t mbyllur.

2) Me an t nj luge mbusha me krip zgavrn e hapur n karrot.M pas shtova pak uj n zgavr.

3) Prgatesn e krijuar e lash n nj got pr rreth 30 minuta.4) Pas 30 minutash vrej se karrora sht squllur dhe butsuar n tulin e saj t brendshm.Ndrkoh niveli i ujit sht shtuar brenda n karrot.

Prfundimet e Provs: Tretsira e krijuar n zgavrn e karrots ka m shum %tretsir sesa molekula H2O n prbrjen e saj.Nga ana tjetr karrota ka nj% m t madhe t molekulave H2O sesa t tretsirs krahasuar me mjedisin jasht. Pr kt arsye poret membranore t karrots hapen dhe nxjerrin molekula H2O pr t barazuar gradientt e prqndrimit. Kjo sht dhe arsyeja pse karrota zbutet.Ajo humbet uj dhe rrjedhimisht shtypjen turgore q i jep karrots form dhe fortsi.