Leki ratownika medycznego · 2016-07-06 · Komorowe zaburzenia rytmu serca zagrażające życiu, nawracające migotanie i trzepotanie przedsionków, u dzieci w leczeniu zaburzeń

1

2

ACIDUM ACETYLSALICLIUM

tabletki 300 mg

Substancja czynna przejawia działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe oraz

antyagregacyjne. Lek jest pochodną kwasu salicylowego i należy do grupy połączeń niesteroidowych. Jego

działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne jest oparte na hamowaniu biosyntezy prostaglandyn poprzez

hamowanie aktywności enzymów biorących udział w ich powstawaniu. Enzymy te to cyklooksygenazy

COX-1 i COX-2 — białka działające na kwas arachidonowy, który jest substratem do biosyntezy

prostaglandyn. Oba białka enzymatyczne charakteryzują się podobną budową i różnią się tylko niewielkimi

fragmentami struktury. Mają natomiast różne własności: COX-1 występuje w organizmie człowieka stale i

jest zwana cyklooksygenazą konstytutywną, natomiast COX-2 pojawia się po wystąpieniu stanu zapalnego

i jest zwana cyklooksygenazą indukowaną. Kwas acetylosalicylowy działa na ten drugi enzym w mniejszym

stopniu niż na COX-1.

Działanie przeciwgorączkowe i napotne pojawia się po zastosowaniu dawki 1,0-1,5g/dobę, natomiast

działanie przeciwzapalne po kilkudniowym stosowaniu leku w w/w dawkach. Przy stosowaniu dawek

powyżej 1g/dobę preparat działa fibrynolitycznie (rozpuszczanie skrzepów) i obniża krzepliwość krwi.

Działanie antyagregacyjne lek realizuje poprzez zmniejszenie wydzielania z płytek krwi tromboksanu A2

oraz kwasu adenozynodwufosforowego, w wyniku stosowania niskich dawek 30-150 mg, przyjmowanych

raz na dobę.

Kwas acetylosalicylowy wchłania się z przewodu pokarmowego w 80-100%. W osoczu krwi łączy się z

białkami (albuminy) w 50-90%, a następnie podlega hydrolizie do metabolitu aktywnego, którym jest kwas

salicylowy, powstający po odszczepieniu z cząsteczki leku reszty acetylowej. Metabolit czynny ma

zdolność przenikania przez barierę łożyska i do mleka matki karmiącej piersią. Podlega metabolizmowi w

wątrobie, przekształcając się w nieaktywny kwas salicylurowy i inne metabolity. Produkty metabolizmu są

wydalane z organizmu z moczem, podobnie jak 10% formy niezmienionej (acetylopochodna). Czas

połowicznego rozpadu (t1/2) dla kwasu acetylosalicylowego wynosi ok. 2-3 godz., natomiast dla kwasu

salicylowego t1/2 = ok. 6 godz. Dawka śmiertelna leku wynosi 20-30g substancji.

Wskazania:

Bóle o małym lub umiarkowanym nasileniu różnego pochodzenia, nerwobóle, gorączka w przebiegu

zaziębienia, choroba reumatyczna i gośćcowa, zapobiegawczo przed zawałem serca, w zakrzepicy naczyń

krwionośnych, w udarze niedokrwiennym serca, w przewlekłej chorobie wieńcowej.

Przeciwwskazania:

Czynna choroba wrzodowa, III trymestr ciąży i okres karmienia piersią, w okresie przedoperacyjnym (5-7

dni przed zabiegiem), w przebiegu chorób wirusowych u dzieci do 12 roku życia oraz w przypadkach

nadwrażliwości na lek.

Działania niepożądane:

Dolegliwości dyspeptyczne (niestrawność, zgaga, nudności, wymioty), uszkodzenie błony śluzowej żołądka

z krwawieniem, uczynnienie choroby wrzodowej, małopłyt- kowość, uszkodzenie nerek (zwłaszcza w

przypadkach stosowania dawek toksycznych lub długotrwałego stosowania dużych dawek), odczyny

alergiczne skórne (rumień, pokrzywka) i uogólnione (np. astma aspirynowa), zawroty głowy, szum w

3

uszach, zaburzenia słuchowe i wzrokowe. Przy większych dawkach lub w przewlekłym stosowaniu mogą

wystąpić zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej w formie zasadowicy, a następnie kwasicy

metabolicznej, przyspieszenie oddechu, niewydolność krążenia, stany zamroczenia, pobudzenia, omamy,

drgawki, zapaść krążeniowa, zaburzenia rytmu serca, sinica i żółtaczka.

Interakcje:

Kwas acetyloalicylowy nasila działanie leków przeciwzakrzepowych (np. heparyny), trombolitycznych (np.

streptokinazy) oraz doustnych leków przeciwcukrzycowych (z grupy sulfonylomocznika), nasila toksyczny

wpływ metotreksatu na szpik, nasila działanie kwasu walproinowego (a ten ostatni podwyższa aktywność

antyagregacyjną leku), osłabia działanie leków zwiększających wydalanie kwasu moczowego,

hipotensyjnych z grupy IACE, moczopędnych (w przypadku furosemidu nasila ototoksyczność). Stosowany

łącznie z alkoholem etylowym nasila krwawienia z przewodu pokarmowego. Barbiturany i propranolol

zmniejszają siłę jego działania, a leki z grupy antacida (zobojętniające kwas solny) zmniejszają wchłanianie

leku.

Dawkowanie:

Dorośli przeciwbólowo i przeciwgorączkowo zazwyczaj do 2,0 g/dzień w dawkach podzielonych;

reumatoidalnym zapaleniu stawów: 2,5-5,0 g/dzień; świeży zawał serca, udar i napad niedokrwienny

mózgu: 160-325 mg/dzień. Dzieci przeciwbólowo i przeciwgorączkowo wiek 4-7 lat: 250 mg/dzień 3 razy

na dobę; 8-14 lat: 250 mg/dzień 3-4 razy na dobę; po 15 roku życia 500 mg/dzień 3-4 razy na dobę. Leku

nie podaje się dzieciom w 1-ym roku życia.

Preparaty:

- Ampirina tabl. 325 mg

- Anopyrin tabl. 400 mg, 100 mg i 30 mg

- Aspi tabl. dojelitowe tabl. 325 mg

- Aspirin tabl. 325 mg i 500 mg

- Bestpirin tabl. dojelitowe 325 mg, 75 mg i 30 mg

- Encopirin tabl. dojelitowe 325 mg

- Miraspryn tabl. 325 mg

- Novasen tabl. dojelitowe 325 mg i 650 mg

- Novaspryn tabl. powl. dojelitowe 325 mg

- Polopiryna tabl. powl. dojelitowe 500 mg

- Polopiryna S tabl. rozpuszczalne 300 mg

- Salpirin tabl. dojelitowe 500 mg

- Togal ASS tabl. 400 mg

- Upsarin tabl. musujące 325 mg.

4

ADENOSINUM

ampułka 3 mg/ml (2 ml)

Naturalny endogenny nukleozyd purynowy występujący we wszystkich komórkach organizmu,

wykazujący działanie przeciwarytmiczne. Otwiera kanał potasowy, powodując hiperpolaryzację błony

komórkowej, uniemożliwiając w ten sposób osiągnięcie potencjału błonowego, powodujące otwarcie

wolnego kanału wapniowego, jest więc pośrednim antagonistą wapnia. W efekcie zwalnia przewodzenie

w węźle przedsionkowo-komorowym (AV) oraz hamuje czynność węzła zatokowego. Czasowo blokując

przewodzenie w węźle AV, przerywa nawrotny częstoskurcz węzłowy i częstoskurcz przedsionkowo-

komorowy. Lek nie wpływa na migotanie i trzepotanie przedsionków. Nie przywraca rytmu zatokowego

w niemiarowościach komorowych. Poprzez spowolnienie przewodzenia w węźle AV ułatwia ocenę

aktywności elektrycznej przedsionków w EKG i różnicowanie częstoskurczów nadkomorowych. W

większych dawkach zmniejsza opór obwodowy i może spowodować niedociśnienie. Może wywołać skurcz

oskrzeli. Adenozyna podana i.v. jest natychmiast wychwytywana przez erytrocyty i komórki śródbłonka

naczyń, a następnie metabolizowana (deaminacja, fosforylacja) do nukleotydów adenylowych. Wątroba i

nerki nie uczestniczą w jej degradacji. t1/2 wynosi 10–20 s. Początek działania występuje natychmiast po

podaniu, a efekt szczytowy pojawia się po 20–30 s.

Wskazania:

Lek pierwszego rzutu do szybkiego przerwania nawrotnej tachyarytmii, w której uczestniczy węzeł

przedsionkowo-komorowy, tzn. częstoskurczu węzłowego nawrotnego i częstoskurczu nawrotnego

przedsionkowo-komorowego. Diagnostyka: różnicowanie tachyarytmii nadkomorowych z zaburzeniami

przewodnictwa śródkomorowego od częstoskurczu komorowego, ustalenie miejsca powstania bloku AV,

wykrycie dodatkowej drogi przewodzenia. Lek stosowany również w ostrej porfirii przerywanej.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na adenozynę, blok AV II lub III stopnia (z wyjątkiem osób z wszczepionym rozrusznikiem),

niewydolność węzła zatokowego (z wyjątkiem osób z wszczepionym rozrusznikiem), astma oskrzelowa.

Ostrożnie u osób z: POChP, wydłużonym odstępem QT (możliwość wystąpienia torsade de pointes),

trzepotaniem lub migotaniem przedsionków z dodatkową drogą przewodzenia (może dojść do nasilenia

przewodzenia tą drogą), z niedociśnieniem tętniczym oraz ciężką niewydolnością serca. Stosować

ostrożnie u osób otrzymujących digoksynę lub digoksynę z werapamilem albo dipirydamol.


Bardzo często: zaczerwienienie twarzy, bradykardia, asystolia, zahamowanie zatokowe, blok

przedsionkowo-komorowy, dodatkowe skurcze przedsionkowe, uczucie nieregularnego bicia serca,

zaburzenia pobudliwości komór, duszność. Często: ucisk w klatce piersiowej, nudności, bóle i zawroty

głowy, lęk, uczucie pieczenia. Niezbyt często: poty, kołatanie serca, ból głowy, uczucie ucisku w głowie,

uczucie ciężkości ramion, ból kończyn, szyi i pleców, zaburzenia widzenia, metaliczny smak w ustach,

hiperwentylacja, częstoskurcz zatokowy. Bardzo rzadko występuje przemijające, szybko i samoistnie

ustępujące zwiększenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego, ciężka bradykardia niereagująca na atropinę,

migotanie przedsionków, torsade de pointes, migotanie komór, skurcz oskrzeli, uczucie dyskomfortu,

reakcje w miejscu wstrzyknięcia. W czasie przechodzenia do rytmu zatokowego mogą się pojawić różnego

5

typu zaburzenia rytmu. Opisano wystąpienie nasilonej bradykardii, bloku AV I–III stopnia, asystolii.

Bradykardia może wywołać zaburzenia pobudliwości komór prowadzące do torsade de pointes. U chorych

na astmę lub POChP może wystąpić skurcz oskrzeli. Działania niepożądane są zazwyczaj bardzo

krótkotrwałe i niezbyt nasilone, co wiąże się z wyjątkowo krótkim t1/2 leku. Objawy przedawkowania: nie

odnotowano ich, gdyż lek jest natychmiast eliminowany z organizmu; antagonistami adenozyny są

pochodne metyloksantyny (aminofilina lub teofilina).

Interakcje:

Pochodne metyloksantyny (np. aminofilina, teofilina, kofeina) są inhibitorami konkurencyjnymi

adenozyny, która w ich obecności może być nieskuteczna (należy zwiększyć dawkę). Dipirydamol jest

inhibitorem wychwytu adenozyny (hamuje transport wewnątrzkomórkowy) i może nasilić jej działanie

nawet 4-krotnie; nie zaleca się równoległego stosowania, a jeżeli jest to konieczne, należy zmniejszyć

dawkę adenozyny. Karbamazepina zwiększa ryzyko wystąpienia bloku po podaniu adenozyny. Nikotyna

prawdopodobnie nasila działanie adenozyny. Inne leki działające na serce i układ krążenia (β-adrenolityki,

antagoniści wapnia, inhibitory ACE, chinidyna, atropina) mogą być stosowane łącznie z adenozyną. Może

nasilać działanie leków upośledzających przewodnictwo przedsionkowo-komorowe, ostrożnie stosować u

chorych leczonych glikozydami naparstnicy – opisywano przypadki wystąpienia migotania komór.

Dawkowanie:

Lek podaje się w szybkim wstrzyknięciu i.v. (bolus) trwającym 1–2 s, najlepiej do żyły centralnej lub

cewnika żylnego, który następnie należy natychmiast przepłukać 20 ml 0,9% roztw. NaCl. Dorośli. Pierwsza

dawka wynosi 3 mg, jeżeli w ciągu 1–2 min nie ma efektu, podać drugą dawkę 6 mg; jeżeli nadal nie ma

efektu, po 1–2 min można podać trzecią dawkę – 12 mg. Nie zaleca się stosowania dalszych dawek ani

dawek >12 mg. Wskazane jest ułożenie chorego z uniesionymi kończynami. U osób w podeszłym wieku,

pacjentów z niewydolnością nerek i wątroby nie ma konieczności modyfikacji dawkowania. W diagnostyce

i.v. wg powyższego schematu do chwili uzyskania wystarczających danych diagnostycznych. Dzieci.

Ograniczone dane kliniczne wskazują na skuteczność dawek 0,0375–0,25 mg/kg mc. Ze względu na

możliwość wystąpienia groźnych zaburzeń rytmu wymagany jest intensywny nadzór kardiologiczny. Jeżeli

po podaniu pierwszej dawki wystąpi blok AV, należy przerwać stosowanie. Fosforan adenozyny nie ma

zastosowania przeciwarytmicznego, podaje się go w niewydolności naczyń żylnych i limfatycznych.

Preparaty:

- Adenocor roztwór do wstrzykiwań 3 mg/ml (6 mg/2 ml) 6 fiol. 2 ml

6

AMIODARONI HYDROCHLORIDUM


Lek antyarytmiczny, należący do III grupy wg klasyfikacji Vaughana-Williams`a. Preparat stosuje się

w formie rozpuszczalnego w wodzie chlorowodorku. Główne działanie preparatu to wydłużanie czasu

trwania potencjału czynnościowego i okresu refrakcji w komórkach mięśnia sercowego. Amiodaron

zmniejsza zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen, działa ujemnie chronotropowo (zmniejsza

częstość skurczów mięśnia sercowego), zmniejsza napięcie mięśni gładkich naczyń i w ten sposób obniża

opór obwodowy krwi. Działanie leku po podaniu dożylnym jest powolne, a czas połowicznego rozpadu

t1/2 wynosi ok. 14-30 dni. Lek jest metabolizowany w wątrobie i wydalany z żółcią. Posiada zdolność

pokonywania bariery krew-łożysko i przechodzi do mleka matki karmiącej piersią. Po całkowitym

odstawieniu lek pozostaje przez pewien czas w organizmie, a jego obecność stwierdzono nawet po ponad

100 dniach od momentu podania. Lek podany doustnie wchłania się z przewodu pokarmowego powoli,

średnio w 50%, a maksymalne stężenie osiąga po 3-7 godz. od momentu przyjęcia pojedynczej dawki.

Wiąże się w 96% z białkami osocza i kumuluje się w tkance tłuszczowej i w organach silnie ukrwionych jak

wątroba, śledziona i płuca.

Wskazania:

Komorowe zaburzenia rytmu serca zagrażające życiu, nawracające migotanie i trzepotanie przedsionków,

u dzieci w leczeniu zaburzeń rytmu serca, nie reagujących na inne leki.

Przeciwwskazania:

Bradykardia zatokowa, blok przedsionkowo-komorowy, zaburzenia czynności tarczycy, porfiria,

hipokaliemia, ciąża i okres karmienia piersią, nadwrażliwość na jod lub amiodaron.


Amiodaron należy do leków o wysokiej toksyczności i należy go stosować wyłącznie w przypadku

zaistnienia bezwzględnych wskazań. Najgroźniejszym działaniem niepożądanym jest uszkadzanie tkanki

płucnej, prowadzące do śródmiąższowego zapalenia płuc i zwłóknienia tkanki płucnej. Poza tym

obserwuje się objawy neurologiczne: złe samopoczucie, drżenie kończyn, ruchy mimowolne,

polineuropatia obwodowa oraz objawy ze strony przewodu pokarmowego: brak łaknienia, nudności,

wymioty i zaparcia. Rzadziej obserwuje się nasilanie istniejących zaburzeń rytmu serca, objawy

dermatologiczne i zaburzenia czynności tarczycy (zaleca się kontrolę czynności tarczycy podczas leczenia

amiodaronem).

Interakcje:

Podany z innymi lekami przeciwarytmicznymi (beta-blokery i blokery kanału wapniowego) może nasilać

ich działanie kardiodepresyjne i zwiększać ujemny efekt chronotropowy. Jego stężenie w surowicy krwi

wzrasta pod wpływem cimetydyny, indinawiru oraz soku z grejpfruta. Podany wraz z digoksyną podwyższa

jej stężenie w surowicy krwi. Nasila działania leków przeciwzakrzepowych np. pochodnych warfaryny, co

może być powodem powikłań krwotocznych.

7

Dawkowanie:

Dożylnie we wlewie w roztworze 5% glukozy w czasie 20-120 min. w ilości 5 mg/kg masy ciała/dobę

(maksymalnie 1,2 g/dobę) pod kontrolą EKG.

Preparaty:

- Amiokordin amp. 3 ml (1 ml zaw. 50 mg), tabl. 200 mg;

- Cordarone amp. 3 ml (1 ml zaw. 50 mg), tabl. 200 mg;

- Sedacoron amp. 3 ml (1 ml zaw. 50 mg), tabl. 200 mg;

- Opacorden tabl. 200 mg.

ATROPINUM SULFURICUM

ampułka 1 mg/ml (1 ml), ampułka 0,5 mg/ml (1 ml).

Siarczan atropiny jest rozpuszczalną w wodzie solą naturalnego alkaloidu - atropiny. Lek wchłania się

dobrze z przewodu pokarmowego, łatwo pokonuje barierę krew-mózg. Atropina jest lekiem

parasympatykolitycznym, blokującym receptory muskarynowe (pozazwojowe receptory cholinergiczne) i

tym samym jest antagonistą acetylocholiny. Blokuje selektywnie receptory rozmieszczone w mięśniu

sercowym, w ośrodkowym układzie nerwowym, w gruczołach ślinowych i w mięśniach gładkich różnych

układów. Nie blokuje receptorów nikotynowych, również pobudzanych przez acetylocholinę. Wynikiem

działania atropiny jest tachykardia, niekiedy po podaniu pojawia się przejściowo bradykardia, po czym

następuje przyspieszenie pracy serca. Poza tym zmniejsza wytwarzanie śliny, potu i substancji śluzowych

w oskrzelach, a także wydzieliny z nosa, łez i kwasu solnego w żołądku. Zmniejsza też perystaltykę

przewodu pokarmowego i wstrzymuje mikcję. Wpływa na częstość pracy serca — po podaniu dożylnym

po 2-4 min. wpływa na szybkość przewodnictwa między przedsionkami i komorami oraz przyspiesza rytm

zatokowy. Po podaniu domięśniowym maksymalne stężenie leku pojawia się po ok. 30 min. Z białkami

osocza wiąże się w 50%, a t1/2 = 2-5 godz. Lek jest metabolizowany w wątrobie i wydalany przez nerki z

moczem w ok. 50% w postaci niezmienionej. Najsilniejszy wpływ na pracę mięśnia sercowego obserwuje

się u osób młodych, z dużym napięciem nerwu błędnego. Małe dzieci i osoby starsze słabiej reagują na

działanie atropiny. Ponadto atropina działa słabo miejscowo znieczulająco, rozszerza oskrzela, ma

działanie przeciwwymiotne i nasila podstawową przemianę materii. Lek poza podaniem dożylnym i

domięśniowym można stosować w inhalacji, dotchawiczo, podskórnie i doszpikowo.

Wskazania:

Resuscytacja krążeniowo-oddechowa, bradykardia zatokowa, arytmia, premedykacja, zatrucie

substancjami fosforoorganicznymi, grzybami zawierającymi muskarynę i lekami cholinomimetycznymi, w

stanach spastycznych mięśniówki gładkiej jamy brzusznej oraz w celu długotrwałego rozszerzenia źrenicy

i porażenia akomodacji oka.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na lek, jaskra, zaburzenia drożności dróg moczowych i przewodu pokarmowego oraz ciąża.

Przeciwwskazania nie odnoszą się do przypadków zagrożenia życia.

8


Przy mniejszych dawkach leku zmniejsza się wydzielanie śliny, potu i wydzieliny oskrzelowej, może pojawić

się bradykardia; stosując większe dawki pojawia się rozszerzenie źrenic, zaburzenie akomodacji oka,

zahamowanie nadmiernej stymulacji nerwu błędnego i w następstwie pojawienie się tachykardii

z możliwością wystąpienia migotania i trzepotania przedsionków, a także dodatkowych skurczów

komorowych. Poza tym mogą pojawić się omamy, bóle i zawroty głowy, zaburzenia smaku, nerwowość,

senność i zmęczenie, nudności, wymioty, wzdęcia oraz zatrzymanie moczu.

Interakcje:

Działanie atropiny wzrasta pod wpływem leków przeciwdepresyjnych z grupy trójpierścieniowych, leków

neuroleptycznych pochodnych fenotiazyny, leków przeciwhistaminowych, benzodiazepin i inhibitorów

MAO. Atropina działa antagonistycznie wobec Metoklopramidu i inhibitorów cholinoesterazy, a także

wobec glikozydów nasercowych, które osłabiają jej działanie.

Dawkowanie:

Pozajelitowo lek podaje się dożylnie, domięśniowo, podskórnie, dotchawiczo i doszpikowo. Dorośli i dzieci

powyżej 12 roku życia w bradykardii zatokowej i w arytmii: 0,3-0,6 mg co 4-6 godz. do uzyskania dawki 2,0

mg. W reanimacji 0,5 mg w odstępach 5 min., aż do ustabilizowania rytmu serca. W przypadku

zatrzymania akcji serca – dawka jednorazowa 3,0 mg dożylnie. Jeśli podanie tą drogą jest niemożliwe – lek

można podawać dotchawiczo przez rurkę w dawce 2-3 razy wyższej niż dożylna. W premedykacji lek

podaje się domięśniowo lub podskórnie w dawce 0,3-0,6 mg na 30-60 min. przed zabiegiem, lub w tej

samej dawce dożylnie bezpośrednio przed zabiegiem. W zatruciach (opisane we wskazaniach) stosuje się

dawkę 1-2 mg domięśniowo lub dożylnie co 5-60 min., aż do zaniku objawów zatrucia. Nie należy

przekraczać dawki maksymalnej 100,0 mg w ciągu pierwszej doby. Doustnie w stanach skurczowych

i w kolkach, w chorobie lokomocyjnej i w nadmiernej potliwości podaje się 0,25-0,5 mg 2-3 razy na

dobę. W okulistyce zwykle 1 kroplę roztworu 1% do worka spojówkowego do 3 razy na dobę.

Przedawkowanie:

Pojawiają się objawy suchości w jamie ustnej i gardle, podwójne widzenie, fotofobia, podwyższona

temperatura ciała, rozszerzenie źrenic, podniecenie, omamy, dezorientacja, zaburzenia mowy. W ciężkim

zatruciu zaburzenia świadomości, zapaść krążeniowa i śpiączka. Przy zatruciu polegającym na przyjęciu

leku drogą doustną stosuje się płukanie żołądka. W pozostałych przypadkach podaje się Fizostygminę

w dawce 1-2 mg i prowadzi się leczenie objawowe.

Preparaty:

- Atropinum sulfuricum – roztwór do wstrzykiwań, amp. 1 ml (0,5 mg/ml oraz 1,0 mg/ml); krople do oczu

1% (10 mg/ml);

- Bellapan tabl. 0,25 mg.

9

BUDESONIDUM

zawiesina do nebulizacji 0,5 mg/ml

Syntetyczny glikokortykosteroid niehalogenowy o bardzo silnym miejscowym działaniu

przeciwalergicznym i przeciwzapalnym. Wpływa objawowo na rozwój zapalenia, nie działając na

przyczynę. Zmniejsza gromadzenie się leukocytów i ich adhezję do śródbłonka, hamuje proces fagocytozy

i rozpad lizosomów, zmniejsza liczbę limfocytów, eozynofili, monocytów, blokuje wydzielanie histaminy

i leukotrienów zależne od IgE. Hamuje syntezę i uwalnianie cytokin: interferonu-γ, interleukin IL-1, IL-2,

IL-3, IL-6, TNF-α, GM-CSF. Hamując aktywność fosfolipazy A2 poprzez lipokortynę, nie dopuszcza do

uwalniania kwasu arachidonowego, a w konsekwencji do syntezy mediatorów zapalenia (leukotrienów

i prostaglandyn). Hamuje przepuszczalność naczyń kapilarnych, zmniejsza obrzęk. W reakcjach

alergicznych typu natychmiastowego i późnego powoduje zmniejszenie skurczu oskrzeli, a także

reaktywności oskrzeli na histaminę i metacholinę u osób nadwrażliwych. Po podaniu p.o. wykazuje

miejscowe działanie przeciwzapalne. Podawanie wziewne pozwala na istotne zmniejszenie dawki

terapeutycznej leku, co ogranicza występowanie działań niepożądanych. Budezonid jest mieszaniną

dwóch diastereoizomerów: 22R i 22S. Po podaniu wziewnie w postaci proszku do inhalacji tmax wynosi ok.

30 min, w postaci zawiesiny do inhalacji z nebulizatora – ok. 1 h. Dostępność biologiczna podawanego

wziewnie leku jest różna w zależności od preparatu oraz sposobu pomiaru i wynosi 15–73%. Działanie

lecznicze preparatu rozpoczyna się po ok. 6 h, a pełne działanie farmakologiczne można uzyskać po ok. 10

dniach regularnego stosowania. Po podaniu donosowo tmax wynosi ok. 0,7 h, dostępność biologiczna ok.

33%. Po podaniu p.o. tmax wynosi 3–5 h, dostępność biologiczna – 9–13%. W 85–90% wiąże się z białkami

osocza. W 90% ulega biotransformacji w wątrobie z udziałem izoenzymu CYP3A4 cytochromu P-450 do

metabolitów o małej aktywności. Aktywność głównych metabolitów, tj. 6-β-hydroksybudezonidu i 16-α-

hydroksyprednizolonu, wynosi <1% aktywności związku macierzystego. t1/2 – ok. 4 h. Wydalany w postaci

metabolitów głównie przez nerki.

Wskazania:

Wziewnie. Profilaktyka i leczenie zaostrzeń różnych postaci astmy oskrzelowej (u dorosłych i u dzieci) oraz

POChP. W nebulizacji także zespół krupu (ostre zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli) niezależnie od

przyczyny, związany z istotnym zwężeniem górnych dróg oddechowych, dusznością lub „szczekającym”

kaszlem, prowadzący do zaburzeń oddychania. Donosowo. Całoroczny i sezonowy alergiczny nieżyt nosa,

naczynioruchowy nieżyt nosa, leczenie polipów nosa (przed zabiegiem chirurgicznym i w profilaktyce po

ich usunięciu). P.o. w leczeniu choroby Leśniowskiego i Crohna o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu,

obejmującej jelito kręte i/lub okrężnicę wstępującą oraz kolagenowym zapaleniu jelita grubego.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu. Występowanie chrypki przed leczeniem wymaga

ścisłej kontroli, gdyż może się ona nasilić w czasie leczenia. Glikokortykosteroidy podawane wziewnie nie

przerywają ostrego skurczu oskrzeli i nie są lekami z wyboru w stanie astmatycznym lub ostrych napadach

astmy. Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku gruźlicy lub grzybicy płuc i stosować zawsze

w skojarzeniu z odpowiednim leczeniem przyczynowym. Ostrożnie u osób z grzybiczymi lub wirusowymi

zakażeniami dróg oddechowych. Podczas długotrwałego leczenia dzieci glikokortykosteroidami

niezależnie od drogi podania należy kontrolować ich wzrost. W przypadku postaci p.o. przeciwwskazanie

10

do stosowania stanowią zakażenia bakteryjne, grzybicze lub wirusowe. Należy zachować ostrożność

u chorych na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, osteoporozę, wrzody trawienne, psychozy, niewydolność

serca, jaskrę, zaćmę, po niedawno wykonanych zabiegach zespoleń jelitowych, z dodatnim wywiadem

rodzinnym w kierunku cukrzycy lub jaskry, z innymi chorobami, w których podanie glikokortykosteroidów

może wywierać niekorzystny wpływ. Szczególnej uwagi wymagają chorzy, u których zamienia się leczenie

glikokortykosteroidami o silnym działaniu na budezonid, ponieważ może u nich wystąpić zahamowanie

czynności kory nadnerczy. Po długotrwałym stosowaniu budezonid należy odstawiać stopniowo. Przed

planowymi zabiegami chirurgicznymi lub w innych sytuacjach stresowych zaleca się podanie dodatkowych

dawek glikokortykosteroidów o działaniu ogólnym. Ospa wietrzna i odra mogą mieć cięższy przebieg

u osób leczonych glikokortykosteroidami podawanymi p.o., dlatego chorzy, którzy nie chorowali na te

choroby lub u których odporność na nie wygasła, powinni unikać kontaktu z chorymi na ospę wietrzną lub

odrę. Należy unikać równoległego stosowania budezonidu p.o. i inhibitorów izoenzymu CYP3A4

cytochromu P-450 (np. ketokonazol, sok grejpfrutowy), ponieważ zwiększają one dostępność biologiczną

budezonidu. Zaburzenia czynności wątroby wpływają na eliminację budezonidu i mogą zwiększać

dostępność biologiczną leku. Budezonid nie działa rozkurczowo na oskrzela, w związku z czym nie należy

go stosować w celu przerwania napadu astmy oskrzelowej.


Wziewnie. Przemijające pieczenie błony śluzowej nosa lub gardła, chrypka, kandydoza jamy ustnej

i gardła, krwawienie z nosa, skurcz oskrzeli, osutka, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, niepokój,

depresja, nadpobudliwość nerwowa, zaburzenia zachowania; rzadko ogólnoustrojowe działania

glikokortykosteroidów (zaburzenie czynności nadnerczy). P.o. Często: kołatanie serca, zahamowanie

wydzielania endogennego ACTH i kortyzolu, objawy zesopołu Cushinga, dyspepsja, osutka, pokrzywka,

skurcze mięśni, drżenia, zaburzenia ostrości wzroku, upośledzenie odporności na zakażenia, zaburzenia

miesiączkowania. Inne: obrzęki, nadciśnienie tętnicze, zaniki skóry, zaburzenia gojenia się ran,

hipokaliemia, retencja sodu, zwiększona glukoneogeneza, osteoporoza, zanik mięśni, opóźn ienie wzrostu

u dzieci, zaburzenia gospodarki węglowodanowej, uczynnienie zakażeń (np. gruźlicy), zaostrzenia

zaburzeń psychicznych, jaskra, zaćma, łagodne nadciśnienie wewnątrzczaszkowe.

Interakcje:

Inhibitory izoenzymu CYP3A4 cytochromu P-450 (np. ketokonazol, itrakonazol, sok grejpfrutowy) mogą

zwiększać stężenie w osoczu budezonidu podanego p.o. W przypadku równoległego stosowania

budezonidu p.o. z substancjami zwiększającymi aktywność izoenzymu CYP3A4 cytochromu P-450 (np.

karbamazepina) może zmniejszać się stężenie budezonidu w osoczu. Zwiększenie stężenia budezonidu

obserwowano u pacjentek przyjmujących estrogeny lub doustne środki antykoncepcyjne (z wyjątkiem

środków zawierających małe dawki hormonów). Nie można wykluczyć interakcji budezonidu

przyjmowanego p.o. z cholestyraminą lub środkami zobojętniającymi – zaleca się przyjmowanie

budezonidu 2 h przed tymi lekami lub 2 h później.

Dawkowanie:

Wziewnie; dawki do 0,4 mg można podawać 1 ×/d. W astmie dorośli początkowo 0,2–0,8 mg/d w 2–4

daw. podz., w razie potrzeby do 1,6 mg/d; dzieci po 6. rż.: 0,1–0,8 mg/d w 2–4 daw. podz.; w leczeniu

podtrzymującym zaleca się stosowanie najmniejszej skutecznej dawki. Pacjenci z hipersekrecją w drogach

11

oddechowych: przez pierwsze 7–10 dni celowe jest podawanie jednocześnie z doustnymi lekami

steroidowymi. Pacjenci zależni od steroidów lub stosujący przewlekle doustne leki steroidowe: leczenie

budezonidem – zwykle w dawce 0,4–0,8 mg 1 ×/d lub w 2 daw. podz. – rozpocząć, gdy stan chorego jest

stabilny. Przez pierwsze 10 dni utrzymać stosowane doustne leki steroidowe, a następnie stopniowo

zmniejszać ich dawkę (nie szybciej jednak niż o dawkę równoważną 2,5 mg prednizonu/d). U chorych

leczonych budezonidem konieczne może być podanie dodatkowo doustnych leków steroidowych w takich

sytuacjach, jak uraz, zabieg operacyjny, ciężkie zakażenie. POChP. 0,2–0,4 mg 2 ×/d; u chorych leczonych

doustnymi glikokortykosteroidami ich dawkę zmniejszać tak, jak w przypadku chorych na astmę.

W postaci zawiesiny do inhalacji z nebulizatora w astmie oskrzelowej. Dorośli oraz chorzy w podeszłym

wieku początkowo 1–2 mg/d. Dawka podtrzymująca 0,5–4 mg/d. Jeśli objawy są bardzo nasilone, dawkę

można zwiększyć. Jeśli dawka wynosi 0,25–1 mg, stosuje się ją 1 ×/d rano lub wieczorem. W przypadku

stosowania dawki >1 mg/d lek należy przyjmować w 2 daw. podz. Dzieci po 6. mż. Początkowo 0,25–0,5

mg/d. U dzieci przyjmujących glikokortykosteroidy p.o. w razie konieczności dawkę można zwiększyć do 1

mg/d. Dawka podtrzymująca 0,25–2 mg/d. W zespole krupu u niemowląt i dzieci podawać w nebulizacji 2

mg jednorazowo lub w 2 daw. podz. po 1 mg podanych w odstępie 30 min. Powtarzać co 12 h przez maks.

36 h lub do uzyskania poprawy. P.o., kapsułki połykać w całości, popijając wodą. W chorobie

Leśniowskiego i Chrona u dorosłych 9 mg 1 ×/d rano (w przypadku preparatów o przedłużonym

uwalnianiu) lub w 3 daw. podz. przez 8 tyg., następnie dawkę można zmniejszyć do 6 mg/d lub zaprzestać

podawania leku. U chorych w podeszłym wieku dawkowanie jest identyczne. U dzieci po 8. rż. >25 kg mc.

9 mg/d; pełny efekt występuje zwykle po 2–4 tyg.; nie stosować dłużej niż 8 tyg. W kolagenowym

zapaleniu jelita grubego 9 mg 1 ×/d rano na czczo. Donosowo. Dorośli i dzieci po 6. rż. w zależności od

preparatu początkowo zwykle 0,1–0,2 mg/d (1 ×/d lub w 2 daw. podz.) lub początkowo 0,256 mg/d (1 ×/d

lub w 2 daw. podz.); po uzyskaniu odpowiedniego efektu klinicznego dawkę zmniejszyć. Złagodzenie

objawów może wystąpić u niektórych chorych już 5–7 h po rozpoczęciu leczenia, natomiast pełne

działanie leku po kilku dniach, w rzadkich przypadkach po 2 tyg. leczenia.

Preparaty:

- Nebbud zawiesina do nebulizacji 0,125 mg/ml 2 ml,



- Pulmicort zawiesina do nebulizacji 0,125 mg/ml 2 ml.



CAPTOPRILUM

tabletki 12,5 mg, 25 mg

Lek obniżający ciśnienie tętnicze krwi. Należy do grupy leków blokujących enzym konwertazę

angiotensyny II (ACE). Enzym ten hamuje powstawanie substancji odpowiedzialnej za wzrost ciśnienia

tętniczego. Lek ten, hamując jej powstawanie, doprowadza do rozszerzenia naczyń krwionośnych,

zmniejszenia oporu naczyniowego i tym samym obniża ciśnienie. Jest preparatem dobrze tolerowanym.

W przełomach nadciśnieniowych zalecane jest podawanie leku drogą podjęzykową, ponieważ wówczas

12

Captopril działa szybko. Preparat nie wpływa na zwiększenie częstości akcji serca. U osób po przebytym

zawale serca kaptopril zmniejsza obszar zawału, zapobiega zaburzeniom rytmu i niewydolności krążenia,

wpływa korzystnie na krążenie krwi. Zmniejsza zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen. W

niewydolności krążenia Captopril zmniejsza obciążenie wstępne i następcze, napięcie w układzie

adrenergicznym i syntezę aldosteronu. Powoduje zwiększenie wewnątrzkomórkowego i

zewnątrzkomórkowego stężenia jonów potasu i magnezu, co przyczynia się do antyarytmicznego działania

leku. U osób z niewydolnością nerek Captopril zalecany jest w zapobieganiu dalszemu uszkodzeniu nerek.

Preparat ten wchłania się bardzo dobrze z przewodu pokarmowego.

Wskazania:

Nadciśnienie tętnicze pierwotne, łagodne umiarkowane, ciężkie, a także w fazie złośliwej. Zastoinowa

niewydolność krążenia, szczególnie w przypadkach opornych na leczenie glikozydami naparstnicy i

diuretykami, nagłe zwyżki ciśnienia tętniczego, nadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą (jako lek z

wyboru hamujący białkomocz i zagrożenie nefropatią cukrzycową), nefropatia na tle autoagresji

Przeciwwskazania:

Ciąża i okres karmienia piersią. Uczulenie na jakikolwiek składnik preparatu Captopril bądź inne leki z

grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny, zaburzenia w układzie krwiotwórczym, zwężenie tętnicy

jedynej nerki lub obustronne zwężenie tętnic nerkowych.


Podczas stosowania preparatu może się pojawić kaszel, wysypka, świąd, zaczerwienienie skóry,

nadwrażliwość na światło, obrzęki, nudności, brak łaknienia, zaburzenia bądź osłabienie smaku, suchość

w ustach, spadki ciśnienia tętniczego spowodowane nagłą zmianą pozycji ciała, zwłaszcza przy

jednoczesnym stosowaniu leków moczopędnych, tachykardia, zaburzenia gospodarki wodno-

elektrolitowej, wzrost stężenia potasu we krwi, zmniejszenie stężenia sodu. Objawy niepożądane ustępują

po zmniejszeniu dawki lub przerwaniu leczenia. Przyjmowanie Captoprilu w ciąży może spowodować

ciężkie zaburzenia rozwojowe, a nawet śmierć płodu.

Interakcje:

Niesteroidowe leki przeciwzapalne zmniejszają efekt działania Captoprilu, a środki stosowane do

znieczulenia ogólnego, glikozydy nasercowe, azotany, leki hipotensyjne, antagoniści wapnia i beta-blokery

- wzmagają działanie leku. Leki oszczędzające potas i heparyna nasilają zwiększenie stężenia potasu we

krwi. Preparat nasila działanie alkoholu, wydłuża czas wydalania preparatów litu. Kaptopril można

stosować łącznie z glikozydami nasercowymi, azotanami, antagonistami wapnia, beta-blokerami oraz

lekami moczopędnymi.

Dawkowanie:

Preparat Captopril powinien być spożywany godzinę przed posiłkiem. W leczeniu nadciśnienia tętniczego

zwykle stosuje się początkowo 12,5 mg do 25 mg 2 razy dziennie. Następnie dawkę można zwiększyć

stopniowo w odstępach dwutygodniowych do maksymalnej dawki150 mg/d., podawanej po 50 mg 3 razy

dziennie. W przełomach nadciśnieniowych lek podaje się podjęzykowo w dawce 25 mg.W niewydolności

krążenia rozpoczyna się od dawek 6,25-12,5 mg, podawanych 2 lub 3 razy dziennie. W razie potrzeby

13

dawki zwiększa się stopniowo, do dawki maksymalnej nieprzekraczającej zwykle 75-100 mg/d.,

podawanej 3 razy lub 4 razy w ciągu doby. W uszkodzeniach nerek pochodzenia cukrzycowego (nefropatia

cukrzycowa) dobowa dawka wynosi 25 mg/d. U osób po przebytym zawale serca i u osób leczonych

fibrynolitycznie terapię należy rozpocząć w 2. dobie po leczeniu fibrynolitycznym w dawce 18,75 mg

preparatu Captopril na dobę. U dzieci lek podaje się wyłącznie w przypadku nieskuteczności innych

preparatów. Terapię należy rozpoczynać u noworodków od 0,05 do 0,1 mg/kg mc. podawanych

jednorazowo, a w razie konieczności 3 razy w ciągu doby (co 8 h). Jednorazową dawkę można zwiększyć

do 0,5 mg/kg mc. i podawać maksymalnie 4 razy w ciągu doby (co 6 h). U niemowląt i dzieci starszych

stosuje się 0,3 mg/kg mc. podawanych jednorazowo. Dawkę tę można stopniowo zwiększyć do 3 mg/kg

mc./d.

Preparaty:

tabletki, 0,0125 g, 20 tabl.

tabletki, 0,0125 g, 60 tabl. fiolka


tabletki, 0,0125 g, 60 tabl. blistry


tabletki, 0,0125 g, 30 tabl. fiolka



tabletki, 0,0125 g, 30 tabl. blistry



CLEMASTINUM


Klemastyna to lek przeciwhistaminowy, zaliczany do I generacji antagonista konkurencyjny receptorów

histaminowych H1. Na rynku występuje jako sól z kwasem fumarowym. Konkurując z histaminą o dostęp

do jej receptora powoduje zahamowanie rozszerzenia ścian naczyń włosowatych i ograniczenie ich

przepuszczalności. W wyniku tych działań lek zmniejsza obrzęki powstające na skutek nadmiernego

wydzielania histaminy. Ponadto hamuje skurcz mięśni gładkich, działa przeciwświądowo, cholinolitycznie

i hamuje czynności ośrodkowego układu nerwowego działając uspokajająco. Po podaniu wchłania się

wolno, lecz całkowicie. Jego działanie może trwać do 10 godz. Lek jest metabolizowany w wątrobie

i wydalany z moczem (67%) oraz z kałem (18%).

Wskazania:

Wstrząs anafilaktyczny, obrzęk naczynioruchowy, choroby alergiczne (katar sienny, zapalenie kontaktowe

skóry, świąd i pokrzywka).

14

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na substancję czynną, jaskra, zaburzenia w oddawaniu moczu, kuracja za pomocą

inhibitorów MAO, astma oskrzelowa, nadczynność tarczycy, choroby układu krążenia. W ciąży lek

stosować jedynie w przypadkach konieczności. W okresie karmienia piersią leku nie powinno się

stosować.


Znużenie, senność, suchość w jamie ustnej, zaburzenia koordynacji, zawroty głowy, zgaga, nudności

wymioty, ból brzucha, biegunka, zwiększenie gęstości wydzieliny w drogach oddechowych, hipotonia,

zaburzenia rytmu serca, zatrzymanie moczu, nadwrażliwość na światło.

Interakcje:

Inhibitory MAO nasilają działanie leku i wydłużają jego aktywność przeciwhistaminową. Lek nasila

działanie barbituranów, pochodnych trójpierścieniowych o działaniu przeciwdepresyjnym, leków

przeciwparkinsonowych i alkoholu etylowego. Ponadto wzmaga aktywność innych leków

przeciwhistaminowych. W trakcie kuracji nie wolno prowadzić pojazdów mechanicznych; kilka dni przed

wykonaniem testów skórnych lek należy odstawić.

Dawkowanie:

We wstrząsie anafilaktycznym oraz w obrzęku naczynioruchowym dożylnie lub domięśniowo ampułka 2

mg/2 ml 2 razy na dobę. Dzieci – domięśniowo 25 µg/kg masy ciała. Doustnie dorośli 1 mg 2 razy dziennie,

dzieci do 12 roku życia 0,5-1,0 mg 2 razy dziennie. Przy podaniu pozajelitowym lek należy rozcieńczyć

(w stosunku 1:5) za pomocą 0,9% roztworu soli fizjologicznej lub 5% roztworu glukozy.

Preparaty:

- Clemastinum amp. 2 mg/2 ml; tabl. 1 mg; syrop 10 ml zaw. 1 mg klemastyny;

- Tavegil amp. 2 mg/5 ml; tabl. 1 mg; żel 0,03% w opak. 20 g i 50 g.

CLONOZEPAMUM


Długo działająca pochodna benzodiazepiny wykazująca silne działanie przeciwdrgawkowe. a także

działanie uspokajające, nasenne, anksjolityczne i miorelaksacyjne. Bezpośrednio hamuje korowe i

podkorowe ogniska padaczkorodne. zapobiega uogólnianiu się napadu drgawkowego. Skraca czas trwania

drgawek. W OUN wzmaga pre- i postsynaptyczne działanie hamujące GABA. W ten sposób

hiperkompensacyjne procesy pobudzenia tłumione są przez ujemne sprzężenie zwrotne, bez istotnego

naruszenia fizjologicznej czynności neuronalnej. Mechanizm działania pochodnych benzodiazepiny nie

został dokładnie wyjaśniony; miejscem ich działania jest makromolekularny kompleks, obejmujący

receptory GABAa, receptory benzodiazepinowe i kanały chlorkowe. Receptory benzodiazepinowe przez

allosteryczną interakcję z receptorami GABA^ powodują otwarcie kanałów chlorkowych i zwiększają

przenikanie jonów chlorkowych do wnętrza neuronów. Pochodne benzodiazepiny, działając poprzez układ

GABA-ergiczny. nasilają hamujące działanie GABA w OUN, głównie na układ limbiczny, podwzgórze i

15

wzgórze. Klonazepam szybko i całkowicie wchłania się z przewodu pokarmowego. Po podaniu p.o. tmgx

wynosi h. Dostępność biologiczna wynosi ok. 90%. W 85% wiąże się z białkami osocza. Po podaniu p.o. 2

mg klonazepamu działanie rozpoczyna się w ciągu 30-60 min i utrzymuje się u dzieci przez 6-8 h, a u

dorosłych przez 8-12 h. Po podaniu i.v. działanie występuje natychmiast i utrzymuje się przez 2-3 h.

t 1 w y n o s i 30-60 h. Metabolizowany jest w wątrobie. Główny metabolit - 7-amino-klonazepam - w

badaniach doświadczalnych wykazuje niewielkie działanie przeciwdrgawkowe. W ciągu 4-10 dni 50-70%

dawki podanej p.o. wydalane jest z moczem. 10-30% z kałem w postaci wolnych lub sprzężonych

metabolitów, tylko 0,5% występuje w moczu w postaci niezmienionej. Eliminacja leku z osocza może

przebiegać wolniej u noworodków, osób w podeszłym wieku, u chorych z zaburzeniami czynności nerek

lub wątroby. Przenika przez łożysko i do pokarmu kobiecego.

Wskazania:

Pozajelitowo. i.v. lub, w sytuacjach nagłych, gdy dostęp do żyły jest utrudniony, i.m. Przerywanie

wszystkich postaci stanu padaczkowego. P.o. Padaczka u dorosłych i dzieci - napady uogólnione:

akinetyczne. miokloniczne, toniczno-kloniczne. nieświadomości oraz napady częściowe (ogniskowe).

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na pochodne benzodiazepiny lub którykolwiek składnik preparatu, ostra niewydolność

płuc, ciężka niewydolność oddechowa, niezależnie od przyczyny, zespół bezdechu sennego, myasthenia

gravis. Ze względu na zawartość alkoholu benzylowego leku w postaci do podawania pozajelitowego nie

stosować u noworodków i wcześniaków. Leku w postaci tabletek nie stosować u osób z ostra porfirią,

ciężką niewydolnością wątroby lub w przypadku zatrucia alkoholem. U osób w podeszłym wieku stosować

mniejsze dawki leku, ze względu na ryzyko nasilenia działań niepożądanych, głównie zaburzeń orientacji i

koordynacji ruchowej (urazy, upadki). Należy zachować szczególną ostrożność u osób z przewlekłą

niewydolnością oddechową, z powodu hamowania ośrodka oddechowego przez pochodne

benzodiazepiny. Zachować ostrożność i zmniejszyć dawkę leku u osób z niewydolnością wątroby lub

nerek. Nie zaleca się stosowania pochodnych benzodiazepny u osób z ciężką niewydolnością wątroby,

ponieważ mogą one przyspieszać rozwój encefalopatii wątrobowej, a niewydolność wątroby może nasilać

działania niepożądane leków. Nie zaleca się stosowania u chorych z psychozami Zachować ostrożność u

pacjentów z jaskrą, ataksją móżdżkową i rdzeniową oraz u osób z uzależnieniem od alkoholu, narkotyków

lub leków w wywiadzie. Ponieważ u niemowląt i małych dzieci lek może powodować zwiększenie

wytwarzania śliny lub wzmożenie wydzielania oskrzelowego, podczas leczenia należy kontrolować

drożność dróg oddechowych.Zachować ostrożność u chorych z objawami depresji endogennej, ze względu

na możliwość wystąpienia tendencji samobójczych; z powodu możliwości celowego przedawkowania, lek

należy przepisywać w możliwie najmniejszej dawce; pochodnych benzodiazepiny nie należy stosować w

monoterapii depresji lub lęku związanego z depresją. Stosowanie pochodnych benzodiazepiny przez kilka

tygodni może prowadzić do rozwoju tolerancji i zmniejszenia skuteczności działania. Podobnie,

stosowanie tych leków długotrwale lub w dużych dawkach, wiąże się z ryzykiem uzależnienia psychicznego

i fizycznego, ryzyko to jest większe u osób uzależnionych od alkoholu lub narkotyków. Zaprzestanie

podawania pochodnych benzodiazepiny wiąże się często z wystąpieniem zespołu „odbicia" objawiającego

się trwającymi przez 1-2 dni bezsennością i stanem niepokoju. Objawy abstynencyjne (m in. lęk,

zaburzenia snu. drażliwość, depresja, bóle i skurcze mięśni, brak łaknienia) występują często po nagłym

zaprzestaniu stosowania pochodnych benzodiazepiny, czasem (w przypadku krótko działających

16

pochodnych benzodiazepiny) już w okresach między dawkami lub podczas zmniejszania dawki. Pochodne

benzodiazepiny mogą powodować następczą niepamięć. Mogą również powodować wystąpienie reakcji

paradoksalnych (niepokój ruchowy, pobudzenie, drażliwość, agresywność, wrogość, koszmary senne,

omamy, psychozy, somnambulizm. zaburzenia osobowości, nasilona bezsenność); dotyczy to szczególnie

chorych w podeszłym wieku lub uzależnionych od alkoholu; w przypadku ich pojawienia się należy

przerwać leczenie. Klonazepam u pacjentów z porfirią może prowokować napady padaczki. Lek w postaci

tabl. zawiera laktozę; nie stosować u osób z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją laktozy,

pierwotnym niedoborem laktazy lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy. W trakcie

długotrwałego leczenia zaleca się wykonywanie okresowych badań morfologii i testów czynnościowych

wątroby. W trakcie leczenia i 3 dni po jego zakończeniu nie należy spożywać alkoholu. Podczas podawania

i.v. należy wybrać żyłę odpowiedniej wielkości, podawać lek monitorując ciśnienie tętnicze i czynność

oddechową; zbyt szybkie podanie lub do zbyt małej żyły może skutkować wystąpieniem zakrzepicy żylnej.


Bradykardia, ból w klatce piersiowej, nieprawidłowa morfologia krwi, senność, spowolnienie reakcji, ból i

zawroty głowy, nadwrażliwość na światło, stany splątania i dezorientacji, ataksja, niekiedy dyzartria z

mową zamazaną i nieprawidłowym wymawianiem, zaburzenia pamięci, zaburzenia widzenia (niewyraźne,

podwójne widzenie, oczopląs), rzadko depresja ośrodka oddechowego (szczególnie podczas stosowania

innych leków działających depresyjnie na ośrodek oddechowy), rzadko zaburzenia ze strony układu

pokarmowego (nudności, dolegliwości żołądkowe, uczucie suchości w jamie ustnej, niesmak), zatrzymanie

moczu, mimowolne oddawanie lub nietrzymanie moczu, bolesne oddawanie moczu, pokrzywka,

wypryski, wypadanie włosów, zaburzenia pigmentacji, osłabienie mięśni, drżenie mięśni, bóle mięśniowe,

brak apetytu, nieznaczne obniżenie ciśnienia tętniczego, ogólne osłabienie, omdlenia, w niektórych

przypadkach padaczki podczas długotrwałego stosowania może zwiększyć się częstość napadów, reakcje

nadwrażliwości (bardzo rzadko), alergiczne reakcje skórne (wysypka, świąd, pokrzywka), niewielkie

zwiększenie aktywności aminotransferaz, zaburzenia czynności wątroby z wystąpieniem żółtaczki,

zaburzenia miesiączkowania, zaburzenia libido, reakcje paradoksalne (niepokój psychoruchowy,

bezsenność, zwiększona pobudliwość, agresja, drżenie mięśniowe, drgawki; reakcje te występują częściej

po spożyciu alkoholu, u osób w podeszłym wieku i u pacjentów z chorobami psychicznymi). Podczas

leczenia klonazepamem w dawkach terapeutycznych może rozwinąć się uzależnienie psychiczne i

fizyczne; ryzyko uzależnienia wzrasta w miarę zwiększania dawki i wydłużaniem czasu leczenia;

szczególnie narażeni są chorzy z chorobą alkoholową lub innymi uzależnieniami w wywiadzie. Nagłe

przerwanie leczenia może spowodować wystąpienie zespołu odstawiennego. Podczas leczenia może

ujawnić się wcześniej niezdiagnozowana depresja. W pojedynczych przypadkach: przedwczesny rozwój

płciowy u dzieci z pojawieniem się drugorzędowych cech płciowych. W przypadku podawania i.v., niekiedy

zapalenie żyły. Przedawkowanie może objawiać się sennością, zaburzeniami świadomości, koordynacji

ruchowej, osłabieniem odruchów, niewyraźną mową. jak również tachykardią. niedociśnieniem oraz

zahamowaniem czynności ośrodka oddechowego, utratą przytomności, śpiączką. U pacjentów, u których

w ciągu 4 h od przedawkowania nie wystąpiły żadne objawy zatrucia, istnieje duże prawdopodobieństwo,

że nie wystąpią one w ogóle. Leczenie: monitorowanie oddechu, tętna i ciśnienia tętniczego, płukanie

żołądka, podawanie węgla aktywowanego (jeśli przyjęto klonazepam w dawce większej niż 0.4 mg/kg mc.,

a od przyjęcia nie upłynęła godzina) oraz odpowiednie leczenie objawowe. Jeśli przedawkowano sam

klonazepam. płukanie żołądka może nie być konieczne. W przypadku znacznego obniżenia ciśnienia

17

tętniczego należy stosować leki wazopresyjne. Odtrutką jest flumazenil - wybiórczy antagonista

receptorów benzodiazepinowych - jego podawanie chorym na padaczkę leczonym pochodnymi

benzodiazepiny nie jest wskazane, ponieważ może to wyzwolić napad padaczkowy.

Interakcje:

Równoległe stosowanie klonazepamu z innymi lekami przeciwpadaczkowymi, szczególnie pochodnymi

hydantoiny lub fenobarbitalem. może powodować nasilenie działań niepożądanych. Klonazepam można

podawać równolegle z jednym lekiem lub kilkoma innymi lekami o działaniu przeciwdrgawkowym po

odpowiednim zmodyfikowaniu dawki stosowanych leków. Równoległe stosowanie klonazepamu i kwasu

walproinowego zwykle jest bezpieczne i skuteczne, ale może wywołać napad padaczkowy typu absence.

Fenytoina, karbamazepina.fenobarbital, ryfampicyna. prymidon indukują izoenzymy cytochromu P-450 i

mogą zmniejszać stężenie klonazepamu w osoczu, osłabiając jego działanie Kofeina i w mniejszym stopniu

teofilina mogą osłabiać działanie klonazepamu. W trakcie równoległego stosowania obserwowano

zwiększenie stężenia fenytoiny lub prymidonu. Cymetydyna. disulfiram.erytromycyna, ketokonazol,

rytonawir i inne inhibitory cytochromu P450 mogą hamować metabolizm klonazepamu i nasilać jego

działanie depresyjna na OUN. Depresyjne działanie klonazepamu na OUN wzmagają m.in. opioidowe leki

przeciwbólowe, leki psychotropowe, leki przeciwdepresyjne. leki przeciwhistaminowe, leki hipotensyjne

o działaniu ośrodkowym, środki znieczulające. Klonazepam przedłuża i nasila działanie leków

zwiotczających mięśnie prążkowane. Alkohol nasila działanie depresyjne klonazepamu na OUN i może

prowadzić do wystąpienia reakcji paradoksanych. takich jak: pobudzenie psychoruchowe czy agresywne

zachowanie; nasileniu ulega również działanie sedacyjne. włącznie z zaburzeniami koordynacji ruchowej i

utratą przytomności, może wystąpić napad padaczki. Amiodaron może nasilać toksyczność pochodnych

benzodiazepiny. Należy zachować ostrożność w przypadku stosowania pochodnych benzodiazepiny u

chorych przyjmujących lewodopę. ponieważ mogą one zmniejszać jej skuteczność. Palenie papierosów

może zmniejszać działanie sedatywne pochodnych benzodiazepiny.

Dawkowanie:

Pozajelitowo. I.v., wyłącznie po rozcieńczeniu, we wstrzyknięciu lub wlewie kroplowym; w sytuacjach

nagłych, gdy dostęp do żyły jest utrudniony - i.m. Dorośli. 1 mg, w razie konieczności dawkę powtórzyć;

maks. 20 mg/d. Dzieci i niemowlęta. Zwykle 0.5 mg w powolnym wstrzyknięciu i.v. Zachować ostrożność

u osób w podeszłym wieku albo z zaburzeniami czynności wątroby i/lub nerek. Czas leczenia należy

ograniczyć do minimum. Lek należy odstawiać stopniowo, nawet w przypadku krótkotrwałego leczenia.

P.o. Tabletki można dzielić na 2 lub 4 części. Dorośli. Początkowo 1,5 mg/d w 3 daw. podz., następnie

dawkę zwiększać stopniowo o 0,5-1 mg co 3 dni w ciągu 2-4 tyg. do uzyskania odpowiedniego efektu

terapeutycznego; jeśli niemożliwe jest podanie równych dawek, większą dawkę należy podać przed snem;

w leczeniu podtrzymującym zwykle 4-8 mg/d w daw. podz.; dawka maks. 20 mg/d. Po ustaleniu skutecznej

dawki podtrzymującej lek można podawać 1 */d wieczorem, przed snem. Dzieci. Stosować w 3-4 daw.

podz. podawanych w równych odstępach czasu Dzieci 1.-5. rż. początkowo 0,25 mg/d, w leczeniu

podtrzymującym 1-2 mg/d; 6.-16. rż. początkowo 0.5 mg/d. w leczeniu podtrzymującym 2-4 mg/d.

Zachować ostrożność u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i/lub nerek; konieczne może być

zmniejszenie dawki leku. Dawka początkowa u osób w podeszłym wieku nie powinna przekraczać 0.5

mg/d. Lek odstawiać stopniowo.

18

Preparaty:

- Clonazepamum - roztwór do wstrzykiwań 1 mg/ml 10amp.

- Clonazepamum - tabl. 0,5 mg 30 tabl.

- Clonazepamum - tabl. 2 mg 30 tabl.

CLOPIDOGRELUM

tabletki powlekane 75 mg

Pochodna tienopirydyny, inhibitor agregacji płytek krwi indukowanej przez ADP. W nieodwracalny sposób

modyfikuje strukturę płytkowego receptora ADP (prawdopodobnie poprzez wytworzenie mostka

disiarczkowego między reaktywną grupą tiolową czynnego metabolitu klopidogrelu a resztą cysteinową

receptora dla ADP), bezpośrednio i wybiórczo hamując wiązanie się ADP z receptorem i hamując

wywoływaną przez ADP aktywację kompleksu glikoprotein GPIIb/IIIa. Hamuje również agregację płytek

indukowaną przez innych agonistów, blokując wzmożenie aktywacji płytek przez uwolniony ADP. Od

pierwszego dnia stosowania klopidogrelu następuje znaczne zahamowanie indukowanej przez ADP

agregacji płytek; zjawisko to narasta stopniowo i osiąga stan równowagi między 3. a 7. dniem stosowania

leku. W stanie równowagi czynność płytek jest zahamowana w 40–60%. Agregacja płytek i czas

krwawienia w ciągu 5 dni po odstawieniu leku powracają stopniowo do wartości wyjściowych. Po podaniu

p.o. klopidogrel szybko się wchłania z przewodu pokarmowego, a spożywane jednocześnie posiłki nie

mają istotnego wpływu na dostępność biologiczną leku. Klopidogrel jest ekstensywnie metabolizowany

w wątrobie, a jego główny nieaktywny metabolit jest pochodną kwasu karboksylowego (stanowi ok. 85%

związku występującego w osoczu). Czynny metabolit, związek tiolowy odpowiedzialny za działanie

farmakologiczne leku, powstaje przez utlenienie klopidogrelu do 2-oksy-klopidogrelu i następnie jego

hydrolizę. Etap utlenienia jest regulowany przede wszystkim przez izoenzymy 2B6 i 3A4 cytochromu P-

450, w mniejszym stopniu również przez izoenzymy 1A1, 1A2 i 2C19. Związek ten nie jest wykrywany

w osoczu. Klopidogrel i główny (nieaktywny) metabolit występujący we krwi wiążą się odwracalnie

z białkami osocza (odpowiednio w 98% i 94%). Lek wydalany jest w ok. 50% z moczem i w 46% z kałem.

t1/2 głównego, nieaktywnego metabolitu wynosi 8 h. U chorych z ciężką niewydolnością nerek (klirens

kreatyniny 5–15 ml/min) stężenie głównego metabolitu występującego we krwi jest mniejsze, podobnie

jak hamowanie indukowanej przez ADP agregacji płytek; wydłużenie czasu krwawienia jest jednak

zbliżone do tego, które się obserwuje u osób zdrowych. U chorych z niewydolnością wątroby (klasy A i B

wg Childa i Pugha) cmax się zwiększa, natomiast stężenie głównego metabolitu, wpływ klopidogrelu na

indukowaną przez ADP agregację płytek i czas krwawienia nie różnią się znamiennie w porównaniu

z osobami zdrowymi.

Wskazania:

Profilaktyka przeciwzakrzepowa u dorosłych w objawowej miażdżycy u chorych z zawałem serca (w

okresie od kilku dni po zawale do mniej niż 35 dni), z udarem niedokrwiennym (w okresie od 7 dni do

mniej niż 6 mies.) lub z rozpoznaną chorobą tętnic obwodowych oraz u chorych z ostrym zespołem

wieńcowym bez uniesienia odcinka ST (niestabilna dławica piersiowa lub zawał serca bez załamka Q),

w tym u pacjentów, którym wszczepia się stent podczas przeskórnej angioplastyki wieńcowej (w

19

skojarzeniu z kwasem acetylosalicylowym), oraz u osób ze świeżym zawałem serca z uniesieniem odcinka

ST leczonych zachowawczo i kwalifikujących się do leczenia trombolitycznego (w skojarzeniu z kwasem

acetylosalicylowym). Profilaktyka powikłań zakrzepowych w miażdżycy i zakrzepowo-zatorowych

w migotaniu przedsionków u dorosłych pacjentów z migotaniem przedsionków i przynajmniej jednym

czynnikiem ryzyka powikłań naczyniowych, u których leczenie antagonistami witaminy K nie może być

zastosowane, a ryzyko krwawienia jest niewielkie; lek stosuje się w skojarzeniu z kwasem

acetylosalicylowym.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, ciężkie zaburzenia czynności wątroby, czynne

krwawienia (związane z występowaniem wrzodu trawiennego, krwawienie wewnątrzczaszkowe).

W przypadku objawów klinicznych wskazujących na wystąpienie krwawienia w czasie leczenia należy

niezwłocznie oznaczyć morfologię krwi obwodowej. Ze względu na brak odpowiednich danych nie zaleca

się stosowania leku w ciągu 7 dni po ostrym udarze niedokrwiennym. Należy zachować szczególną

ostrożność u chorych z upośledzeniem czynności nerek oraz u chorych z umiarkowanie nasilonymi

chorobami wątroby – u chorych tych może występować skłonność do krwawień. Należy zachować

ostrożność, stosując klopidogrel u pacjentów, którzy mogą być obciążeni ryzykiem wystąpienia większego

krwawienia z powodu urazu, zabiegu chirurgicznego lub innych zmian chorobowych, i u pacjentów

otrzymujących kwas acetylosalicylowy, NLPZ, w tym inhibitory COX-2, heparynę, antagonistów receptora

glikoproteinowego IIb/IIIa. Jeśli chory ma być poddany planowemu zabiegowi chirurgicznemu, a działanie

przeciwpłytkowe jest tymczasowo niepożądane, leczenie klopidogrelem należy przerwać 7 dni przed

operacją. Nie określono skuteczności i bezpieczeństwa stosowania klopidogrelu u osób do 18. rż.

Klopidogrel wydłuża czas krwawienia i powinien być stosowany ostrożnie u pacjentów ze zmianami

chorobowymi usposabiającymi do krwawień (zwłaszcza żołądkowo-jelitowych i wewnątrzgałkowych).

Bardzo rzadko po leczeniu klopidogrelem donoszono o występowaniu potencjalnie śmiertelnej

zakrzepowej plamicy małopłytkowej, charakteryzującej się małopłytkowością i mikroangiopatyczną

niedokrwistością hemolityczną, skojarzoną albo ze zmianami neurologicznymi, albo z zaburzeniami

czynności nerek lub gorączką. Pacjenci, którzy mają problemy z dziedziczną nietolerancją galaktozy,

pierwotnym niedoborem laktazy lub zaburzeniami wchłaniania glukozy-galaktozy, nie powinni

przyjmować leku.


Często: krwiak, krwawienie z nosa, krwotok żołądkowo-jelitowy, biegunka, bóle brzucha, niestrawność,

siniak, krwawienie w miejscu wkłucia. Niezbyt często: małopłytkowość, leukopenia, eozynofilia,

krwawienie wewnątrzczaszkowe (w tym zakończone zgonem), bóle i zawroty głowy, parestezje,

krwawienia do oka, wrzód żołądka lub dwunastnicy, zapalenie żołądka, wymioty, nudności, zaparcie,

wzdęcie z oddawaniem wiatrów, wysypka, świąd, plamica, kwiomocz, wydłużenie czasu krwawienia,

zmniejszenie liczby neutrofilii lub płytek krwi. Rzadko: neutropenia (w tym ciężka), zawroty głowy

pochodzenia błędnikowego, krwotok pozaotrzewnowy. Bardzo rzadko: zakrzepowa plamica

małopłytkowa, niedokrwistość aplastyczna, pancytopenia, agranulocytoza, ciężka małopłytkowość,

granulocytopenia, niedokrwistość, choroba posurowicza, reakcje rzekomoanafilaktyczne, omamy, stan

splątania, zaburzenia smaku, ciężki krwotok, krwotok z ran operacyjnych, zapalenie naczyń,

niedociśnienie, krwawienie z dróg oddechowych, skurcz oskrzeli, śródmiąższowe zapalenie płuc, krwotok

20

żołądkowo-jelitowy i pozaotrzewnowy z zejściem śmiertelnym, zapalenie trzustki, zapalenie jelita

grubego, zapalenie jamy ustnej, ostra niewydolność wątroby, zapalenie wątroby, nieprawidłowe wyniki

testów czynnościowych wątroby, pęcherzowe zapalenie skóry, obrzęk naczynioruchowy, wysypka

rumieniowa, pokrzywka, wyprysk, liszaj płaski, krwawienia mięśniowo-szkieletowe, zapalenie i ból

stawów, ból mięśni, kłębuszkowe zapalenie nerek, zwiększenie stężenia kreatyniny we krwi, gorączka.

W przypadku przedawkowania przedłużenie czasu krwawienia. Brak swoistego antidotum. Jeśli konieczna

jest szybka korekcja przedłużonego czasu krwawienia, przetoczenie masy płytkowej może odwrócić efekty

działania klopidogrelu.

Interakcje:

Nie zaleca się równoległego stosowania klopidogrelu i doustnych leków przeciwzakrzepowych, ponieważ

może to zwiększać intensywność krwawień. Antagoniści receptora glikoproteinowego IIb/IIIa mogą

zwiększać ryzyko krwawienia – zachować ostrożność u chorych obciążonych ryzykiem wystąpienia

większego krwawienia (np. po urazie lub zabiegu chirurgicznym). Kwas acetylosalicylowy nie modyfikuje

hamowania agregacji płytek krwi indukowanej przez ADP, którego mediatorem jest klopidogrel, natomiast

klopidogrel nasila wpływ kwasu acetylosalicylowego na indukowaną kolagenem agregację płytek.

Jednoczesne stosowanie 500 mg kwasu acetylosalicylowego 2 ×/d w ciągu jednego dnia nie przedłuża

znamiennie czasu krwawienia indukowanego przez przyjmowanie klopidogrelu. Możliwa jest jednak

farmakodynamiczna interakcja między klopidogrelem i kwasem acetylosalicylowym, która może

prowadzić do zwiększenia ryzyka krwawienia. Stosowanie klopidogrelu nie wymaga modyfikowania dawki

heparyny i nie zmienia wpływu heparyny na krzepnięcie krwi, a jednoczesne podawanie heparyny nie

wpływa na hamowanie agregacji płytek indukowane przez klopidogrel. Możliwa jest jednak

farmakodynamiczna interakcja między klopidogrelem i heparyną, która może prowadzić do zwiększenia

ryzyka krwawienia. Bezpieczeństwo równoległego stosowania klopidogrelu, leków trombolitycznych

i heparyn oceniano u osób ze świeżym zawałem serca; częstość występowania krwawień była podobna

jak u osób otrzymujących leki trombolityczne i heparyny z kwasem acetylosalicylowym. W badaniu

klinicznym jednoczesne podawanie klopidogrelu i naproksenu zwiększało utratę utajonej krwi z przewodu

pokarmowego. Nie wiadomo, czy stosowanie innych NLPZ zwiększa ryzyko krwawienia z przewodu

pokarmowego. Nie stwierdza się interakcji farmakodynamicznych klopidogrelu z nifedypiną i atenololem.

Na aktywność klopidogrelu nie wpływa stosowanie fenobarbitalu, cymetydyny ani estrogenów.

Klopidogrel nie wpływa na farmakokinetykę digoksyny i teofiliny. Leki zobojętniające sok żołądkowy nie

wpływają na wchłanianie klopidogrelu. Metabolit klopidogrelu może hamować aktywność izoenzymu

CYP2C9, co może prowadzić do zwiększenia stężenia w surowicy fenytoiny, tolbutamidu i NLPZ; dane

kliniczne wskazują jednak, że klopidogrel można bezpiecznie stosować w skojarzeniu z fenytoiną lub

tolbutamidem. Równoległe stosowanie leków hamujących aktywność izoenzymu CYP2C19 może

zmniejszać stężenie aktywnych metabolitów klopidogrelu i ograniczać jego kliniczną skuteczność; nie

zaleca się równoległego stosowania tych leków. Należy unikać równoległego podawania inhibitorów

pompy protonowej, z wyjątkiem sytuacji, gdy jest to bezwzględnie konieczne. Brak jest danych

wskazujących na to, czy inne leki zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego, takie jak antagoniści

receptora H2 lub leki zobojętniające kwas żołądkowy, wpływają na działanie klopidogrelu. Nie

przeprowadzono badań interakcji z klopidogrelem takich leków, jak diuretyki, β-adrenolityki, inhibitory

ACE, antagoniści wapnia, leki zmniejszające stężenie cholesterolu, leki rozszerzające naczynia wieńcowe,

leki przeciwcukrzycowe, w tym insulina, leki przeciwpadaczkowe, antagoniści receptora

21

glikoproteinowego IIb/IIIa, jednak pacjenci włączani do badań klinicznych stosowali te leki równolegle

z klopidogrelem bez klinicznie znaczących interakcji.

Dawkowanie:

Dorośli (także chorzy w podeszłym wieku). P.o. 75 mg 1 ×/d, niezależnie od posiłków. U chorych z ostrym

zespołem wieńcowym bez uniesienia odcinka ST (niestabilna dławica piersiowa oraz zawał serca bez

załamka Q) leczenie należy rozpocząć od pojedynczej dawki nasycającej 300 mg, a następnie kontynuować

podawanie dawki 75 mg/d w skojarzeniu z kwasem acetylosalicylowym w dawce 75–325 mg/d. Większe

dawki kwasu acetylosalicylowego mogą zwiększać ryzyko krwawienia, dlatego zaleca się, aby nie

przekraczały 100 mg. Nie ustalono jednoznacznie optymalnego czasu leczenia. Leczenie należy rozpocząć

jak najwcześniej; dane z badań klinicznych wskazują na stosowanie leku do 12 mies., a maks. korzystny

efekt obserwowano po 3 mies. Chorzy ze świeżym zawałem serca z uniesieniem odcinka ST. Leczenie

należy rozpocząć od dawki nasycającej 300 mg, a następnie podawać dawkę 75 mg 1 ×/d w skojarzeniu

z ASA i lekami trombolitycznymi lub bez leków trombolitycznych. U chorych po 75. rż. leczenie należy

rozpocząć bez dawki nasycającej. Leczenie skojarzone należy rozpocząć jak najszybciej po wystąpieniu

objawów i kontynuować co najmniej 4 tyg. U osób z migotaniem przedsionków 75 mg 1 ×/d w skojarzeniu

z kwasem acetylosalicylowym w dawce 75–100 mg/d.

Preparaty:

- Agregex tabl. powlekane 75 mg 28 tabl.

- Carder tabl. powlekane 75 mg 28 tabl.

- Clopidogrel tabl. powlekane 75 mg 28 tabl.

- Plavix tabl. powlekane 75 mg 28 tabl.

- Plavix tabl. powlekane 300 mg 30 tabl.

- Trombex tabl. powlekane 75 mg 28 tabl.

- Zyllt tabl. powlekane 75 mg 28 tabl.

DEXAMETHASONI PHOSPHAS


Syntetyczny glikokortykosteroid, fluorowana pochodna prednizonu o długotrwałym i silnym działaniu

przeciwzapalnym, przeciwalergicznym, immunosupresyjnym. Przeciwzapalnie działa 6,5 razy silniej niż

prednizon i 30 razy silniej niż hydrokortyzon, nie działając na przyczynę. Zmniejsza gromadzenie się

leukocytów i ich adhezję do śródbłonka, hamuje proces fagocytozy i rozpad lizosomów, zmniejsza liczbę

limfocytów, eozynofili, monocytów, blokuje zależne od IgE wydzielanie histaminy i leukotrienów. Hamuje

syntezę i uwalnianie cytokin: interferonu γ, interleukin IL-1, IL-2, IL-3, IL-6, TNF-α, GM-CSF. Hamując

aktywność fosfolipazy A2 poprzez lipokortynę, nie dopuszcza do uwalniania kwasu arachidonowego, a w

konsekwencji do syntezy mediatorów zapalenia (leukotrienów i prostaglandyn). Hamuje przepuszczalność

naczyń kapilarnych, zmniejsza obrzęk. Praktycznie nie wykazuje działania mineralokortykosteroidowego,

dlatego może być stosowany, gdy w przewlekłym leczeniu prednizonem występuje nadciśnienie tętnicze

lub obrzęki. Wpływa na gospodarkę węglowodanową, białkową (zwiększa katabolizm, stężenie glukozy,

mocznika i kwasu moczowego we krwi), nasila lipolizę i wpływa na redystrybucję tłuszczu w ustroju.

22

Stosowany długotrwale prowadzi do centralnego rozmieszczenia tkanki tłuszczowej. Zmniejsza

wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego oraz zwiększa wydalanie z moczem jonów wapnia. Nasila

resorpcję i upośledza tworzenie kości. Wykorzystywany w diagnostyce endokrynologicznej z uwagi na

specyficzną zdolność hamowania czynności kory nadnerczy. Po podaniu p.o. jego dostępność biologiczna

wynosi 78%. Po podaniu i.v. osiąga stężenie maks. w surowicy po 10–30 min, a po podaniu i.m. po 60 min.

Wiąże się z białkami osocza w 68%. t1/2 wynosi ok. 190 min. Stosowany miejscowo prawie nie wchłania się

do krwi.

Wskazania:

Wstrząs, obrzęk mózgu, niektóre przypadki ostrej niedoczynności kory nadnerczy. Przewlekła

kortykoterapia pozasubstytucyjna: wrodzony przerost nadnerczy (głównie u osób po zakończeniu

wzrastania), zapalenie tarczycy, ostre RZS, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i inne kolagenozy,

nerczyca lipidowa, zaostrzenia w astmie o ciężkim przebiegu, ostry obrzęk naczynioruchowy, białaczka

limfatyczna i szpikowa, agranulocytoza, zespoły toksyczne w chorobach zakaźnych. Okulistyka: ostre

i przewlekłe alergiczne i zapalne choroby gałki ocznej – zapalenie przedniego odcinka (spojówek,

twardówki, rogówki bez uszkodzenia nabłonka, tęczówki i ciała rzęskowego), zapalenie tylnego odcinka

(naczyniówki, siatkówki, nerwu wzrokowego), zapalenie współczulne błony naczyniowej oraz po

zabiegach operacyjnych i urazach (nie wcześniej niż 7 dni po urazie lub operacji). W przypadku oparzeń

termicznych lub chemicznych oczu – w późniejszym terminie. W postaci implantu do ciała szklistego

stosowany również w obrzęku plamki spowodowanym niedrożnością gałązki żyły środkowej siatkówki lub

niedrożnością żyły środkowej siatkówki. Dermatologia: pęcherzyca, rumień wysiękowy wielopostaciowy,

erytrodermia, niektóre postacie łuszczycy, choroby alergiczne skóry, pokrzywka, ostry wyprysk,

dermatozy kontaktowe, liszaj pokrzywkowy, odczyny po ukąszeniach owadów. Diagnostyczne: test

hamowania deksametazonem (różnicowanie postaci nadczynności kory nadnerczy), diagnostyka

hipogonadyzmu u mężczyzn, różnicowanie pochodzenia wirylizacji u kobiet.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zespół

Cushinga, osteoporoza, opryszczka lub inne wirusowe choroby spojówek i rogówki, gruźlica, ostre stany

wysiękowe, choroby wirusowe, grzybicze, psychozy. Ostrożnie w nadciśnieniu tętniczym, niewydolności

nerek i u chorych na cukrzycę. Nie stosować 8 tyg. przed szczepieniami ochronnymi i 2 tyg. po nich. Nie

stosować na skórę twarzy. W przypadku kropli do oczu: bakteryjne lub grzybicze choroby gałki ocznej,

choroby rogówki, w przebiegu których występują ubytki nabłonka, jaskra, zaćma. W przypadku implantu

do ciała szklistego: czynne lub podejrzewane zakażenie oka lub jego okolicy, zaawansowana jaskra, której

nie można w wystarczającym stopniu kontrolować wyłącznie lekami.


Leczenie krótkotrwałe: zwiększenie ryzyka krwawień z przewodu pokarmowego, obniżenie tolerancji

glukozy, większa podatność na zakażenia. Leczenie długotrwałe (>2 tyg.): twarz „księżyca w pełni”,

sylwetka cushingoidalna, osłabienie siły mięśniowej, osteoporoza, nadciśnienie tętnicze, hiperglikemia,

zaburzenia miesiączkowania, hirsutyzm, impotencja, rozstępy skórne, trądzik posteroidowy, wylewy

krwawe, opóźnienie gojenia ran, jaskra, zaćma, depresja lub euforia, owrzodzenia błony śluzowej

przewodu pokarmowego, zapalenie trzustki, aseptyczne zapalenie kości, zaburzenia wodno-elektrolitowe,

23

zahamowanie czynności hormonalnej i zanik kory nadnerczy, zakrzepica, zaburzenia immunologiczne,

zapalenie naczyń. Szczegółowe informacje – patrz: zarejestrowane materiały producenta.

Interakcje:

Deksametazon osłabia działanie leków przeciwzakrzepowych i hipoglikemizujących. Nasila działanie

toksyczne glikozydów naparstnicy, w skojarzeniu z lekami moczopędnymi zwiększa utratę potasu

z moczem. Równoczesne stosowanie NLPZ powoduje zwiększenie ryzyka wystąpienia krwawień

z przewodu pokarmowego. Barbiturany, glutetimid, leki przeciwpadaczkowe i przeciwhistaminowe,

ryfampicyna oraz efedryna osłabiają działanie deksametazonu, a estrogeny je nasilają.

Dawkowanie:

P.o. Dawkowanie indywidualne, w zależności od przebiegu choroby i stanu chorego. Dorośli: 0,5–16 mg/d

w 2–3 daw. podz. z zachowaniem naturalnego rytmu dobowego wydzielania glikokortykosteroidów.

Dzieci do 1. rż.: 0,25–1 mg/d, 1.–12. rż.: do 2 mg/d. Po uzyskaniu zadowalającej odpowiedzi klinicznej

dawkę stopniowo zmniejszać do najmniejszej dawki skutecznej. W leczeniu wstrząsu przez 2–3 dni,

w leczeniu obrzęku mózgu 5–7 dni. W ostrych chorobach alergicznych po pierwszej dobie terapii

pozajelitowej zastępuje się ją terapią doustną. Leczenie paliatywne nowotworów: 8–16 mg/d p.o.,

stopniowo zmniejszać do 4–12 mg/d. Zapobieganie wymiotom i ich leczenie w przypadku stosowania

cytostatyków: dzień przed chemioterapią podać 8 mg p.o., w czasie podawania cytostatyków 8–12 mg i.v.,

a następnie przez 2 dni 16–24 mg w 3 daw. podz. p.o., i.v. lub głęboko i.m. w postaci soli sodowej

fosforanu deksametazonu 0,5–9 mg/d. W ciężkich stanach do 20 mg/d. We wrodzonym przeroście kory

nadnerczy 0,5–1,5 mg/d (łącznie z mineralokortykosteroidami). Dostawowo lub okołostawowo:

w reumatologii 0,2–6 mg w odstępach 3–5 dni do 2–3 tyg. Dzieci od 2. mż. 0,1 mg/kg mc./d i.m. lub i.v., 1

×/d lub w 2–4 daw. podz. przez 2–4 dni. Miejscowo: leczenie okulistyczne w ostrych stanach zapalnych do

worka spojówkowego 1–2 krople 4–5 ×/d przez 2 dni, a następnie 3–4 ×/d przez 4–6 dni; w leczeniu

przewlekłym 2 ×/d przez 3–6 tyg. Czas leczenia nie może przekraczać 6 tyg. Po operacjach lub urazach oka:

w dniu operacji lub następnego dnia po operacji przeciwjaskrowej filtrującej; od 8. dnia po operacji

usunięcia zaćmy, operacji zeza, odwarstwionej siatkówki, po urazie. W zależności od nasilenia objawów

zapalnych 1–2 krople 2–4 ×/d przez 2–4 tyg. Do ciała szklistego: 1 implant do zmienionego chorobowo

oka, nie zaleca się jednoczesnego podawania do obu oczu; podanie kolejnych dawek rozważać

indywidualnie. Dermatologia: w postaci aerozolu 2–4 ×/d na zmiany chorobowe na skórze.

Preparaty:

- Demezon roztwór do wstrzykiwań 4 mg/ml 10 amp. 1 ml

- Demezon roztwór do wstrzykiwań 4 mg/ml (8 mg/2 ml) 10 amp. 2 ml

- Demezon roztwór do wstrzykiwań 8 mg/ml 1 amp. 5 ml

- Dexafree krople do oczu, roztwór 1 ml zawiera 1 mg fosforanu deksametazonu w postaci soli

sodowej 20 poj. jednodawkowych 0,4 ml

- Dexaven roztwór do wstrzykiwań 4 mg/ml 10 amp. 1 ml

- Dexaven roztwór do wstrzykiwań 4 mg/ml (8 mg/2 ml) 10 amp. 2 ml

24

DIAZEPAMUM

ampułka 5 mg/ml (2 ml), wlewka doodbytnicza 10 mg/2,5ml

Pochodna benzodiazepiny o działaniu przeciwlękowym, uspokajającym i przeciwdrgawkowym.

Zmniejsza napięcie mięśniowe i ma działanie nasenne. Lek działa poprzez pobudzanie receptorów

benzodiazepinowych, powiązanych z układem GABA-ergicznym, regulującym funkcjonowanie kanałów

chlorkowych. Podany doustnie wchłania się szybko i całkowicie po ok. 90 min. Lek można podawać

również domięśniowo, dożylnie i we wlewkach doodbytniczych. Posiada zdolność przechodzenia bariery

krew-mózg, łożyska i przenika do mleka matki karmiącej piersią. Jest metabolizowany w wątrobie –

przekształca się w metabolity również aktywne farmakologicznie: nordazepam, oksazepam, temazepam.

Lek w 97% wiąże się z białkami osocza, a jego metabolity wykazują długi okres półtrwania nawet do 5 dni.

Wskazania:

Drgawki padaczkowe i gorączkowe, w tężcu przeciw wzmożonemu napięciu mięśniowemu, ciężkie stany

lękowe i pobudzenia, zespół abstynencji alkoholowej, bezsenność oraz w premedykacji.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na lek i jego metabolity, miastenia, jaskra, ciężka niewydolność oddechowa, niewydolność

wątroby, ciąża i okres karmienia piersią.


Zmęczenie, senność, osłabienie napięcia mięśniowego, nudności, zawroty głowy, podwójne widzenie,

zaburzenia pamięci, spowolnienie mowy, drżenia, depresja, hipotonia, ból i zapalenie żył po podaniu

dożylnym. Niekiedy obserwowano reakcje paradoksalne ze strony leku: pobudzenie psychoruchowe,

agresję, euforię, omamy i splątanie. Zbyt szybkie podanie może spowodować depresję oddechową. Lek

wywołuje przyzwyczajenie – czas jego stosowania powinien być ograniczony. W trakcie kuracji nie

powinno się prowadzić pojazdów mechanicznych ani spożywać napojów alkoholowych.

Interakcje:

Nasila działanie leków wpływających depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy (neuroleptyki, inhibitory

MAO, leki nasenne, przeciwbólowe i inne) oraz alkoholu. Cimetydyna, omeprazol, izoniazyd i doustne

środki antykoncepcyjne wydłużają działanie diazepamu, natomiast teofilina i palenie tytoniu przyspieszają

jego metabolizm. Flumazenil znosi większość objawów działania leku.

Dawkowanie:

Dawki ustala się indywidualnie w zależności od wieku, masy ciała i obrazu choroby. Przeciętna dawka dla

dorosłych: 0,25-0,5/kg masy ciała; dzieci 10-15 kg – wlewka 5 mg; dzieci powyżej 15 kg – 2 wlewki po 5

mg lub 1 wlewka 10 mg; dorośli 2 wlewki po 10 mg lub 4 wlewki po 5 mg. Zazwyczaj lek stosowany jest

doraźnie, jednak przy dłuższym użyciu należy stosować zmniejszające się dawki leku w trakcie jego

odstawiania. Osoby w podeszłym wieku i pacjenci osłabieni mogą otrzymywać połowę dawki dorosłych.

Przedawkowanie leku może wywołać śpiączkę lub depresję oddechową. W takim przypadku antidotum

stanowi Flumazenil.

25

Preparaty:

- Diazepam RecTubes – roztwór doodbytniczy 5 mg/2,5 ml oraz 10 mg/2,5 ml;

- Diazepam Lipuro amp. 10 mg/2 ml;

- Diazerekt roztwór doodbytniczy 5 mg/2,5 ml oraz 10 mg/2,5 ml;

- Relanium tabl. 2 mg i 5 mg; amp. 2 ml (5 mg/ml); zawiesina – 2 mg/5 ml;

- Relsed mikrowlewki 2,5 ml (2 mg/ml oraz 4 mg/ml).

DROTAVERYNI HYDROCHLORIDIUM


Syntetyczna pochodna papaweryny o działaniu rozkurczającym na mięśnie gładkie. Działanie

rozkurczające nie zależy od rodzaju unerwienia oraz lokalizacji mięśni gładkich (przewód pokarmowy,

układ moczowo- płciowy, układ krążenia oraz drogi żółciowe) i jest silniejsze, niż wykazywane przez

papawerynę. W mechanizmie działania drotaweryny odgrywa rolę hamowanie aktywności

fosfodiesterazy. co prowadzi do zwiększenia stężenia cAMP oraz zwiększenia napływu wapnia do

komórek. Jest stosowana w przypadku skurczu mięśni gładkich zarówno pochodzenia nerwowego, jak i

mięśniowego. Drotaweryna łatwo się wchłania z przewodu pokarmowego (w ciągu 1 h ulega wchłonięciu

90% podanej dawki), w mniejszym niż papaweryna odsetku wiąże się z białkami osocza. Jest

metabolizowana w wątrobie, wydalana z żółcią i moczem.

Wskazania:

Stany skurczowe mięśni gładkich związane z chorobami dróg żółciowych (kamicą dróg żółciowych,

zapaleniem pęcherzyka żółciowego, zapaleniem o koło pęcherzykowym, zapaleniem przewodów

żółciowych, zapaleniem brodawki Vatera), stany skurczowe mięśni gładkich dróg moczowych (kamica

nerkowa, kamica moczowodowa, zapalenie miedniczek nerkowych, zapalenie pęcherza moczowego,

bolesne parcie na mocz); wspomagająco: stany skurczowe mięśni gładkich przewodu pokarmowego

(choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zapalenie żołądka, zapalenie jelit, zapalenie okrężnicy, stany

skurczowe wpustu i odźwiernika żołądka, zespół jelita drażliwego, zaparcie na tle spastyczym i wzdęcie,

zapalenie trzustki). Ginekologia: bolesne miesiączkowanie, zagrażające poronienie. Ból głowy

pochodzenia naczyniowego.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, ciężka niewydolność nerek, wątroby lub serca, blok

przedsionkowo-komorowy II lub III stopnia. Preparatów zawierających laktozę nie stosować u osób z

dziedziczną nietolerancją galaktozy, pierwotnym niedoborem laktazy lub zespołem złego wchłaniania

glukozy- galaktozy. U chorych z nietolerancją laktozy mogą wystąpić dolegliwości ze strony przewodu

pokarmowego. Nie należy podawać w postaci wstrzyknięć osobom z nadwrażliwością na pirosiarczyn

sodu.

26


Rzadko: ból. zawroty głowy, bezsenność, obniżenie ciśnienia tętniczego, nudności, zaparcia, kołatanie

serca, reakcje alergiczne (przeważnie po podaniu pozajelitowym).

Interakcje:

Osłabia działanie lewodopy. Atropina i jej pochodne nasilają działanie przeciwskurczowe drotaweryny.

Może być stosowany w ciąży jedynie w przypadku zdecydowanej konieczności. Stosowanie w okresie

karmienia piersią nie jest zalecane.

Dawkowanie:

Dorośli: p.o. 40-80 mg 2-3 */d. s.c.. i.m. 40-80 mg 1-3 */d (40-240 mg/d), w stanach skurczowych wpustu

i odźwiernika żołądka i.m. 80 mg; powolne (ok. 30 s) wstrzyknięcie i.v. w pozycji leżącej w ostrych stanach

skurczowych (ostry napad kamicy żółciowej lub nerkowej) 40-80 mg. Dzieci p.o. - dawkowanie ustala się

indywidualnie: 3.-6. rż. 40-120 mg/d w 2-3 daw. podz.. dzieci po 6. rż. 80-200 mg/d w 2-5 daw. podzielone.

Preparaty:

- Galospa - tabl. 40 mg, 20 tabl.

- No-Spa - tabl. 40 mg, 20 tabl., 10 tabl., 40 tabl.

- No-Spa - roztwór do wstrzykiwali s.c., i.m. lub i.v. 20 mg/ml (40 mg/2 ml) 5 amp. 2 ml

- No-Spa Comfort - tabl. powl. 40 mg, 20 tabl.

- No-Spa forte - tabl. 80 mg, 20 tabl., 50 tabl.

- No-Spa Max - tabl. 80 mg, 20 tabl.

ADRENALINA

Epinefryna


Adrenalina jest naturalną aminą pobudzającą układ współczulny za pośrednictwem receptorów

adrenergicznych. Jest ona wytwarzana przez komórki chromochłonne rdzenia nadnerczy oraz przez

zakończenia neuronów pozazwojowych układu współczulnego. Dla celów leczniczych jest produkowana

syntetycznie pod międzynarodową nazwą Epinefryna. Pobudzenie receptorów α-adernergicznych przez

adrenalinę prowadzi do zwężenia naczyń krwionośnych i zmniejszenia wydzielania się płynu

międzykomórkowego, w efekcie ciśnienie tętnicze skurczowe krwi ulega podwyższeniu, a ciśnienie

rozkurczowe obniża się. W większych dawkach (powyżej 4 µg) lek powoduje wzrost zarówno

skurczowego, jak i rozkurczowego ciśnienia krwi, a także zmniejszenie pojemności minutowej serca.

Adrenalina pobudza silniej receptory α2 niż α1. Natomiast pobudzenie receptorów β-adrenergicznych

powoduje rozszerzenie oskrzeli i złagodzenie duszności oraz zmniejszenie nasilenia objawów wstrząsu

anafilaktycznego (m.in. pokrzywka, świąd, obrzęk naczynioruchowy). Receptory β2 są pobudzane silniej

przez adrenalinę niż receptory β1. Pobudzenie tych ostatnich za pomocą większych dawek leku powoduje

wystąpienie zaburzeń rytmu i zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego. W osoczu lek wiąże się

z białkami w 50%, a jego okres półtrwania wynosi 2-3 min. Krótki czas aktywności leku jest skutkiem

działania enzymów metabolizujących epinefrynę: MAO (monoaminooksydaza) oraz COMT (katecholo – O-

27

metylotransferaza). Lek wydalany jest z moczem, głównie w formie nieczynnych farmakologicznie

metabolitów.

Wskazania:

Lek jest stosowany w stanach zagrożenia życia (resuscytacja oddechowo-krążeniowa), w przypadku

zatrzymania krążenia oraz w ciężkim wstrząsie anafilaktycznym, w napadzie astmy oskrzelowej (przerywa

skurcz oskrzeli), w okulistyce (jaskra) oraz jako dodatek do leków miejscowo znieczulających w celu

zwolnienia ich wchłaniania po podaniu.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na preparat, przełom nadciśnieniowy, choroba niedokrwienna serca, guz nadnerczy,

zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze.


Tachykardia, kołatanie serca, pocenie się, nudności, wymioty, trudności z oddychaniem, drżenia

mięśniowe, zawroty głowy, niepokój, rozszerzenie źrenic, zaburzenia rytmu serca.

Interakcje:

Nasila działanie arytmogenne leków z grupy anestetyków wziewnych (np. halotanu), osłabia działanie

doustnych leków przeciwcukrzycowych i zmniejsza wydzielanie insuliny. Działanie epinefryny jest nasilają

leki z grupy trójpierścieniowych przeciwdepresyjnych, inhibitory MAO i COMT, hormony tarczycy,

lewodopa oraz alkohol etylowy.

Dawkowanie:

Lek nie może być podawany doustnie ponieważ jest rozkładany i traci aktywność farmakologiczną. Podaje

się go drogą iniekcyjną: podskórnie, dożylnie, domięśniowo lub doszpikowo oraz dotchawiczo. W nagłym

zatrzymaniu krążenia (resuscytacja oddechowo-krążeniowa) dorośli 0,5-1 mg dożylnie lub dotchawiczo;

dzieci 10 µg/kg m. c. dożylnie lub dotchawiczo zwykle po 10-krotnym rozcieńczeniu 0,9% roztworem NaCl,

lub bez rozcieńczania, podając następnie bolus 10 ml 0,9% roztworu NaCl. W razie konieczności, podanie

leku należy powtarzać co 3-5 min. Po przywróceniu rytmu serca lek należy podawać dożylnie w małych

dawkach: dorośli 50-100 µg; dzieci 0,05-1,0 µg/kg m. c./min. do uzyskania właściwego ciśnienia krwi.

Wstrząs anafilaktyczny i ostre reakcje alergiczne: dorośli 0,3-0,5 mg (maksymalnie 1 mg); dzieci 10 µg/kg

m. c. (maksymalnie 0,5 mg). W przypadku napadu ataku astmy oskrzelowej: dorośli 0,3 mg (maksymalnie

1 mg); dzieci 10 µg/kg m. c. (maksymalnie 0,5 mg) podając domięśniowo lub podskórnie. Dawki można

powtarzać u dorosłych 3-krotnie, a u dzieci 2-krotnie co 20 min., a następnie – w razie konieczności – co

4 godz. W stanach zagrożenia życia i niemożności podania leku dożylnie, należy zastosować preparat

drogą doszpikową w dawkach stosowanych dożylnie lub dotchawiczo.

28

Preparaty:

- Injectio Adrenalini 0,1% amp. (1 mg/ml);

- FastJekt – ampułkostrzykawki do wstrzyknięć domięśniowych (1 mg/ml).

FENTANYLUM

ampułka 0,1 mg/ml (2 ml)

Silnie działający syntetyczny lek przeciwbólowy z grupy opioidów, agonista receptorów opioidowych µ.

Działa ok. 100 razy silniej niż morfina (0,1 mg fentanylu odpowiada pod względem działania

przeciwbólowego w przybliżeniu 10 mg morfiny), co wynika z lepszej rozpuszczalności w tłuszczach

i łatwiejszego przenikania przez barierę krew–mózg. Stopień znieczulenia zależy od zastosowanej dawki

oraz stężenia osoczowego. Podanie i.v. 2 ml (0,1 mg) fentanylu dorosłym pacjentom, niepoddanym

premedykacji powinno zapewnić skuteczne zniesienie bólu na 10–20 min w czasie zabiegu powodującego

niewielkie dolegliwości bólowe. Podanie 4–10 ml (0,2–0,5 mg) fentanylu w szybkim wstrzyknięciu i.v.

(bolus) powoduje zniesienie bólu na ok. 1 h. Wywołana analgezja jest skuteczna w zabiegach ze średnim

nasileniem bólowym. Podanie dawki 0,05 mg/kg mc. i.v. znosi ból na 4–6 h w czasie operacji o dużym

nasileniu bólu. Korelacja między działaniem farmakologicznym a stężeniem fentanylu w osoczu jest

następująca: działanie analgetyczne występuje przy stężeniu osoczowym 0,3–1,5 ng/ml, zwiększenie

częstości występowania działań niepożądanych – po przekroczeniu stężenia 2 ng/ml, stłumienie

oddychania może wystąpić przy stężeniu 1–5 ng/ml, znieczulenie i ciężka niewydolność oddechowa – przy

stężeniu 10–20 ng/ml. Śródoperacyjnym zwyżkom ciśnienia tętniczego w odpowiedzi na bodźce

chirurgiczne zapobiega utrzymanie stężenia nie mniejszego niż 15 ng/ml. Fentanyl umożliwia prowadzenie

znieczulenia ze stabilnym krążeniem, nie wpływa depresyjnie na m. sercowy, nie powoduje uwolnienia

histaminy, a w większych dawkach zmniejsza wywołane przez stres zmiany hormonalne. Po podaniu i.v.

zaczyna działać po ok. 2 min, tmax wynosi 3–5 min, czas działania jest krótki – 30 min. Po podaniu i.m.

odpowiednio: początek działania po 7–15 min, tmax wynosi 20–30 min, a czas działania 1–2 h. Po podaniu

w postaci przezskórnego systemu terapeutycznego stężenie fentanylu w osoczu stopniowo zwiększa się

przez 12–24 h, a następnie jego wartości utrzymują się w trakcie stosowania plastra. Przezskórny system

terapeutyczny zapewnia ciągłe podawanie leku przez 72 h. Po usunięciu plastra stężenie osoczowe

fentanylu zmniejsza się o 50% średnio po 17 h (13–22 h). Po podaniu na błonę śluzową jamy ustnej

fentanyl jest szybko wchłaniany, dostępność biologiczna wynosi 65% (50% dawki wchłania się z błony

śluzowej, 50% jest połykane, przy czym 30% połkniętej dawki przenika również do krwi); tmax wynosi

wówczas ok. 1 h. Po podaniu i.v. stężenie osoczowe fentanylu zmniejsza się gwałtownie (szybka

redystrybucja do tkanki tłuszczowej, mięśniowej i płucnej), t1/2 poszczególnych faz dystrybucji wynoszą

odpowiednio: ok. 1 min i 18 min, a t1/2 eliminacji ok. 17 h. Po podaniu podpoliczkowym t1/2 w fazie

eliminacji wynosi ok. 22 h. U chorych poddawanych operacjom na aorcie brzusznej z jej zaciskaniem

obserwuje się wydłużenie t1/2 eliminacji. Fentanyl w 80–85% wiąże się z białkami osocza, głównie

z albuminami i α1-glikoproteiną. Metabolizowany jest w wątrobie. Ok. 75% dawki wydalane jest w postaci

nieczynnych metabolitów w ciągu 24 h, z moczem i żółcią, jedynie 10% z moczem w postaci

niezmienionej.

29

Wskazania:

Zniesienie bólu i odpowiedzi hemodynamicznej na intubację podczas indukcji znieczulenia ogólnego oraz

utrzymanie efektu analgetycznego podczas podtrzymywania znieczulenia. Uzupełnienie działania

analgetycznego podczas znieczulenia ogólnego i miejscowego. Analgezja podczas znieczuleń

ambulatoryjnych – zabiegi diagnostyczne lub małe zabiegi operacyjne (stosowane małe dawki). Składnik

analgetyczny premedykacji i neuroleptoanalgezji. Znieczulenie chorych z grup zwiększonego ryzyka

poddawanych dużym zabiegom operacyjnym (w dużych dawkach, w skojarzeniu z tlenem oraz środkiem

zwiotczającym). Analgosedacja chorych na oddziałach intensywnej opieki medycznej. Leczenie bólu

pooperacyjnego oraz bólu występującego w zawale serca. W postaci przezskórnego systemu

terapeutycznego leczenie bólów przewlekłych i opornych na leczenie (np. nowotworowych). W postaci

tabletek podpoliczkowych w leczeniu bólów przebijających u dorosłych z chorobą nowotworową, którzy

w ramach leczenia przewlekłego bólu nowotworowego poddawani są opioidowej terapii podtrzymującej.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu lub opioidy, depresja oddychania (z wyjątkiem chorych

sztucznie wentylowanych lub znieczulonych ogólnie), choroby układu oddechowego przebiegające

z obturacją, równoległe stosowanie inhibitorów MAO oraz 14 dni po ich odstawieniu. Preparatu w postaci

tabletek podpoliczkowych nie należy również stosować u osób nieotrzymujących leczenia

podtrzymującego opioidami, osób do 18. rż. Nie stosować fentanylu zewnątrzoponowo ani

podpajęczynówkowo u osób z przeciwwskazaniami do tych rodzajów znieczulenia. Należy zmniejszyć

dawkę u chorych w podeszłym wieku, z hipowolemią i/lub wyniszczonych. Należy zachować ostrożność

u chorych z niewyrównaną niedoczynnością tarczycy, z chorobami płuc, zmniejszoną rezerwą oddechową,

chorobą alkoholową, upośledzoną czynnością wątroby i/lub nerek. Należy zachować ostrożność u chorych

ze zwiększonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym, zaburzeniami świadomości, w stanie śpiączki – spadek

ciśnienia tętniczego może zmniejszyć przepływ mózgowy, zwolnienie oddechu i następowa retencja CO2

może doprowadzić do narastania obrzęku mózgu. Lek należy stosować bardzo ostrożnie u chorych

z bradyarytmią – fentanyl może wywołać bradykardię lub asystolię, jeśli nie podano wystarczającej ilości

środków cholinolitycznych lub jeśli jest stosowany równocześnie ze środkami zwiotczającymi mięśnie,

które nie wykazują działania wagolitycznego. Duże dawki fentanylu mogą spowodować zatrzymanie

oddechu, sztywność mięśni. Podawanie fentanylu w okresie porodu może spowodować niewydolność

oddechową u noworodka. Po podaniu fentanylu do przestrzeni zewnątrzoponowej lub

podpajęczynówkowej chorych należy monitorować przez 24 h ze względu na ryzyko wystąpienia depresji

ośrodka oddechowego. Fentanyl należy stosować ostrożnie u osób otrzymujących leki wpływające na

serotoninergiczny układ neuroprzekaźnikowy; zespół serotoninowy może wystąpić podczas stosowania

z lekami serotoninergicznymi, np. inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny, inhibitorów zwrotnego

wychwytu serotoniny i noradrenaliny, leków wpływających na metabolizm serotoniny (m.in. inhibitory

MAO). W razie podejrzenia wystąpienia zespołu serotoninowego należy przerwać stosowanie fentanylu.

Długotrwałe leczenie fentanylem może doprowadzić do uzależnienia się pacjenta lub rozwoju tolerancji.

W przypadku przezskórnego systemu terapeutycznego leku nie należy stosować do leczenia bólu ostrego

lub pooperacyjnego u chorych gorączkujących(może dojść do zwiększenia stężenia osoczowego fentanylu

o 1/3), u dzieci do 2. rż. Przezskórny system terapeutyczny należy stosować wyłącznie na nieuszkodzoną

skórę, nie stosować plastrów uszkodzonych lub rozciętych.

30


Depresyjny wpływ na ośrodek oddechowy (zwolnienie oddychania lub bezdech) może się ujawnić

z pewnym opóźnieniem w stosunku do czasu trwania znieczulenia ogólnego oraz do 24 h po podaniu do

przestrzeni zewnątrzoponowej albo podpajęczynówkowej (przy prawidłowym dawkowaniu u chorych

z bólem przewlekłym przyjmujących fentanyl w postaci przezskórnego systemu terapeutycznego ryzyko

wystąpienia tego objawu jest zminimalizowane). Sztywność mięśni (w tym również oddechowych) –

działanie to można zminimalizować, podając w premedykacji pochodne benzodiazepiny oraz wstrzykując

powoli i.v. dawkę fentanylu, drżenia mięśniowe. Bradykardia, zaburzenia rytmu serca, niedociśnienie,

nudności, wymioty, zaparcia, senność, nerwowość, osłabienie, depresja pooperacyjna, nadmierne

pobudzenie, zawroty głowy. Rzadziej: skurcz krtani, skurcz moczowodów, wzrost ciśnienia w drogach

żółciowych, zaburzenia widzenia, dreszcze. Sporadycznie: reakcje alergiczne (reakcja anafilaktyczna,

skurcz oskrzeli, pokrzywka, świąd), asystolia. Rzadko występowała wtórna depresja oddychania po

operacji. Stosowany w położnictwie może powodować depresję oddechową u noworodka. Podczas

stosowania skojarzonego z droperydolem obserwowano odczucie chłodu, dreszcze, niepokój, zwłaszcza

ruchowy, a po operacji – omamy, zespoły pozapiramidowe. Podczas stosowania przezskórnego systemu

terapeutycznego sporadycznie mogą wystąpić skórne odczyny alergiczne w postaci osutki, rumienia

i świądu (ustępują 24 h po odklejeniu plastra). W przypadku stosowania w postaci tabletek

podpoliczkowych mogą wystąpić działania w miejscu podania leku – ból, owrzodzenie, podrażnienie,

parestezje, zaburzenia czucia, rumień, obrzęk, opuchlizna, pęcherze. Długotrwałe stosowanie fentanylu

może prowadzić do rozwoju tolerancji oraz uzależnienia psychicznego i fizycznego. W przypadku

przedawkowania depresja oddechowa (od spowolnienia oddechu do bezdechu), uczucie zimna, wilgotna

skóra, senność, osłabienie, zawroty głowy, ale również nerwowość, niepokój, szpilkowate źrenice.

W przypadku hipowentylacji lub bezdechu należy podać tlen oraz wspomagać oddychanie i/lub wdrożyć

oddech kontrolowany. Swoisty antagonista – nalokson. Jeśli depresja oddechowa wiąże się ze sztywnością

mięśni, konieczne może być podanie leków hamujących przewodnictwo nerwowo-mięśniowe w celu

ułatwienia oddychania wspomaganego i kontrolowanego. Szczegółowe informacje dotyczące działań

niepożądanych i postępowania w przypadku przedawkowania – patrz: zarejestrowane materiały

producenta.

Interakcje:

Synergizm działania z innymi lekami wpływającymi depresyjnie na OUN, zwłaszcza z barbituranami,

pochodnymi benzodiazepiny, neuroleptykami, anestetykami halogenowymi, lekami blokującymi

przewodnictwo nerwowo-mięśniowe, opioidami, alkoholem, lekami przeciwhistaminowymi o działaniu

sedatywnym; podczas skojarzonego stosowania z tymi lekami należy zmniejszyć dawkę fentanylu

i zachować szczególną ostrożność ze względu na działanie depresyjne na oddychanie. Droperydol

stosowany równocześnie z fentanylem może wywołać hipotensję, mogą także wystąpić objawy

pozapiramidowe. Leki zwiotczające niewykazujące działania wagolitycznego stosowane jednocześnie

z fentanylem zwiększają ryzyko wystąpienia bradykardii i asystolii. Silne inhibitory CYP3A4 cytochromu P-

450 (rytonawir, ketokonazol, itrakonazol, troleandomycyna, klarytromycyna, nelfinawir, nefazodon)

mogą zwiększać stężenie fentanylu we krwi. 2 tyg. przed zabiegiem chirurgicznym lub znieczuleniem

wskazane jest przerwanie podawania inhibitorów MAO. Ogólne lub dospojówkowe stosowanie β-

adrenolityków przed zabiegiem, podczas którego stosuje się fentanyl, zwiększa ryzyko wystąpienia

bradykardii.

31

Dawkowanie:

Dawki fentanylu powinny być dostosowane do ogólnego stanu pacjenta, wieku, masy ciała, chorób

towarzyszących, rodzaju znieczulenia i zastosowanych leków. Fentanyl można podawać i.m., i.v. –

w szybkim wstrzyknięciu (bolus), we wlewie ciągłym lub metodą PCA (patient controlled anesthesia), s.c.

– we wstrzyknięciu, we wlewie ciągłym, zewnątrzoponowo – podając dawkę jednorazową, we wlewie

ciągłym lub metodą PCA, podpajęczynówkowo – podając dawkę jednorazową lub we wlewie ciągłym,

a także w postaci przezskórnego systemu terapeutycznego i w postaci tabletek podpoliczkowych.

Premedykacja dorosłych: 0,05–0,1 mg i.m. 45 min przed znieczuleniem lub i.v. 5–10 min przed indukcją

znieczulenia. Znieczulenie ogólne złożone z oddechem własnym chorego: dawka wprowadzająca dla

dorosłych średnio 0,05–0,2 mg i.v., dla dzieci 3–5 µg/kg mc.; dawki podtrzymujące dla dorosłych 0,05–0,1

mg powtarzane co 30–50 min, dla dzieci 1 µg/kg mc. Znieczulenie ogólne złożone z oddechem

kontrolowanym: dawka wprowadzająca dla dorosłych 0,3–3,5 mg i.v., dla dzieci 15 µg/kg mc.; dawki

podtrzymujące: dla dorosłych 0,1–0,2 mg lub większe, dla dzieci wlew ciągły 1–3 µg/kg mc./h.

W kardiochirurgii: dawka wprowadzająca dla dorosłych przed intubacją 15–40 µg/kg mc., dawki

podtrzymujące 3–5 µg/kg mc. lub wlew ciągły 0,3–1 µg/kg mc./min (do dawki całkowitej 50–100 µg/kg

mc.), dawka wprowadzająca dla dzieci 25–50 µg/kg mc. Dawkowanie fentanylu dobiera się także do

rodzaju zabiegu, w zależności od czasu trwania i ciężkości zabiegu stosuje się różne dawki: krótkie zabiegi

ambulatoryjne: małe dawki – 2 µg/kg mc.; większe zabiegi chirurgiczne: średnie dawki – 2–20 µg/kg mc.;

długotrwałe i bolesne zabiegi z koniecznością wentylacji po operacji: duże dawki – 20–50 µg/kg mc.;

u dzieci producent zaleca stosowanie dawki 2–3 µg/kg mc. Wlew ciągły i.v. U pacjentów z oddechem

kontrolowanym: dawka nasycająca w szybkim wlewie lub szybkim wstrzyknięciu i.v. (bolus) wynosi ok. 1

µg/kg mc./min przez pierwsze 10 min, a następnie we wlewie ok. 0,1 µg/kg mc./min. Chorym

z zachowanym spontanicznym oddechem 0,05–0,08 µg/kg mc./min. W kardiochirurgii podaje się większe

dawki (do 3 µg/kg mc./min). Jako samodzielny lek znieczulający w połączeniu z tlenem i środkiem

zwiotczającym (u chorych z grupy dużego ryzyka, np. w kardioanestezji) 50–150 µg/kg mc.

W neuroleptoanalgezji (NLA) – 3–5 µg/kg mc. fentanylu z 5 mg droperydolu i.v. Leczenie silnego bólu. I.v.

dawka początkowa 0,05 mg fentanylu w czasie 1 min. Jeśli ból nie ustąpi, powyższą dawkę można

powtarzać co 10 min aż do jego ustąpienia lub zmniejszenia jego nasilenia, lub do podania dawki łącznej

0,2 mg. S.c. u dorosłych wlew ciągły dostosowany do stanu pacjenta. Dzieci >50 kg mc.: początkowo 25–

75 µg co 1 h. Dzieci <50 kg mc.: początkowo 0,5–2 µg/kg mc./h we wstrzyknięciu s.c. lub we wlewie

ciągłym. Dzieci <6. mż. początkowo 1/4–1/3 dawki stosowanej u dzieci <50 kg mc., następnie dawkę

należy modyfikować zależnie od efektu. W zawale serca 0,1 mg w postaci wolnego wstrzyknięcia i.v.

Zewnątrzoponowo 50–100 µg (1–2 µg/kg mc.) (zapewnia analgezję na 1–3 h) lub wlew do cewnika

zewnątrzoponowego 25–100 µg/h. Metoda PCA: nasycenie – 75–100 µg; wlew zasadniczy 30–75 µg/h;

dawka na żądanie 10–15 µg; czas blokady pompy – 6 min. Podpajęczynówkowo w odcinku lędźwiowym

dawka jednorazowa 5–25 µg lub wlew ciągły 0,8 µg/kg mc./h. Bardzo ostrożnie stosować u dzieci <15 kg

mc. U osób po 65. rż. konieczne jest zmniejszenie dawek. W przypadku podawania w postaci

przezskórnego systemu terapeutycznego u chorych niestosujących do tej pory opioidów należy

zastosować małą dawkę fentanylu (12,5 µg/h lub 25 µg/h). U chorych leczonych opioidami należy ocenić

zapotrzebowanie dobowe na analgetyk, obliczyć dobową dawkę morfiny, którą następnie przelicza się na

dawkę fentanylu podawaną w postaci przezskórnego systemu terapeutycznego. Do czasu wystąpienia

działania przeciwbólowego pierwszy raz przyłożonego plastra (efekt występuje po kilkunastu godzinach,

a stałe stężenie osoczowe fentanylu ustala się w ciągu 36–48 h) należy kontynuować podawanie

32

dotychczas stosowanych analgetyków opioidowych lub roztworu wodnego morfiny do stosowania p.o.

Plaster należy zmieniać co 72 h. Jeżeli działanie przeciwbólowe jest niewystarczające, dawkę należy

zwiększyć po 3 dobach o 12,5–25 µg/h. U chorych stosujących dawki >100 µg/h konieczne może być

okresowe podawanie krótko działających leków przeciwbólowych. W razie przekroczenia dawki fentanylu

300 µg/h należy stosować także inne opioidowe leki przeciwbólowe. W razie konieczności odstawienia

przezskórnego systemu terapeutycznego należy stopniowo zastępować go innymi preparatami

opioidowymi, rozpoczynając od małej, stopniowo zwiększanej dawki, ponieważ stężenie fentanylu

w osoczu zmniejsza się stopniowo, osiągając 50% po upływie co najmniej 17 h od odklejenia plastra.

W postaci tabletek podpoliczkowych początkowo zwykle 100 µg, dawkę zwiększa się w zależności od

potrzeby w zakresie dostępnych mocy tabletek (100–800 µg); u osób otrzymujących wcześniej preparaty

zawierające fentanyl dawka początkowa może być większa; szczegółowe informacje dotyczące

dostosowania dawkowania – patrz: zarejestrowane materiały producenta. Po ustaleniu dawki

w przypadku wystąpienia bólu przebijającego stosuje się 1 tabletkę nie częściej niż co 4 h. Tabletkę

natychmiast po delikatnym wyjęciu z blistra należy umieścić między dziąsłem a policzkiem powyżej

górnego tylnego zęba trzonowego i trzymać do czasu rozpuszczenia (zwykle 15–25 min), po 30 min

ewentualne resztki tabletki można połknąć i popić wodą; tabletek nie należy kruszyć, dzielić, ssać ani żuć,

a w trakcie rozpuszczania się leku nie należy jeść ani pić. Osoby z suchością jamy ustnej powinny przed

przyjęciem leku zwilżyć jamę ustną wodą.

Preparaty:

- Fantanyl roztwór do wstrzykiwań 0,5 mg/ml (100 mg/2 ml) 50 amp. 2 ml

- Fantanyl roztwór do wstrzykiwań 0,5 mg/ml (1000 mg/10 ml) 50 amp. 2 ml

FLUMAZENILUM


Lek należy do pochodnych benzodiazepiny o działaniu antagonistycznym wobec receptora

benzodiazepinowego. Podany dożylnie blokuje działanie uspokajające, nasenne, przeciwlękowe

i depresyjne (w stosunku do układu oddechowego) benzodiazepin, a także odwraca reakcje paradoksalne

wywoływane przez tę grupę leków. Lek wiąże się z białkami osocza w 50%, jest metabolizowany

w wątrobie i wydalany przez nerki (ok. 95%) oraz z kałem (ok. 5%) w formie metabolitów. Czas

biologicznego półtrwania leku wynosi ok. 40-80 min.

Wskazania:

Znoszenie działania agonistycznego benzodiazepin, skierowanego na receptory benzodiazepinowe

(zarówno diagnostycznie jak i terapeutycznie), wyprowadzanie ze znieczulenia ogólnego (wywołanego lub

podtrzymywanego benzodiazepinami), znoszenie sedacji po zastosowaniu benzodiazepin, w intensywnej

terapii – w celu przywrócenia czynności oddechowej po zatruciu benzodiaepinami.

33

Przeciwwskazania:

Długotrwałe leczenie benzodiazepinami, drgawki (w wywiadzie), zatrucie lekami przeciwdepresyjnymi

z grupy trójpierścieniowych, okres karmienia piersią. Stosuje się wyłącznie w sytuacji gdy przewidywane

korzyści dla matki przewyższają ryzyko dla płodu (kat. C).


Nudności, wymioty, drgawki, pobudzenie, suchość w jamie ustnej, zaburzenia mowy, hipotensja, reakcje

alergiczne i ból w miejscu wstrzyknięcia. U pacjentów długo leczonych benzodiazepinami, lek może

wywołać objawy zespołu odstawienia: napięcie, pobudzenie, omamy, splątanie, drgawki.

Dawkowanie:

Dożylnie w szybkim wstrzyknięciu (do dużego naczynia): 0,2-1,0 mg. Dawkę można powtarzać co 20 min.

nie przekraczając 1 mg na dawkę lub 3 mg na godzinę. Roztwór sporządza się z 3 mg flumazenilu i 50 ml

rozpuszczalnika izoosmotycznego: 5% glukozy lub 0,9% chlorku sodu.

Preparaty:

- Anexate ampułki 0,5 mg/5 ml i 1 mg/10 ml;

- Flumazenil Kabi roztwór do wstrzyknięć, koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji (0,1 mg/ml) 5

ampułek 5 ml.

FUROSEMIDUM


Jest preparatem z grupy leków moczopędnych pętlowych (posiada punkty uchwytu w obrębie pętli

nefronu). Nasila wydalanie kationów sodowych (Na + ) poprzez zahamowanie resorpcji zwrotnej chlorku

sodu głównie w ramieniu wstępującym pętli nefronu. Poza jonami sodowymi, furosemid zwiększa

wydalanie jonów: wapniowego, magnezowego, potasowego, chlorkowego i fosforanowego. Ponadto

przez zmniejszenie objętości krwi obniża ciśnienie tętnicze. Jednocześnie osłabia reakcję mięśni gładkich

naczyń na bodźce wywołujące skurcz. Podany dożylnie wywołuje diurezę już po 15 min., a działanie leku

utrzymuje się ok. 3 godz. Po podaniu doustnym lek rozpoczyna działanie moczopędne po 30-60 min.

Z białkami osocza wiąże się w 98%, a jego okres półtrwania wynosi ok. 1,0 godz. Posiada zdolność

przenikania bariery łożyska i do mleka matki karmiącej. Wydala się głównie z moczem w postaci

niezmienionej.

Wskazania:

Obrzęki pochodzenia krążeniowego, wątrobowego i nerkowego, obrzęk płuc, skąpomocz, przełomy

nadciśnieniowe, wspomagająco w obrzęku mózgu i w leczeniu zatruć.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na substancję czynną oraz sulfonamidy, śpiączka wątrobowa, bezmocz, hiperkaliemia

(zbyt wysoki poziom potasu), hiponatremia (zbyt niski poziom sodu). Ostrożnie stosować u pacjentów

z przerostem prostaty oraz przyjmujących glikozydy nasercowe. Leku nie należy stosować w okresie

34

karmienia piersią. Stosuje się wyłącznie w sytuacji gdy przewidywane korzyści dla matki przewyższają

ryzyko dla płodu (kat. C).


Zasadowica metaboliczna, hipowolemia (zmniejszenie objętości krwi w łożysku naczyniowym), zapaść,

skłonność do tworzenia się zakrzepów, uszkodzenie nerwu słuchowego, napady dny moczanowej, suchość

błony śluzowej jamy ustnej, nudności, wymioty, uczucie zmęczenia i zawroty głowy.

Interakcje:

Wzmaga toksyczne działanie antybiotyków aminoglikozydowych, cefalosporyn, glikozydów nasercowych

i soli litu. Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne o budowie niesteroidowej (NLPZ) oraz sukralfat obniżają

aktywność moczopędną furosemidu. Lek osłabia działanie insuliny i doustnych leków

przeciwcukrzycowych, natomiast nasila aktywność pochodnych kumarynowych o działaniu

przeciwzakrzepowym. Leki obniżające ilość lipidów we krwi (np. Kolestipol) obniżają biodostępność

furosemidu.

Dawkowanie:

Dożylnie lub domięśniowo początkowo 20-40 mg, a następnie co 2 godz. kolejne 20 mg, aż do uzyskania

efektu moczopędnego. Przy podaniu dożylnym nie należy przekraczać dawki 4,0 mg/min. Przy podaniu

doustnym 20-40 mg, do 80 mg dziennie. Dzieci doustnie 2 mg/kg masy ciała, maksymalnie 40 mg dziennie.

Preparaty:

- Furosemidum (sól sodowa) amp. 20 mg/2 ml; tabletki 40 mg;

- Furosemide Kabi roztwór do wstrzyknięć 20 mg/2 ml (5 lub 50 amp. 2 ml).

GLUCOSUM

ampułka 20% 200 mg/ml (10 ml)

flakon 50 mg/ml (100 ml, 250 ml, 500 ml)

Glukoza – sześciowęglowy cukier prosty (monosacharyd) – jest podstawowym substratem energetycznym

organizmu człowieka. Zwiększa ilość glikogenu (polisacharydu) w wątrobie, wzmacnia skurcze mięśnia

sercowego oraz zapobiega ketonemii i kwasicy. Roztwór izotoniczny glukozy podany dożylnie jest

stosowany w hipowolemii jako substancja wypełniająca łożysko naczyniowe w przypadku utraty krwi,

w oparzeniach, w przebiegu silnej biegunki lub wymiotów. 5% roztwór glukozy jest szeroko

wykorzystywany jako rozpuszczalnik dla licznych leków parenteralnych, jako produkt

odżywczy w żywieniu pozajelitowym, roztwory 10 i 20% są stosowane jako uzupełnienie cukru

w hipoglikemii (np. wskutek przedawkowania insuliny), w niedoborze cukru i w niedoborach

energetycznych (1 g glukozy dostarcza 4 kcal) oraz w stanach odwodnienia organizmu. Okres półtrwania

leku wynosi ok. 41 godz.

35

Wskazania:

Niedobory cukru, długotrwały wysiłek fizyczny, odwodnienie organizmu, leczenie wstrząsu

hipowolemicznego po krwotokach, wstrząsie i silnych biegunkach.

Przeciwwskazania:

Hiperglikemia, hipokaliemia, kwasica, przewodnienie, cukrzyca.


Jeśli jest podawana jako płyn może wywołać hipoosmolarność i dyselektrolitemię, zakrzepicę i zapalenie

żyły w miejscu podania.

Interakcje:

Leku nie podaje się łącznie z witaminą B12, sulfonamidami, hydrokortyzonem, barbituranami

i aminofiliną.

Dawkowanie:

Roztwory 5% i 10% w iniekcjach do żył obwodowych (zwykle do 2000 ml/dobę z prędkością 150

kropli/min.), roztwory 20% i 40% we wlewach do żyły głównej w dawkach ustalanych indywidualnie;

dzieci: noworodki i do 2 roku życia: do 15,0 g/kg m. c./dobę, dzieci starsze od 12,0 do 8,0 g/kg m. c. zgodnie

z instrukcją producenta. Roztwór 5% można podawać także podskórnie i domięśniowo.

Preparaty:

- Glucosum roztwór do wlewu: 5% (50 mg/ml); 10% (100 mg/ml); 20% (200 mg/ml); 40% (400 mg/ml);

50% (500 mg/ml);

- Glukoza (proszek kryst.) torebki: 50 g, 80 g, 100 g, 200 g, 500 g, 1 kg, 2,5 kg, 5,0 kg, 10 kg, 20 kg.

GLUKAGONI HYDROCHLORIDIUM

fiolka 1 mg/ml (1 ml)

Glukagon jest hormonem peptydowym, produkowanym przez komórki trzustki, zwane wysepkami

Langerhansa typu α. Posiada silne działanie hiperglikemizujące (podwyższa poziom glukozy we krwi),

uwalniając ją z glikogenu (polimeru zapasowego, magazynowanego w wątrobie). Nie wpływa natomiast

na glikogen występujący w mięśniach szkieletowych. Poza uwalnianiem glukozy lek podwyższa poziom

amin katecholowych i zmniejsza napięcie i hamuje czynności motoryczne mięśni gładkich przewodu

pokarmowego, uwalnia zwiększone ilości kwasów tłuszczowych i pozwala na szybsze ich utlenianie,

a także podwyższa diurezę. Po podaniu dożylnym rozpoczyna działanie farmakologiczne już po 1 min.,

okres półtrwania leku wynosi ok. 6 min., a jego aktywność utrzymuje się do ok. 20 min. w zależności od

dawki. Po podaniu domięśniowym początek działania leku obserwuje się po ok. 15 min., a jego czas

działania wynosi do 40 min. Glukagon podlega metabolizmowi – głównie w wątrobie i w nerkach.

36

Wskazania:

Ciężka hipoglikemia poinsulinowa, przedawkowanie leków β-adrenolitycznych oraz diagnostycznie –

hamowanie czynności motorycznej przewodu pokarmowego.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na preparat, guz nadnerczy, hipoglikemia wywołana pochodnymi sulfonylomocznika

i etanolem.


Nudności, wymioty, reakcje alergiczne, bardzo rzadko wstrząs anafilaktyczny, śpiączka hipoglikemiczna,

tachykardia lub bradykardia.

Interakcje:

Insulina działa antagonistycznie do glukagonu. Indometacyna zmniejsza jego aktywność farmakologiczną,

lek podwyższa działanie przeciwzakrzepowe pochodnych kumaryny.

Dawkowanie:

W hipoglikemii – roztwór liofilizatu w dołączonym do leku rozpuszczalniku, sporządzony ex tempore:

podskórnie, domięśniowo lub dożylnie 1 mg/kg m. c.; dzieci 10-20 µg/kg m. c. Przy braku reakcji ze strony

organizmu pacjenta, dawkę można powtórzyć po 10-15 min. W zatruciu lekami β-adrenolitycznymi 5-10

mg w powolnym wstrzyknięciu dożylnym.

Preparaty:

GlucaGen HypoKit – proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzyknięć (1,0 mg +

strzykawka).

GLYCEROLI TRINITRATS

areosol 0,4 mg/dawka

Lek działa rozszerzająco na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, szczególnie skutecznie w stosunku do

naczyń żylnych. Mechanizm działania leku i łagodzenie objawów dławicy piersiowej polega na

zmniejszeniu przez serce zapotrzebowania na tlen w wyniku wytwarzania jonu NO2-, który w komórkach

jest przekształcany do tlenku NO i działając bezpośrednio na ścianki naczyń powoduje ich rozkurcz.

Ponadto skurcz naczyń następuje pod wpływem cGMP, który w odpowiednio wyższym stężeniu (po

pojawieniu się tlenku NO) zapoczątkowuje interakcję miozyny z aktyną i powoduje zmniejszenie stężenia

jonów wapnia w cytozolu. W efekcie krew gromadzi się w naczyniach żylnych, jej ilość w mięśniu

sercowym zmniejsza się i zmniejsza się objętość komorowa. Zmniejszenie rozciągnięcia ściany serca

obniża jego zapotrzebowanie na tlen i ból wynikający z ataku dławicy piersiowej ustępuje. Lek działa

szybko lecz krótko. Podany podjęzykowo w postaci aerozolu rozpoczyna działanie po ok. 1 min., które trwa

ok. 30 min. Lek niemodyfikowany działa ok. 2 godz., natomiast w formach

37

o przedłużonym działaniu aktywność preparatu wydłuża się do 10 godz. Lek obniża ciśnienie tętnicze krwi,

natomiast podnosi ciśnienie śródczaszkowe i śródgałkowe.

Wskazania:

Zapobieganie i leczenie ostrych napadów dławicy piersiowej, zawał mięśnia sercowego, kolka nerkowa

i pęcherzyka żółciowego, obrzęk płuc, skurcz przełyku, ostre zatrucie kokainą.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na nitroglicerynę, wstrząs z niskim ciśnieniem tętniczym, kardiomiopatia, jaskra. Stosować

ostrożnie po urazach czaszki.


Hipotonia, odczyny skórne, zaburzenia pracy przewodu pokarmowego: nudności i wymioty oraz

nadmierna potliwość, sinica, niewydolność krążeniowa i oddechowa.

Interakcje:

Nitrogliceryna nasila działanie leków hipotensyjnych, a alkohol etylowy i sildenafil (Viagra) nasilają

działanie leku, co prowadzi do niedociśnienia tętniczego, a nawet zgonu.

Dawkowanie:

Podjęzykowo w leczeniu napadu bólu wieńcowego i w zawale mięśnia sercowego: dawka próbna 0,25 mg,

a następnie 1-2 tabl. Dożylnie we wlewie zazwyczaj 0,75-8,0 mg/godz. (maks. 10,0 mg). Aerozol – jedno

rozpylenie na śluzówkę jamy ustnej zawiera dawkę 0,4 mg leku. Miejscowo – maść wcierać w skórę okolicy

podsercowej 3-4 razy dziennie.

Preparaty:

- Nitracor amp. 2,5 i 10,0 mg/5 ml;

- Nitro Mack 5,0 mg/5 ml;

- Nitronal amp. 5 ml i fiolki 50,0 ml;

- Nitroglycerinum Lek tabl. podjęzykowe 0,5 mg;-

- Nitroglycerinum prolongatom – tabl. o przedłużonym działaniu 2,6 mg oraz 6,4 mg;

- Nitrocard maść 2%;

- Nitroderm TTS plastry przez skórne: 25 mg/10 cm2 i 50 mg/20 cm2 odpowiadające dawkom 5,0 i 10,0

mg w czasie 24 godz.;

- Nitromint aerozol do stosowania podjęzykowego 200 dawek po 0,4 mg.

38

HEPARYNUM NATRICUM

ampułka 5000 j.m./ml (5 ml)

Mieszanina kwaśnych mukopolisacharydów anionowych, sulfonowanych glikozaminoglikanów. Cząsteczki

heparyny są liniowymi polimerami o różnej długości, zbudowanymi z podjednostek monosacharydowych,

o średniej masie cząsteczkowej 15 000 Da (3000–30 000 Da), co odpowiada ok. 45 jednostkom cukrowym.

Heparyna hamuje proces krzepnięcia krwi głównie przez aktywację antytrombiny (AT), która jest silnym

inhibitorem trombiny i słabszym innych osoczowych czynników krzepnięcia (Xa, IXa, XIa, XIIa). Za wiązanie

heparyny z AT odpowiedzialna jest specyficzna sekwencja pentasacharydowa, obecna tylko w ok. 1/3

cząsteczek heparyny. Ponadto heparyna uwalnia z komórek śródbłonka inhibitor drogi krzepnięcia

zależnej od czynnika tkankowego, hamuje aktywację czynnika stabilizującego włóknik i może się wiązać

z płytkami krwi, nasilając lub hamując ich agregację. W dużych stężeniach (większych niż uzyskiwane

zwykle w trakcie leczenia) katalizuje działanie antytrombinowe kofaktora heparyny II. Nie wykazuje

działania fibrynolitycznego, nie wchłania się po podaniu p.o. Podaje się ją s.c. i i.v., stosowana jest również

miejscowo. Po podaniu i.v. działanie heparyny pojawia się po kilkunastu sekundach, maks. działanie

przeciwzakrzepowe występuje po 10 min; po podaniu s.c. maks. działanie przeciwzakrzepowe występuje

po 2–4 h. Heparyna wiąże się z lipoproteinami o małej gęstości, globulinami i fibrynogenem. Jest

metabolizowana w wątrobie oraz układzie siateczkowo-śródbłonkowym i wydalana przez nerki w postaci

nieczynnej (podczas stosowania dużych dawek część dawki przenika do moczu w postaci aktywnej). t1/2

zwiększa się wraz ze zwiększeniem zastosowanej dawki i wynosi 30–120 min. W niewydolności nerek t1/2

nie ulega zmianie. Po podaniu miejscowym działa przeciwzakrzepowo i przeciwzapalnie; nie wpływa

w istotny sposób na aktywność czynników krzepnięcia.

Wskazania:

Zapobieganie żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej i jej leczenie (z wyjątkiem aloplastyki stawu

biodrowego i kolanowego, gdzie zaleca się stosowanie heparyn drobnocząsteczkowych), zatorowości

płucnej, wybranych przypadków DIC, tętniczych powikłań zatorowo-zakrzepowych, niestabilnej dławicy

piersiowej, świeżego zawału serca, u chorych poddanych operacji naczyniowej, angioplastyce tętnic

wieńcowych, chorych z wszczepionymi stentami w tętnicach wieńcowych. Profilaktyka aktywacji

krzepnięcia krwi podczas stosowania krążenia pozaustrojowego i dializy oraz w naczyniach

laboratoryjnych. Zapobieganie nawykowym poronieniom u kobiet z przeciwciałami antyfosfolipidowymi

(wskazanie niezarejestrowane w Polsce). Preparaty do stosowania miejscowego: zakrzepowe zapalenie

żył powierzchownych, urazy tkanek miękkich, żylaki kończyn dolnych.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na heparynę. Niepoddające się kontroli krwawienie, skaza krwotoczna (z wyjątkiem

wybranych przypadków DIC), immunologiczna małopłytkowość w wywiadzie, krwawienie z przewodu

pokarmowego, choroby przewodu pokarmowego związane z dużym ryzykiem krwawienia, objawowe

nadciśnienie wrotne, rozwarstwiający tętniak aorty, udar krwotoczny lub pourazowy krwiak

śródczaszkowy (<2 mies.), operacja lub uraz głowy (<20 dni), nowotwory lite OUN, do 24 h po zabiegu

operacyjnym, biopsji narządu lub nakłuciu tętnicy (do 4 dni, jeśli były trudności z hemostazą w trakcie

zabiegu), do 24 h po nakłuciu lędźwiowym, ciężkie nadciśnienie tętnicze (>200/110 mm Hg), retinopatia

cukrzycowa, ciężka niewydolność wątroby i/lub nerek z tendencją do krwawień, ostre zapalenie osierdzia.

39

Należy zachować ostrożność u chorych, u których wykonano nakłucie kanału kręgowego lub umieszczono

cewnik w przestrzeni zewnątrzoponowej w celu znieczulenia regionalnego. Zaleca się kontrolę liczby

płytek krwi co najmniej 1 ×/tydz., rozpoczynając od 5. dnia stosowania heparyny lub wcześniej, jeżeli chory

w przeszłości leczony był heparyną. Należy zachować ostrożność u chorych w podeszłym wieku,

szczególnie u kobiet. W trakcie leczenia oprócz badania parametrów krzepnięcia należy okresowo

oznaczać liczbę płytek krwi, hematokryt oraz wykonywać badania na krew utajoną w kale.


Krwawienia (mogą wystąpić w obrębie wszystkich narządów, krwawienia do nadnerczy z ostrą

niewydolnością nadnerczy, do ciałka żółtego w jajnikach lub krwawienia zaotrzewnowe są często trudne

do rozpoznania), ból, zaczerwienienie, rzadko martwica skóry w miejscu wstrzyknięcia, reakcje alergiczne,

często zwiększenie aktywności AST, ALT, długotrwały, bolesny wzwód (priapizm), supresja wydzielania

aldosteronu, hiperkaliemia, przejściowa utrata włosów, małopłytkowość immunologiczna zależna od

heparyny (może wystąpić do kilku tyg. po zakończeniu stosowania heparyny i spowodować zespół białego

zakrzepu, mogący prowadzić do zgorzeli kończyn, martwicy skóry, zawału serca, zatoru tętnicy płucnej,

udaru), w przypadku długotrwałego stosowania – osteoporoza, po odstawieniu heparyny –

hiperlipidemia. W przypadku przedawkowania, którego głównym objawem jest krwawienie, należy

przerwać podawanie heparyny, a jeśli to konieczne, podać i.v. siarczan protaminy, którego 1 mg

unieczynnia działanie ok. 100 j.m. heparyny. Maks. jednorazowa dawka protaminy wynosi 50 mg. Jeśli

heparyna była podawana i.v., to całą dawkę protaminy podaje się w trwającym co najmniej 10 min wlewie

i.v. w dawce dostosowanej do ilości heparyny, którą należy zneutralizować. Jeśli heparyna była podawana

s.c., to małą część dawki protaminy podaje się i.v., natomiast resztę i.m.

Interakcje:

Równoczesne stosowanie doustnych antykoagulantów, NLPZ, dekstranu, dipirydamolu, niektórych

cefalosporyn (latamoksef, cefamandol, cefoperazon), aprotyniny, dihydroergotaminy, antytrombiny III

nasila działanie przeciwzakrzepowe heparyny. Nitrogliceryna, glikozydy naparstnicy, tetracykliny,

nikotyna i leki przeciwhistaminowe mogą osłabiać jej działanie. Penicylina, tetracyklina, erytromycyna,

gentamycyna, kanamycyna, kolistyna, nowobiocyna, wankomycyna, chlordiazepoksyd, hydroksyzyna,

prochlorpromazyna, wodorobursztynian hydrokortyzonu, morfina i jej pochodne, doksorubicyna,

droperydol, cyprofloksacyna, mitoksantron wykazują niezgodność z heparyną.

Dawkowanie:

Profilaktycznie: 5000 j.m. co 8–12 h s.c. Leczniczo. Dorośli. I.v. dawka nasycająca 80 j.m./kg mc. (5000 j.m.)

we wstrzyknięciu i.v. (bolus), a następnie 18 j.m./kg mc./h (32 000 j.m./d) we wlewie ciągłym i.v. lub

głęboko s.c. 35 000–40 000 j.m. 1 ×/d; można również podawać 250 j.m./kg mc. co 12 h s.c. Dalsze

dawkowanie należy dobierać indywidualnie, tak aby APTT wynosił 1,5–2,5 wartości referencyjnej. Podczas

stosowania profilaktycznego nie ma konieczności kontroli parametrów krzepnięcia krwi. Dzieci. Dawka

nasycająca 75 j.m./kg mc. i.v. w ciągu 10 min, początkowa dawka podtrzymująca: 28 j.m./kg mc./h u dzieci

<1. rż. oraz 20 j.m./kg mc./h u dzieci >1. rż. Dawki należy dobierać tak, by utrzymać APTT w przedziale 60–

85 s (aktywność anty-Xa 0,3–0,7 j.m./ml). U chorych w podeszłym wieku może być konieczne zmniejszenie

dawki heparyny. U chorych z upośledzeniem czynności nerek nie ma konieczności modyfikacji

dawkowania. Miejscowo wg zaleceń producenta.

40

Preparaty:

- Coaparin roztwór do wstrzykiwań 25 000 j.m./ml (5000 j.m./0,2 10 amp. 0,2 ml

- Heparin-Hasco żel 250 j.m./g 35 g

- Heparin-Hasco Forte żel 1000 j.m./g 35 g

- Heparinum GSK krem 300 j.m./g 20 g

- Heparinum WZF roztwór do wstrzykiwań i.v. 5000 j.m./ml (25 000 j.m./5 ml) 10 fioł. 5 ml

- Heparizen 1000 żel 1000 j.m./g 100 g

- Heparizen 1000 żel 1000 j.m./g 50 g

- Lioton żel 8,5 mg/g (1000 j.m./g) 100 g



- Lioven Max żel 1000 j.m./g 30 g

- Lioven Max żel 1000 j.m./g 50 g

- Parin-POS maść do oczu 1 g zawiera 1300 j.m. heparynianu sodu 5 g

HYDROCORTISONUM

fiolka 100 mg/ml (rozpuszczalnik 2 ml)

Jest naturalnym hormonem sterydowym, wydzielanym przez korę nadnerczy, obecnie otrzymywanym

syntetycznie. Przede wszystkim jest wykorzystywany w leczeniu niewydolności kory nadnerczy, przejawia

działanie przeciwzapalne i przeciwalergiczne. Lek hamuje wytwarzanie przeciwciał i działa hamująco na

układ immunologiczny. Poza tym pobudza tworzenie się i odkładanie w wątrobie cukru zapasowego

glikogenu. Po podaniu doustnym wchłania się dobrze z przewodu pokarmowego, osiągając stężenie

maksymalne po ok. 1 godz. Okres półtrwania leku wynosi ok. 1,5 godz., a działanie lecznicze utrzymuje się

w organizmie przez ok. 6 godz. Nie przenika przez barierę łożyska, ani krew – mózg, jest wydalany głównie

z moczem.

Wskazania:

Pierwotna i wtórna niedoczynność kory nadnerczy, wrodzony przerost kory nadnerczy, choroby alergiczne

(astma oskrzelowa, nieżyt nosa, zapalenie skóry, polekowe reakcje alergiczne), ostra faza lub zaostrzenie

chorób reumatoidalnych, gruźlica opon mózgowych, rozległe, gruźlicze zapalenie płuc (z jednoczesnym

podawaniem leków przeciwgruźliczych), zachłystowe zapalenie płuc, reumatyczne zapalenie mięśnia

sercowego. W przypadku zawiesiny: hydrokortyzon + lidokaina – wstrzyknięcia dostawowe lub

okołostawowe w okolicy stanów zapalnych stawów lub kolagenoz.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na lek, choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, osteoporoza, infekcje wirusowe

(opryszczka, półpasiec, ospa wietrzna), grzybice układowe, jaskra, nadciśnienie, karmienie piersią.

41


Zmiany skórne: rozstępy, wybroczyny, trądzik steroidowy, upośledzenie gojenia ran, osteoporoza,

osłabienie siły mięśni, jaskra, zaćma, zapalenie trzustki, przybór masy ciała, zatrzymywanie sodu

i wydalanie potasu z organizmu, zasadowica hipokaliemiczna, obrzęki, opóźnienie wzrostu u dzieci,

zaburzenia wydzielania hormonów płciowych, zapalenie naczyń krwionośnych, zwiększona podatność na

zakażenia.

Interakcje:

Obniża aktywność doustnych leków przeciwcukrzycowych i przeciwzakrzepowych. Ryfampicyna,

fenytoina i barbiturany obniżają aktywność leku.

Dawkowanie:

Doustnie 15-18 mg/m2 powierzchni ciała, dożylnie (w powolnej iniekcji lub we wlewie) 100-150 mg

jednorazowo, maksymalnie 1,5 g/dobę. W stanach zagrożenia życia 100-500 mg jednorazowo w iniekcji

30-sekundowej. Lek stosuje się także miejscowo w rozmaitych formach farmaceutycznych: aerozol,

krople, pianka, zawiesina, krem, maść. Natomiast hydrokortyzon w postaci wodorobursztynianu znalazł

zastosowanie w przezskórnej jonoforezie w roztworach o stężeniu 1-2%.

Preparaty:

- Hydrocortisonum solubile – fiolki z liofilizatem 250 mg + rozpuszczalnik – amp. 2 ml;

- Hydrocortisonum 1% krem, 0,5% maść, proszek 5 i 10 g oraz zawiesina do wstrzyknięć 5 ml (125 mg

octanu hydrokortyzonu z dodatkiem 25 mg lidokainy)

- Laticort 0,1% lotion, krem i maść;

- Locoid krem, krem tłusty i emulsja.

HYDROXYZYNUM


Lek uspokajający i przeciwlękowy, pochodna piperazyny. Mechanizm działania jest prawdopodobnie

związany z zahamowaniem aktywności ośrodków w warstwie podkorowej OUN. Hydroksyzyna nie hamuje

czynności kory mózgowej. Zmniejsza stan napięcia wewnętrznego, niepokój, napięcie lękowe i napięcie

mięśniowe. Wykazuje właściwości przeciwhistaminowe, cholinolityczne, przeciwbólowe

i przeciwwymiotne. Podana p.o. wchłania się szybko z przewodu pokarmowego i wykazuje działanie

farmakologiczne już po ok. 15–30 min; dostępność biologiczna wynosi ok. 80%. tmax wynosi ok. 2 h.

Hydroksyzyna przenika do skóry po podaniu doustnym, a jej stężenie w skórze jest większe niż w surowicy,

zarówno po pojedynczym, jak i po wielokrotnym podaniu. Hydroksyzyna przenika przez barierę krew-

mózg oraz przez barierę łożyskową, osiągając większe stężenia w organizmie płodu niż matki. Działanie

utrzymuje się przez 6–8 h. t1/2 u dorosłych wynosi 7–20 h, u dzieci w wieku 1 roku 4 h, u dzieci w wieku 14

lat 11 h, u osób w podeszłym wieku 29 h, u pacjentów z niewydolnością wątroby 37 h. Hydroksyzyna jest

w znacznym stopniu metabolizowana. W powstawaniu głównego metabolitu – cetyryzyny (45% dawki

p.o.; metabolit o istotnym działaniu blokującym na obwodowe receptory H1) bierze udział dehydrogenaza

alkoholowa. Zidentyfikowano również kilka innych metabolitów, w tym N-dealkilowany oraz O-

42

dealkilowany. W postaci metabolitów hydroksyzyna jest wydalana przez nerki, tylko 0,8% podanej dawki

wydalane jest w postaci niezmienionej.

Wskazania:

P.o. Objawowe leczenie lęku. Objawowe leczenie świądu. W premedykacji i w okresie pooperacyjnym jako

lek uspokajający. I.m. Zaburzenia lękowe uogólnione, niepokój i pobudzenie psychoruchowe w przebiegu

zaburzeń nerwicowych, a także w chorobach organicznych. Premedykacja przed zabiegami chirurgicznymi

oraz leczenie wspomagające w okresie pooperacyjnym. Lek w postaci pozajelitowej stosuje się w nagłych,

ciężkich przypadkach oraz w sytuacji, gdy podanie doustne jest utrudnione.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, inne pochodne piperazyny, cetyryzynę, aminofilinę

lub etylenodiaminę, porfiria, ciąża, okres karmienia piersią. Nie stosować u noworodków. Ze względu na

działanie cholinolityczne należy zachować ostrożność lub nie stosować u osób z jaskrą, utrudnionym

odpływem moczu z pęcherza, osłabioną perystaltyką przewodu pokarmowego, otępieniem lub

myasthenia gravis. Zachować ostrożność u osób z czynnikami ryzyka wystąpienia zaburzeń rytmu serca,

w tym zaburzeniami elektrolitowymi lub przyjmujących leki mogące wywoływać zaburzenia rytmu serca;

u osób z wydłużeniem odstępu QT w wywiadzie należy rozważyć inny sposób leczenia. Stosować ostrożnie

u osób z obniżonym progiem drgawkowym. Małe dzieci są bardziej podatne na działania niepożądane ze

strony OUN, a ryzyko wystąpienia u nich drgawek podczas stosowania hydroksyzyny jest większe niż

u dorosłych. Podczas równoległego stosowania leków działających depresyjnie na OUN lub leków

o działaniu cholinergicznym konieczne może być dostosowanie dawkowania.. U osób z niewydolnością

nerek lub wątroby oraz osób w podeszłym wieku zachować ostrożność; konieczne może być również

dostosowanie dawki. Zachować ostrożność u chorych z astmą oskrzelową. Hydroksyzyna może wpływać

na wyniki testów alergicznych oraz testu prowokacji oskrzelowej z metacholiną; należy przerwać jej

stosowanie 5 dni przed wykonaniem takich testów. U osób w podeszłym wieku może wystąpić

pogorszenie funkcji poznawczych. Preparatu przeznaczonego do podawania i.m. nie należy podawać inną

drogą. Preparatów zawierających laktozę nie stosować u osób z dziedziczną nietolerancją galaktozy,

pierwotnym niedoborem laktazy lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy. Podczas leczenia

należy unikać spożywania alkoholu. Preparatów zawierających sacharozę nie stosować u pacjentów

z rzadkimi dziedzicznymi zaburzeniami związanymi z nietolerancją fruktozy, zespołem złego wchłaniania

glukozy-galaktozy lub niedoborem sacharazy-izomaltazy. Preparaty zawierające benzoesan sodu mogą

zwiększać ryzyko wystąpienia żółtaczki u noworodków. Niewielką (0,1%) zawartość alkoholu w preparacie

w postaci syropu należy uwzględnić, podając go kobietom w ciąży, dzieciom, osobom z chorobą

alkoholową i innym pacjentom z grup zwiększonego ryzyka.


Bardzo często: senność; często: suchość błony śluzowej jamy ustnej, ból głowy, uspokojenie, uczucie

zmęczenia i znużenia; niezbyt często: nudności, bezsenność, zawroty głowy, drżenie, pobudzenie,

splątanie, złe samopoczucie, gorączka; rzadko: tachykardia, zaburzenia akomodacji, nieostre widzenie,

zaparcia, wymioty, reakcje nadwrażliwości, drgawki, dyskineza, dezorientacja, omamy, zatrzymanie

moczu, zapalenie skóry, świąd, wysypka, pokrzywka, hipotensja; bardzo rzadko: wstrząs anafilaktyczny,

skurcz oskrzeli, nadmierne pocenie się, obrzęk naczynioruchowy; częstość nieznana: zaburzenia

43

hemopoezy (może wystąpić małopłytkowość i zaburzenia krzepnięcia), uczucie pustki w głowie,

rozdrażnienie, niezborność ruchów, pogorszenie czynności poznawczych u osób w podeszłym wieku,

zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych. W przypadku przedawkowania mogą wystąpić:

wymioty, tachykardia, gorączka, nadmierne uspokojenie, senność, bóle głowy, suchość w jamie ustnej,

upośledzenie koordynacji ruchów, ruchy mimowolne, drżenia, dezorientacja lub halucynacje, a w

następstwie ciężkiego przedawkowania – zaburzenia świadomości, zaburzenia oddechowe, drgawki,

niedociśnienie, zaburzenia rytmu serca, śpiączka i zapaść krążeniowa. Należy wdrożyć leczenie objawowe,

z częstą kontrolą czynności życiowych; w przypadku niedociśnienia można zastosować wlew płynów

infuzyjnych i podać norepinefrynę lub metaraminol, nie stosować epinefryny, gdyż hydroksyzyna znosi jej

działanie presyjne. Brak swoistego antidotum; korzyści ze stosowania hemodializy są wątpliwe.

Interakcje:

Hydroksyzyna nasila działanie leków działających depresyjnie na OUN (opioidowe i nieopioidowe leki

przeciwbólowe, barbiturany, leki uspokajające i nasenne); należy zmniejszyć ich dawki podczas

równoległego stosowania. Może nasilać również działanie alkoholu oraz leków przeciwzakrzepowych.

Może nasilać antycholinergiczne działanie leków przeciwhistaminowych, przeciwdepresyjnych czy

neuroleptyków. Stosowana równolegle z trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi może nasilać

ich działanie kardiotoksyczne. Nie zaleca się stosowania inhibitorów MAO oraz leków działających

cholinolitycznie równolegle z hydroksyzyną. Hydroksyzyna może osłabiać działanie fenytoiny. Może

również ograniczać skuteczność działania leków adrenergicznych.Hydroksyzyna działa antagonistycznie

do betahistyny i inhibitorów cholinoesterazy oraz osłabia zwiększające ciśnienie krwi działanie adrenaliny.

Cymetydyna znacznie zmniejsza ekspozycję na hydroksyzynę i jej metabolit cetyryzynę. Jednoczesne

stosowanie z lekami powodującymi zaburzenia rytmu serca może zwiększać ryzyko wydłużenia odcinka

QT lub wystąpienia zaburzeń rytmu serca typu torsade de pointes. Leki hamujące enzymy wątrobowe

mogą zwiększać stężenie hydroksyzyny we krwi. Nie wpływa na działanie atropiny, glikozydów

naparstnicy, leków hipotensyjnych, antagonistów receptora H2. Hydroksyzyna jest inhibitorem izoenzymu

CYP2D6 i stosowana w dużych dawkach może powodować interakcje z lekami będącymi substratami dla

tego enzymu; hamuje również inne izoenzymy cytochromu P-450: 2C9, 2C19 i 3A4, jednak dopiero

w stężeniach znacznie większych, niż maksymalne stężenia jakie osiąga w osoczu, w związku z czym jest

mało prawdopodobne by wpływała na metabolizm leków będących substratami dla tych enzymów.

Cetyryzyna (metabolit hydroksyzyny) nie wykazuje działania hamującego na cytochrom P-450 (izoenzymy:

1A2, 2A6, 2C9, 2C19, 2D6, 2E1 i 3A4), ani izoenzymy UDP-glukuronylotransferazy. Ponieważ hydroksyzyna

jest metabolizowana przez dehydrogenazę alkoholową oraz izoenzym CYP3A4/5, jej stężenie może się

zwiększać w wyniku równoległego stosowania z inhibitorami tych enzymów; w przypadku hamowania

tylko jednego ze szlaków metabolicznych, drugi może częściowo go kompensować. Hydroksyzyna może

powodować fałszywie zawyżone wyniki oznaczeń stężenia 17-hydroksysteroidów w moczu.

Dawkowanie:

Dawkowanie indywidualne w zależności od stanu chorego. P.o. tabletki przyjmować w całości. Objawowe

leczenie lęku. Dorośli. 50 mg/d w 2–3 daw. podz., w ciężkich przypadkach do 300 mg/d. Objawowe

leczenie świądu. Dorośli. Początkowo 25 mg przed snem, dawkę zwiększać w zależności od potrzeby do

25 mg 2–4 ×/d. Dzieci. Od 12. mż. do 6. rż. 1–2,5 mg/kg mc./d w daw. podz.; po 6. rż. 1–2 mg/kg mc./d

w daw. podz. Premedykacja i jako lek uspokajający w okresie pooperacyjnym. Dorośli. Jednorazowo 50–

44

100 mg. Dzieci. Jednorazowo 0,6 mg/kg mc. We wszystkich wskazaniach pojedyncza dawka maks. p.o.

u dorosłych wynosi 100 mg, maks. dawka dobowa – 400 mg. I.m. stosować w nagłych i ciężkich

przypadkach lub gdy podanie p.o. jest utrudnione.Objawowe leczenie lęku. Dorośli. 50–100 mg do 4 ×/d;

jako lek uspokajający jednorazowo 50 mg u dorosłych, 0,6 mg/kg mc. u dzieci. W premedykacji i w okresie

pooperacyjnym 25–100 mg u dorosłych, 1 mg/kg mc. u dzieci. U osób w podeszłym wieku stosować

w początkowym okresie leczenia 1/2 dawki. Ponieważ u pacjentów z umiarkowaną i ciężką

niewydolnością nerek wydalanie cetyryzyny (metabolit hydroksyzyny) jest zmniejszone, należy u nich

stosować mniejsze dawki leku. U pacjentów z niewydolnością wątroby zaleca się zmniejszenie dawki

dobowej o 1/3–1/2.

Preparaty:

- Atarax syrop 2 mg/ml 200 ml

- Atarax tabl. powl. 10 mg 25 tabl.

- Atarax tabl. powl. 25 mg 25 tabl.

- Hydroxyzinum Aflofarm syrop 2 mg/ml 200 ml 250 g;

- Hydroxyzinum Biogened syrop 1,6 mg/g 250 g

- Hydroxyzinum Espefa syrop 2 mg/ml (10 mg/5 ml) 250 g

- Hydroxyzinum Espefa tabl. powl. 10 mg 30 tabl.

- Hydroxyzinum Espefa tabl. powl. 25 mg 30 tabl.

- Hydroxyzinum Teva roztwór do wstrzykiwań 50 mg/ml (100 mg/2 ml) 5 amp. 2 ml

- Hydroxyzinum VP syrop 2 mg/ml 120 ml

- Hydroxyzinum VP syrop 2 mg/ml 200 ml

- Hydroxyzinum VP tabl. powl. 10 mg 30 tabl.

- Hydroxyzinum VP tabl. powl. 25 mg 30 tabl.

IBUPROFENUM

tabletki 200 mg

Niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ), pochodna kwasu propionowego o działaniu przeciwzapalnym,

przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz:

(1) konstytutywnej (COX-1), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne;

(2) indukowalnej (COX-2), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia.

Hamuje agregację płytek krwi (słabiej i krócej niż kwas acetylosalicylowy). Aktywnym enancjomerem jest

S(+) ibuprofen (deksibuprofen), R(-) ibuprofen stanowi prolek in vivo przekształcany częściowo do

czynnego związku. W lecznictwie stosuje się mieszaninę racemiczną lub deksibuprofen, co pozwala na

zmniejszenie dawki. Z przewodu pokarmowego wchłania się bardzo szybko, częściowo w żołądku i w

większym stopniu w jelicie cienkim. tmax wynosi 1–2 h po podaniu tabletki, a 1 h po podaniu zawiesiny.

Metabolizm zachodzi w wątrobie. t1/2 we krwi wynosi 2 h. W 99% wiąże się z białkami osocza. Wydalany

z moczem w postaci nieczynnych metabolitów. Eliminowany całkowicie z krwi 24 h po podaniu ostatniej

dawki.

45

Wskazania:

Leczenie objawowe dolegliwości bólowych o różnej etiologii, o małym i średnim nasileniu, w tym bóle

głowy (migrenowe, napięciowe), zębów, mięśniowe, kostne i stawowe, bóle okolicy lędźwiowo-

krzyżowej. Bolesne miesiączkowanie. Gorączka. Jako lek przeciwbólowy i przeciwzapalny w RZS, chorobie

zwyrodnieniowej stawów obwodowych i kręgosłupa oraz innych chorobach reumatycznych. W leczeniu

zmian pourazowych, przeciążeniowych i zapalnych tkanek okołostawowych: ścięgien, więzadeł, mięśni,

torebek stawowych, kaletek maziowych i pochewek ścięgnistych.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na ibuprofen i inne NLPZ, objawy nadwrażliwości na kwas acetylosalicylowy lub inne NLPZ

w wywiadzie (katar, napad astmy oskrzelowej, pokrzywka), czynna lub przebyta choroba wrzodowa

żołądka i dwunastnicy, ciężka niewydolność wątroby, nerek lub serca, III trymestr ciąży, skaza krwotoczna.

Ostrożnie u chorych na astmę oskrzelową, nadciśnienie tętnicze, osób z niewydolnością nerek, wątroby

lub serca oraz u dzieci do 12. rż., a szczególnie u chorych ciężko odwodnionych w następstwie biegunki,

chorych bezpośrednio po dużych zabiegach operacyjnych. Ostrożnie u osób z toczniem rumieniowatym

układowym lub innymi chorobami tkanki łącznej, z chorobami przewlekłymi układu pokarmowego oraz

przewlekłymi chorobami zapalnymi jelit (wrzodziejące zapalenie jelit, choroba Leśniowskiego i Crohna).

U osób w podeszłym wieku ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest większe. W przypadku

wystąpienia zaburzeń widzenia należy odstawić ibuprofen i przeprowadzić badanie okulistyczne. Podczas

długotrwałego stosowania zaleca się okresową kontrolę czynności wątroby i nerek. Stosowanie

ibuprofenu w dawce ≥2,4 g/d lub deksibuprofenu w dawce ≥1,2 g/d w niewielkim stopniu zwiększa ryzyko

zdarzeń sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca oraz udar. Należy unikać podawania ibuprofenu

w dawce ≥2,4 g/d lub deksibuprofenu w dawce ≥1,2 g/d pacjentom z ciężkimi chorobami układu sercowo-

naczyniowego (np. niewydolność serca, zaburzenia czynności serca i układu krążenia) lub osobom

z przebytym zawałem serca lub udarem. Przed rozpoczęciem długotrwałego leczenia, w szczególności jeśli

konieczne jest podawanie dużych dawek (≥2,4 g/d ibuprofenu lub ≥1,2 g/d deksibuprofenu), powinno sie

dokładnie ocenić czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (palenie tytoniu, zbyt wysokie ciśnienie

tętnicze krwi, cukrzyca, duże stężenie cholesterolu we krwi). Krótkotrwałe stosowanie NLPZ w leczeniu

ostrego bólu prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu

sercowo-naczyniowego, zwłaszcza jeżeli lek jest stosowany w małej dawce; nie zaleca się jednak

stosowania w leczeniu bólu pooperacyjnego u chorych po operacji pomostowania tętnic aortalno-

wieńcowych. U osób otrzymujących NLPZ poważne działania niepożądane ze strony przewodu

pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia i perforacja żołądka i jelit) mogą wystąpić w każdym momencie

podczas leczenia i mogą ich nie poprzedzać żadne objawy; ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się

wraz z wydłużaniem czasu leczenia. NLPZ mogą niekorzystnie wpływać na płodność u kobiet; działanie to

jest przemijające i ustępuje po zakończeniu terapii.


Często nudności, wymioty, zgaga, niestrawność, wzdęcia, biegunka, zaparcie, bóle w nadbrzuszu,

duszność, zaostrzenie astmy oskrzelowej, bóle i zawroty głowy, nadpobudliwość, świąd, pokrzywka,

plamica, wysypka, zatrzymywanie płynów i obrzęk. Niezbyt często nadciśnienie, zaburzenie odczuwania

smaku, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych (AST i ALT). Rzadko krwawienie z przewodu

pokarmowego, senność, bezsenność, zaburzenia krzepnięcia, małopłytkowość. Bardzo rzadko zmiany

46

martwicze w obrębie brodawek nerkowych mogące prowadzić do niewydolności nerek, niedokrwistość

hemolityczna, granulocytopenia i małopłytkowość, dermatoza pęcherzowa (w tym złuszczające zapalenie

skóry, martwica toksyczna rozpływna naskórka, rumień wielopostaciowy), nieswoiste reakcje alergiczne,

anafilaksja, zaburzenia słuchu. W przypadku doraźnego stosowania działania niepożądane występują

rzadko. W przypadku stosowania deksibuprofenu możliwe jest zmniejszenie częstości występowania

niektórych działań niepożądanych. Przedawkowanie: nie daje typowego obrazu klinicznego. Brak

antidotum i leczenia swoistego. Należy kontrolować czynności życiowe pacjenta, zwłaszcza ciśnienie

tętnicze, EKG, obserwować pod kątem objawów krwawienia do światła przewodu pokarmowego, kwasicy

metabolicznej i zaburzeń OUN. Stosować leczenie objawowe oraz płukanie żołądka i podawanie węgla

aktywowanego.

Interakcje:

Nie zaleca się stosowania z kwasem acetylosalicylowym i innymi NLPZ (w tym inhibitorami COX-2) ze

względu na zwiększenie ryzyka wystąpienia działań niepożądanych. NLPZ mogą zmniejszać skuteczność

działania leków przeciwnadciśnieniowych i moczopędnych. Równoległe stosowanie kortykosteroidów

zwiększa ryzyko wystąpienia owrzodzeń lub krwawień z przewodu pokarmowego. U pacjentów

przyjmujących zydowudynę i ibuprofen obserwowano wydłużenie czasu krwawienia. Podczas

równoległego stosowania cyklosporyny lub takrolimusu zwiększa się ryzyko nefrotoksyczności. Ibuprofen

przyjmowany równolegle z kwasem acetylosalicylowym w dawkach kardioprotekcyjnych może hamować

działanie przeciwzakrzepowe kwasu acetylosalicylowego. Przyjmowanie NLPZ w ciągu 24 h przed

podaniem lub po podaniu metotreksatu może prowadzić do zwiększenia stężenia metotreksatu w osoczu

i nasilenia jego toksyczności. NLPZ zwiększają stężenie litu w osoczu; w przypadku konieczności

równoległego stosowania należy zachować szczególną ostrożność i monitorować stężenie litu w osoczu.

NLPZ mogą nasilać działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych (np. warfaryny). NLPZ mogą

zwiększać stężenie digoksyny w osoczu i nasilać jej toksyczne działanie. Równoległe stosowanie leków

przeciwpłytkowych lub niektórych selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)

zwiększa ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego. Kwas acetylosalicylowy zmniejsza stężenie

ibuprofenu we krwi i osłabia jego działanie. Ibuprofen zmniejsza klirens aminoglikozydów i może nasilać

ich działanie nefrotoksyczne i ototoksyczne. Osłabia działanie sulfinpirazonu i probenecydu. Zwiększa

ryzyko wystąpienia hipoglikemii w przypadku równoległego stosowania z pochodnymi sulfonylomocznika.

Ograniczone dane kliniczne wskazują, że NLPZ mogą zwiększać stężenie fenytoiny w osoczu i nasilać jej

toksyczność. Istnieją doniesienia, że NLPZ zwiększają stężenie potasu w osoczu; z tego względu należy

zachować ostrożność w przypadku równoległego stosowania innych leków zwiększających stężenie

potasu (np. diuretyki oszczędzające potas, inhibitory ACE, antagoniści receptora AT1 angiotensyny II).

Ibuprofen nie wpływa na stężenie alkoholu we krwi; spożywanie alkoholu podczas leczenia ibuprofenem

nieznacznie zwiększa ryzyko uszkodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego. Leki zobojętniające sok

żołądkowy zawierające wodorotlenek glinu mogą zaburzać wchłanianie ibuprofenu i opóźniać początek

jego działania; leki zawierające wodorotlenek magnezu mogą przyspieszyć i zwiększyć jego wchłanianie.

Cholestyramina ogranicza wchłanianie ibuprofenu, działania tego nie stwierdzono w przypadku

kolestypolu.

47

Dawkowanie:

Indywidualnie w zależności od stopnia ciężkości choroby i tolerancji na lek. Podane dawki odnoszą się do

ibuprofenu w postaci racematu, w razie stosowania deksibuprofenu powinny być zmniejszone o 25% (100

mg mieszaniny racemicznej odpowiada 75 mg deksibuprofenu). Dorośli. W chorobach reumatycznych

200–800 mg 3 ×/d. Przeciwbólowo 200–400 mg 4–6 ×/d. W bolesnych miesiączkach 400 mg 4 ×/d. Maks.

dawka dobowa 3,2 g, jednak zwykle nie zaleca się stosowania dawek >1,2 g/d. Dzieci. 3. mż.–12. rż.

przeciwgorączkowo i przeciwbólowo maks. 20–30 mg/kg mc./d w 3–4 daw. podz.; w młodzieńczym

przewlekłym RZS 2.–15. rż. 20–40 mg/kg mc./d w 3–4 daw. podz. Miejscowo u osób po 12. rż.: 4–10 cm

kremu lub żelu nałożyć i wcierać w chorobowo zmienione miejsca; w przypadku dużych krwiaków

i skręceń można stosować pod opatrunkiem okluzyjnym.

Preparaty:

- Ibuprofen tabl. powlekane 200 mg 20, 60 tabl.

- Ibuprofen tabl. powlekane 400 mg 20, 60 tabl.

- Ibum kapsułki miękkie 200 mg 10, 30 ,60 kaps.

ISOSORBIDI MONONITRAS

tabletki 10 mg

Organiczny azotan, czynny metabolit diazotanu izosorbidu, lek o silnym działaniu rozszerzającym naczynia

krwionośne. Mechanizm działania polega na uwalnianiu tlenku azotu (NO) i rozszerzaniu naczyń

krwionośnych, głównie żylnych i tętniczych (w tym wieńcowych) oraz w mniejszym stopniu obwodowych

naczyń przedwłosowatych. Zmniejsza obciążenie lewej komory serca, zwłaszcza wstępne (preload).

Zmniejszeniu ulega rozmiar komór serca i napięcie mięśnia komór. W konsekwencji zmniejsza się

zapotrzebowanie m. sercowego na tlen oraz poprawia przepływ krwi i utlenowanie mięśnia. Prowadzi to

do przywrócenia równowagi tlenowej m. sercowego i zmniejszenia dolegliwości dławicowych. Po podaniu

p.o. jest prawie całkowicie wchłaniany. Nie podlega efektowi „pierwszego przejścia” w wątrobie,

dostępność biologiczna wynosi prawie 90–100%. Działanie leku w postaci o natychmiastowym uwalnianiu

rozpoczyna się w ciągu 20 min po jego przyjęciu. Maks. stężenie w surowicy osiąga mniej więcej 1 h po

podaniu. Całkowicie metabolizowany w wątrobie do nieczynnych metabolitów, które są wydalane przez

nerki. t1/2 wynosi 4–5 h. Preparaty o zmodyfikowanym uwalnianiu charakteryzują się odmienną

farmakokinetyką, w zależności od dawki i preparatu.

Wskazania:

Zapobieganie napadom dławicy piersiowej.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu lub inne azotany, jaskra z zamykającym się kątem

przesączania, uraz głowy, krwotok mózgowy, znaczna niedokrwistość, kardiomiopatia przerostowa

zaporowa, zaciskające zapalenie osierdzia, tamponada serca, ostre zaburzenia krążenia (wstrząs, zapaść

48

naczyniowa), wstrząs kardiogenny z wyjątkiem sytuacji, gdy za pomocą odpowiedniego postępowania

uzyskuje się wystarczająco wysokie ciśnienie końcoworozkurczowe w lewej komorze serca, ciężka

hipotonia (ciśnienie skurczowe <90 mm Hg), równoległe stosowanie inhibitorów 5-fosfodiesterazy.

Zachować ostrożność w przypadku niskiego ciśnienia tętniczego (np. w świeżym zawale serca,

niewydolności lewokomorowej), zmniejszenia objętości płynów, zawału prawej komory serca, zwężenia

zastawki mitralnej lub aortalnej, skłonności do ortostatycznych zaburzeń krążenia, podwyższonego

ciśnienia wewnątrzczaszkowego, ciężkiej niewydolności wątroby lub nerek. Nie stosować w celu

przerwania bólu dławicowego. Brak badań dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa stosowania

u dzieci.


W początkowym okresie leczenia mogą wystąpić bóle głowy, ustępujące zwykle po kilku dniach

regularnego stosowania. Ponadto często: zawroty głowy, napadowa tachykardia, niedociśnienie lub

niedociśnienie ortostatyczne, zwłaszcza na początku leczenia lub po zwiększaniu dawki, zmęczenie;

niezbyt często: zaostrzenie objawów dławicy piersiowej, migotanie przedsionków, bradykardia, omdlenie,

nudności, wymioty, impotencja, nagłe zaczerwienienie, reakcje alergiczne skóry, zapaść; bardzo rzadko

złuszczające zapalenie skóry. Działania niepożądane są słabiej wyrażone, jeśli stosuje się postaci

o przedłużonym działaniu. W ciężkim zatruciu występuje spadek ciśnienia ortostatycznego, napadowa

tachykardia, bóle głowy, osłabienie, zawroty głowy, nagłe zaczerwienienie, nudności, wymioty, biegunka.

W przypadku dużych dawek (>20 mg/kg mc.) mogą wystąpić: zespół zaburzeń oddechowych, tachypnoe,

sinica i methemoglobinemia, a w przypadku bardzo dużych dawek zaburzenia ze strony OUN jako

konsekwencja wzrostu ciśnienia śródczaszkowego. Leczenie zatrucia: sprowokowanie wymiotów,

płukanie żołądka, podanie węgla aktywowanego, wspomaganie powrotu żylnego, tlenoterapia,

uzupełnianie niedoboru objętościowego łożyska naczyniowego, monitorowanie parametrów życiowych

i leczenie wstrząsu, a w przypadku bardzo niskiego ciśnienia tętniczego podawanie dopaminy lub

norepinefryny. W przypadku methemoglobinemii: wit. C, błękit metylenowy, błękit toluidynowy,

tlenoterapia, w razie konieczności sztuczna wentylacja i hemodializa. W zatruciu azotanami epinefryna

jest nieefektywna i w związku z tym przeciwwskazana.

Interakcje:

Równoległe stosowanie leków rozszerzających naczynia krwionośne, obniżających ciśnienie tętnicze, β-

adrenolityków, antagonistów wapnia, inhibitorów ACE, leków moczopędnych, neuroleptyków,

trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, inhibitorów 5-fosfodiesterazy, alkoholu i inhibitorów

izoenzymu CYP3A4 cytochromu P-450 (np. leki przeciwgrzybiczne pochodne azolu, cyprofloksacyna,

klarytromycyna, diklofenak, doksycyklina, erytromycyna, imatynib, izoniazyd, nefazodon, nikardypina,

propofol, inhibitory proteazy, chinidyna, werapamil) może nasilać hipotensyjne działanie azotanów.

Induktory izoenzymu CYP3A4 cytochromu P-450 (np. aminoglutetymid, karbamazepina, nafcylina,

newirapina, fenobarbital, fenytoina, ryfampicyna) mogą zmniejszać działanie obniżające ciśnienie tętnicze

azotanów. Stosowanie leku równolegle z dihydroergotaminą może nasilać jej działanie i spowodować

wzrost ciśnienia tętniczego.

49

Dawkowanie:

P.o., po posiłku. Zwykle podaje się dawkę 40–60 mg/d, w razie potrzeby dawkę dobową można zwiększyć

do 100 mg/d. Leczenie rozpoczyna się od podawania małych dawek przez kilka dni, aż do uzyskania dawki

docelowej. Ze względu na możliwość rozwoju tolerancji lek stosować z zachowaniem przerwy między

dawkami trwającej 8–12 h. Lek w postaciach o przedłużonym uwalnianiu stosuje się w dawkach 40–100

mg 1 ×/d rano lub wieczorem (jeżeli bóle wieńcowe występują przeważnie w nocy, np. w dławicy

Prinzmetala); leku nie należy rozgryzać. U osób w podeszłym wieku z niewydolnością wątroby lub nerek

dawkę leku należy zmniejszyć. Z powodu możliwości wystąpienia efektu „odbicia” unikać nagłego

przerwania podawania leku.

Preparaty:

- Mononit tabl. powlekane 10 mg 60 tabl.

- Mononit tabl. powlekane 20 mg 30 tabl. 60 tabl.

- Mononit tabl. powlekane 40 mg 30 tabl.

- Mononit retard tabl. powlekane 60 mg 30 tabl.

- Mononit retard tabl. powlekane 100 mg 30 tabl.

- Effox tabl. 10 mg 60 tabl.

- Effox tabl. 20 mg 50 tabl.

KETOPROFENUM


Niesteroidowy lek o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i przeciwgorączkowym. Mechanizm

działania ketoprofenu polega na hamowaniu enzymów cyklooksygenaz (COX-1 i COX-2) w wyniku czego

zmniejszeniu ulega synteza prostaglandyn i następuje ograniczenie stanu zapalnego i odczuwania bólu.

Lek można podawać dożylnie (maksymalne stężenie jest osiągane po 4 min.), domięśniowo, doodbytniczo

i doustnie (wchłania się szybko z przewodu pokarmowego, osiągając stężenie maksymalne w osoczu krwi

po 90 min.). Czas biologicznego półtrwania wynosi ok. 1,5-2 godz., a wydalanie w formie metabolitów

(głównie w postaci glukuronianów) odbywa się w 55% przez nerki.

Wskazania:

Bóle po zabiegach chirurgicznych, zmiany pourazowe, choroba zwyrodnieniowa i reumatoidalne

zapalenie stawów, bóle mięśniowe, obrzęki.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na substancję czynną, krwawienie z przewodu pokarmowego, czynna choroba wrzodowa,

niewydolność wątroby, nerek lub serca oraz III trymestr ciąży.

50


Zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, krwawienia i owrzodzenia żołądka i dwunastnicy, odczyny

alergiczne, świąd.

Interakcje:

Leku nie podaje się łącznie z innymi preparatami z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych,

zmniejsza siłę działania leków hipotensyjnych i moczopędnych, zwiększa stężenie glikozydów

nasercowych we krwi. Podobnie wpływa na metotreksat i cyklosporynę, nasilając jednocześnie ich

toksyczność. Zmniejsza skuteczność domacicznych preparatów antykoncepcyjnych.

Dawkowanie:

Domięśniowo 100-200 mg/dziennie; dożylnie we wlewie: 100-300 mg/dziennie; doodbytniczo zazwyczaj

rano i wieczorem po 100 mg; doustnie zwykle po 150-200 mg dziennie w 2-ch dawkach podzielonych.

Preparaty:

- Profenid amp. 100 mg/2 ml; fiolka 100 mg (liofilizat) z rozpuszczalnikiem;

- Ketonal amp. 100 mg/2 ml; kaps. 50 mg; tabl. 100 mg; krem 5%;

- Ketores kaps. o przedłużonym uwalnianiu 100 mg i 200 mg; żel 2,5%;

- Prontoket 5% płyn do rozpylania na skórę.

LIGNOCAINI HYDROCHLORIDUM


Lignokaina przejawia kilka działań farmakologicznych, ale przede wszystkim jest lekiem znieczulającym

miejscowo i antyarytmicznym. Aktywność farmakologiczna tego leku polega na hamowaniu powstawania

i przewodzenia bodźców we włóknach nerwowych oraz w układzie bodźco-przewodzącym serca. Lek

posiada zdolność blokowania kanałów sodowych na powierzchni komórek nerwowych. Włókna nerwowe

są blokowane w kolejności odpowiadającej ich średnicy – najpierw najcieńsze (bólowe), następnie grubsze

(czuciowe) a na końcu najgrubsze (ruchowe). Dla zablokowania tych ostatnich wymagane są wyższe

stężenia leku. Przy wstrzyknięciu dożylnym t1/2 lidokainy wynosi ok. 1,6 godz. Po podaniu dożylnym lek

zapobiega wzrostowi ciśnienia śródczaszkowego. Znieczulenie przewodowe za pomocą Lidokainy trwa 60-

90 min. i może zostać przedłużone przez zastosowanie epinefryny.

Wskazania:

Znieczulenie miejscowe, zaburzenia rytmu serca (zagrażające życiu zaburzenia komorowe, zwłaszcza

w początkowej fazie zawału mięśnia sercowego). Lek można stosować u dzieci.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na substancję czynną, blok przedsionkowo-komorowy, ostrożnie podawać

w niewydolności krążenia lub wątroby.

51


Lek wpływa na ośrodkowy układ nerwowy pobudzająco lub depresyjnie (zawroty głowy, euforia,

splątanie, podwójne widzenie), wywołuje nudności, wymioty, drżenia mięśniowe i zaburzenia

oddychania. Na układ krwionośny lidokaina może wpływać negatywnie poprzez obniżenie ciśnienia, co

prowadzi do zapaści krążeniowej i zatrzymania krążenia. Niekiedy obserwuje się reakcje alergiczne.

Interakcje:

Łączne podanie leku z β-adrenolitykami lub z innymi lekami antyarytmicznymi nasila działania uboczne

(kardiodepresyjne i arytmogenne) lidokainy. Ponadto lek nasila działanie środków zwiotczających.

Dawkowanie:

Jako środek znieczulający miejscowo w znieczuleniu nasiękowym, zewnątrzoponowym

i podpajęczynówkowym stosuje się roztwór 0,5-2,0% w dawkach nie przekraczających 4,5 mg/kg m. c.

W kardiologii w przypadku zaburzeń rytmu 1 mg/kg m. c. (50-100 mg/min). Lek na oddziale intensywnej

opieki kardiologicznej można również stosować w ciągłym wlewie z szybkością 10-50 µg/kg m. c./min.

Preparaty:

- Lignocainum hydrochloricum 1% i 2% amp. 2 i 10 ml; żel 2% – tuby z kaniulą (typu A –

anestezjologiczna i typu U – urologiczna);

- Lidokain 10% roztwór i aerozol;

- Lignocainum 5% „Grave” amp. 2 ml chlorowodorku lidokainy z dodatkiem glukozy;

- Plidokain amp. 2 ml zaw. 10mg lub 20 mg/ml; Xylocaine fiolka 50 ml 2% roztwór do wstrzyknięć lub

flakon 30 ml zaw. 4% roztwór do znieczuleń błony śluzowej.

MAGNESII SULFAS


Magnez (Magnesium) – jest pierwiastkiem wchodzącym jako koenzym w skład ok. 300 enzymów,

spełniających istotne funkcje w organizmie. Bierze udział w przemianie węglowodanowej, białkowej

i tłuszczowej. Utrzymuje prawidłowe stężenie potasu w organizmie, uczestniczy w procesie skurczu

mięśnia sercowego, stymuluje mechanizmy obronne organizmu. Ponadto magnez jest składnikiem

budulcowym – bierze udział w procesie mineralizacji kości. Niedobór magnezu podnosi ryzyko zgonu

w przebiegu zawału serca i powoduje występowanie arytmii.

Wskazania:

Rzucawka, zatrucie glikozydami nasercowymi i strychniną, stany niedoboru tego pierwiastka

(hipomagnezemia), wyczerpanie fizyczne i psychiczne, stany zmęczenia, zaburzenia snu i sytuacje

stresowe, choroby serca i układu krwionośnego (świeżo przebyty zawał, dławica piersiowa, zastoinowa

niewydolność krążenia), tężyczka, skurcze mięśni, drętwienie kończyn. Ponadto magnez stosuje się

w okresie intensywnego wzrostu dzieci, w ciąży, w okresie laktacji oraz u osób starszych.

52

Przeciwwskazania:

Hipermagnezemia, ciężka niewydolność nerek, niedociśnienie tętnicze znacznego stopnia, ostrożnie

podawać w stwierdzonej chorobie nowotworowej. Nie podaje się związków magnezu łącznie z lekami,

z którymi magnez przejawia interakcje.


W trakcie kuracji preparatami magnezu niekiedy pojawiają się zaburzenia żołądkowo-jelitowe,

zaczerwienienie skóry, niedociśnienie tętnicze, zaburzenia przewodzenia w mięśniu sercowym,

bezsenność.

Interakcje:

Wapń w dużych dawkach, fosforany, duże ilości lipidów i fityniany zmniejszają wchłanianie magnezu

z przewodu pokarmowego. Natomiast pod jego wpływem zmniejszeniu ulega wchłanianie tetracyklin,

fluorochinolonów, doustnych środków przeciwzakrzepowych i związków żelaza. Witamina B6 nasila

działanie magnezu. Pod wpływem antybiotyków aminoglikozydowych, cykloseryny i amfoterycyny B,

cisplatyny, mineralokortykosteroidów oraz leków moczopędnych nasila się wydalanie magnezu

z organizmu i może wystąpić jego niedobór.

Dawkowanie:

Doustnie zazwyczaj 5 mg/kg m. c. dziennie, dawka może być podwojona w przypadku większych

niedoborów i zwiększonego wysiłku fizycznego, w ciąży i w okresie intensywnego wzrostu dzieci. Iniekcje

domięśniowe i dożylne: powoli 100-200 mg/dziennie w 1 lub 2 dawkach. Tuż po przebytym, ostrym zawale

mięśnia sercowego siarczan magnezu podaje się w ciągu 5 min w dawce 8 mmoli, a następnie w czasie 24

godz. 65 mmoli (1 g magnezu odpowiada 41 mmolom tego pierwiastka).

Preparaty:

- Injectio Magnesii sulfurici amp. 2 g w 10 ml;

- Additiva Magnesium tabl. musujące;

- Asmag tabl.;

- Biomag tabl. powl.;

- Magnesium effervescens tabl. musujące;

- Magnefar tabl.;

- Oximag tabl. powl.;

- Slow-Mag tabl. dojelitowe;

53

METAMIZOLUM NATRICUM


Pochodna pirazolonu o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym oraz słabym

działaniu spazmolitycznym. Mechanizm działania nie został w pełni wyjaśniony, może być związany m.in.

z hamowaniem cyklooksygenaz. Metamizol po podaniu p.o. szybko wchłania się z przewodu

pokarmowego i ulega hydrolizie do wykazującej działanie kliniczne 4-N-metyloantypiryny.

Farmakokinetyka metabolitów jest nieliniowa. Metamizol przenika przez łożysko, a jego metabolity – do

pokarmu kobiecego. Po podaniu p.o. tmax wynosi 1,2–2 h, t1/2 – 2,6–3,5 h, po podaniu i.v. tmax wynosi kilka

min, t1/2 – ok. 14 min, a po podaniu i.m. tmax wynosi 1,7 h. Wydalany w formie zmetabolizowanej, głównie

przez nerki (96%).

Wskazania:

Bóle różnego pochodzenia, stany gorączkowe nieustępujące po innych lekach. Lek w postaci roztworu do

wstrzykiwań powinien być stosowany tylko w przypadku, gdy podanie doustne nie jest wskazane,

natomiast u dzieci jedynie w przypadku zagrażających życiu stanów gorączkowych nieustępujących po

podaniu innych leków.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na metamizol, inne pochodne pirazolonu lub którykolwiek składnik preparatu,

nadwrażliwość na inne NLPZ, w szczególności objawiająca się astmą, obrzękiem naczynioruchowym,

pokrzywką lub nieżytem nosa, zmiany w obrazie morfologicznym krwi (agranulocytoza, leukopenia,

niedokrwistość), ostra niewydolność nerek lub wątroby, ostra porfiria wątrobowa, wrodzony niedobór

dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, ciąża, okres karmienia piersią. Nie stosować z innymi

pochodnymi pirazolonu (aminofenazon, fenylobutazon, oksyfenbutazon). Nie stosować u dzieci poniżej 1.

rż. Zachować ostrożność u pacjentów z ciśnieniem skurczowym <100 mm Hg lub z niewydolnością serca,

nerek albo wątroby, chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy, astmą oskrzelową (zwłaszcza jeśli

towarzyszy jej polipowate zapalenie błony śluzowej nosa i zatok). Stosowanie metamizolu w dużych

dawkach lub długotrwale zwiększa ryzyko agranulocytozy, dlatego nie należy go stosować dłużej niż 7 dni;

w przypadku konieczności długotrwałego stosowania należy kontrolować morfologię krwi; w razie

wystąpienia objawów agranulocytozy, np. podwyższonej temperatury ciała połączonej z bólem gardła

i owrzodzeniami w jamie ustnej, należy natychmiast lek odstawić i zastosować odpowiednie leczenie.

W przypadku wystąpienia objawów reakcji anafilaktycznej (np. duszności, obrzęku języka, obrzęku

naczynioruchowego, wysypki lub pokrzywki) lek należy natychmiast odstawić i zastosować odpowiednie

leczenie.


Niezbyt często: osutka polekowa, reakcje hipotensyjne nietowarzyszące reakcjom anafilaktycznym lub

anafilaktoidalnym, mogące prowadzić do niedociśnienia (ryzyko niedociśnienia zwiększa się w przypadku

szybkiego podania i.v.). Rzadko: zmiany skórne grudkowo-plamkowe, leukopenia. Bardzo rzadko: napad

astmy, zespół Stevensa i Johnsona, martwica toksyczna rozpływna naskórka, wstrząs, agranulocytoza,

małopłytkowość, nagłe pogorszenie czynności nerek, białkomocz, skąpomocz, bezmocz, ostra

niewydolność nerek, śródmiąższowe zapalenie nerek. Ponadto: reakcje anafilaktyczne i anafilaktoidalne,

54

szczególnie po podaniu i.v., ból w miejscu wstrzyknięcia i odczyny miejscowe, zapalenie żył, nudności,

wymioty, bóle brzucha, podrażnienie żołądka, biegunka, suchość w jamie ustnej, uszkodzenie wątroby,

bóle i zawroty głowy, niedokrwistość hemolityczna, niedokrwistość aplastyczna, uszkodzenie szpiku,

niekiedy prowadzące do zgonu. U osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej lek może

wywoływać hemolizę krwinek. Po zastosowaniu bardzo dużych dawek metamizolu wydalanie

nieszkodliwego metabolitu może powodować czerwone zabarwienie moczu. Przedawkowanie. Pochodne

pirazolonu stosowane w dużych dawkach działają pobudzająco na OUN. Mogą wystąpić: zawroty głowy,

szum w uszach, zaburzenia słuchu, pobudzenie psychoruchowe, zaburzenia świadomości, śpiączka,

drgawki toniczno-kloniczne, obniżenie ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu serca, bóle brzucha,

wymioty, nadżerki błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, krwawienia, perforacje, uszkodzenie komórek

wątrobowych, martwica kanalików nerkowych, alergiczny skurcz oskrzeli, wysypka, pokrzywka, obrzęk,

złuszczające zapalenie oraz martwica toksyczna rozpływna naskórka, zaburzenia hematologiczne. Po

przyjęciu dużych dawek metamizolu mogą wystąpić drgawki i śpiączka, a objawy te mogą wystąpić już po

upływie 10 min. Leczenie objawowe i podtrzymujące; można zastosować forsowaną diurezę lub dializę

otrzewnową.

Interakcje:

Nasila działanie leków przeciwzakrzepowych pochodnych kumaryny, doustnych leków

przeciwcukrzycowych, fenytoiny i sulfonamidów. Może zmniejszać stężenie cyklosporyny w osoczu.

Barbiturany zmniejszają, a inhibitory MAO nasilają działanie metamizolu. Stosowany w czasie leczenia

chlorpromazyną może prowadzić do ciężkiej hipotermii. Ograniczone dane wskazują, że lek może wpływać

na farmakokinetykę ryfampicyny. Nie stwierdzono interakcji z lekiem zobojętniającym sok żołądkowy

zawierającym wodorotlenek glinu i magnezu. Jednoczesne stosowanie metamizolu z alkoholem może

powodować zmiany farmakokinetyki obu substancji.

Dawkowanie:

P.o. Dorośli: doraźnie 0,5–1 g jednorazowo; maks. dawka jednorazowa – 1 g, maks. dawka dobowa – 3 g.

Głęboko i.m. lub powoli i.v. (0,5 g/min); przed podaniem i.v. zaleca się rozcieńczenie leku w stosunku 1:10

za pomocą 5% roztw. glukozy, 0,9% roztw. NaCl lub płynu Ringera. Dorośli i młodzież po 15. rż. (o mc. >53

kg): doraźnie 0,5–1 g, można powtarzać co 6–8 h; w razie konieczności dawkę można zwiększyć do 2,5 g;

dawka maks. 5 g/d. U dzieci po 1. rż. i.m. lub i.v. wyłącznie w ciężkiej, zagrażającej życiu gorączce, kiedy

inne leki przeciwgorączkowe są nieskuteczne lub przeciwwskazane; dawka w zależności od masy ciała: 9–

15 kg mc. – 0,1–0,25 g, 16–23 kg mc. – 0,15–0,4 g, 24–30 kg mc. – 0,2–0,5 g, 31–45 kg mc. – 0,25–0,5 g,

46–53 kg mc. – 0,4–0,9 g; dawkę można powtarzać co 6–8 h.

Preparaty:

- Pyralgin roztwór do wstrzykiwań 500 mg/ml 5 ml 5 amp. 5 ml

- Pyralgin roztwór do wstrzykiwań 500 mg/ml 2 ml 5 amp. 2 ml

- Pyralgin tabl. 500 mg/tabl. 6 tabl.

- Pyralgin tabl. 500 mg/tabl. 12 tabl.

55

METOCLOPRAMIDUM


Metoklopramid pobudza perystaltykę przewodu pokarmowego, w szczególności jelita cienkiego, nie

podnosząc poziomu wydzielania soku żołądkowego i enzymów trzustkowych. Lek działa

przeciwwymiotnie i poprawia łaknienie. Nie jest jednak skuteczny w nudnościach będących następstwem

chorób błędnika np. w zespole Menier`a. Mechanizm jego działania jest wielokierunkowy: lek hamuje

receptory dopaminowe D2 i serotoninowe 5-HT3 i podnosi wrażliwość receptorów muskarynowych na

acetylocholinę. Okres półtrwania leku t1/2= 3,2-4,9 godz.

Wskazania:

Zaburzenia czynności motorycznej przewodu pokarmowego, nudności i wymioty.

Przeciwwskazania:

Padaczka, nadciśnienie tętnicze, niewydolność nerek, jaskra, ostre choroby jamy brzusznej,

pozapiramidowe zaburzenia czynności ruchowych. Nie stosuje się u dzieci poniżej 15 roku życia. Ostrożnie

stosować w niewydolności wątroby lub nerek oraz w okresie karmienia piersią.


Lek wywołuje uczucie zmęczenia, bóle głowy, senność lub bezsenność, parkinsonizm polekowy, biegunkę

i zaburzenia hormonalne: u kobiet brak miesiączki i mlekotok, a u mężczyzn impotencję.

Interakcje:

Leku nie wolno podawać z preparatami przeciwpadaczkowymi oraz z neuroleptykami z grupy fenotiazyny.

Potęguje efekty działania leków nasennych, uspokajających oraz alkoholu etylowego. Leki cholinolityczne

osłabiają jego działanie. Zmniejsza wchłanianie z przewodu pokarmowego leków hamujących receptory

H2i zwiększa wchłanianie paracetamolu, tetracyklin i lewodopy.

Dawkowanie:

Domięśniowo lub dożylnie 10 mg (dawkę można powtórzyć). Formy doustne – 5 mg-10 mg 3 razy dziennie

przed posiłkiem. Doodbytniczo 20 mg-40 mg na dobę. Ze względu na możliwość pojawienia się senności,

w trakcie terapii nie należy prowadzić pojazdów, ani obsługiwać urządzeń mechanicznych.

Preparaty:

- Metoclopramidum amp. 10 mg w 2 ml; tabl. 10 mg;

- Pramidin aerozol do nosa flakon 2 ml (pojedyncza dawka zawiera 10 mg); flakon 4 ml (pojedyncza

dawka zawiera 20 mg leku).

56

METOPROLOLI TARTRAS


Lek z grupy β-adrenolityków charakteryzujący się wybiórczością wobec receptorów b1, pozbawiony

wewnętrznej aktywności sympatykomimetycznej, wykazuje podobną siłę blokady receptorów jak

propranolol. Po podaniu metoprololu w postaci o kontrolowanym uwalnianiu selektywność w stosunku

do receptorów b1 jest większa. Selektywność wobec receptorów b1 jest zależna od dawki; w większych

dawkach lek może działać również na receptory b2. Metoprolol wykazuje nieznaczne działanie

stabilizujące błonę komórkową. Działa chrono- i inotropowoujemnie. Osłabia działanie amin

katecholowych uwalnianych podczas wysiłku fizycznego lub stresu i powoduje zmniejszenie częstotliwości

rytmu serca, zmniejszenie pojemności minutowej i obniżenie ciśnienia tętniczego. Nie hamuje

prawidłowych reakcji fizjologicznych w warunkach stresu, zachodzących pod wpływem adrenaliny

uwolnionej z nadnerczy. W dawkach leczniczych w mniejszym stopniu powoduje skurcz mięśniówki

oskrzeli niż niewybiórcze β-adrenolityki, co pozwala na stosowanie leku jednocześnie z b2-mimetykami

u chorych z astmą oskrzelową lub objawami POChP. Przez zmniejszenie zapotrzebowania mięśnia

sercowego na tlen zmniejsza częstość epizodów bólowych i zwiększa tolerancję wysiłku w dławicy

piersiowej. Działanie β-adrenolityków może być również związane ze zmniejszeniem stymulacji

adrenergicznej z ośrodków naczynioruchowych w mózgu. Wybiórcza blokada receptorów

adrenergicznych b1 w sercu zmniejsza ryzyko występowania działań niepożądanych związanych

z obwodowym działaniem leku w porównaniu z lekami niewybiórczymi. W mniejszym stopniu niż

niewybiórcze β-adrenolityki wpływa na uwalnianie insuliny i metabolizm węglowodanów oraz reakcję

układu sercowo-naczyniowego na stan hipoglikemii. U chorych na nadciśnienie tętnicze metoprolol

powoduje trwające ponad 24 h istotne obniżenie ciśnienia tętniczego. Ponadto u chorych z łagodną lub

umiarkowaną postacią nadciśnienia stwierdzono zmniejszenie ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-

naczyniowych. W leczeniu niewydolności serca leczenie metoprololem prowadzi do zwiększenia frakcji

wyrzutowej oraz zmniejszenia objętości końcowoskurczowej i końcoworozkurczowej lewej komory.

U pacjentów z zaburzeniami rytmu z szybką czynnością serca metoprolol powoduje zwolnienie czynności

serca poprzez hamujący wpływ na pobudzenie układu współczulnego, zmniejszenie automatyzmu

komórek bodźcotwórczych i wydłużenie czasu przewodzenia komorowego. Metoprolol zmniejsza ryzyko

wystąpienia ponownego zawału serca lub nagłego zgonu sercowego u chorych po zawale serca. Po

podaniu i.v. ulega szybkiej dystrybucji (5–10 min). W zakresie dawek terapeutycznych stężenie leku

w surowicy jest proporcjonalne do zastosowanej dawki. Po podaniu p.o. wchłania się całkowicie, podlega

metabolizmowi podczas „pierwszego przejścia”. Dostępność biologiczna preparatu o przedłużonym

uwalnianiu wynosi 30–40%. W przypadku tabletek o natychmiastowym uwalnianiu dostępność

biologiczna po podaniu pojedynczej dawki wynosi ok. 50%, i zwiększa się do ok. 70% podczas

wielokrotnego podawania; pokarm może nieznacznie zwiększać dostępność biologiczną leku. t1/2 wynosi

3–4 h, ale może ulec wydłużeniu u osób ze zmniejszoną aktywnością CYP2D6. Ok. 5–10% wiąże się

z białkami osocza, ulega biotransformacji w wątrobie, głównie przez CYP2D6. Zidentyfikowano 3 główne

metabolity leku, z których żaden nie wykazuje istotnego działania klinicznego. W 95% jest eliminowany

przez nerki w postaci nieczynnych metabolitów, mniej niż 5% w postaci niezmienionej. Niewydolność

nerek nie ma wpływu na stężenia leku w osoczu. Zaburzenia czynności wątroby mogą spowodować

zwiększoną ogólnoustrojową dostępność biologiczną metoprololu, zmniejszenie jego całkowitego klirensu

57

oraz zwiększenie stężenia w osoczu. Wiek pacjenta nie ma wpływu na farmakokinetykę leku. Preparat

o przedłużonym uwalnianiu zapewnia stałe stężenie terapeutyczne przez 24 h.

Wskazania:

P.o. Nadciśnienie tętnicze (w monoterapii i leczeniu skojarzonym). Dławica piersiowa. Zapobieganie nagłej

śmierci sercowej i ponownemu zawałowi serca u osób po przebytej ostrej fazie zawału serca. Stabilna

objawowa niewydolność serca (klasa II–IV wg NYHA, frakcja wyrzutowa lewej komory <40%) w skojarzeniu

z innymi metodami leczenia. Zaburzenia rytmu serca, zwłaszcza częstoskurcz nadkomorowy. Kołatania

serca spowodowane czynnościowymi zaburzeniami pracy serca. Wspomagająco w nadczynności tarczycy.

Profilaktyka napadów migreny. I.v. Częstoskurcz, przede wszystkim częstoskurcz nadkomorowy. Świeży

zawał serca w celu zmniejszenia obszaru zawału, ryzyka migotania komór i ryzyka zgonu.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu lub inne β-adrenolityki, wstrząs kardiogenny, blok

przedsionkowo-komorowy II lub III stopnia, zespół chorego węzła zatokowego, niestabilna niewyrównana

niewydolność serca (obrzęk płuc, zmniejszenie przepływu krwi lub niedociśnienie tętnicze), stałe lub

okresowe stosowanie leków zwiększających kurczliwość serca działających agonistycznie na receptory β-

adrenergiczne, objawowa i klinicznie istotna bradykardia zatokowa (<50 uderzeń/min), ciężkie zaburzenia

obwodowego krążenia tętniczego, niedociśnienie tętnicze (ciśnienie skurczowe <90 mm Hg), kwasica

metaboliczna, ciężka astma oskrzelowa lub POChP, nieleczony gruz chromochłonny, równoległe

stosowanie inhibitorów MAO (innych niż MAO-B), podejrzenie lub stwierdzenie zawału serca

częstotliwością rytmu serca <45/min i odstępem PQ >24 s lub ciśnieniem skurczowym <100 mm Hg,

niewydolność serca i powtarzające się ciśnienie skurczowe w pozycji leżącej <100 mm Hg (wskazane jest

badanie przed rozpoczęciem leczenia). Przeciwwskazane jest (z wyjątkiem OIOM) równoległe podawanie

i.v. leków blokujących kanały wapniowe (werapamil lub diltiazem) albo innych leków o działaniu

przeciwarytmicznym. Stosować wyłącznie z zachowaniem ostrożności u pacjentów z blokiem

przedsionkowo-komorowym I stopnia. U chorych z nasilającą się bradykardią (<50–55 uderzeń/min)

stopniowo zmniejszać dawkę lub przerwać leczenie. Jeśli u pacjenta z zawałem serca wystąpi znaczne

niedociśnienie tętnicze, należy przerwać stosowanie leku i zbadać stan hemodynamiczny chorego oraz

rozległość niedokrwienia mięśnia sercowego. Jeśli niedociśnienie tętnicze wiąże się ze znaczną

bradykardią lub blokiem przedsionkowo-komorowym, należy zastosować leczenie w celu wyrównania

zaburzeń. Chorzy na choroby przebiegające ze skurczem oskrzeli nie powinni zazwyczaj otrzymywać β-

adrenolityków; ze względu na wybiórcze działanie metoprololu może on być ostrożnie stosowany

w przypadkach o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu u osób, u których nie uzyskano odpowiedzi lub

występują działania niepożądane po zastosowaniu innych leków. β-adrenolityki mogą nasilić objawy

niewydolności naczyń u osób z chorobami naczyń obwodowych; należy zachować szczególną ostrożność.

β-adrenolityki mogą maskować niektóre objawy kliniczne nadczynności tarczycy. U osób z guzem

chromochłonnym metoprolol należy zawsze stosować w skojarzeniu z lekiem α-adrenolitycznym (leczenie

należy rozpocząć α-adrenolitykiem a następnie dołączyć metoprolol). Ostrożnie u osób z ciężką

niewydolnością nerek. Stosować ostrożnie u chorych na cukrzycę; metoprolol może zaburzać kontrolę

glikemii w leczeniu cukrzycy i maskować objawy hipoglikemii; ryzyko jest mniejsze w przypadku

stosowania preparatów w postaci tabletek o kontrolowanym uwalnianiu niż w przypadku tabletek

o natychmiastowym uwalnianiu. Ze względu na ograniczone dane dotyczące bezpieczeństwa

58

i skuteczności leczenia u chorych na niewydolność serca w IV klasie NYHA zachować szczególną

ostrożność. U chorych na dławicę Prinzmetala podawanie β-adrenolityków może powodować zwiększenie

liczby napadów dławicowych i wydłużenie ich czasu trwania. Leki β-adrenolityczne mogą zaostrzać objawy

łuszczycy lub powodować jej wystąpienie. Podczas stosowania metoprololu obserwowano niektóre

objawy zespołu oczno-śluzówkowo-skórnego (suchość oczu i/lub wysypka skórna), ustępujące

w większości przypadków po odstawieniu leku. Podobnie jak inne β-adrenolityki, metoprolol może

zwiększać wrażliwość na alergeny i nasilać reakcje anafilaktyczne; podanie adrenaliny nie zawsze jest

skuteczne. Lek należy odstawiać stopniowo, zmniejszając dawkę w ciągu co najmniej 2 tyg.; nagłe

zaprzestanie leczenia, szczególnie u osób z grupy dużego ryzyka może prowadzić do zaostrzenia objawów

przewlekłej niewydolności serca oraz zwiększenia ryzyka zawału serca oraz nagłego zgonu. Przed

planowanym zabiegiem chirurgicznym należy poinformować anestezjologa o zażywaniu metoprololu; nie

zaleca się przerywania leczenia a w przypadku takiej konieczności lek odstawiać stopniowo tak, by

zakończyć jego stosowanie ok. 48 h przed znieczuleniem ogólnym. Preparatów zawierających laktozę nie

stosować u osób z dziedziczną nietolerancją galaktozy, pierwotnym niedoborem laktazy lub zespołem

złego wchłaniania glukozy-galaktozy, natomiast preparatów zawierających fruktozę – u osób z dziedziczną

nietolerancją fruktozy, zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy lub niedoborem sacharazy-

izomaltazy.


Metoprolol jest zwykle dobrze tolerowany, działania niepożądane są zwykle łagodne i przemijające.

Bardzo często: uczucie zmęczenia, znaczne obniżenie ciśnienia tętniczego i niedociśnienie ortostatyczne

(bardzo rzadko z omdleniem). Często: zawroty i bóle głowy, bradykardia, zaburzenia równowagi (bardzo

rzadko z omdleniem), kołatanie serca, oziębienie dystalnych części kończyn, duszność wysiłkowa,

biegunka, zaparcie, nudności, wymioty, ból brzucha. Niezbyt często: zwiększenie masy ciała, depresja,

osłabienie koncentracji, senność lub bezsenność, koszmary senne, parestezje, przejściowe zaostrzenie

objawów niewydolności serca, blok przedsionkowo-komorowy I stopnia, ból w klatce piersiowej, skurcz

oskrzeli, wysypka (pokrzywka łuszczycopodobna i dystroficzne zmiany skórne), wzmożona potliwość,

kurcze mięśni, obrzęk. Rzadko: zaostrzenie utajonej cukrzycy, nerwowość, napięcie, niepokój, zmniejszony

poziom świadomości, zaburzenia widzenia, suchość lub podrażnienie oczu, zapalenie spojówek,

czynnościowe objawy zaburzeń pracy serca, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia przewodzenia w sercu,

nasilenie chromania przestankowego lub objawów związanych z zespołem Raynauda, zapalenie błony

śluzowej nosa, suchość błony śluzowej jamy ustnej, nieprawidłowe wyniki badań czynności wątroby,

wypadanie włosów, osłabienie libido, impotencja, plastyczne stwardnienie prącia (choroba Peyroniego).

Bardzo rzadko: małopłytkowość, leukopenia, osłabienie pamięci, splątanie, omamy, zmiany osobowości

(np. zmiany nastroju), szumy uszne, zaburzenia słuchu, martwica u pacjentów z ciężkimi chorobami

naczyń obwodowych występującymi przed rozpoczęciem leczenia, zaburzenia smaku, zwłóknienie

zaotrzewnowe (nie jest ostatecznie ustalony związek przyczynowy ze stosowaniem metoprololu),

zapalenie wątroby, skórne reakcje nadwrażliwości, zaostrzenie lub wystąpienie łuszczycy,

łuszczycopodobne zmiany skórne, nadwrażliwość na światło, ból stawów, osłabienie mięśni, zapalenie

stawów. Po wprowadzeniu do obrotu z nieznaną częstością odnotowywano: stan splątania, zwiększenie

stężenia triglicerydów, zmniejszenie stężenia cholesterolu HDL. Niektóre działania niepożądane mogą

nasilać się po spożyciu alkoholu. Po przedawkowaniu może wystąpić: ciężkie niedociśnienie tętnicze,

zwolnienie rytmu zatokowego, blok przedsionkowo-komorowy, zawał serca, niewydolność serca, wstrząs

59

kardiogenny, zatrzymanie czynności serca, skurcz oskrzeli, zaburzenia świadomości, śpiączka, drgawki,

nudności, wymioty, sinica i zgon. Objawy przedmiotowe i podmiotowe mogą być nasilone w przypadku

przyjmowania w tym samym czasie alkoholu, leków obniżających ciśnienie, chinidyny lub barbituranów.

Pierwsze objawy przedawkowania występują po 20–120 min od przyjęcia leku. Objawy znacznego

przedawkowania mogą się utrzymywać przez kilka dni, mimo zmniejszania się stężenia metoprololu

w osoczu. Należy zastosować leczenie objawowe i podtrzymujące.

Interakcje:

Jednoczesne stosowanie z antagonistami wapnia z grupy fenyloalkiloaminy (werapamil) lub

benzotiazepiny (diltiazem) oraz lekami przeciwarytmicznymi (m.in. amiodaron, dizopiramid, chinidyna,

propafenon) może powodować wystąpienie ciężkich zaburzeń automatyzmu i przewodnictwa

przedsionkowo-komorowego lub nasilać działanie kardiodepresyjne. Przeciwwskazane jest (z wyjątkiem

OIOM) równoległe podawanie i.v. leków blokujących kanały wapniowe (werapamil lub diltiazem) albo

innych leków o działaniu przeciwarytmicznym; w przypadku równoległego stosowania antagonistów

wapnia p.o. chorych należy ściśle monitorować. Nitrogliceryna może nasilać działanie obniżające ciśnienie

tętnicze. Jednoczesne stosowanie z α-adrenolitykami (rezerpiną, klonidyną, α-metylodopą, guanetydyną,

betanidyną) może powodować nadmierne obniżenie ciśnienia tętniczego. W przypadku konieczności

odstawienia leków u chorych otrzymujących klonidynę i metoprolol zaleca się zaprzestanie podawania

klonidyny kilka dni po zaprzestaniu stosowania metoprololu. Równoległe stosowanie glikozydów

naparstnicy może spowodować nadmierną bradykardię i/lub wydłużenie czasu przewodzenia

przedsionkowo-komorowego; zaleca się kontrolę czynności serca i odstępu PR. Metoprolol może osłabiać

działanie sympatykomimetyków rozszerzających oskrzela; konieczne może być stosowanie większych

dawek tych leków. Donoszono o występowaniu znacznego zwiększenia ciśnienia tętniczego u osób

leczonych β-adrenolitykami, które otrzymały preparaty zawierające agonistów receptorów α (także

w postaci kropli do nosa). NLPZ (w tym inhibitory COX-2) mogą osłabić działanie hipotensyjne β-

adrenolityków, w tym metoprololu; badania kliniczne dotyczyły głównie indometacyny, interakcja

prawdopodobnie nie dotyczy sulindaku i diklofenaku. Nie stosować równolegle z barbituranami

(przyspieszają metabolizm metoprololu przez zwiększenie aktywności enzymów). Ryfampicyna może

powodować zwiększenie metabolizmu metoprololu i zmniejszenie jego stężenia w osoczu. Stosowanie β-

adrenolityków w skojarzeniu z epinefryną może powodować znaczne zwiększenie ciśnienia tętniczego

i bradykardię; ryzyko jest mniejsze w przypadku stosowania wybiórczych leków β-adrenolitycznych.

Metoprolol może nasilać działanie innych leków obniżających ciśnienie tętnicze. Ostre niedociśnienie

tętnicze po przyjęciu pierwszej dawki α-adrenolityku (np. prazosyny lub doksazosyny) może być silniejsze

u pacjentów stosujących β-adrenolityk. Należy monitorować chorych przyjmujących równolegle inne β-

adrenolityki, w tym również tymolol w postaci kropli do oczu. U chorych na cukrzycę, otrzymujących

insulinę, leczenie β-adrenolitykiem może spowodować nasilenie lub przedłużenie hipoglikemii. β-

adrenolityki mogą również antagonizować hipoglikemizujące działanie pochodnych sulfonylomocznika.

Metoprolol może zmniejszać wydalanie lidokainy, powodując nasilenie jej działania. W skojarzeniu

z niektórymi wziewnymi lekami stosowanymi w znieczuleniu ogólnym może dojść do nasilenia działania

kardiodepresyjnego β-adrenolityków. U osób, u których podczas leczenia metoprololem zajdzie

konieczność zastosowania epinefryny z powodu reakcji alergicznej, niezbędne może się okazać podawanie

większych jej dawek. Silne inhibitory CYP2D6 mogą zwiększać stężenie metoprololu w osoczu; stosować

ostrożnie w skojarzeniu z takimi lekami jak: fluwoksamina, fluoksetyna, sertralina, paroksetyna,

60

bupropion, klomipramina, dezypramina, flufenazyna, haloperydol, tiorydazyna, chlorpromazyna,

chlorprotiksen, chinidyna, propafenon, rytonawir, difenhydramina, hydroksychlorochina, celekoksyb,

terbinafina. Hydralazyna może hamować metabolizm pierwszego przejścia metoprololu, co prowadzi do

zwiększenia jego stężenia. Leki β-adrenolityczne mogą nasilać działanie alkaloidów sporyszu. Podawanie

leku β-adrenolitycznego należy przerwać przed wykonaniem testu z dipirydamolem, a po jego podaniu

monitorować czynność serca. W skojarzeniu z opioidowymi lekami przeciwbólowymi może dojść do

nasilenia bradykardii. Ostrożnie stosować w skojarzeniu z inhibitorami MAO; w ciągu 14 dni od

odstawienia stosowanego równolegle nieodwracalnego inhibitora MAO istnieje ryzyko wystąpienia

znacznego nadciśnienia tętniczego. Meotprolol może nasilać i wydłużać działanie alkoholu.

Dawkowanie:

Dawkowanie należy ustalać indywidualnie. Winian metoprololu. P.o. (tabletki o natychmiastowym

uwalnianiu). Dorośli. Nadciśnienie tętnicze. Zwykle 100–150 mg 1 ×/d rano lub w 2 daw. podz.; w razie

potrzeby dawkę można zwiększyć do 200–400 mg 1 ×/d lub w daw. podz.; niekiedy wystarczająca jest

dawka 50 mg/d. Dławica piersiowa. Zwykle 50–100 mg 2–3 ×/d. Objawy krążenia hiperkinetycznego. 50

mg 1–2 ×/d. Zaburzenia rytmu serca. 50–100 mg 2–3 ×/d; w razie potrzeby dawkę można zwiększyć do

300 mg/d w daw. podz. Pomocniczo w nadczynności tarczycy. 50 mg 4 ×/d, po wystąpieniu eutyreozy

dawkę zmniejszyć. Stan po zawale serca. Podawanie rozpocząć 15 min po ostatnim podaniu metoprololu

i.v., stosować 50 mg co 6 h przez 48 h, następnie zwykle 200 mg/d w daw. podz.; u chorych, którzy nie

tolerowali pełnej dawki i.v., stosować połowę zalecanej dawki p.o. I.v. Dorośli. Częstoskurcz, szczególnie

nadkomorowy. Początkowo 5 mg z szybkością 1–2 mg/min. Dawkę można powtarzać co 5 min aż do

uzyskania pożądanego efektu; zwykle wystarcza łączna dawka 10–15 mg; dawka maks. 20 mg. Zachować

szczególną ostrożność u pacjentów z ciśnieniem skurczowym <100 mg Hg. Świeży zawał serca. Leczenie

rozpocząć w ciągu 12 h od wystąpienia bólu; podać 3 dawki 5 mg co 2 min (kontrolując ciśnienie tętnicze,

czynność serca i EKG); po 15 min kontynuować leczenie doustną postacią leku. Bursztynian metoprololu.

P.o. (tabletki o przedłużonym uwalnianku); podawać 1 ×/d, najlepiej rano; tabletki można dzielić na

połowy. Nadciśnienie tętnicze. Dorośli. W łagodnej lub umiarkowanej postaci 47,5 mg/d; w razie

konieczności dawkę zwiększyć do 95–190 mg/d lub dołączyć inny lek obniżający ciśnienie tętnicze. Dzieci

po 6. rż. Początkowo 0,48 mg/kg mc./d, w przypadku braku odpowiedzi dawkę można zwiększyć do 0,95

mg/kg mc./d (maks. 47,5 mg/d), a następnie w razie konieczności do dawki maks. 1,9 mg/kg mc./d; brak

badań dotyczących stosowania dawek >190 mg/d. Dławica piersiowa. Dorośli. 95–190 mg/d; w razie

konieczności można dołączyć inne leki stosowane w leczeniu choroby wieńcowej. Zaburzenia rytmu serca,

zwłaszcza częstoskurcz nadkomorowy. Dorośli. 95–190 mg/d. Profilaktyka zgonu z przyczyn sercowo-

naczyniowych i wtórna profilaktyka zawału serca. Dorośli. 190 mg/d. Kołatania serca spowodowane

czynnościowymi zaburzeniami pracy serca. Dorośli. 95 mg/d; w razie konieczności dawkę zwiększyć do

190 mg/d. Profilaktyka migreny. Dorośli. 95–190 mg/d. Stabilna objawowa niewydolność serca. Dorośli.

U chorych z niewydolnością serca klasy III–IV wg NYHA początkowo 11,88 mg/d w 1. tyg. leczenia; w 2.

tyg. dawkę można zwiększyć do 23,75 mg/d, natomiast w przypadku niewydolności serca klasy II wg NYHA

początkowo 23,75 mg/d przez 2 tyg., następnie zaleca się podwojenie dawki. W dalszym leczeniu dawkę

zwiększa się co 2. tydz. do 190 mg/d lub do maks. dawki tolerowanej przez chorego. W długotrwałym

leczeniu dawka docelowa wynosi 190 mg/d.

61

Preparaty:

- Betaloc roztwór do wstrzykiwać 1 mg/ml 5 amp. 5 ml

- Metocard tabl. 100 mg 30 tabl.

- Metocard tabl. 50 mg 30 tabl.

- Metoprolol VP tabl. 50 mg 30 tabl.

- Selmet tabl. powl. 100 mg 30 tabl.

MIDAZOLAMUM


Lek jest pochodną benzodiazepinową o działaniu uspokajającym, nasennym, amnestycznym

i przeciwlękowym. Ponadto obniża napięcie mięśni i działa przeciwdrgawkowo. Jest zaliczany do leków

krótkodziałających, ale amnezja następcza może się utrzymywać przez 1-1,5 godz. w zależności od dawki.

Lek w formie soli jest rozpuszczalny w wodzie i nie drażni tkanek. Po podaniu dożylnym lek rozpoczyna

działanie po ok. 2 min., jest metabolizowany do łatwo eliminujących się z organizmu metabolitów,

wydalających się z moczem w ok. 70% w formie glukuronianów. Czas biologicznego półtrwania wynosi

1,5-3 godz. U osób starszych czas t1/2 może być wydłużony 3-krotnie, a nawet 6-krotnie w przypadkach

długotrwałego przyjmowania, t1/2 ulega również wydłużeniu w przewlekłej niewydolności nerek,

wątroby i u osób z nadwagą.

Wskazania:

Sedacja przed lub podczas zabiegów terapeutycznych lub diagnostycznych, premedykacja przed

znieczuleniem ogólnym, oporne stany padaczkowe, stany duszności u pacjentów nowotworowych oraz

w stanach pobudzenia i lęku jako lek uspokajający.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na substancję czynną, ciężka niewydolność oddechowa, zespół bezdechu sennego,

długotrwała sedacja pacjentów przebywających na OIT. W okresie karmienia piersią należy zachować

ostrożność ponieważ lek przenika do mleka matki.


Zmiany w funkcjonowaniu układu krążenia: obniżenie ciśnienia tętniczego i pojemności minutowej serca,

sporadycznie pojawia się tachykardia. Midazolam wpływa na układ oddechowy zmniejszając jego

wrażliwość na CO2 i zmniejsza objętość oddechową i częstość oddechu. W większych dawkach może

wywołać depresję oddechową i zatrzymanie oddechu. U dzieci działania te występują rzadziej niż

u dorosłych. Objawy ze strony o.u.n.: senność, zaburzenia snu, niepamięć wsteczna, zaburzenia nastroju

i mowy, bóle głowy i reakcje drgawkopodobne. Ze strony układu pokarmowego może pojawić się kwaśny

i metaliczny smak w ustach, nadmierne ślinienie, a u dzieci mogą wystąpić nudności, wymioty i zaparcia.

Rzadko u pacjentów pojawia się pokrzywka, wysypka i świąd.

62

Interakcje:

Sok grejpfrutowy i ranitydyna zwiększają stężenie leku we krwi i podnoszą jego biodostępność; lek

wzmaga działanie sedatywne i oszałamiające preparatów nasennych, uspokajających,

przeciwdepresyjnych i przeciwdrgawkowych. Nie powinno się stosować leku z niektórymi środkami

przeciwgrzybicznymi z grupy azoli, ani z antybiotykami makrolidowymi. Rifampicyna, fenytoina,

werapamil i diltiazem zmniejszają jego stężenie we krwi. Niektóre leki hipotensyjne wykazują silniejszy

efekt obniżający ciśnienie krwi w obecności midazolamu. Przed podaniem leku oraz 8 godz. po jego

zastosowaniu nie należy spożywać napojów alkoholowych.

Dawkowanie:

Lek powinien podawać pacjentowi anestezjolog w warunkach zapewniających ewentualne prowadzenie

resuscytacji. W premedykacji 0,15-0,20 mg/kg m. c.; w sedacji na OIT – dawka początkowa 0,03-0,3 mg/kg

m. c. w ciągu 5 min., a następnie we wlewie 0,5 µg/kg m. c./min. Dawkowanie należy dobierać

indywidualnie do przypadku. U osób powyżej 60 roku życia stosuje się dawki odpowiednio zmniejszone.

Do 12 godz. po przyjęciu leku nie wolno prowadzić pojazdów ani obsługiwać urządzeń mechanicznych. Nie

wolno również w tym czasie spożywać napojów alkoholowych.

Preparaty:

- Dormicum 5 mg w 5 ml; 5 mg w 1 ml; 15 mg w 3 ml; 50 mg w 50 ml; tabl. 7,5 mg i 15 mg;

- Fulsed amp. 5 mg w 1 ml; fiolki 5 i 10 ml (1 ml zawiera 1 mg);

- Midanium amp. 5 ml (1 mg w 1 ml) oraz 1 ml, 3 ml i 10 ml (5 mg w 1 ml);

- Midazolam Torrex amp. 2 ml i 5 ml (1 mg w 1 ml) oraz 1 ml, 3 ml, 5 ml i 10 ml (5 mg w 1 ml);

- Sopodorm amp. 2 mg w 2 ml, 5 mg w 2 ml i 15 mg w 2 ml.

MORPHINI SULFAS


Morfina została wyizolowana z opium (stężałego soku pozyskiwanego z Maku lekarskiego) na początku

XIX w., a jej strukturę, podaną przez Robinsona w 1923 r., potwierdzono pełną syntezą chemiczną

w połowie XX w. Morfina należy do narkotycznych leków przeciwbólowych o charakterze alkaloidowym.

Działa krótkotrwale przeciwbólowo, wywołuje sedację, senność i powoduje wystąpienie euforii.

Ból jest zjawiskiem sygnalizującym uszkodzenie tkanek. Jego umiejscowienie i nasilenie pozwala określić

miejsce, rodzaj i rozległość uszkodzenia. Podrażnione receptory czuciowe przekazują impulsy bólowe

drogami czuciowymi do kory mózgu, gdzie odbierane jest wrażenie bólu. Natężenie bólu zależy od

wielkości podrażnienia oraz powstającego impulsu bólowego, lecz jego odczuwanie jest modulowane

specyficznymi substancjami endogennymi, zwanymi neuromodulatorami bólu. W wyniku uszkodzenia

tkanek następuje wyzwolenie wielu substancji, spośród których przekaźnikami bólu, potęgującymi jego

wrażenie poprzez pobudzanie receptorów bólowych, są prostaglandyny (pochodne kwasu

prostanowego), substancja P (oligopeptyd zbudowany z 11 aminokwasów), jony potasu i inne.

Natomiast substancje hamujące odczuwanie bólu: endorfiny, enkefaliny i dynorfiny powstają w wyniku

hydrolizy polipeptydu-lipotropiny β. Najaktywniejsza okazała się β-endorfina, peptyd zbudowany z 31

63

aminokwasów. Podobne własności przejawiają enkefaliny i dynorfiny, także o budowie peptydowej,

jednak o krótszych łańcuchach w porównaniu z endorfinami. Substancje te występują w różnych częściach

o.u.n., a szczególnie duże ich stężenie stwierdzono w tkance mózgowej, zwłaszcza w obszarach mózgu

odpowiedzialnych za percepcję bólu. Łącząc się z odpowiednimi receptorami hamują one wrażenie bólu.

Podobnie działają nienarkotyczne leki przeciwbólowe, również posiadające zdolność wiązania się

z receptorami bólu. Receptory te noszą nazwę receptorów opioidowych (lub opiatowych) i zostały

oznaczone greckimi literami µ (mi), κ (kappa), δ (delta), ϭ (sigma) i ε (epsilon). Substancje mające zdolność

wiązania się z tymi receptorami i pobudzania ich są nazywane opioidami, bez względu na ich pochodzenie

– są to albo endogenne peptydy omówione powyżej, albo związki syntetyczne lub naturalne składniki

opium, posiadające zdolność wiązania się z receptorami bólu. Pobudzenie receptora µ powoduje

analgezję oraz depresję oddychania, uspokojenie, euforię i szereg efektów związanych z wpływem na

wydzielanie hormonów i neuroprzekaźników. W taki właśnie sposób działa egzogenny związek opioidowy

morfina, główny składnik opium. Morfina jest alkaloidem występującym w opium – stężonym soku

pozyskiwanym z niedojrzałych makówek Maku lekarskiego (Papaver somniferum). W niektórych

hodowlach maku jej zawartość w opium przekracza 20%. Opium jest mieszaniną wielu związków, wśród

których wyróżnić można dwie grupy alkaloidów, występujących w największych ilościach: są to alkaloidy

pochodne fenantrenu (np. morfina, kodeina) oraz izochinoliny (np. papaweryna). Te dwie grupy połączeń

są odpowiedzialne za działanie opium: silne przeciwbólowe, narkotyczne i nasenne. Ponadto opium działa

przeciwkaszlowo i spazmolitycznie, a w leczeniu kolek różnego pochodzenia, działa znacznie skuteczniej

niż morfina lub papaweryna podane w czystej postaci. Ze względu na obecność azotu w cząsteczce leku,

morfina łatwo tworzy sole, co ma duże znaczenie w jej izolowaniu z opium, oraz w stosowaniu

w lecznictwie w formie rozpuszczalnej w wodzie. Najczęściej w lecznictwie stosuje się siarczan lub

chlorowodorek morfiny. Jest silnym lekiem przeciwbólowym, pobudzającym receptory µ, działa kurcząco

na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych, zwalnia perystaltykę jelit

i działa przeciwkaszlowo.

Wskazania:

Jest stosowana w bólach o różnym nasileniu i różnorodnej etiologii – w dusznicy bolesnej, zawale mięśnia

sercowego, w bólach nowotworowych, po ciężkich urazach, zmiażdżeniach, oparzeniach oraz

w premedykacji. Może być podawana iniekcyjnie (najczęściej dożylnie) lub doustnie (MST Continus –

tabletki o zmodyfikowanym uwalnianiu). Ta ostatnia postać jest szczególnie polecana przy konieczności

stosowania morfiny przez okres dłuższy niż kilka dni.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na lek, niewydolność oddechowa, zaburzenia rytmu serca, alkoholizm, nadciśnienie

wewnątrzczaszkowe oraz w drogach żółciowych, kolka wątrobowa, astma oskrzelowa i śpiączka. Morfiny

nie podaje się niemowlętom poniżej 3 m.ż.


Wpływa depresyjnie na oddychanie, powoduje zaparcia, może wystąpić nadmierna senność, nudności,

wymioty, brak łaknienia, zawroty głowy, nadciśnienie w drogach żółciowych, zaburzenia rytmu serca,

bradykardia, niedociśnienie tętnicze i zaburzenia termoregulacji. U ludzi zażywających morfinę przez

64

dłuższy czas wytwarza się nałóg – narkomania morfinowa (morfinizm). Głód morfinowy u niektórych

pacjentów może pojawić się już po 7-10 dniach.

Interakcje:

Morfina nasila działanie innych środków depresyjnych skierowanych na układ nerwowy: opioidów,

barbituranów, benzodiazepin, neuroleptyków, anestetyków wziewnych oraz alkoholu etylowego.

Natomiast trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne nasilają działanie przeciwbólowe morfiny.

Dawkowanie:

Należy ustalać indywidualnie w taki sposób, aby znieść odczucie bólu bez wywoływania objawów

przedawkowania. W ostrym bólu podaje się zwykle 10 mg-15 mg/kg m. c. podskórnie lub domięśniowo

oraz 2 mg-8 mg dożylnie. Dawka doustna wynosi zwykle 5 mg-20 mg co 4 godz. Doodbytniczo stosuje się

3% wodny roztwór soli morfiny. Podskórnie podaje się 20 µ g-40 µg/kg m. c./godz. W przypadku zawału

mięśnia sercowego stosuje się wlew dożylny 10 mg morfiny, podawany z szybkością 2 mg/min. Przy

podaniu leku podpajęczynówkowo lub zewnątrzoponowo, należy stosować preparaty nie zawierające

środków konserwujących (przeciwbakteryjnych). U pacjentów w podeszłym wieku oraz u silnie

osłabionych dawki powinny być odpowiednio zmniejszone.

Preparaty:

- Morphini sulfas 10 mg/ 1 ml oraz 20 mg/1 ml.;

- Morphini sulfas 0,1% spinal amp. 1 ml, 2 ml i 5 ml (1 mg/1 ml);

- Doltard tabl. 10 mg, 30 mg, 60 mg i 100 mg siarczanu morfiny;

- MST Continus 10 mg, 30 mg, 60 mg, 100 mg i 200 mg siarczanu morfiny tabl. o przedłużonym działaniu;

- Sevredol tabl. powl. 10 mg i 20 mg siarczanu morfiny;

- MSR Mundipharma czopki 10 mg, 20 mg i 30 mg siarczanu morfiny;

- Vendal retard tabl. o przedłużonym działaniu 10 mg, 30 mg, 60 mg, 100 mg i 200 mg siarczanu morfiny.

NALOXONUM HYDROCLORICUM


Lek o budowie zbliżonej do morfiny, jednak o cechach farmakologicznych całkowicie od niej odmiennych.

Jest antagonistą receptorów opioidowych, stosowanym w przypadku zatrucia narkotycznymi lekami

analgetycznymi o cechach agonistów. Nalokson znosi depresyjne działanie tych leków na układ

oddechowy, ich zwężający wpływ na źrenicę oraz działanie przeciwbólowe. Podany bez obecności

agonistów w organizmie – nie wykazuje działania farmakologicznego. Nie wchłania się z przewodu

pokarmowego, podany dożylnie rozpoczyna działanie po 0,5-2 min. Można podawać lek innymi drogami:

domięśniowo, podskórnie, doszpikowo lub dotchawiczo. Czas jego działania po podaniu dożylnym – ok.

20-30 min., a po podaniu podskórnym lub domięśniowo: 2,5-3,0 godz. Nalokson jest metabolizowany

w wątrobie i wydalany z moczem, głównie w postaci metabolitów. Czas biologicznego półtrwania

w osoczu t1/2 wynosi ok. 45-90 min.

65

Wskazania:

Depresja oddechowa w zatruciu opioidami, wyprowadzanie ze znieczulenia ogólnego z użyciem

narkotycznych leków przeciwbólowych, różnicowe rozpoznawanie zatruć opioidami.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na substancję czynną – nalokson.


Nadciśnienie lub niedociśnienie tętnicze, arytmie, obrzęk płuc, drgawki, nudności i wymioty.

Interakcje:

Nie podawać jednocześnie z opioidami. W czasie stosowania Naloksonu należy zapewnić możliwość

tlenoterapii oraz leczenia resuscytacyjnego (resuscytacja krążeniowo-oddechowa).

Dawkowanie:

Przy podaniu dożylnym w zatruciu opioidami dawkowanie jest indywidualne – zwykle dawka początkowa

to 0,4 mg-2,0 mg. Dawkę można powtarzać aż do uzyskania widocznej poprawy. W razie niemożności

podania dożylnego, lek można wprowadzać jedną z dróg opisanych powyżej. W anestezjologii dożylnie 1

µg-2 µg/ kg m. c. Dawkę można zwiększyć do 100 µg/kg m. c.

Preparaty:

- Naloxonum hydrochloricum amp. 0,4 mg w 1 ml;

- Narcanti amp. 0,4 mg w 1 ml;

- Narcanti Neonatal 0,04 mg w 2 ml.

NATRII HYDROGENOCARBONAS


Jest lekiem alkalizującym, który na drodze dysocjacji uwalnia jony sodowe i wodorowęglanowe.

Podwyższa stężenie wodorowęglanów w surowicy krwi i pH surowicy.

Wskazania:

Kwasica metaboliczna w przebiegu ciężkich chorób nerek, zastoinowej niewydolności serca, we wstrząsie

i odwodnieniu, w chorobie alkoholowej, w czasie stosowania inhibitorów dehydratazy węglanowej oraz

chlorku amonu. Kwasica mleczanowa. Stany wymagające szybkiej alkalizacji moczu, np. zatrucie

salicylanami, barbituranami, nerczyca sulfonamidowa.

66

Przeciwwskazania:

Alkaloza metaboliczna, alkaloza oddechowa, hipowentylacja, hipernatremia i stany, w których

dostarczanie sodu jest przeciwwskazane (np. zastoinowa niewydolność serca, obrzęki, nadciśnienie,

rzucawka, niewydolność nerek), hipokalcemia, nadmierna utrata chlorków spowodowana m.in.

wymiotami, ryzyko rozwoju alkalozy indukowanej lekami moczopędnymi, nadwrażliwość na którykolwiek

składnik preparatu.


Może wywołać hipokaliemię i hipokalcemię. Hipokaliemia może być przyczyną alkalozy metabolicznej, a

hipokalcemia przyczyną tężyczki i skurczu śródstopia. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia hipokalcemii i

hipokaliemii lekarz przed zastosowaniem Natrium bicarbonicum 8,4% Polpharma wyrówna niedobory

elektrolitów.

Interakcje:

Ze względu na niezgodność leku Natrium bicarbonicum 8,4% Polpharma nie należy mieszać z roztworami

zawierającymi fosforany, sole wapnia lub magnezu.

Dawkowanie:

Podawać we wstrzyknięciu i.v. nierozcieńczony (ze wskazań życiowych), s.c. po rozcieńczeniu

i doprowadzeniu do izotoniczności lub i.v. we wlewie kroplowym w postaci rozcieńczonej 5% roztw.

glukozy (1:1) z szybkością 60 kropli/min. Dawkowanie zależy od stanu równowagi kwasowo-zasadowej

i masy ciała chorego. Można je określić według wzoru: NaHCO3 (mmol) = niedobór zasad (mmol) × masa

ciała × 0,3. 1 ml roztworu zawiera 1 mEq wodorowęglanu sodu. Niemowlęta i dzieci do 2. rż. I.v. we wlewie

kroplowym do 8 mEq/kg mc./d. Dawka początkowa 1 mEq/kg mc. Ze względu na ryzyko wystąpienia

krwawienia wewnątrzczaszkowego roztwór podawać w postaci rozcieńczonej. W razie potrzeby szybkiego

podania i.v. należy początkowo zastosować 33–50% wyliczonej dawki leku. W lżejszych postaciach kwasicy

metabolicznej u dorosłych i młodzieży 2–5 mEq/kg mc. co 4–8 h we wlewie i.v. Dawka podtrzymująca

zależy od stanu równowagi kwasowo-zasadowej. W zatrzymaniu krążenia dawka początkowa nie powinna

być większa niż 1 mEq/kg mc., w razie braku efektu leczniczego po 10 min można podać do 0,5 mEq/kg

mc.

Preparaty:

- Alkala tabl. 1G 20 tbl.

- Natrium Bicarbonicum PolDharma roztwór do wstrzykiwań i.v. 84 mg/ml (8,4%) 10 amp. 20 ml

- Sodu wodorowęglan Hasco proszek 84 mg/ml (8,4%) 50 g

67

NATRIUM CHLORATUM 0,9%

flakon 9 mg/ml (100 ml, 250 ml, 500 ml)

Chlorek sodowy w roztworze o stężeniu 0,9% to fizjologiczny roztwór soli kuchennej o ciśnieniu

osmotycznym i zawartości kationu sodowego Na + zbliżonym do wartości fizjologicznych w osoczu krwi

i w płynie pozakomórkowym. Zarówno sód jak i chlor należą do makrominerałów niezbędnych do

prawidłowego funkcjonowania organizmu, a głównym ich źródłem jest spożyty z pokarmem chlorek sodu.

Chlorek sodu podany dożylnie działa nawadniająco, słabo diuretycznie, zwiększa objętość krwi krążącej

i uzupełnia niedobory płynów ustrojowych.

Wskazania:

Uzupełnienie jonów Na + i Cl - po zabiegach chirurgicznych, w stanach odwodnienia spowodowanych:

wymiotami, biegunką, oparzeniami, wstrząsu pourazowego, a także w przypadku odwodnienia

hipotonicznego np. w niewydolności nerek. Bardzo szeroko stosowany jako rozpuszczalnik lub

rozcieńczalnik licznych leków. Zastosowanie miejscowe: przemywanie oczu.

Przeciwwskazania:

Hipernatremia, hiperchloremia, przewodnienie, kwasica.

Interakcje:

Podczas stosowania leku należy kontrolować parametry gospodarki wodno-elektrolitowej.

Dawkowanie:

We wlewie kroplowym do żyły głównej lub żył obwodowych – indywidualnie w zależności od stopnia

i rodzaju odwodnienia, a także w zależności od stężenia elektrolitów we krwi – zazwyczaj 1000 ml/dobę

z szybkością 180 kropli/min. W stanach dużego niedoboru sodu można tę ilość zwiększyć nawet 3-krotnie

– do 3 l/dobę.

Preparaty:

- Natrium chloratum 0,9% inj. – roztwór do infuzji (9 mg w 1 ml) flakon 250 ml i 500 ml; pojemniki

polietylenowe 100, 250 i 500 ml oraz worki z tworzywa 100, 250 i 500 ml oraz 1 l, 2 l i 3 l;

- Iniectio Natrii Chlorati Isotonica 0,9% amp. 5 ml i 10 ml;

- Oftarinol amp. 10 ml, 15 mi i 20 ml 0,9% roztworu NaCl do przemywania oczu.

68

PAPAVEINI HYDROCHLORICUM


Alkaloid izochinolinowy otrzymywany dawniej z maku ogrodowego. Zmniejsza napięcie mięśni gładkich

i rozszerza naczynia krwionośne poprzez hamowanie fosfodiesterazy. Wykazuje podobne do chinidyny

działanie na m. sercowy, zmniejszając przewodzenie i wydłużając okres refrakcji. Praktycznie pozbawiona

jest działania ośrodkowego. t1/2 wynosi 60–120 min. Papaweryna wiąże się z białkami osocza w ok. 90%.

Metabolizm przebiega w wątrobie; jest wydalana z kałem i przez nerki w formie glukuronianów.

Wskazania:

Stany przebiegające z nadmierną kurczliwością mięśni gładkich przewodu pokarmowego (kolka jelitowa,

stany skurczowe dróg żółciowych, kolka żółciowa) i dróg moczowych (kolka nerkowa, bolesne parcie na

mocz).

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, blok przedsionkowo-komorowy III stopnia, inne

poważne zaburzenia rytmu i przewodnictwa serca. Zachować szczególną ostrożność u osób

z zaburzeniami czynności wątroby, jaskrą z zamykającym się kątem przesączania, dławicą piersiową, po

niedawno przebytym zawale serca, z rozrostem gruczołu krokowego. Także niskie ciśnienie tętnicze,

niewydolność serca, niedrożność jelit, atonia pęcherza moczowego.


Dyskomfort w jamie brzusznej, jadłowstręt, nudności, wymioty, zaparcia, biegunka, wzrost ciśnienia

wewnątrzczaszkowego, rumień twarzy, bóle i zawroty głowy, nadmierna senność, złe samopoczucie,

uczucie rozbicia, zaburzenia oddychania. Jeśli wystąpią objawy nadwrażliwości ze strony wątroby

(eozynofilia, żółtaczka, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych), należy przerwać leczenie. Po

podaniu i.v. może dojść do zaburzeń rytmu serca.Papaweryna podana w dużych dawkach może

powodować porażenie mięśni poprzecznie prążkowanych i mięśnia sercowego.

Interakcje:

Nasila działanie leków obniżających ciśnienie tętnicze, na mięśnie gładkie naczyń działa przeciwstawnie

do adrenaliny. Wykazuje także działanie antagonistyczne w stosunku do chlorku baru na mięśnie gładkie.

Leki nasenne, uspokajające, alkohol, inhibitory MAO i neuroleptyki nasilają działanie papaweryny.

Zmniejsza działanie lewodopy.

Dawkowanie:

Dorośli: s.c. i i.m. 40–120 mg, w razie potrzeby dawkę można podać ponownie po 3 h do 4 ×/d. Preparaty

złożone w postaci czopków – patrz: opisy poszczególnych preparatów.

Preparaty:

- Papaverinum hydrochloricum roztwór do wstrzykiwań 20 mg/ml (40 mg/2 ml) 10 amp. 2 ml

69

PARACETAMOLUM


Aktywny metabolit fenacetyny o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym bez komponenty

przeciwzapalnej. W przeciwieństwie do większości nieopioidowych leków przeciwbólowych nie powoduje

zahamowania syntezy prostaglandyn na obwodzie. Działanie przeciwgorączkowe i przeciwbólowe

związane jest z hamowaniem prostaglandyn w OUN poprzez blokowanie cyklooksygenazy kwasu

arachidonowego. Nie uszkadza błony śluzowej żołądka, nie hamuje agregacji płytek krwi i krzepnięcia.

Podany p.o. wchłania się w 60% i osiąga maks. stężenie po ok. 1 h. Po podaniu p.r. wchłania się w 30–40%,

osiągając największe stężenie po 3 h. cmax po podaniu i.v. wynosi 15 min. Po podaniu i.v. lek zaczyna działać

przeciwbólowo w ciągu 5–10 min, działanie maks. występuje po ok. 1 h i utrzymuje się przez 4–6 h.

Paracetamol wiąże się z białkami osocza w 25–50%. Metabolizowany jest w wątrobie. Leki indukujące

enzymy mikrosomalne mogą przyspieszyć jego metabolizm. Metabolity są nieaktywne i wydalane

w postaci glukuronianów i siarczanów z moczem. Prawdopodobnie niektóre pośrednie metabolity oraz N-

acetylo-p-benzochinoimina wykazują działanie hepatotoksyczne. t1/2 wynosi 2–4 h, wydłuża się

w niewydolności wątroby. U osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanu paracetamol może

powodować hemolizę.

Wskazania:

Postaci do stosowania p.o., p.r. Bóle różnego pochodzenia o słabym lub umiarkowanym nasileniu.

Gorączka. Bolesne miesiączki. Bóle migrenowe. Zalecany przez WHO jako jeden z podstawowych leków

w leczeniu bólów towarzyszących chorobom nowotworowym. W bólach umiarkowanych i silnych może

być podawany z opioidami. Postać do stosowania i.v. Krótkotrwałe leczenie bólu o umiarkowanym

nasileniu, zwłaszcza w okresie pooperacyjnym. Krótkotrwałe stosowanie w hipertermii, gdy podanie leku

inną drogą nie jest możliwe.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, ciężka niewydolność wątroby lub nerek, niedobór G-

6-PD, niedobór reduktazy methemoglobiny. Nie powinno się podawać dzieciom do 3. mż. W przypadku

postaci do stosowania i.v. także nadwrażliwość na chlorowodorek propacetamolu. Należy zachować

ostrożność u chorych niedożywionych (z małymi rezerwami glutationu w wątrobie), w chorobie

alkoholowej oraz u chorych odwodnionych.


Rzadko osutka i inne objawy nadwrażliwości, łagodne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Bardzo rzadko agranulocytoza, niedokrwistość, małopłytkowość, uszkodzenie nerek (niewydolność nerek,

bóle kolkowe). Przedawkowanie leku może powodować ciężką niewydolność wątroby i zgon chorego.

Największe ryzyko występuje u ludzi głodujących i nadużywających alkoholu. Już 2-krotne przekroczenie

maks. zalecanej dawki dobowej może spowodować objawy uszkodzenia wątroby. Objawy

przedawkowania: biegunka, brak łaknienia, nudności, wymioty, bóle brzucha, nadmierna potliwość, ból

w prawym podżebrzu, żółtaczka, powiększenie wątroby. Objawy te mogą wystąpić 2–4 dni po

przedawkowaniu. 4–6 dni po przedawkowaniu występują jawne objawy niewydolności wątroby

(encefalopatia wątrobowa, drżenia grubofaliste, depresja oddychania, śpiączka, obrzęk mózgu,

70

zaburzenia krzepnięcia, krwawienie z przewodu pokarmowego, DIC, hipoglikemia, kwasica metaboliczna,

zaburzenia rytmu serca, zapaść naczyniowa). Wystąpienie objawów przedawkowania wymaga

hospitalizacji. Antidotum jest N-acetylocysteina.

Interakcje:

Jednoczesne stosowanie paracetamolu i kwasu acetylosalicylowego powoduje zwiększenie stężeń obu

leków we krwi. Jednoczesne stosowanie z NLPZ zwiększa ryzyko uszkodzenia nerek. Salicylamid, izoniazyd,

cymetydyna, ranitydyna, metyrapon, probenecyd, propranolol wydłużają eliminację paracetamolu.

Paracetamol może nasilać działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych pochodnych kumaryny.

Zmniejsza stężenie lamotryginy i chloramfenikolu we krwi. Jednoczesne stosowanie inhibitorów MAO

może prowadzić do wystąpienia stanów pobudzenia i wysokiej gorączki. Leki indukujące enzymy

mikrosomalne (np. ryfampicyna, niektóre leki przeciwpadaczkowe, nasenne) mogą prowadzić do

zwiększenia syntezy hepatotoksycznych metabolitów i zwiększać ryzyko działania hepatotoksycznego.

Izoniazyd zwiększa ryzyko działania hepatotoksycznego. Przewlekłe nadmierne spożywanie alkoholu

zwiększa ryzyko wystąpienia działania hepatotoksycznego. Metoklopramid przyspiesza wchłanianie leku

z przewodu pokarmowego.

Dawkowanie:

P.o. lub p.r. dorośli: 300–500 mg co 3 h, 300–600 mg co 4 h lub 0,5–1 g co 6 h. W bólach przewlekłych

500–750 mg co 4–6 h, w bólach nowotworowych do 10 mg/kg mc. co 4 h, często w skojarzeniu z lekami

o innym mechanizmie działania przeciwbólowego. Należy zachować ostrożność u chorych

z zaawansowaną chorobą nowotworową, kacheksją nowotworową oraz w podeszłym wieku, u których

maks. dawki leku powinny być o 50% niższe. Bez konsultacji z lekarzem nie stosować dłużej niż 10 dni

w przypadku bólów, 3 dni w przypadku gorączki, 2 dni w okresie zakażenia. Maks. dawka dobowa nie

powinna przekraczać 4 g lub, jeśli stosowany jest przez kilka dni, 2,5 g. W przypadku ciężkiej niewydolności

nerek (klirens kreatyniny <10 ml/min) odstępy między dawkami należy wydłużyć do 8 h. Dzieci: 1,5 g/m2

pc./d w 6 daw. podz., wg innego schematu: od 3. mż. do 18. rż. przeciwgorączkowo 10–15 mg/kg mc.

jednorazowo, przeciwbólowo 10–20 mg/kg mc. 4 ×/d. W przypadku bólów nowotworowych 15–20 mg/kg

mc. co 4 h. U dzieci do 12. rż. nie zaleca się więcej niż 5 dawek/d. Nie przekraczać dawki maks. 65 mg/kg

mc./d. I.v. w trwającym 15 min wlewie i.v. U dzieci objętość jednorazowo podanego wlewu wynosi 1,5

ml/kg mc. Dorośli i dzieci o mc. >50 kg. Dawka jednorazowa wynosi 1 g, do 4 ×/d. Maks. dawka dobowa

paracetamolu wynosi 4 g. Odstęp między dawkami nie może być mniejszy niż 4 h. Dorośli o mc. <50 kg

i dzieci o mc. >33 kg (po 11. rż.). Dawka jednorazowa wynosi 15 mg/kg mc., do 4 ×/d. Maks. dawka dobowa

paracetamolu wynosi 60 mg/kg mc. Odstęp między dawkami nie może być mniejszy niż 4 h. W przypadku

niewydolności nerek, jeśli klirens kreatyniny jest <=30 ml/min, to odstęp między kolejnymi dawkami

powinien wynosić co najmniej 6 h.

Preparaty:

- Paracetamol roztwór do wstrzykiwań 1 ml/10 mg 100 ml 10 butelek 100 ml

- Paracetamol roztwór do wstrzykiwań 1 ml/10 mg 50 ml 10 butelek 50 ml

- Paracetamol tabl. 500 mg 10 tabl.

- Paracetamol tabl. 500 mg 20 tabl.

- Paracetamol czopki 500 mg 10 czopków.

71



SALBUTAMOLUM

fiolka do nebulizacji 1 mg/ml (2,5 ml)

Lek pobudzający receptory β2 układu współczulnego (sympatykomimetyk), powoduje rozkurcz mięśni

oskrzelowych po podaniu wziewnym. Zastosowany w większych dawkach i podany drogą pozajelitową

może również pobudzać receptory β1 w sercu. Przy podaniu wziewnym hamuje degranulację

i wydzielanie czynników prozapalnych w oskrzelach: leukotrieny, histamina, znosząc objawy skurczu. Lek

dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, osiągając po 2-3 godzinach stężenie maksymalne we krwi.

Podany wziewnie działa już po ok. 5 min., a następnie uwalnia się stopniowo i powoli z tkanki płucnej

działając do 6 godz. rozkurczająco. Lek jest metabolizowany w wątrobie i wydalany głównie z moczem

przez nerki w formie metabolitów i częściowo w postaci niezmienionej.

Wskazania:

Stany skurczowe oskrzeli: astma oskrzelowa o różnej etiologii (np. astma wysiłkowa), profilaktyka przed

atakiem u pacjentów z astmą wysiłkową, obturacyjna choroba płuc oraz zapobiegawczo u ciężarnych

przed zabiegami na macicy.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na preparat, zapobieganie poronieniu lub przedwczesny poród, okres karmienia piersią

(w czasie kuracji karmienie piersią należy przerwać).


Przy podaniu wziewnym występują rzadziej niż w przypadkach stosowania leku innymi drogami. Może

pojawić się paradoksalny skurcz oskrzeli, drżenia kończyn górnych, ból głowy, przyspieszenie czynności

serca, skurcze dodatkowe, migotanie przedsionków, częstoskurcz nadkomorowy. Bardzo rzadko

występują reakcje alergiczne: pokrzywka, obrzęk, obniżenie ciśnienia krwi, omdlenia. Hipokaliemia przy

stosowaniu drogą wziewną pojawia się niezmiernie rzadko.

Interakcje:

Leku nie należy podawać jednocześnie z inhibitorami receptorów β-adrenergicznych. Salbutamol

zastosowany jednocześnie z glikokortykosterydami, lekami moczopędnymi lub pochodnymi ksantyny

nasila hipokaliemię. Ostrożnie stosować u pacjentów z nadczynnością tarczycy; w przypadkach leczenia

ciężkiej astmy należy monitorować poziom potasu we krwi.

72

Dawkowanie:

Wziewnie – dorośli: 100-200 µg w inhalacji (1-2 dawki); zapobiegawczo – 10 do 15 min. przed wysiłkiem

lub kontaktem z alergenem 200 µg salbutamolu. W ostrych stanach skurczowych oskrzeli wziewnie

w nebulizacji 1 mg-2,5 mg lub wielokrotnie w aerozolu do zmniejszenia występujących duszności. Dzieci

w analogicznych sytuacjach – 100 µg salbutamolu.

Preparaty:

- Airomir opakowanie aerozolowe – zawiesina do inhalacji 200 dawek po 100 µg salbutamolu;

- Salbutamol aerozol wziewny 20 ml, 100 µg/dawkę – 400 dawek; aerozol wziewny bez freonu 100

µg/dawkę – 200 dawek;

- Ventodisk proszek do inhalacji (200 µg lub 400 µg siarczanu salbutamolu – 120 dawek);

- Velaspir zawiesina do inhalacji bez freonu 200 dawek po 100 µg;

- Ventolin 2,5 ml 0,1% i 0,2% płyn do inhalacji z nebulizatora, 20,0 ml 0,5% płyn do inhalacji z respiratora

lub nebulizatora.

THIETHYLPERAZINUM

tabletki 5 mg

Pochodna fenotiazyny o działaniu i właściwościach farmakologicznych zbliżonych do chlorpromazyny.

Wykazuje działanie przeciwwymiotne, zmniejsza nasilenie nudności, działa przeciwczkawkowo, a poprzez

wpływ na ośrodki koordynacyjne w układzie siateczkowym zmniejsza nasilenie zaburzeń równowagi.

Działanie jest związane z hamowaniem ośrodka wymiotnego w mózgu i strefy wyzwalającej wymioty

w rdzeniu przedłużonym oraz ze zmniejszeniem wrażliwości nerwów przywspółczulnych i czuciowych.

Działa też adrenolitycznie. Dobrze się wchłania po podaniu p.o., tmax po podaniu wynosi 3–4 h. Metabolizm

zachodzi w wątrobie. t1/2 – 12 h. Wydalana głównie z moczem, przede wszystkim w postaci metabolitów.

Wskazania:

Objawowe leczenie nudności i wymiotów różnego pochodzenia. Zaburzenia błędnikowe, choroba

Ménière'a, zawroty głowy związane z zaburzeniami krążenia mózgowego lub wstrząsem mózgu. Choroba

lokomocyjna.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu lub pochodne fenotiazyny, stany przedśpiączkowe

i śpiączka, padaczka, choroba Parkinsona, depresja, jaskra, niewydolność wątroby i/lub nerek, retencja

moczu, zwłaszcza w przebiegu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, niewydolność serca.

Tietylperazyny nie należy stosować u dzieci do 15. rż. Należy zachować szczególną ostrożność u chorych

w podeszłym wieku. Należy rozważyć stosunek korzyści do ryzyka u chorych z objawami upośledzenia

czynności szpiku kostnego. W przypadku przyjmowania leku w dużych dawkach lub przez dłuższy czas

należy okresowo kontrolować morfologię krwi obwodowej i parametry czynności wątroby. Należy unikać

stosowania tietyloperazyny i innych leków o możliwym działaniu hepatotoksycznym u dzieci i młodzieży,

u których występujące objawy mogą sugerować zespół Reye’a.

73


Suchość błony śluzowej jamy ustnej, nadmierna senność, zwiększenie częstotliwości rytmu serca,

obniżenie ciśnienia tętniczego, zaburzenia czynności wątroby, żółtaczka. Oszołomienie, bóle i zawroty

głowy. Ponadto, zwłaszcza u osób młodych, mogą wystąpić objawy pozapiramidowe w postaci trudności

w połykaniu i mówieniu, skurczów mięśniowych, drżenia, dyskinez, akatyzji. U osób w podeszłym wieku

mogą występować późne dyskinezy. Zaburzenia akomodacji, rozszerzenie drobnych naczyń skórnych,

obrzęki kończyn i twarzy, agranulocytoza. Niedociśnienie ortostatyczne, głównie po podaniu i.v.

Przedawkowanie prowadzi do splątania, senności lub pobudzenia z dystoniami, znacznego zwiększenia

częstotliwości rytmu serca i obniżenia ciśnienia tętniczego, hipertermii, drgawek, a w końcu wstrząsu,

niewydolności oddechowej i śpiączki. W wypadku wystąpienia objawów zatrucia należy podać leki

przeciw chorobie Parkinsona i leki działające ośrodkowo cholinolitycznie. W przypadku leczenia

niedociśnienia wywołanego przez tietylperazynę należy unikać podawania epinefryny.

Interakcje:

Tietylperazyna może nasilać działanie leków działających depresyjnie na OUN, takich jak barbiturany,

pochodne benzodiazepiny, opioidy, neuroleptyki, etanol, leki przeciwhistaminowe, leki nasenne lub

uspokajające. Nasila działanie leków obniżających ciśnienie. Pochodne fenotiazyny mogą nasilać działanie

atropiny.

Dawkowanie:

P.o., p.r, i.v., i.m., s.c. Zwykle 6,5 mg 1–3 ×/d. W zapobieganiu wymiotom pooperacyjnym 6,5–19,5 mg 30

min przed zakończeniem operacji. Niewydolność nerek lub wątroby wymaga zmniejszenia dawki.

Preparaty:

- Torecan tabl. powlekane 6,5 mg 50 tabl.

- Torecan czopki 6,5 mg 6 czopków

- Torecan roztwór do wstrzykiwań 1 ml zawiera 6,5 mg 5 amp. 1 ml

TICAGREROL

tabletki powl. 90 mg

Wybiórczy antagonista receptora adenozynodifosforanowego (ADP) działający na receptor ADP 2PY12

(wiązanie odwracalne); cyklopentylotriazolopirymidyna. Działanie polega na zapobieganiu zależnej od

ADP aktywacji i agregacji płytek krwi. Nie wywiera wpływu na miejsce wiązania ADP, blokuje przekazanie

sygnału. Po podaniu p.o. szybko się wchłania. Wykazuje szybki początek działania farmakologicznego;

średnie zahamowanie agregacji płytek (IPA) u pacjentów ze stabilną chorobą wieńcową stosujących kwas

acetylosalicylowy, równe 41% występuje 30 min po podaniu tikagreloru w dawce nasycającej 180 mg.

Maks. IPA wynosi 89%, występuje w ciągu 2–4 h po podaniu leku i utrzymuje się przez 2–8 h. tmax wynosi

ok. 1,5 h, a średnia bezwzględna dostępność biologiczna 36%. Tikagrelor jest metabolizowany w wątrobie

głównie przez izoenzym CYP3A; lek i jego czynny metabolit w 99,7 % wiążą się z białkami osocza. Lek

wydalany jest głównie z kałem i moczem, metabolit z żółcią. t1/2 tikagreloru wynosi 7 h, czynnego

metabolitu – 8,5 h.

74

Wskazania:

Zapobieganie zdarzeniom sercowo-naczyniowym u dorosłych pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym

(niestabilna dławica piersiowa, zawał serca bez uniesienia odcinka ST lub z uniesieniem odcinka ST), w tym

u pacjentów leczonych farmakologicznie

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, czynne krwawienia patologiczne, krwotok

śródczaszkowy w wywiadzie, umiarkowane lub ciężkie zaburzenie czynności wątroby, równoległe

stosowanie silnych inhibitorów CYP3A4. U chorych ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia krwawień

należy rozważyć stosunek zagrożeń do korzyści wynikających ze stosowania leku. Stosować ostrożnie

u osób ze skłonnością do krwawień (np. po niedawno przebytych urazach, zabiegach chirurgicznych,

z zaburzeniami krzepnięcia, czynnymi lub niedawno przebytymi krwawieniami z przewodu pokarmowego)

oraz u osób stosujących leki zwiększające ryzyko wystąpienia krwawienia (np. NLPZ, doustne leki

przeciwzakrzepowe i/lub leki fibrynolityczne zastosowane w ciągu 24 h przed przyjęciem tikagreloru).

W przypadku wystąpienia krwawienia nieskuteczne wydaje się przetoczenie płytek krwi (tikagrelor będzie

wywierał działanie hamujące na przetoczone płytki) czy podanie desmopresyny. Hemostazę może

zwiększać podanie kwasu aminokapronowego, kwasu traneksamowego i/lub rekombinowanego czynnika

VIIa. Po zidentyfikowaniu i opanowaniu przyczyny krwawienia można wznowić leczenie tikagrelorem.

Leczenie należy przerwać 7 dni przed planowanym zabiegiem chirurgicznym. Ze względu na ograniczone

dane kliniczne stosować ostrożnie u osób ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia bradykardii (w tym

stosujących leki mogące powodować bradykardię). Lek może powodować duszność o nasileniu łagodnym

lub umiarkowanym, zwykle ustępującą bez konieczności przerywania leczenia. Należy jednak zachować

ostrożność u osób z astmą i/lub POChP w wywiadzie; jeśli w trakcie leczenia tikagrelorem chory zgłosi

nowe incydenty duszności, wydłuży się czas ich trwania lub nasilą objawy, należy przeprowadzić pełną

diagnostykę, a w przypadku złej tolerancji tego stanu przerwać leczenie. Podczas leczenia tikagrelorem

może ulec zwiększeniu stężenie kreatyniny; należy dokonać oceny czynności nerek po miesiącu

stosowania leku, a następnie okresowo, szczególnie u osób ≥75. rż., chorych z umiarkowanym lub ciężkim

zaburzeniem czynności nerek, a także w przypadku stosowania leków z grupy antagonistów receptora AT1

angiotensyny II. Należy zachować ostrożność podczas stosowania tikagreloru u pacjentów

z hiperurykemią lub dnawym zapaleniem stawów w wywiadzie; nie zaleca się stosowania u pacjentów

z nefropatią moczanową.


Często: duszność, krwawienie z nosa, krwotok z żołądka i jelit, krwawienia podskórne lub do skóry

właściwej, krwiaki/siniaki, krwotok w miejscu nakłucia, wstrzyknięcia lub podłączenia cewnika. Niezbyt

często: krwotok śródczaszkowy, zawroty głowy pochodzenia ośrodkowego, ból głowy, krwotok do oka

(wewnątrzgałkowy, spojówkowy, siatkówkowy), krwioplucie, krwawe wymioty, krwotok z owrzodzenia

żołądka i jelit, krwotok z guzków krwawniczych odbytu, zapalenie błony śluzowej żołądka, krwotok

w jamie ustnej (w tym krwawienie z dziąseł), biegunka, wymioty, ból brzucha, nudności, niestrawność,

wysypka, świąd, krwotok z układu moczowego, krwawienie z pochwy, krwotok po zabiegu, nadwrażliwość

z obrzękiem naczynioruchowym. Rzadko: hierurykemia, stan splątania, parestezje, krwotok z ucha,

zawroty głowy pochodzenia błędnikowego, krwotok do przestrzeni zaotrzewnowej, zaparcie, krwiak

śródstawowy, zwiększone stężenie kreatyniny we krwi, krwotok z rany, krwotok pourazowy. Po

75

przedawkowaniu: toksyczność w obrębie żołądka i jelit, duszność, przerwy komorowe. Brak swoistego

antidotum; zaleca się monitorowanie EKG, leczenie wspomagające w przypadku wystąpienia krwawienia.

Interakcje:

Tikagrelor jest substratem izoenzymu CYP 3A4, a także jego słabym inhibitorem; jest również substratem

i słabym inhibitorem P-gp. Równoległe stosowanie z silnymi inhibitorami CYP3A4 (np. ketokonazol,

klarytromycyna, nefazodon, rytonawir, atazanawir) jest przeciwwskazane, ponieważ może powodować

istotne zwiększenie narażenia na tikagrelor. Umiarkowane inhibitory CYP 3A4 (np. diltiazem, amprenawir,

aprepitant, erytromycyna, flukonazol) można stosować równolegle z tikagrerolem. Nie zaleca się

stosowania z dużymi dawkami podtrzymującymi kwasu acetylosalicylowego (> 300 mg). Nie zaleca się

równoległego stosowanie z silnymi induktorami CYP3A4 (np. ryfampicyna, deksametazon,

karbamazepina, fenobarbital), które może prowadzić do zmniejszenia stężenia i osłabienia siły działania

tikagreloru. Ponieważ tikagrerol może zwiększać narażenie na leki o małym indeksie terapeutycznym

będące substratami CYP3A4 (cisapryd, alkaloidy sporyszu), ich równoległe stosowanie nie jest zalecane.

Stosowanie w skojarzeniu z simwastatyną lub lowastatyną w dawce >40 mg wiąże się ze zwiększeniem

ryzyka wystąpienia ich działań niepożądanych – nie zaleca się równoległego stosowania. Jednoczesne

stosowanie atorwastatyny i tikagreloru powoduje zwiększenie cmax i AUC metabolitów atorwastatyny

w stopniu klinicznie nieistotnym; nie można wykluczyć podobnego wpływu na inne statyny

metabolizowane przez CYP3A4. W przypadku stosowania z digoksyną zaleca się dokładną obserwację

kliniczną i monitorowanie parametrów laboratoryjnych. Brak danych dotyczących stosowania

jednocześnie z silnymi inhibitorami glikoproteiny P (np. werapamil, chinidyna, cyklosporyna), które mogą

zwiększać narażenie na tikagrelor; jeśli nie można uniknąć takiego skojarzenia, należy zachować

ostrożność. Tikagrelor nie jest inhibitorem CYP2C9 i jest mało prawdopodobne, aby zaburzał metabolizm

leków, takich jak warfaryna czy tolbutamid związany z izoenzymem CYP2C9. Nie przewiduje się

znaczącego wpływu na skuteczność hormonalnych środków antykoncepcyjnych. W związku

z obserwowanymi, zwykle bezobjawowymi, przerwami komorowymi i bradykardią należy zachować

ostrożność podczas jednoczesnego stosowania tikagreloru z lekami wywołującymi bradykardię;

w badaniu klinicznym nie zaobserwowano jednak dowodów na występowanie znaczących klinicznie

niepożądanych interakcji po jednoczesnym zastosowaniu z jednym lub więcej lekami wywołującymi

bradykardię (tj. β-adrenolitykami, antagonistami wapnia [diltiazem i werapamil] lub digoksyną). Nie

zaobserwowano klinicznie istotnych interakcji ze stosowanymi przed dłuższy czas kwasem

acetylosalicylowym, inhibitorami ACE, inhibitorami pompy protonowej, statynami, β-adrenolitykami,

antagonistami receptora angiotensyny, jak również ze stosowanymi krótkotrwale heparyną, heparyną

drobnocząsteczkową oraz dożylnymi inhibitorami GpIIb/IIIa. Jednoczesne stosowanie tikagreloru

i heparyny, enoksaparyny lub desmopresyny nie wpływało na czas częściowej tromboplastyny po

aktywacji (aPTT), aktywowany czas krzepnięcia (ACT) ani na oznaczanie aktywności czynnika Xa, jednak,

ze względu na potencjalne interakcje farmakodynamiczne, należy zachować ostrożność podczas

jednoczesnego stosowania tikagreloru z lekami zmieniającymi hemostazę. Należy zachować ostrożność

podczas stosowania z wybiórczymi inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny (np. paroksetyny,

sertraliny, citalopramu) ze względu na możliwość zwiększenia ryzyka krwawienia.

76

Dawkowanie:

P.o., niezależnie od posiłków. Dorośli. Pojedyncza dawka nasycająca 180 mg, następnie 90 mg 2 ×/d,

w skojarzeniu z kwasem acetylosalicylowym w dawce 75–150 mg. Czas leczenia powinien wynosić do 12

mies., chyba że istnieją wskazania kliniczne do przerwania stosowania leku. U pacjentów stosujących

klopidogrel w razie potrzeby możliwa jest bezpośrednia zmiana terapii na tikagrelor. Nie badano zmiany

sposobu leczenia z prasugrelu na tikagrelor. Nie ma konieczności modyfikacji dawkowania u osób

w podeszłym wieku lub z niewydolnością nerek. Ze względu na brak danych nie zaleca się stosowania leku

u chorych poddawanych dializom. Nie ma konieczności modyfikacji dawkowania u osób z łagodną

niewydolnością wątroby.

Preparaty:

- Brilique tabl. powlekane 90 mg 56 tabl.

URAPIDILUM


Lek hipotensyjny, którego działanie polega na rozszerzeniu obwodowych naczyń oporowych poprzez

wybiórcze blokowanie postsynaptycznych receptorów a1 oraz działaniu na ośrodkowy system regulacji

ciśnienia tętniczego i napięcia układu sympatycznego poprzez blokowanie receptorów adrenergicznych a1

i pobudzenie receptorów serotoninowych 5-HT1A. Zmniejsza zużycie tlenu przez m. sercowy.

W nadciśnieniu tętniczym powoduje szybkie zmniejszenie ciśnienia skurczowego i rozkurczowego bez

widocznej odruchowej tachykardii. Obniżenie ciśnienia tętniczego jest rezultatem zmniejszenia

całkowitego oporu obwodowego bez zmiany pojemności minutowej serca. Podany p.o. wchłania się w ok.

92%, maks. stężenie w surowicy osiąga po 4–5 h. W 94% wiąże się z białkami osocza. Wydalany jest przez

nerki w 50–70%, reszta z kałem w postaci metabolitów. Po podaniu i.v. działanie hipotensyjne rozpoczyna

się po 1–5 min i utrzymuje się ok. 1–2 h. W ok. 80% wiąże się z białkami osocza. t1/2 dystrybucji wynosi 35

min, t1/2 eliminacji z osocza ok. 2,7 h. Podlega biotransformacji głównie w wątrobie. 50–70% podanej

dawki wydalane jest z moczem w postaci metabolitów, 15–20% w postaci niezmienionej. Podczas leczenia

nie stwierdza się nasilenia skurczu oskrzeli, zwiększenia wydzielania reniny, aldosteronu, wzrostu ciśnienia

wewnątrzczaszkowego. Nie obserwuje się efektu pierwszej dawki, tachyfilaksji ani efektu „odbicia”. Nie

wpływa na gospodarkę wodno-elektrolitową, metabolizm tłuszczów, czynność wątroby i nerek ani na

układ krwiotwórczy.

Wskazania:

Przełom nadciśnieniowy, ciężkie i bardzo ciężkie nadciśnienie tętnicze, nadciśnienie tętnicze oporne na

leczenie innymi lekami. Kontrolowane zmniejszanie ciśnienia tętniczego u chorych na nadciśnienie

podczas operacji i/lub po niej.

77

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu. Zwężenie cieśni aorty, zespolenie tętniczo-żylne (z

wyjątkiem nieczynnej hemodynamicznie przetoki do hemodializ). Należy zachować ostrożność u chorych

w podeszłym wieku i w początkowym okresie stosować lek w mniejszych dawkach. Brak doświadczeń

dotyczących stosowania leku u dzieci.


Często: zawroty i bóle głowy, nudności. Niezbyt często: kołatania serca, tachykardia lub bradykardia,

uczucie ucisku za mostkiem, duszność, wymioty, zmęczenie, zaburzenia rytmu serca, nagłe pocenie się.

Rzadko: priapizm, przekrwienie błony śluzowej nosa, reakcje alergiczne (świąd, zaczerwienienie skóry,

osutka). Bardzo rzadko: niepokój, senność. W przypadku przedawkowania: zawroty głowy, hipotonia

ortostatyczna, omdlenie, zmęczenie, zmniejszona szybkość reakcji. Leczenie objawowe.

Interakcje:

Synergizm działania z innymi lekami hipotensyjnymi i etanolem. Równoległe stosowanie cymetydyny

może zwiększać stężenie urapidylu w surowicy o 15%. Ze względu na brak wystarczających danych nie

należy stosować urapidylu z inhibitorami ACE.

Dawkowanie:

I.v. Chory w trakcie podawania leku powinien znajdować się w pozycji leżącej. Dorośli: w stanach ciężkich

oraz przełomie nadciśnieniowym 10–50 mg we wstrzyknięciu i.v. Obniżenie ciśnienia tętniczego następuje

zwykle w ciągu 5 min. W razie potrzeby wstrzyknięcia można powtórzyć do dawki łącznej 100 mg/d. Jeśli

zachodzi potrzeba utrzymania stałego obniżenia ciśnienia, podawać i.v. we wlewie kroplowym lub

w pompie infuzyjnej początkowo 2 mg/min, a po osiągnięciu pożądanego ciśnienia podawać w dawce

podtrzymującej 9 mg/h. Maks. stężenie leku w roztworze do wlewu – 4 mg/ml. Kontrolowane obniżenie

ciśnienia tętniczego podczas operacji lub po niej: 25 mg w szybkim wstrzyknięciu i.v. Jeśli po 2 min nastąpi

obniżenie ciśnienia tętniczego, to należy je utrzymywać przez podanie ciągłego wlewu i.v. W przeciwnym

razie należy powtórzyć dawkę 25 mg w szybkim wstrzyknięciu i.v. Jeśli po 2 min nastąpi obniżenie ciśnienia

tętniczego, to początkowo należy podawać do 6 mg w ciągu 1–2 min, a następnie zmniejszyć dawkę. Jeśli

obniżenie ciśnienia tętniczego nie nastąpi, należy podać 50 mg w powolnym wstrzyknięciu i.v. Urapidyl

można stosować pozajelitowo maks. 7 dni. W przypadku ostrej niewydolności wątroby należy zmniejszyć

dawkę. Jeśli wcześniej stosowano inne leki hipotensyjne, zmniejszyć dawkę początkową.

Preparaty:

- Ebrantil 25 roztwór do wstrzykiwań 5 mg/ml (25 mg/5 ml) 5 amp. 5 ml

78

PŁYN FIZJOLOGICZNY WIELOELEKTROLITOWY IZOTONICZNY

Jest to płyn do wlewów dożylnych zawierający sole wapnia, magnezu sodu i potasu o ciśnieniu

osmotycznym i składzie jonowym zbliżonym do osocza krwi. Płyn zawiera sole: chlorek sodu, octan sodu,

cytrynian sodu, chlorek potasu, chlorek wapnia i chlorek magnezu. W zależności od proporcji

poszczególnych jonów (małe różnice występują u różnych producentów) pH roztworów przyjmują wartość

od 5,0 do 7,5. Płyn po podaniu dożylnym uzupełnia niedobory zawartych w nim soli oraz wody, a także

podwyższa krótkotrwale objętość krwi.

Wskazania:

Wyrównywanie zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej będącej następstwem obfitych wymiotów,

biegunki, przetoki żółciowej lub jelitowej, a także w planowym nawadnianiu okołooperacyjnym.

Przeciwwskazania:

Niewydolność nerek (z bezmoczem lub skąpomoczem), hipernatremia, hiperkaliemia, hiperkalcemia,

hipermagnezemia oraz hiperwolemia. Płynu nie można stosować jako rozpuszczalnika dla leków

podawanych dożylnie. W okresie karmienia piersią płyn stosować jedynie w razie konieczności. Podaje

się jedynie w przypadkach gdy korzyści dla matki przeważają nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu.


Hipernatremia, hiperkaliemia, hiperkalcemia oraz przewodnienie; w długotrwałym podawaniu może

pojawić się podrażnienie żyły lub zakrzepowe zapalenie żyły w miejscu wkłucia, podwyższona temperatura

ciała. Zbyt szybki wlew prowadzi do niewydolności krążenia, obrzęku płuc i obrzęków obwodowych.

Interakcje:

Nie podawać jednocześnie z płynem roztworów fosforanów, węglanów metali ani aminokwasów i emulsji

tłuszczowych. Jony wapnia mogą modyfikować działanie leków z grupy antagonistów wapnia, a jony

potasu osłabiają działanie glikozydów nasercowych. Podczas stosowania pochodnych sterydowych może

nasilać się retencja sodu.

Płynu nie wolno mieszać z krwią do przetaczań ze względu na możliwą koagulację. Roztwór powinien być

przechowywany w temp. Poniżej 25 o C i nie powinien być zamrażany; podczas stosowania leku należy

kontrolować parametry gospodarki wodno-elektrolitowej oraz ilość wydalanego moczu.

Dawkowanie:

Jest ustalane indywidualnie – zwykle we wlewie dożylnym podaje się 1000 ml płynu na dobę z szybkością

3 ml/kg m. c./godz. Ilość płynu może wzrosnąć nawet 4-krotnie w stanach znacznego odwodnienia.

Preparaty:

- Płyn Fizjologiczny Wieloelektrolitowy Izotoniczny roztwór do wlewów dożylnych w opakowaniach:

butelki lub pojemniki polietylenowe 100 ml, 250 ml i 500 ml; worki z tworzywa sztucznego 100 ml, 250

ml, 500 ml i 1000 ml.

79

ROZTWÓR RINGERA

Roztwór Ringera zawiera chlorki: sodu potasu i wapnia. Jest stosowany w celu uzyskania lub podtrzymania

właściwej osmolarności zarówno wewnątrzkomórkowej jak i w przestrzeni zewnątrzkomórkowej.

Ponadto płyn wyrównuje zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej oraz uzupełnia niedobory

zawartych w nim minerałów i krótkotrwale podnosi ciśnienie krwi.

Wskazania:

Odwodnienie hipotoniczne lub izotoniczne, niedobory elektrolitów, nawadnianie w okresie

okołooperacyjnym, hipowolemia spowodowana oparzeniem oraz jako rozcieńczalnik dla koncentratów

elektrolitowych lub rozpuszczalnik dla leków nie wykazujących niezgodności recepturowych ze

składnikami roztworu.

Przeciwwskazania:

Niewydolność nerek z bezmoczem, hipernatremia, hiperkaliemia, hiperchloremia, przewodnienie,

hiperosmolarność, nadciśnienie i obrzęk płuc.


Są one bardzo podobne do opisanych dla płynu fizjologicznego, wieloelektrolitowego: hipernatremia,

hiperkaliemia, hiperchloremia, hiperkalcjuria oraz przewodnienie, hiperwolemia. W długotrwałym

podawaniu może pojawić się podrażnienie żyły lub zakrzepowe zapalenie żyły w miejscu wkłucia. Zbyt

szybki wlew prowadzi do niewydolności krążenia, obrzęku płuc i obrzęków obwodowych.

Interakcje:

Nie należy roztworu stosować jednocześnie z glikozydami nasercowymi, antagonistami aldosteronu,

diuretykami oszczędzającymi potas, inhibitorami enzymu przekształcającego (leki obniżające ciśnienie

krwi), aminoglikozydami, tetracyklinami, lekami przeciwbólowymi (NLPZ) ani z emulsjami tłuszczowymi.

Podobnie jak w płynie fizjologicznym wieloelektrolitowym izotonicznym, roztworu Ringera nie wolno

mieszać z krwią do przetaczań ze względu na możliwą koagulację. Roztwór powinien być przechowywany

w temp. poniżej 25 o C; podczas stosowania leku należy kontrolować parametry gospodarki wodno-

elektrolitowej oraz ilość wydalanego moczu.

Dawkowanie:

Indywidualnie we wlewie kroplowym – zazwyczaj roztwory hipertoniczne podaje się w ilości 500 ml do 3

l/dobę z maksymalną prędkością do 3 ml/min, a roztwory izotoniczne od 250 ml do 2,8 l/dobę

z prędkością 6 ml/min (120 kropli/min).

Preparaty:

- Iniectio Solutionis Ringeri hipertoniczny roztwór elektrolitów do wlewu dożylnego: butelki polietylenowe

lub worki 250 ml i 500 ml lub worki 100 ml, 250 ml i 500 ml; pojemniki miękkie z PCV 100 ml 1000 ml;

- Roztwór Ringera izotoniczny roztwór elektrolitów do wlewu dożylnego: butelki szklane, worki

z tworzywa sztucznego lub pojemniki polietylenowe po 100 ml, 250 ml, 500 ml i 1000 ml.

Documents

Leki ratownika medycznego · 2016-07-06 · Komorowe zaburzenia rytmu serca zagrażające życiu, nawracające migotanie i trzepotanie przedsionków, u dzieci w leczeniu zaburzeń