Kriminalitet Prezentacija Prof.dr Miković M

KRIMINALITET: ODREENJE, OBLICI, KLASIFIKACIJE, DRUTVENA

REAKCIJA

1. ta je kriminalitet?

1. Pravno odreenje:

- krenje pozitivno-pravnih drutvenih normi ponaanja koje - krenje pozitivno-pravnih drutvenih normi ponaanja koje prate sankcije (samo kd koja su zakonom definisana)

2. Drutveno definisanje:

- protudrutveno ponaanje

- neetiko ponaanje (ako se neko topi treba mu pomoi)

- tetni oblici ponaanja


Sutina kriminaliteta kao dr devijacije iz aspekta KD:

- Formalni aspekt krivinog djela: ljudska aktivnost (injenje ili neinjenje) kojom se kre odreene zakonske norme (svaki oblik ponaanja koji je odreen krivinim zakonodavstvom)oblik ponaanja koji je odreen krivinim zakonodavstvom)

- Materijalni aspekt krivinog djela (sadraj): ugroavanjedrutvenih zakonom zatienih vrijednosti

- Drutvena reakcija NKD: krivine sankcije utvrene zakonom za svako djelo posebno


Krivino djelo podrazumijeva sljedee (Adler, Muuller, Laufer, 2007.):

- injenjem djela nekome ili neemu mora biti nanesena teta

- u vrijeme injenja djelo mora biti zabranjeno- u vrijeme injenja djelo mora biti zabranjeno

- uinitelj mora imati kriminogene namjere

- djelo mora biti u vezi sa nastalom posljedicom

- za injenje takvog djela mora biti pravno utvrena kazna

Svako injenje ili neinjenje definisano zakonom kojim se ugroavaju drutvene vrednosti na koje drutvo reaguje zakonom definisanim krivinim sankcijama


Iz aspekta krivinog djela drutvene zatiene vrijednosti su:- Drutveno-pravni i politiki sistem (poredak)- Opte humane vrijednosti (ivot, tjelesni i lini integritet ovjeka)- Imovina- Imovina- Ekonomski sistem (tip ekonomskih odnosa)- Posljedice tehnolokog razvoja (ponaanja u saobraaju i zatita

ovjekove okoline),- Lina, graanska, ekonomska, socijalna i druga prava ljudi itd.


Slika kriminaliteta:

- Postojanje razliitih kaznenih politika

Veliki broj krivinih djela ostane neotkriven, u 40% sluajeva ne - Veliki broj krivinih djela ostane neotkriven, u 40% sluajeva ne pokree se krivini postupak i u 20 do 30% sluajeva se ne izrekne nikakva sankcija

- Visoki tamni broj


Definicije kriminaliteta:

- U uem smislu =sva registrovana i sankcionisana krivina djela na nekoj teritoriji u odreenom vremenskom periodu

- U irem smislu = sva ponaanja kojima su prekrene krivino-pravne norme, bez obzira na to da li su poinioci poznati ili ne, da li je prema njima pokrenut krivini postupak i izreene sankcije ili ne


Definicija:

- Bahcon, elih, 1996.: zbir svih ponaanja kojima se napadaju ili - Bahcon, elih, 1996.: zbir svih ponaanja kojima se napadaju ili ugroavaju osnovne ljudske vrijednosti (ivot i tjelesni integritet, sloboda i prava, imovina i sigurost) i drutvene vrijednosti (drutveno ureenje, sigurnost drave, njene najznaajnije institucije).

2. Klasifikacija kriminaliteta

Klasifikacija kriminaliteta najee se vezuje za odreene vrste krivinih djela, odnosno kriminaliteta, npr. imovinski, privredni politiki itd.

Najea podjela je na:Najea podjela je na:

1. Primarni = svi pravosnano osueni izvrioci krivinih djela

2. Recidivizam (povrat) =ponavljanje krivinog djela:

a) Opti (ponovno injenje KD koje je razliito od KD za koji je poinitelj ranije osuivan)

b) Specijalni (isto ili slino djelo)

2. Oblici kriminaliteta

1. Prema nainu organizovanja:

a) Neorganizovani kriminalitet (situacioni i neki poluprofesionalni kriminalci; krivino djelo ine samostalno bez udruivanja)bez udruivanja)

b) Poluorganizovani kriminalitet (ad-hoc grupa ili bande, formiraju se prema potrebi)

c) Organizovani kriminalitet


Organizovani kriminalitet zasniva se na sljedeim elementima:

- Utvrena hijerarhijska struktura

- Monopolistika kontrola i primjena moi (nasilje, ekonomska, - Monopolistika kontrola i primjena moi (nasilje, ekonomska, politika, policijska i druga mo)

- Otpornost na standardne metode i mjere suzbijanja kriminala

- Korupcije i izbjegavanje sankcija

- Ekonomski interesi i visoka dobit (pet italijansko-sicilijanskih porodica u Njujorku sa oko 900 lanova i oko 9000 pridruenih ostvaruje vie od milijardu dolara godinje)


Osnovni tipovi organizovanog kriminaliteta:

a) konspirativni, iroko rasprostranjen model (kineske trijade, japanske jakuze, mafija ili cosa nostra)

b) lokalni model, organizovan od strane etnikih grupa (albanski, b) lokalni model, organizovan od strane etnikih grupa (albanski, ruski, italijanski, kineski i drugi klanovi)

c) Kriminogeni sindikati ili kriminogena udruenja (vrhunska tehnologija i organizacija

d) Preuzetniki kriminal (nelegalna prodaju i promet oruja, promet naftom i drugim derivatima, prodaja droga, prostitucija, trgovina ljudima i ljudskim organima, organizovano kockanje, veza sa vlau i poslevnim svijetom i sl.)


Meunarodni kriminalitet koji se sastoji od:

- irenje kriminalnih djelatnosti preko granica razliitih zemalja i- irenje kriminalnih djelatnosti preko granica razliitih zemalja i

- povezivanje, udruivanje i podjela posla ili teritorija

- meunarodne kriminogene korporacije


Karakteristike organizovanog kriminaliteta:

- visoka profitibilnost, ukljuen kapital i dobit

- veza sa tzv. zdravom ekonomijom, politikim i drugim odnosima u savremenom svijetusavremenom svijetu

- visoka organizaciona i tehnoloka opremljenost i preimustvo nad organima i slubama drutvene reakcije

- neposredna povezanost sa interesima vladajuih drutvenih struktura i institucija dravne i druge javne vlasti i meunarodnih ekonomskih i politikih krugova

- povezanost sa organizovanim kriminalom unutar pojedinih drava i

- uslovljenost prirodom ekonomskih, socijalnih, politikih i drugih podjela, nejednakosti i sukoba u svijetu


2. U odnosu na sadrinske aspekte oblici kriminaliteta su:

a) Imovinski kriminalitet: injene krivinih djela sa ciljem sticanja odreenih materijalnih vrijednosti (novca, vrijednosnih papira, odreenih materijalnih vrijednosti (novca, vrijednosnih papira, stvari, zlata i drugih dragocjenosti; nije svojstven samo siromanim slojevima)

b) Privredni kriminal, koji je dio imovinskog kriminaliteta (ine ga zaposleni u privredi, bankama i drugim institucijama)


c) Kriminalitet bijelog okovratnika (white collar crime), ili inovniki kriminalitet: injenje krivinih djela pojedinaca ili grupa koji uivaju odreeni drutveni ugled u cilju sticanja protupravne imovinske koristi.protupravne imovinske koristi.

Singer, 1994.: elelmenti inovnikog kriminaliteta:

- Radi se o krivinom djelu, poinitelj je osoba odreenog ugleda

- Poinitelj ima vii drutveni poloaj

- Uinjeni delikt je u neposrednoj vezi sa zanimanjem poinioca

- Najee se radi u zloupotrebi povjerenja


inovniki se naziva i okupacioni kriminal: zakonom kanjivo djelo poinjeno korienjem mogunosti koje nudi neko legalno zaposlenje (ljekari, profesori itd.)


d) Politiki kriminalitet:

- Svako spoljanje ili unutranje ugroavanje stabilnosti nekog - Svako spoljanje ili unutranje ugroavanje stabilnosti nekog poretka, odnosno funkcionisanja drave

- Sa aspekta ljudskih sloboda i prava sve aktivnosti kojima se osujeuju ili ugroavaju i zloupotrebljavaju ljudska prava i slobode


Ostali oblici kriminaliteta:

- Saobraajni

- Ekoloki- Ekoloki

- Elektronski

3. Klasifikacija poinitelja krivinih djela (delinkvenata)

1. Delinkventi iz navike (drutveno neprilagoene osobe, ine KD iz navike, prva KD u ranoj mladosti)

2. Delinkventi po tendenciji (izrazita sklonost ka injenju KD):

a) Osobe sa duevnim smetnjama

b) Delikventi po navici


3. Profesionalni delinkventi (injenje KD stalno zanimanje, inteligentni, vole ivot) karakterie ih:

- viestruki povratnici

- vei broj krivinih dela- vei broj krivinih dela

- vie puta osuivani, ei i dui boravci u kaznenim ustanovama

- specijalni povrat

- specijalizacija

- posebna obuenost

- specifine metode

- rana kriminogena iskustva


Profesionalni delinkventi najee su:

- Provalnici (specijalizirani za teke krae)

- Deparoi (mlade spretne osobe)- Deparoi (mlade spretne osobe)

- Varalice (vrhunski obueni, rijetko se udruuju)

- Falsifikatori

- Profesionalni verceri (verc na veliko)

- Ostali profesionalni kriminalci


Prema karakteru kriminogenih aktivnosti poinioci krivinih djela se djele na:

1. Poluprofesionalni kriminalci, za koje karakteristino:

- kombinuju kriminalne aktivnosti sa drutveno drutveno-- kombinuju kriminalne aktivnosti sa drutveno drutveno-prihvatljivim zanimanjima

- kriminal je dopunska aktivnost

- ponekad su specijalizovani

- viestruki su povratnici

- osuivani na krae vremenske kazne

- po pravilu postaju profesionalci

- ine manje opasna krivina dela


U poluprofesionalne kriminalce spadaju:

a) Sitni lopovia) Sitni lopovi

b) Preprodavci i prodavci ukradene robe

c) Predstavnici inovnikog kriminala


2. Situacioni kriminalci (sreu se meu prvi put osuenim)

Karakterie ih sljedee:

- kriminal od prilike do prilike

- u osnovi nisu devijantni

- lina i drutvena situacija dovodi do kriminala (alkoholiari, narkomani i socijalno ugroeni)


Situacioni kriminalci su:

a) sitni situacioni lopovi

b) osueni za krivina djela protiv bezbjednosti u saobraajuosueni za krivina djela protiv bezbjednosti u saobraaju

c) agresivni situacioni prestupnici

d) seksualni prestupnici

e) ostali situacioni kriminalci

4. Drutvena reakcija na kriminalitet

1. kriminogena politika (krivino pravo i sistem sankcija)

2. tolerisanje nekih vidova kriminala

3. prevencija3. prevencija

5. Krivino-pravna reakcija

Kriminogena politika ogleda se u sljedeem:- oslobaajue i uslovne osude

- novane kazne- novane kazne

- izdvajanje iz drutvene sredine (zatvor i druge kaznene ustanove)

- smrtna kazna

- liavanje graanskih prava

- mjere bezbjednosti:

- zabrane odreenih radnji ili aktivnosti

- obavezujui i prisilni nalozi

rtva

Viktimologija u uem i irem smislu:

- Ue znaenje: empirijska injenina nauka o rtvama zloina i drugih - Ue znaenje: empirijska injenina nauka o rtvama zloina i drugih kanjivih radnji (kriminalna ili penalna viktimologija).

- U irem znaenju: Ukupno znanje o rtvama uopte (opta viktimologija)

Viktimologija kao interdisciplinarna nauka

rtva

- Viktimizacija: krajnje ozbiljan socijalni problem.

- UN (1985): Deklaracija o osnovnim pravima rtve krivinih djela i zloupotrebe moi. zloupotrebe moi.

- Definicija rtve: svaka osoba koja je pojedinano ili kolektivno pretrpila stradanje, ukljuujui psihiki ili fiziku povredu, emocionalni stres, ekonosmku tetu, ili bitnu povrdu linih prava injenjem ili neinjenjem koji su pozitivnim krivinim zakonima drava lanica predvieni kao krivina djela, ukljuujui krivino pravno regulisanje zloupotrebe moi.

rtva

- l. 2. Deklaracije: rtva moe biti svaka osoba bez obzira da li je poinilac djela identifikovan ili nije, da li je uhapen, da li se protiv njega vodi krivini postupak, ili je proglaen krivim, bez obzira na stepen srodstva sa rtvom.obzira na stepen srodstva sa rtvom.

- Ovaj termin se moe proiriti na blisku porodicu i osobe koje izdrava na osobe koje su pretrpile tetu pomaui rtvama koje su se nale u nevolji ili su srpjeavale da doe do rtava.

- Naelo zabrane diskriminacije

rtva

Tipovi rtava:

- Voljna, pristajua ili dobrovoljna rtva (eutanazija)

- Nepoznata rtva ( neprijavljuje KD)

- Nesmotrena ili nemarna rtva

- Simulirajua rtva (lana prijava)

- rtva pokuanog zloina (djelo ostaje u pokuaju)

- Latentne rtve (djeca, starije osobe)

rtva

- Bitno je da li je poinilac djela ranije poznavao rtvu

- Da li je rtva uvijek prvi izvor podataka?

- Tamni brojTamni broj

- Neprijavljivane

Documents

Kriminalitet Prezentacija Prof.dr Miković M