KRAKOWSKA AKADEMIA

im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Wydział: Psychologii i Nauk Humanistycznych

Kierunek: Pedagogika

Specjalność: Pedagogika wczesnoszkolna z językiem

angielskim – specjalność nauczycielska

Magdalena Zachura

Rozwijanie zdolności u dzieci w młodszym wieku

szkolnym w świetle teorii i praktyki edukacyjnej na

przykładzie krakowskich szkół podstawowych

Praca dyplomowa licencjacka

napisana pod kierunkiem

dr Jolanty Pułki

Kraków 2013

Spis treści Wstęp .....................................................................................................................................3

Rozdział I. ANALIZA LITERATURY PRZEDMIOTU .........................................................4

1.1 Wyjaśnienie terminologiczne pojęć stosowanych w pracy ........................................4

1.2 Geneza zdolności......................................................................................................5

1.3 Edukacja wczesnoszkolna.........................................................................................6

1.3.1 Założenia podstawy programowej .....................................................................6

1.3.2 Sylwetka psychofizyczna ucznia w wieku szkolnym .........................................7

1.4 Problematyka dziecka zdolnego w edukacji wczesnoszkolnej ...................................9

1.4.1 Diagnoza ucznia zdolnego .................................................................................9

1.4.2 Metody rozpoznawania ucznia zdolnego ......................................................... 10

1.4.3 Syndrom Niewłaściwych Osiągnięć Szkolnych ............................................... 11

Rozdział II. METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH ........................................................ 14

Rozdział III. UOGÓLNIENIA I WNIOSKI Z BADAŃ ........................................................ 15

3.1 Uogólnienia z badań ............................................................................................... 15

3.2 Wnioski dla praktyki pedagogicznej ....................................................................... 18

Zakończenie ......................................................................................................................... 19

Bibliografia .......................................................................................................................... 21

Wstęp

W szkole od zawsze można było zauważyć problem polegający na tym, że nie każdy

uczeń osiąga dobre wyniki w nauce. Nauczyciele właśnie przez to skupiają się na uczniach,

którzy mają różnego rodzaju trudności, a dziecko uzdolnione jest odsunięte na bok.

Nauczyciele często zapominają o tym, że każde dziecko potrzebuje wsparcia. Uczniami

słabymi zajmują się wszyscy: od nauczycieli, przez rodziców, aż do specjalistów. Z kolei

dzieci zdolne nie są obiektem zainteresowania nauczycieli.

Istnieje także przekonanie, że dziecko zdolne jest skazane na sukces. Nie jest to prawdą.

Właściwym stwierdzeniem jest, że uczeń zdolny może osiągnąć sukces, jednak potrzeba

do tego wiele wysiłku ze strony dziecka oraz dorosłych, którzy powinni go wspierać

i motywować. Wiele nauczycieli i rodziców zauważa, że dziecko nie uczy się na miarę

swoich możliwości i dostaje złe oceny. Wtedy bardzo ważna jest rola dorosłych aby

właściwie motywować ucznia do nauki. Powinni oni używać odpowiednich metod i narzędzi,

które sprawią, że dziecko nie będzie miało już problemów z nauką i będzie rozwijać swoje

zdolności.

Dodatkowo często pojawia się pewna rozbieżność pomiędzy wynikami testów,

badającymi zdolności intelektualne, twórcze itp., a wynikami sprawdzianów wiadomości

przeprowadzanymi w szkołach. Dlaczego tak jest? Przecież dziecko zdolne uzyskuje wysoki

wynik w testach inteligencji i w testach, w których bada się jego zdolność. Co jest powodem

takich różnic? Syndromem Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych jest odpowiedzią

na to pytanie. Dziecko z tym syndromem można znaleźć praktycznie w każdej klasie.

Pomimo zdiagnozowanych zdolności intelektualnych, kierunkowych czy kreatywnych, uczeń

otrzymuje słabe stopnie i nie radzi sobie z obowiązkami szkolnymi.

Zagadnienie ucznia zdolnego jest stosunkowo nowym przedmiotem zainteresowań

naukowych , a przedstawione powyżej problemy stanowią kroplę w morzu zagadnień

dotyczących jednostki uzdolnionej.

Rozdział I. ANALIZA LITERATURY PRZEDMIOTU

1.1 Wyjaśnienie terminologiczne pojęć stosowanych w pracy

Zainteresowanie dzieckiem zdolnym i wyjaśnianie fenomenu ucznia uzdolnionego

wymaga rozpoczęcia w pierwszej kolejności od zrozumienia pojęcia – zdolność.

W literaturze można znaleźć wiele różnych definicji zdolności. W mowie potocznej

uczeń zdolny to osoba, która może osiągnąć (lub osiąga) wysokie wyniki w nauce w stosunku

do swoich kolegów z tej samej klasy oraz jego zachowanie wykracza poza przeciętny poziom.

Dlatego, kiedy myślimy o dziecku zdolnym, uznajemy, że jest to osoba, która odnosi ogromne

sukcesy w jakiejś konkretnej dziedzinie nauki lub jest wszechstronna (albo ma zadatki

na ową)1. Bardzo ciekawa definicja została przedstawiona przez Zbigniewa Pietrusińskiego.

Autor mówiąc o zdolności wskazuje różnice intelektualne, które sprawiają, że przy

jednakowej motywacji i uprzednim przygotowaniu poszczególni ludzie osiągają

w porównywalnych warunkach zewnętrznych niejednakowe rezultaty w uczeniu się

i działaniu. Ważne stwierdzenie to „różne rezultaty”, ponieważ jeżeli dziecko jest zdolne

to nie znaczy, że osiągnie lepsze rezultaty od dziecka przeciętnego. Z literatury wynika,

iż niektóre dzieci uzdolnione nie radzą sobie w szkole, mają problemy z nauką i dostają

gorsze oceny od uczniów uczących się średnio2. W psychologii pojęcie zdolności używane

jest dla nazwania właściwości psychiki człowieka, przez które człowiek może skutecznie

działać w określonej dziedzinie przy rozwiązywaniu różnych problemów i zadań. Przyjęto

podział na zdolności ogólne i specjalne3. Pierwsze z nich wpływają na wszystkie działania

danej osoby. Inną nazwą takich zdolności jest „inteligencja ogólna”, o której mówi się jako

zdolność do uczenia się, łatwość w rozwiązywaniu nowych problemów i zadań, czyli tak

zwana umiejętność przystosowania się do nowych warunków i wyzwań. Z kolei zdolności

specjalne odnoszą się do konkretnych umiejętności danej osoby. Są tak zwanymi

zdolnościami kierunkowymi, ponieważ odnoszą się do określonych kierunków działalności

1 Osobowościowe i środowiskowe uwarunkowania rozwoju ucznia zdolnego. T.1. red. Limont W., Dreszer J., Cieślikowska J., Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010, s. 5. 2 Sylvia Rimm: Dlaczego dzieci zdolne nie radzą sobie w szkole. Poznań: Moderski i Ska, 2010, s. 18.; Ewa Wysocka: Zdolność, uzdolnienie. (w:) Tadeusz Pilch: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Suplement A – Ż. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, 2010. s. 631.; Włodzimierz Szewczuk: Zdolności-uzdolnienia. (w:) Encyklopedia pedagogiczna, pod red. Wojciecha Pomykało, Warszawa: Wydawnictwo Fundacja „Innowacja” 1997, s. 996. 3 Małgorzata Podolak: Praca z uczniem zdolnym. (w:) Uczeń zdolny w rodzinie i w szkole. T.1. red. Błażejewski W., Lewicki C., Szal E., Jarosław: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Techniczno – Ekonomicznej im. ks. Bronisława Markiewicza w Jarosławiu, 2011, s. 199 – 200.

ludzkiej. Dziecko, które przejawia zdolności w określonej dziedzinie, posiada talent, który

stanowi wynik interakcji pięciu czynników: zdolności ogólnych, specjalnych, czynników

środowiskowych, losowych oraz pozaintelektualnych warunków wewnętrznych.

W psychologii uznaje się, że uczeń zdolny charakteryzuje się wysokim „poziomem

zdolności”, czyli jego poziom inteligencji wynosi co najmniej 1204.

Ponadto dziecka zdolnego charakteryzuje wysoki poziom zdolności specjalnych.

Są to uzdolnienia kierunkowe, czyli np. ktoś jest uzdolniony matematycznie, przyrodniczo,

technicznie czy artystycznie. Istnieją kryteria podziału tych uzdolnień, które najczęściej

są przedmiotami nauczania w szkole lub w działalności szkolnej i pozaszkolnej.

Kolejnymi cechami ucznia zdolnego są wysokie osiągnięcia w nauce. Wynika

to z wysoko rozwiniętej twórczej wyobraźni oraz odpowiedniego używania przez niego

abstrakcyjnego myślenia. Często jednostka uzdolniona oznacza się osiągnięciami

oryginalnymi i twórczymi.

1.2 Geneza zdolności

Zdolności mają zawsze jakieś podłoże. Może być ono genetyczne, środowiskowe,

anatomiczno – fizjologiczne, uzdolnienia mogą powstawać przez właściwą osobowość

nauczyciela albo kogoś bliskiego dziecku, kto pomaga mu w rozwijaniu zainteresowań.

Ważna jest stymulacja od najmłodszych lat oraz pobudzanie motywacji do nauki. Wtedy

talent nie zostanie zaprzepaszczony. Należy zauważyć, że zdolności często nie są realizowane

ani udoskonalane i z biegiem czasu po prostu zanikają.

Zdolności stabilizują się już w wieku lat 10. Są to zdolności ogólne, czyli inteligencja.

Zdolności specjalne, z kolei, pojawiają się u dzieci bardzo wcześnie. Objawiają się często

tym, że dziecko robi coś wcześniej od rówieśników. Ich rozwój ściśle wiąże się z rozwojem

psychicznym człowieka. Najczęściej pierwszymi zdolnościami jakie pojawiają się u dziecka

są zdolności artystyczne oraz matematyczne. W wieku przedszkolnym można także zauważyć

rozwój zdolności ruchowych czy literackich. W szkole podstawowej rozwijają się zdolności

intelektualne. Należy jednak zauważyć, że każde uzdolnienie specjalne rozwija się inaczej.

Na rozwój zdolności ma wpływ wiele czynników wewnętrznych jak: czynniki

dziedziczne, osobowość czy inteligencja danej osoby. Także to, czy jednostka jest aktywna,

ma impulsy do działania i chce rozwijać swoje zainteresowania wpływa na rozwój zdolności

4 Beata Dyrda: Zjawiska niepowodzeń szkolnych uczniów zdolnych: rozpoznanie i przeciwdziałanie. Kraków: Impuls, 2007, s. 16.

danej osoby. Dodatkowo ważny jest wpływ środowiska, głównie przez wychowanie,

nauczanie oraz doświadczenia jakie zdobywa dziecko.

Ponadto, różne zainteresowania oraz zdolności mają dziewczynki i chłopcy. Płeć jest

bardo ważną zmienną. U dziewcząt widać wyraźne zainteresowanie naukami

humanistycznymi i artystycznymi. Z kolei u chłopców można zauważyć ogromne

zainteresowanie sportem. Dziewczynki mają także większe zdolności społeczne, dlatego

w pierwszych etapach nauki mają lepsze kontakty z nauczycielami. W starszych klasach

zaczyna się zauważać dominowanie płci przeciwnej, ponieważ pojawiają się zajęcia

matematyczne, w których większość chłopców nie ma problemów. Wtedy także pojawiają się

stereotypy płciowe, przez które chłopcy widzą swoją wyższość w dziedzinie matematyki.

Wpływa to mobilizująco na nich. Niestety na dziewczynki wręcz odwrotnie – nie mają

motywacji do nauki przedmiotów matematycznych5.

W pewnym stopniu także kultura organizacyjna i atmosfera panująca w szkole

i w klasie wpływa na rozwój uzdolnień. Na barkach nauczyciela spoczywa to jak będzie

w klasie, jaka będzie tam atmosfera itp. Ważne jest poczucie bezpieczeństwa, zaufanie

i zaangażowanie nauczyciela.

Następnym miejscem, które bardzo oddziałuje na rozwój zdolności jednostki jest dom

rodzinny. To tam dziecko uczy się podstawowych rzeczy na temat otaczającego go świata.

Rodzice, poprzez swoje postawy, mogą pomóc mu w rozwijaniu lub też zaprzepaszczaniu

zdolności. Oni też zapewniają dziecku dostęp do dodatkowych zajęć, co jest bardzo ważne dla

rozwoju dodatkowych zdolności dziecka6.

Podsumowując, na rozwój zdolności wpływają cechy indywidualne dziecka takie jak:

osobowość, aktywność własna i zainteresowania. Dodatkowo ważnym czynnikiem

wpływającym na jednostkę jest środowisko w jakim się wychowuje oraz szkoła do której

uczęszcza. To środowisko może wpływać pozytywnie lub negatywnie na rozwój zdolności

u ucznia zdolnego.

1.3 Edukacja wczesnoszkolna

1.3.1 Założenia podstawy programowej

Podstawa programowa jest to zestaw treści nauczania oraz umiejętności jakie powinno

dziecko osiągnąć na danym etapie edukacyjnym oraz w zakresie poszczególnego przedmiotu.

5 Teresa Giza: Podstawy pracy z uczniem zdolnym. Kielce: Wszechnica Świętokrzyska, 2011, s. 135 – 137 6 Dominika Wieczorek: Czynniki determinujące rozwój zainteresowań i zdolności ucznia. (w:) Wokół problematyki zdolności. red. Jabłonowska M., Łaszczyk J., Warszawa: Universitas Redviva, 2011, s. 224 – 227.

Owy zestaw musi być uwzględniony w programie nauczania danej szkoły. Podstawa

programowa pozwana na ustalenie wymagań egzaminacyjnych oraz kryteriów oceniania

w każdej szkole. Jest ona ogłaszana przez ministra odpowiedzialnego za oświatę

i wychowanie. W owym dokumencie zawarte są również wskazówki dotyczące ucznia

zdolnego.

W rozdziale II podstawy programowej można znaleźć informacje na temat ucznia

zdolnego. Punkt 17 mówi o tym, iż każde dziecko posiada zdolności, a nauczyciel jest

wyznaczony do tego, by je zauważyć, pomóc w rozwijaniu oraz tworzyć warunki, które

pozwolą dzieciom czuć satysfakcję ze swojej działalności twórczej. Dlatego też szkoła

ma za zadanie organizować zajęcia, które mają zwiększać szanse edukacyjne uczniów

zdolnych (…)”. Dodatkowo w podstawie programowej można znaleźć pod każdym

wyszczególnionym przedmiotem oraz jego wymagań wzmiankę o tym, że szkoła

ma organizować zajęcia, które powinny zwiększać szanse edukacyjne uczniów uzdolnionych

w konkretnym temacie7.

1.3.2 Sylwetka psychofizyczna ucznia w wieku szkolnym

Rozwój emocjonalny, społeczny i intelektualny są niezwykle ważne dla rozwoju

każdego ucznia, a więc także tego uzdolnionego.

Bardzo często zdarza się, że dziecko zdolne ma trudności w kontaktach społecznych.

Dzieje się tak, ponieważ jego potrzeby społeczne nie są zaspokojone. Dzieci zdolne

to najczęściej indywidualiści. Jest to spowodowane niedostatecznie rozwiniętą umiejętnością

współpracy, dlatego też można zauważyć, że uczeń taki sam się izoluje od grupy. Potrzeba

afiliacji (podtrzymywanie pozytywnych kontaktów i współpracy z rówieśnikami) w takich

wypadkach jest niezaspokojona. Jednostki uzdolnione mają inne zainteresowania

od rówieśników, przez co nie znajdują z nimi wspólnego języka. Często dzieci zdolne czują

się „inne”, czy też „różne” od rówieśników. Uznają, że nie pasują do grupy, bo nie znajdują

w klasie partnerów o podobnym poziomie intelektualnym. Stąd też dzieci zdolne czują

potrzebę izolacji, albo są izolowane przez inne dzieci8. Dodatkowo, chęć panowania nad

grupą i bycia najlepszym sprawia, że tacy uczniowie ci nie są osobami, z którymi rówieśnicy

chcą się zadawać. Dlatego starają się oni ze wszystkich sił przynależeć do grupy, co pochłania

7 Katarzyna Hall: Podstawa programowa z komentarzami. Tom 1. Edukacja Przedszkolna i Wczesnoszkolna. Warszawa: MEN, 2012. 8 Agnieszka Misiuk: Dziecko zdolne w klasie szkolnej. w: Pedagogiczne i społeczne wsparcie uzdolnionych dzieci i młodzieży. red. Boczarowa O., Aksman J., Kraków: Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne – Oficyna Wydawnicza AFM, 2010, s. 70-71.

całą ich energię a w rezultacie potrzeba afiliacji i tak nie jest zaspokojona. Może odbijać się

to na wynikach jakie dzieci osiągają w nauce, co często też powoduje rezygnację z rozwoju

swoich talentów. Dotyka to najczęściej dziewcząt, które uważają, że akceptacja grupy jest

dużo ważniejsza od ocen, które otrzymują w szkole9. Presja jaką wywierają na uczniu

zdolnym rówieśnicy, także może być powodem problemów społecznych jakich doświadczają.

Uczniowie przeciętni boją się, że poziom inteligencji oraz osiągnięcia dziecka uzdolnionego

wpłynie na oczekiwania nauczyciela prowadzącego klasę. Obawiają się również tego,

że tempo będzie za szybkie, a poziom tak wysoki, że nie będą w stanie sobie z nim poradzić.

Często takie sytuacje powodują negatywne nastawienie w stosunku do ucznia zdolnego.

Jednostki uzdolnione mają także problemy z rozwojem emocjonalnym. Są to osoby

szczególnie wrażliwe, które przejawiają postawę bardzo krytyczną wobec siebie i innych.

W literaturze można znaleźć wiele przykładów problemów jakie dziecko ma jeśli chodzi

o rozwój emocjonalny. Są to m.in. płaczliwość, kłótliwość, impulsywność, brak wiary

w siebie, częste zmiany nastrojów, obrażanie się i wiele innych. Problemem może także być

trudność w dostrzeganiu dobra i zła w sytuacjach pośrednich10.

Uczeń zdolny to osoba, która charakteryzuje się dostrzeganiem zależności

przyczynowo-skutkowych. Jest to niesamowita umiejętność, która bardzo pomaga

mu w rozwiązywaniu problemów. Sama w sobie może jednak być przyczyną problemów

w szkole. Nauczyciele, aby dać dobrą ocenę, muszą mieć udowodnione to, że dziecko coś

naprawdę rozumie i umie. Wymaga to tłumaczeń lub rozwiniętych zapisów, w których jest

zachowana logiczna ciągłość. Dziecko zdolne ma jednak problemy z akceptowaniem

określonych reguł, dlatego, mimo że coś potrafi, to nie dostaje dobrych ocen11. Przyczyną

tego jest niezrozumienie ze strony nauczyciela, a skutkiem może być Syndrom

Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych. Beata Dyrda w swojej książce („Zjawiska

niepowodzeń szkolnych uczniów zdolnych: rozpoznanie i przeciwdziałanie”) wymienia wiele

problemów intelektualnych dziecka zdolnego. Są to m.in. słomiany zapał, wielość pomysłów

i trudność ich realizacji, narzucanie innym własnego toku myślenia, problemy

z samokrytycyzmem, wymądrzanie się itp.12

Podsumowując, mimo talentów dziecka zdolnego, można dostrzec wiele problemów

w jego rozwoju emocjonalnym, intelektualnym oraz społecznym. Pragnienie zaspokojenia

9 Beata Dyrda: Zjawiska niepowodzeń szkolnych, op. cit., s. 40. 10 Tamże, s. 22 11 Agnieszka Misiuk, op. cit., s. 70. 12 B. Dyrda: Zjawiska niepowodzeń szkolnych, op. cit., s. 22.

potrzeb społecznych i emocjonalnych oraz chęć czucia się akceptowanym oraz potrzebnym,

może prowadzić do rezygnacji z rozwijania zainteresowań oraz talentów.

1.4 Problematyka dziecka zdolnego w edukacji wczesnoszkolnej

1.4.1 Diagnoza ucznia zdolnego

Nauczyciel, aby zidentyfikować ucznia zdolnego, musi znać potrzeby

i zainteresowania każdego dziecka w klasie. Pozwala mu to na przeprowadzenie takich zajęć,

na których każdy uczeń ma możliwość realizacji własnych celów, czuje się komfortowo oraz

jego poczucie sukcesu jest zapewnione. Wyłonienie jednostki zdolnej wymaga od nauczyciela

szeregu metod, które są bezpośrednio związane z pracą ucznia na lekcji, w szkole oraz poza

szkołą. Diagnoza polega w największej mierze na obserwacji ucznia. Pedagog lub psycholog

zwraca uwagę na intelekt dziecka, czyli opisuje czy dziecko ma dobrą pamięć, czy potrafi

szybko i trafnie kojarzyć fakty, czy posiada łatwość w uczeniu się oraz czy myśli w sposób

twórczy. Dodatkowo należy opisać dziecko pod względem umiejętności, dlatego też ocenia

się czy dziecko posiada umiejętność pracy samodzielnej, czy jest dociekliwe, czy wyciąga

trafne wnioski i czy nie sprawia mu to kłopotu oraz czy dziecko kojarzy fakty, jest bystre,

spostrzegawcze i kreatywne. Następnie psycholog opisuje cechy charakteru jednostki zdolnej,

czyli jego pomysłowość, upór, obowiązkowość, samodyscyplinę, czy też poczucie własnej

wartości. Ocenia się także cechy negatywne dziecka, czyli tendencję do dominacji, lenistwo,

egoizm, skrytość, wycofanie, nieumiejętność zniesienia porażki i wiele innych. Ważne jest to,

aby dziecko nie było oceniane tylko w sytuacjach zdarzających się w szkole. Diagnoza

powinna dotyczyć także sytuacji, w których dziecko uczestniczy w domu. Oto niektóre

sposoby rozpoznawania zdolności dzieci:

iloraz inteligencji,

nominacja przyznawana przez nauczycieli,

nominacja przyznawana przez rodziców,

nominacja przyznawana przez grupę rówieśników,

zwycięstwa w konkursach, olimpiadach itp.,

wyniki ze sprawdzianów wiadomości, odpowiedzi ustnych, czy też kartkówek,

aspekty motywacyjne,

aspekty związane z twórczością,

aspekty poznawcze dziecka13.

13 M. Podolak, op. cit., s.201 - 202.

Dzieci zdolne posiadają, jak każde dziecko, cechy pozytywne i negatywne. Bardzo

często można napotkać nauczycieli, którzy nie potrafią rozpoznać pozytywnych cech ucznia

zdolnego, a widzą tylko te negatywne. Ważne, aby dostrzegać jedne i drugie.

1.4.2 Metody rozpoznawania ucznia zdolnego

Stwierdzenie ponadprzeciętnych zdolności dziecka wymaga zwrócenia uwagi

na następujące kryteria, które muszą być spełnione aby uznać, że dane dziecko jest zdolne.

Są to m.in.

inteligencja, której poziom jest ponadprzeciętny (powyżej 120),

zdolności fizyczne,

szybkie i sprawne rozumowanie abstrakcyjne,

uzyskiwanie wysokich ocen z większości przedmiotów, zwłaszcza z tych, które

uczenia najbardziej interesują,

łatwość uczenia się, szybkie zapamiętywanie, prawidłowe rozumowanie

i kojarzenie,

chęć poznawania, zainteresowanie różnymi rzeczami,

oryginalność, twórcza wyobraźnia,

zainteresowania wyjawiane od najmłodszych lat,

Systematyczne diagnozowanie umiejętności i funkcjonowania dziecka zdolnego

w społeczeństwie jest bardzo ważne. Istnieją dwa podstawowe kryteria rozpoznawania ucznia

zdolnego: kryterium psychologiczne oraz psychopedagogiczne14. Pierwsze odnosi się

do poziomu inteligencji, testów osobowościowych i zdolności specjalnych. Drugie z kolei jest

związane z osiągnięciami ucznia. Istnieje siedem metod diagnozowania dzieci uzdolnionych,

które powinno się stosować łącznie. Są to:

1. opinia rówieśników,

2. opinia rodziców,

3. nominacja przyznana przez eksperta,

4. iloraz inteligencji,

5. opinia nauczyciela,

6. wyniki sprawdzianów wiadomości,

7. wysokie osiągnięcia w konkursach.

14 Beata Dyrda, Zjawiska niepowodzeń szkolnych, op. cit., s. 13.

1.4.3 Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych

Na Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych, inaczej zwany Syndromem Braku

Osiągnięć, cierpi coraz więcej dzieci zdolnych. Rodzice widzą ich talent i to jak się starają,

jednak nie widać tego w ocenach, które dostają w szkole. Winią za to nauczycieli, którzy,

według nich, nie lubią lub po prostu nie potrafią ocenić ich dziecka. Problem jest jednak dużo

bardziej złożony.

Dzieci, które mają problemy z owym syndromem można zauważyć przy wnikliwej

obserwacji. Tracą one motywację do nauki nagle albo stopniowo, a sygnałem tego mogą być

coraz gorsze oceny. Uczniowie tacy charakteryzują się przeróżnymi cechami, ale warto

zwrócić uwagę na następujące: niezorganizowanie, gubienie zeszytów, gubienie prac

pisemnych, zapominalstwo, dosłowność, niekonsekwencja. Ważną cechą jest jednak

to, że potrafią one wytłumaczyć wszystko, w tym kłopoty w szkole. Mówią, że szkoła jest

nudna, a nauczyciel źle ich ocenia, że oceny są nieważne itd. Wszystko to sprowadza się

do jednego: poczucia bezsilności, która odnosi się do kontrolowania osiągnięć szkolnych.

Jednostki zdolne nie wierzą w siebie i w to, że gdyby włożyły w naukę jakikolwiek wysiłek,

to przyniósłby on jakieś efekty. Stawiają sobie cele, które są wygórowane albo mało

znaczące, chcą zostać milionerami, prezydentami czy zawodowymi sportowcami i nawet

mają wymyślone sposoby osiągnięcia tego celu, jednak nie ma w nich żadnego wysiłku.

Następną cechą jest poczucie konieczności rywalizacji. Dziecko z Syndromem

Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych zawsze chce być zwycięzcą. Jeśli czuje się zagrożone

i podejrzewa, że może nie wygrać, od razu się wycofuje. Wszystko przez to, że nie potrafi

przegrywać i boi się porażki, dlatego albo się wycofuje, albo wykorzystuje wszelkie sposoby

żeby być zwycięzcą, m.in. manipulację dorosłych.15

Głównych przyczyn Syndromu Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych jest pięć.

Są to m.in.:

doświadczenia z wczesnego dzieciństwa,

obdarzanie dziecka zbyt dużą swobodą,

sprzeczności, niekonsekwencja i brak porozumienia wśród opiekunów dziecka,

niewłaściwa atmosfera w klasie,

nasilone współzawodnictwo16.

15 Sylvia Rimm: Dlaczego dzieci zdolne nie radzą sobie w szkole. op. cit..., s. 19-25. 16 Tamże, s. 414-420.

Rozpoznanie osoby cierpiącej na Syndrom Braku Osiągnięć jest bardzo trudne. Dzieci

te charakteryzują się przeróżnymi cechami, jednak da się je pogrupować w cztery kategorie:

zależni konformiści,

dominujący konformiści,

zależni nonkonformiści,

dominujący nonkonformiści17.

Pierwsi z wymienionych są przez rodziców opisywani najczęściej jako wrażliwi

i bardzo spokojni. Charakteryzują się tym, że zawsze potrzebują pomocy w każdej pracy,

ponieważ najczęściej jest ona „poza ich możliwości”. Są to dzieci, które potrafią

manipulować innymi. Wymyślają różne wymówki, jak np. ból głowy czy brzucha, aby ktoś

je wyręczył. Dzieje się tak i w domu, gdzie rodzice są przekonani, że muszą pomóc swej

pociesze, i w szkole, gdzie zwracają uwagę nauczyciela smutkiem i prośbami o pomoc. Nie

rozumieją treści zadania i nie skupiają się na nim, ponieważ ich czas zajmuje wymyślanie

kolejnych wymówek, aby poprosić o pomoc i zostać wyręczonym przez nauczyciela. Dzieci

te najczęściej wybierają łatwe zadania i manipulują dorosłymi jeśli zadanie okaże się

trudniejsze od tego, do jakiego są przyzwyczajone, przy czym unikają napięć z dorosłymi.

Z kolei dominujący konformiści wybierają tylko te zadania, w których są najlepsi. Jeśli

zdarzy się takie, w którym czują, że niekoniecznie mogą być pierwsi, wycofują się w ogóle

nie podejmując wyzwania. Są to dzieci, u których przez takie zachowanie najtrudniej jest

rozpoznać Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych. Ze swojej ulubionej dziedziny –

i niekoniecznie musi to być nauka – są idealnie przygotowani, systematyczni

i zdyscyplinowani. Dzieje się tak tylko wtedy, gdy są przekonani, że są najlepsi z owego

przedmiotu. Jednak jeśli ich pozycja zaczyna spadać – całkowicie się wycofują. Dzieci

te są jednak bardzo zdolne i nie mają problemu z dostaniem pozytywnej oceny. Dlatego też

tak trudne jest rozpoznanie u nich Syndromu Braku Osiągnięć Szkolnych.

Zależni nonkonformiści bardzo często są nazywani przez pediatrów „zestresowanymi”.

Udają oni ofiary, tylko po to, aby wzbudzić współczucie w rówieśnikach albo po prostu

zwrócić na siebie uwagę dorosłych. Charakteryzują się tym, że mają bardzo dużo problemów,

które są bardziej widoczne od tych, które mają zależni konformiści (czyli np. ból głowy).

Tutaj występują konkretne symptomy rzucające się w oczy – są to choroby

psychosomatyczne, przez które dzieci te często opuszczają lekcje. Smutek, który nieodłącznie

17 Tamże, s. 27-29.

im towarzyszy, jest prawdziwy, dlatego też ich sytuacja jest bardzo trudna – są one

przekonane, że nie są w stanie niczego zmienić.

Ostatnia grupa tyczy się dominujących nonkonformistów. U nich najłatwiej

zidentyfikować opisywany syndrom, jednak ich postawę najtrudniej jest zmienić.

Są to buntownicy, którzy winę za swoje pomyłki i kłopoty obarczają wszystkich, którzy ich

otaczają. Zasady dla nich nie istnieją, a nauczycieli, którzy ich uczą po prostu nie lubią. Lubią

jedynie tych, którzy są im ulegli. Bunt jest formą określenia ich tożsamości. Bardzo ważne

jest rozpoznanie tego problemu jak najszybciej, ponieważ staje się on coraz gorszy i dzieciom

tym jest coraz ciężej pomóc18.

Dlaczego Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnym tak często dotyka dzieci

zdolne? Istnieją dwie typowe sytuacje, które do tego prowadzą. Pierwsza występuje wtedy,

gdy dziecko nudzi się na lekcjach, a materiał jaki jest przerabiany jest dla niego zbyt łatwy

i nie wymaga od niego żadnego zaangażowania. Nauka szkolna jest dla niego po prostu

nudna. Zdarza się także, że dziecko spotyka się ze zbyt trudnym materiałem przerabianym

na lekcjach. Dzieci dotknięte syndromem czują się słabe, nie potrafią sobie poradzić

z porażkami jakie spotykają na zajęciach, dlatego rezygnują z jakiegokolwiek wysiłku

by odnieść sukces. Druga sytuacja występuje wtedy, gdy rodzice, nauczyciele i dyrektorzy

chcą zapewnić dziecku indywidualne nauczanie. Zaczyna ono wierzyć w to, że jest

wyjątkowe, a talent, który posiada jest nadzwyczajny. Wtedy też, ponieważ ma tak

niesamowity talent, nie musi nic robić, ale może zmieniać reguły, które zostały ustalone przez

dorosłych, co robi na nim ogromne wrażenie19.

Pomoc, jaką możemy oferować cierpiącemu na syndrom dziecku, jest ogromna. Bardzo

ważne jest to, aby znalazło ono w osobie dorosłej wzór do naśladowania, który będzie jego

katalizatorem zmian. Ta osoba pomoże jednostce uzdolnionej wykształtować w sobie

poczucie własnej wartości. Chodzi tutaj po prostu o wsparcie i pomoc w rozwiązywaniu

problemów tak, by to dziecko samo je rozwiązało, a dorosły po prostu wskazał mu drogę.

Wtedy nie zaprzepaści ono ogromnego potencjału zdolności jaki się w nim znajduje20.

Dzieci z Syndromem Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych można coraz częściej

spotkać w szkole. Są to jednostki utalentowane, jednak nie przekłada się to na ich oceny.

Charakterystyczną ich cechą jest bezsilność. Można wyróżnić wiele przyczyn syndromu,

jednak w literaturze wyróżnia się pięć zasadniczych przyczyn: doświadczenia z wczesnego

18 Tamże, s. 183 – 196. 19 Tamże, s. 65 – 66. 20 Tamże, s. 26.

dzieciństwa, obdarzanie dziecka zbyt dużą swobodą, niekonsekwencja i brak porozumienia

wśród opiekunów, niewłaściwa atmosfera w klasie oraz nasilone współzawodnictwo.

Nauczyciele bardzo często mają problem z rozpoznaniem dziecka cierpiącego na syndrom,

dlatego też ciężko jest takiemu dziecku pomóc. Jeśli jednak nauczycielowi uda się rozpoznać

Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych u któregoś dziecka, wtedy pomoc jaką może

mu zaoferować jest ogromna.

Rozdział II. METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH Przedmiot badań, to obiekt czy też zjawisko, do którego można przeprowadzić

badania. Przedmiotem przeprowadzonych badań były zdolności uczniów w młodszym wieku

szkolnym.

Z kolei cel badań, to poznanie lub bliższe poznanie interesującego nas zagadnienia.

Celem niniejszych badań było: rozpoznanie i opis elementów związanych z praca z dziećmi

zdolnymi na terenie szkoły m.in. trudności, na które napotykają nauczyciele w pracy

z uczniem zdolnym.

Problem badawczy to pytanie lub zestaw pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć

badanie. Problemy badawcze przyjmują formę problemu głównego oraz problemów

badawczych. Problem główny w pracy przyjął następującą postać pytania: w jaki sposób

rozwijane są zdolności dzieci w młodszym wieku szkolnym przez nauczycieli-wychowawców

na przykładzie badań przeprowadzonych w wybranych szkołach krakowskich?

W odniesieniu do tego problemu zostały wyłonione problemy szczegółowe:

1) Jakie są rodzaje zdolności wśród uczniów klas 1-3 badanych szkół podstawowych?

2) Jakie są metody pracy nauczycieli sprzyjające rozwijaniu zdolności dzieci w opinii

nauczycieli wybranych szkół krakowskich?

3) W jaki sposób rozpoznawane są przejawy Syndromu Nieadekwatnych Osiągnięć

u dzieci w edukacji wczesnoszkolnej na przykładzie badań w szkołach krakowskich?

4) Jakie występują trudności w pracy z dziećmi zdolnymi wśród uczniów szkół

podstawowych objętych badaniami?

5) Jakie potrzeby występują najczęściej u dzieci zdolnych w opinii dzieci wybranych

szkół krakowskich?

6) Jak szkoła oddziałuje na uzdolnienia uczniów?

Metoda badawcza, wykorzystana podczas badań to sondaż diagnostyczny. Techniki badawcze

odpowiadające tej metodzie badań, wykorzystane w pracy, to ankieta oraz wywiad. Z kolei

narzędzia badawcze, które zostały wykorzystane podczas badań to kwestionariusz ankiety

oraz kwestionariusz wywiadu.

Badania zostały przeprowadzone na terenie województwa małopolskiego. Zostali nimi

objęci nauczyciele oraz uczniowie klas III szkół podstawowych znajdujących się na terenie

Krakowa: Szkoła Podstawowa nr 123 im. Generała Józefa Bema oraz Szkoła Podstawowa

nr 30 im. Kazimierza Pułaskiego z Oddziałami Integracyjnymi.

Rozdział III. UOGÓLNIENIA I WNIOSKI Z BADAŃ

3.1 Uogólnienia z badań

Na podstawie analizy wyników badań, które zostały przeze mnie przeprowadzone, można

sformułować następujące uogólnienia:

1. Biorąc pod uwagę rodzaj zdolności, jakie posiadają dzieci z klas III szkół

podstawowych, w których były przeprowadzone badania, można stwierdzić, że w opinii

uczniów większość uzdolniona jest ruchowo (81,8%). Najmniej dzieci przyznało się

do umiejętności językowych (25%) oraz muzycznych (27,3%). Pytani nauczyciele również

uznali, że w ich klasach znajduje się najwięcej dzieci uzdolnionych sportowo (29 uczniów,

tj. 23,8%) a najmniej przyrodniczo (15 dzieci, co stanowi 12,3%). Jest to charakterystyczna

cecha dzieci w tym wieku rozwojowym. Bardzo często zwraca się uwagę na to, że zwłaszcza

chłopcy są bardziej zainteresowani sportem. Dziewczynki z kolei wolą nauki humanistyczne

oraz artystyczne. W kolejnych pytaniach ta teoria się potwierdza.

2. Analizując metody wykorzystywane przez badanych nauczycieli podczas

prowadzenia lekcji brałam pod uwagę odpowiedzi nauczycieli oraz uczniów. Badani

nauczyciele przyznali, że najczęstszą metodą, jaką wykorzystują w ramach przedmiotów

humanistycznych jest metoda podająca, czyli np. pogadanki, prezentacje własnych poglądów.

Metoda ta została wymieniona przez 5 nauczycieli, co stanowi 83,3%. Metody praktyczne

są wykorzystywane przez 66,7% badanych w ramach przedmiotów matematycznych.

Na przyrodzie 66,7% respondentów wykorzystuje metody podające. Również metody

praktyczne, takie jak: doświadczenia czy pokazy, są używane przez połowę badanych

(50,0%). Z kolei na zajęciach plastycznych najczęściej wykorzystuje się metody eksponujące,

które zostały wymienione przez 5 respondentów, tj. 83,3%. Te same metody są najczęstsze

na zajęciach muzycznych (100,0% odpowiedzi). Z kolei w ramach przedmiotów sportowych

nauczyciele wykorzystują metody praktyczne (również 100,0% odpowiedzi). Na zajęciach

informatycznych są wykorzystywane metody programowe z użyciem komputerów (przez

100,0% badanych) oraz metody praktyczne (przez 66,7% badanych).

Dzieci także zostały zapytane o wykorzystywane przez nauczycieli metody. Miały

one za zadanie wybrać metody, które najbardziej lubią. Najwięcej dzieci (79,5%) zaznaczyło

wyjście do kina albo teatru. O kilka odpowiedzi mniej uzyskało oglądanie filmów podczas

zajęć (65,9%) oraz zajęcia z użyciem komputerów (61,4%). Najmniej dzieci wybrało „gdy

Pani zadaje dużo pytań” (15,9%) oraz „gdy wypełniamy podręcznik i ćwiczenia” (22,7%).

Można wywnioskować, że dzieci najbardziej lubią, kiedy nauczyciele wykorzystują metody

eksponujące, do których można zaliczyć odpowiedzi takie jak: „wyjście do kina” oraz

„oglądanie filmów”. Najmniejszą popularnością wśród dzieci cieszą się metody problemowe.

Jak widać z powyższych uogólnień, można wysnuć wniosek, że metody, które dla

dzieci są najbardziej atrakcyjne są rzadko wykorzystywane przez nauczycieli. Metody

o których wspomniałam są wykorzystywane tylko w ramach przedmiotów plastycznych oraz

muzycznych, a sporadycznie podczas innych zajęć. Dzieci nie lubią metod problemowych,

które z kolei przez nauczycieli są bardzo często wykorzystywane w ramach przedmiotów

np. humanistycznych.

3. Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych jest tematem wartościowym

poznawczo dla młodych nauczycieli, którzy dbają o jakość swojej pracy i starają się poznać

swoich uczniów. Jest on także bardzo dla mnie interesujący, dlatego postanowiłam zapytać

o to nauczycieli. Wśród przejawów tego syndromu zostały wymienione:

zapominalstwo,

gubienie prac pisemnych,

coraz gorsze oceny,

zaniżona samoocena,

wycofywanie się,

uważanie, że „szkoła jest nudna”,

uznawanie przez dziecko, że zadanie jest zbyt łatwe, albo zbyt trudne,

brak motywacji do nauki,

nadwrażliwość na opinię innych,

stres szkolny.

Zwrócono się także do dzieci, aby odpowiedziały, czy czują się doceniane przez

nauczycielkę. Dwójka dzieci odpowiedziała negatywnie na to pytanie (odpowiedzi

te stanowiły 4,5%). Oto powody takiego stanu rzeczy:

„Nie lubię jak Pani mnie krytykuje niesprawiedliwie”,

„Pani ma jedną wybraną uczennicę, której daje najlepsze stopnie”.

Wynika z tego, że nauczycielka daje uczniom odczuć niesprawiedliwość oceniania.

4. Podczas zajęć nauczyciele mają różne problemy z uczniami zdolnymi. Najwięcej

z nich mówiło o tym, że w klasie jest duża ilość dzieci słabych, które nie radzą sobie

z materiałem i to im poświęcają większość uwagi, której później brakuje dla dziecka

uzdolnionego. Dodatkowe trudności to: rozpoznanie ucznia zdolnego, dostosowanie ilości

i rodzaju zadań do możliwości takiego dziecka oraz motywowanie go.

Dzieci z kolei uznały, że najwięcej problemów sprawia im nauka języka obcego (40,9%

odpowiedzi), a najmniej wycieczka oraz wyjście do kina (te odpowiedzi nie zostały

zaznaczone przez żadne dziecko). Biorąc pod uwagę kontakty z rówieśnikami, najwięcej

uczniów (47,7%) odczuwa dyskomfort gdy musi wybrać dzieci do zespołu. Najmniej dzieci

ma trudności z zabawą z innymi podczas przerw, jednak są takie dzieci i jest ich 3 (tj.6,8%)

z pośród 44 uczniów.

5. Formami rozwiązań problemów występujących podczas pracy z uczniami zdolnymi

wg badanych nauczycieli są:

dodatkowe zadania (66,7%),

zachęcanie do udziału w konkursach (66,7%),

zasada „uczeń da sobie radę” (50,0%),

motywacja do nauki (33,3%),

konsekwencja nauczyciela w sprawdzaniu dodatkowych zadań (16,7%),

kontakt z rodzicami i porady dla nich (16,7%),

dopasowanie zadań do możliwości dziecka (16,7%),

wsparcie psychiczne (16,7%).

Z kolei uczniowie zostali zapytani o to, kiedy najbardziej podoba im się w szkole

i najwięcej z nich (72,7%) odpowiedziało, że podczas zajęć gimnastycznych na sali

gimnastycznej bądź boisku szkolnym oraz gdy jest zorganizowane wyjście do kina. Najmniej

osób zaznaczyło odpowiedź „gdy piszemy” (tylko 10 ankietowanych, tj. 22,7%). Zostały

udzielone dodatkowe odpowiedzi takie jak: przerwa, zajęcia pozalekcyjne, zabawa

na lekcjach, zajęcia w sali komputerowej oraz podczas przedstawiania teatrzyku.

6. W szkole organizowane są różne konkursy. Dzieci zostały zapytane o jeden z nich

(„Mam talent”). Dowiedziałam się od ankietowanych, że jest on organizowany tylko

w Szkole Podstawowej nr 30 im. Kazimierza Pułaskiego z Oddziałami Integracyjnymi.

12 dzieci (60,0%) z badanej klasy uczestniczyło w nim. Przedstawiły one m.in. kabaret

(33,3%), taniec (33,3%), śpiew i taniec (16,7%), śpiew (8,3%) oraz jedna osoba była

na stanowisku jurora (8,3%).

Nauczyciele zapytani o to, jak szkoła oddziałuje na uczniów zdolnych wymieniali,

że szkoła organizuje konkursy, dzieci mogą uczestniczyć w zajęciach pozalekcyjnych,

obydwie badane szkoły uczestniczą w projekcie „Indywidualizacja Nauczania”, są także

dostępne kółka zainteresowań oraz świetlica, na której dzieci mogą dostać pomoc.

3.2 Wnioski dla praktyki pedagogicznej Na podstawie wyników badań oraz literatury przedmiotu można sformułować

następujące wnioski dla praktyki pedagogicznej.

1) Nauczyciele powinni częściej i bardziej intensywnie zajmować się dziećmi

uzdolnionymi. Badania, które przeprowadziłam pokazują, że jest to ogromny problem,

ponieważ nauczyciele nie mają czasu na rozwijanie zdolności u takich dzieci, ponieważ

są zajęci tymi, które są słabe i nie nadążają. Zbyt wielka liczba uczniów, z którymi trzeba

dodatkowo pracować sprawia, że dzieci zdolne są zostawiane w myśl zasady „uczeń zdolny

da sobie radę” co potwierdza teorię zawartą w rozdziale 1. w podrozdziale 1.5.4.

2) Teoria potwierdziła się również jeśli zwróci się uwagę na to, jakie zdolności

są przejawiane przez dziewczynki, a jakie przez chłopców. W rozdziale 1.3. zostało opisane

to, że rodzaj zainteresowań oraz zdolności zależy w dużym stopniu od płci. Dziewczynki

interesują się bardziej naukami humanistycznymi, chłopcy z kolei naukami matematycznymi

oraz technicznymi. Badania pokazały, że w klasach III badanych szkół podstawowych

zależność ta jest zachowana w pełnej mierze.

3) Metody, które są wykorzystywane na zajęciach przez nauczycieli nie zawsze

są efektywne. Dzieci wskazywały metody eksponujące jako te, które są najbardziej popularne

i efektywne wśród nich. Uczniowie chętniej uczą się, kiedy czegoś dotkną, poczują, przeżyją,

wyjdą ze szkoły, oglądną film itp. Wypełnianie ćwiczeń oraz metody podające, takie jak

pogadanki, są najrzadziej wybieranymi przez dzieci metodami. Z kolei takie metody jak

metody podające, praktyczne oraz programowe są najczęściej wykorzystywane przez

badanych nauczycieli. Powinno się sprawdzać to, które metody są najbardziej efektywne oraz

wprowadzać je jak najczęściej, ponieważ wtedy dzieci uczą się z przyjemnością i uznają,

że nauka to zabawa. Nauka nie powinna być nudna. Metody eksponujące pomagają uczniom

rozwijać ich twórczość i kreatywność. Takie metody powinny być najczęściej

wykorzystywane w szkole.

4) Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych to ogromny problem pojawiający

się współcześnie w szkołach. Badani nauczyciele znają przejawy tego syndromu, dlatego

można wnioskować, że mieli albo mają z nim kontakt. Nie potrafią sobie jednak z nim radzić.

Powinni oni posiadać większą wiedzę na temat rozpoznawania przejawów syndromu oraz

metod pomagania dzieciom, które na syndrom cierpią.

5) Szkoła w małym stopniu lecz pozytywnie wpływa na rozwój zdolności u dzieci

w młodszym wieku szkolnym. Organizowane są różnego rodzaju konkursy szkolne

i pozaszkolne, dzieci mogą korzystać z dodatkowych zajęć pozalekcyjnych, obydwie szkoły

uczestniczyły w programie „Indywidualizacja Nauczania”.

Rozpoznanie dokonane zostało w dwóch krakowskich szkołach: Szkole Podstawowej

nr 123 im. Generała Józefa Bema oraz Szkole Podstawowej nr 30 im. Kazimierza Pułaskiego

z Oddziałami Integracyjnymi.

Zakończenie „Podobnie jak ziarno (…) tak i każde niemowlę przychodzi na świat z zalążkiem

geniuszu oczekującym na pełny rozkwit. Żadne dziecko nie rodzi się głupie (…) wszystkie

dzieci rodzą się z zadatkami geniuszu. Tragedia jest to, iż ten naprawdę niezwykły potencjał

dzieci bywa wykorzystywany tak rzadko. 21”

David Lewis

Uczeń zdolny w młodszym wieku szkolnym to temat często podejmowany w ostatnich

latach. W szkołach jednak jest on na dalszym planie, ponieważ polskie szkolnictwo skupia się

głównie na dzieciach przeciętnie uczących się oraz tych słabych, które nie radzą sobie

w szkole.

Głównym celem pracy było zwiększenie wiedzy o uczniu zdolnym w edukacji

wczesnoszkolnej.

Zamierzeniem badań przeprowadzonych na potrzeby niniejszej pracy było uzyskanie

odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób rozwijane są zdolności dzieci w młodszym wieku

szkolnym przez nauczycieli-wychowawców na przykładzie badań przeprowadzonych

w wybranych szkołach krakowskich? Dla tak pojętego problemu głównego, sformułowane

zostały następujące problemy szczegółowe:

1) Jakie są rodzaje zdolności wśród uczniów klas 1-3 badanych szkół podstawowych? 21 David Lewis: Jak wychować zdolne dziecko. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1988, s. 11.

2) Jakie są metody pracy nauczycieli sprzyjające rozwijaniu zdolności dzieci w opinii

nauczycieli wybranych szkół krakowskich?

3) W jaki sposób rozpoznawane są przejawy Syndromu Nieadekwatnych Osiągnięć

u dzieci w edukacji wczesnoszkolnej na przykładzie badań w szkołach krakowskich?

4) Jakie występują trudności w pracy z dziećmi zdolnymi wśród uczniów szkół

podstawowych objętych badaniami?

5) Jakie potrzeby występują najczęściej u dzieci zdolnych w opinii nauczycieli

wybranych szkół krakowskich?

W celu uzyskania odpowiedzi na postawione pytania wykorzystano metodę sondażu

diagnostycznego, natomiast w obrębie tej metody zastosowano techniki: ankieta oraz wywiad.

Odpowiedzi na zadawane pytania potwierdziły część teoretyczną pracy, a mianowicie

rodzaj zainteresowań dzieci w młodszym wieku szkolnym. Dały one również klarowny obraz

tego, że metody wykorzystywane przez badanych nauczycieli na zajęciach nie zawsze

są efektywne w opinii uczniów. Badania ukazały, że nauczyciele niewiele wiedzą na temat

Syndromu Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych, nie potrafią zidentyfikować dziecka, które

na syndrom cierpi oraz w większości nie wiedzą jak sobie z tym problemem radzić.

Badania i rozważania przedstawione w pracy nie wyczerpują całokształtu

problematyki związanej z rozwijaniem uzdolnień uczniów w młodszym wieku szkolnym.

Dały one jedynie pewien obraz istniejących problemów z jakimi borykają się zdolne dzieci

oraz ich nauczyciele.

Bibliografia 1. Dyrda B.: Zjawiska niepowodzeń szkolnych uczniów zdolnych: rozpoznanie

i przeciwdziałanie. Kraków: Impuls, 2007.

2. Giza T.: Podstawy pracy z uczniem zdolnym. Kielce: Wszechnica Świętokrzyska, 2011.

3. Hall K.: Podstawa programowa z komentarzami. Tom 1. Edukacja Przedszkolna

i Wczesnoszkolna. Warszawa: MEN, 2012.

4. Jurko M., Sękowski A.: Wybitne zdolności jako wymiar psychologiczny i pedagogiczny.

(w:) Osobowościowe i środowiskowe uwarunkowania rozwoju ucznia zdolnego. red. Limont

W., Dreszer J., Cieślikowska J., t.1., Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja

Kopernika, 2010, s.11-28.

5. Lewis D.: Jak wychować zdolne dziecko. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw

Lekarskich, 1988, s. 11.

6. Misiuk A.: Dziecko zdolne w klasie szkolnej. w: Pedagogiczne i społeczne wsparcie

uzdolnionych dzieci i młodzieży. red. Boczarowa O., Aksman J., Kraków: Krakowskie

Towarzystwo Edukacyjne – Oficyna Wydawnicza AFM, 2010, s. 70-71.

7. Podolak M.: Praca z uczniem zdolnym. (w:) Uczeń zdolny w rodzinie i w szkole. T.1. red.

Błażejewski W., Lewicki C., Szal E., Jarosław: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły

Techniczno – Ekonomicznej im.ks. Bronisława Markiewicza w Jarosławiu, 2011.

8. Rimm S.: Dlaczego dzieci zdolne nie radzą sobie w szkole. Poznań: Moderski i Ska,

2010.

9. Szewczuk W.: Zdolności-uzdolnienia. w: Encyklopedia pedagogiczna, pod red. Wojciecha

Pomykało, Warszawa: Wydawnictwo Fundacja „Innowacja” 1997.

10. Wieczorek D.: Czynniki determinujące rozwój zainteresowań i zdolności ucznia.

(w:) Wokół problematyki zdolności. red. Jabłonowska M., Łaszczyk J., Warszawa: Universitas

Redviva, 2011, s. 224 – 227.

11. Wysocka E.: Zdolność, uzdolnienie. (w:) Tadeusz Pilch: Encyklopedia pedagogiczna XXI

wieku. Suplement A – Ż. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, 2010.