KOSOVSKI IZVEŠTAJ O INDEKSU KONKURENCIJE U · PDF fileekonomije. UBO Consulting Team. ... Novo Brdo se probilo do vrha rang liste, ... oni svesni sprovedenih reformi je važan završni

1KOSOVSKI IZVEŠTAJ O INDEKSU KONKURENCIJE U OPŠTINAMA 2013

2 KOSOVSKI IZVEŠTAJ O INDEKSU KONKURENCIJE U OPŠTINAMA 2013


JUNI, 2013

THE KOSOVO MUNICIPALCOMPETITIVENESS INDEX REPORT 2013

RAPORTI I KOSOVËS PËR INDEKSINE KONKURRENCËS NË KOMUNA 2013

KOSOVSKI IZVEŠTAJ O INDEKSUKONKURENCIJE U OPŠTINAMA 2013

Ova publikacija je izrađena za razmatranje Agencije Sjedinjenih Država za Međunarodni Razvoj. Pripremljena je od strane UBO-Consulting, Pristina. Pogledi autora predstavljeni u ovoj publikaciji ne predstavljaju mišljenje Agencije Sjedinjenih Država za Međunarodni Razvoj ili Vlade Sjedinjenih Država.


SADRŽAJSKRAćENICE 6

ZAhVALNICA 7

REZIME 8

1. UVOd 10

Narednih deset godina 10

Vreme je za ekonomsku agendu 11

2. RANGIRANJE IOK 2013 12

Pozitivan trend 12

Slika 2.1: Korelacija ne-ponderisanog IOK i pod-indeksa Opštinska uprava 13

Ponderisanje prema politikama i rangiranje IOK 2013 14

Tabela 2.1: Vrhunski IOK reformatori tokom poslednje tri godine 14

Tabela 2.2: Vrhunska četiri reformatora između 2012 i 2013 14

Slika 2.2: Rezultati ponderisanog indeksa opštinske konkurentnosti 2013 15

Slika 2.3: Korelacija između ne-ponderisanih rezultata IOK 2012 i 2013 16

Slika 2.4: Promene u ponderisanim rezultatima IOK (2011 u odnosu na 2013) 18

Tabela 2.3 Poređenje rezultata tokom vremena 19

3. NACIONALNO POSLOVNO OKRUŽENJE 20

Trendovi u nacionalnom poslovnom okruženju 20

Tabela 3.1 Vremenski i monetarni troškovi poslovanja 20

4. RANGIRANJE I REZULTATI POd-INdEKSA IOK 23

Osam kritičnih komponenti opštinske poslovne klime na Kosovu 23

1. Prepreka za pokretanje biznisa 24

Slika 4.1: Rangiranje pod-indeksa prepreke za pokretanje biznisa 24

Tabela 4.2: Indikatori koji sačinjavaju pod-indeks prepreka za pokretanje biznisa 25


2. Transparentnost 26

Slika 4.2: Rangiranje pod-indeksa transparentnosti 26

Tabela 4.3: Indikatori koji čine pod-indeks transparentnosti 27

3. Učešce i Predvidljivost 27

Slika 4.3: Rangiranje pod-indeksa učešce i predvidljivost 28

Tabela 4.4: Indikatori koji čine pod-indeks učešce i predvidljivost 29

4. Vremenski troškovi poštovanja propisa 29

Slika 4.4: Rangiranje pod-indeksa vremenski troškovi poštovanja propisa 31

Tabela 4.5: Indikatori koji čine pod-indeks vremenskih troškova 31

5. Porezi i takse 32

Slika 4.5: Rangiranje pod-indeksa porezi i takse 32

Tabela 4.6: Indikatori koji čine pod-indeks porezi i takse 33

6. Opštinska uprava 33

Slika 4.6: Rangiranje pod-indeksa opštinska uprava 34

Tabela 4.7: Indikatori koji čine pod-indeks opštinske uprave 35

7. Radna snaga i usluge podrške za biznis 35

Slika 4.7:Rangiranje pod-indeksa radna snaga i usluge podrške za biznis 36

Tabela 4.8: Indikatori koji čine pod-indeks radna snaga i usluge podrške za biznis 37

8. Opštinska infrastruktura 37

Slika 4.8: Rangiranje pod-indeksa opštinska infrastruktura 38

Tabela 4.9: Indikatori koji čine pod-indeks opštinska infrastruktura 39

5. METOdOLOGIJA 40

Tabela 5.1: Pregled IOK metodologije 40

Stvaranje indeksa 42

Tabela 5.2: Zaokružene vrednosti pondera prema pod-indeksima 44

PRILOZI 45


SKRAĆENICE

BEEP Projekat za poboljšanje poslovnog okruženja

EK Evropska komisija

EU Evropska unija

EULEX Misija Evropske unije za vladavinu prava na Kosovu

MCK Međunarodna civilna kancelarija

MCP Međunarodni civilni predstavnik za Kosovo

KARP Kosovska agencija za registraciju preduzeca

KFOR Kosovske snage - Međunarodne mirovne snage NATO

NATO Severno-atlantski pakt

SSP Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju

UN Ujedinjene nacije

USAId Agencija SAd za međunarodni razvoj


ZAHVALNICAOvom zahvalnicom želimo da odamo zahvalnost našim partnerima, poslovnoj zajednici i drugim akterima koji su uložili svoje vreme i trud u pravcu uspešnog završetka projekta IOK 2013.

Poslovno okruženje na Kosovu se značajno poboljšalo od prve objave rezultata IOK 2010. IOK je uspeo da efikasno promeni ponašanje i percepciju lokalnih opštinskih zvaničnika prema poslovnoj zajednici.

Osnovan na Kosovu u 2001, UBO Consulting služi javni interes kroz vođenje kvalitetnog prikupljanja i interpretacije podataka, korišcenjem naprednih statističkih i analitičkih tehnika. Tokom proteklih 12 godina, glavni sponzori rada UBO Consulting-a su obuhvatali organizacije vladinog i javnog sektora, fondacije i udruženja, međunarodne organizacije, i privatni sektor.

Preduzimanje istraživanja IOK je zaista izazovno iskustvo za UBO Consulting, koje ne bi bilo moguce bez podrške i smernice dobijenih od mnogih osoba.

Želimo da izrazimo našu zahvalnost USAID-u na podršci i poverenju u našoj posvecenosti i kapacitetima od početka projekta u 2010, a pre svega za pruženom poverenju i podršci u ovogodišnjem istraživanju, kroz USAID inicijativu NAPRED.

Takođe veoma cenimo podršku koju smo primili kroz zajednički rad preduzetim sa projektom USAID-a BEEP i njegovom osobljem. Želimo da kažemo veoma veliko hvala Nataši Henšou za svu podršku, smernice i njen značajan doprinos. Želimo da izrazimo našu ogromnu zahvalnost poslovnoj zajednici na podršci u ovom revolucionarnom istraživanju i da priznamo doprinos svih preduzeca koja su delila sa nama detaljne informacije o njihovim aktivnostima. Njihovo strpljenje tokom razgovora je veoma cenjeno.

Sa zahvalnošcu odajemo priznanje timu za terensko istraživanje. Njihov odličan posao tokom prikupljanja podataka je dao neprocenjiv doprinos ovoj studiji.

IOK ce nastaviti da igra ključnu ulogu u pružanju osnove za kontinuirani konstruktivni dijaloge između javnog i privatnog sektora na lokalnom nivou za poboljšanje poslovnog okruženja. S obzirom na našu dugovečnost, sposobnost i iskustvo u istraživanju tržišta i prikupljanju podataka, mi ovde u UBO Consulting-u smo uvereni da imamo sposobnost da rukujemo projektima svih veličina, za bilo koju industriju ili ciljnu grupu. Mi verujemo da je UBO Consulting dobro pozicioniran i veoma sposoban da nastavi da igra glavnu ulogu, zajedno sa drugim akterima, u sprovođenju IOK i unapređenju poslovnog okruženja, što ce doprineti razvoju rastuce i dinamične ekonomije.

UBO Consulting Team


Poslovni sektor na Kosovu mora učiniti prelaz od mikro i malih preduzeca prema srednjim preduzecima kako bi se postigao nivo rasta koji je potreban zemlji da se tokom narednih godina uhvati u koštac sa rasprostranjemin siromaštvom i visokom stopom nezaposlenosti.1 Sa ovim imperativom za razvoj privatnog sektora na Kosovu, Indeks opštinske konkurentnosti (IOK) ima priliku da igra važnu ulogu. U 2010, IOK je stvoren da pruži prvi dubinski portret lokalnog nivoa poslovne klime na Kosovu i stanja ekonomskog upravljanja u 2010.2 Od tada, i kroz tri godine, IOK je identifikovao kretanja ekonomskog upravljanja i poslovnog okruženja, rangirajuci performanse opština, izazivajuci sa druge strane istorijski dijalog o poslovnoj klimi između građana i vlasti na lokalnom nivou. Tokom poslednje tri godine, IOK ilustruje pozitivan trend u poslovnom okruženju, i pored ekonomske stagnacije i grcajuce Evropske i globalne poslovne klime. Konkretno, srednji rezultat opština je porastao sa 39 u 2011 na gotovo 46 ove godine. Zaista, ovaj rezultat potvrđuje poboljšanje pozicije Kosova prema rang listi izveštaja Svetske banke o poslovanju, od 126 u 2012 na 98 u 2013.3

U 2013 IOK rang listi, Novo Brdo se probilo do vrha rang liste, sa Elez Hanom u blizini odmah pozadi tri godine za redom. Mi nastavljamo da vidimo nekoliko drugih jakih izvođača iz prošle godine, uključujuci i Đakovicu, Junik i Kačanik. Kada je

reč o vecim opštinama, nastup Peci je značajno poboljšan u poslednje dve godine, dok Prizren i dalje ostaje nisko na listi. U poglavlju 2 dat je ukupni detaljni pregled rang liste i ocena.

U okviru rezultata pod-indeksa IOK, u poslednje tri godine, vidimo jaku poboljšanje transparentnosti i vremenskih troškova poslovanja u poštovanju propisa. Najjače područje poslovne klime na Kosovu u celoj zemlji je transparentnost. Značajan fokus na međunarodnoj tehničkoj pomoci je u transparentnosti; naši nalazi ukazuje na to da poboljšanja u transparentnosti deluju, i da preduzeca i sama doživljavaju ova poboljšanja, iako u različitim stepenima širom zemlje. Najniži skor u transparentnosti je dramatično popravljen sa 2,8 na 5.1 od 10. Pošto transparentnost igra tako važnu ulogu u poslovnom okruženju, i takođe je oblast u kojoj se rana i brzo poboljšanja ciljaju, ova promena se dobro odnosi na poslovno okruženje. Pozitivan napredak je isto tako slučaj sa pod-indeksom o vremenskim troškovima preduzeca za poštovanje propisa.

Nasuprot tome, nalazimo dve važne komponente poslovnog okruženja na Kosovu, koji su se napatile u proteklih godinu dana, a one su nivo poreza i doprinosa sa jedne strane, i kvalitet opštinske uprave i nivo neformalnih optužbi, sa druge. Što se tiče poreza i doprinosa, primetili smo porast u prosečnom nivou nacionalnog odgovora preduzeca koja se slažu ili snažno slažu sa tvrdnjom da su

REZIME

1 Izveštaj UNDP o humanom razvoju na Kosovu 2012: Privatni sektora i zapošljavanje. Priština, Kosovo. 2012.2 Objavljen u leto 2011, Indeks Opštinske Konkurentnosti na Kosovu, Izveštaj 20113 Za više informacije, pogledajte Svetska Banka, Poslovanje na Kosovu, http://www.doingbusiness.org/data/ exploreeconomies/kosovo


„neformalni pregovori sa poreskim zvaničnicima normalni“, sa 34% prošle godine na 51% u ovoj godini. U pogledu opštinske uprave, primetili smo pad opštinske performanse o indikatorima koji se odnose na nivo korupcije u poslovnom okruženju. Iako je možda došlo do povecanja nivoa korupcije, verovatnije može biti da hvatamo realniju sliku poslovnog okruženja uopšte, kao rezultat povecanog nivoa komfora preduzeca u odgovoru na ova osetljiva pitanja u našem istraživanju. Uticaj mogucnosti javni dijaloga između lokalne samouprave i lokalnih preduzeca se takođe treba napomenuti. Nakon rada u protekle tri godine, u bliskoj saradnji sa opštinama, USAID BEEP je utvrdio da gde je u toku godine dočlo do javnog dijaloga sa lokalnim preduzecima, opština bi dosegla višu poziciju u rang listi u narednoj godini. Konkretno, to je izgleda slučaj u Kamenici i Đakovici. Projekat je dalje naveo da su mnoge opštine napredovale u razvoju i povecanju nivoa dijaloga sa lokalnim preduzecima.

Ostatak izveštaja obuhvata sledece:

• Poglavlje 1 izveštaja razmatra trenutnu političku i ekonomsku klimu na Kosovu sa pogledom ka narednih deset godina

• Poglavlje 2 predstavlja rezultate i nalaze IOK 2013, kao i pregled rezultata IOK u poslednje tri godine • Poglavlje 3 naglašava ključne indikatore nacionalnog okruženja poslovanja korišcenjem IOK podataka i

upoređujuci ih sa prethodnim godinama • Poglavlje 4 pruža dubinsku analizu, predstavljajuci rezultate svakog pod-indeksa i rang listu opština u

svakom pod-indeksu • Na kraju, Poglavlje 5 predstavlja metodologiju IOK.

Međutim, dijalog se često zaboravlja kada se reforme sprovedu. Imajuci otvoren dijalog sa poslovnom zajednicom i osiguravanjem da su oni svesni sprovedenih reformi je važan završni korak u pružanju transparentnog i participativnog poslovnog okruženja. Jedan od primera gde veci nastavak dijaloga i transparentnost može da pomogne je u smanjivanju konfuzije vezane za sada ukinutu opštinsku dozvolu za rad. Od nekih preduzeca još uvek zahtevaju da osiguraju radnu dozvolu i plate naknadu za nju. Obezbeđivanjem otvorenog dijaloga nakon sprovođenja reformi, to takođe može pomoci da se eliminiše konfuzija koju preduzeca imaju o tome koju dokumentaciju moraju imati i koliko trebaju da je plate. U poglavlju 3, predstavljamo svaki od pojedinačnih pod-indeksa, ključna pitanja i zaključke, i detaljno opštinsko rangiranje i rezultate.


Tokom prve decenije dvadeset prvog veka, sve je bilo podređeno izgradnji države; deset godina rekonstrukcije, održavanje mira, izgradnja institucija, i polaganje temelja demokratskog upravljanja. Krajem prve decenije, Kosovo je proglasilo nezavisnost 2008, međunarodna mirovna misija, KFOR, je počela je da se smanjuje, a imperativi ekonomskog razvoja su počeli da se pojavljuju.

Februar 2013 obeležio je pet ne baš lakih godina državnosti Kosova. Nekoliko meseci kasnije, aprila 2013 napredni sporazum između Kosova i Srbije obeležio je istorijski vrhunac balkanske diplomatije i dijaloga, kako u pogledu potencijalne stabilnosti na Kosovu i u regionu Balkana tako i u pogledu otključavanja potencijala za ulazak Srbije i Kosova u EU. Sporazum visokog nivoa daje Kosovu pravo da nezavisno rukovodi na lokalnom nivou (uključujuci, posebno, sporne severne opštine), dok se Srbima na severu Kosova daju sopstvene policijske snage i apelacioni sud. Međutim, iako istorijski, ovaj

1. UVODNarednih deset godina

sporazum je samo prvi korak u procesu rešavanja statusa severa Kosova između dve države, a ne zaključak, gde je sama implementacija i dalje kritična.4 Sporazum je stvorio prostor za normalizaciju odnosa u nastajanju, a ne zatvorenih odnosa između dve države.5 Ovaj napredak u pregovorima stavlja i Srbiju i Kosovo na moguci put ka integraciji u EU; Srbija očekuje dobijanje datuma za početak pregovora o pridruživanju EU u junu, a Kosovo predviđa da se krece prema potencijalnom sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) sa EU, kao uvod u mogucnost procesa pristupanja EU.

Ovaj balkanski sporazum dolazi u trenutku kada se osecanje stagnacije uvuklo u vecem delu Balkana.6 Zamenica kosovskog premijera, Mimoza Kusari-Lila, je istakla da politički dnevni red vlade omogucava mali osvrt na privredni razvoj i ekonomsku agendu.7 Da budemo sigurni, slučajan trenutak u sadašnjem vremenu je da se okrenemo onome što može biti veci problem kojim se suočava Kosovo, njegova stagnirajuca privreda.

4 The Economist. “Balkan breakthrough: Serbia and Kosovo agree at last”. Štampano izdanje. April, 2013. http://www. economist.com/news/europe/21576701-serbia-and-kosovo-agree-last-balkan-breakthrough5 Shearman, Mathew. “Serbia on the Road to EU Accession?” New Eastern Europe Journal. 2013-04-21. http://www. neweasterneurope.eu/node/768 6 “Serbia i Kosovo se najzad sporazumevaju.” The Economist. April 27th 2013. http://www.economist.com/news/ europe/21576791-serbia-and-kosovo-agree-last-balkan-breakthrough 7 Synovitz, Ron. “ Kosovo proslavlja pet nelagodnih godina nezavisnosti.” The Atlantic. Priština, Kosovo. Feb 18 2013. http://www.theatlantic.com/international/archive/2013/02/kosovo-celebrates-five-uneasy-years-of- independence/273238/


Vreme je za ekonomsku agenduPosle 14 godina od završetka rata, siromaštvo ostaje široko rasprostranjeno, poslovi su i dalje nedovoljni, korupcija se zadržava, i nepotizam prodire. U poslednjih nekoliko godina, ekonomski rast se nije dovoljno poboljšao da adresira masovnu nezaposlenost, koja ostaje na nivou od preko 40%.8 Oko polovine stanovništva ispod 30 godina je nezaposleno u zemlji u kojoj su oko 900.000 osoba od 25 godina ili mlađi. U ovoj klimi sa malim brojem radnih mesta, 45% stanovništva i dalje živi ispod linije siromaštva, od čega 15% živi u ekstremnom siromaštvu.9 Procenjeno je da privreda treba da raste za 8% svake godine, kako bi se apsorbovalo 30.000 mladih ljudi koji ulaze na tržište rada svake godine, pored toga da se stopa nezaposlenosti održi kao stabilna. U ovom trenutku, međutim, Kosovo se bori da održi stopu rasta od samo 3%.10

U okviru javnih administrativnih struktura, preovladava rasprostranjena korupcija kao i politizacija državne uprave sa političkim klijentima, koji drže funkcije bez odgovarajucih ili adekvatnih kvalifikacija.11 Značaj odnosa ostaje najvažniji na Kosovu, bilo da su to političke ili društvene veze. Uistinu, 78% anketiranih preduzeca širom zemlje ove godine se slaže ili snažno se slaže sa tvrdnjom da „dobar odnos sa mojim opštinskim vlastima može značajno da smanji rizik poslovanja sa kojim se suočavam.”12

8 Evropska komisija. „Analitički izveštaj o Kosovu 2012.“ Radni dokument osoblja Komisije. Evropska komisija, Brisel. Oktobar, 2012. http://wbc-inco.net/attach/ks_analytical_2012_en.pdf 9 Biro za ekonomska i pitanja biznisa. “2013 Investment Climate Statement - Kosovo, Report”. US Department of State. April, 2013. http://www.state.gov/e/eb/rls/othr/ics/2013/204671.htm 10 Biro za ekonomska i pitanja biznisa. “2013 Investment Climate Statement - Kosovo, Report”. US Department of State. April, 2013. http://www.state.gov/e/eb/rls/othr/ics/2013/204671.htm 11Biro za pitanja ekonomije i provredjivanja. “2013 Investment Climate Statement - Kosovo, Report”. US Department of State. April, 2013. http://www.state.gov/e/eb/rls/othr/ics/2013/204671.htm12 Od pitanja H5 u Anketi IOK 2013. 13 Izveštaj UNDP o humanom razvoju na Kosovu 2012: Privatni sektora i zapošljavanje. Priština, Kosovo. 2012.14 Evropska komisija. „Analitički izveštaj o Kosovu 2012.“ Radni dokument osoblja Komisije. Evropska komisija, Brisel. Oktobar, 2012. http://wbc-inco.net/attach/ks_analytical_2012_en.pdf15 Prema odgovorima biznisa iz ankete IOK 2013. 16 Izveštaj UNDP o humanom razvoju na Kosovu 2012: Privatni sektora i zapošljavanje. Priština, Kosovo. 2012.

Javni sektor i njegove odgovornosti su otečeni u odnosu na njegove upravne odgovornosti za naciju stanovnika od manje od 2 miliona ljudi.13 Do danas javni sektor na Kosovu je i dalje daleko najveci pojedinačni poslodavac. To nije održivo na dugi rok. Osnova proizvodnje ostaje izuzetno uska, gde poljoprivreda, uglavnom polu-subvencionisana, doprinosi za oko 17% dodate vrednosti u privredi, a proizvodnja je koncentrisana samo na vađenje sirovina.14 Obrazac ekonomske strategije Kosova je do danas doveo do uglavnom mikro preduzeca kojima upravljaju i zapošljavaju se Kosovari sa srednjom i niskom stručnom spremom. Od anketiranih preduzeca za IOK ove godine, vecina vrši preko 90% njihove prodaje u okviru svoje lokalne opštine i samo nešto preko 40% održava neformalne poslovne knjige.15 Na kraju, manje od polovine anketiranih preduzeca ove godine je izrazilo zainteresovanost za obavljanje posla van njihove opštine.

Kosovski poslovni sektor mora da preduzme skok od mikro i malih preduzeca prema srednjim preduzecima (sa pristupom finansijama za nova i proširenje preduzeca) kako bi se postigao nivo rasta koji je potrebno da se postigne tokom narednih godina.16 Privatni sektor koji je još u začetku mora da ima prostora i klimu da raste da bi mogao da obezbedi preko potrebna radna mesta, prihode i mogucnosti za najveci deo stanovništva. Sa ovim imperativom za razvoj privatnog sektora na Kosovu, IOK ima priliku da igra važnu ulogu i trebalo bi da se iskoristi za identifikaciju trendova ekonomskog upravljanja, rangiranja performanse opština, i, zauzvrat, podsticati dijalog i okvir za dijalog o poslovnoj klimi između građana i vlasti na lokalnom nivou.


U 2010, IOK je stvoren da pruži prvi dubinski portret poslovne klime na lokalnom nivou na Kosovu i stanje ekonomskog upravljanja u 2010. Od tada, i kroz tri godine, IOK je identifikovao kretanja ekonomskog upravljanja i poslovnog okruženja, rangirajuci performanse opština, izazivajuci sa druge strane istorijski dijalog o poslovnoj klimi između građana i vlasti na lokalnom nivou.

IOK je obezbedio indikatore napretka na bazi performanse u zemlji, kao i skup statistički-osnovanih metrika ne samo za lokalne vlasti, vec i za mnoge međunarodne donatorske projekte da bi se merila njihova performansa ili identifikovalo gde reforme ili pomoc još nisu imale očekivani efekat. Međunarodni donatori nastavljaju da igraju važnu ulogu na Kosovu. Dok je međunarodna pomoc Kosovu u opadanju, nivo tehničke podrške i pomoci, kao i uticaj i nivo intervencije u opštinama i reformama, i dalje je znatan. U institucionalnom okruženju, IOK može biti direktno koristan međunarodnim organizacijama da bi se merio njihov učinak, izvršio pregled kako njihovi indikatori učinka odgovaraju opštoj slici koju IOK otkriva, i pregledale ukupne promene poslovnog okruženja na Kosovu.

Na osnovu IOK, došlo je do pozitivnog trenda u poslovnom okruženju u poslednje tri godine, uprkos ekonomskoj stagnaciji i grcanju evropske i globalne poslovne klime. Uistinu, ovaj rezultat potvrđuje poboljšanje pozicije Kosova prema rang listi izveštaja Svetske banke o poslovanju, od 126 u 2012 na 98 u 2013. Posebno u rezultatima IOK 2013, vidimo jako poboljšanje transparentnosti i troškova vremena preduzeca za poštovanje propisa u poslednje tri godine. Najjače područje poslovne klime na Kosovu, u celoj zemlji je transparentnost. Značajan fokus međunarodne tehničke pomoci je bio na transparentnosti; naša saznanja ukazuju na to da poboljšanja u transparentnosti uistinu deluju, i da preduzeca sama doživljavaju ova poboljšanja, iako u različitim stepenima širom zemlje. To sugeriše da se dešava promena u poslovnom okruženju, i dok zakonske reforme traju duže da bi preduzeca prožimala poslovno okruženje i promenila iskustva poslovanja, mi „grabimo nisko voce koje visi“. Ovo je prvi korak.

Kao što smo primetili prošle godine, Kosovo ima dinamično institucionalno i političko okruženje, i zbog male veličine pojedinih opština, vrlo „intimno“ poslovno okruženje. Ovi faktori omogucavaju da se promene dešavaju brže u nekim aspektima, i omogucavaju dublju

2. RANGIRANJE IOK 2013Pozitivan trend

17 Objavljen u leto 2011, Indeks Opštinske Konkurentnosti na Kosovu, Izveštaj 201118 Za više informacija, vidi Svetska banka, Poslovanje na Kosovu, http://www.doingbusiness.org/data/ exploreeconomies/kosovo


neformalnu komunikaciju i veze između opštinskih službenika i građana. Ovo donosi potencijal za velike promene u percepciji od strane poslovne zajednice iz jedne godine u narednu. Tokom protekle tri godine, videli smo trend „poskakivanja“ manjih opština na rang listi, u poređenju sa, generalno, siromašnijim i stabilnijim rezultatima vecih opština. Pored toga, treba napomenuti uticaj javnog dijaloga mogucnosti između lokalne samouprave i lokalnih preduzeca. Anegdotski, u iskustvu USAID BEEP u radu sa opštinama o reformi poslovnog okruženja u poslednjih nekoliko godina, u opštinama gde je u toku javni dijalog sa lokalnim preduzecima u jednoj godini, oni su primetili više rangiranje opštine u narednoj godini. Konkretno, to izgleda da je slučaj u Kamenici i u Đakovici. Projekat je dalje naveo da su mnoge opštine napredovale u razvoju i povecanju nivoa dijaloga sa lokalnim preduzecima. Međutim, dijalog se često zaboravlja kada se reforme sprovodu. Držeci otvorenim dijalog sa poslovnom zajednicom, i potruditi se da su svesni sprovedenih reformi, važan je finalni korak u pružanju transparentnog i participativnog poslovnog okruženja. Pored toga, kao što Slika 2.1 pokazuje, nalazimo ove godine da tamo gde preduzeca imaju pozitivan stav o sposobnostima i kvalitetu njihove opštinske uprave, opština ima bolje rezultate u IOK u celini.

4045

5055

60

Ne-

pond

eris

ani I

KO

2 4 6 8 10

Opstinska administracija

95% CI Podesene vrednosti

Opstina

Decane

DragasUrosevac

KP

Dakovica

Gjilane

Gllogovac

Gracanica

Hani I Elezit

Istog

Junik

Kacanik

Kamenica

KlinaKllokot

Lipjan

Malishevo

Mamusa

Mitrovica

Novo Brdo

Obilic

Pec

Podujevo

Pristina

Prizren

Orahovec

Sterpce

Shtimja

SkenderajSuha reka Vitia

Vucitrn

L-ZP-Zvecan

Slika 2.1: Korelacija ne-ponderisanog IOK i pod-indeksa Opštinska uprava


Na slici 2.2 u nastavku, predstavljamo rangiranje IOK opština na Kosovu ove godine. Novo Brdo se probilo do vrha rang liste, sa Elez Hanom na odmah na drugom mestu tri godine za redom. Mi nastavljamo da primecujemo nekoliko drugih jakih igrača iz prošle godine, uključujuci i Đakovicu, Junik i Kačanik. Kada je reč o vecim opštinama, rezultat Peci je značajno poboljšan u poslednje dve godine, dok Prizrenu i dalje ostaje nisko na rang listi. Priština je i dalje u donjem delu rangiranja, međutim, poboljšala je performanse ove godine od ocene 40 u 2011, spala je na 38,7 u 2012, a 2013 ima ocenu 43, rezultat koji je tik ispod proseka ove godine. U razmatranju vecinski srpskih opština, u poslednje tri godine, Gračanica se probija prema gore na rang listi, dok severne opštine ostaju sa slabijim performansama, a Štrpce je palo niže. Tabela 2.1 i 2.2 predstavljaju najbolje IOK reformatore tokom vremena. Usitinu, 11 opština su poboljšale svoje rezultate sa 10 ili više poena tokom zadnjih 3 godina.

Ponderisanje premapolitikama i rangiranjeIOK 2013

Tabela 2.1: Vrhunski IOK reformatori tokomposlednje tri godine 19

Tabela 2.2: Vrhunska četiri reformatora između2012 i 2013

OPŠTINA PROMENA

Novo Brdo 20.1

Pec 15.7

Gračanica 13.6

Klokot 12.8

Junik 12.7

Uroševac 11.9

Elez Han 11.5

Klina 11.2

Vitina 10.6

Vučitrn 10.6

Obilić 10

OPŠTINA PROMENA

Novo Brdo 13.3

Istok 12.3

Uroševac 10.8

Đakovica 10.6

19 Sve opštine koje su predstavile promenu u ponderisanom rezultatu IOK od 10 ili više između 2011 i 2013.


Slika 2.2: Rezultati ponderisanog indeksa opštinske konkurentnosti 2013

0 10 20 30 40 50 60 70 80

L-ZP-Zvecan

Mamusha

Lipjan

Gllogovac

Obiliq

Šterpce

Prizren

Vučitirn

Priština

Istok

Mitrovica

Pec

Kosovo Polje

Klina

Dečan

Podujevo

Srbica

Klokot

Suva Reka

Orahovac

Kamenica

Štimlje

Vitina

Gračanica

Mališevo

Kačanik

Dragaš

Junik

Elez Han

Novo Brdo

Urosevac

Gnjilane

Dakovica


Ako razmatramo rezultate IOK u poslednje dve godine, vidimo jaku pozitivnu korelaciju (0.56)20 u ocenama kao što Slika 2.3 ilustruje ispod. Ovo pokazuje stabilnost IOK tokom vremena,i zauzvrat, meru pouzdanosti rezultata u ocenjivanju percepcije poslovne zajednice o poslovnoj klimi u kojoj posluju. Šta takođe pokazuje je da postoji jedan broj opština koje su daleko od ovih rezultata, kao Kamenica, koja je bila najuspešnija opština prošle godine, i koja je značajno opala na listi ove godine. Nije jasno da li je korupcionaški skandal kojim se suočavao prethodni gradonačelnik opštine na bilo koji način vezan sa promenom percepcije poslovne zajednice, i zahteva dalja istraživanja.21 Ako se osvrnemo na promene u rezultatima širom zemlje od 2011 do 2013, sve opštine, osim tri severne srpske opštine postižu rezultat od oko 40 u ponderisanom IOK.

20 Značajan rezultat na 95%, sa 0.56 korelacijom dve-vrednosti između rezultata IOK u 2012 i 201321 Begzad Sinani, “Počinje istraga protiv bivšeg gradonačelnika Kamenice”. KOHAnet. August 2012. http://www.koha. net/?page=1,31,110544

Slika 2.3: Korelacija između ne-ponderisanih rezultata IOK 2012 i 2013

Dečan

DragašUroševac

Kosovo Polje

DjakovicaGnjilane

Gllogovac

Gracanica

Elez Han

Istok

Junik

Kacanik

Kamenica

Klina

Kllokot

Lipjan

Mališevo

MamushaMitrovica

Novo Brdo

ObiličPec

Podujevo

PrištinaPrizren

OrahovacŠtprce

Štimlje

Srbica

Suharek

VitinaVučitirn

L-ZP-Zvecan

3540

4550

55

40 45 50 55 60

Ne-

pond

eris

ani I

KO

201

2

Opstinska administracija

95% CI Podesene vrednosti

Opstina


Ovo jasno poboljšanje tokom vremena može se jasno videti na slici 2.4 ispod, gde ljubičasta linija označava rezultat od 40 poena. Ustinu, srednji rezultat je porastao sa 39 u 2011 na gotovo 46 ove godine. Posmatranje ovih trendova u IOK tokom vremena, može biti dragoceno sredstvo za pracenje ukupnog ekonomskog upravljanja na opštinskom nivou. Možemo preduzeti korak dalje, gledajuci u detalje pod-indeksa koji čine IOK. Tokom vremena, videli smo pozitivan napredak u srednjim ocenama širom zemlje u transparentnosti. Najniži skor ovde je dramatično popravljen sa 2,8 na 5.1 od 10. Pošto transparentnost igra tako važnu ulogu u poslovnom okruženju, a takođe je oblast u kojoj se rana i brza poboljšanja mogu ciljati, ova promena je dobra za poslovno okruženje. Pozitivan napredak je isto tako slučaj pod-indeksa za vremenske troškove preduzeca za poštovanje propisa.

Sa druge strane, mi smo pronašli dve važne komponente poslovnog okruženja na Kosovu, koji su patile u proteklih godinu dana, prva je nivo poreza i doprinosa, a druga u pogledu kvaliteta opštinske uprave i nivoa neformalnih optužbi. Što se tiče poreza i doprinosa, primetili smo porast u prosečnom nacionalnom nivou odgovora preduzeca koja se slažu ili snažno se slažu sa tvrdnjom da su „neformalni pregovori sa poreskim zvaničnicima normalni“, sa 34% prošle godine na 51% u ovoj godini. U pogledu opštinske uprave, primetili smo veliki porast nacionalnog proseka preduzeca koja navode da je „vrednost davanja neformalne isplate opštinskim službenicima za dobijanje opštinske usluge“ veoma korisna ili bitna, sa 25% na 40% ove godine. Oba ova indikatora odnose se na nivo korupcije u poslovnom okruženju. Iako povecanje nivoa korupcije može biti slučaj, ono koje može biti verovatnije jeste da smo snimili realniju sliku poslovnog okruženja uopšte, kao rezultat povecanog nivoa komfora od preduzeca u odgovoru na ova osetljiva pitanja u našem istraživanju. Dalje, usmeni dokazi ukazuju na to da su preduzeca i građani sve više zamoreni od visine korupcije i nepotizma koji prožimaju poslovno okruženje na Kosovu. Pošto brojni indikatori iz našeg istraživanja sugerišu porast u nivoima korupcije u poslednjih godinu dana, to bi moglo da bude izvor rasta.


Slika 2.4: Promene u ponderisanim rezultatima IOK (2011 u odnosu na 2013)

L-ZP-ZvecanMamusha

LipjanGllogovac

ObiliqŠtrpce

PrizrenVučitirnPriština

IstokMitrovica

PecKosovo Polje

KlinaDešan

PodujevoSrbicaKlokot

Suva RekaOrahovacKamenica

ŠtimljeVitina

GračanicaGnjilane

MališevoKačanikDragaš

UrosevacJunik

DjakovicaElez Han

Novo Brdo

0 10 20 30 40 50 60 70 80

PecVučitirin

ObiliqKllokot

GracaničaKlina

ŠtrpceMitovica

VitinaL-ZP-Zvecan

GllogovacKamenicaUrosevac

Kosovo PoljeJunik

PodujevoNovo Brdo

LipjanŠtimlje

KačanikOrahovac

PrištinaSrbica

MalishevoDragaš

IstokDjakovica

PrizrenSuva Reka

DečanGnjilane

Elez HanMamusha

2013

2011


Tabela 2.3 Poređenje rezultata tokom vremena

Indeks ili Indikator Mera 20112011 20122012 20132013

Rezultat Opština Rezultat Opština Rezultat Opština

Završni ponderisani IOK

Ne-ponderisani IOK

Prepreke za pokretanje biznisa

Transparentnost

Predvidljivost i učešće

Vremenski troškovi reg. usaglašenosti

Porezi & Takse

Opštinska uprava

Usluge podrške radu & biznisu

Opštinska Infrastruktura

Min

Srednja

Max

Min

Srednja

Max

Min

Srednja

Max

Min

Srednja

Max

Min

Srednja

Max

Min

Srednja

Max

Min

Srednja

Max

Min

Srednja

Max

Min

Srednja

Max

Min

Srednja

Max

28.7

39.1

55.7

32.4

41.5

55.5

4.1

6.1

7.8

1.8

5.1

7.9

1.1

2.1

8

3.1

5

7.2

4.8

6.9

8.7

2.8

5.5

9.2

1.5

4.5

8.4

2.7

6.3

9.1

Peć

Mamuša

Mamuša

Vučitrn

Obilić

Lipjan

Gračanica

Gračanica

Podujevo

Gračanica

Gračanica

GračanicaVučitrn

Peć

Štrpce

Istok

Istok

Vučitrn Vučitrn

31.3

41.5

53.7

36.6

44.6

55.7

5.3

6.7

8.2

2.8

5.4

7.7

1

2.2

4.7

3.4

5.3

7

6.1

7.6

9.2

2.7

5.4

7.5

2

5.3

8.5

3.9

6.6

9

Istok

Istok

Kamenica

Kamenica

L-ZP-Zvečan

L-ZP-Zvečan

L-ZP-Zvečan

Klina

Istok

Elez Han

Elez Han

Elez Han

Istok

Novo Brdo

Podujevo

Dragaš Dragaš

Kosovo Polje

Kosovo Polje

Kamenica

Istok

Podujevo

39.5

45.6

59.2

39.7

46.4

58.4

2.9

6.6

8.6

5.1

7.5

9.9

1.1

2.4

5.6

4.4

6.3

8.9

4.6

6.9

9

2.6

4.8

9.8

2.9

5.8

9.5

4.7

6.9

9.3

Novo Brdo

Novo Brdo

Prizren

Đakovica

Junik

Istok, Klina

Novo Brdo

Lipjan

Klokot

Istok

Obilić

Štrpce

Mamuša

Mamuša

Mamuša

Mamuša

Mamuša

Peć

Mamuša


3. NACIONALNO POSLOVNO OKRUŽENJE

Trendovi u nacionalnom poslovnom okruženju U ovom delu, predstavljamo neke rezultate na nacionalnom nivou za neke od najrelevantnijih indikatora za poslovanje koji se bave vremenskim troškovima i ograničenjima za pokretanje biznisa, pristup finansijama, i interakcijom sa Poreskom upravom. Generalno, ovi indikatori ukazuju da se dešavaju neka mala poboljšanja u poslovnom okruženju širom Kosova, ali uglavnom da se mnogo toga nije promenilo u poslednje tri godine. Pošto privreda na Kosovu leži u nesigurnom bilansu, postoji imperativ za vecim fokusom na poboljšanju opšteg poslovnog okruženja.

Tabela 3.1 Vremenski i monetarni troškovi poslovanja

Indikator Nacionalniprosek IOK 2011

NacionalnoprosekIOK 2012

Nacionalnoprosek IOK 2013

Vremenski troškovi i ograničenja

11 11

10 9

10.5 7

17 20 14

3 3 3

85% 83%

Pristup finansijama

33% 44% 28%

29% 42% 38%

43% 50% 50%

54% 40% 49%

27% 22% 34%

Dani za dobijanje registracije preduzeća 8.2 (2012 samo nova preduzeća)

7.9 (2012 samo nova preduzeća)

9 (2012 samo nova preduzeća)

85% (2012 samo nova preduzeća)

Dani za dobijanje fiskalnog broja

Dani za dobijanje o PDV-u

Dani za dobijanje građevinske dozvole

Broj dozvola, licenci i sertifikata, koje preduzeća moraju imati

Neplaćeni porezi su najveća prepreka za registraciju novog preduzeća (% se slaže ili snažno slaže)

Pristup finansijama je najznačajnija prepreka za pokretanje biznisa (% da)

Lak i veoma lak pristup informacijama o kreditima ili finansijama (% da)

Preduzeća imaju pristup kreditnoj istoriji (% se slaže ili snažno slaže)

Preduzeća dobijaju podršku u pristupu kreditima (% se slaže ili snažno slaže)

Nuđenje poklona ili dodatnih tarifa za kreditne službenike je uobičajeno za dobijanje kredita (% se slaže ili snažno slaže)


Dok je poslovna klima izgleda ostala stabilna, registracija preduzeca je neverovatno skočila u poslednjih nekoliko godina. Između 2009 i 2011, više od 7.000 novih preduzeca je registrovano godišnje, od toga oko 1.000 godišnje su DOO. U 2012 su te brojke skočile, sa skoro 9.500 novo-registrovanih preduzeca, od kojih su oko 1.400 DOO. Kao što Slika 3.1 ilustruje, ovo je značajan skok u registracijama.

Slika 3.1: Registrovana preduzeca na Kosovu (2008-2012)22

2 2 2

2 1 1

60% 71% 64%

Indikator Nacionalniprosek IOK 2011

NacionalnoprosekIOK 2012

Nacionalnoprosek IOK 2013

Vremenski troškovi i ograničenja

Broj inspekcija od strane poreske uprave

Prosečno trajanje poreskih inspekcija (sati)

Procenat od prodaje koje preduzeća procenjuju da tipične firme izveštavaju u svrhu poreza

6500

7000

7500

8000

8500

9000

9500

10000

2008 2009 2010 2011 2012

# R

egis

trir

ano

(KAR

B)

Registrovani Biznisi na Kosovu (2008-2012)22

Trend Registracije (2008-2010) Trenutne Registracije


Nije sasvim jasno odakle to potiče, da li je to ponovna registracija prethodnih preduzeca ili vidimo rast potpuno novih preduzeca. DOO kao procenat ukupnih registracija preduzeca, su bili 12% u 2008, a blago su povecana na oko 15% u 2012.

Ako pregledamo gde se preduzeca registruju, kao mera lakoce za pokretanje poslovanja, od anketiranih preduzeca ove godine, u proseku na nacionalnom nivou 73% se registruje u svojoj opštini. Ovo je pozitivan pomak za poboljšanje pristupa ozvaničavanja poslovanja na lokalnom nivou. Lipljan i Obilic ostaju dve opštine gde su sva nova anketirana preduzeca u 2012 registrovana u Prištini kod Kosovske Agencije za registraciju preduzeca. U Dečanima, vecina ispitanika je takođe registrovana u Prištini prošle godine.

Slika 3.1: Registrovana preduzeca na Kosovu (2008-2012)22

22 Podaci prikupljeni i grafikovani iz baze podataka registracije biznisa KARB, od strane Projekta za poboljšanje poslovnog okruženja (BEEP)

700

800

900

1000

1100

1200

1300

1400

1500

2008 2009 2010 2011 2012

Trend Registracije (2008-2010) Trenutne Registracije

DOO registrovano na Kosovu (2008-2012)

# D

OO

Reg

istr

iran

pri

(KAR

B)


4. RANGIRANJE I REZUL-TATI POD-INDEKSA IOK

Osam kritičnih komponenti opštinske poslovne klime na Kosovu IOK predstavlja i rangira zbirne rezultate po opštini od osam pod-indeksa i njihovih indikatora, kao što je navedeno u tabeli 4.1 ispod.

Ovo poglavlje detaljno predstavlja rezultate pod-indeksa IOK i indikatora za identifikaciju najboljih radnika, trendova, izazova i zabrinutosti u svakom pod-indeksu. Ovaj pristup kontrolne table, predstavljanjem mnoštva relevantnih indikatora raste omogucuje i pracenje nezavisnih indikatora upravljanja i promene tokom vremena. Dodatak 2 daje konačne rezultate za svaku opštinu prema pod-indeksu i pojedinačnim komponentama indikatora, a za jednostavno poređenje pokazuje rezultate za 2011, 2012, i 2013.

Tabela 4.1: Osam pod-indeksa IOK

Prepreka za pokretanje biznisa: Merenje vremena koje je potrebno da se pribave licence i dozvole za početak rada; merenje konkurencije koju preduzeća imaju od neformalnog sektora; i stepen do kojeg dobijanje dozvole i registracija predstavljaju prepreku za formalizaciju biznisa.

Predvidljivost i učešće: Ocena toga da li se preduzeća konsultuju oko predloženih propisa; da li su njihovi interesi sagledani u novoj politici; i stepen do kojeg se nova politika i zakon objavljuju i primen-juju na predvidljivi način.

Transparentnost: Ocena da li firme imaju pristup informacijama koje su im potrebne u pogledu propisa i procedura, kao i opštinskom budžetu i planskim dokumentima, i da li su te informacije dostupne svima.

Vreme potrebno za regulatornu usaglašenost: Merenje vremena koje preduzeće provede da se ispoštuju propisi i omogući usaglašenost; i vreme koje opštinske agencije provedu vršeći inspekciju.

Porezi i takse: Ocena stepena i lakoće uplate poreza; ocena neformalnih pregovora prilikom plaćanja poreza.

Opštinska uprava: Ocena opštinskih zvaničnih sposobnosti i stavova prema preduzećima; ocena troškova i stepena do kojeg firme moraju da vrše neformalne uplate opštinskim službenicima za usluge; i ocena pravičnosti u objavljivanju opštinskih javnih tendera.

Radna snaga i usluge podrške i biznisu: Ocena kvaliteta dostupnih radnika; ocena da li lokalna radna snaga ispunjava potrebe preduzeća; ocena dostupnosti usluga regulatornog savetovanja; i da li postoje usluge podrške preduzećima

Opštinska infrastruktura: Ocena kvaliteta puteva i održavanja puteva; i kvalitet vodosnabdevanja i sanitarnih usluga.


1. Prepreka za pokretanje biznisa Preduzetnici na Kosovu nastavljaju da se suočavaju sa značajnim preprekama za ulazak u formalni poslovni sektor. Ovaj pod-indeks procenjuje varijacije u ulaznim troškovima i prepreke za nove firme širom opština. Pod-indeks se sastoji od dve dimenzije, snimajuci 1) vremenske troškove i broj dokumenata potrebnih za pokretanje poslovanja; i 2) uticaj neformalnog sektora na poslovnu formalizaciju i obaveze za dobijanje neophodnih dokumenata za pokretanje biznisa.

Slika 4.1: Rangiranje pod-indeksa prepreke za pokretanje biznisa

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

PrizrenŠtrpce

L-ZP-ZvečanSuva RekaGllogovacKamenica

SrbicaObiliq

Elez HanPriština

OrahovacPeč

KačanikDragašŠtimlje

MalishevoMamuša

UroševacGnjilane

Novo BrdoDečan

MitrovicaKlokotVitina

Kosovo PoljeIstok

PodujevoVučitrnLipjan

GračanicaJunikKlina

Đakovica

Dimenzija 1: Vreme i Dokumenti

Dimenzija 2: Prepreke za pokretanje


Rezultati opstina sa ovog pod-indeksa su prikazani na slici 4.1.23 Opštine sa najboljim učinkom u ovom pod-indeksu su Klina, Junik, i Gračanica. Tokom poslednje tri godine, Lipljan ima snažnu performansu sa niskim preprekama za pokretanje biznisa. Na drugom kraju, Štrpce ima dosledno loše performanse. Značajan doprinos ovom lošem rezultatu daje broj dana za registraciju preduzeca u Štrpcu i činjenica da se lokalna preduzeca suočavaju sa najvišem nivoom konkurencije neformalnog sektora. U proseku, 98% anketiranih preduzeca u Štrpcu je iskusilo konkurenciju od strane neformalnog sektora u 2011 i 2013. U 2012, prosečni broj dana za registraciju preduzeca u Štrpcu je 15. Prizren je drastično opao ove godine od 6.9 na 2.9, uglavnom zbog loše performanse u dimenziji merenja vremena registracije i broja dokumenata koji se traže, sa prosečnim brojem licenci i dozvola potrebnih za početak biznisa povišenim za tri! Ovaj broj je ostao gotovo isti, na 5.3 dokumenta, kada se koriste samo odgovori novo-registrovanih preduzeca u Prizrenu u 2012. U vezi sa konkretnim indikatorima, Dimenzija 1, vreme i dokumenti je kompozitna mera tereta

vremena koje je potrebno za firmu da se registruje, i ukupan broj licenci i dozvola potrebnih za pokretanje poslovanja.

Dimenzija 2, prepreke za pokretanje sastoji se od dva perceptivna indikatora koji se bave preprekama za ulazak u opštini. Prva mera identifikuje stepen u kome firme iskuse konkurenciju od neformalnog sektora. Druga mera je smatran teret ukupne poslovne registracije i proces izdavanja dozvola za početak poslovanja. Dobijanje ove informacije baca svetlo na teret sa kojim se suočavaju preduzeca koja su započela proces i stepen do kojeg ovaj proces može zaslužiti pažnju u određenoj opštini. Dole predstavljena tabela predstavlja nacionalni prosek za svaki indikator. Slika je pozitivna, sa rezultatima na nacionalnom nivou koji pokazuju napredak u poslednje tri godine, osim u prosečnom broju licenci i dozvola potrebnih preduzecu za pokretanje poslovanja. Za nova preduzeca u 2012, prosek je 5.5. Prvi indikator, „Prosečan broj dana za registraciju biznisa“ je malo izmenjen ove godine, korišcenjem samo rezultata novih registrovanih preduzeca u 2012, dajuci pravičniju i ažuriranu meru performanse.

** Korišceni su samo odgovori od samostalnih preduzetnika zbog značajne korelacije između tipa pravnih lica (za

detaljnije objašnjenje o ovome, vidi Poglavlje 6: Metodologija)

23 Za detaljima o izracunavanjima i o koriscenoj metodologiji za proracunavanje indikatora na lestvici od 1do 10 I za kreiranje pod-indeksa, pogledajte Poglavlje 5.

Tabela 4.2: Indikatori koji sačinjavaju pod-indeks prepreka za pokretanje biznisa

Indikator Pitanje IOK Nacionalni prosek

2011 2012 2013

B2 10.86 11.28 8.2

C1* 2.73 2.97 3.2

A14 52% 61% 43%

B5A 25% 21% 18.5%

Dimenzija 1: Vreme i dokumenti

Dimenzija 2: Prepreke za ulazak

Prosečan broj dana potrebnih za registraciju biznisa (u 2012)

Prosečan broj licenci i dozvola potrebnih da se počne sa radom

Biznisi imaju konkurenciju u neformalnom sektoru (% da)

Prepreka za pokretanje proces registracije biznisa i dobijanja svih neophodnih dozvola (% da)


2. Transparentnost Transparentnost se definiše kao povecan protok pravovremenih i pouzdanih ekonomskih, socijalnih i političkih informacija o pružanju usluga od strane vlade, i monetarnoj i fiskalnoj politici. Pod-indeks transparentnosti se posebno odnosi na pristup informacijama i jednakost pristupa informacijama kroz četiri odvojena indikatora.

Ipak, rang lista na slici 4.2 ispod, govori o velikim varijacijama u transparentnosti. Ovo je oblast u poslovnom okruženju, gde mogu nastati brze i uočljive promene, i zaista, primecujemo značajan pozitivan pomak u rezultatima između 2012 i 2013.

Junik ima izuzetno dobru performansu ove godine u transparentnosti. Na drugoj strani, Pec je znatno niže od ostalih opština.

Slika 4.2: Rangiranje pod-indeksa transparentnosti

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

PečGračanica

Vitina

MitrovicaPriština

L-ZP-Zvečan

Lipjan

PrizrenKlokot

Kamenica

DečanKačanik

Srbica

Malishevo

Novo BrdoKlinaObiliqIstok

PodujevoJunik

Štrpce

Suva Reka

GllogovacElez Han

Orahovac

Dragaš

Štimlje

Mamuša

Uroševac

Gnjilane

Kosovo Polje

Vučitrn

Đakovica


Indikatori merenja transparentnost su podeljeni u četiri različite vrste informacija: 1) opštinski fiskalni i planski dokumenti, 2) opštinske uredbe i politike, 3) informacije i formulari o opštinskim licencama i dozvolama, i 4) informacije o predstojecim opštinskim javnim tenderima. Konačni indikator je mera jednakosti - stepen do kojeg veze sa opštinskim zvaničnicima su neophodne za pristup navedenim informacijama.

Predvidljivost se odnosi na način kojim se realizuju opštinska administrativna uputstva i propisi. Učešce je stepen u kojem su građani uključeni u planiranje i regulatorni proces, omogucavajuci da se glas biznisa čuje i razmotri u lokalnom zakonodavstvu.

U ukupnom rangiranju, iako su rezultati donekle poboljšani, ovo je i dalje pod-indeks sa najsiromašnijom performansom, uz veoma loš nivo ukupnog učešca i predvidljivosti u poslovnom okruženju širom Kosova. Uistinu, nijedna opština nema rezultat preko 6 poena. Pošto ovaj pod-indeks zadržava najniže prosečne opštinske rezultate vec tri godine za redom, mnogo veca pažnja treba da bude data poboljšanju ovih indikatora. Jedinstvena priroda promena u regulatornom okruženju na Kosovu, može da objasni neke od problema niskog učešca i predvidljivosti. S jedne strane, regulatorno okruženje se menja tako brzo i često da je teško za bilo koga da zadrži kontrolu nad tim, čak i administrativni službenici nisu uvek svesni promena, ili iz neformalnih razgovora se ponekad čini da čak i ne žele da sprovedu administrativne stavke u skladu sa novim zakonima. Pored toga, reforme se takođe guraju napred od strane međunarodnih donatora, a gde

Tabela 4.3: Indikatori koji čine pod-indeks transparentnosti

2011 2012 2013

E1A, E1B, E1C 2.63 2.75 2.97

E1D, E1E, E1J, E1L

2.9 2.92 3.08

E1G, E1H 2.98 3.15 3.2

E1K 2.6 2.45 2.7


Prosečna ocena pristupa opštinskom budžetu i dokumentima planiranja (1=nemoguće do 5=veoma lako)

Prosečna ocena pristupa opštinskim propisima i dokumentima politika (1=nemoguće do 5=veoma lako)

Prosečna ocena pristupa informacijama i obrascima za opštinske licence i dozvole (1=nemoguće do 5=veoma lako)

Prosečna ocena pristupa informacijama o predstojećim opštinskim javnim tenderi-ma (1=nemoguće do 5=veoma lako)

3. Učešce i Predvidljivost


Slika 4.3: Rangiranje pod-indeksa učešce i predvidljivost

se promena gura od strane spoljnih aktera, to ponekad može da zaobiđe procese lokalne samouprave ili može smanjiti nivo učešca građana i preduzeca kao i svest o procesu reforme. Sa mnoštvom promena koje se dešavaju, bilo bi neverovatno zahtevno za biznise da redovno učestvuju i održe korak sa diskusijama o regulatornom okruženju i reformama. Kombinacija ovih faktora može da utiče na ove slabe rezultate i otežava poboljšanja. Opštine, posebno na vrhu rang liste, pokazuju prilično stabilan nastup od 2012. Novo Brdo ostaje najbolja drugu godinu za redom, dok Elez Han i dalje ima bolje rezultate od kolega, a Kačanik se pridružio gornjem redu.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

IstokKlina

PodujevoL-ZP-Zvečan

Prizren

PrištinaLipjan

Obiliq

Mitrovica

KamenicaJunik

Malishevo

Kačanik

Novo Brdo

Štrpce

Suva Reka

Gllogovac

Srbica

Elez Han

Orahovac

PečDragaš

Štimlje

Mamuša

Uroševac

Gnjilane

Dečan

Klokot

Vitina

Kosovo Polje

Vučitrn

Gračanica

Đakovica


Tabela 4.4: Indikatori koji čine pod-indeks učešce i predvidljivost

2011 2012 2013

E5 7% 6% 7.2%

E6 6.5% 8.5% 7.4%

E7 18% 16.5% 16%

E3 4% 5.5% 6%


Firme su unapred obaveštene o izmena-ma ili donošenju novih opštinskih propisa i administrativnih uputstava (% često ili redovno)

Novi opštinski propisi i administrativna uputstva uzimaju u obzir interese firmi zastupljene na javnim debatama i saslušanjima (% često ili redovno)

Firme su obaveštene o opštinskim javnim debatama o izmenama ili donošenju novih opštinskih politika, pravila ili propisa (% često ili redovno)

Primena opštinskih propisa i adminis-trativnih uputstava je predvidljiva (%često ili redovno)

Naš pod-indeks o vremenskim troškovima poštovanja propisa meri teret preduzeca da se održi usklađenost sa lokalnim propisima i oportuni trošak vremena provedenog od strane višeg menadžmenta da obezbedi usklađenost, što smanjuje vreme na raspolaganju za razvitak i vođenje biznisa. Ove godine smo uklonili indikator „Prosečan broj dana za dobijanje godišnje radne dozvole“, da bi odrazili eliminaciju godišnje dozvole za rad iz nacionalnog zakona. To je, delom odgovorno za neka od kretanja na rang listi ove godine u ovom pod-indeksu.

Iako smo uklonili ovaj indikator iz IOK, treba snažno naglasiti da je daleko od istine da su biznisi sada neoptereceni godišnjom dozvolom za rad. Širom zemlje, mnoge opštine (ili administrativni službenici) i dalje zahtevaju od biznisa da osiguraju taj dokument. Kao nacionalni zakon koje opštine moraju da donesu, još uvek ne izgleda da se uklanjanje zakona na opštinskom nivou ravnomerno sprovodi. Uistinu, ovo postavlja problem, buduci da je još uvek „blatnjavo“pitanje koja opštinska dozvola ili licenca znači šta, i koja dozvola ili licenca se i dalje zahteva od biznisa. 24

4. Vremenski troškovi poštovanja propisa

Suštinski uticaj koji nepotrebne dozvole imaju na biznise, naročito malim biznisima koji čine veci deo poslovnog sektora na Kosovu, je istaknut u našim rezultatima istraživanja ove godine. Želeli smo da razumemo kako biznisi trenutno reaguju na neizvesnosti politike na Kosovu. Predstavili smo hipotetičku situaciju, gde je centralna vlada donela nove zahteve o dozvolama u poslovnoj industriji. Licenca bi imala samo marginalnu naknadu, ali mora da se obnavlja svake

24 Vidi Okvir 4.1. Definicije i objašnjenja data putem Programa USAID-a za poboljšanje poslovnog okruženja (BEEP)


godine, i zahteva posetu opštinskog službenika i trideset dana čekanja da bude izdata. Pitali smo kakav ce efekat ova promena imati na njihovo poslovanje. Na nacionalnom nivou, 77% svih biznisa (76% samostalnih preduzetnika) je odgovorilo da ce to imati jak negativan efekat ili negativan uticaj na njihovo poslovanje.

Vracajuci se pod-indeksima u celini, u ukupnom rangiranju, Elez Han održava stabilne performanse tokom tri godine, sa blagim napretkom u rezultatu iz godine u godinu. Međutim, ove godine, jedan broj manjih opština su značajno poboljšali svoje rezultate, gurajuci Elez Han prema dole na rang listi. Ovogodišnji vrhunski izvođači su Klokot, Vitina i Novo Brdo. I Klokot i Novo Brdo su raportirali široko rasprostranjene odgovore i rezultate prošle godine; to se još jednom predstavlja kao rezultat manjih poslovnih populacija, gde tokom vremena biznisi imaju sasvim različite predstave o svom poslovnom okruženju, iako žive u malim opštinama i deo su male poslovne zajednice. Nekoliko opština imaju pad rezultata ove godine, ilustrirajuci da vremenski teret biznisa da se održi usaglašenost sa propisima povecao u ovim opštinama. Ovaj pod-indeks je onaj koji ima najvecu težinu u ukupnom ponderisanom IOK, stoga rezultati i naročito pad u rezultatima mogu značajno uticati na rangiranje opštine. Đakovica je sebe izvukla ove godine od 3.4 u položaj koji poboljšava njene rezultate iz 2011 od nešto više od 5 do 7.18, prema vrhu rang liste. U Đakovici, indikator koji meri „prosečan broj dana koje viši menadžment provede u kontaktu sa opštinskim službenicima u skladu sa propisima” se udvostručio od 8 do oko 16 za samostalne preduzetnike između 2011 i 2012. Tokom protekle godine, ovaj visok prosek je pao u Đakovici na 2.8 dana u proseku. Ovo je veoma dobar rezultat.

Okvir 4.1 : Radna dozvola nasuprot Poslovne licence Opštinska licenca , u okviru nacionalnog Zakona o unutrašnjoj trgovini, je poznatija kao radna dozvola. Ova radna dozvola je bila obavezna i pravna, međutim, bilo je nezakonito naplacivati naknadu za radnu dozvolu.

Poslovna licenca, u okviru nacionalnog Zakona o finansiranju lokalne samouprave, je diskreciona i koristi se u različitim stepenima po opštinama, posebno ako one usvoje zahtev u opštinskim propisima. Iako je radna dozvola eliminisana po

državnom zakonu, poslovna licenca ostaje. Čini se da je široko rasprostranjena praksa zahtevanja naknade za radne dozvole i dalje negativno utiče na poslovanje širom zemlje. Iako je sprovedena zakonska reforma u cilju da se ukloni ovo specifično regulatorno opterecenje, u praksi treba preduzeti dalje mere da bi lokalne samouprave i opštinski službenici bili u skladu sa zakonom.


Slika 4.4: Rangiranje pod-indeksa vremenski troškovi poštovanja propisa

Tabela 4.5: Indikatori koji čine pod-indeks vremenskih troškova

Lipjan

Kačanik

Prizren

ObiliqDečanJunik

PodujevoMitrovica

PrištinaMalishevo

PečL-ZP-Zvečan

KamenicaKlina

Istok

Novo Brdo

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Štrpce

Suva Reka

Gllogovac

Srbica

Elez Han

Orahovac

Dragaš

Štimlje

Mamuša

Uroševac

Gnjilane

KlokotVitina

Kosovo Polje

Vučitrn

Gračanica

Đakovica

Pod-indeks vremenskih troškova se sastoji od tri indikatora koji snimaju ono što se smatra najznačajnijim faktorima koji bi mogli da utiču na vreme koje firma provede na poštovanje propisa. Dok se prva dva indikatora konkretno bave sa inspekcijama posebno od strane agencija na opštinskom nivou i broj dana potrebnih za održavanje poštovanja, treci indikator se bavi lakocom usaglašenosti, mereno po broju posebnih opštinskih kancelarija koje se moraju posetiti kako bi se održala usklađenost sa lokalnim propisima.

* Gde F1 i J3 koriste samo rezultate samostalnih preduzetnika zbog korelacije rezultata sa tipom pravnog lica

2011 2012 2013

F1* 6.5 7 5.7

F2 2 2.8 2.4

J3* 2 2.4 2.2


Prosečan broj dana koje viši menadž-ment potroši na kontakt sa opštinskim službenicima da bi se ispoštovali propisi

Prosečan broj puta kada se biznisi podvrgavaju inspekciji od strane opštinskih agencija

Prosečan broj odvojenih opštinskih kancelarija koje treba posetiti da bi se ispoštovali lokalni propisi


Vracajuci se indikatorima, prvi indikator meri administrativno porezno opterecenje biznisa, gde je maksimalno pet placanja poreza godišnje u skladu sa propisima. Drugi indikator meri stepen do kojeg je prikupljanje poreza jednako i bez korupcije, uključujuci u kojoj meri iznos poreza koji se duguje može da se neformalno pregovara sa poreskim zvaničnicima. Treci indikator meri stepen do kojeg se porezi smatraju ograničenje za poslovanje. Četvrti indikator meri stepen do kojeg se porezi placaju, što je takođe verovatno preveličano, pošto ce firme tokom istraživanja sigurno prenaglasiti činjenicu da li placaju porez ili ne.

U tabeli 4.6 dole, nacionalni prosek za dva indikatora je znatno povecan u poslednjih godinu dana: Procenat biznisa koji se slažu ili snažno slažu sa tvrdnjom da „Neformalni pregovori sa poreskim službenicima su

Postoji veliki naglasak koji su mnoge opštine i međunarodni donatori stavljali na ovaj aspekt regulatornog okruženja. Prošle godine su ukupni rezultati bili prilično jaki. Međutim, ove godine, vidimo vecu varijaciju u rezultatima, sa padom u nižim ocenama ispod nivoa istih prošle godine. Dragaš, Novo Brdo, Đakovica, i Kamenica i dalje imaju najbolje rezultate, gfe ime se ove godine pridružuju Štimlje i Vitina. Štrpce i dalje ostaje najefikasnija opština u ovom pod-indeksu, trecu godinu za redom, iako ima mali pad u svom radu od prošle godine.

5. Porezi i takse

Slika 4.5: Rangiranje pod-indeksa porezi i takse

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

DečanMalishevo

LipjanIstokKlinaJunik

PrištinaPodujevo

ObiliqPrizren

L-ZP-Zvečan

Kačanik

Mitrovica

KamenicaVitina

Novo Brdo

Štrpce

Suva Reka

Gllogovac

Srbica

Elez Han

Orahovac

Peč

Štimlje

Mamuša

UroševacGnjilane

Klokot

Kosovo Polje

Vučitrn

Gračanica

DragašĐakovica


normalni“ se povecao sa 34% na 51%, što bi moglo da sugeriše ili da je ovo bio slučaj, ili da su biznisi spremniji da dele ovu vrstu osetljivih informacija jer su tokom vremena postali naviknuti da budu anketirani. Više je zabrinjavajuce da, iako je fokus na opštinskom nivou od strane međunarodnih organizacija i nacionalne vlade bio da smanji broj taksi i poreza kojim se biznisi suočavaju, nacionalni prosek postotka biznisa koji su odgovorili sa da za indikator „Biznisi placaju za usluge opštinske poslovne licence ili druge opštinske poreze i takse“ je porastao sa 20% prošle godine, ponovo do 34%, što smo vec naveli u prvoj godini istraživanja u 2011. Da li je do povecanja došlo zbog više poreza ili nadoknada koje se predviđaju za biznise, ili preduzeca zapravo placaju njih, ostaje nejasno.

Tabela 4.6: Indikatori koji čine pod-indeks porezi i takse

* Korišceni su samo odgovori od samostalnih preduzetnika zbog korelacija tipa firme sa pitanjima

2011 2012 2013

G2A2 9% 3% 7%

G5 41% 34% 51%

G3 73% 60% 75%

G2A1* 92% 98% 98%

G2D1, G2F1* 34% 20% 34%


Biznisi vrše preko 5 poreskih uplata godišnje (% da)

Neformalni pregovori sa poreskim službenicima su normalni (% onih koji se slažu i onih koji se potpuno slažu)

Porezi su veliko ograničenje za biznise (% firmi koje se u potpunosti slažu ili samo slažu)

Firme koje plaćaju poreze (% da)

Biznisi plaćaju opštinsku taksu za licencu za poslovanje ili druge opštin-ske poreze i takse (% da)

Elez Han je i dalje opština sa najboljim rezultatima u ovom pod-indeksu, krecuci prema vrhu rang liste i znatno nadmašujuci svoje kolege. Generalno, ovaj pod-indeks predstavlja više uznemirujucu sliku, u tome da u stvari vidimo pad ove godine u proseku opštinske performanse od 5.4 prošle godine na 4.8 ove godine.

6. Opštinska uprava


Slika 4.6: Rangiranje pod-indeksa opštinska uprava

U pogledu indikatora, ovaj pod-indeks je podeljen u dve dimenzije, prva za merenje kvaliteta opštinske uprave, a druga za meru nivoa korupcije u upravi. Kvalitet, mereno u smislu stava i sposobnosti opštinskih službenika je posebno važan, jer za mnoge biznise njihova prva tačka kontakta za informacije sa opštinom je opštinski šalter. Na primer, mnoge firme pokušavaju da dobiju informacije o propisima, informacije o tome kako da registruju firmu, ili o promenama u regulatornom okruženju kroz pitanja na opštinskom šalteru. Nivo znanja opštinskih službenika koji rade na šalteru, kao i njihov stav, je zbog toga veoma važan. Druga dimenzija meri ne samo troškove korupcije za firme kroz procenat prihoda koji firme nezvanično placaju, ali i korisnost tih nezvaničnih placanja za firme, da li je usluga koja zahteva dodatnu nezvanični uplatu onda pravilno primljena. Zanimljiv nalaz je napomenuti da je ove godine nacionalni prosek rezultata biznisa koji odgovaraju na „vrednost davanja neformalnih isplata opštinskim službenicima za dobijanje opštinske usluge je veoma korisno ili bitno“ porastao za oko 25% u poslednje dve godine na 40% u ovoj godini. Nije bilo odgovarajuceg povecanja u preduzecima koja su izjavila da to rade, ali taj rezultat može da bude simbol preduzeca koja izražavaju svoja iskustva sa poslovnim okruženjem, ali ne želeci da umešaju sebe. U najmanju ruku, neformalna placanja i veze u poslovnom okruženju ostaju dalje oblast u kojoj je postignut mali napredak, ali i ona koja nastavlja da utiče na rast poslovanja i formalizaciju na Kosovu.

Poslednji indikator meri značaj veza za dobijanje opštinskih javnih tendera, što je indikator koji pokazuje koliko ima transparentnosti u lokalnom procesu javnih nabavki.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Obiliq

Podujevo

IstokL-ZP-Zvečan

KlinaLipjan

Priština

MitrovicaKamenica

JunikMalishevo

PrizrenPeč

Vitina

DečanKačanik

Novo Brdo

Dimenzija 1: Kvalitet opstinske administracije

Dimenzija 2: Neformalna davanja

ŠtrpceSuva Reka

Gllogovac

Srbica

Elez Han

Orahovac

Dragaš

Štimlje

Mamuša

Uroševac

Gnjilane

Klokot

Kosovo Polje

Vučitrn

Gračanica

Đakovica


Tabela 4.7: Indikatori koji čine pod-indeks opštinske uprave

* Obuhvaceni su samo odgovori samostalnih preduzetnika zbog korelacije sa pravnim licima

2011 2012 2013

J2 39% 33% 21%

J4 16% 16% 15%

K2* 10% 9% 7%

K4 27% 25% 40%

K6 59% 66.50% 68%

Dimenzija: 1 Kvalitet opštinske uprave Dimenzija: 2 Korupcija u opštinskoj upravi


Stav opštinskih zvaničnika prema privatnim biznisima (% pozitivnog ili veoma pozitivnog)

Opšta sposobnost zvaničnika i admin-istrativnih službenika u opštini (% od velike pomoći ili nezaobilazna)

Firme obično plaćaju prihod od preko 5% u nezvaničnim uplatama opštinskim službenicima (% da)

Veze koje su važne za dobijanje opštinskih javnih tendera (% onih koji se slažu ili koji se u potpunosti slažu)

Vrednost vršenja neformalnih uplata opštinskim službenicima da bi se dobila opštinska usluga (% vrlo korisna ili nezaobilazna)

Dimenzija radne snage ovog pod-indeksa se fokusira na kvalitet i dostupnost kvalifikovane radne snage, gde lokalni pristup stručnim programima obuke može poboljšati veštine i kvalitet radne snage kao što se zahteva od lokalnih biznisa u kratkom roku. U drugoj dimenziji, pod-indeks se fokusira na usluge poslovne podrške koje su korisne na lokalnom nivou u svim opštinama.

7. Radna snaga i usluge podrške za biznis


Slika 4.7:Rangiranje pod-indeksa radna snaga i usluge podrške za biznis

Opseg rezultata u ovom pod-indeksu ostaje širok sa minimalnim opštinskim rezultatom nešto manjim od 3 do maksimalne ocene 9.5. Jasno je da postoje velike varijacije u nivou usluga podrške radu i biznisu koje se daju širom zemlje. Iako se može pretpostaviti da vece opštine ili urbani centri imaju bolje nivoe usluga podrške radu i biznisima, veličina ili nivo urbanizacije opština ne izgleda da ima korelaciju sa performansama u ovom pod-indeksu. Ustanovili smo dve veoma dramatične promene u ovom pod-indeksu. Ove godine, Priština se rangira kao jedna od najboljih. Ovo predstavlja poboljšanje od više od 3 poena, što izgleda da u velikoj meri potiče iz druge dimenzije indikatora, sa dramatičnim poboljšanjem usluga podrške biznisu. Jedan od mogucih razloga za ovo poboljšanje može doci iz ishoda dva projekta registracije i nove podrške biznisima, pre svega, iz projekta finansiranog od strane Kancelarije za vezu EK na Kosovu, Olakšavanje poslovnog okruženja kroz usluge na jednom mestu (one stop shop) i usluge poslovnog savetovanja, i drugo, kroz USAID-ov Program mladih preduzetnika (PMP). Ako se ovo poboljšanje održi tokom vremena i ove usluge podrške registracije biznisa ostanu dostupne i na raspolaganju novim biznisima u Prištini, ovo predstavlja vrlo pozitivan preokret i put ka napretku glavnog grada Kosova i kapitala za poslovanje. Drugo, Mamuša se uzdiže u vođstvo u ovoj rang listi, sa stabilnom nižom performansom u poslednje dve godine u ovom pod-indeksu. Detaljnije gledajuci rezultate, ovaj talas je takođe vođen značajnim poboljšanjem u indikatorima usluga podrške biznisu.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Dečan

ObiliqVitinaIstok

KačanikJunik

MitrovicaKamenica

Novo BrdoL-ZP-Zvečan

Klina

Malishevo

Lipjan

Prizren

PrištinaPodujevo

Dimenzija 1: Kvalitet lokalne radne snage

Dimenzija 2: Usluge za podrsku za bizniseŠtrpce

Suva Reka

Gllogovac

Srbica

Elez Han

OrahovacPeč

Dragaš

Štimlje

Mamuša

Uroševac

Gnjilane

Klokot

Kosovo Polje

VučitrnGračanicaĐakovica


Pod-indeks je podeljen u dve dimenzije, prva koji obuhvata aspekte koji se odnose na kvalitet lokalne radne snage, i druga koje se odnosi na lokalno dostupne usluge podrške biznisu. Dimenzija 1 o lokalnoj radnoj snazi meri aspekte lokalne radne snage na koju se može uticati opštinskim investicijama u politike i inicijative koje su logične na opštinskom nivou upravljanja.

Indikatori u okviru dimenzije 2 mere dostupnost usluga korisnih za lokalni biznis. Konkretno, prvi indikator meri dostupnost regulatornih konsultantskih usluga, koje se smatraju vrednim za biznise u svetlu brzog tempa regulatorne reforme na Kosovu, kako na opštinskom tako i na nacionalnom nivou. Drugi indikator meri dostupnost niza usluga poslovne podrške, uključujuci pomoc i informacije za promociju izvoza, usluge promocije lokalnih biznisa i zapošljavanja i usluga za pronalaženje zaposlenja.

Tabela 4.8: Indikatori koji čine pod-indeks radna snaga i usluge podrške za biznis

2011 2012 2013

I1G 80.5% 79.5% 70%

I10 38% 34% 44%

I11A1 20% 33% 66%

I11B1, I11E1,

I11F120% 44% 73%

Dimenzija 1: Kvalitet lokalne radne snage Dimenzija 2: Usluge podrške biznisima


Kvalitet opšteg obrazovanja i nivoa strukovnog obrazovanja koji je na raspolaganju radnicima (% dobrog ilivrlo dobrog)

Kvalitet lokalne radne snage zadovoljava sve potrebe firme (% da)

Regulatorne usluge konsaltinga postojeu opštini (% da)

U opštini postoje različite usluge podrške biznisima (% da)

Generalno za ovaj pod-indeks, nalazimo malo promena u prosečnom rezultatu infrastrukture tokom vremena. Istok je ispao iz top pozicije prošle godine, a ako se razmotre pojedinačni indikatori za Istok, do toga je prvenstveno došlo zbog čudnog velikog preokreta u indikatoru „Davaoci usluga prikupljaju 100% naknada za vodu od biznisa (% često ili uvek)“, koji je pao sa 76% na 4% prošle godine i 3% ove godine. Pored toga, Istok ove godine pati od visokog prosečnog nivoa nestašica vode sa kojima se suočavaju firme, do 88 časova mesečno. Zaista, preduzeca i građani su nezadovoljni snabdevanjem vode u Istoku tokom 2012.25 Ostaje nejasno zašto je došlo do pada za ove dve usluge, međutim pad naplate naknade u 2011 je mogao da bude okidač za pad snabdevanja vodom u 2012. I zaista, dok Istok ima obilje sirove vode, kapacitet vodovodnih

8. Opštinska infrastruktura

25 Za samo jedan primer, vidi KOHAnet. „Kvar na mreži ostavlja Istok bez vode.“KOHAnet. August, 2012. http://www.koha.net/index.php/force_download/player.swf?page=1,31,112701


Slika 4.8: Rangiranje pod-indeksa opštinska infrastruktura

preduzeca za obuhvatanje i distribuciju vode je dugogodišnji problem. Da bi se taj problem adresirao, realizovan je strateški plan za nadogradnju vodovodnog sistema u 2011: kada se ovo završi, predviđamo poboljšanje vodosnabdevanja u Istoku.26

Gračanica ima dobre rezultate dve godine za redom, zajedno sa Peci, Štimljem, Junikom i Elez Hanom. Pec je poznata po nekoliko velikih proizvodnih biznisa koja se oslanjaju na vodu, uključujuci Vodu Rugova i Pecko Pivo, i njen jak učinak tokom vremena može da ukaže na jedan od bitnih faktora, infrastrukturu za poslovanje, zbog čega je ova opština ovde uspešna.26

Priština je dospela u vesti u 2011, ubrizgavajuci 15 miliona evra investicija u svoje puteve, ali koliko dobro i koliko dugo ce biti potrebno da se putevi poboljšaju, ostaje da se vidi. Uistinu, u poslednjoj godini problemi sa saobracajem i rupe na putevima su samo postali gori i dalje ometaju prevoz; rezultat Prištine na indikatoru merenja kvaliteta i izgradnje puteva koji je dobar ili vrlo dobar je opao sa 50% na 34% između 2011 i 2012. Rezultat je povecan do 54% ponovo u 2013. Mogli bi smo da vidimo da se uticaj investicija u puteve počinje pokazivati u Prištini.28

26 Opština Istok. Investicioni plan za infrastrukturu vodovoda i kanalizacije u opštini Istok, . Opština Istok. Maj, 2011.27 Alidemaj, Liridon. “ Priština kopa sebe iz rupa na putevima ”. Balkan Insight. Priština: 21 Sept 2011.28 Opština e Prištine. Moj grad Priština 2012. Opština Priština, 2013.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

PodujevoKlokot

L-ZP-ZvečanVitinaKlinaIstok

Priština

Obiliq

KamenicaDečan

Novo BrdoPrizren

Mitrovica

Kačanik

Malishevo

Junik

Lipjan

Štrpce

Suva Reka

Gllogovac

Srbica

Elez Han

Orahovac

Peč

Dragaš

Štimlje

Mamuša

Uroševac

Gnjilane

Kosovo Polje

Vučitrn

Gračanica

Đakovica


Indikatori mere samo infrastrukturu koja se nalazi pod direktnom nadležnošcu i ovlašcenjima opština. Podrazumeva se, međutim, da to i dalje ostaje kontroverzno, jer u stvarnosti, opštinski fondovi su se s vremena prisvojeni za velike, nacionalne puteve, ili su prema zakonu, bili umanjeni prema diskreciji opštine.29 Prva dva indikatora mere kvalitet održavanja i izgradnje opštinskih puteva, kao i kvalitet pružanja usluga sanitacije i otpadnih voda. Treci i četvrti indikatori procenjuju usluge vodo snabdevanja, kroz indikator koji meri stopu naplate vode (kao zamena za stepen dostupnosti i protoka vode) i prosečan broj sati prekida vode mesečno.

29 Synovitz, Ron. “ Kosovo proslavlja pet nelagodnih godina nezavisnosti.” The Atlantic. Priština, Kosovo. Feb 18 2013. http://www.theatlantic.com/international/archive/2013/02/kosovo-celebrates-five-uneasy-years-of- independence/273238/

Tabela 4.9: Indikatori koji čine pod-indeks opštinska infrastruktura

* Obuhvaceni su samo odgovori samostalnih preduzetnika zbog korelacije sa pravnim licima

2011 2012 2013

I1A, I1B* 65% 59% 63%

I1D, I1E* 72% 70% 73%

I4 39% 37% 37.5%

I2 18 32 26


Kvalitet održavanja i izgradnje puteva (% dobro ili vrlo dobro)

Kvalitet usluga sanitacije i otpadnih voda (% dobro ili vrlo dobrog)

Pružaoci usluga naplaćuju 100 % računa za vodosnabdevanje biznisa (% cesto ili uvek)

Prosečni sati prekida vodo snabdevan-ja u toku meseca


30 Edmund Malesky i and Nina Merchant-Vega, “A Peek under the Engine hood: The Methodology of Subnational Economic Governance Indices,” Hague Journal on the Rule of Law 3 (2011): 186-219.

Tabela 5.1: Pregled IOK metodologije

5. METODOLOGIJA

Pregled sprovođenjaistraživanja 2013 Godišnji IOK nudi merenja poslovnog okruženja zasnovana na dokazima u svim opštinama širom Kosova, na osnovu direktnog iskustva i okolnosti sa kojima se suočavaju lokalni biznisi.

IOK rangira ekonomsko upravljanje opština, sa osnovnim ciljem poboljšanja produktivnosti i rada privatnog biznisa tako što identifikuje i smanjuje prepreke vlade koje utiču na razvoj privatnog sektora na pod-nacionalnom nivou, kao što su nebitna regulatorna opterecenja, korupcija i ne transparentnost u pravnom okruženju.30

U ovom poslednjem poglavlju, predstavljamo pregled posebne metodologije koja je korišcena za razvoj IOK. Sva pažnja je posvecena da bi se obezbedilo da je metodologija u najvecoj mogucoj meri pravična i statistički rigorozna.

Šta

Ko

Kako

Gde

Ocenjivanje i komparativno poređenje okruženja lokalnog biznisa iz godine u godinu, kao i ekon-omsko upravljanje naglašavajući politiku, inicijative i učinak lokalnih organa vlastiSakupljeni i grupisani indikatori u 8 podindeksa, koji se individualno ocenjuju na skali od 1-10. Kombinovano da bi se dobila opšta skala ekonomskog upravljanja od 80 bodova za svaku opštinu. Tehnički, opština može da postigne odličan rezultat od 80 bodova ako dobije maksimalnih 10 bodova u svakom od osam pod-indeksa, što znači dobijanje 10 bodova u SVAKOM indikatoru kao i postizanje maksimalnog rezultata tokom svih godina u svakom pod-indeksuOkvir uzorka svih aktivnih FORMALNIH (registrovanih pri KARB) biznisa na KosovuSlojevit nasumičan uzorak na opštinskom nivou po sektoru i vrsti pravnog lica.

Razgovor licem u lice sa vlasnicima ilu upravnicima biznisa, sa pitanjima koji formiraju osnovu svih indikatora IOK

Uzorak IOK svih 3.101 vlasnika ili upravnika biznisa Rezervni uzorak za zamenu, kada biznis nije bio dostupan ili je odbijao da odgovori Prosek od 83 ispitanika po opštini (većina sa oko 100 ispitanika), i nacionalni prosek odgovora od 61%Panel of 996 ispitanika (isti biznisi učestvuju u istraživanju treću godinu za redom)

Svih 37 opština širom Kosova u periodu od januara do marta 2013. godine


IOK je zasnovan na odgovorima istraživanja na nivou biznisa širom Kosova, koje je sprovedeno od januara do marta 2013, širom zemlje. Ove godine, IOK odražava reakcije 3.101 slučajno odabranih biznisa. Dok je prosečan broj ispitanika bio 83 po opštini, u vecini opština je ispitano oko 100 firmi. Od toga su otprilike trecina u svakoj opštini bile firme koje su takođe ispitane u svakoj od prethodnih godina, koje pruža snažni skup panela firmi i omogucava precizniju uzdužnu analizu. Ovaj skup panela firmi je od ključnog značaja, jer to znači da sve promene u percepciji predstavljaju stvarne promene u mišljenju ovih ispitanika tokom vremena.

U devet malih opština, tražili smo da ispitamo najveci moguci broj populacije (Mamuša, Leposavic, Zvečan, Zubin Potok, Novo Brdo, Ranilug, Parteš, Klokot, i Junik). Za detalje uzorka, vidi Dodatak 3. Mi i dalje, kao i prethodnih godina, zajedno grupišemo tri severne srpske opštine. Opštine Ranilug i Parteš i dalje imaju sličnu malu biznis populaciju. Ove godine opet, mi nastavljamo da ih uključujemo sa njihovim prethodnim opštinama, Gnjilane i Kamenica, respektivno.

Pregled metodologija uzorkovanja Pošto IOK predstavlja kolektivne percepcije privatne formalne poslovne zajednice, kredibilitet i integritet našeg pristupa u izboru firmi ispitanika mora se držati istaknutim. Ove godine, baza podataka poslovnog registra za 2012 još nije bila dostupna u vreme uzorkovanja IOK. Dakle, uzeli smo drugačiji pristup. Odlučili smo da ispitamo što više je moguce biznisa iz prošle godine. To nam pomaže da se obezbedi čvrstina naših rezultata tokom vremena. Gde nismo bili u mogucnosti da ispitamo biznise iz prethodnih godina, uzeli smo biznise iz rezervnog uzorka od prošle godine. Dalje, u cilju poboljšanja tačnosti nekih rezultata, namerno smo intervjuisali tek registrovane biznise u 2012, koji su činili u proseku oko 10-15% ispitanika u svakoj opštini. Ovi biznisi su nasumično odabrani iz populacije novih biznisa u 2012. 3.101 biznisa su anketirani ove godine iz nacionalne populacije od oko 45.000 aktivnih privatnih biznisa. Jedan broj ključnih mera predostrožnosti uzimanja uzoraka su preduzete da se obezbedi da je ovaj uzorak reprezentativan za biznis populaciju Kosova. Indeks opštinske konkurentnosti koristi strategiju slojevitog nasumičnog dobijanja uzorka da bi se izabrao uzorak za ispitivanje biznisa. Ovaj pristup obezbeđuje da opštinski uzorak precizno odražava opštinsku populaciju. Od ukupnog broja biznisa, glavne komponente broja kroz sektor i vrste pravnog subjekta odražene su u uzorku što je preciznije moguce. Da bi se to uradilo, stvoren je skup najvažnijeg broja preduzeca a onda je od tog skupa napravljen nasumičan uzorak. Prvo, napravili smo 37 odvojenih slojeva na nivou opštine. Zatim, firme su grupisane na osnovu dve karakteristike, vrste pravnog subjekta (1=vlasništvo 1/1, 2=d.o.o., 3=partnerstva, akcionarska društva i strani subjekti) i sektor (1=trgovina, 2=usluge, 3=proizvodnja i građevina, 4=prirodni resursi i poljoprivreda). Strategija dobijanja nasumičnog uzorka je zatim upotrebljena u svakoj od ovih skupova da bi se obezbedilo da uzorak firmi odražava strukturu opštinske populacije što je bliže moguce. Podaci iz ankete su stoga reprezentativan prikaz percepcija firmi o poslovnom okruženju u kojem rade. Tamo gde su firme iz uzorka bile ili neaktivne, zatvorene ili bez preciznih informacija o kontaktu, sa spiska je nasumično izabrana druga firma iz istog skupa. Osim toga, ako bi firma odbila da odgovori, to je zabeleženo pa je nasumično izabrana druga firma. Opšti odziv iznosio je 61 % kao prosek svih opština, gde je najviši bio 80 % a najniži 46 %.


Pristup ankete

Stvaranje indeksa

Anketa je sprovedena kroz lični razgovor sa vlasnicima preduzeca na njihovom jeziku. Obavljajuci razgovor sa preduzecima ličnim prisustvom umesto preko telefona ili slanjem upitnika, uspeli smo da izbegnemo neizbežno loš odziv. Preduzeca su prvi put kontaktirana telefonom da bi se potvrdilo da li ispunjavaju uslove (da li su aktivna) i da bi se zakazalo vreme za razgovor. Da bi se smanjio uticaj dejstva novog „tretmana“ zbog različitih popisivača, popisivači su prošli rigoroznu obuku za anketu, metodologiju IOK i razloge za IOK, da bi se ograničila pristrasnost popisivača u odgovorima. Osim toga, mnogi popisivači su imali iskustva od sprovođenja IOK prošle godine.

Iskusni nadzornici na terenu vršili su provere na terenu i kontrolu kvaliteta svih završenih upitnika i kada je bila potrebna provera ili kada je bilo problema, popisivači su poslati nazad kod ispitanika radi pojašnjenja ili ispravke.

Instrument ankete je vecem delu zadržao isti sadržaj i strukturu kao i prošle godine, dok su neka neupotrebljena pitanja uklonjena da bi se smanjilo vreme koje je potrebno za sprovođenje ankete. Anketa je sprovedena i na albanskom i na srpskom jeziku.

Metodologija stvaranja indeksa sastoji se od tri suštinska elementa: sakupljanje, izgradnja i kalibracija. Prva komponenta, sakupljanje, sprovedena je u toku razvoja prvog IOK 2010. god. Proces je opisan u daljem tekstu, međutim, sproveden je samo prve godine, tako da se detaljniji opis procesa može pronaci u Izveštaju o IOK 2011.31

Sakupljanje obuhvata izbor indikatora koji su najvažniji za pod-nacionalno upravljanje nakon detaljnog pregleda relevantne teorijske literature i literature specifične za zemlju, kao i detaljnih razgovora sa stručnjacima i praktikantima u svakoj zemlji. Indikatori su izabrani tako da na odgovarajuci način odražavaju mere ključnih teorijskih koncepata upravljanja. Skupovi indikatora koji se sastoje od koncepata postali su pod-indeksi. Skupovi indikatora su ponekad previše opšti da bi se izmerile nijanse između koncepata, pa su u takvim slučajevima pod-indeksi dodatno podeljeni na dimenzije.

31 Hanshaw, Natasha. “ Opštinski indeks konkurentnosti izveštaj za 2011.” USAID Projekat za poboljšanje poslovnog okruženja (BEEP), Jun 2011.


Izgradnja pod-indeksa

Konstruisanje indeksa

Da bi se stvorio konačni indikator, prvo su standardizovani individualni rezultati indikatora u svakom pod-indeksu a zatim su sabrani u rezultat koji je komparativan sa indikatorima, opštinama i vremenskim periodima. Sve visoke vrednosti dobile su odgovor na 90. postotku za indikatore u kojima su bili potrebni apsolutni neograničeni brojevi, da bi se izbegao uticaj visokih nivoa na opštinske rezultate. Ovo je urađeno kod svih takvih indikatora (na primer, broj dana koji su potrebni da bi se registrovalo preduzece ili broj sati nestanka vode u toku dana).

Svaki indikator je prvo standardizovan na skali od 10 poena. Konkretno, ovakva standardizacija obezbeđuje da sve relativne razlike odgovaraju razlikama u rezultatima a ne numerička jačina rezultata. Standardizacija pretvara indikatore u vrednosti koje dalju isključivo poređenje rezultata između opština. Ovaj proces omogucava i pretvaranje različitih jedinica podataka koje se kombinuju u jedan pod-indeks. Na kraju, to omogucava poređenje rezultata i rezultata IOK kroz vreme.

Uzet je prosek svih indikatora u okviru svakog pod-indeksa da bi se dobio rezultat pod-indeksa. Indikatori su dobili istu težinu u okviru jednog indeksa. Tamo gde se pod-indeksi sastoje od dve dimenzije, svaka dimenzija je dobila istu težinu a indikatori u okviru svake dimenzije takođe su dobili istu težinu. Ovaj proces je ponovljen za svaki od osam pod-indeksa.

Jedan od najvažnijih doprinosa koji IOK daje kreatorima politike potiče od pažnje koja je poklonjena tome da se obezbedi da krajnji rezultati nude informacije koje se u velikoj meri odnose na politiku. To se vrši kroz ocenjivanje pod-indeksa. Te ocene kreatorima politike ili donatorima pokazuju kako da na najbolji način odrede prioritetne reforme ili nove programe da bi ostvarili najbolji moguci uticaj. Konačni IOK predstavlja ocenjeni zbir pod-indeksa, gde ocena predstavlja zbirni zaokruženi doprinos svakog pod-indeksa rezultatu učinka privatnog sektora. Ocena svakog individualnog pod-indeksa koje je dobijena u prvoj godini (a koja je prikazana u Tabeli 5.2. dole) koristila se i u ovoj godini a koristice se i u narednoj godini. Razlog za to je da bi se obezbedilo da možemo da kroz vreme uporedimo ocenjene rezultate kao i pretpostavka da značaj jedne oblasti pod-indeksa u poređenju sa drugom u smislu politike nije predmet velikih fluktacija u kratkoročnom periodu od par godina.


Tabela 5.2: Zaokružena vrednosti pondera prema pod-indeksima

Za mnogo detaljniji opis celog procesa stvaranja IOK, pogledajte Poglavlje 6. IOK 2011 izveštaja. 32

Pod-Indeks T-Statistika UdeoOriginalnaT-Statistika

Zaokruženavrednost pondera

Transparentnost

Vremenski troškovi usklađenosti

Opštinska Uprava

Učešće & Predvidljivost

Usluge podrške radu i biznisu

Opštinska infrastruktura

Porezi i takse

Prepreke poslovanja

2.58 NA 19% 20%

2.52 NA 19% 20%

2.17 NA 16% 15%

1.66 NA 12% 15%

1.3 NA 10% 10%

1.19 NA 9% 10%

1 -0.63 7% 5%

1 -3.91 7% 5%

32 Hanshaw, Natasha. “ Opštinski indeks konkurentnosti izveštaj za 2011.” USAID Projekat za poboljšanje poslovnog okruženja (BEEP), Jun 2011.


PRILOZI dodatak 1: detaljni opisi pod-indeksa i komponenti indikatora

1. P repreke za pokretanje biznisa• Prosečan broj dana potrebnih za registraciju biznisa u 2012• Prosečan broj licenci i dozvola potrebnih da se počne sa radom• Biznisi imaju konkurenciju u neformalnom sektoru (% da)•Prepreka za pokretanje proces registracije biznisa i dobijanja svih neophodnih dozvola (% da)

2. Transparentnost kod informisanja• Prosečna ocena pristupa opštinskom budžetu i dokumentima planiranja (1=nemoguće do 5=veoma lako)•Prosečna ocena pristupa opštinskim propisima i dokumentima politika (1=nemoguće do 5=veoma lako)• Prosečna ocena pristupa informacijama i obrascima za opštinske licence i dozvole (1=nemoguće do 5=veoma lako)•Prosečna ocena pristupa informacijama o predstojećim opštinskim javnim pozivima (1=nemoguće do 5=veoma lako)

3. Učešće I predvidljivost• Procenat firmi koje su često ili uvek unapred obaveštene o izmenama ili donošenju novih opštinskih propisa i administrativnih uputstava•Procenat firmi koje kažu da novi opštinski propisi i administrativna uputstva često ili uvek uzimaju u obzir interese firmi zastupljene na javnim debatama I saslušanjima• Procenat firmi koje kažu da je primena opštinskih propisa i administrativnih uputstava često ili uvek predvidljiva•Procenat firmi koje kažu da su često ili uvek obaveštene o opštinskim javnim debatama o izmenama ili donošenju novih opštinskih politika, pravila ili propisa

4. Vreme koje je potrebno•Prosečan broj dana koje viši rukovodioci potroše na kontakt sa opštinskim službenicima da bi se ispoštovali propisi• Prosečan broj puta kada se biznisi podvrgavaju inspekciji od strane opštinskih agencija•Prosečan broj odvojenih opštinskih kancelarija koje treba posetiti da bi se ispoštovali lokalni propisi

5. Porezi I takse•Biznisi vrše preko 5 poreskih uplata godišnje (% da) · Neformalni pregovori sa poreskim službenicima su normalni (% onih koji se slažu i onih koji se potpuno slažu)• Porezi su veliko ograničenje za biznise (% firmi koje se u potpunosti slažu ili samo slažu)•Firme koje plaćaju poreze (% da)•Biznisi plaćaju opštinsku taksu za licencu za profesionalno poslovanje ili druge opštinske poreze i takse (% da)

6. Opštinska uprava• Stav opštinskih zvaničnika prema privatnim biznisima (% pozitivnog ili veoma pozitivnog)·•Opšta sposobnost zvaničnika i administrativnih službenika u opštini (% od velike pomoći ili nezaobilazna)• Procenat firmi koje obično plaćaju prihod od preko 5% u nezvaničnim uplatama opštinskim službenicima•Vršenje neformalnih uplata opštinskim službenicima je neophodno da bi se dobila opštinska usluga (%)• Veze su važne za dobijanje opštinskih javnih tendera (% onih koji se slažu ili koji se u potpunosti slažu)

7. Usluge podrške radu i biznisu• Kvalitet opšteg obrazovanja i nivoa strukovnog obrazovanja koji je na raspolaganju radnicima (% dobrog ili vrlo dobrog)•Kvalitet lokalne radne snage zadovoljava sve potrebe firme (% da)• Regulatorne usluge konsaltinga postoje u opštini (% da)•U opštini postoje različite usluge podrške biznisima (% da)

8. Opštinska infrastruktura• Kvalitet održavanja puteva i izgradnje je dobar ili vrlo dobar (%)•Kvalitet sanitarnih usluga ili otpadnih voda je dobar ili vrlo dobar (%)• Pružaoci usluga naplaćuju 100 % računa za vodosnabdevanje biznisa (% učestalosti ili uvek)•Prosečni sati nestanka vode u toku meseca


dodatak 2: Opštinski rezultati prema pod-indeksu i indikatoru

Dečan 2011 6.2 14.0 3.5 53% 12%

2012 7.2 8.2 2.7 51% 25%

2013 6.9 2.0 3.9 28% 34%

Dragaš 2011 5.3 20.2 3.3 70% 13%

2012 5.6 20.5 3.3 65% 31%

2013 6.5 4.0 3.1 69% 17%

Uroševac 2011 6.8 9.7 2.6 44% 14%

2012 6.5 7.5 3.2 77% 11%

2013 6.6 3.0 2.6 59% 36%

Kosovo Polje 2011 6.3 8.9 2.9 77% 11%

2012 6.7 14.0 3.4 18% 46%

2013 7.1 2.0 2.1 74% 20%

Đakovica 2011 6.9 16.0 2.4 47% 1%

2012 6.0 11.6 4.5 53% 23%

2013 8.6 2.0 3.2 9% 3%

Gnjilane 2011 6.2 10.2 2.7 55% 38%

2012 6.4 9.9 2.6 72% 33%

2013 6.8 3.0 2.5 71% 22%

Glogovac 2011 5.8 11.7 3.2 65% 24%

2012 6.3 12.5 3.2 75% 15%

2013 5.6 4.0 4.3 88% 11%

Gračanica 2011 7.0 9.4 2.2 56% 18%

2012 6.0 28.1 3.1 6% 44%

2013 8.4 5.0 2.8 2% 6%

Elez Han 2011 5.8 8.1 4.1 60% 8%

2012 6.7 11.9 3.2 41% 37%

2013 6.2 3.0 3.9 74% 14%

Istok 2011 5.3 13.7 3.3 73% 36%

2012 6.3 13.7 2.6 71% 43%

2013 7.3 2.0 2.8 79% 1%

Junik 2011 4.9 6.0 2.9 89% 72%

2012 6.9 15.8 4.1 3% 38%

2013 8.4 2.0 2.5 23% 10%

Kačanik 2011 7.6 6.5 2.2 29% 15%

2012 8.1 3.9 2.7 34% 17%

2013 6.5 3.0 4.4 42% 22%

Kamenica 2011 5.4 18.9 3.0 36% 60%

2012 8.0 10.2 2.7 20% 6%

2013 5.7 7.0 2.7 64% 39%

Klina 2011 6.4 11.2 2.9 38% 38%

Opština Godina

Rezultat pod-indeksa: Prepreke za poslovanje

Prosečan broj dana potrebnih za registraciju biznisa

Prosečan broj licenci i dozvola neophodnih da bi se počelo sa radom




2012 8.2 5.3 3.1 29% 3%

2013 8.5 3.0 2.1 34% 0%

Klokot 2011 6.2 20.3 3.7 4% 32%

2012 5.9 14.2 3.8 48% 48%

2013 7.1 3.5 3.0 58% 12%

Lipljan 2011 7.8 7.5 2.8 14% 0%

2012 8.0 9.5 2.6 18% 7%

2013 7.4 5.0 2.5 45% 11%

Mališevo 2011 6.6 6.3 3.1 32% 42%

2012 7.3 5.4 2.9 69% 8%

2013 6.5 6.0 3.3 51% 14%

Mamuša 2011 7.5 24.2 2.3 15% 0%

2012 6.6 11.3 3.4 66% 15%

2013 6.6 12.0 3.5 10% 5%

Mitrovica 2011 6.8 10.9 3.0 59% 1%

2012 7.3 6.1 2.7 60% 13%

2013 6.9 2.0 3.0 66% 19%

Novo Brdo 2011 6.3 13.7 1.9 70% 15%

2012 6.4 11.0 1.0 88% 25%

2013 6.9 7.0 1.1 70% 22%

Obilić 2011 4.1 14.3 4.7 62% 65%

2012 6.4 7.7 2.6 60% 56%

2013 6.0 7.0 2.8 27% 54%

Peć 2011 6.3 15.0 3.1 16% 40%

2012 6.1 9.9 4.3 65% 23%

2013 6.4 7.0 2.7 7% 59%

Podujevo 2011 5.1 6.6 3.3 46% 59%

2012 6.5 9.1 3.5 29% 55%

2013 7.3 2.0 2.7 72% 6%

Priština 2011 6.6 7.0 2.4 61% 33%

2012 6.5 13.6 2.5 63% 23%

2013 6.2 15.0 3.0 18% 4%

Prizren 2011 6.6 19.2 2.4 53% 13%

2012 6.9 10.8 2.3 75% 10%

2013 2.9 12.0 5.3 88% 38%

Orahovac 2011 6.6 15.5 2.6 26% 39%

2012 7.0 8.6 3.8 54% 9%

2013 6.3 7.0 3.6 53% 10%

Štrpce 2011 4.5 8.9 2.6 98% 78%

2012 5.7 17.0 2.3 88% 30%

2013 3.4 15.0 2.4 98% 46%

Štimlje 2011 6.3 7.0 3.2 35% 13%

Opština GodinaRezultat pod-indeksa: Prepreke za poslovanje






2012 7.1 9.5 3.6 49% 12%

2013 6.5 2.5 3.1 57% 35%

Srbica 2011 5.8 9.8 3.6 55% 32%

2012 6.0 10.3 4.4 71% 23%

2013 6.0 7.0 4.0 56% 11%

Suva Reka 2011 4.9 8.9 4.0 94% 20%

2012 7.4 11.1 3.0 46% 7%

2013 4.8 7.5 3.2 78% 44%

Vitina 2011 6.0 9.7 2.6 86% 15%

2012 6.4 10.7 2.6 91% 12%

2013 7.1 3.5 2.5 62% 14%

Vučitrn 2011 5.6 5.3 3.2 94% 9%

2012 6.7 12.5 2.5 82% 12%

2013 7.4 4.0 3.3 38% 8%

L-ZP-Zvečan 2011 5.7 18.3 2.7 46% 37%

2012 5.3 25.1 3.8 57% 25%

2013 4.8 12.5 3.0 71% 25%

Opština GodinaRezultat pod-indeksa: Prepreke za poslovanje






2011 5.9 2.87 3.26 3.44 2.47

2012 4.9 2.96 3.17 3.44 3.00

2013 7.4 2.75 2.86 3.68 3.37

2011 5.3 2.07 3.10 3.58 2.14

2012 4.8 1.83 2.79 3.48 2.26

2013 7.0 2.41 2.89 3.60 2.85

2011 4.1 2.10 2.22 2.17 1.93

2012 5.4 3.02 2.64 3.12 2.42

2013 7.8 2.98 4.02 4.21 2.28

2011 3.7 1.74 2.40 2.87 2.12

2012 5.7 2.60 2.95 2.81 3.06

2013 9.1 4.16 3.83 3.97 4.01

2011 5.7 2.71 2.96 2.97 2.93

2012 5.0 3.52 2.93 2.57 3.17

2013 7.0 2.43 2.97 3.29 3.21

2011 4.7 2.34 2.88 2.80 1.65

2012 5.3 2.54 3.15 3.11 2.09

2013 7.3 2.54 3.61 3.42 2.90

2011 5.1 1.97 2.78 3.80 2.42

2012 5.4 3.37 2.82 3.03 2.12

2013 7.8 3.68 3.12 3.42 3.19

2011 1.8 1.10 1.53 2.36 1.35

2012 5.4 2.61 2.96 3.05 2.31

2013 6.4 2.29 3.59 3.60 1.28

2011 5.8 2.58 3.10 3.75 25.50

2012 7.7 3.96 3.92 3.81 3.91

2013 7.8 3.35 3.34 3.70 2.99

2011 5.4 2.79 2.69 2.75 2.62

2012 2.8 1.33 1.48 3.11 1.39

2013 8.6 3.84 3.68 3.75 3.79

2011 5.9 2.99 3.13 3.17 3.03

2012 4.2 2.27 2.51 2.62 2.39

2013 9.9 4.54 4.47 4.22 4.32

2011 5.2 2.54 2.67 2.74 2.52

2012 6.1 3.40 3.13 3.33 2.60

2013 7.5 3.60 3.22 3.31 2.74

2011 5.3 2.62 2.75 3.06 2.70

2012 7.4 3.72 3.74 3.76 3.68

2013 7.1 3.07 3.16 3.10 2.75

2011 3.5 2.08 2.51 3.29 2.33

2012 5.5 2.65 3.16 2.83 2.56

2013 8.3 3.76 3.51 3.57 3.59

Opština Godina

Rezultat pod-indeksa: Transparentnost


Prosečna ocena pristupa opštinskim propisima i dokumentima planiranja (1=nemoguće do 5=veoma lako)


Prosečna ocena pristupa informacijama o predstojećim opštinskim javnim tenderima (1=nemoguće do 5=veoma lako)

Dečan

Dragaš

Uroševac

Kosovo Polje

Đakovica

Gnjilane

Glogovac

Gračanica

Elez Han

Istok

Junik

Kačanik

Kamenica

Klina


2011 3.9 2.44 2.29 2.24 1.12

2012 6.3 3.07 3.16 3.28 3.15

2013 7.1 2.95 3.34 3.48 2.30

2011 5.7 2.58 3.21 3.18 2.72

2012 4.5 2.20 2.48 2.35 2.21

2013 7.0 2.67 2.98 3.48 2.73

2011 3.8 1.98 2.79 2.80 2.16

2012 5.6 2.20 3.30 3.46 2.60

2013 7.9 3.00 3.64 3.69 3.22

2011 7.9 3.94 3.96 4.00 3.92

2012 3.6 1.73 1.89 2.43 2.37

2013 6.6 2.58 2.79 2.78 2.89

2011 3.7 2.39 2.68 3.15 2.22

2012 4.8 2.96 3.01 3.08 3.30

2013 6.5 2.32 2.94 3.50 2.15

2011 5.7 2.72 3.24 3.33 2.37

2012 6.3 3.54 3.48 3.31 2.38

2013 8.2 4.04 3.73 4.41 2.00

2011 5.4 2.77 2.72 2.73 2.78

2012 5.3 1.40 3.01 2.61 3.67

2013 8.4 3.81 3.63 3.47 3.70

2011 3.6 1.68 2.80 2.56 1.67

2012 4.3 2.12 2.90 3.24 1.89

2013 5.1 1.69 1.97 2.63 1.79

2011 4.7 2.12 2.58 3.10 2.00

2012 4.2 1.62 2.52 3.14 1.30

2013 9.3 4.25 4.02 4.05 4.10

2011 6.1 3.04 3.10 3.05 3.08

2012 5.6 3.07 2.93 3.17 2.66

2013 6.6 2.92 2.76 2.74 2.58

2011 6.3 3.13 3.23 3.29 3.09

2012 4.4 1.84 2.79 3.05 1.33

2013 7.0 3.40 3.16 2.83 2.57

2011 6.1 3.15 3.25 3.03 2.94

2012 4.7 2.22 2.67 3.59 1.60

2013 7.4 3.32 2.93 3.86 2.52

2011 5.2 3.87 2.80 2.12 1.88

2012 4.4 2.96 2.26 2.57 3.27

2013 7.4 3.79 2.94 2.70 3.20

2011 5.5 2.74 3.05 3.11 2.80

2012 6.8 3.34 3.87 3.85 3.09

2013 6.5 2.51 2.62 2.93 2.70

Opština Godina






Klokot

Lipljan

Mališevo

Mamuša

Mitrovica

Novo Brdo

Obilić

Peć

Podujevo

Priština

Prizren

Orahovac

Štrpce

Štimlje


2011 4.7 2.05 3.04 3.42 2.06

2012 7.1 3.64 3.73 4.02 3.06

2013 7.6 3.71 3.25 3.29 2.82

2011 5.9 2.53 3.01 3.68 3.18

2012 6.6 2.99 3.40 3.61 3.54

2013 8.2 3.34 3.57 3.56 3.65

2011 4.5 2.38 2.30 2.55 2.08

2012 5.9 2.57 3.02 3.31 3.05

2013 6.4 2.34 2.74 3.64 2.03

2011 5.9 2.97 3.06 3.15 2.99

2012 5.3 2.74 3.09 3.23 2.59

2013 7.4 3.20 3.32 3.49 2.55

2011 6.3 3.02 3.59 3.55 3.10

2012 5.8 3.05 3.00 3.18 3.28

2013 6.9 2.60 2.97 3.70 2.37

Opština Godina






Srbica

Suva Reka

Vitina

Vučitrn

L-ZP-Zvečan


2011 2.1 8% 18% 18% 3%

2012 2.3 7% 16% 30% 4%

2013 2.0 4% 11% 14% 7%

2011 2.5 7% 8% 37% 15%

2012 1.7 0% 0% 33% 0%

2013 2.4 6% 3% 43% 2%

2011 1.5 1% 6% 9% 4%

2012 2.5 7% 15% 35% 8%

2013 2.7 15% 18% 15% 11%

2011 2.8 10% 6% 59% 6%

2012 1.3 1% 4% 6% 2%

2013 1.3 2% 2% 9% 0%

2011 2.1 3% 14% 31% 1%

2012 3.3 11% 35% 47% 9%

2013 2.2 8% 10% 18% 7%

2011 2.9 11% 12% 49% 15%

2012 2.4 13% 4% 33% 12%

2013 3.1 31% 4% 24% 10%

2011 2.0 6% 17% 15% 5%

2012 1.5 1% 7% 11% 3%

2013 1.6 4% 8% 12% 0%

2011 1.1 0% 0% 4% 0%

2012 1.6 9% 2% 4% 10%

2013 1.7 6% 6% 6% 6%

2011 2.6 4% 18% 36% 14%

2012 4.2 33% 20% 24% 66%

2013 5.1 22% 20% 29% 62%

2011 1.6 3% 9% 9% 8%

2012 1.0 0% 0% 0% 0%

2013 1.1 0% 1% 2% 0%

2011 1.8 11% 11% 14% 0%

2012 4.5 18% 53% 43% 45%

2013 3.0 18% 10% 18% 21%

2011 1.8 8% 9% 15% 2%

2012 2.7 22% 11% 18% 24%

2013 4.8 36% 22% 23% 42%

2011 2.3 14% 14% 19% 10%

2012 4.0 8% 38% 83% 6%

2013 2.7 4% 24% 25% 12%

2011 1.3 8% 2% 2% 5%

Opština Godina

Rezultat pod-indeksa: Učešće & Predvidljivost

Firme koje su unapred obaveštene o izmenama ili donošenju novih opštinskih propisa i administrativnih uputstava (% učestalosti ili uvek)

Novi opštinski propisi i administrativna uputstva uzimaju u obzir interese firmi zastupljene na javnim debatama i saslušanjima (% učestalosti ili uvek)

Primena opštinskih propisa i administrativnih uputstava je predvidljiva (% učestalosti ili uvek)

Firme su obaveštene o opštinskim javnim debatama o izmenama ili donošenju novih opštinskih politika, pravila ili propisa (% učestalosti ili uvek)

Dečan

Dragaš

Uroševac

Kosovo Polje

Đakovica

Gnjilane

Glogovac

Gračanica

Elez Han

Istok

Junik

Kačanik

Kamenica

Klina


2012 1.2 1% 1% 6% 3%

2013 1.1 1% 0% 3% 0%

2011 2.0 32% 4% 4% 4%

2012 2.3 7% 11% 26% 11%

2013 1.5 8% 0% 4% 4%

2011 1.2 0% 3% 1% 3%

2012 1.4 1% 6% 7% 3%

2013 1.6 4% 3% 10% 4%

2011 2.4 5% 18% 35% 3%

2012 2.1 3% 0% 40% 5%

2013 3.6 15% 9% 50% 20%

2011 8.0 65% 90% 93% 65%

2012 2.2 7% 20% 10% 15%

2013 1.1 0% 2% 2% 0%

2011 1.7 4% 9% 16% 1%

2012 1.4 6% 4% 4% 5%

2013 2.2 3% 5% 31% 7%

2011 2.9 20% 25% 20% 20%

2012 4.7 31% 44% 63% 25%

2013 5.6 13% 35% 48% 61%

2011 1.3 5% 2% 5% 3%

2012 2.2 8% 10% 27% 7%

2013 2.2 2% 15% 27% 3%

2011 1.2 6% 0% 1% 0%

2012 1.9 9% 5% 17% 8%

2013 2.4 10% 13% 20% 7%

2011 1.1 0% 1% 1% 1%

2012 1.3 1% 0% 12% 0%

2013 1.2 3% 0% 3% 0%

2011 1.3 8% 1% 3% 0%

2012 1.2 1% 5% 1% 2%

2013 1.6 1% 5% 15% 1%

2011 2.7 13% 4% 51% 7%

2012 1.5 5% 3% 13% 1%

2013 1.4 3% 1% 5% 5%

2011 1.9 4% 21% 10% 6%

2012 1.5 5% 4% 8% 3%

2013 1.6 4% 4% 14% 2%

2011 1.3 6% 2% 0% 6%

2012 1.9 5% 9% 18% 7%

Opština Godina






Klokot

Lipljan

Mališevo

Mamuša

Mitrovica

Novo Brdo

Obilić

Peć

Podujevo

Priština

Prizren

Orahovac

Štrpce


2013 1.9 10% 3% 12% 6%

2011 1.7 3% 13% 13% 2%

2012 3.0 26% 10% 34% 20%

2013 3.1 15% 12% 19% 24%

2011 3.0 21% 18% 38% 11%

2012 3.4 28% 29% 32% 19%

2013 3.8 21% 26% 26% 24%

2011 2.3 6% 13% 29% 9%

2012 1.8 5% 12% 7% 10%

2013 3.3 14% 18% 30% 19%

2011 2.1 24% 12% 12% 2%

2012 2.3 14% 11% 17% 17%

2013 1.9 3% 7% 8% 12%

2011 1.6 4% 7% 10% 6%

2012 2.3 6% 14% 35% 2%

2013 1.9 7% 9% 15% 4%

2011 1.3 3% 5% 2% 2%

2012 1.2 3% 1% 1% 1%

2013 1.2 3% 3% 0% 1%

Opština Godina






Štimlje

Srbica

Suva Reka

Vitina

Vučitrn

L-ZP-Zvečan


2011 6.2 4.4 2.9 1.7

2012 5.6 5.8 2.5 2.6

2013 6.0 7.1 2.5 2.1

2011 4.2 4.8 4.6 2.9

2012 5.1 6.0 3.0 3.1

2013 6.6 3.5 2.3 2.3

2011 4.8 1.5 1.9 0.9

2012 3.9 4.9 3.6 2.1

2013 7.6 2.3 2.3 1.3

2011 5.4 4.5 2.2 1.7

2012 5.4 10.8 1.8 3.2

2013 6.3 4.6 2.1 2.6

2011 5.4 8.0 1.0 2.1

2012 3.4 15.7 1.5 2.3

2013 7.2 2.8 1.5 2.4

2011 4.5 18.8 2.4 2.7

2012 4.9 11.6 2.8 2.7

2013 5.3 8.9 2.2 2.8

2011 4.7 5.7 2.9 2.6

2012 5.1 3.9 2.9 3.4

2013 5.2 3.9 3.3 3.0

2011 7.2 1.8 0.8 1.0

2012 5.6 5.1 1.4 2.7

2013 7.1 3.9 1.2 2.5

2011 5.9 3.4 3.3 1.7

2012 6.3 1.6 3.4 1.7

2013 6.7 2.3 2.4 2.3

2011 4.5 14.1 2.9 2.9

2012 3.9 6.3 1.1 2.6

2013 7.1 3.4 2.3 1.7

2011 6.3 6.1 2.3 2.3

2012 6.3 3.9 3.8 1.1

2013 6.1 6.4 3.0 1.7

2011 4.4 3.5 2.0 2.1

2012 5.9 7.5 3.2 3.6

2013 5.2 5.5 3.3 2.7

2011 4.4 6.1 2.0 2.8

2012 6.6 2.9 2.7 1.7

2013 6.8 2.9 2.6 2.0

2011 4.3 9.3 2.7 3.2

2012 6.1 4.4 2.4 1.5

2013 7.1 3.5 1.9 2.0

Opština GodinaRezultat pod-indeksa: Vremenski troškovi

Prosečan broj dana koje viši rukovodioci potroše na kontakt sa opštinskim službenicima da bi se ispoštovali propisi



Dečan

Dragaš

Uroševac

Kosovo Polje

Đakovica

Gnjilane

Glogovac

Gračanica

Elez Han

Istok

Junik

Kačanik

Kamenica

Klina


2011 3.9 11.2 2.8 3.9

2012 5.5 6.5 2.4 1.8

2013 8.9 0.8 1.5 0.8

2011 4.6 2.8 4.1 0.9

2012 5.2 3.5 2.1 1.4

2013 4.4 9.9 3.5 2.6

2011 6.2 6.0 2.6 1.5

2012 6.7 3.2 3.1 2.9

2013 6.3 3.4 2.6 2.5

2011 5.7 9.1 3.4 1.8

2012 7.0 2.8 3.2 1.2

2013 4.9 11.2 3.8 1.5

2011 4.1 9.2 3.6 3.5

2012 5.3 6.6 2.5 3.4

2013 6.1 4.2 2.4 2.7

2011 5.8 4.4 1.9 1.9

2012 5.2 3.1 1.1 1.7

2013 8.2 3.3 1.0 1.6

2011 4.3 8.1 3.3 2.6

2012 6.3 8.1 1.8 2.9

2013 6.0 8.1 1.0 3.3

2011 3.2 3.9 1.6 2.4

2012 4.1 9.8 4.2 3.2

2013 6.3 3.8 3.3 1.8

2011 3.1 13.9 1.7 3.3

2012 3.4 18.2 1.1 3.9

2013 6.1 3.1 2.6 2.8

2011 6.1 1.0 1.8 0.7

2012 5.6 3.4 2.6 2.0

2013 6.2 6.9 2.3 2.1

2011 5.5 10.1 2.1 2.4

2012 5.3 11.2 3.3 1.8

2013 5.4 7.7 2.8 2.5

2011 5.6 2.7 2.1 2.2

2012 5.1 6.3 3.0 2.9

2013 7.8 2.4 2.3 1.1

2011 6.6 3.4 1.8 1.1

2012 6.7 4.3 1.7 1.8

2013 7.7 3.2 1.0 2.2

2011 4.4 5.0 2.7 1.0

2012 6.2 5.9 3.1 2.1

2013 5.2 5.7 3.6 2.3





Klokot

Lipljan

Mališevo

Mamuša

Mitrovica

Novo Brdo

Obilić

Peć

Podujevo

Priština

Prizren

Orahovac

Štrpce

Štimlje


2011 4.8 4.4 3.6 2.3

2012 4.5 8.9 4.4 3.2

2013 4.5 6.8 3.5 3.1

2011 6.1 7.5 1.7 0.3

2012 4.5 9.6 4.1 3.2

2013 5.5 8.9 1.4 3.3

2011 4.6 4.0 2.8 2.1

2012 5.1 3.8 3.1 1.9

2013 8.5 1.5 1.8 0.9

2011 3.4 7.4 2.9 3.7

2012 4.3 5.1 3.5 3.1

2013 4.8 8.4 3.0 2.9

2011 4.1 7.9 0.5 2.3

2012 4.7 16.7 1.7 2.6

2013 6.3 8.6 1.0 2.8





Srbica

Suva Reka

Vitina

Vučitrn

L-ZP-Zvečan


2011 6.9 10% 38% 70% 95% 50%

2012 7.7 1% 36% 49% 99% 40%

2013 4.6 65% 51% 69% 90% 66%

2011 7.1 7% 12% 45% 100% 97%

2012 9.2 1% 13% 32% 100% 1%

2013 9.0 1% 23% 33% 97% 2%

2011 6.8 0% 64% 73% 100% 34%

2012 7.8 3% 36% 49% 99% 29%

2013 7.8 11% 28% 70% 97% 9%

2011 7.9 20% 23% 36% 94% 20%

2012 6.4 0% 90% 90% 98% 3%

2013 6.5 0% 95% 98% 100% 1%

2011 6.7 0% 10% 94% 36% 11%

2012 9.0 1% 22% 14% 99% 5%

2013 8.8 33% 7% 15% 100% 12%

2011 7.9 0% 7% 81% 97% 23%

2012 7.5 0% 36% 75% 99% 20%

2013 7.6 1% 41% 83% 100% 9%

2011 6.8 21% 21% 59% 90% 59%

2012 8.3 0% 41% 23% 98% 24%

2013 6.6 1% 56% 65% 98% 67%

2011 6.9 0% 58% 22% 55% 48%

2012 6.1 1% 58% 64% 99% 91%

2013 6.8 0% 1% 79% 100% 96%

2011 6.3 0% 38% 82% 81% 62%

2012 8.5 0% 3% 49% 98% 14%

2013 6.8 0% 4% 97% 100% 71%

2011 5.0 68% 55% 95% 98% 53%

2012 8.2 0% 10% 42% 65% 13%

2013 5.6 24% 99% 91% 97% 11%

2011 5.3 17% 81% 97% 100% 69%

2012 7.7 0% 33% 18% 100% 78%

2013 6.1 13% 62% 59% 97% 74%

2011 6.9 0% 52% 77% 94% 29%

2012 7.1 0% 64% 59% 99% 29%

2013 7.0 1% 64% 69% 100% 34%

2011 6.5 4% 50% 89% 82% 29%

2012 8.7 0% 6% 43% 99% 19%

2013 8.0 3% 22% 43% 97% 47%

2011 6.6 12% 32% 77% 91% 58%

2012 6.7 2% 61% 66% 93% 49%

Opština Godina

Rezultat pod-indeksa: Porezi & Takse



Porezi su veliko ograničenje za biznise (% u potpunosti slažu ili samo slažu)

Firme koje plaćaju poreze na dobit (% da)

Biznisi plaćaju opštinsku taksu za licencu za profesionalno poslovanje ili druge opštinske poreze i takse (% da)

Dečan

Dragaš

Uroševac

Kosovo Polje

Đakovica

Gnjilane

Glogovac

Gračanica

Elez Han

Istok

Junik

Kačanik

Kamenica

Klina


2013 5.9 1% 96% 98% 82% 4%

2011 8.0 0% 84% 16% 100% 0%

2012 7.0 4% 52% 67% 100% 19%

2013 6.7 0% 81% 88% 100% 12%

2011 6.5 0% 74% 60% 100% 41%

2012 7.7 2% 45% 41% 98% 24%

2013 5.4 14% 68% 92% 80% 44%

2011 8.0 18% 5% 40% 100% 47%

2012 6.9 1% 64% 71% 100% 33%

2013 5.3 24% 65% 93% 98% 60%

2011 8.7 0% 10% 53% 95% 3%

2012 7.3 0% 44% 93% 98% 10%

2013 6.2 0% 93% 95% 98% 17%

2011 7.9 4% 17% 31% 100% 64%

2012 8.3 1% 30% 27% 100% 35%

2013 7.5 1% 63% 65% 100% 15%

2011 6.5 0% 35% 70% 71% 50%

2012 9.1 6% 0% 25% 100% 0%

2013 8.6 0% 17% 52% 90% 0%

2011 6.1 27% 30% 60% 92% 70%

2012 6.6 0% 82% 90% 100% 3%

2013 6.6 0% 89% 94% 99% 5%

2011 6.6 47% 53% 59% 97% 21%

2012 6.3 0% 48% 88% 95% 60%

2013 7.3 7% 37% 83% 99% 19%

2011 7.8 4% 19% 34% 100% 60%

2012 7.2 0% 29% 60% 100% 59%

2013 6.4 1% 87% 91% 99% 16%

2011 6.8 5% 41% 85% 98% 18%

2012 7.7 7% 29% 64% 99% 5%

2013 6.3 1% 63% 89% 99% 48%

2011 7.0 0% 69% 71% 93% 17%

2012 8.0 1% 22% 68% 99% 14%

2013 6.7 1% 47% 64% 99% 74%

2011 5.1 0% 57% 99% 45% 57%

2012 7.9 7% 20% 63% 100% 12%

2013 6.7 23% 49% 79% 98% 19%

2011 8.2 0% 24% 22% 79% 32%

2012 8.7 2% 19% 17% 83% 16%

2013 7.8 0% 50% 61% 95% 8%

2011 6.8 2% 47% 70% 100% 47%

Opština Godina







Klokot

Lipljan

Mališevo

Mamuša

Mitrovica

Novo Brdo

Obilić

Peć

Podujevo

Priština

Prizren

Orahovac

Štrpce

Štimlje


2012 7.7 6% 10% 37% 73% 44%

2013 8.6 1% 21% 49% 100% 12%

2011 7.1 8% 27% 61% 89% 52%

2012 7.3 6% 20% 48% 94% 65%

2013 7.3 1% 48% 46% 98% 58%

2011 7.7 23% 4% 91% 100% 7%

2012 7.0 0% 39% 82% 100% 41%

2013 6.8 42% 43% 73% 99% 2%

2011 7.2 26% 45% 65% 93% 2%

2012 7.9 5% 43% 53% 92% 3%

2013 8.0 3% 39% 54% 97% 16%

2011 4.8 1% 91% 94% 92% 84%

2012 6.6 1% 82% 86% 97% 12%

2013 6.2 13% 60% 94% 93% 25%

2011 6.4 3% 44% 60% 89% 51%

2012 7.8 1% 25% 26% 97% 56%

2013 6.8 0% 94% 41% 95% 45%

Opština Godina







Srbica

Suva Reka

Vitina

Vučitrn

L-ZP-Zvečan


2011 6.0 73% 20% 13% 28% 68%

2012 6.6 60% 22% 12% 4% 33%

2013 6.3 63% 25% 5% 19% 64%

2011 6.5 43% 32% 2% 0% 47%

2012 6.1 46% 14% 3% 1% 47%

2013 7.1 54% 25% 4% 6% 19%

2011 5.0 50% 29% 6% 64% 83%

2012 3.6 16% 9% 45% 46% 75%

2013 4.3 24% 7% 25% 14% 74%

2011 6.2 53% 11% 6% 3% 41%

2012 2.7 0% 0% 4% 94% 88%

2013 2.7 1% 3% 4% 97% 86%

2011 7.0 80% 23% 0% 34% 17%

2012 5.8 39% 15% 1% 22% 37%

2013 6.8 34% 22% 0% 5% 8%

2011 6.8 54% 50% 0% 5% 64%

2012 5.4 39% 30% 2% 25% 81%

2013 6.2 55% 38% 1% 32% 76%

2011 5.3 27% 15% 23% 11% 44%

2012 3.9 17% 4% 2% 56% 77%

2013 4.0 11% 0% 1% 41% 73%

2011 4.4 10% 6% 10% 18% 68%

2012 4.6 13% 12% 0% 1% 95%

2013 4.2 5% 5% 0% 6% 96%

2011 6.3 42% 10% 0% 10% 18%

2012 7.0 60% 27% 1% 2% 29%

2013 9.8 94% 72% 0% 0% 5%

2011 5.3 48% 2% 0% 8% 79%

2012 5.1 19% 12% 10% 1% 60%

2013 3.1 2% 0% 0% 66% 94%

2011 5.1 42% 17% 6% 53% 53%

2012 6.5 55% 43% 23% 20% 38%

2013 4.8 31% 8% 5% 28% 69%

2011 5.3 42% 24% 9% 47% 56%

2012 5.4 55% 32% 22% 45% 67%

2013 6.4 58% 39% 9% 38% 55%

2011 5.1 21% 23% 3% 36% 54%

2012 7.5 81% 34% 0% 1% 41%

2013 4.7 27% 9% 25% 9% 62%

2011 4.4 9% 2% 15% 11% 61%

2012 6.0 34% 25% 2% 5% 46%

Opština Godina

Rezultat pod-indeksa: Opštinska Uprava


Opšta sposobnost zvaničnika i administrativnih službenika u opštini (% od velike pomoći ili nezaobilazna)



Veze su važne za dobijanje opštinskih javnih tendera (% se slažu ili koji se u potpunosti slažu)

Dečan

Dragaš

Uroševac

Kosovo Polje

Đakovica

Gnjilane

Glogovac

Gračanica

Elez Han

Istok

Junik

Kačanik

Kamenica

Klina


2013 3.6 6% 0% 0% 44% 87%

2011 4.1 36% 20% 0% 96% 84%

2012 5.1 22% 11% 0% 4% 70%

2013 4.4 12% 12% 0% 27% 81%

2011 5.4 66% 20% 9% 46% 81%

2012 4.8 32% 7% 6% 31% 70%

2013 3.7 21% 7% 10% 63% 85%

2011 6.5 50% 18% 0% 5% 33%

2012 5.6 54% 14% 13% 4% 79%

2013 4.9 50% 13% 7% 44% 85%

2011 9.2 88% 80% 0% 0% 5%

2012 6.1 51% 12% 0% 7% 46%

2013 2.9 7% 5% 0% 90% 95%

2011 6.0 69% 11% 1% 17% 67%

2012 5.5 56% 13% 2% 17% 83%

2013 4.7 25% 14% 11% 15% 83%

2011 4.7 25% 15% 25% 20% 70%

2012 6.2 69% 38% 6% 44% 63%

2013 8.5 78% 78% 4% 30% 35%

2011 4.4 5% 7% 13% 32% 48%

2012 2.9 2% 10% 20% 94% 76%

2013 2.6 2% 6% 20% 95% 79%

2011 2.8 9% 1% 41% 69% 84%

2012 5.6 40% 17% 3% 12% 61%

2013 5.2 29% 15% 14% 25% 47%

2011 6.2 76% 21% 4% 30% 63%

2012 6.6 75% 47% 2% 32% 74%

2013 2.9 2% 1% 1% 90% 84%

2011 4.5 15% 3% 1% 30% 60%

2012 4.9 22% 14% 4% 27% 66%

2013 3.9 6% 14% 0% 56% 84%

2011 5.9 49% 23% 26% 1% 51%

2012 4.7 31% 4% 15% 11% 78%

2013 5.0 17% 13% 0% 40% 45%

2011 4.4 7% 9% 64% 3% 30%

2012 5.3 33% 5% 6% 1% 65%

2013 4.2 20% 0% 6% 27% 80%

2011 4.2 2% 6% 4% 54% 42%

2012 5.6 25% 15% 3% 18% 30%

2013 3.7 12% 13% 23% 61% 64%

2011 5.6 50% 22% 2% 30% 72%

Opština Godina







Klokot

Lipljan

Mališevo

Mamuša

Mitrovica

Novo Brdo

Obilić

Peć

Podujevo

Priština

Prizren

Orahovac

Štrpce

Štimlje


2012 6.7 61% 51% 1% 24% 62%

2013 6.0 24% 25% 12% 14% 21%

2011 6.5 59% 14% 11% 2% 33%

2012 6.4 57% 31% 19% 19% 35%

2013 4.3 26% 10% 31% 43% 48%

2011 6.1 34% 30% 1% 1% 51%

2012 4.3 20% 6% 44% 19% 55%

2013 3.7 31% 16% 54% 35% 77%

2011 5.2 47% 6% 2% 20% 76%

2012 5.3 39% 20% 3% 12% 84%

2013 5.6 32% 20% 1% 18% 58%

2011 5.9 60% 36% 4% 39% 73%

2012 6.4 69% 36% 7% 22% 69%

2013 5.7 51% 24% 10% 16% 78%

2011 5.8 32% 24% 10% 19% 35%

2012 4.8 6% 0% 31% 4% 24%

2013 3.3 6% 1% 12% 61% 78%

Opština Godina







Srbica

Suva Reka

Vitina

Vučitrn

L-ZP-Zvečan


2011 4.4 93% 27% 19% 12%

2012 6.1 96% 67% 23% 44%

2013 4.3 85% 24% 19% 16%

2011 5.3 87% 15% 42% 47%

2012 4.8 82% 5% 22% 49%

2013 5.0 90% 13% 5% 68%

2011 5.4 93% 73% 7% 19%

2012 7.5 92% 43% 63% 84%

2013 7.2 98% 49% 39% 84%

2011 3.8 89% 7% 19% 11%

2012 6.5 51% 1% 95% 97%

2013 6.8 47% 38% 93% 76%

2011 4.5 99% 53% 0% 3%

2012 6.5 96% 34% 40% 67%

2013 6.2 100% 43% 34% 47%

2011 6.7 96% 74% 33% 50%

2012 5.4 85% 34% 37% 42%

2013 5.3 68% 37% 35% 47%

2011 5.0 68% 27% 26% 48%

2012 5.0 64% 42% 20% 46%

2013 6.3 90% 2% 52% 90%

2011 3.3 60% 42% 0% 0%

2012 5.9 93% 79% 34% 11%

2013 6.2 99% 1% 96% 35%

2011 6.9 86% 44% 67% 60%

2012 5.1 99% 17% 46% 26%

2013 4.3 99% 14% 30% 3%

2011 8.4 97% 47% 94% 91%

2012 2.0 16% 15% 5% 9%

2013 4.7 44% 1% 89% 32%

2011 2.8 31% 3% 33% 14%

2012 6.3 73% 40% 83% 58%

2013 5.1 56% 67% 23% 28%

2011 4.8 82% 79% 2% 3%

2012 3.5 73% 5% 28% 13%

2013 5.1 93% 21% 34% 31%

2011 5.0 79% 29% 39% 33%

2012 4.9 95% 72% 5% 1%

2013 5.3 53% 40% 43% 50%

2011 5.6 85% 32% 75% 45%

2012 3.7 85% 8% 8% 21%

Opština Godina

Rezultat pod-indeksa: Usluge podrške radu i biznisu

Kvalitet opšteg obrazovanja i nivoa strukovnog obrazovanja koji je na raspolaganju radnicima (% dobrog ili vrlo dobrog)


Regulatorne usluge konsaltinga postoje u opštini (% da)


Dečan

Dragaš

Uroševac

Kosovo Polje

Đakovica

Gnjilane

Glogovac

Gračanica

Elez Han

Istok

Junik

Kačanik

Kamenica

Klina


2013 5.6 55% 1% 82% 67%

2011 5.8 96% 24% 0% 92%

2012 3.1 30% 15% 42% 7%

2013 4.4 62% 31% 27% 27%

2011 5.2 91% 74% 13% 9%

2012 4.6 90% 16% 29% 27%

2013 6.6 83% 53% 73% 33%

2011 4.1 77% 15% 40% 17%

2012 6.3 96% 17% 44% 69%

2013 6.4 99% 15% 44% 79%

2011 3.2 98% 0% 0% 0%

2012 4.6 76% 7% 67% 29%

2013 9.5 100% 78% 95% 93%

2011 3.4 54% 34% 16% 10%

2012 4.3 78% 53% 14% 7%

2013 5.2 74% 20% 34% 59%

2011 3.0 30% 30% 21% 10%

2012 4.1 50% 13% 38% 38%

2013 5.4 87% 17% 48% 43%

2011 2.9 48% 10% 6% 18%

2012 6.7 92% 0% 93% 70%

2013 4.4 29% 1% 73% 50%

2011 2.7 56% 13% 6% 4%

2012 5.7 95% 20% 49% 46%

2013 6.0 76% 44% 50% 44%

2011 7.7 94% 26% 92% 90%

2012 8.5 99% 48% 100% 90%

2013 8.3 51% 78% 98% 85%

2011 4.7 86% 46% 18% 14%

2012 4.7 79% 38% 21% 26%

2013 8.2 53% 63% 97% 98%

2011 3.0 84% 1% 4% 0%

2012 4.8 44% 30% 12% 64%

2013 7.1 67% 43% 66% 90%

2011 5.7 33% 36% 68% 74%

2012 6.2 93% 57% 24% 45%

2013 5.9 89% 13% 28% 83%

2011 1.5 2% 0% 7% 10%

2012 5.3 34% 36% 63% 57%

2013 2.9 47% 13% 11% 14%

2011 5.3 88% 37% 33% 33%

Opština Godina






Klokot

Lipljan

Mališevo

Mamuša

Mitrovica

Novo Brdo

Obilić

Peć

Podujevo

Priština

Prizren

Orahovac

Štrpce

Štimlje


2012 5.2 90% 31% 42% 27%

2013 5.4 96% 13% 38% 46%

2011 5.0 88% 5% 51% 36%

2012 6.0 74% 22% 50% 75%

2013 6.4 65% 22% 62% 89%

2011 4.2 91% 33% 9% 10%

2012 7.2 87% 2% 90% 95%

2013 6.8 80% 32% 73% 69%

2011 2.8 53% 11% 6% 9%

2012 2.6 72% 1% 0% 0%

2013 4.6 94% 24% 20% 21%

2011 2.5 23% 27% 12% 7%

2012 6.1 82% 88% 31% 28%

2013 6.3 86% 35% 54% 55%

2011 3.9 59% 22% 20% 29%

2012 6.6 81% 21% 78% 68%

2013 5.5 84% 36% 10% 62%

Opština Godina






Srbica

Suva Reka

Vitina

Vučitrn

L-ZP-Zvečan


2011 8.1 83% 65% 87% 21

2012 8.3 82% 78% 77% 11

2013 7.0 76% 76% 27% 15

2011 8.2 88% 93% 43% 6

2012 7.6 86% 88% 47% 34

2013 8.2 92% 90% 46% 10

2011 8.1 93% 89% 36% 3

2012 6.8 76% 66% 39% 24

2013 6.7 61% 78% 28% 17

2011 5.2 60% 76% 30% 88

2012 3.9 21% 28% 5% 31

2013 5.8 30% 50% 60% 33

2011 6.3 70% 3% 63% 0

2012 6.6 82% 71% 36% 16

2013 7.5 84% 88% 18% 0

2011 8.6 74% 89% 84% 13

2012 7.7 70% 86% 51% 9

2013 7.3 56% 80% 52% 9

2011 4.8 42% 65% 32% 69

2012 4.1 26% 40% 34% 71

2013 5.9 61% 74% 27% 53

2011 5.1 56% 38% 18% 33

2012 9.0 90% 92% 84% 12

2013 9.1 96% 68% 98% 7

2011 7.4 92% 86% 58% 14

2012 7.7 88% 87% 27% 3

2013 9.3 92% 93% 94% 15

2011 9.1 97% 97% 76% 9

2012 7.3 99% 79% 4% 1

2013 5.7 65% 88% 3% 58

2011 5.6 44% 47% 19% 9

2012 8.0 98% 70% 50% 5

2013 8.1 64% 69% 87% 5

2011 8.0 80% 83% 55% 6

2012 5.4 59% 69% 39% 79

2013 7.4 88% 83% 50% 45

2011 5.3 53% 56% 16% 41

2012 8.6 61% 91% 91% 5

2013 6.8 69% 82% 20% 13

2011 5.8 61% 44% 48% 44

2012 6.2 87% 77% 11% 44

Opština GodinaRezultat pod-indeksa: Opštinska infrastruktura

Kvalitet održavanja i izgradnje puteva (% dobrog ili vrlo dobrog)

Kvalitet usluga sanitacije i otpadnih voda (% dobrog ili vrlo dobrog)

Pružaoci usluga naplaćuju 100 % računa za vodosnabdevanje biznisa (% učestalosti ili uvek)

Prosečni sati prekida snabdevanja vodom u toku meseca

Dečan

Dragaš

Uroševac

Kosovo Polje

Đakovica

Gnjilane

Glogovac

Gračanica

Elez Han

Istok

Junik

Kačanik

Kamenica

Klina


2013 5.6 61% 77% 9% 48

2011 3.4 8% 16% 0% 22

2012 4.0 41% 15% 4% 10

2013 4.9 8% 54% 23% 8

2011 6.3 79% 59% 13% 18

2012 6.2 73% 72% 6% 23

2013 8.5 79% 86% 76% 9

2011 6.7 92% 80% 28% 44

2012 7.6 74% 89% 40% 10

2013 8.1 80% 93% 55% 19

2011 5.3 93% 98% 0% 119

2012 7.2 88% 90% 0% 3

2013 6.2 32% 100% 5% 6

2011 7.1 29% 79% 91% 33

2012 8.0 55% 67% 97% 7

2013 7.2 55% 75% 56% 12

2011 5.1 65% 60% 5% 48

2012 6.4 69% 81% 6% 17

2013 7.0 91% 91% 43% 72

2011 4.8 38% 58% 7% 37

2012 4.9 55% 37% 8% 30

2013 6.7 87% 90% 1% 31

2011 7.2 74% 83% 19% 1

2012 8.1 54% 93% 71% 2

2013 8.7 89% 82% 84% 20

2011 7.8 87% 91% 34% 14

2012 7.5 72% 91% 45% 24

2013 4.8 6% 26% 78% 44

2011 6.2 50% 71% 15% 8

2012 5.2 34% 61% 19% 29

2013 5.9 54% 69% 9% 17

2011 7.5 67% 91% 53% 25

2012 6.0 73% 73% 50% 89

2013 7.1 71% 66% 78% 52

2011 5.3 66% 43% 39% 66

2012 6.4 76% 77% 32% 56

2013 6.4 86% 87% 28% 74

2011 3.5 2% 2% 10% 4

2012 5.6 38% 54% 15% 2

2013 6.3 71% 55% 14% 5

2011 7.0 48% 73% 60% 14






Klokot

Lipljan

Mališevo

Mamuša

Mitrovica

Novo Brdo

Obilić

Peć

Podujevo

Priština

Prizren

Orahovac

Štrpce

Štimlje







2012 7.8 90% 87% 30% 4

2013 8.1 79% 73% 75% 14

2011 6.9 85% 85% 55% 66

2012 6.5 76% 77% 50% 66

2013 7.5 92% 84% 44% 40

2011 8.2 93% 93% 54% 24

2012 5.7 88% 65% 3% 55

2013 7.3 68% 84% 51% 27

2011 6.5 71% 65% 20% 8

2012 6.9 80% 66% 29% 10

2013 5.1 15% 59% 25% 18

2011 2.7 20% 27% 19% 86

2012 6.1 75% 79% 60% 87

2013 4.7 73% 50% 42% 118

2011 4.9 37% 49% 38% 46

2012 4.3 47% 34% 0% 43

2013 5.0 41% 64% 0% 30

Srbica

Suva Reka

Vitina

Vučitrn

L-ZP-Zvečan


Prilog 3: Ne-ponderisani rezultati Indeksa Opštinske Konkurentnosti 2013

0.00 10.00 20.00 30.00 40.00 50.00 60.00 70.00 80.00

najgori skorL-ZP-Zvečan

Prizren Obiliq

Istok

Lipjan Dečan

Priština Klokot

Klina

Podujevo Mitrovica

Kamenica Vitina

Peč

Malishevo

Kačanik

Junik

Novo Brdo Najbolje Ocenjen

Barriers to Entry

Transparency

Participation & Predictability

Time Costs of Compliance

Taxes & Fees

Municipal Administration

Labor & Business Support Services

Municipal Infrastructure

Štrpce

Suva Reka

Gllogovac

Srbica

Elez Han

Orahovac

Dragaš

Štimlje

Mamuša

Uroševac

Gnjilane

Kosovo Polje

Vučitrn

Gračanica

Đakovica


dodatak 4: Biznis populacija i veličina uzorka po opštinama

Opština Populacija(Okvir uzorka)2011

Procenat uzorka Veličina uzorka OdzivNovo-registrovanihu populaciji 2012stanovništva(Okvir uzorka)

Ranilug 16 (nd) 0% Population 78%

Novo Brdo 20 32 0% Population 61%

Zubin Potok 21 35 0% Population 46%

Zvečan 26 36 0% Population 53%

Parteš 27 (nd) 0% Population 80%

Leposavič 36 25 0% Population 53%

Klokot 39 (nd) 0% Population 59%

Junik 75 (nd) 0% Population 71%

Mamuša 94 (nd) 0% Population 52%

Štprce 163 94 0% 101 59%

Elez Han 204 (nd) 0% 101 64%

Gračanica 261 65 1% 101 73%

Obiliq 340 101 1% 101 59%

Štimlje 486 90 1% 102 56%

Dragaš 555 73 1% 101 65%

Dečan 558 111 1% 101 62%

Malishevo 562 114 1% 101 61%

Srbica 684 219 2% 101 57%

Klina 699 186 2% 102 55%

Istok 714 144 2% 100 58%

Kačanik 725 141 2% 103 57%

Kamenica 769 121 2% 101 57%

Gllogovac 888 183 2% 101 62%

Vitina 892 267 2% 101 54%

Orahovac 971 223 2% 102 58%

Kosovo Polje 978 235 2% 101 61%

Lipjan 1049 202 2% 100 56%

Suva Reka 1223 216 3% 102 63%

Vučitirn 1240 231 3% 102 63%

Podujevo 1524 249 3% 101 64%

Mitrovica 1893 467 4% 102 75%

Đjakovica 2968 483 6% 101 73%

Gnjilane 2989 600 6% 101 65%

Peč 3277 477 7% 102 60%

Uroševac 3705 672 8% 101 61%

Prizren 4696 760 10% 102 55%

Priština 10494 2588 24% 153 58%

Total 45861 9440 100% 3101 61%


BELEŠKE


BELEŠKE




Documents

KOSOVSKI IZVEŠTAJ O INDEKSU KONKURENCIJE U · PDF fileekonomije. UBO Consulting Team. ... Novo Brdo se probilo do vrha rang liste, ... oni svesni sprovedenih reformi je važan završni