KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA TIREOIDNE I PARATIREOIDNIH LIJEZDA, PLJUVA NIH LIJEZDA, GRKLJANA I DRIJELA

Prof.dr. Lidija Lincender

Student : Papra anin Armin

HISTORIJAT X ZRAKA I DIJELOVI RTG APARATARendgen zrake (X-zrake) su otkrivene gotovo slu ajno. Wilhelm Conrad Rontgen ih je otkrio 8. novembra 1895. godine. Ne objavljuju i svoje otkri e on je u svojoj laboratoriji neumorno utvr ivao glavna fizikalna svojstva novih zraka. 22. decembra 1895 godine pomo u novih zraka fotografirao je ruku svoje ene, a 28. decembra 1895. godine podnio je prvi pismeni izvje taj nau nom asopisu Wiirzburgu. Gotovo odmah prepoznata je mogu nost upotrebe rendgenskog zra enja u medicinske svrhe za dijagnostiku, a poslije i za terapiju. Dvije su vrste dijagnosti kih postupaka uz upotrebu rendgenskog zra enja : radiografija ili snimanje i dijaskopija ili prosvjetljavanje. Radiografski pregled pacijenta uklju uje upotrebu filmova kojima se slika dobivena prolazom zra enja kroz tijelo pacijenta mo e zabilje iti kao trajna slika za poslije analize. Dijaskopski pregled slu i za pregled pacijenta u realnom vremenu, za ispitivanje dinami kih i funkcionalnih znakova koje se vide na zaslonu nakon to se selektivno apsorbirane rendgenske zrake poslije prolaza kroz tijelo pacijenta zaustave na istom. Do vremena Rontgenova otkri a, rezultati posmatranja bolesnika i patolo ki procesi u organizmu mogli su se kontrolirati jedino na operacionom ili obdukcionom stolu. Danas uz pomo rendgenzraka, mogu a je za ivota beskrvna kontrola, bolje re eno inspekcija unutra njosti ovje ijeg tijela. Rendgen-zraci potpuno zamjenjuju perkusiju, jer se pomo u njih daleko pouzdanije odre uje stepen gustine organa i tkiva.

KONSTRUKCIJA I DIJELOVI RENDGENSKOG APARATARendgenski aparati predstavljaju ure aje koji proizvode tzv. rendgenske ili x-zrake i omogu avaju njihovu primjenu u medicini.

RENDGENSKA CIJEVJonska ili gasna rendgenska cijev je i danas u upotrebi. Nedostatak jonskih odnosno gasnih cijevi bio je u lo em kvalitetu i neujedna enom kvantitetu zra enja, a on je zavisio o koli ini zraka u njima koji se morao povremeno regenerirati.

Elektronska rendgenska cijev je vakumska i napravljena je od stakla. Sadr i anodu i katodu. Katoda je izra ena od jednog metalnog cilindra . Anoda je smje tena nasuprot katode u rendgenskoj cijevi i zato se jo zove antikatoda. Ona je meta brzih elektrona koji dolaze sa usijane spirale katode. Brzi elektroni koji dolaze sa usijane katodne spirale tjerani visokim naponom udaraju na anodu. Najduhovitije rje enje je konstrukcija rotiraju e anode, a temperatura koja nastaje udaranjem brzih elektrona raspore uje se na vrlo veliku povr inu oboda anode.

KONSTRUKCIJA I DIJELOVI RENDGENSKOG APARATAGenerator visokog naponaKao izvor elektri ne struje u radiologiji koristi se struja gradske mre e standardnog napona (120, 160, do 300 volti) Za pogon rendgenske cijevi koristi se struja niskog napona od 10-12 volti za zagrijavanje spirale katode i struja visokog napona od najmanje 10 kilovolti. Zato za dobijanje ove dvije vrste struje postoje i dva razli ita transformatora. Jedan transformator transformi e gradsku struju u struju niskog napona za zagrijavanje katode. Drugi transformator koji transformi e gradsku struju u struju visokog napona za pogon rendgenske cijevi, odnosno za ubrzanje termoelektrona.

Komandni stolKomandni stol ima zadatak da primi struju iz gradske mre e i da je regulisano sprovodi u glavni i katodni transformator. Smje ten je u rendgenskom postrojenju izme u gradske mre e i transformatora. Komandni stol se sastoji od : - komandne plo e i - metalnog sanduka u kome su smje teni potrebni regulacioni mehanizmi isprave za uklju ivanje i isklju ivanje

KONSTRUKCIJA I DIJELOVI RENDGENSKOG APARATA Visokonaponski kabloviRendgenska cijev i visokonaponski transformator generatora aparata povezani su visokonaponskim kablovima. Sami kablovi sa injeni su od bakarnih provodnika kojih ima naj e e tri i mogu izdr ati struju iji je napon i do nekoliko desetina, pa i stotina hiljada volti.

StativRazlikujemo dvije vrste stativa - dijaskopski stativ - stubni, odnosno plafonski stativ Moderni dijaskopski stativi su pokretni u svim pravcima. Rendgenska cijev se kod ovih stativa pokre e zajedno s njim. Kod aparata snabdjevenih klasi nim fluorescentnim ekranom, ekran je sastavni dio dijaskopskog stativa. Stubni stativ slu i isklju ivo kao nosa rendgenske cijevi koja slu i za snimanje u radiologiji. Danas se redovno ugra uju plafonski stativi kao nosa i rendgenskih cijevi, jer oni daju mogu nost opslu ivanja nekoliko radnih mjesta.

Fluorescentni ekranNalazi se uvijek na prednjoj strani stativa i slu i kod dijaskopije (prosvjetljavanja) pacijenta. Smje ten je izme u pacijenta i ljekara koji vr i pregled. Sastoji se od fluorescentne plo e na koju padaju zraci i koju osvijetle, te olovnog stakla koje propu ta svjetlost, a zadr ava (apsorbuje) rendgenske zrake. Ekran se pokre e skupa sa dijaskopskim stativom i slijedi sve njegove pokrete.

KONSTRUKCIJA I DIJELOVI RENDGENSKOG APARATA Elektronski poja iva slike (ESP)U savremenim rendgenskim aparatima klasi ni fluorescentni ekran je zamijenjen elektronskim poja iva ima slike. Elektronski poja iva slike je u stanju da proizvede 500 do 3.000 puta svijetliju sliku objekta koji se posmatra u odnosu na sliku dobijenu na klasi nom fluorescentnom ekranu, a pod uslovom da se pri tome nije mijenjala energija zra enja, (kilovolti i miliamperi). Radi poja ane luminiscencije (svjetlosti) rendgenske slike na elektronskom poja iva u posmatranje slike nije potrebno vr iti u zamra enoj prostoriji.

KONSTRUKCIJA I DIJELOVI RENDGENSKOG APARATA TV - lanac u radiologijiPreduslov je postojanje elektronskog poja iva a slike na kojeg se TV-sistem ve e, jer se slika ne mo e prenositi sa klasi nog ekrana na TV-monitor. Prednosti kori tenja TV-sistema u radiologiji su mnogostruke: - TV-sliku sa monitora mo e istovremeno posmatrati ve i broj osoba (demonstracija pregleda ve em broju gledalaca) - TV-monitor ili vi e njih mo e se dislocirati u bilo koju prostoriju izvan rendgenskog pogona - na TV ekranu je mogu e mijenjati kontrast slike bez promjene energije

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA TITNE I DO TITNIH LIJEZDA Anatomija titne lijezde i do titnih lijezda :titna ili tireoidna lijezda je lijezda sa endokrinim lu enjem, koja se nalazi u vratnom predjelu i sekretuje hormone tiroksin i tironin, koji reguli u metabolizam svih ostalih tkiva. titna lijezda je u obliku tita ili leptira i nalazi se u vratnom dijelu neposredno ispod grkljana, a ispred i sa strana du nika. Sastoji se od dva re nja, lijevog i desnog, koji su povezani su enjem (lat: isthmus). Ponekad postoji i tre i, piramidalni re anj (lat: lobus pyramidalis) u srednjem dijelu lijezde. Do titne lijezde ili paratiroidna lijezda, lat.glandulae parathyroideae je naziv za male endokrine lijezde u vratu ovjeka koje izlu uju paratiroidni hormon ili parathormon (PTH). U ovjeka obi no nalazimo etiri do titne lijezde smje tene iza titne lijezde. Razlikujemo par gornjih (lat. glandulae parathyroidea superior) i par donjih do titnih lijezda (lat. glandulae parathyroidea inferior), iako broj lijezda kod ovjeka mo e varirati od dva do est.

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA TITNE I DO TITNIH LIJEZDA

Nativna snimka titne lijezde

Potrebna je psihi ka i fizi ka priprema pacijenta. Psihi ka priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o na inu i toku pretrage. Va no je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadr ati disanje. Pozicija pacijenta: pregled po inje u uspravnom polo aju pacijenta, a kasnije se mo e nastaviti i u le e em. Koriste se optimalne projekcije AP, LL da bi se eventualna patologija bolje prikazala. Od klasi nih tehnika snimanja mo e se napraviti nativna snimka titne lijezde na formatu filma 24x30, a snima se na univerzalnom rendgenskom aparatu u stoje em ili le e em polo aju. Uvjeti snimanja: 77 kV,o,8 mAs, Za tita je obavezna, voditi ra una o imobilizaciji pacijenta.

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA TITNE I DO TITNIH LIJEZDAUltrazvuk (UZ) : Ultrazvuk je prva metoda radiolo kog pregleda tireoidne i paratireoidnih lijezda. Ovom metodom se mo e odrediti ta an polo aj, oblik i veli ina lijezda, njihov odnos prema okolnim strukturama, mo e se analizirati gustina parenhima lijezda. Ultrazvukom se mogu dijagnosticirati skoro sve patolo ke promjene, kao npr. ciste, solidni tumori, kalcifikati itd. Doppler metodom se mo e analizirati njena vaskularizacija kao i odnos ljezde sa okolnim vaskularnim strukturama. Kompjuterizirana tomografija (CT) : Na CT slojevima mo e se analizirati oblik, veli ina tireoidnih i paratireoidnih lijezda, gustina parenhima, odnos sa okolnim strukturama. Mogu se identificirati sve patolo ke lezije unutar lijezda. Na postkontrastnoj seriji mo e se analizirati vaskularizacija lezija u samoj lijezdi i odnos prema okolnim vaskularnim strukturama. Magnetna rezonanca (MRI) : Magnetna rezonanca daje, tako er, kompletnu sliku tireoidne i paratireoidnih lijezda. Algoritam : Ultrazvuk je metoda izbora za pregled titne lijezde, s obzirom da je jeftina, neinvazivna, nema joniziraju eg zra enja i mo e se ponavljati bezbroj puta. Nakon pregleda ultrazvukom donosi se indikacija o eventualnim daljim radiolo kim metodama ispitivanja (scintigrafija, CT, MRI).

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA TITNE I DO TITNIH LIJEZDAUltrazvuk titne lijezde i do titnih lijezda

Kompjuterizirana tomografija (CT) titne lijezde i do titnih lijezda

Magnetna rezonanca (MRI)

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA PLJUVA NIH LIJEZDA Anatomija pljuva nih lijezda :Pljuva ne lijezde ili lijezde slinovnice (lat. glandulae salivariae) egzokrine su probavne lijezde koje se nalaze oko usne upljine i drijela. One proizvode pljuva ku (saliva) te ju izlu uju u usta. Pljuva ka se u usnoj upljini konstantno izlu uje u manjim koli inama kako bi upljina ostala vla na; kada jedemo izlu uje se u ve im koli inama kako bi olak ale dalji transport i zapo ele hemijsku probavu hrane. U usnoj upljini postoje tri velike lijezde: 1. Zau na lijezda (lat. Glandula parotis ili parotidna lijezda), nalazi se ispod i ispred u ke, te parotidnim kanalom odvodi pljuva ku u usta s gornje strane 2. Podjezi na lijezda (sublingvalna lijezda), nalazi se ispod jezika a djeluje s donje strane usta 3. Podvili na lijezda (submandibularna lijezda), je lijezda ispod donje vilice, izlu uje putem izvodnog kanala na dnu usne upljine

Pored njih postoji i nekoliko manjih ljezdanih grupa raspore enih irom usne upljine kao to su: usne lijezde (glandulae labiales), obrazne lijezde (glandulae buccales), jezi ne lijezde (glandulae linguales) i dr.

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA PLJUVA NIH LIJEZDASijelografija Sijelografija je kontrastna metoda prikaza pljuva nih lijezda (glandulae parotis) retrogradnim putem. Priprema: Potrebna je psihi ka i fizi ka priprema pacijenta. Psihi ka priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o na inu i toku pretrage. Va no je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadr ati disanje, a ne smije ni gutati prilikom snimanja. Pozicija pacijenta: Pacijent le i u supinacionom polo aju, kod snimanja pljuva ne lijezde. Aparatura: Snimanje se vr i na univerzalnim rendgenskim aparatima koji imaju mogu nost dijaskopije i ciljanih snimaka. Prave se ciljane snimke u AP, LL i kosim pozicijama. Pribor: film i kaseta formata 18x24 ili 24x30, snima se pomo u re etke. Potreban je poseban sistem za sijalografiju (igla tupog vrha promjera 18G, uz to se koristi i metalni dilatator, da se pro iri otvor Stenonovog kanala. Pregled po inje s nativnom snimkom, a zatim se aplicira jodno kontrastno sredstvo u koli ini 5-10 ccm. Kontrast se aplicira u podru ju II molarnog zuba. Centriranje vr i radiolog prilikom dijaskopije, kad je ispunio pljuva ni kanal i njegove ogranke, a potom pravi ciljane snimke. Na nativnom rendgenskom snimku podru ja pljuva nih lijezda mogu se vidjeti kalcifikati odnosno sijaloliti unutar pljuva nih lijezda, odvodni kanali pljuva nih lijezda, njihova ramifikacija, razli ita su enja, njihovo potiskivanje tumoroznim procesima, te zapreke uzrokovane sijalolitima.

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA PLJUVA NIH LIJEZDA

Pljuva ne lijezde Sijalografija

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA PLJUVA NIH LIJEZDAUltrazvuk (UZ) : Ultrazvu nim pregledom se mo e odrediti oblik, veli ina i parenhimna struktura pljuva nih lijezda, mogu se dijagnosticirati tumorske promjene, te urastanje tumora u okolne strukture, kao i uve ane regionalne limfne lijezde.

Kompjuterizirana tomografija (CT) : Na transverzalnim CT slojevima mo e se u cijelosti prikazati oblik, veli ina i gustina parenhima pljuva nih lijezda, njihovo tumorsko uve anje, odnos prema okolnim strukturama, odnosno njihovo urastanje u okolna tkiva, kalciflkate unutar lijezda, cisti ne promjene unutar lijezda, te uve ane regionalne limfne lijezde. Na postkontrastnoj seriji mo e se vidjeti i vaskularizacija tumorskih procesa u samim lijezdama, te odnos sa okolnim krvnim ilama.

Magnetna rezonanca (MRI) : Na multiplanarnim MRI slojevima mo e se dobiti potpuni uvid u anatomiju i patolo ke promjene unutar pljuva nih lijezda, njihov oblik, veli inu, gustinu te odnos sa okolnim strukturama, to je vrlo va no za planiranje terapijskog tretmana.

Algoritam Nativna rendgenska snimka je prva i nezamjenjiva u ovoj obradi, zatim se obi no rade najmanje agresivne i najjeftinije dijagnosti ke metode gdje sigurno na prvom mjestu dolazi ultrazvuk, a nakon pregleda ultrazvukom se zaklju uje koja e biti slijede a dijagnosti ka metoda pregleda pljuva nih lijezda (sijalografija, CT, MRI).

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA PLJUVA NIH LIJEZDAKompjuterizirana tomografija (CT) pljuva nih lijezda Magnetna rezonanca (MRI)

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA GRKLJANA (LARYNX) Anatomija grkljana :Kod odraslih grkljan se nalazi u prednjem dijelu vrata na razini C3 - C6 kralje aka. On povezuje dio drijela tj. Hypopharynx s du nikom . Laringealni kostur se sastoji od devet hrskavica : tri jednokrevetne ( epiglottic , titnja e i cricoidne ) i tri u paru ( arytenoidne , corniculatne i klinastog pisma). Hyoidna kost nije dio grkljana, iako je spojen na njega. Grkljan se prote e okomito s vrha epiglotisa na ni e granice cricoidne hrskavice.

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA GRKLJANA (LARYNX)Laringografija Laringografija je kontrastna tehnika snimanja larynxa. Potrebna je psihi ka i fizi ka priprema pacijenta. Psihi ka priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o na inu i toku pretrage. Va no je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadr ati disanje. Osim psihi ke i fizi ke pripreme potrebna je i premedikacija da bi sprije ili ka alj, salivaciju, a pacijent na pregled dolazi na ta te. Kao antitusik se koristi kodein ili sli an preparat uve er i ujutro prije pregleda, a da bi umanjili salivaciju ordinira se atropin 15-20 minuta prije pregleda. Lokalno se aplicira Gingokain ili sli an anestetik. Pozicija pacijenta: Pregled po inje u uspravnom polo aju pacijenta, a kasnije se mo e nastaviti i u le e em. Kontrastno sredstvo jodno, uljano, viskozno ( propiliodon, hitrast ) ili hidrosolubilno. Koriste se optimalne projekcije AP, LL i kose po potrebi da bi se eventualna patologija bolje prikazala. Aparatura: Snimanje se vr i na univerzalnim rendgenskim aparatima koji imaju mogu nost dijaskopije i ciljanih snimaka. Pribor: film i kaseta formata 24x30, snima se pomo u re etke. Pregled po inje s nativnom snimkom, a zatim radiolog aplicira kontrastno sredstvo pomo u price u podru je larinksa.Radiolog tokom dijaskopije centrira i pravi ciljane snimke u odgovaraju im pozicijama . Uvjeti snimanja: 50 kV, 120 mA, 0,06sec. Za tita je obavezna, kao i imobilizacija pri snimanju.

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA GRKLJANA (LARYNX)Kompjuterizirana tomografija (CT) : KIasi na tomograflja, zatim kontrastna laringografija su historijske metode potisnute digitalnim tehnikama. CT je prva metoda pregleda grkljana ill larinksa. Na transveizalnim CT slojevima mogu se vidjeti sva zadebljanja zida larinksa, odnos sa okolnim strukturama, te uve ane regionalne limfne lijezde. Tako er na CT slojevima se mogu vidjeti destrukcije hrskavica larinksa. Magnetna rezonanca (MRI) : Magnetna rezonanca na koronalnim slojevima daje daleko vi e podataka nego CT. Ovom metodom mogu se vizualizirati glasnice i evidentirati znatno manje lezije. Algoritam : Kompjuterizirana tomografija je prva metoda pregleda larinksa, koja se po potrebi mo e dopuniti magnetnom rezonancom. Kompjuterizirana tomografija (CT) Magnetna rezonanca (MRI)

Tiroidna hrkavica bijela strelica La ni vokalni nabori glave strelica Aritenoidna hrskavica crne strelice

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA FARINKSA (PHARYNX)

Anatomija farinxa :Anatomski drijelo ili farinks se dijeli na tri eta e: -epifarinks (nasofarinks) -mezofarinks (orofarinks) -hipofarinks (laringofarinks), te e algoritam radiolo kog ispitivanja biti razli it prema eta ama.

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA FARINKSA (PHARYNX)Faringografija Faringografija je kontrastna tehnika snimanja drijela. Potrebna je psihi ka i fizi ka priprema pacijenta. Psihi ka priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o na inu i toku pretrage. Va no je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadr ati disanje. Pozicija pacijenta: Pregled po inje u uspravnom polo aju pacijenta, a kasnije se mo e nastaviti i u le e em. Koriste se optimalne projekcije AP, LL i kose po potrebi da bi se eventualna patologija bolje prikazala. Aparatura: snimanje se vr i na univerzalnim rendgenskim aparatima koji i maju mogu nost dijaskopije i ciljanih snimaka. Pribor: film i kaseta formata 18x24 ili 24x30, snima se pomo u re etke. Pregled po inje s nativnom snimkom, a zatim pacijent pije kontrastno sredstvo - suspenziju BaSO4 (20 ccm), rije e se koriste hidrosolubilna jodna kontrastna sredstva. Radiolog tokom dijaskopije centrira i pravi ciljane snimke u odgovaraju im pozicijama. Za tita je obavezna, voditi ra una o imobilizaciji pacijenta.

KONVENCIONALNE TEHNIKE PREGLEDA FARINKSA (PHARYNX)Epifarinks se najbolje mo e prikazati na koronalnim i sagitalnim slojevima magnetne rezonance, te djelomi no na transverzalnim CT slojevima. Mezofarinks se mo e analizirati osim vizuelne inspekcije i na slojevima CT-a, kao i na slojevima magnetne rezonance. Hipofarinks - klasi na hipofaringografija sa barijum ka om je prva metoda pregleda hipofarinksa gdje se analiziraju njegovi zidovi, elasti nost, otvaranje i zatvaranje piriformnih recesusa, te prolaz kontrastnog sredstva u jednjak. MRI epifarinksa i mezofarinksa Hipofaringografija

HVALA NA PA NJI !