KÜRESELLEŞME ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE’DE SİVİL TOPLUM VE ...¼reselleşme Çerçevesinde Türkiye'de Sivil Toplum ve... · KÜRESELLEŞME ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE’DE

Türk İdare Dergisi • Sayı: 474 • Haziran 2012 • 143

KÜRESELLEŞME ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE’DE

SİVİL TOPLUM VE BELEDİYE İLİŞKİLERİ

Dr. İlker GÜNDÜZÖZ*

ÖZET

Belediyemevzuatımızküreselleşmeveküreselleşmeilegündemeoturankavram-larınetkisialtındaşekillenmektedir.Belediye-siviltoplumilişkileriküreselleşmedenetki-lenmiştir.Türkiye’debelediyesiviltoplumilişkilerizayıfbirzemindekurgulanmıştır.Siviltoplumungelişmesiveyerelyönetimlerdeetkinolmasıyararlıgörülüyorveisteniyorsamevzuattabelediye-siviltoplumilişkilerinigeliştireceksınırlamalarazaltılmalıdır.

Anahtar Kelimeler:SivilToplum,Belediye,Küreselleşme.

ABSTRACT

Civil Society And Municipal Relations In Turkey Within The Frame-work Of Globalization

Municipal legislation is shaped under the influence of globalization and globalization concepts and sitting on the agenda. Municipal-civil society relations have been influenced by globalization. The municipality-civil society relationship in Turkey is organized on the a weak ground. Seems useful in the development of civil society and local governments to be effective and should be reduced if required limitations on legislation to improve the municipal-civil society relations.

Key Words: Civil Society, Municipality, Globalization.

GİRİŞ

Siviltoplumkuruluşları(STK)küreselleşendünyadahergeçengünetkin-likleriniartırmaktadır. İnternetin toplumhayatınagirmesi ileSTK’larveSTKüyeleridahaetkinbirşekildeküreseldüzeydeiletişimhalindedir.STK’larbele-diyeleraçısındandahaçokönemsenmelidir.Buçalışmadaküreselleşmeekse-nindeTürkiye’dekisiviltoplum-belediyeilişkileriincelenmektedir.

İletişimvebilişimdönemindeteknolojisayesindebilgiüretimiönemka-zanmıştır.Sanayitoplumununmaddiürünüyeriniartıkbilgiüretiminebırak-mıştır (Kocacık,2003:3).Bilişimve iletişim teknolojileriningelişimi,küresel-

* İktisatDoktoru,MahalliİdarelerGenelMüdürlüğüDaireBaşkanı

144 • Türk İdare Dergisi • Sayı: 474 • Haziran 2012

leşmenin etkileri ve bu iki dinamiğin bileşiminden doğan “ağ ekonomileri”,toplumsalboyuttadakaçınılmazbirparadigmadönüşümüneyolaçmıştır.Bu,zamanımızadamgasınıvuranve“enformasyondevrimi”,“bilgitoplumu”gibinitelendirmelerletanımlanandönüşümdür(Castells,2000:115). Küreselleşmeilebirliktebaşkabazıkavramlargelişmişveinsanlığınönünegelmiştir.Bunlar-danbirisiviltoplumkuruluşları,özelsektör,yönetişim,liberalizasyon,deregü-lasyonveyerelleşmegibikavramlardır.Ekonomigibi,kültürgibi,siyasetveyö-netimde“enformasyonel”halegelmektedir.İşte“e-devlet”ve“e-demokrasi”kavramlarınıilişkiyesokan“e-yönetişim”,buenformasyonelçerçevedeortayaçıkmaktadır.Devletinvedemokrasininbaşına“elektronik”anlamınıifadeedenbir “e-” öneki getirerek önerilenmodel, genellikle sanıldığı gibi “teknik” biricattan,gerçekleşenbir“bilim-kurgu”ürünündenyada“yeniekonomi”olarakadlandırılan “bilgi ekonomisi modelleri”nin kamusal alana uyarlanmasındanibaretdeğildir.E-devletivetemelinioluşturane-demokrasimodellerini,yöne-tişim,katılım,şeffaflıkvesosyaladaletedayanankalkınmataleplerimümkünkılmıştır(Uçkan,2002:2).

1.Kavram Olarak Sivil Toplum

Siviltoplumkavramıtanımlanmasızorbirkavramdır.Günlükhayattasıkçakullanılmasınarağmenüzerindeuzlaşılanbirtanımısözkonusudeğildir.Siviltoplumunyenidencanlanmasüreci,beraberindeciddisorunlardagetirmiştir.Siviltoplumhızlayaygınlaştıkça,“siviltoplumunneanlamageldiği”muğlaklaş-mayabaşlamıştır.Keyman’agöre,tanımsalmuğlaklık(definitionalambiguity)ilebirliktekavramınzamaniçinde“plastikbirahlakivesiyasalkimliğevede-ğeresahipolduğunu”gözlemleyebiliriz(Keyman,2004:1).

Bayhan’a(2002)göre,toplumuoluşturanbireylerin,kendiyönetimlerindesözsahibiolmalarıyönteminiiçerendemokrasi,modernzamanlardasiviltop-lumörgütleriileişlevselhalegelmektedir.Kentlileşmevemodernleşmesüre-cindebirey,siviltoplumörgütlerindealdığırolvesorumlulukiledemokrasinindegelişmesinisağlamaktadır(Bayhan,2002:1).

XIX.yüzyıldasiviltoplumteorikolaraktartışılanbirkavramdı.BaştaHegelolmaküzerebutarihlerdesiviltoplumlailgilidüşüncelerilerisürendüşünürlersivil toplumu kamusal alandan çok, politik boyutu olmayan mesleki birlikler vekuruluşlardaaramaktaydılar.OysabugünBatıAvrupaülkelerindeartıksiviltoplum sokaklarda aranmaktadır. Sivil toplum kamusal yaşamın politizasyo-nu,dolayısıyladahafazlakatılımcıdemokrasigüdüsüüzerindegelişmektedir(Çaha,1999:128).

Küreselleşme Çerçevesinde Türkiye’de Sivil Toplum ve Belediye İlişkileri • 145

Sivil toplum, en genel düzeyde, “devlet iktidarının baskısı ve denetimialtındaolmayangönüllüörgütlerinyeraldığıalan”olaraktanımlanabilir.Amabutanımsiviltoplumundemokratikleşmesürecineyadademokratiktoplumyönetiminekatkıdabulunmakgibisiyasiveahlakideğerlerielealmayan,yadaminimizeedenbirtanımdır(Keyman,2004:2).Tarafımızdanönerilentanımise,“sivil toplumbellibirortakamacayönelikolarakkamuotoritesidışındaamakamuotoritesinietkilemeküzerekurulmuşörgütlübirtoplumsalgruptur.”

STK’larınönemkazanmanedenleriniaçıklamayayönelikolarakaşağıdakitespitleryapılmaktadır (Göymen(a),2004:1-12);Küreselnitelikteveancakküreselortakeylemlebaşedebilecekbazısorunlarbelirginleşmiştir.Bireylerinve toplumlarınbeklentilerinindoruknoktaya çıktığıgünümüzde,ulus-devle-tinbazıalanlardakiyetersizlikleribelirginleşmiştir.Serbestpiyasaveküreselekonomik yönetişimSTK’lar için, giderekgenişleyenbir alanaçmıştır. Tem-silidemokrasinin işleyişiçoğudemokrasideciddieleştirilerlekarşıkarşıyadır.Küreselleşmeye STK’lar açısından bakıldığında, en az iki yeni boyut ve etkialanı vardır. Bunlardanbirincisi, iletişim teknolojisinin yaygın, kolay, hızlı vegöreceliucuzhaberleşmeyimümkünkılmasıdır.İkincisi,küreselleşmetreninebinemeyen(eğitim,bilgi/beceridüzeyi,yaş,cinsiyetvebaşkafaktörlernede-niyle)genişkitleler,STK’lariçinönemlibireylemalanıoluşturmaktadır.Başkabireylerlevetoplumlarlapaylaşıldığızamanazalmayan;kullanıldıklarızamantükenmeyen, tamtersinepekişendeğerler/yaklaşımlarvardır (İnsanhakveözgürlüklerigibi).STK’larıngiderekgelişengörevalanıiçinde,“küreselkamumalları”diyenitelendirilenbukavram,kurumvedeğerlerinyaygınlaştırılmasıveiçselleştirilmesidebulunmaktadır.İki-kutupludünyasisteminin1950’lerinsonundanitibarenkalkması.Dünyamızdayenibirküreselsavaşriskininazal-mışgörünmesinekarşınçoksayıda“sınırlı”vebölgeselsavaş,çeşitlikıtalardasürmektedir.Doğalveyainsan-kaynaklıafetlervekrizler.STK’larhalkavehiz-metlerintüketicilerinedaha“yakın”dır.

Eşitsizlik,kapitalisttoplumlarınbaştagelenortaközelliklerindendir.Çok-lukyadahalk,göreceliolarakgüçbakımındanzayıfveyatamamengüçsüzdür.Seçmeşanslarısınırlıolançokluğun,azlarınkararlarınıkabuletmektenbaşkaçareleriyokgibidir(Arslan,2003:115).İştebunoktadasiviltoplumyadaör-gütlütoplumönemkazanmaktadır.

2.Küreselleşme ve Sivil Toplum

Küreselleşmeni dört temel unsurundan bahsedilebilir: özelleştirme, de-regülasyon,yerelleşmeve liberalleşme.Bugüntoplumvenerede isesiyasal


partilerintamamıbuhususlarınyararlıvegerekliolduğunoktasındakonsensussağlamışgibi görülüyor.Özelleştirme ile özel sektörünekonomikaktiviteninasli unsuru olması arzu edilmektedir.Deregülasyonla özel sektörünhareketserbestisini genişletmeye yönelik olarak kuralların azaltılması ve serbestliksağlanmasıamaçlanmaktadır.Yerelleşmehizmetlerinmümkünolduğuncaye-reldeyürütülmesi;belediyevebölgeselkuruluşlaraağırlıkverilmesivurgusunutaşımaktadır.Liberalleşmeisesiyasal,sosyalveekonomikalandadahafazlaözgürlükdemektir.

Günümüzdedünyanınherbölgesi,hertürlübilimseldisiplinvebütünişsahaları,kısacainsanadairherkonu,küreselleşmesonucundaşekildeğiştirirbirdurumagelmiştir.Busüreçtehiçşüphesizendikkatedeğerdeğişimiyaşa-yanunsurlardanbirisideulus-devletveulus-devletinegemenliğiolmuştur.İle-tişimteknolojileriningelişmesi,neoklasikdüşüncenindünyadahızlayayılmasıileküçükdevletolgusuyükselmişvebuanlamdadevletinegemenlikalanıbirtaraftankısıtlanırkendiğeryandanbüyükölçüdedönüşümeuğramıştır(Cebe-ci,2008:23).

KavramındahaiyianlaşılmasıaçısındanBerger’inçalışmasınabakmakya-rarlıolabilir.Berger(1997)küreselleşmenindörtyüzündenbahsetmektedir.Bi-rincisırada,küreselleşmeninekonomiktemellibirsürecinkültürelyüzüolduğuyeralmaktadır.Berger“Davoskültürü”olaraktanımladığıbuilkyüzdekendini“yuppie”hayat tarzı olarakgösterenbir elit kültürünedeğinmektedir. İkinciyüzdeküreselleşme,vakıflar,akademikhaberleşmeağları,siviltoplumkuru-luşları,çokulusluörgütlergibioluşumlarınunsuruolanbirkültürbiçimindeyeralmaktadır.BuküreselleşmeyiBerger“FacultyClubCulture”olarakisimlendir-mekte,çevreciliğivefeminizmibunaörnekolarakgöstermektedir.Küreselleş-meninüçüncügörünümünüBenjaminBarber’denödünçaldığıbirdeyimle“McWorld Culture” olarak isimlendirmektedir. Amerikan üniversitelerinin sembolvesloganlarınıtaşıyanjean,tişortgiymek,AmerikanTVdizilerivefilmlerisey-retmek,AmerikanfastfoodlarıtüketmeklekendinigösterenAmerikandamgalıpopülerkültürkendinigöstermektedir.Dördüncüolarakdaçoğulculuk,pazarekonomisivedemokrasiyanlısıbirsöylemibaştaLatinAmerikaülkeleriolmaküzereDoğuAsyaülkeleri.Filipinler,GüneyPasifik,AfrikaveDoğuAvrupaülke-lerineyaygınbirbiçimdeempozeetmeyeralmaktadır(İçli,2001:164).

“Neoliberalküreselleşme”diyeadlandırılanmevcutküreselleşmeninolum-suzetkilerinigidermeyeyönelikbirpolitikaarandığında,entemelyaklaşımlar-danbiri küreselleşme karşıtı olmak, yani ulus-devletin güçlenmesi yönündehareketedecekpolitikalaruygulamak,biranlamdadışakapanmaktır(Yentürk,2008:3).


2.1.Küreselleşmenin Türk Belediyelerine Etkileri

Türkiyeaçısındanküreselleşmebelediyeörgütlenmesinietkilemiştir.5393sayılıBelediyeKanunubirçokküreselleşmeideolojisiyadabelkidahadoğruifadeyleküreselleşmeaktivitesinidestekleyendüzenlemeleriihtivaetmektedir.Küreselleşmenin“özelleştirme”unsuruileyakındanilgiliolarak;Gelecekyıllarayaygınhizmetyüklenmelerinidüzenleyen67ncimaddesinde“Belediyedebe-lediyemeclisinin,belediyeyebağlıkuruluşlardayetkiliorganınkararıilepark,bahçe,sera,refüj,kaldırımvehavuzbakımıvetamiri;araçkiralama,kontrol-lük, temizlik, güvenlik ve yemekhizmetleri;makine-teçhizatbakımveona-rımişleri;bilgisayarsistemvesantralleriileelektronikbilgierişimhizmetleri;sağlıklailgilidestekhizmetleri;fuar,panayırvesergihizmetleri;baraj,arıtmave katı atık tesislerine ilişkinhizmetler; kanalbakımve temizleme, alt yapıveasfaltyapımveonarımı,trafiksinyalizasyonveaydınlatmabakımı,sayaçokumavesayaçsökme-takmaişleriileilgilihizmetler;topluulaşımvetaşımahizmetleri;sosyaltesislerinişletilmesiileilgili işler,süresi ilkmahallî idarelergenel seçimlerini izleyenaltıncı ayın sonunugeçmemeküzere ihale yoluylaüçüncüşahıslaragördürülebilir.”düzenlemesiyerelözelleştirmeyiöneçıkaranbirhusustur.Gerçektenbugünbelediyelerhizmetalımı yöntemiyle150.681kişiyedolaylıistihdamsağlamaktadır.

Küreselleşmenin“deregülasyon”unsuruileyakındanilgiliolarak;pekçokbelediyehizmetve işlemininbasitleştirilmesi,e-belediyecilikuygulamalarınınteşvikedilmesisayılabilir.ÖrneğinİşyeriAçmaveÇalışmaRuhsatlarınaİlişkinYönetmeliksıhhiişyerleriileilgilidüzenlemesinde“Sıhhîişyeriaçmakisteyengerçekvetüzelkişiler,işyerlerinibuYönetmeliğeuygunolaraktanzimettiktensonrabaşvuruvebeyanformuylayetkiliidareyemüracaateder.BaşvurununYönetmelikteöngörülenkriterlereuygunolduğununtespitihalindebaşkacabirişlemegerekkalmaksızınişyeriaçmaveçalışmaruhsatıdüzenlenerekilgiliyeaynıgüniçindeverilir.”denilmektedir.

AKParti iktidarı ile59.Hükümettenitibarenmahalli idarealanındager-çektenesaslıbirdönüşümyaşanmıştır.Belediyelerbaştaolmaküzeremahalliidareleryetki,görevvemalikaynakaçısındangüçlendirilmiştir.Belediyelerinmerkezihükümetkarşısındaheraçıdandurumlarıgüçlendirilmiştir.Butrans-formasyonusağlamakamacıylamerkeziidaredenmahalliidarelerebaşlıcaüçalandatransferyapılmıştır:yetki,görevve mali kaynak.2004yılısonrasındabelediyeleringüçlendirilmesineyönelikbaşlatılan“mahalli idarereformu”iseküreselleşmenin“yerelleşme”unsurununyansımasıdır.


3.Yönetişim

Katılımcıdemokrasiningelişmişbiraşamasıolaraknitelendirilebilecek“yö-netişim”(governance)kavramı,birçok farklıbiçimdetanımlanmaklabirlikte,anlamsalolarak, “karşılıklı yönetim”, “etkileşim içindeyönetim” tarzındako-numlanmaktaolup,buaçıdan,“siviltoplum”ve“özyönetim”(autonomy/self-management)kavramlarınıngelişimiyleyakındanilintilidir(Uçkan,2002:2).

Amerikantipikapitalizmindinamizmi,atılganlığı,bireyselliğiveyaratıcılığıile,alternatifiolarakgörülenAvrupatipisosyalrefahdevletininbireyivetoplu-mu,bugünüvegeleceğinikoruyanvegarantileyen,işgüvenliği,sağlık,yaşlılık(emeklilik)sigortası,eğitimde fırsateşitliği sağlayansosyal refahpolitikalarıarasındasüregelenteorikvepolitiktartışmalarküreselleşenekonomisöylem-lerinin önemli bir alanıdır. Bu iki yaklaşımın birbirini dışlayan, elimine edenkarşıtlığıyerineikisininbirliktevarolmasınaimkanverenmekanizmalarınoluş-turulmasıhemekonomikdinamizmisağlamakhemdeyoksullukveçaresizliksınırınıgeçenlerinaşırıuçlarakayaraktoplumsalriskoluşturmalarınıönlemekaçısındanyararlıolacaktır.Buikifarklıyaklaşımındengesinibulmakisesüreklidiyalogvedemokratikmekanizmalarındeğişimeolanakverenbirsüreçhalinegetirilmesiilesağlanabilir(DPT,2000:58).

Küreselleşmeikitüryerindenyönetimkavramınıgündemegetirmiştir.Bi-rincisinüfusunbüyümesi,kentleşmeninhızlanmasıvekentselbirimlerinsayı-sınınartması,kentselihtiyaçların,ekonomikvesosyalyaşamınçeşitlenmesi,ülkenintekbirmerkezdenyönetilmesinigüçleştirmişvebazıyetkilerinilteşki-latlarınavegiderekseçilmişyerelyönetimleredevrinigetirmiştir.Dünyagene-lindedesantralizasyonundiğeraşamalarıdahaçokgelişmişülkelerdegörülenyerelhükümetlerdekipolis,eğitim,sağlıkgibimerkeziyönetimyetkilerinindeseçilmişyerelyönetimlere(metropolitanpolis,ulaşımvb.)devredilmesişeklin-dedir(DPT,2000:59).

Yerelyönetişimintemelboyutlarıaşağıdaözetlenmektedir(Göymen(b),2004:3):

1)Merkeziyönetimveyerelyönetimlerarasındayeniişbölümü,

2)Merkeziyönetim,yerelyönetimlervepaydaşlararasındaişbölümü,

3)Uluslararasıbazıkavramvedeğerlerin(küreselkamumallarının)ulusalveyereldüzeyleretaşınmasıveyaygınlaştırılmasıiçinhemuluslararasıkuru-luşlar,hemmerkeziveyerelyönetimler,hemdepaydaşlararasındaişbirliği.


4.Türkiye’de Sivil Toplumun Aktörleri

Siviltoplumkuruluşlarıvakıflar,dernekler,kooperatifler,meslekörgütlen-mesiniteliğindekiodalarvesendikalareksenindeelealınabilir.Türkiyeaçısın-danörgütlütoplumyenibirolgudeğildir.STK’larınfarklıplatformlardazayıflığıdaimaifadeedilmektedir.Örgütlütoplumunyeterliliğiveetkinliğitartışılabilir;ancakbuolgununtamamenyenibirolguolduğunu iddiaetmekyanlışolur.Örneğin,Türkiye’devakıförgütlenmelerinoktasındakuvvetlibirtoplumsalha-fızavekültürvardır.

4.1.Vakıflar

Osmanlıtoplumunda,bazıbelediyehizmetleribaştavakıflarolmaküzerebazısivilörgütlertarafındanyerinegetirilmekteydi.Vakıflaryerleşimbirimle-rinde,hastane,medrese,han,hamam,çeşme,köprügibieğitim,kültür,sağlıkve sosyal yardım tesisleri inşa ederken birermeslek kuruluşu olan loncalarda çarşı ve pazarların düzen, temizlik ve aydınlatmagereksinimlerini teminetmekteydiler(Kaya,2007:102).

TürkiyemodernanlamdaTanzimat’labaşlayanbirbelediyecilikuygulama-sınakavuşmuşolup,öncesindeOsmanlıİmparatorluğu’nunklasikyerelyönetimyapısısürdürülmekteydi.Bunagörekentlerdebuyapınıntemelayaklarınıkadı,vakıflar, loncalar vemahalleler oluşturuyordu.Vakıflar kentin, hastane,med-rese,han,hamam,çeşme,köprügibieğitim,kültür, sağlıkvesosyalyardımtesisleriniyapıyorlar;meslekkuruluşlarıolanloncalarçarşıvepazarlarındüzen,temizlikveaydınlatmaişlerinebakıyorlardı(Yerel,2008:41)Dahasonra,vakıfmeselesiOsmanlı’dancumhuriyetedevredenbirıslahatalanıdaolacaktır.Tür-kiyeBüyükMilletMeclisi2Mayıs1920yılında“BüyükMilletMeclisiİcraVekille-rininSuret-iİntihabınaDairKanun”çıkartılarak11kişilikİcraVekilleriHeyetineŞer’iyyeveEvkafVekaletidealınmıştır.BöylecevakıfişleribuVekâlettarafındanyürütülmüştür.Şer’iyyeveEvkafVekaleti’nin3Mart1924günve429sayılıKa-nunilekaldırılmasıylagörevleriBaşbakanlığabağlıVakıflarGenelMüdürlüğünedevredilmiştir.

Vakıflar İdaresinde asıl değişiklikler, 5 Haziran 1935 tarihinde yürürlüğegiren“2762sayılıVakıflarKanunu”ileyapılmıştır.BuKanunun1incimaddesinegörevakıflar;yönetimbiçiminegöre,Mazbut,Mülhak,CemaatveEsnafaMah-susVakıflarolmaküzereüçkategoride toplanmıştır.Türkiye’dehalen 4.603adetvakıfsözkonusudur.(VGM,2012).


4.2.Dernekler

Dernek,kazançpaylaşmadışında,kanunlarlayasaklanmamışbelirliveor-takbiramacıgerçekleştirmeküzere,enazyedigerçekveyatüzelkişinin,bilgiveçalışmalarınısürekliolarakbirleştirmeksuretiyleoluşturduklarıtüzelkişiliğesahipkişitopluluklarınıifadeetmektedir.Türkiye’defaalderneksayısı90.460’dır.Derneklereüyeolannüfusuntümnüfusaoranıise11.05’dir.

Grafik:1

Dernek Üye Sayılarının Türkiye Nüfusuna Oranı

Kaynak:http://dernekler.icisleri.gov.tr/Dernekler/Kurum/FaalFesihSayilari.aspx

Türkiye’dekifaaldeneklerinbüyükçoğunluğuhayırveyardımlaşmaderne-ğidir.Butipderneklerintümderneklereoranı%74.31’dir(DB,2012).

4.3.Sivil Toplum Hareketinin Ekonomik Aktörleri: Kooperatifler

KooperatifçiliğindünyadabirekonomikorganizasyonbiçimiolarakortayaçıkışıXIX.yüzyılınortalarınıbulmuştur.Sanayidevrimininyaratmışolduğuhızlıdeğişimvedönüşüm, işsizlik, içgöç,kentleşme,gelirdağılımınınbozulmasıgibiekonomikvesosyalproblemler,kooperatifçiliğindoğuşunabüyükorandakatkısağlamışvekooperatifçilik,sanayidevriminintamortasındayeralanİn-giltere’de,işçilertarafındanbaşlatılantüketimkooperatifçiliğiakımıilekendinigöstermiştir.Sonraki yıllardada,Fransaüretimkooperatifçiliği,Almanya iseesnafvetarımkredikooperatifçiliğiileİngiltere’yitakipetmiştir(TB,2010).

Kooperatif insanların olağan ekonomik, sosyal ve kültürel ihtiyaçları ileistekleriniortakmülkiyetedayalıvedemokratikkontroliçinde,gönüllülükesa-sınagörebirarayagelerekoluşturduklarımüteşebbisörgütlerdir.Kooperatif-


çiliğedayalıteşebbüsmodeliherçeşitişalanındakullanılabilir.Kooperatifçilikziraat,balıkçılık,tüketicihizmetleri,malihizmetler,konut,işçilerin üretim koo-peratifleri(workers’co-operatives)gibigelenekselsektörlerdemevcutolmuş-tur. Bununla birlikte, kooperatifçilik faaliyeti araba paylaşımı (car-sharing1),çocukbakımı,sağlıkvesosyalyardım,cenazeişleri,orkestralar,okullar,sporlailgili alanlar, turizm,elektrik, su,doğalgazvebenzeri kamuhizmeti alanlarıiletaksiveotobüsgibiulaşımvasıtalarınıdakapsayançokçeşitlisektörlereyayılmaktadır.Küreseldüzeydemilyondolarlıktoplamişhacminesahipamadahaçokküçükölçekteyeralankooperatifişletmelerde100milyondanfaz-lakişi istihdamedilmektedir.Bukooperatiflerin800milyondanfazlabireyselüyelerivardır.Kooperatiflerüçtemelilgialanıçerçevesindekavramlaştırılabi-lir:mülkiyet,kontrolvefayda.Kooperatifçilikbuüçilgialanınıdaaynıandabireyleresunarvebuözelliğiilediğerteşebbüsveorganizasyonlardanayrılır(ICA,2012).

Kooperatifüyeleritarafındankontroledilenkaramacıolmayanbirorgani-zasyondur.Üyeleribireylerigruplarhattafirmalarbileolsakooperatifinamacıüyelerinihtiyacınauyguncevaplarvermektir.Ayrıcakooperatifler1995yılındaICA2 tarafından the Co-operative Identity Statement belgesinde belirlenmişkooperatifçilikdeğerveprensiplerinebağlıolmakdurumundadır(ICA,2012).

Kooperatifleriküçükölçekliişletmegibideğerlendirengörüşlerdevardır.Bugörüşegöre,kooperatiflerkırsalkesimdeköylüüreticilerin,kentselkesim-deküçüküreticilerin vedargelirli tüketicilerindemokratikörgütlenmelerineyönelikküçükveortaölçekli işletmeler(KOBİ)olupözelsektörKOBİ’leri ilebirlikte ele alınmalarında büyük yararlar vardır. Bu görüş tam olarak doğrudeğildir.KOBİ’lerlekooperatiflerarasındaherikiünitenindeküçüksermayeligirişimler olması itibariyle benzerlikler olsa da, kooperatiflerin asıl amacınınKOBİ’lergibikarmaksimizasyonuolmaması,esasenüyelerineucuzgirdi,ucuzkredisağlayanvepazarlamakolaylıklarıgetirendayanışmacıörgütlerolmalarıönemlinitelikfarklarıdır.

COGECA tarafındanderlenmiş verilere göre;ABülkelerinde, tarım sek-töründeyaklaşık40.000birimkooperatifvebunlaraüye6,5milyonçiftçibu-lunmaktadır.Bukooperatiflerinbağlı işletmelerinde ise650bindenfazlakişi

1 Birotomobilibüyükşehirlerdeyaşayanbirkaçailenindönüşümlüveihtiyacagörekullanımınadayalıpaylaşımmodeli.

2 ICAdünyagenelindekooperatiflerintemsiledildiğibağımsız,hükümetdışıbirliktir.ICA1895yılındakurulmuştur.Buörgüte94ülkedençeşitlisektörlerdefaaliyetgösteren294örgütüyedir.Bukooperatiflerhepbirlikteyaklaşıkolarak1milyarkişiyitemsiletmektedir.


istihdamedilmektedir.2003yılıverilerinegöreEU-25veEU-15düzeyindeta-rımsalkooperatiflergıdasektörününsırasıyla%50ve%60’danfazlasınıtem-siletmektedirler.2003yılıverilerinegörebukooperatiflerinoluşturduğuciro260milyarEurodur (Yercan,2007:27 ).COGECA’yagöre;Dünyagenelindeönemlibirnüfuskooperatifçilikileilgilidir.Dünyaekonomisindekooperatifçilikküçümsenmeyecekbir yer tutmaktadır vekooperatiflerulusal ekonomilerdeönemliaktörlerdir.

Çağdaşkooperatifçiliğinülkemizdekiilkuygulamasının,1863yılındadev-leteliylekurulan“memleketsandıkları”ile(tarımkredikooperatifçiliğibenzeribiryapı)başladığıkabuledilmektedir.TürkKooperatifçilikKurumu20Mayıs1931tarihindeİstanbul’da“TürkKooperatifçilikCemiyeti”adıylakurulmuştur.Kurum3512sayılıCemiyetlerKanunu’na,dahasonrada2908sayılıDerneklerKanunu’na göre tüzüğünde gerekli değişiklikleri yapmış ve halenDerneklerKanunuhükümlerinegörefaaliyetlerinedevametmektedir.Türkiye’de87.849kooperatifbulunmaktaolup,bunlarınortaksayılarıtoplamıise8.446.469’dir.Türkiye’deki yaklaşık 88.000 kooperatiften, 12.000’inin tarımsal amaçlı,76.000’inintarımdışıamaçlarlakurulmuşolduğubelirtilmelidir.Kooperatifleriçindesayıcaenfazlasayıyasahipolantürkonutyapıkooperatifleridir.Toplam59.129konutyapıkooperatifibulunmaktadır.Burakamtoplamkooperatifsa-yısıiçinde%68’likbirpayıifadeetmektedir(Koopkur,2012).

4.3.1.Tarım Kredi Kooperatifleri

TarımKrediKooperatiflerikooperatiflerarasındaönemlibirekonomikağır-lığasahiptir.TarımKrediKooperatiflerininkuruluşu1863yılına,MithatPaşa’nınNişValisi ikenkurmuşolduğu “MemleketSandıkları”nadayanır.Cumhuriyetöncesinde;“MemleketSandıkları”ve1883de“MenafiSandıkları” iledevamedenTürkKooperatifçilikHareketiCumhuriyetdöneminde ise;1924yılında498sayılı“İtibariZiraiBirliklerKanunu”,1929yılında1470sayılı“ZiraiKrediKooperatifleriKanunu”ilegelişmesinidevamettirirken;1935yılındaçıkarılan2836sayılı “TarımKrediKooperatifleriKanunu” ilebugünküadveanlamda“TarımKrediKooperatifleri”ninkuruluşugerçekleştirilmiştir(TKK,2012).

4.3.2. Belediye-Kooperatif İlişkileri

Türkiye’debelediyekooperatif ilişkileriçokzayıfbirhukukidüzlemdedir.Belediyeleryalnızcaüyelerinintamamıbelediyevemücaviralansınırlarıiçindekendisine,eşineveyaonsekizyaşındanküçükçocuklarınaaitkonutuolmayan


dargelirlikişilerileafetemaruzkalanlardan,sanayibölgelerindennakledilecekkişilerden oluşan kooperatiflerebedeli mukabilinde arsa tahsis edebilmekte (birbaşka ifadeylesatabilmektedir.)Buçokzayıfbir işbirliğidüzenlemesidir.Belediyelerin kamukurumuniteliğindekimeslekkuruluşları,kamuyararınaça-lışandernekler,özürlüdernekvevakıfları,BakanlarKuruluncavergimuafiyetitanınmışvakıflarveEsnafveKüçükSanatkârlarKanunukapsamınagirenmes-lekodalarıileolanilişkisindençokdahazayıftır(BelediyeKanunu,2005:mad-de75).Çünkübelediyelerbunlarlabelediyemeclisininkararıüzerineyapacağıanlaşmayauygunolarakgörevvesorumlulukalanlarınagirenkonularda;ortakhizmetprojelerigerçekleştirebilmektedir.Ancak,kanunkoyucubelediyelerilekooperatiflerarasındaortakhizmetprojeleriyapmaimkanıtanımamıştır.

4.4.Meslek Odaları

Meslekörgütlenmelerinindevakıflargibitarihivemilliköklerivardır.“Ahi”sözcüğüArapça’da “kardeşim”anlamınagelmekteolup,XIII.YüzyıldanXX.YüzyıladekAnadolu’dakiesnafvesanatkârbirliklerineverilenaddır.Bazıdü-şünürler bundan hareketle Ahiliğin Türklerden kaynaklanamayacağını ifadeetmektedirler.FakatFransızTürkologJ.DenyveFuatKöprülü,Türkçekökenliveeliaçık,cömert,yiğitanlamlarınagelen“akı”kelimesininzamanladeğişerek“Ahi”şeklinegeldiğiniilerisürmektedirlerkibuiddiadahaisabetligörülmek-tedir(Tatar,2008:196).

“KüçükveOrtaBüyüklüktekiİşletmelerinTanımı,NitelikleriveSınıflandı-rılmasıHakkındaYönetmelik”egöreçalışansayısı250’denazveyıllıknetsatışhâsılatıyadamalibilançosu25milyonTL’yigeçmeyenişletmelerKOBİolaraktanımlanmaktadır.Sermayesininveyaoyhaklarının%25’indenfazlasıkamukurumveyakuruluşununkontrolündeolanişletmeler,bulimitleriniçindeolsa-larbileKOBİsayılmamaktadır(SBTB,2011:24).

BelediyelerileKOBİ’lerarasındailişkiçokzayıftır.Ancak,5393sayılıBe-lediyeKanunuhiçdeğilse“Belediye,belediyemeclisininkararıüzerineyapa-cağıanlaşmayauygunolarakgörevvesorumlulukalanlarınagirenkonularda;Kamukurumuniteliğindekimeslekkuruluşları,kamuyararınaçalışandernek-ler, özürlü dernek ve vakıfları, Bakanlar Kurulunca vergimuafiyeti tanınmışvakıflar ve 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkârlar Kanunu kapsamına girenmeslekodalarıileortakhizmetprojelerigerçekleştirebilir3(BelediyeKanunu,

3 21/06/2005tarihve25852S.R.G.deyayımlanan07/06/2005tarihve5362sayılı“EsnafveSanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanununun56.maddesiileyürürlüktenkaldırılmıştır.Be-lediyeKanununda507sayılımülgaKanunayapılanatıflaryeni5362sayılıKanunayapılmışsayılmaktadır.


2005:madde75).”hükmüile507sayılıEsnafveKüçükSanatkârlarKanunukapsamınagirenmeslekodaları ileortakhizmetprojesiyapmaimkanıtanı-mıştır.

7/6/2005 tarihli ve 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşla-rıKanunuesnafvesanatkârışöyletanımlamaktadır:“İstergezici istersabitbirmekânda bulunsun, Esnaf ve Sanatkâr ile Tacir ve Sanayiciyi BelirlemeKoordinasyonKuruluncabelirlenenesnafvesanatkârmeslekkollarınadahilolup,ekonomikfaaliyetinisermayesiilebirliktebedenîçalışmasınadayandıranvekazancıtacirveyasanayiciniteliğinikazandırmayacakmiktardaolan,basitusuldevergilendirilenlerveişletmehesabıesasınagöredefteretabiolanlarilevergidenmuafbulunanmeslekvesanatsahibikimselerdir.”Esnafvesanatkar-larınkurduğuodalarilebelediyelerortakhizmetprojeleriüretebilirler.Ancakkanunkoyucudiğerodalarabuimkanıvermemiştir.Kamukurumuniteliğindeolanmeslekkuruluşlarıiledebelediyelerortakhizmetprojeleriyapabilmekte-dir.Bunlarise,TürkiyeOdalarveBorsalarBirliği,TürkiyeZiraatOdalarıBirliği,TürkMühendisveMimarOdalarıBirliği,TürkTabipleriBirliğigibiözelkanun-larındakamukurumuniteliğindetanımlanansınırlısayıdameslekkuruluşudur(DDK,2009).

Meslek örgütlenmeleri ile bağlantılı olarak “organize sanayi bölgeleri(OSB)”ve“serbestbölge”konusunundaincelenmesindeyararvardır.Beledi-yelerOSBkuruluşaşamasındaaktifrolalmaklabirliktesonrasındaetkinlikleridahaazdır.OSBtüzelkişiliği,4562sayılıOrganizeSanayiBölgeleriKanunununuygulanmasıileilgiliişlemlerdehertürlüvergi,resimveharçtanmuaftır.Atık-suarıtmatesisiişletenbölgelerden,belediyelerceatıksubedelialınmaz.OSBsınırlarıiçerisindeyapılacakimarveparselasyonplanlarıvedeğişiklikleri,OSBtarafındanyönetmeliğeuygunolarakhazırlanırveSanayi,BilimveTeknolojiBakanlığınınonayınasunularakil idarekurulukararı ileyürürlüğegirer.Yanibelediyelerinbualanlardaimarailişkinyetkileriyoktur.AyrıcaişyeriaçmaveçalışmaruhsatlarıkonusundayetkiOSByönetimindeolupbualandadabele-diyelerinyetkisisözkonusudeğildir.OSB’lerearazitahsisiileilişkiisebedeledayalıbirilişkidir.2001yılıiçinbelirlenenfertbaşınagayrisafiyurtiçihâsılatutarı1.500ABDDolarıveyadahaazolanillerdeisebelediyelerbedelsizarsatahsisinde bulunabilirler.

SerbestbölgelerilebelediyelerinilişkileriiseOrganizeSanayiBölgelerinekıyaslaçokdahasınırlıdır. Serbestbölgelerde5393sayılıBelediyeKanunununölümve yangın halleri, kanalizasyonların inşa ve tamiri ile içme, kullanma,endüstrisuyunusağlamayavegaz,su,elektriksarfiyatınıdenetlemeyeyönelik


maddeleridışındakalanhükümleriuygulanmazdenilerekserbestbölgebeledi-yeilişkileriaçısındanzeminçokdaraltılmıştır.Serbestbölgelerdenbelediyelerinyerelvergialmayetkileribulunmadığıgibi,imarveişyeriruhsathukukundandoğanyetkileridebulunmamaktadır.Değişenbelediyekonseptindeorganizesanayi bölgeleri ve serbest bölgelerin belediyeler ile daha ilişkili olabileceğiyenibirmodelkurulmalıdır.

4.5.Sendikalar

Mevzuatımızagöre,“Sendika,işçilerinveyaişverenlerinçalışmailişkilerin-de,ortakekonomikvesosyalhakvemenfaatlerinikorumakvegeliştirmekiçinmeydanagetirdikleritüzelkişiliğesahipkuruluşlaradenilir.”Türkiye’deişkolla-rındakiişçisayısı5milyon434bin433,sendikalıişçisayısıise3milyon205bin662’dir.Sendikalaşmaoranıise%59’akarşılıkgelmektedir(BASS,2012).

5393sayılıBelediyeKanunuaçısındanbelediye-sendikailişkisisınırlıtutul-muştur.Builişkiüçalanlasınırlıdır:Hemşehrihukuku;Belediye,hemşehrilerarasında sosyal ve kültürel ilişkileringeliştirilmesi ve kültürel değerlerin ko-runmasıkonusundagerekliçalışmalarıyapar.Buçalışmalardaüniversitelerin,kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendikaların, sivil toplumkuruluşları veuzmankişilerin katılımını sağlayacakönlemleralınır (BelediyeKanunu,madde13).İhtisaskomisyonları;Mahallemuhtarlarıve ildekikamukuruluşlarınınamirleriileildekikamukurumuniteliğindekimeslekkuruluşları,üniversiteler,sendikalarvegündemdekikonularlailgilisiviltoplumörgütleri-nin temsilcileri,oyhakkıolmaksızınkendigörevve faaliyetalanlarınagirenkonularıngörüşüldüğüihtisaskomisyonutoplantılarınakatılabilirvegörüşbil-direbilir.(BelediyeKanunu,2005:madde24).Kentkonseyi; Belediyeler kamu kurumuniteliğindekimeslekkuruluşlarının,sendikaların,noterlerin,varsaüni-versitelerin, ilgili sivil toplum örgütlerinin, siyasî partilerin, kamu kurum vekuruluşlarınınvemahallemuhtarlarınıntemsilcileriilediğerilgililerinkatılımıylaoluşankentkonseyininfaaliyetlerininetkiliveverimliyürütülmesikonusundayardımvedesteksağlar(BelediyeKanunu,2005:madde76).

SendikalarKanunubelediyelervebunlarabağlısabitvedönersermayelikurumlar, sermayesinin tamamıbunlar tarafındanödenmiş sermayesininenazyarısınakatılmaksuretiylekurulankuruluşlarlabunlarınaynıorandakatıl-masıilekurulankurumlaramaliyardımvebağıştabulunamazlar.Sendikavekonfederasyonlarbelediyelerdenbugibiyardımvebağışlarıdakabuledemez-ler(SendikalarKanunumadde40).Yinebelediyevemilletvekiliseçimlerinde


adayolansendikavekonfederasyonyöneticilerininsendikavekonfederasyonorganlarındakigörevleri,adaylıksüresinceaskıdakalır.Seçilmelerihalindegö-revlerisonbulur(SendikalarKanunu,madde40).Dikkatedilirse,SendikalarKanunubelediye-sendikailişkisinibüyükölçüdekesmeyönündebirkurguyasahiptir.

Kamugörevlilerininortakekonomik,sosyalvemeslekîhakvemenfaat-lerinikorumakvegeliştirmekiçinoluşturduklarıkamugörevlilerisendikalarınıdüzenleyen4688sayılıve25/6/2001tarihliKamuGörevlileriSendikalarıKa-nunudaSendikalarKanununaparaleldüzenlemeleresahiptir.Ayrıca,beledi-yebaşkanlarıveyardımcılarıkamugörevlilerisendikalarınaüyeolmayasağıvardır.

5.Belediye-Sivil Toplum Kuruluşu (STK) Mevcut Durum

Siviltoplumbelediyelertarafındangözardıedilemez.Siviltoplumsosyal,siyasalveekonomikdüzlemlerdeönemlidir.Siviltoplumdenilenolguya5393sayılıyeniBelediyeKanunundayerverilmiştir.

Yasal olarak belediyeler “hemşehri hukuku” çerçevesine sivil toplumlaişbirliği yapmak durumundadır.Herkes ikamet ettiği beldenin hemşehrisidir.Hemşehrilerin, belediye karar ve hizmetlerine katılma, belediye faaliyetlerihakkındabilgilenmevebelediyeidaresininyardımlarındanyararlanmahaklarıvardır.Belediye,hemşehrilerarasındasosyalvekültürelilişkileringeliştirilmesivekültüreldeğerlerinkorunmasıkonusundagerekliçalışmalarıyapar.Buça-lışmalarda üniversitelerin, kamu kurumuniteliğindekimeslek kuruluşlarının,sendikaların,sivil toplumkuruluşlarıveuzmankişilerinkatılımınısağlayacakönlemleralınır(BelediyeKanunu,2005:madde13).

Belediyemeclisiihtisaskomisyonlarındadasiviltoplumkuruluşlarınaka-tılımısağlayıcırolverilmiştir.Ancakburolefektifdeğildir.Bunagöre“Mahallemuhtarlarıveildekikamukuruluşlarınınamirleriileildekikamukurumuniteli-ğindekimeslekkuruluşları,üniversiteler,sendikalarvegündemdekikonularlailgilisiviltoplumörgütlerinintemsilcileri,oyhakkıolmaksızınkendigörevvefaaliyetalanlarınagirenkonularıngörüşüldüğüihtisaskomisyonutoplantıları-nakatılabilirvegörüşbildirebilir(BelediyeKanunu,2005:madde24).”STK’larihtisaskomisyonunakatılıpgörüşbildirebileceklerdir.Ancakoyhaklarıolmadığıiçinbuçokdaefektifbirkatılımdeğildir.


STK’larabelediyestratejikplanıkonusundadakatılımimkanıverilmiştir:“Belediyebaşkanı,mahallî idarelergenel seçimlerinden itibarenaltı ay için-de;kalkınmaplânıveprogramıilevarsabölgeplânınauygunolarakstratejikplânveilgiliolduğuyılbaşındanöncedeyıllıkperformansprogramıhazırlayıpbelediyemeclisinesunar.Stratejikplân,varsaüniversitelervemeslekodalarıile konuylailgilisiviltoplumörgütleriningörüşlerialınarakhazırlanır ve beledi-yemeclisitarafındankabuledildiktensonrayürürlüğegirer.Nüfusu50.000’inaltındaolanbelediyelerdestratejikplânyapılmasızorunludeğildir (BelediyeKanunu,2005:madde41).”Buradamekanizmasivil toplumkuruluşlarındangörüşalınmazorunluluğumşeklindedir.Ancakbudaefektifdeğildir.Görüşünhangiusullealınacağı,görüşalınmazsayaptırımıbelirlenmediğigibi,konuylailgilisiviltoplumörgütleriifadesidemuğlaktırvefazlasıylatakdirhakkıtanı-maktadır.Hangidernek,sendikayadavakıftangörüşalınacaktır?

Belediye Kanununda belediyehizmetlerinegönüllükatılımsisteminidü-zenleyen67ncimaddeyiburadabelirtebiliriz.Bunagöre, “Belediye; sağlık,eğitim,spor,çevre,sosyalhizmetveyardım,kütüphane,park,trafikvekültürhizmetleriyle yaşlılara, kadın ve çocuklara, özürlülere, yoksul vedüşkünlereyönelik hizmetlerin yapılmasında beldede dayanışma ve katılımı sağlamak,hizmetlerdeetkinlik,tasarrufveverimliliğiartırmakamacıylagönüllükişilerinkatılımınayönelikprogramlaruygular.”

Kent konseylerideburada sayılmalıdır. “Kent konseyi, kent yaşamında;kentvizyonununvehemşehrilikbilinciningeliştirilmesi,kentinhakvehukuku-nunkorunması,sürdürülebilirkalkınma,çevreyeduyarlılık,sosyalyardımlaşmavedayanışma,saydamlık,hesapsormavehesapverme,katılımveyerindenyönetimilkelerinihayatageçirmeyeçalışır.Belediyelerkamukurumuniteliğin-dekimeslekkuruluşlarının,sendikaların,noterlerin,varsaüniversitelerin,ilgilisiviltoplumörgütlerinin,siyasîpartilerin,kamukurumvekuruluşlarınınvema-hallemuhtarlarınıntemsilcileriilediğerilgililerinkatılımıylaoluşankentkonse-yininfaaliyetlerininetkiliveverimliyürütülmesikonusundayardımvedesteksağlar.Kentkonseyindeoluşturulangörüşlerbelediyemeclisinin ilktoplantı-sındagündemealınarakdeğerlendirilir(BelediyeKanunu,2005:madde76).”

Türkiye’de pratik hayata dönük belediye-sivil toplum ilişkileri açısındandüzenlemeiseBelediyeKanununun75incimaddesindekidüzenlemedir.Bunagöre,belediyelerbelediyemeclisininkararıüzerineyapacağıanlaşmayauygunolarakgörev ve sorumlulukalanlarınagiren konularda; kamukurumunite-liğindekimeslekkuruluşları, kamuyararına çalışandernekler,özürlüdernekvevakıfları,BakanlarKuruluncavergimuafiyetitanınmışvakıflarveEsnafve


KüçükSanatkârlarKanunukapsamınagirenmeslekodaları ileortakhizmetprojelerigerçekleştirebilir.Kendilerineaittaşınmazları,aslîgörevvehizmetle-rindekullanılmaküzerebedelliveyabedelsizolarakmahallîidarelerilediğerkamukurumvekuruluşlarınadevredebilirveyasüresiyirmibeşyılıgeçme-mek üzere tahsis edebilir.Butaşınmazlaraynıkuruluşlarakirayadaverilebilir.Butaşınmazların,tahsisamacıdışındakullanılmasıhâlinde,tahsisişlemiiptaledilir.Tahsissüresisonunda,aynıesaslaragöreyenidentahsismümkündür.Ancak,kamukurumvekuruluşlarınabelediyeler,bağlıkuruluşlarıvebelediyeşirketlerincedevirveyatahsisedilentaşınmazlar,kamukonutuvesosyaltesisolarakkullanılamaz.

5216 sayılı BüyükşehirBelediyesi Kanununun7ncimaddesi v bendinegöre;Büyükşehirbelediyesiningörev,yetkivesorumluluklarışunlardır;Sağlıkmerkezleri,hastaneler,gezicisağlıküniteleriileyetişkinler,yaşlılar,engelliler,kadınlar,gençlerveçocuklarayönelikhertürlüsosyalvekültürelhizmetleriyü-rütmek,geliştirmekvebuamaçlasosyaltesislerkurmak,meslekvebecerika-zandırmakurslarıaçmak,işletmekveyaişlettirmek,buhizmetleriyürütürkenüniversiteler,yüksekokullar,meslekliseleri,kamukuruluşlarıvesivil toplum örgütleriileişbirliğiyapmak.Büyükşehirbelediyelerininsiviltoplumileişbirliğimekanizmalarıisebelirsizdir.

Türkiye’dekianlayışsiviltoplum/belediyeişbirliğiniteşvikedenbirdüzeyegelmiştir.Ancakbuikilininarzuedilenişbirliğidüzeyinegelebilmesi-eğerbuişbirliğiarzuediliyorsa-kültüreldeğerlerledeilgilidir.Siviltoplumagüvenme-yenveyakamukararsüreçlerinekatmaisteğidüşükbirzihniyethakimseyazılıhukukmetinleri arzuedilenuygulamasonuçları doğuramayacaktır.Belediyekanunuçerçevesinde,siviltoplumlaişbirliğiyönündeönemliadımlaratılmıştırdenilebilir.

Türkiye’de sivil toplum ile belediyeler arsındaki ilişki aşağıdaki başlıklaraltındaözetlenebilir:

BelediyetarafındanSTK’larataşınmaz(arsavebina)tahsisi,

Belediye-STKortakhizmetprojeleri,

Belediye ileSTK’lararasındamikrokredi ilişkisisözkonusudeğildir.Ancakbelediyelersporderneklerineyardımyapabilirler.4

4 5393sayılıBelediyeKanunumadde14:“Gerektiğinde,öğrencilere,amatörsporkulüplerinemalzemeverirvegereklidesteğisağlar,hertürlüamatörsporkarşılaşmalarıdüzenler,yurtiçiveyurtdışımüsabakalardaüstünbaşarıgösterenveyaderecealansporcularabelediyemeclisikararıylaödülverebilir.”


Belediyelerinkararmekanizmalarınasınırlıkatılım(belediyemeclisiih-tisaskomisyonunagörüşbildirmekiçinkatılım,stratejikplanagörüşvermek,kentkonseylerivasıtasıylabelediyemeclisgündemineetkidebulunmak).

STK/belediyeilişkileribelediyetarafındantaşınmaztahsisiileilişkikamukurumuniteliğindekimeslekkuruluşlarıilekonutvearsatahsisiyapılabilecekniteliktekigerçekkişilerinüyesiolduğukooperatifler(dargelirliler,gaziler,şehityakınlarıgibi)ilesınırlıdır.Butahsisiserayiçbedelüzerindensatışileözdeştir.Buradadakooperatiflerileçokzayıfbirilişkisözkonusudur.

Kamukurumuniteliğindekimeslekkuruluşları,kamuyararınaçalışander-nekler,özürlüdernekvevakıfları,BakanlarKuruluncavergimuafiyetitanınmışvakıflarveEsnafveKüçükSanatkârlarKanunukapsamınagirenmeslekodalarıileortakhizmetprojelerigerçekleştirebilir. OrtakhizmetprojeleriaçısındansınırlısayıdaSTKileişbirliğiolanağısağlanmıştır.Ayrıca,ortakhizmetproje-lerininneolduğukonusumevzuataçısındanmuğlaktır.Buhusustaistatistikibilgidemevcutdeğildir.

5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 6 ncımaddesi ile il özel idaresimahallîmüştereknitelikteolmakşartıyla;yoksullaramikrokrediverilmesiniilsınırlarıiçindeyapmaklagörevliveyetkilidir.Mahalliidareeksenlimikrokredi(microfinance)uygulamasıTürkiyeiçinyenibirtecrübedir.Ancakbaşkabazıülkelerde bu konunun uzun geçmişi vardır. Mahalli idarelerde KOBİ’ler vemüteşebbislerekrediverilmesi5302sayılıİlÖzelİdaresiKanunuilegündemegirmiştir.İlözelidaresiningörevvesorumluluklarıarasındayoksullaramikrokrediverilmesidesayılmıştır.Buyenibiruygulamaolupilözelidarelerindenyalnızcaikisi(KocaeliveKonya)uygulamayönetmeliğiyayımlamıştır.Buhu-susdaalınacakçokmesafevardır.BelediyeKanunuilözel idarelerdeolduğugibibelediyelere“mikrokrediverme”yetkisitanımamaktadır.BelediyelerKO-Bİ’lerle,kooperatiflerledahagenişkapsamlıişbirliğiyapabilmelidir.Büyükşehirbelediyelerineilözelidarelerindeolduğugibimikrokrediyetkisitanınmalıdır.Özelsektörilebelediyeilişkileriçokdahagüçlüolmalıdır.Büyükölçeklibele-diyelerorganizesanayibölgelerinikurmayetkisiiledonatılmalıdır.Belediyelerekonomikaktörolarakdahagüçlübirkonumagetirilmelidir.

Kentkonseyi,merkeziyönetimin,yerelyönetimin,kamukurumuniteli-ğindekimeslekkuruluşlarınınvesiviltoplumunortaklıkanlayışıyla,hemşehrilikhukukuçerçevesindebuluştuğu;kentinkalkınmaönceliklerinin,sorunlarının,vizyonlarının sürdürülebilir kalkınma ilkeleri temelinde belirlendiği, tartışıldı-ğı,çözümleringeliştirildiğiortakaklınveuzlaşmanınesasolduğudemokratik


yapılar ileyönetişimmekanizmalarını ifadeetmektedir(KentKonseyiYönet-meliği, 2006).Belediyeler kamukurumuniteliğindekimeslek kuruluşlarının,sendikaların, noterlerin, varsa üniversitelerin, ilgili sivil toplum örgütlerinin,siyasîpartilerin,kamukurumvekuruluşlarınınvemahallemuhtarlarınıntem-silcileriilediğerilgililerinkatılımıylaoluşankentkonseyininfaaliyetlerininetkiliveverimliyürütülmesikonusundayardımvedesteksağlar.Kentkonseyi,kentyaşamında;kentvizyonununvehemşehrilikbilinciningeliştirilmesi,kentinhakvehukukununkorunması, sürdürülebilir kalkınma,çevreyeduyarlılık, sosyalyardımlaşmavedayanışma,saydamlık,hesapsormavehesapverme,katı-lımveyerindenyönetim ilkelerinihayatageçirmeyeçalışır.Kentkonseyindeoluşturulan görüşler belediye meclisinin ilk toplantısında gündeme alınarakdeğerlendirilir(BelediyeKanunu,2005:madde76).

Kentkonseylerinin;Yereldüzeydedemokratikkatılımınyaygınlaştırılma-sını,hemşehrilikhukukuveortakyaşambilinciningeliştirilmesini,çokortaklıveçokaktörlüyönetişimanlayışınınbenimsenmesinisağlamak;Sürdürülebilirgelişmeninsağlanmasıvebukonudaortayaçıkansorunlarınçözümüneyö-nelikplanlarınhazırlanması veuygulanmasını sağlamak;Kente ilişkin temelstratejilervefaaliyetplanlarınınbelirlenmesinde,uygulamaveizlemesüreç-lerindetümkentikapsayanortakbiraklınoluşturmasınakatkıdabulunmak;Yerellikilkesiçerçevesindekatılımcılığı,demokrasiyiveuzlaşmakültürünüge-liştirmek;Kentin kimliğine ilişkin tarihi, kültürel, doğal vebenzeri değerleresahipçıkmakvegeliştirmek;Kentkaynaklarınınetkili,verimliveadilkullanımı-nakatkıdabulunmak;Sürdürülebilirkalkınmaanlayışınadayalıkentinyaşamkalitesinigeliştiren,çevreyeduyarlıveyoksulluğugidericiprogramlarıdestek-lemek;Siviltoplumungelişmesinevekurumsallaşmasınakatkıdabulunmak;Çocukların,gençlerin,kadınlarınveengellilerintoplumsalyaşamdakietkinlik-leriniarttırmakveyerelkararalmamekanizmalarındaaktifrolalmalarınısağ-lamak;Kentyönetimindesaydamlık,katılım,hesapverebilirlik,öngörülebilirlikilkelerininuygulanmasınakatkıdabulunmakgörevlerivardır.

Kentkonseylerincealınankararlar ilkbelediyemeclisi toplantısındagö-rüşülerek karara bağlanır. Bazı STK’lar da kent konseyi üyesidirler. Böylecebelediyekararalmamekanizmalarınadolaylıbirkatılımsözkonusudur.

5.1.Arsa Tahsisi

5393 sayılı Belediye Kanunun 14 üncü maddesi belediyenin görev vesorumluluklarını belirlerken “...konut... yapar veya yaptırır.” düzenlemesini


öngörmektedir.Aynı kanunun69uncumaddesi isearsa ve konut üretimini düzenlemiştir.Bunagöre,belediye;düzenli kentleşmeyi sağlamak,beldeninkonut,sanayiveticaretalanıihtiyacınıkarşılamakamacıylabelediyevemü-caviralansınırları içinde,özelkanunlarınagörekorunmasıgerekliyerler iletarımarazileri hariç imarlı ve alt yapılı arsalar üretmek; konut, toplu konutyapmak,satmak,kiralamakvebuamaçlarlaarazisatınalmak,kamulaştırmayapmak,buarsalarıtrampaetmek,bukonudailgilidiğerkamukurumveku-ruluşlarıvebankalarlaişbirliğiyapmakvegerektiğindeonlarlaortakprojelergerçekleştirmek yetkisine sahiptir. Belediye, bu amaçla bütçesinden gerekliparayıayırmaksuretiyleişletmetesisedebilir.Arsalarhariçüretilenkonutveişyerlerininsatışı2886sayılıDevletİhaleKanunuhükümlerinetâbideğildir.Obelediyevemücaviralansınırlarıiçindekendisine,eşineveyaonsekizyaşındanküçükçocuklarınaaitkonutuolmayandargelirlikişilerileafetemaruzkalan-lara,sanayibölgelerindennakledileceklereveüyelerinintamamıbudurumdaolankooperatiflere,bedeli2942sayılıKamulaştırmaKanunuhükümlerinegöreoluşturulantakdirkomisyonutarafındanbelirlenecektutardanaşağıolmamaküzere arsatahsisiyapılabilir.Durumları775sayılıGecekonduKanununun25incimaddesineuyankimseleredebumaddeyegörearsavekonutsağlana-bilir.Bu fıkranınuygulamaesasları, İçişleriBakanlığı ileBayındırlıkve İskânBakanlığıtarafındanmüşterekenhazırlanacakçerçeveyönetmeliğeuygunola-rakbelediyemeclisleritarafındançıkarılacakbiryönetmelikledüzenlenir.Bahsigeçenyönetmelikdüzenlemesiyapılmıştır(GenelYönetmelik,2005).Düzenlikentleşmeyisağlamak,beldeninkonut,sanayiveticaretalanı ihtiyacınıkar-şılamakamacıylabelediyelertarafındanimarlıvealtyapılıarsalarüretilebilir.Belediyeler tarafındanöncelikle dar gelirliler için farklı büyüklüklerde sosyalkonutlarüretilir.Sosyalkonutlardışında,belediyelercekonutüretilipsatılabi-lir.Busatışlardaneldeedilecekgelirdensosyalkonutlarınfinansmanınakatkısağlanabilir.

Yönetmelikaylıktoplamgeliriasgariücretin,büyükşehirbelediyesisınırla-rıdahilindeikikatını,diğerbelediyelerdebirbuçukkatınıgeçmeyenaileyidar gelirlikabuletmiştir.Sosyalkonutlarise“brütkullanımalanı100m²’yigeçme-yenvedüşükmaliyetliolaraküretilenkonutlarolaraktanımlanmıştır.Belediyetarafındanüretilenarsavesosyalkonutların,şartlarıtaşıyanlara,kıymettakdirkomisyonu tarafından belirlenen bedeli karşılığında ihalesiz olarak verilmesiöngörülmüştür.Budüzenlemelerkırsalkalkınmaaçısındanönemlihususlardır.

Arsatemininde,konutveişyeriyapımındakredikuruluşları,TopluKonutİdaresiBaşkanlığıvediğerilgilikamukurumvekuruluşlarıylaortakprojeleryapılabilir.Ayrıca,ihtiyaçolmasıhalindedeğişikbüyüklüklerdeveözelliklerde


işyerleriüretilebilir.

Arsavekonuttahsisşartlarıiseşunlardır;

Dargelirliolmak,

Kendisinin,eşininveyaonsekizyaşındanküçükçocuklarınınobelediyesınırıiçindekonutuveyakonutyapmayamüsaitarsasıbulunmamak,

Enazbiryıldanberiobelediyesınırlarıiçindeikâmetediyorolmak.

Ayrıca,afetemaruzkalanlara,sanayibölgelerindennakledilecekolan-larave775sayılıGecekonduKanunuuygulamalarıkapsamındahaksahibiolup,gecekonduıslahıvetasfiyesisebebiyleaçıktakalanlaradaarsavekonuttahsishakkıtanınmıştır.

Tahsislerdeailenüfusu,dul,engelli,evdeyatalakhastabulunması,ço-cuklarıngelirgetiricibirişteçalışıpçalışmaması,ailebireylerininsahipolduğuaraçvediğervarlıklar,gazi,şehiteşveçocuklarıilediğerhususlarpuanlamakriterleriolarakdikkatealınır.Üyelerinintamamıbelirtilenşartlarıtaşıyanlar-danoluşankooperatiflerearsatahsisedilebilir.

SonyıllardasosyalkonutüretimikonusundaTOKİ’ninyürüttüğüprojelerTürkiyeaçısındanönemlisonuçlardoğurmuştur.Buprojelerinbirkısmıbeledi-yelerleişbirliğiçerçevesindeyürütülmüştür.TOKİ(TopluKonutİdaresiBaş-kanlığı)“Planlıkentleşmevekonutüretimi”programıkapsamındabaşlatılankonut seferberliği ile; 2003-2010 arasında; 1.962 şantiyede 495.678 konutüretmiştir(TOKİ,2012).

Kooperatiflerindemokratikyapılanmalarolduğunuilerisürerekkonutya-pımında kooperatifçiliği ön plana çıkaran görüşler söz konusudur. Hatta biradımöteyegiderektekparselüzerindebinayapımınıamaçlayankooperatifleryerine,uydukentler kurankooperatifçiliği savunangörüşler söz konusudur.Bunagörekentkooperatifi,belediyeninyadadevletinişgörüsunarken,ken-disinebağımlıkıldığı,doğrudanyönetipdenetlediği,kendiyönetimininuzan-tısı,ajansıgibiçalışanuydubirörgütdeğil;aksineözyönetimveözdenetimedayalı,demokratik,çoğulcu,çağdaş,katılımcılıkilkesineinançlı,halkkatılımınıenüstdüzeyeçıkarmayıamaçlayanbirsiviltoplumörgütüniteliğindedir.Yerelyadaözeksel (merkezi)yönetiminbirparçasıyadauydusudeğildir.Türki-ye’deüretilenkonutlariçindekooperatiflerinpayı1979’da%12,5,1992’de%19’dur(Geray,1994:44).TOKİ-Kooperatif-belediyeilişkileridahaefektifhalegetirilebilir.


5.2.Gönüllü Katılım

Sağlık,eğitim,spor,çevre,park,trafik,itfaiye,kütüphane,kültür,turizmve sosyal hizmetlerle; yaşlılara, kadınlara, gençlere, çocuklara, özürlülere,yoksulvedüşkünlereyönelikbelediyehizmetlerigönüllükatılımçerçevesindeyapılabilir.Belediyegörevvesorumluluklarınabağlıolarakyetkialanlarında;(KatılımYönetmeliği,2005)

Özürlülere,çocuklara,kadınlara,gençlere,yaşlılara,yoksullara,kimse-sizlerevedüşkünlereyönelikeğitim,kültür,sağlıkvesosyalhizmetleri,

Kütüphane,tiyatro,sinemagibikültürhizmetleri,Bilişim,meslekedindirmekursları,kreşgibieğitimhizmetleri,Park,bahçe,kentestetiği,çevredüzenlemeleriilekatıatıkgibiçevre

kirlenmesininönlenmesineyönelikhizmetleri,Başıboşvesahipsizhayvanlarayönelikhizmetleri,Trafik,itfaiye,arama-kurtarmagibidenetimveacilyardımhizmetleri,Tümyaşgruplarınıiçinealanhertürlüsporhizmetleri,Tarihi, kültürel mirasın ve tabiat varlıklarının yaşatılarak korunması

hizmetleri yapmaküzeregönüllüçalıştırabilir.

Mevzuatgönüllüçalışmailişkisinibellikonularlasınırlamıştır.Gönüllülerilebelediyearasındamaddiveakçalıilişkisınırlıdır.Gönüllülerçalışacaklarıalan-larıbelirtmeksuretiileilgilibelediyeyemüracaatederler.Müracaatlarıuygunbulunanlar, ilgili birimin gözetim ve bilgisi dahilinde sorumluluk alanlarındataraflarcabelirlenecekusûlveesaslarçerçevesindeçalışırlar.Gönüllülerin,ça-lışmasüreleriiçindeçalışmaalanlarınagidişvegelişleriilgilibelediyecesağla-nabilir.Belediye,gönüllülerefaaliyetalanınagöre,gereklikıyafet,araç,gereç,mekansağlayabilirveelemantahsisedebilir.Gönüllününçalışacağıalankentkonseyininoluşturduğuçalışmaalanlarıiçindeise,buçalışmakentkonseyiça-lışmalarıilebirliktedeğerlendirilir.Faaliyetlerinbitimindegönüllülereteşekkürbelgesi verilebilir.

Gönüllüolarakobeldedekireşitkişilerilereşitolmayanlardanyasaltem-silcisininizninialmışolmasıkoşuluylaenazonikiyaşınıbitirenküçükler,tüzelkişiler,ilgilikonudafaaliyettebulunansiviltoplumkuruluşlarıçalıştırılabilir.Gö-nüllülükilişkisindebelediyevekarşıtarafınanlaşmasıgereklibirönkoşuldur.STK’largönüllüilişkiyeyalnızcailgilikonudafaaliyettebulunmakkoşuluylagi-rebilecektir.Örneğineğitimidesteklemekiçinkurulanbirdernekçevresorun-larıyadaafetyardımıkonusundagönüllüilişkieksenindebelediyeileortakbirfaaliyettebulunamayacaktır.


6.Belediye-Sivil Toplum Kuruluşu (STK) İlişkileri Üstüne Değer-lendirme ve Öneriler

Şekil1belediye-siviltoplumilişkileriniözetlemekiçintasarlanmıştır.Bunagöre,belediyelerileSTK’larortakhizmetprojeleriüretebilirler.BelediyelerbazıSTK’larataşınmaztahsisedebilir.Belediyelersporkulübüderneklerineyardımverebilirler.STK’larçeşitlimekanizmalarlabelediyekararlarınakatılımsağlar.STK’larbelirlisınırlariçindegönüllükatılımmekanizmalarıilebelediyeyeyar-dımsunabilirler.

Şekil:1

Türkiye’de Belediye-STK İlişkisi

23

çalışırlar. Gönüllülerin, çalışma süreleri içinde çalışma alanlarına gidiş ve gelişleri ilgili

belediyece sağlanabilir. Belediye, gönüllülere faaliyet alanına göre, gerekli kıyafet, araç,

gereç, mekan sağlayabilir ve eleman tahsis edebilir. Gönüllünün çalışacağı alan kent

konseyinin oluşturduğu çalışma alanları içinde ise, bu çalışma kent konseyi çalışmaları ile

birlikte değerlendirilir. Faaliyetlerin bitiminde gönüllülere teşekkür belgesi verilebilir.

Gönüllü olarak o beldedeki reşit kişiler ile reşit olmayanlardan yasal temsilcisinin iznini almış

olması koşuluyla en az on iki yaşını bitiren küçükler, tüzel kişiler, ilgili konuda faaliyette

bulunan sivil toplum kuruluşları çalıştırılabilir. Gönüllülük ilişkisinde belediye ve karşı

tarafın anlaşması gerekli bir ön koşuldur. STK'lar gönüllü ilişkiye yalnızca ilgili konuda

faaliyette bulunmak koşuluyla girebilecektir. Örneğin eğitimi desteklemek için kurulan bir

dernek çevre sorunları ya da afet yardımı konusunda gönüllü ilişki ekseninde belediye ile

ortak bir faaliyette bulunamayacaktır.

6.Belediye-Sivil Toplum Kuruluşu (STK) İlişkileri Üstüne Değerlendirme ve Öneriler

Şekil 1 belediye-sivil toplum ilişkilerini özetlemek için tasarlanmıştır. Buna göre, belediyeler

ile STK'lar ortak hizmet projeleri üretebilirler. Belediyeler bazı STK'lara taşınmaz tahsis

edebilir. Belediyeler spor kulübü derneklerine yardım verebilirler. STK'lar çeşitli

mekanizmalarla belediye kararlarına katılım sağlar. STK'lar belirli sınırlar içinde gönüllü

katılım mekanizmaları ile belediyeye yardım sunabilirler.

Şekil:1

Türkiye'de Belediye-STK İlişkisi

BELEDİYE

SİVİL TOPLUM

Taşınmaz Tahsisi

Spor Derneklerine Yardım

Kent Konseyi gibi Mekanizmalar ile

Belediyeye Katılım

Gönüllü Katılım ile Belediyeye Yardım

Ortak Hizmet Projeleri

Şekil2 isebelediye-STK ilişkileribakımındanönerilenyapıyı tasarlamakiçinçizilmiştir.İlkolarak,“ortakhizmetprojelerininnelerolabileceğivenasılyürütüleceği”ninnetleştirilmesiönerilmektedir.Ortakhizmetprojeleriiçinsiviltoplumkuruluşportföyügenişletilmelidir.Şimdikidurumdayalnızcabelediyeile“kamukurumuniteliğindekimeslekkuruluşları,kamuyararınaçalışander-nekler,özürlüdernekvevakıfları,BakanlarKuruluncavergimuafiyetitanınmışvakıflarveEsnafveKüçükSanatkârlarKanunukapsamınagirenmeslekodalarıileortakhizmetprojelerigerçekleştirebilmektedir.Busınırlamaetkinliğiazaltıcıbir sınırlamadır. Kamu yararına çalışan dernek statüsüne sahip olmayan birdernekdeyereldüzeydebellikonulardaortakprojeüretimindeetkilibirpart-nerolabilir.İkinciolaraktaşınmaztahsisigenişletilmelidir.


Şekil:2Önerilen Belediye-STK İlişkisi

24

Şekil 2 ise belediye-STK ilişkileri bakımından önerilen yapıyı tasarlamak için çizilmiştir. İlk

olarak, "ortak hizmet projelerinin neler olabileceği ve nasıl yürütüleceği"nin netleştirilmesi

önerilmektedir. Ortak hizmet projeleri için sivil toplum kuruluş portföyü genişletilmelidir.

Şimdiki durumda yalnızca belediye ile "kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu

yararına çalışan dernekler, özürlü dernek ve vakıfları, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti

tanınmış vakıflar ve Esnaf ve Küçük Sanatkârlar Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile

ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilmektedir. Bu sınırlama etkinliği azaltıcı bir sınırlamadır.

Kamu yararına çalışan dernek statüsüne sahip olmayan bir dernek de yerel düzeyde belli

konularda ortak proje üretiminde etkili bir partner olabilir. İkinci olarak taşınmaz tahsisi

genişletilmelidir.

Şekil:2

Önerilen Belediye-STK İlişkisi

BELEDİYE

SİVİL TOPLUM

Taşınmaz Tahsisi (genişlemeli)

Yardım (genişlemeli)

Kent Konseyi gibi Mekanizmalar ile

Belediyeye Katılım

Gönüllü Katılımı ile Belediyeye Yardım

(Genişletilmeli)

Ortak Hizmet Projeleri (netleştirilmeli)

Mikro Kredi

Kooperatiflerbellisınırlamalarkaldırılmaksuretiylebuimkandandahage-niş yararlanabilmelidir. Diğer bazı STK’lara da sınırları çizilmek suretiyle buimkan sağlanmalıdır. Büyükşehir belediyeleri gibi büyük ölçekli belediyelermikrokredidahilSTK’larayardımedebilmelidir.mevcuthaliylesporkulüple-rinemalzemeyardımı ilesınırlıbiryardımkonseptisözkonusudur.Belediyekararlarına katılımmekanizmaları kuvvetlendirilmelidir. Örneğin, belli sayıdaüyesiolanSTK’larbelediyemecliskararıiçintekliftebulunabilir,belediyemec-lisinegündemoluşturabilirler.Belediyelerinçeşitlihizmetlerinegönüllükatılımhemfaaliyetalanıbakımından,hemdeSTK’larbakımındandaraltılmıştır.Zatenkarşılıklıanlaşmazeminindeyürümesigereklivedoğalolanbuilişkininsınır-landırılmasınagerekyoktur.

Belediye-sivil toplum ilişkileri çerçevesindeaşağıdaki saptamalaryapıla-bilir:


Türkiye’de sivil toplum örgütlenmesi yeterli düzeyde olmasa bile, bazıalanlardatarihivegelenekselörgütlenmelersözkonusudur.Vakıfveloncalarınvarlığıbugününvakıflarıvemeslekörgütleriiçinkültürelmiraslarsunmaktadır.Halbukikamuyönetimibakımından“sosyolojikyaklaşımlar”,özeldeise“örgütkültürü”ihmaledilmektedir.Onuniçinbizdekikurumlargökteninmiş,köksüzkurumlarolarakortadadurmaktadır.

Belediyemevzuatımızküreselleşmeveküreselleşmeilegündemeoturankavramlarınetkisialtındaşekillenmektedir.Kısacabelediye-siviltoplumilişki-leri2004yılındanitibarenyürütülenyerelyönetimreformununsonucuolarakküreselleşmedenetkilenmiştir.

Türkiye’debelediyesiviltoplumilişkilerizayıfbirzemindekurgulanmıştır.Adetasiviltoplumilebelediyeilişkisininönünegeçmeyeyadaenazındanbuilişkininetkilibir ilişkiolmasınıengellemeyeyönelikdüzenlemelersözkonu-sudur.

Ortakhizmetprojelerinin tanımı ve kapsamındaolduğugibimevzuattamuğlaklıkdasözkonusudur.

Siviltoplumungelişmesiveyerelyönetimlerdeetkinolmasıyararlıgörülü-yorveisteniyorsamevzuatbelediye-siviltoplumilişkilerinigeliştirecekşekildeyenidendüzenlenmeli,sınırlamalarazaltılmalıdır.

SONUÇ

Türkiye’debelediyelerinikiyüzyılayaklaşanbirgeçmişivardır.Siviltoplumörgütleriisevakıf,loncavebenzeriörgütlenmelerleçokdahaköklükurumlar-dır.Siviltoplumkuruluşlarıvebelediyelersürekligelişenkurumlardır.Şüphesizbunlarıngelişimdüzeyleriyeterligörülmeyebilir.HerşeyerağmenTürkiye’deSTKvebelediyelerinönemlibirtarihselvekurumsalaltyapıyasahipolduklarıbelirtilmelidir. Belediye-sivil toplum ilişkileri 2004 yılından itibaren yürütülenyerelyönetimreformuilebirlikteyenidenşekillenirkenküreselleşmeetkilibirunsurolmuştur.İçdinamiklerveküreselleşmebirliktedeğerlendirildiğindebe-lediye-siviltoplumilişkilerinindahagelişmişbirdüzeyeulaşmasınınbeklenenbirdurumolduğudüşünülmektedir.Ancakrealitedebualandaalınacakönemlibirmesafeolduğudagörülmektedir.Mevzuattabelediye-siviltoplumilişkilerinisınırlayıcı, engelleyici ve yasakçı bir çok husus vardır. Belediye-sivil toplumilişkilerinigeliştirmeyihedefleyenbirpolitikatercihediliyorsamevzuatbualan-dakisınırlamalarıkaldıracakşekildeyenidendüzenlenmelidir.


KAYNAKÇA

Arslan D. Ali, “Eşitsizliğin Teorik Temelleri:Elit Teorisi”, Kocaeli ÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsüDergisi(6)2003/2,ss.115-135.

Bayhan Vehbi, “Demokrasi ve Sivil Toplum Örgütlerinin Engelleri: Patronaj ve Nepotizm”,C.Ü.SosyalBilimlerDergisiMayıs2002Cilt:26No:1,ss.1-13.

Castells Manuel, “Globalization & Identity in the Network Society” Promet-heus,Vol.4,2000.

Cebeci Kemal, “Küreselleşme Bağlamında Ulus-Devletin Egemenlik Gücü-nün Dönüşümü”,SayıştayDergisiSayı:71,2008,ss.23-39.

Çaha Ömer, “Liberal ve Sosyalist Ülkelerde Sivil Toplum”, LiberalDüşünceDer-gisi,Cilt:4,Sayı:16,Güz1999,c-ozgurtoplumundegerleri.com,ss.1-38.

http://ozgurtoplumundegerleri.com/res/Omer_Caha_Liberal_ve_Sosyalist_Ulkelerde_Sivil_Toplum.pdf

Devlet Denetleme Kurulu, “Araştırma ve İnceleme Raporu Kamu Kurumu Ni-teliğindeki Meslek Kuruluşlarının Teşkilat ve Mali Yapıları, Denetimle-ri, Organlarının Seçimlerine Dair Esasların Değerlendirilmesi ile Bun-ların Etkin ve Verimli Şekilde Hizmet Yürütmelerinin ve Geliştirilme-sinin Sağlanması Amacıyla Alınması Gereken Tedbirler”,Sayısı:2009/6,28/09/2009,ss.1-1862.

DPT, Küreselleşme Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı,DPT:2544ÖİK:560,Ankara,2000,ss.1-111.

Geray Cevat, “Konutta Kooperatif ve Belediye İşbirliği”,ÇağdaşYerelYönetimlerDergisi,C:3,S:1,Ocak1994,ss.39-45.

Göymen Korel (a), “Küresel Sivil Toplum: Gereksinme, Fırsatlar ve Engeller”, 2004,ss.1-12.research.sabanciuniv.edu

Göymen Korel (b), “Yerel Kalkınma Önderi ve Paydaşı Olarak Belediyeler”, 2004,ss.1-14.research.sabanciuniv.edu

İçliGönül,C.Ü.“KüreselleşmeveKültür”,SosyalBilimlerDergisiAralık2001Cilt:25No:2,ss.163-172.

Kaya Kemal, “Tanzimat’tan Önce Belediye Hizmetleri ve Voyvodalar”, TarihAraştırmalarıDergisi,2007,ss.101-112.http://eskieserler.net/dosyalar/mpdf%20(657).pdf

Keyman E. Fuat, “Avrupa’da ve Türkiye’de Sivil Toplum”,SivilToplumGeliştir-meMerkeziSTK…,2004-panel.stgm.org.tr,ss.1-14.

Kocacık Faruk, “Bilgi Toplumu ve Türkiye”, C.Ü. Sosyal Bilimler DergisiMayıs2003Cilt:27No:1,ss.1-10


SBTB (Sanayi, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı),2011,“2011-2013KOBİStratejisive Eylem Planı (KSEP)”, http://www.sanayi.gov.tr/Files/Documents/KOSGEB_Katalog.pdf

Tatar Taner-Dönmez Mehmet, “Zihniyet ve İktisat İlişkisi Çerçevesinde Ahi-lik Kurumu”, DoğuAnadoluBölgesiAraştırmaları2008,Cilt7-Sayı1(Ekim2008),http://web.firat.edu.tr/daum/default.asp?id=77

TB (Tarım Bakanlığı), Kooperatifçilik Strateji Belgesi2010-2014,2010.

Uçkan Özgür, “E-Devlet, E-Demokrasi ve E-Yönetişim Modeli: Bir İlkesel Ön-celik Olarak Bilgiye Erişim Özgürlüğü”,inet-tr’02VIII.Türkiye’deİnternetKonferansı19-21Aralık2002,ss.1-22.

Yentürk Nurhan, “Körlerin Yürüyüşü : Türkiye Ekonomisi ve 1990 Sonrası Krizler “

20Aralık2008.http://www.obarsiv.com/cagdas_turkiye_seminerleri_0809.html

Yercan, Murat, Türkiye ve Avrupa Birliğinde Tarımın Örgütlenme Deseni ve Tarımsal Kooperatifler,TarımEkonomisiDergisi2007;13(1):19-29.

Yerel Siyaset, Yerel Siyaset Dergisi Yerel Siyaset Konulu Sempozyum Kitabı, OkutanYayınları,1.Baskı,Ocak2008,ss.1-349.

Mevzuat Kaynakları

3/7/2005tarihlive5393sayılıBelediyeKanunu.

10/7/2004tarihlive5216sayılıBüyükşehirBelediyesiKanunu

25/6/2001tarihlive4688sayılıKamuGörevlileriSendikalarıKanunu

5/5/1983tarihlive2821sayılıSendikalarKanunu

BelediyelerinArsa,KonutveİşyeriÜretimi,Tahsisi,KiralamasıveSatışınaDairGenelYönetmelik,2005,ResmiGazeteTarihi:29/09/2005ResmiGazeteSayısı:25951

İl Özel İdaresi ve Belediye Hizmetlerine Gönüllü Katılım Yönetmeliği, 2005, ResmiGazeteTarihi:09/10/2005ResmiGazeteSayısı:25961

Kent Konseyi Yönetmeliği, 2006, Resmi Gazete Tarihi: 08/10/2006 Resmi GazeteSayısı:26313

İnternetKaynakları

BASS(BankaveSigortaİşçileriSendikası),2012,

http://www.bass-sen.org.tr/uploadimg/hukuk/ekonomik-sosyal-veriler.pdf,ErişimTarihi:26/03/2012

COGECA,http://www.copa-cogeca.be/Main.aspx?page=HomePage,

ErişimTarihi:16/03/2012


DB(DerneklerBaşkanlığı),2012,

http://dernekler.icisleri.gov.tr/Dernekler/Kurum/FaalFesihSayilari.aspx,

ErişimTarihi:26/03/2012

ICA,2012,http://www.ica.coop/coop/sectors.html,ErişimTarihi:10/03/2012

Koopkur,http://www.koopkur.org.tr/,ErişimTarihi:06/01/2012

TKK(TarımKrediKooperatifleri),

http://www.tarimkredi.org.tr/goster.php?tablo=menu&id=24,ErişimTarihi:13/02/2012

TOKİ,2012,http://www.toki.gov.tr/,ErişimTarihi:17/03/2011.

VGM (Vakıflar Genel Müdürlüğü), 2012, http://www.vgm.gov.tr/sayfa.aspx?Id=3,ErişimTarihi:11/03/2012