Kebudayaan Melayu (Politik)

•Sistem Pemerintahan dan Pentadbiran

* Institusi Sosial

Disediakan Oleh :Che Aniza binti Che ManNoor Hidayu binti Musa

Kho Lee Nam

Sistem Pemerintahan dan Pentadbiran

Sistem pemerintahan disesuaikan dengan agama

Islam

Sultan dikatakan sebagai berasal dari keturunan pahlawan Islam iaitu Zulkarnain Fil alam

(Bayangan Tuhan di atas muka bumi)

Sultan dibantu dalam menjalankan pemerintahan

oleh orang- orang besar yang menjadi pegawai

Sultan juga dianggap mempunyai kekuatan dan

keajaiban.

Sultan dianggap sebagai individu yang perkasa dan

boleh mendatangkan kecelakaan kepada mereka

yang menentang.

Konsep daulat memberi ruang kepada sultan untuk meletakkan dirinya berbeza

dengan orang lain.

Institusi raja merupakan institusi yang menjadi

sanjungan dan sesebuah kerajaan melayu tidak akan

lengkap tanpa sultan.

Sistem Pemerintahan dan Pentadbiran

pentadbiran dijalankan melalui pentadbiran pusat dan wilayah

ternyata dalam pentadbiran negeri-

negeri Melayu di Tanah Melayu.(kecuali Negeri

Sembilan)

diwarisi dari sistem politik Kesultanan

Melayu Melaka

Unit politik yang terbesar ialah negeri

yang diketuai oleh raja/sultan

Sultan

Pembesar Peringkat Negeri

Pembesar Peringkat Daerah dan Jajahan

Penghulu Peringkat Kampung

Hierarki Pemerintahan

Cap mohor diraja

Sultan

Ada keistimewaannya yang tersendiri

Pemerintahan tertinggi

Berkuasa mutlakMempunyai

daulat

Penggunaan Bahasa Istana

Penggunaan warna

Alat muzik tradisional

Penggunaan alat – alat kebesaran

Penderhaka akan mendapat tulah

Pembesar Peringkat Negeri/ Daerah

Menjaga & mengekalkan keamanan

Memungut cukai

Menyerah hasil/ cukai kepada sultan

Menyediakan tenaga buruh

Membekalkan tenaga tentera

Mempertahankan kedaulatan negeri

Menghadap sultan dan melaksanakan istiadat

menjunjung duli

Pentadbiran Peringkat Kampung

Ketua Kampung (Penghulu @ Penggawa)

-Orang perantaraan di antara pembesar daerah dan rakyat- Tidak mempunyai gaji

- hasil cukai dari orang kampung sebagai sumber pendapatan

Peranan Ketua Kampung

- Memungut cukai- Membekalkan tenaga tentera

- Mendapat tenaga buruh untuk sultan- Memastikan seluruh rakyat di kampungnya taat setia kepada

sultan

Sistem Kekeluargaan

Sistem kekeluargaan masyarakat Melayu :

Dwisisi (bilateral)• Dwipihak atau dwibelah.

Nasab ibu (matrilineal)• Suatu adat masyarakat yang

mengatur garis keturunan berasal dari pihak ibu.

• Digunakan oleh orang Minagkabau Malaysia.

Bentuk-bentuk perkahwinan masyarakat Melayu :

1. Monogami.

2. Poligami.

3. Endogami.

4. Eksogami.

5. Perkahwinan campur.

Monogami

Perkahwinan diantara seorang lelaki dan seorang perempuan (satu suami, satu isteri).

Surah an-Nisa’ ayat 3 menyatakan “Jika kamu khuatir tidak akan berlaku adil, maka

berkahwinlah satu sahaja”.

PoligamiMerupakan perkahwinan diantara seorang lelaki dengan

beberapa orang wanita pada satu-satu masa.

Syariat Islam menetapkan bahawa seorang lelaki boleh berkahwin dengan lebih dari seorang perempuan tetapi tidak

melebihi empat orang.

Poligami sebenarnya telah diamalkan zaman-berzaman oleh masyarakat China, Yunani, Kristian dan Yahudi sehinggalah

diharamkan oleh undang-undang. Di Malaysia, poligami pernah diamalkan oleh masyarakat Cina

dan Hindu India di bawah undang-undang adat masing-masing, sehingga ia diharamkan di bawah Akta Membaharui Undang-

Undang (Pekahwinan dan Perceraian) yang mula berkuatkuasa pada tahun 1982.

Kamus Dewan edisi keempat (2010), Endogami merupakan perkahwinan sesama suku.

Bermaksud pemilihan jodoh akan dibuat daripada kalangan kelompok sendiri, yakni calon menantu

adalah daripada kalangan sanak-saudara.

Endogami

Kamus Dewan edisi keempat (2010), Eksogami merupakan adat atau perbuatan mengahwini seseorang daripada suku kaum lain.

Prinsip pemilihan jodoh di luar kelompok yakni memilih calon menantu atau bakal pasangan daripada kalangan orang yang tidak ada

hubungan kekeluargaan; daripada kampung lain atau berjauhan, malah berbeza agama, keturunan dan kewarganegaraan.

Eksogami

Heterogami• Perkahwinan antara kelas

sosial yang berbeza.• Misalnya anak bangsawan

dengan anak petani.

Homogami• Perkahwinan antara kelas sosial

yang sama.• Anak saudagar dengan anak

saudagar.

Kahwin campur asalnya digunakan oleh pihak gereja Katholik untuk menyatakan sebuah perkahwinan antara seorang Kristian dengan

seorang bukan Kristian. Kini, ia membawa maksud sebuah perkahwinan yang melibatkan dua orang yang mempunyai agama,

kewarganegaraan atau bangsa yang berlainan.

Perkahwinan Campur

Jenis-jenis

Kahwin campur antara kaum

Contoh : seorang lelaki Melayu berkahwin

dengan seorang perempuan cina.

Kahwin campur antara negara melibatkan kewarganeragaan

Contoh : seorang muslim berbangsa Melayu

berkahwin dengan seorang muslim berbangsa Arab.

Kahwin campur berlainan agama

Contoh : seorang beragama Islam berkahwin dengan seorang beragama

Buddha.

KEBUDAYAAN MELAYU (BIDANG SOSIAL)

“Kesenian”

Kesenian merupakan perihal seni, yang berkaitan dengan

seni, berasaskan seni (Kamus dewan edisi

keempat, 2010). Kesenian Melayu menjadi identiti

masyarakat Melayu.

Seni Persem-bahan

Seni Tampak

Seni Muzik

Kesenian

Seni Persembahan:

Seni gerak.

Seni suara

Permainan rakyat/ Bela

diri.

Seni drama/Persembahan

pentas.

Seni tari.

Seni Gerak

1) Tarian-tarian yang bercorak seni tari istana yang dipersembahkan pada waktu perkahwinan, pertabalan dan sebagainya. Contoh : tarian siti payung, tarian mak inang, tarian asyik, tarian gamelan dan sebagainya.

Seni Tari boleh dikategorikan seperti berikut :

2) Tarian-tarian yang memperlihatkan wujudnya pengaruh Arab dan Parsi.Contoh : tarian rodat, tarian hadrat dan sebagainya.

3) Tarian rakyat.Contoh : dondang sayang, ronggeng, joget dan sebagainya.

4) Tarian yang khusus ditarikan oleh kaum lelaki sahaja.Contoh : tarian kuda kepang, tarian labi-labi, tarian berdayung dan sebagainya.

Seni drama merupakan karya drama yang dianggap oleh masyarakat yang mewarisinya sebagai hasil yang diwarisi

secara turun-temurun dari generasi yang lampau.

Seni Drama/ Persembahan Pentas

Seni drama boleh dipecahkan seperti yang berikut :

1. Drama tari/ Taridra. (Menora, Mak Yong, Mek Mulong, Gamelan dan sebagainya).

2. Patung. (wayang kulit, wayang gedek dan sebagainya).3. Opera. (Bangsawan, Mendu, Memanda (teater orang

Banjar), Kemidi Rudat (teater orang Sasak/Lombok), Lenong (teater orang Betawi) dan sebagainya).

4. Sketsa. (Boria dan lain-lain).

1. Cerita - Penglipur lara, selampit, awang batil dan

sebagainya.

2. Bersajak

- nazam, syair, gurindam, pantun dan

sebagainya.

4. Bernyanyi- lagu-lagu ghazal, dikir barat, lagu kanak-kanak dan sebagainya.

3. Berlagu- dondang, mengaji al-Quran, nasyid, berzanji, marhaban dan sebagainya.

Seni Suara

Permainan Rakyat/ Bela Diri

Permainan rakyat/ bela diri :

Silat

Main wau, congkak, selambut, gelek para, galah panjang, sepak

raga, menyabung ayam dan sebagainya.

Hiburan :- Silat tari, silat pulut

dan lain-lain.

Bela diri :- Silat Gayung, Cekak Hanafi dan lain-lain.

SENI RUPA/TAMPAK

• Seni rupa dalam masyarakat melayu merupakan ciptaan yang mengandungi unsur-unsur seni yang dihasilkan oleh orang melayu melalui ukiran, anyaman, tenunan, seni bina dan sebagainya.

SENI UKIR

• Seni Ukir dalam masyarakat melayu mempunyai hubungan rapat dengan hasil-hasil kerja tangan yang dicipta melalui kepandaian mengukir. Ciri-ciri ukiran itu dihasilkan melalui ukiran timbul, ukiran terbenam, ukiran tebuk dan ukiran timbus

SENI KRAFTANGAN

• Seni kraftangan adalah hasil seni yang dicipta untuk digunakan, tetapi digubah dengan memasukkan unsur-unsur seni untuk memberi bentuk yang indah dan menarik hati. Penciptaan kraftangan itu memerlukan keahlian dan kecekapan dalam penggunaan bahan-bahan asas yang teratur sejak dari proses awal hinggalah sesuatu hasil kraftangan itu tercipta. Proses penciptaan kraftangan tersebut memerlukan daya estetika demi untuk memberikan rekabentuk yang indah dan menarik.

SENI TEMBIKAR

• Seni tembikar merupakan sejenis hasil kraftangan orang melayu yang menggunakan tanah liat yang dibakar dan digilap. Reka bentuknya dicipta berdasarkan fungsi sesuatu barang itu seperti periuk nasi, bekas air, bekas mennyimpan makanan seperti jeruk, pekasam dan lain-lain. Perusahaan membuat tembiran secara tradisoanl ini masih dilakukanoleh orang melayu khususnya di Sayung, Kuala Kangsar, Perak.

SENI ANYAMAN

• Menganyam merupakan proses menjalin jaluran daun, lidi, rotan, akar, buluh dan beberapa jenis tumbuhan yang lain. Beberapa jenis reka bentuk kraftangan dihasilkan melalui anyaman demi untuk mencipta sesuatu alat keperluan harian contohnya menghasilkan topi, tudung saji, bakul dan menganyam tikar untuk mengalas tempat duduk.

TEKATAN

• Tekatan dikenali juga dengan nama suji dan merupakan sejenis seni kraftangan yang popular dalam masyarakat melayu. Tekatan menggunakan kain baldu sebagai kain dasar dan bentuk hiasannya mengambarkan rekabentuk bunga dan pohon – pohon. Tekatan digunakan untuk membuat kasut , kipas, muka bantal dan balutan tepak sirih. Hasil tekatan ini dibuat bagi tujuan upacara tertentu seperti dijadikan hiasan pada upacara perkahwinan , upacara berkhatan , pertabalan raja dan upacara – upacara kebesaran yang lain

SENI TENUNAN

• Seni tenunan terbahagi kepada tiga jenis iaitu tenunan biasa , tenunan ikat celup dan songket. Tenunan songket merupakan tenunan yang paling lengkap dan cantik. Tenunan ini merupakan satu perkembangan daripada proses tenunan biasa. Sementara tenunan ikat pula dipercayai berkembang di istana raja – raja. Penciptaannya lebih rumit terutama dalam proses menyongket solek atau menyolek. Jenis kain tenunan ini dikenali juga dengan panggilan kain benang emas

SENI BATIK

• Batik merupakan seni tekstil yang dihasilkan melalui proses menerapkan lilin dan mencelup kain. Pada permulaannya kain putih yang hendak diproses menjadi kain batik itu direbus dan dikeringkan. Kemudian kain batik itu diterapkan dengan blok tembaga yang dicelupkan ke dalam lilin cair yang dipanaskan. Selepas diterapkan kain itu akan diwarnakan dengan cara celupan yang berperingkat – peringkat. Selanjutnya kain itu direbus dan dibasuh sehingga bersih lalu dijemur hingga kering.

SENI TEMBAGA

• Seni tembaga merupakan satu lagi kraftangan orang melayu. Seni ini diperkenalkan denagn tujuan untuk mencipta alat-alat daripada tembaga yang canti dan indah bentuknya. Alat-alat yang dicipta dalam proses seni tembaga ini digunakan dalam upacara-upacara adat khususnya diistana raja-raja melayu seperti alat-alat pertabalan raja, upacara perlkahwinan atau upacara diraja yang lain. Alat-alat tembaga ini digunakan sebagi hiasan atau perkakasan kegunaan dirumah seperti dulang, tempat letak sireh, sudu, tempat bara, bekas perenjis air mawar dan sebagainya

SENI BINA

• Reka bentuk seni bina melayu lahir daripada bentuk rumah-rumah yang menjadi tempat penginapan orang melayu. Walaupun terdapat berbagai jenis rumah melayu namun struktur binaanya tidak banyak berbeza . Reka bentuk rumah-rumah melayu juga meperlihatkan wujudnya unsur-unsur seni bina dari daerah-daerah lain dialam melayu atau dari luar alam melayu. Contohnya rumah-rumah orang melayu di negeri Sembilan adalah bercorak seni bina rumah minangkabau.

Seni Suara/Muzik• Kesenian mengikut definisi Herberth Read adalah suatu

usaha untuk mencipta bentuk-bentuk yang menyenangkan dan seni itu dijalankan pula daripada estetika.

• Dalam seni suara kesenian Melayu dapat dibahagikan kepada dua bahagian iaitu :

1 . Seni Vokal• Seni Vokal lahir daripada pita suara yang boleh memberi

kepuasan kepada pendengar. Setiap seni vokal itu berbeza mengikut masyarakat. Dalam masyarakat Melayu terdapat seni vokal tanpa muzik dan seni vokal yang bergabung dengan muzik.Seni Vokal tanpa muzik yang sering dinyanyikan dalam masyarakat Melayu ialah

Endoi atau dendang Siti Fatimah dan ulit anak

Nazam atau naban

Marhaban, nasyid dan qasidah Dikir

Hadrah

Beduan Dikir barat

Ghazal

2. Seni Muzik

• Menurut Kamus Dewan Muzik didefinisikan sebagai gubahan bunyi yang menghasilkan bentuk dan irama yang indah dan menyenangkan, bunyi-bunyian.Muzik adalah satu daya tarikan kepada manusia. Ahli-ahli falsafah berpendapat bahawa setiap manusia mempunyai minat terhadap muzik. Keadaan ini jelas dilihat kepada reaksi manusia terhadap bunyi-bunyian yang sudah menjadi kegemaran sejak manusia dilahirkan. Muzik sebenarnya tidak dapat dilihat dan dinikmati dengan pancaindera penglihatan, tetapi dirasai dengan hati atau perasaan.

Muzik Tradisi Warisan Istana

• Kumpulan masyarakat tradisi tinggi terdiri daripada golongan bangsawan yang merupakan golongan kelas pemerintah yang menjadikan istana sebagai pusat kebudayaan. Muzik nobat menjadi satu pasukan muzik istana sejak abab ke 15 lagi. Muzik ini dimainkan dalam upacara pertabalan, kematian raja dan upacara mengadap oleh para pembesar di hadapan balairung. Selain nobat muzik yang berkembang melalui tradisi istana di Malaysia ialah gamelan. Gamelan yang terkenal diTanah Melayu berasal dari kerajaa Riau-Lingga dan Johor. Alat-alat muzik yang digunakan dalam gamelan termasuklah saron, bonang, kerompong, gendang dan gong.

Tradisi tinggi (great tradition)

Tradisi rendah (little tardition)

Tradisi Muzik Rakyat• Tradisi rendah dikalangan rakyat biasa yang terdiri

daripada kaum petani dan nelayan. Perkembangan seni muzik diperingkat masyarakat tradisi rendah lahir daripada minat anggota masyarakat itu sendiri. Sebahagian daripada mereka mewarisi keahlian bermain alat-alat muzik itu daripada keluarganya. Alat-alat muzik ini diperbuat daripada bahan-bahan yang diperolehi disekeliling mereka seperti buluh, kayu, kulit binatang dan lain-lain. Muzik rebana merupakan sejenis alat muzik yang berkembang dalam masyarakat Melayu tradisional. Rebana dimainkan dalam persembahan yang berunsur keislaman seperti dikir, ratib, nazam, hadrah, rodat, maulut dan lain-lain.

Tradisi Muzik Melayu yang lain

• Tradisi muzik melayu yang lain seperti muzik makyong dan gendang keling diwarisi dari zaman praislam. Gendang keling dan Mek Mulung di Kedah dan Perlis menggunakan alat muzik seperti Gong, rebab, gendang dan serunai. Di samping berbagai – bagai jenis muzik yang dinyatakan ,muzik wayang kulit, kuda kepang dan ghazal juga merupakan muzik melayu tradisional dari zaman silam. Muzik wayang kulit mengandungi alat muzik seperti gamelan dan mempunyai hubungan dengan tradisi dan kepercayaan masyarakat pribumi.

• Ghazal pula berasal dari pengaruh Arab Parsi , yang dibawa melalui India sebelum berkembang di alam melayu. Muzik melayu asli ialah muzik yang menyertai tarian ronggeng atau joget yang mempunyai hubungan dengan dongdang sayang yang berkembang di Melaka dan canggung di Perlis. Dalam Tarian kuda kepang pula terdapat alat – alat muzik paluan yang dibunyikan mengikut rentak kuda berlari. Tarian kuda kepang ini berkembang di Johor di kalangan masyarakat melayu keturunan Jawa