KALKINMA İÇİN TARIM

KALKINMA İÇİN TARIM

Mark Cackler İstanbul Tarım ve Kırsal Kalkınma Bölümü 25 Nisan 2008 Dünya Bankası[email protected]

2

World Development Report 2008

Dünyanın yoksullarının % 75’i kırsal alanda yaşamakta ve tarımla uğraşmaktadır. 21. yüzyılda tarım, temel yoksulluğun azaltılması, ekonomik gelişme ve çevresel sürdürülebilirliği sağlamaya yönelecektir.

3


Genel Bakış

Sürdürülebilir kalkınma için, hükümet ve finansörler önceliklerini belirlerken tarıma daha ön planda bir yer verilmelidirler.

Günümüzde tarımı kalkınma için kullanma da daha iyi fırsatlar mevcuttur. Ancak daha önce yapılanlardan farklı olarak

—uygulamada devletin, özel sektörün ve toplumun rollerinin yeniden tanımlanmasını gerektirmektedir.

4


Tarımsal işletme sistemleri- kollektiften bireysele, kamudan özele geçiş,

Aktör odaklı- miktardan kaliteye ve piyasa isteklerine geçiş, Devletin rolü- girdi ve çıktı tahsislerinin yönlendirilmesinden,

kamu mallar/hizmetlerinin sağlanmasına ve düzenleyici çerçeveye geçiş,

Tarım politikalarının amaçları- gıda güvenliği ve sosyal hizmet sunumundan gıda güvenliği ve rekabetçiliğe geçiş,

Ülkeler arasında ve içinde heterojen yapılar.

Geçiş dönemindeki ülkelerin içinde bulunduğu benzersiz bağlam

5


Tarıma Dayalı ülkelerTemel olarak, Sahra Altı Afrika

Arnavutluk, Moldova

Geçiş ÜlkeleriTemel olarak Asya, MENA (Orta Doğu ve K. Afrika)

Tacikistan, Özbekistan

Kentleşmiş ÜlkelerLatin Amerika ve Karayipler

Türkiye, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Rusya, Ukrayna

Tar

ımın

Büy

üme

için

deki

Pay

ı 19

90-2

005

Kırsal Yoksulluk/toplam yoksulluk, 2002

Tarımın işlevleri üç farklı tarım dünyasında farklılık gösteriyor

0 100%

80%

0

50%

20%

Tarımın Kalkınma Bakımından Üç Ana İşlevi

1. Tarıma dayalı ülkelerde ve geçiş dönemindeki ülkelerin kentleşmiş ve tarımsal bölgelerinde büyümeyi sağlayan ana sektördür.

2. Geçim kaynağıdır. Gıda güvenliği ve yoksulluğun azaltılması

3. Doğal kaynakları daha iyi yönetmenin bir yoludur.

7


GSYH büyümesi için önemli sektördür Mali açıdan karşılanabilir gıda ve ücret rekabetçiliğine

sahiptir Güçlü büyüme bağlantıları söz konusudur

1. Erken aşamalarda genel büyüme için bir itici unsur

Afrika’da artan tarımsal büyümeAfrika’da artan tarımsal büyüme Başarı:Çin,

Hindistan, Vietnam

Başarı:Çin,

Hindistan, Vietnam

2.3

3.33.5

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

1980-1990 1990-2000 2000-2005

Ort

alam

a yı

llık

reel

tarı

msa

l büy

üme

(%)

8


2,5 milyar insan tarımla ilişkili ve

800 milyon küçük tarımsal işletmeci mevcuttur.

Yoksulların %75’i kırsal alanlarda yaşıyor ve 2040 yılında yoksullar çoğunluk kırsal alanda olacaktır.

Küresel aşırı yoksulluk: Günde 1,08$ -2002Küresel aşırı yoksulluk: Günde 1,08$ -2002

KüreselKentsel Yoksullar

287 milyon Güney Asya kırsal

407 milyon

Sahra Altı Afrika kırsal

229 milyon

Doğu Asya kırsal

218 milyonLAK kırsal27 milyon

ECA kırsal5 milyon

MENA kırsal5 miyon

2. Bir Geçim Kaynağı

9


Tarıma dayalı büyüme yoksulluğun azaltılmasında özellikle etkilidir

Tarım

Tarım dışı-2

0

2

4

6

8

En düşük 2 3 4 5 6 7 8 9 En yüksek

Harcama ondalığı

%1

GS

YH

Art

ışın

ın S

ağla

dığı

Har

cam

a K

azan

cı (

%)

Tarıma dayalı GSYH artışı tarım dışı kaynaklı GSYH artışı ile

karşılaştırıldığında yoksulların gelirini 2-4 kat

daha olumlu etkilemektedir(43 ülke).

Tarıma dayalı GSYH artışı tarım dışı kaynaklı GSYH artışı ile

karşılaştırıldığında yoksulların gelirini 2-4 kat

daha olumlu etkilemektedir(43 ülke).

10


Doğu Avrupa ve Orta Asya (ECA)’da Tarımın Özel Yönleri

ECA Tarım, katma değer

70

75

80

85

90

95

100

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

mily

ar 2

000

ABD$

ECA Yoksulluk Oranı (günde 2$)

0

5

10

15

20

25

30

1993 1996 1999 2002Rural Urban

ECA Bölgesi tarımındaki toparlanma ile birlikte kırsal yoksullukta keskin bir düşüş meydana

gelmiştir.

ECA Bölgesi tarımındaki toparlanma ile birlikte kırsal yoksullukta keskin bir düşüş meydana

gelmiştir.

Ancak, günümüzdeki durum bölgeler arasında önemli farklılıklar göstermektedir.

Ancak, günümüzdeki durum bölgeler arasında önemli farklılıklar göstermektedir.

11


Tarım, doğal kaynakların önemli

kullanıcısıdır: Tatlı su kaynaklarının %80’iArazi alanlarının %40’ıSera gazı emisyonlarının %21+’i

Sera gazı emisyonlarına katkı

Gelişmekte olan ülke tarım ve

ormandan yoksun bırakma

21.4

Gelişmekte olan ülke

diğer kaynaklar

15.2

Sanayileşmiş ülkeler

63.4

Başarabilir:Sürdürülebilir tarımsal işletmeler

ve çevre hizmetleri(Avrupa ve Latin Amerika’daki

korumalı tarım, çevre hizmetleri ödemeleri)

Başarabilir:Sürdürülebilir tarımsal işletmeler

ve çevre hizmetleri(Avrupa ve Latin Amerika’daki

korumalı tarım, çevre hizmetleri ödemeleri)

3. Doğal Kaynakları ve Çevreyi yönetmenin bir yoludur

Kalkınmada Tarımı Kullanmak için daha iyi fırsatlar söz konusudur:

1. Teşvikler2. Piyasalar3. Yenilikler

13


Tarım, tarıma dayalı ülkelerde ve geçiş ülkelerinde çok daha düşük düzeylerde

“vergilendirilmeye” devam ediyor

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

Tarıma dayalı Geçiş Kentleşmiş

Ort

alam

a ve

rgi %

1980-84 2000-04

Daha iyi fırsatlar--Teşvikler

14


Traditional exports

Meat

Horticulture

0

50

100

150

200

250

300

350

1980 1990 2000 2004

Val

ue o

f ex

port

s (1

980=

100)

0

50

100

150

200

250

1981 1984 1987 1990 1993 1996 1999 2002

Kca

l con

sum

ptio

n/ca

pita

/day

(1

981=

100)

Değişen beslenme düzenleri ̶ yüksek değerli ürünler ve geleneksel olmayan

ihracatlarGelişmekte olan ülkelerin ve geçiş ülkelerinin ihracatı

Gelişmekte olan ülkelerin ve geçiş ülkelerinin tüketimi

Et

Hububat

Meyve-Sebze

Daha iyi fırsatlar-- Piyasalar

Meyve-Sebze

Et

Geleneksel

İhracatİhra

cat

De

ğe

ri (1

98

0=

10

0)

Kca

l tü

ketim

/kiş

i/gü

n

(19

81

=1

00

)

15


Büyüyen bir ihracatçı olarak ECA

Net Hububat Ticareti

Büyük ölçüde yüksek gelirli ülkeler ve geçiş ülkeleri tarafından ihraç edilen tahıllar için gelişmekte olan

ülkeler daha da büyük bir pazar olacaktır.

Tahıl Net Ticareti

-200

-150-100

-500

50100

150200

250

Yüksek Gelirli

ECA LAC EAP SSA SA MENA

Mily

on to

n

2000 (gerçekleşen)

2030 (öngörülen)

16


Nikaragua’da bozulmuş arazilerin dönüştürülmesi örneği

Çevre hizmetleri için yeni piyasalar

Daha iyi fırsatlar-- Piyasalar

-600 -500 -400 -300 -200 -100 0 100 200 300

Yıllık ürün

Bozulmuş mera

Düşük ağaç yoğunluğu olan doğal mera

Yem depoları

Düşük ağaç yoğunluğu olan ıslah edilmiş mera

Yüksek ağaç yoğunluğu olan doğal mera

Yüksek ağaç yoğunluğu olan ıslah edilmiş mera

Net arazi kullanım değişimi (hektar)

Yoksul hanehalkları

Yoksul olmayan hanehalkları-

17


Teknolojik yenilikler— daha fazla ilerleme, ancak yetersiz yatırım

Korumalı tarım, Bt Pamuk (GDO) Finans, pazarlama ve yayım hizmetlerinde “Bilgi ve

İletişim Teknolojileri”

Kurumsal yenilikler—çoğu daha erken aşamalarda Hava ve fiyat riski sigortası Kırsal finansman Daha güçlü üretici örgütleri Kamu-özel-STK ortaklıkları

• Değer zincirleri, yayım, kırsal finansman

Daha iyi fırsatlar--Yenilikler

Kalkınmada tarımı etkili olarak kullanmanın önündeki üç zorluk:

1. Daha yüksek tarımsal büyüme sağlamak

2. Daha iyi yatırımlar yoluyla uygulamalar

3. Kırsal alanda tarım-dışı yolları tanıtmak

19


Mevcut küresel ticaret politikaları reel uluslararası mal fiyatlarını bastırmıştır (fiyatın yüzdesi)

Mevcut küresel ticaret politikaları sebebiyle gelişmekte olan ülkelerin

ticaret payı kayıpları(gelişmekte olan ülke ticaret paylarındaki

yüzdelik puan kaybı)

Küresel ticaret bozulmaları hala yaygın

Zorluklar—Büyüme

-3

-4

-4

-5

-7

-12

-15

-21

Şeker

Pirinç

İşlenmiş et

Buğday

Diğer tahıl

Süt ürünleri

Yağlı tohumlar

Pamuk

-9

-2

-18

-21

-5

-7

-34

-27

Şeker

Pirinç

İşlenmiş et

Buğday

İri tahıllar

Süt ürünleri

Yağlı tohumlar

Pamuk

20


3741

6470

22

8

3034

5862

16

53 1 2 0 8 28 13 2 3 6 2

0

10

20

30

40

50

60

70

80

OECD AB Japonya Kore Cum. ABD AvustralyaÜretime bağlı ödemeler 1986-88 Üretime bağlı ödemeler 2003-05

Üretimden bağımsız ödemeler, 1986-88 Üretimden bağımsız ödemeler, 2003-05

Üretici destek tahmini, %

Ticaret bozulmalarında OECD politikalarının rolü

21


Zorluklar—Büyüme

Makro politika ortamının ve kırsal yatırım ortamının desteklenmesi Özel piyasa gelişimini desteklemek için

tarım politikalarının tutarlılığı Piyasa gelişimi için mülkiyet hakları

Devletin yeniden tanımlanan rolleri Ana kamu malları Düzenleme ve standartlar Koordinasyon

22


Tarıma dayalı ülkelerde tarıma ve araştırma-geliştirmeye çok az ödenek

ayrılmaktadırTarımsal

GSMH/GSMH

29

16

10

0

5

10

15

20

25

30

35

Agriculture-based Transforming Urbanized

perc

ent

0

2

4

6

8

10

12

14

Agriculture based Transforming Urbanized

perc

ent

Public Spending on Ag (% of Ag GDP)

Spending on Ag R&D (% of Ag GDP)

Zorluklar

Ancak elde edilen kalite mevcut harcamadan daha zayıftır.

Tarımda kamu harcamaları (GSYH %’si)Tarımsal Araştırmalar (GSYH %’si)

23


Ana kamu mallarına yanlış ve yetersiz yatırım

Özel sektör mallarına yüksek tarımsal bütçe

tahsisi : Arjantin (%37), Endonezya (%43), Hindistan (%75)

Özel sektör mallarına yüksek tarımsal bütçe

tahsisi : Arjantin (%37), Endonezya (%43), Hindistan (%75)

Zorluklar—Uygulama

Sübvansiyonlar

Kamu mallarına yapılan yatırımlar

Tarımsal GSYH’nın yüzdesi

24


Zorluklar: Kırsal ekonomide tarım dışı gelir kaynakları gelişmektedir.

Meksika:Kırsal Nüfusun gelir kaynakları

Bangladeş:Kırsal Nüfusun gelir kaynakları

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1992 2002

Other

Transfers

NonAgIncome

AgWage

Farm

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1992 2002

25


Temel unsurlar Daha yoksul bölgeler Sinerji; tarım, kırsal tarım dışı, küçük kasabalar Piyasa odaklı, yerel, katılımcı planlama

Kurumsal Yerel yönetişim, Kamu-Özel Ortaklıkları

Yatırımlar Altyapı, teknik yardımlar

Teşvikler Destekleyici ortam—yatırım ortamı Rekabetçi eşleştirme hibeleri Yenilikçilik ve iş geliştirme hizmetleri

Örnekler Sao Francisco Vadisi, Brezilya; AB destek programları

Bölgesel yaklaşımlar yoluyla kırsal alanda tarım dışı kalkınma

26


ECA için bir Politika Gündeminin Temel Unsurları

Politika Amaçları Tarımın rekabetçiliğinin arttırılması; Kırsal tarım dışı gelir artışının ve nüfusun tarımdan çıkışının

teşvik edilmesi; Tarım ile ilgili temel politika konuları

Kırsal yatırım ortamının ve makroekonomik istikrarın iyileştirilmesi;

• Politika değişimlerinin ve politika geri dönüşlerinin doğurduğu risklerin azaltılması

Kurumların desteklenmesi (örneğin kredi, arazi mülkiyet hakları) ve altyapının geliştirilmesi;

AB de dahil olmak üzere piyasalara erişimin geliştirilmesi;• Gıda güvenliği, standartlar, sertifikasyon• Bölgesel ticaretin önündeki engellerin ve ticarete olan olumsuz

etkilerinin azaltılması Tarımdan kaynaklanan olumsuz çevresel etkilerin azaltılması; Kırsal alanda tarım dışı ve bölgesel kalkınmanın geliştirilmesi.

27


“Mevcut sorunlar” ile ilgili WDR-Rapordaki tavsiyeler

DOHA ilerlemeli– gelişmekte olan ülkelerdeki geçiş- transitional sorunlarına dikkat edilmeli,

Sübvansiyonlar kullanılabilir – piyasa gelişimi ve eşitlik konularına dikkat edilmeli,

GDO’lar yoksullar için gerçersiz bir potansiyele sahip– biyo-güvenlik konusuna dikkat edilmeli,

Fikri Mülkiyet Hakları ülkeye ve ürüne özgü özellikler dikkate alınarak tasarlanmalı — insani erişim hususuna dikkat edilmeli,

Biyo-yakıtlar önemli olacak– ancak daha üretken ve sürdürülebilir teknolojilere ihtiyaç vardır,

İklim değişimi sorunun hem adaptasyon hem azaltma bakımından acil olarak ele alınması gerekiyor.

28


Dünyanın yoksullarının % 75’i kırsal alanda yaşamakta ve tarımla uğraşmaktadır. 21. yüzyılda tarım, temel yoksulluğun azaltılması, ekonomik gelişme ve çevresel sürdürülebilirliği sağlamaya yönelecektir.www.worldbank.org/ardwww.worldbank.org/wdr2008

Documents

KALKINMA İÇİN TARIM