John Pickard Diyalektik Materyalizm

8/14/2019 John Pickard Diyalektik Materyalizm

1/9


2/9

Diyalektik Materyalizm

John Pickard

Marksizmin yntemini tartrken, ii hareketi iindeki eylemlerimize, katldmztartmalarda ileri srdmz argmanlara ve yazdmz makalelere temel oluturanfikirleri ele almaktayz.

Genel olarak Marksizmin ana kaynaktan biimlendii kabul edilir. Kaynaklardanbiri, Marxn, Fransz politikasna, zellikle de Fransadaki 1790larn burjuva devrimive onu takip eden 19. yzyln ilk dnemlerinin snf mcadelesine ilikin analizinigelitirmesidir. Marksizmin kaynaklarndan bir dieri ngiliz ekonomi politiidenilen eydir, yani Marxn ngilterede gelitii ekliyle kapitalist sistemi analizetmesidir. Marksizmin ayn zamanda tarihsel olarak balang noktas olan dierkaynann da Alman felsefesi olduu sylenir ve benim burada zerinde durmakistediim de onun bu yndr.

ncelikle sylemeliyiz ki, Marksizmin temeli materyalizmdir. Yani Marksizm tmgerekliin znn madde olduu, bilincin maddeyi deil maddenin bilinci yarattfikrinden hareket eder.

Baka bir deyile, dnce ve dnce kaynakl olduu sylenen herey sanatsalfikirler, bilimsel fikirler, hukuka, politikaya, ahlka, vs. ilikin fikirler tm bunlargerekte maddi dnyadan kaynaklanmaktadr. Bilin, yani dnce ve dncesreleri, beynin bir rndr; ve beynin kendisi de, dolaysyla fikirler de, canlmaddenin gelimesinin belli bir aamasnda ortaya kmtr. Yani o da maddidnyann bir rndr.

Dolaysyla insan bilincinin ve toplumunun gerek doasn anlamak iin, Marxn daortaya koyduu gibi mesele insanlarn sylediklerinden, hayal ettiklerinden, tasavvurettiklerinden deil, gerek ve faal insandan hareket edip, gerek yaam srelerinitemel alarak bunlarn ideolojik yansmalarnn ve yanklarnn geliimini gstermeksuretiyle elle tutulur canl insana varmaktr. nsan zihninde oluan inanlmaz hayaller

bile ampirik olarak gsterilebilen ve maddi temellere dayanan maddi yaamsrelerinin dourduu imgeler olmak durumundadr. Bylelikle, ahlk, din, metafizikve her eit ideoloji ve de bunlara tekabl eden bilin ekilleri bamsz grnmlerinikaybederler. Bunlarn tarihleri yoktur, geliimleri yoktur; ancak insanlar maddiretimlerini ve maddi ilikilerini gelitirerek kendi z gereklikleriyle birlikte,dncelerini ve dncelerinin rnlerini deitirirler. Yaam belirleyen bilindeildir; bilinci belirleyen yaamdr. Birinci yntemde hareket noktas, yaayan bireyolarak grlen bilintir; gerek yaama uygun den ikinci yntemde ise, bu hareketnoktas bizzat gerek yaayan bireylerdir, ve bilin sadece onlarn bilinci olarak elealnr. (Alman deolojisi, Birinci Blm)


3/9

Dolaysyla bir materyalist sadece fikirler iin deil, maddi olgularn kendileri iin deaklama arar ve tanrlar ve benzeri doatesi mdahale odaklarna deil maddisebeplere bakar. Bu Marksizmin ok nemli bir yn olup, onu kapitalist toplumdayerlemi bulunan dier dnme yntemlerinden ve mantklardan ayrr.

17. ve 18. yzyllarda Avrupa lkelerinde bilimsel dncenin geliimi gerekten deelikili bir nitelik sergiledi ve bu hl burjuva teorisyenlerin tipik yaklam biimidir.Bir yandan materyalist ynteme doru bir gelime vard. Bilimciler nedenleri aryordu.Doal olgulara Tanr takdiri mucizeler olarak bakmakla yetinmiyor, onlara biraklama aryorlard. Ama ayn zamanda bu bilimcilerin henz tutarl veya zerindeallm bir materyalist anlaylar yoktu; genellikle de doal olgulara getirdikleriaklamalarn ardnda, zincirin sonunda Tanrnn elini ibanda gryorlard.

Byle bir yaklam, iinde yaadmz maddi dnyann temelde kendi dndakiglerce belirlendiini ve gerek dnyadan bamsz varolabildikleri iin bilincin veya

fikirlerin nde geldiini kabul etmek veya en azndan buna ak kap brakmakanlamna gelir. Materyalizmin felsefi kart olan bu anlaya idealizm diyoruz.

Bu yaklama gre insanln ve toplumun ve de sanatn, bilimin, vs. geliimini belirleyen maddi sreler deil fikirlerin geliimi, insan dncesininmkemmellemesi veya yozlamasdr. Ve bu genel yaklamn, itiraf edilsin ya daedilmesin, kapitalizmin her trl felsefesini kapsamas tesadf deildir.

Burjuva filozoflar ve tarihiler genel olarak varolan sistemi veri alrlar. Kapitalizmin,yeni ve daha stn bir sisteme yerini brakmas mmkn olmayan nihai ve tam bir

sistem olduunu kabul ederler. Ve tm gemi tarihi, zavall fanilerin kapitalizmingerekletirdiine ya da gerekletirebileceine inandklar bir tr mkemmeltopluma ulama gayretleri olarak sunarlar.

Bu yzden, gemiin hatta bugnn en byk burjuva bilimcilerinin ve dnrlerinineserlerine baktmzda materyalist ve idealist fikirleri nasl kafalarnda karmakarkettiklerini grebiliriz. rnein mekaniin yasalarn ve gezegenlerle gk cisimlerininhareket yasalarn incelemi olan Isaac Newton, bu hareketlerin zihin veya dnceyle

belirlendiini dnmyordu. Ama tm maddeye bir ilk iti verildiini, bu ilk itkininde bir tr doast g tarafndan, Tanr tarafndan verildiine inanyordu.

Ayn ekilde, bugn birok biyolog iin bitki ve hayvan trlerinin bir trden dierineevrildiini ve insanolunun kendisinin de nceki trlerin geliiminden ibaret olduunukabul etmek kolaydr. Ama yine de bunlarn pek ou, insan aklyla hayvan aklarasnda, lmden sonra insan vcudunu terk eden ebedi ruhtan ibaret bir farkolduu fikrine sk skya sarlrlar. En yetenekli bilimcilerden bazlar dahi bilimselolarak gerekten geri olan ve bilimden ziyade by ve batl inanca yakn duran bu tridealist fikirlerle materyalist yntemi harmanlam durumdadr.

Bu yzden Marksizm, her trl idealizmle kkten bir kopuu ve onun yerine gerekten

olup bitenin materyalist bir kavrayn temsil eder. Bu anlamda materyalizm,


4/9


5/9


6/9

Nicelikten Nitelie

Balang olarak niceliin nitelie dnm yasasn ele alalm. Bu yasa deiimsrelerinin evrendeki hareketin tedrici ve dzenli olmadn syler. Grece tedricive kk deiimlerin yaand dnemlerle devsa deiimlerin nicel olarak deilancak nitel olarak llebilecek deiimler yaand dnemler.

Yine doa bilimlerinden bir rnek verecek olursak, suyun snmasn ele alabiliriz.Suya s verdike gerekleen deiimi scaklk derecesi cinsinden tam olaraklebilirsiniz (nicelik). Diyelim 10Cden (eme suyu scakl) yaklak 98Cyekadar deiim nicel olacaktr; yani daha scak olmasna ramen su, su olarakkalacaktr.

Ama o andan sonra sudaki deiimin nitel hale geldii ve suyun buhara dnt birnokta gelir. 98 dereceden 102 dereceye stlrken suda meydana gelen deiimi nicelolarak tanmlayamazsnz. Nicel deiimin birikimi (gittike daha ok stmak) sonucunitel bir deiimin (sudan buhara) olutuunu sylememiz gerek.

te niceliin nitelie dnmnden bahsederken Marx ve Engelsin kastettii debuydu. Ayn ey trlerin geliiminde de grlebilir. Her bir tr iinde her zaman ok byk eitlilik grlr. Bu odaya bir gz atarsak Homo sapiensdeki eitliliigrebiliriz. Bu eitlilik nicel olarak rnein boy, arlk, deri rengi, burun uzunluu,vs. cinsinden llebilir.

Ama eer evre deiimlerinin etkisiyle evrimsel dnm bir noktaya varrsa bu niceldeiimler nitel deiime yol aabilir. Baka bir deyile, artk hayvan ve bitkideki szkonusu deiimi sadece nicel ayrntlar asndan tanmlayamazsnz. Artk birbirindennitel olarak farkl trler sz konusudur.

rnein, bir tr olarak bizler empanze ve gorillerden nitel olarak farklyz; onlar dadier memeli trlerinden nitel olarak farkllar. Ve bu nitel farkllklar, bu evrimsramalar, gemiteki nicel deiimlerin rndr.

Marksizmin dncesine gre, ani deiim dnemlerinin arasna serpitirilmi tedricideiim dnemleri her zaman olacaktr. Gebelik dneminde tedrici bir geliim dnemi

grlr, sonunda ise son derece hzl bir geliim dnemi. Ayn durum toplumungeliiminde de geerlidir. Marksistler sk sk bu gebelik benzetmesini savalarndevrimlere dnmn tarif etmek iin kullanmlardr. Bunlar toplumsal gelimeiinde nitel sramalar temsil ederler; ama onlar da toplumdaki nicel elikilerin

birikimiyle ortaya kmlardr.

Yadsmann Yadsnmas

Diyalektiin ikinci yasas da yadsmann yadsnmas yasasdr; ve yine kulaagerekte olduundan daha karmak gelmektedir. Burada yadsma sadece bir eyin

yok olmas, baka bir eye dnerek lmesi anlamna gelir.


7/9

rnein insanlk tarihinin ilk dnemlerinde snfl toplumun gelimesi, daha ncekisnfsz toplumun yadsnmasn temsil ediyordu. Ve gelecekte komnizmin geliimiyle

birlikte, bugnk snfl toplumun yadsnmas demek olan baka bir snfsz toplumgreceiz.

Yani yadsmann yadsnmas yasas yalnzca bir sistemin doarken baka bir sistemiyok olmaya ittiini syler. Ama bu yeni sistemin kalc veya deimez olduuanlamna gelmez. O da toplumda daha sonra grlecek gelime ve deiim srelerisonucunda yadsnr. Nasl snfl toplum snfsz toplumun yadsnmasysa, komnisttoplum da snfl toplumun yadsnmas olacaktr: yadsmann yadsnmas.

Diyalektiin bir baka kavram da ztlarn i ie gemesi yasasdr. Bu yasa, deiimsrelerinin elikiler sayesinde, tm doal ve toplumsal srelerin iinde gml olanfarkl unsurlar arasndaki atmalar sayesinde ortaya ktn syler.

Ztlarn i ie gemesine doa biliminden en iyi rnek belki de kuantum teorisidir.Bu teori enerjinin ikili bir karakter gstermesi zerine kuruludur; baz deneylere greenerji dalgalar halinde vardr, tpk elektromanyetik enerjide olduu gibi. Ama dier

baz durumlarda, enerji kendini paracklar halinde aa karr. Baka bir deyile,bilimciler arasnda genellikle kabul grd gibi, madde ve enerji ayn anda iki farkl biimde bir taraftan gzle grlemeyen bir dalga, dier taraftan iinde belirli birenerji kuantumu (miktar) tayan bir parack varolabilir.

Dolaysyla modern fizikteki kuantum teorisinin temeli elikidir. Ama bilim alannda bilinen daha birok eliki mevcuttur. rnein elektromanyetik enerji pozitif ve

negatif kuvvetlerin birbiri zerindeki etkisi araclyla harekete geer. Manyetizma birkuzey kutbunun bir de gney kutbunun varoluuna baldr. Bu ikisi tek balarnavarolamazlar. Tam da elikili kuvvetlerin bir ve ayn sistem ierisinde bir btnhalinde bulunmalar nedeniyle vardrlar ve ilerler.

Benzer biimde bugn her toplum bir sistem iinde btnlemi elikili unsurlartamaktadr ve bu da herhangi bir toplumun, herhangi bir lkenin istikrarl vedeimeden kalmasn imknsz klmaktadr. Formel mantn tersine diyalektikyntem bu elikileri ortaya dkp yaanan deiimin temeline inmek zere bizi eitir.

Marksistler her toplumsal srecin iinde elikili unsurlar olduunu sylemektenekinmezler. Tam tersine, asl bu sre iindeki kar atmalarnn tannp anlalmassayesinde, deiimin muhtemel dorultusunu ve bu durumda ii snfnn bakasna gre aba harcamak iin gerekli ve mmkn hedef ve amalar saptayabiliriz.

Beri yandan Marksizm formel mant toptan terk etmez. Ama toplumsal gelimelerianlamak bakmndan formel mantn ancak tli bir rol oynamas gerektiigrlmelidir.

Hepimiz gndelik ihtiyalarmz iin formel mant kullanrz. Bu mantk, gndelik

ilerimizi yrtmek ve iletiim kurmak iin gerekli kestirimleri yapmamz salar.


8/9

Formel mantktan yararlanmadan, bir eittir bir yaklamn kullanmadan normal biryaam sremezdik.

Ama te yandan formel mantn snrlarn da grmemiz gerekir, ki bunlar sreleridaha derinlemesine ve ayrntl incelediimizde ve toplumsal ve politik sreleri daha

yakndan gzlediimizde bilimde aikr hale gelen snrlardr.

Diyalektik, bilimciler arasnda nadiren kabul grr. Baz bilimciler diyalektikidir,ama ounluu bugn bile materyalist bir yaklam her trl formel ve idealist fikirleharmanlamaktadr.

Doa bilimlerinde durum bu olduuna gre, sosyal bilimler sz konusu olduundahaydi haydi byledir. Bunun sebepleri son derece aktr. Toplumu ve toplumsalsreleri bilimsel bak asndan incelemeye alrsanz, kapitalist sisteminelikileriyle ve toplumun sosyalist dnm ihtiyacyla kar karya kalmak

kanlmazdr.

renme ve aratrma merkezleri olduu varsaylan niversiteler, kapitalizmdeegemen snf ve devletten bamsz olmaktan uzaktrlar. Bu nedenledir ki, doa

bilimlerinin diyalektik materyalizme meyleden bir bilimsel yntemi hl sz konusuolabilmektedir; ama i sosyal bilimlere gelince, kolej ve niversitelerde formalizminve idealizmin en berbatn bulursunuz.

Bu durum yksek maal profesr ve akademisyenlerin yerleik karlarndan bamszdeildir. Toplumdaki ayrcalkl konumlarnn, retmekle ykml olduklar eyler

zerinde etki ve yansmalar olmas kanlmaz ve aktr. Kendi grleri venyarglar, rencilerine ve benzer ekilde tm okullara tadklar bilgiye nfuzeder.

Bilhassa burjuva tarihiler, tm sosyal bilimciler arasnda en s grl olanlardr.Tarihin dn sona erdiini hayal eden burjuva tarihilerin rneklerini ka kez grdk!inde bulunduumuz ngilterede, 17. 18. ve 19. yzyllar sz konusu olunca, ngilizemperyalizminin dehetini; kle ticaretine bulatn; smrge halklarnn kanla

bastrlmasndan sorumlu olduunu; ayn zamanda kadn ve ocuklar da dahil ngiliziilerinin kmr madenlerinde, pamuk fabrikalarnda, vs. en kt smrye maruz

kalmasndan sorumlu olduunu kabul ediyormu grnrler.

Tm bu ktlkleri kabul ederler; ama ancak dne kadar. bugne gelince, ngilizemperyalizmi birden demokratik ve ilerici kesilir.

Bu tmyle tek yanl, tmyle arpk bir tarih grdr ve Marksist yntemin tamtersidir. Marx ve Engelsin tutumu, toplumsal srelere ayn doaya baktklar gibidiyalektik adan gerekten vuku bulan sreler asndan bakmakt.

i hareketi iindeki gnlk tartma ve mnakaalarda sk sk formalist insanlarla

kar karya geliriz. Soldaki birok insan dahi olaylara, hareket dorultusunuanlamadan, tamamen kat ve formel biimde bakmaktadr.


9/9

i hareketinin sa kanad ve sol kanadn bir ksm Marksist teorinin bir dogmaolduuna, teorinin eylemcinin srtndaki 300 kiloluk yke benzediine ve bu yktenne kadar abuk kurtulunursa o kadar aktif ve etkili olunabileceine inanmaktadr.

Ama bu, Marksist teorinin tm doasnn kkten yanl anlalmasdr. Aslna bakacak

olursak Marksizm dogmann tam zdd olup, tam da etrafmzda gerekleen deiimsreleriyle baa kmann yntemidir.

Hibir ey sabit deildir ve hibir ey olduu yerde durmaz. Formalistler, toplumudonuk bir fotoraf gibi grrler ve eylerin neden ve nasl deitiini anlamadklariin karlatklar durumlardan korkabilirler. Bu trden bir yaklamn, deiiminkanlmazln anlamadan eyleri olduklar gibi kabul eden dogmatik bir kavrayayol amas kolaydr.

Bu yzden Marksist teori, ii hareketi iindeki her trl eylem iin ok temel bir

aratr. Olaylarn geliim ynne kendimizi odaklamak iin snf mcadelesi iindekielikili glere kar srekli dikkatli olmalyz.

Elbette kendimizi kapitalist toplumda egemen olan dnce erevesinden kurtarpMarksist yntemi benimsemek her zaman kolay olmuyor. Marxn dedii gibi bilimegiden kestirme bir yol yoktur. Yeni politik fikirlerle bouurken bazen zor yoludenemek zorundasnzdr.

Ama Marksist teorinin tartlmas ve incelenmesi, kesinlikle her eylemciningeliiminin esasl bir parasdr. nc iileri mcadelenin tm karmaas iinde bir

pusula ve harita ile donatan yalnzca bu teori olacaktr. Eylemci olmak her zaman iyibir eydir. Ama iine girdiimiz sreleri bilinle kavramakszn, pusula ve haritasolmayan bir kaiften daha etkili olamazsnz.

Ve eer bilimin yardm olmadan keif yapmaya kalkarsanz, ne kadar enerji doluolursanz olun, yllar boyu pek ok eylemcinin maalesef yapt gibi, er ya da ge biruuruma veya batakla dp yok olursunuz.

Bir pusula ve haritanz varsa ynnz tayin edebilirsiniz. Belli bir anda neredeolduunuzu, nereye gittiinizi ve nerede olacanz saptayabilirsiniz. te Marksist

teoriye vkf olmamz gerektiren temel neden de budur. i hareketi iindekieylemlerimiz sz konusu olduunda, Marksist teori bize kesinlikle paha biilmez bireylem klavuzu sunar.

Documents

John Pickard Diyalektik Materyalizm