JAKŠA BARBIĆP R A V O D R U Š T A V A

Knjiga drugaDRUŠTVA KAPITALA

Svezak I.DIONIČKO DRUŠTVO

Peto, izmijenjeno i dopunjeno izdanje

Akademik

JAKŠA BARBIĆprofessor emeritus Sveučilišta u Zagrebu

P R A V O D R U Š T A V A

Knjiga druga

DRUŠTVA KAPITALASvezak I.

DIONIČKO DRUŠTVO

Peto, izmijenjeno i dopunjeno izdanje

Zagreb, 2010.

® CopyrightJakša Barbić i Organizator d.o.o., Zagreb

Sva prava pridržana.Reproduciranje ove publikacije u cjelini, djelomično

ili na bilo koji drugi način, bilo kojim sredstvima, nije dopušteno bez prethodne suglasnosti nakladnika.

ISBN 978-953-7585-05-1 (cjelina)ISBN 978-953-7585-26-6 (Knjiga druga, svezak I.)

V

S K R A Ć E N I S A D R Ž A J

PREDGOVOR PETOM IZDANJU ...........................................................XXIIIFOREWORD TO FIFTH EDITION ........................................................... XXVPREDGOVOR ČETVRTOM IZDANJU................................................. XXVIIPREDGOVOR TREĆEM IZDANJU ........................................................XXIXPREDGOVOR DRUGOM IZDANJU ................................................... XXXIIIPREDGOVOR PRVOM IZDANJU ........................................................ XXXV

DIONIČKO DRUŠTVO

I. POJAM I OBILJEŽJA DIONIČKOG DRUŠTVA ............................3

II. OSNIVANJE DIONIČKOG DRUŠTVA ..........................................171

III. PRAVNI ODNOSI IZMEĐU DRUŠTVA I DIONIČARA .............335

IV. ORGANI DIONIČKOG DRUŠTVA ................................................645

V. IZMJENA STATUTA ......................................................................1203

VI. POVEĆANJE TEMELJNOG KAPITALA ...................................1211

VII. SMANJENJE TEMELJNOG KAPITALA ...................................1267

VIII. NIŠTETNOST I POBOJNOST ODLUKA GLAVNE SKUPŠTINE ...................................................................1287

IX. PRIJENOS IMOVINE DRUŠTVA ................................................1395

X. STATUSNE PROMJENE DRUŠTVA ...........................................1403

XI. PRESTANAK DRUŠTVA ...............................................................1493

ABECEDNO KAZALO POJMOVA ........................................................1533

SADRŽAJI KNJIGA - PRAVO DRUŠTAVA ..........................................1591

TABLES OF CONTENTS - COMPANY LAW .......................................1629

VII

S A D R Ž A J

PREDGOVOR PETOM IZDANJU ...........................................................XXIIIFOREWORD TO FIFTH EDITION ........................................................... XXVPREDGOVOR ČETVRTOM IZDANJU................................................. XXVIIPREDGOVOR TREĆEM IZDANJU ........................................................XXIXPREDGOVOR DRUGOM IZDANJU ................................................... XXXIIIPREDGOVOR PRVOM IZDANJU ........................................................ XXXV

DIONIČKO DRUŠTVO

I. POJAM I OBILJEŽJA DIONIČKOG DRUŠTVA ...............................31. POJAM DIONIČKOG DRUŠTVA ........................................................32. DIONIČKO DRUŠTVO JE DRUŠTVO ................................................63. DIONIČKO DRUŠTVO JE PRAVNA OSOBA ....................................74. DIONIČKO DRUŠTVO JE DRUŠTVO KAPITALA .........................125. DIONIČKO DRUŠTVO JE TRGOVAČKO DRUŠTVO ....................136. DIONIČARI NE ODGOVARAJU ZA OBVEZE DRUŠTVA .............15

a) Općenito o (ne)odgovornosti dioničara za obveze društva ........15b) Odgovornost dioničara za obveze društva ..................................16

b.a. Osnove odgovornosti dioničara za obveze društva ..................16b.b. Tko odgovara i za koje obveze .................................................23b.c. Pravna narav odgovornosti .......................................................27b.d. Prigovori koje dioničar može istaknuti prema vjerovniku .......29

7. TEMELJNI KAPITAL .........................................................................31a) Pojam i izražavanje temeljnog kapitala ......................................31b) Iznos temeljnog kapitala ...............................................................37c) Uloga temeljnog kapitala i pravila za unos i

očuvanje kapitala društva .............................................................418. DIONICE ..............................................................................................47

a) Pojam dionice .................................................................................48b) Dionica kao dio temeljnog kapitala društva ...............................49

b.a. Uvod .........................................................................................49b.b. Dionice s nominalnim iznosom ................................................50b.c. Dionice bez nominalnog iznosa ...............................................58

VIII

Sadržaj

c) Dionica kao skup članskih prava i obveza ..................................64c.a. Prava dioničara .........................................................................64c.b. Obveze dioničara ......................................................................68c.c. Nedjeljivost dionice..................................................................69

d) Dionica kao vrijednosni papir ......................................................74d.a. Pojam vrijednosnog papira .......................................................74d.b. Pojam dionice kao vrijednosnog papira ...................................79d.c. Dionice za koje su izdane isprave o dionicama ........................83

1.Dopustivostiučinakizdavanjaispraveodionici ................832.Sastojciispraveodionici .....................................................883.Privremenica ........................................................................94

d.d. Dionica kao nematerijalizirani vrijednosni papir .....................951.Određenjedionicekaonematerijaliziranogvrijednosnog papirairačunanakojimasezapisuje .................................95

2.Središnjeklirinškodepozitarnodruštvo .............................101Tip trgovačkog društva i uređenje njegova statusa ...........101Vođenje središnjeg depozitorija i upravljanje sustavom poravnanja i namire ............................................................109Nadzor nad središnjim klirinškim depozitarnim društvom 113

3.Obvezaizdavanjadionicauoblikunematerijaliziranog vrijednosnog papira ...........................................................114

4. Dostupnost podataka iz središnjeg depozitorija i obveza obavješćivanja ....................................................................117

5.Uvrštenjedionicanauređenotržišteraditrgovanja .........120d.e. Dionice za koje nisu izdane isprave o dionicama

niti su zapisane na računima vrijednosnih papira u računalnom sustavu središnjeg depozitorija ...........................128

e) Vrste dionica .................................................................................129f) Rodovi dionica .............................................................................133

9. STATUT KAO TEMELJNI USTROJBENI AKT DIONIČKOG DRUŠTVA .........................................................142

10. POVIJESNI RAZVOJ DIONIČKOG DRUŠTVA .............................15411. GOSPODARSKO ZNAČENJE DIONIČKOG DRUŠTVA ...............162

II. OSNIVANJE DIONIČKOG DRUŠTVA ............................................1711. NAČINI NASTANKA DIONIČKOG DRUŠTVA .............................1712. OSNIVAČI DIONIČKOG DRUŠTVA ...............................................176

IX

Sadržaj

3. SIMULTANO OSNIVANJE DIONIČKOG DRUŠTVA ....................185a) Radnje koje valja poduzeti pri simultanom

osnivanju dioničkog društva .......................................................185b) Usvajanje i potpisivanje statuta .................................................187c) Preuzimanje svih dionica društva ..............................................190d) Uplata uloga .................................................................................193

d.a. Značenje uplate uloga.............................................................193d.b. Predmet uloga .........................................................................195

1.Novackaopredmetuloga ...................................................1952.Stvarkaopredmetuloga ....................................................1963.Pravokaopredmetuloga ...................................................201

d.c. Uplata uloga u društvo novcem ..............................................207d.d. Način unosa stvari i prava u dioničko društvo .......................217

1.Općenitoonačinimaprijenosastvari ipravadioničkomdruštvu ..................................................217

2.Općenitoopravilimazaunosstvariiprava ......................2193.Ulaganjestvariipravaudruštvoipreuzimanje

stvari i prava ......................................................................2204.Određivanjestvariipravaustatutudruštva .....................2225. Ugovor o unosu stvari i prava u društvo ...........................2256.Unosstvariipravaudruštvotakodaonomoženjima slobodnoraspolagati ..........................................................234

7. Vrijednost stvari i prava ne smije biti znatno manja od protuvrijednosti koju daje društvo .....................239

d.e. Smetnje u ispunjenju obveze da se u društvo unesu stvar i pravo..................................................................241

e) Imenovanje prvog nadzornog odnosno upravnog odbora, revizora i uprave odnosno izvršnih direktora društva.............249

f) Izvješće o osnivanju .....................................................................254g) Revizija osnivanja ........................................................................257h) Upis dioničkog društva u sudski registar ..................................263

4. SUKCESIVNO OSNIVANJE DIONIČKOG DRUŠTVA ..................276a) Radnje koje valja poduzeti pri sukcesivnom osnivanju

dioničkog društva ........................................................................276b) Javni poziv (prospekt) za upis dionica .......................................280

b.a. Uvod .......................................................................................280b.b. Prospekt po Zakonu o tržištu kapitala ....................................282

1. Obveza objave prospekta ...................................................282

X

Sadržaj

2.Sadržajprospekta ...............................................................2863. Odgovornost u vezi s prospektom.......................................2894. Odobrenje i objava prospekta ............................................2915.NadzorneovlastiHrvatskeagencijezanadzor financijskihusluga ..............................................................292

b.c. Prospekt po Zakonu o trgovačkim društvima ........................293c) Upis i uplata dionica ....................................................................296d) Raspoređivanje upisanih dionica ...............................................301e) Osnivačka skupština ....................................................................303

e.a. Sazivanje osnivačke skupštine ...............................................303e.b. Rad osnivačke skupštine ........................................................305

5. ODGOVORNOST OSNIVAČA I DRUGIH OSOBA ........................312a) Odgovornost osnivača .................................................................312b) Odgovornost drugih osoba .........................................................316c) Odgovornost članova uprave i nadzornog odbora odnosno

izvršnih direktora i članova upravnog odbora društva ...........319d) Odgovornost osoba koje su izdale isprave

o dionicama i privremenice .........................................................3206. NIŠTETNOST DRUŠTVA .................................................................3227. NASTAVAK OSNIVANJA DRUŠTVA ..............................................329

III. PRAVNI ODNOSI IZMEĐU DRUŠTVA I DIONIČARA ................3351. VRSTE PRAVNIH ODNOSA IZMEĐU DIONIČKOG

DRUŠTVA I DIONIČARA ................................................................3352. ČLANSTVO U DIONIČKOM DRUŠTVU .......................................339

a) Pojam članstva .............................................................................339b) Stjecanje članstva u dioničkom društvu ....................................341

b.a. Izvorno (originarno) stjecanje članstva ..................................341b.b. Izvedeno (derivativno) stjecanje članstva ..............................343

1.Načiniizvedenogstjecanjačlanstva ..................................3432.Stjecanječlanstvapravnimposlomprijenosadionice .......3453.Stjecanječlanstvasveopćimsljedništvomzbogsmrti ilistatusnepromjenedioničara ..........................................354

4.Raspolaganjedionicombezprijenosačlanstvaudruštvu .3565.Vinkuliranjedionicekojaglasinaime ...............................3636.Preuzimanjedioničkogdruštva ..........................................374

Razlozi za pravno uređenje preuzimanja dioničkog društva ...............................................................374

XI

Sadržaj

Obveza objavljivanja ponude za preuzimanje i njezine posljedice ............................................................385Postupak preuzimanja ........................................................399Ovlasti Hrvatske agencije za nadzor financijskih usluga u provođenju nadzora .............................................415

7.Prijenosdionicamanjinskihdioničara ..............................419Pojam i dopustivost prijenosa dionica ...............................419Glavni dioničar i manjinski dioničari .................................425Postupak prijenosa dionica .................................................427Zaštita manjinskih dioničara ..............................................438

8.Stjecanjedionicaizaštitatržišnognatjecanja ...................441Uvod ...................................................................................441Zabranjene koncentracije po Zakonu o zaštiti tržišnog natjecanja iz 2003. ................................................442Zabranjene koncentracije po Zakonu o zaštiti tržišnog natjecanja iz 2009. ................................................448

9.Zakonskaograničenjauprometudionicama .....................455Uvod ...................................................................................455Raspolaganje povlaštenim informacijama .........................457Manipulacija tržištem .........................................................464Davanje preporuka .............................................................466Nadzorne mjere ..................................................................473Ograničenja stjecanja dionica u dioničkim društvima koja obavljaju određene djelatnosti ...................475

c) Prestanak članstva u dioničkom društvu ..................................488d) Registar dionica ...........................................................................489

d.a. Vođenje registra dionica .........................................................489d.b. Upis u registar dionica............................................................494d.c. Učinci upisa u registru dionica ...............................................496d.d. Brisanje neopravdanih upisa ..................................................499d.e. Pravo na obaviještenost o stanju upisa u

registru dionica .......................................................................5013. NAČELO JEDNAKOG POLOŽAJA DIONIČARA .........................5024. OBVEZE DIONIČARA .....................................................................510

a) Uvod ..............................................................................................510b) Obveza uplate uloga ....................................................................511c) Dodatne obveze dioničara ...........................................................515

XII

Sadržaj

d) Obveza lojalnog postupanja prema društvu i drugim dioničarima ...................................................................517

5. PRAVA DIONIČARA .........................................................................521a) Upravljačka prava .......................................................................521

a.a. Općenito o upravljačkim pravima ..........................................521a.b. Pravo na sudjelovanje na glavnoj skupštini društva,

uključujući i pravo na raspravljanje .......................................522a.c. Pravo na obaviještenost ..........................................................534

1.Sadržajpravanaobaviještenost ........................................5342. Pravna sredstva kojima se ostvaruje pravo

na obaviještenost ................................................................542a.d. Pravo glasa .............................................................................544

1.Pojampravaglasa .............................................................5442.Ograničenjepravaglasa ....................................................5473.Isključenjepravaglasa ......................................................5504.Povlaštenedionicebezpravaglasa ...................................5565.Obavješćivanjeopromjenamaupostotku glasačkihprava ..................................................................560Obveza imatelja glasačkih prava ........................................560Obveza dioničkog društva ..................................................570Način objavljivanja informacija .........................................573Ovlasti Agencije i nadzorne mjere .....................................575

6.Ugovoriovezanjuglasova .................................................578b) Imovinska prava ..........................................................................581

b.a. Općenito o imovinskim pravima ............................................581b.b. Pravo na isplatu dividende .....................................................583

1. Rezerve društva ..................................................................5832.Dobitdruštvapodobnazaisplatudividende ......................5873.Određenjeiisplatadividende ............................................594

6. VLASTITE DIONICE ........................................................................608a) Pojam i učinak stjecanja vlastitih dionica .................................608b) Originarno stjecanje vlastitih dionica .......................................609c) Derivativno stjecanje vlastitih dionica ......................................611

c.a. Razlozi za stjecanje vlastitih dionica .....................................611c.b. Dopustivost stjecanja vlastitih dionica ...................................617c.c. Nedopušteno stjecanje vlastitih dionica .................................634

XIII

Sadržaj

IV. ORGANI DIONIČKOG DRUŠTVA ...................................................6451. USTROJ DIONIČKOG DRUŠTVA ...................................................6452. NAČIN PRAVNOG UREĐENJA USTROJA ORGANA

DIONIČKOG DRUŠTVA ..................................................................6543. IZBOR USTROJA ORGANA DIONIČKOG DRUŠTVA .................6664. UPRAVA .............................................................................................670

a) Sastav i imenovanje uprave ........................................................671a.a. Svojstva osobe koja se imenuje u upravu društva ..................671a.b. Broj članova uprave, imenovanje predsjednika

i članova tog organa ...............................................................686b) Odnos društva, predsjednika i članova uprave ........................699c) Ovlasti uprave ..............................................................................709

c.a. Vođenje poslova društva .........................................................7091.Općenitooovlastivođenjaposlovadruštva ......................7092.Zastupanjeipredstavljanjedruštva ...................................7143.Dužnostizvješćivanjaiobavješćivanja ..............................7184.Dužnostobjavljivanjaispravadruštva ..............................723

Isprave koje društvo mora objaviti .....................................723Predaja isprava radi objave ................................................725Sadržaj isprava koje se objavljuju ......................................727Kazne za propust da se objave isprave ...............................732Objavljivanje izvješća izdavatelja vrijednosnih papira ......734

c.b. Odnos uprave i drugih organa glede vođenja poslova društva .........................................................7371.Općenitooodnosuupraveidrugihorgana privođenjuposlovadruštva ...............................................737

2.Utvrđivanjegodišnjihfinancijskihizvješća društva ................................................................................741

d) Način rada uprave .......................................................................749e) Prestanak članstva u upravi društva .........................................757

e.a. Načini prestanka članstva u upravi društva ............................757e.b. Istek trajanja mandata.............................................................759e.c. Opoziv imenovanja člana uprave ...........................................761e.d. Ostavka člana uprave .............................................................779e.e. Ostali načini prestanka članstva u upravi društva ..................783

f) Dužna pozornost i odgovornost članova uprave .......................790f.a. Pozornost koju su dužni pokazati članovi uprave ..................790f.b. Općenito o odgovornosti članova uprave za štetu ..................801

XIV

Sadržaj

f.c. Odgovornost za štetu prema društvu i dioničarima ................805f.d. Odgovornost za štetu prema vjerovnicima društva ................813

1.Pravnanaravzahtjevapremačlanuuprave ......................8132.Zahtjevpremačlanovimauprave .......................................8173.Zahtjevpremačlanovimaupravekojinisu podnijeliprijedlogzaotvaranjestečajnog postupka nad društvom ......................................................826

g) Odgovornost osobe koja je iskoristila svoj utjecaj u društvu i onoga tko je u tome sudjelovao ...............................832

5. NADZORNI ODBOR ........................................................................837a) Broj članova nadzornog odbora .................................................838b) Svojstva osoba koje mogu biti članovi nadzornog odbora ......841c) Izbor odnosno imenovanje članova

nadzornog odbora .......................................................................855c.a. Izbor članova nadzornog odbora ............................................855c.b. Imenovanje članova nadzornog odbora..................................858

d) Trajanje mandata članova nadzornog odbora ..........................864e) Odnos društva, predsjednika i članova nadzornog odbora .....868

e.a. Pravna narav odnosa društva, predsjednika i članova nadzornog odbora .....................................................868

e.b. Pravo predsjednika i članova nadzornog odbora na naknadu 871e.c. Ograničenja ............................................................................874

f) Ovlasti nadzornog odbora ..........................................................877g) Način rada nadzornog odbora ....................................................889

g.a. Konstituiranje nadzornog odbora ...........................................889g.b. Sjednice nadzornog odbora ....................................................891g.c. Odlučivanje u nadzornom odboru ..........................................894g.d. Zapisnik sa sjednica nadzornog odbora .................................900g.e. Obaviještenost članova nadzornog odbora .............................902g.f. Pomoćna tijela nadzornog odbora ..........................................903

h) Prestanak članstva u nadzornom odboru ..................................906h.a. Načini prestanka članstva u nadzornom odboru društva ........906h.b. Istek trajanja mandata.............................................................907h.c. Opoziv člana nadzornog odbora .............................................908h.d. Ostavka člana nadzornog odbora ...........................................914h.e. Ostali načini prestanka članstva

u nadzornom odboru...............................................................915

XV

Sadržaj

i) Dužna pozornost i odgovornost članova nadzornog odbora ...917i.a. Općenito o dužnoj pozornosti i odgovornosti

članova nadzornog odbora .....................................................917i.b. Zahtjev za naknadu štete od članova nadzornog odbora ........921

j) Predstavnik radnika u nadzornom odboru društva .................924j.a. Pregled sudjelovanja radnika u odlučivanju u nas .................924j.b. Pravne osobe u organu ili tijelu kojih mora

biti član predstavnik radnika ..................................................934j.c. Obveza da se omogući imenovanje predstavnika

radnika u nadzorni odbor........................................................9371. Radnje koje društvo mora obaviti da se predstavnikuradnikaomogućičlanstvou nadzornom odboru .............................................................937

2.Načinpoduzimanjapotrebnihradnji .................................9413. Prekršajna odgovornost društva i u njemu odgovorne

osobe te ukidanje društva ...................................................945j.d. Osoba predstavnika radnika u nadzornom odboru .................948j.e. Način imenovanja predstavnika radnika u nadzorni odbor ....951j.f. Mandatno razdoblje na koje se imenuje predstavnik

radnika u nadzorni odbor........................................................954j.g. Položaj predstavnika radnika u nadzornom odboru ...............957j.h. Prestanak članstva predstavnika radnika

u nadzornom odboru...............................................................9621.Općenitoorazlozimaprestankačlanstva ..........................9622. Istek trajanja mandata .......................................................9633.Prestanakčlanstvanatemeljuzakona ...............................9644. Opoziv imenovanja .............................................................965

Opoziv imenovanja od strane radnika ................................965Opoziv imenovanja od strane glavne skupštine društva ....966Opoziv imenovanja od strane suda ....................................967

5. Smrt predstavnika radnika .................................................9686. Ostavka predstavnika radnika ............................................9697. Prestanak društva pripajanjem drugome društvu, spajanjemsdrugimdruštvomipodjelomdruštva .............970

8.Otvaranjestečajnogpostupka ............................................9719. Imenovanje posebne uprave i donošenje odlukeoprisilnojlikvidacijikreditneinstitucije ................971

XVI

Sadržaj

6. UPRAVNI ODBOR ............................................................................972a) Uvod ..............................................................................................973b) Broj članova upravnog odbora ...................................................974c) Svojstva osoba koje mogu biti članovi upravnog odbora ........977d) Izbor članova upravnog odbora .................................................984e) Imenovanje članova upravnog odbora ......................................987f) Trajanje mandata članova upravnog odbora ...........................993g) Odnos društva, predsjednika i članova upravnog odbora .......997

g.a. Pravna narav odnosa društva, predsjednika i članova upravnog odbora .....................................................................997

g.b. Pravo predsjednika i članova upravnog odbora na naknadu............................................................................1000

g.c. Ograničenja ..........................................................................1003h) Ovlasti upravnog odbora ..........................................................1005i) Način rada upravnog odbora ...................................................1014

i.a. Konstituiranje upravnog odbora ...........................................1014i.b. Sjednice upravnog odbora ....................................................1016i.c. Odlučivanje u upravnom odboru ..........................................1020i.d. Zapisnik sa sjednica upravnog odbora .................................1027i.e. Obaviještenost članova upravnog odbora ............................1030i.f. Pomoćna tijela upravnog odbora ..........................................1031

j) Dužna pozornost i odgovornost članova upravnog odbora ...1033k) Prestanak članstva u upravnom odboru .................................1036

k.a. Načini prestanka članstva u upravnom odboru ...................1036k.b. Istek trajanja mandata...........................................................1037k.c. Opoziv člana upravnog odbora ............................................1039

1.Opozivizabranogčlanaupravnogodbora .....................10392.Opozivčlanaimenovanoguupravniodbor .....................10423.Opozivčlanaupravnogodboraodstrane trgovačkogsuda ...............................................................1044

k.d. Ostavka člana upravnog odbora ...........................................1045k.e. Ostali načini prestanka članstva u

upravnom odboru .................................................................1048l) Izvršni direktori .........................................................................1050

l.a. Pojam ....................................................................................1050l.b. Imenovanje izvršnih direktora ..............................................1052l.c. Odnos među izvršnim direktorima .......................................1054l.d. Ovlasti izvršnih direktora i njihov odnos s društvom ..........1056

XVII

Sadržaj

l.e. Dužna pozornost i odgovornost izvršnih direktora ..............1061l.f. Prestanak mandata izvršnog direktora..................................1063

7. GLAVNA SKUPŠTINA ...................................................................1065a) Pojam glavne skupštine .............................................................1066b) Nadležnosti glavne skupštine ....................................................1071c) Sazivanje glavne skupštine .......................................................1080

c.a. Razlozi za sazivanje glavne skupštine .................................1080c.b. Ovlast za sazivanje glavne skupštine ...................................1084c.c. Vrijeme i način sazivanja glavne skupštine..........................1098

1.Pozivzaglavnuskupštinu ................................................10982.Dnevniredglavneskupštine ............................................ 11113.Prijedloziodlukakojetrebadonijeti ................................ 11154.Opoziviizmjenapozivazaglavnuskupštinu ................... 1117

d) Priopćenja za dioničare i članove nadzornog odnosno upravnog odbora ..................................... 1118

e) Protuprijedlozi dioničara ..........................................................1123f) Tijek glavne skupštine ...............................................................1126

f.a. Sudionici glavne skupštine ...................................................1126f.b. Popis sudionika glavne skupštine .........................................1129f.c. Poslovnik o radu glavne skupštine .......................................1136f.d. Predsjednik glavne skupštine ...............................................1139

1. Izbor odnosno imenovanje predsjednika iprestanaknjegovefunkcije .............................................1139

2. Prava i obveze predsjednika ............................................1144f.e. Otvaranje glavne skupštine ..................................................1146f.f. Postupanje po dnevnom redu ...............................................1148

1.Redoslijedraspravljanjaigovornika ...............................11482.Redoslijedglasovanjaoprijedlozimaodluka ..................11513.Većinezadonošenjeodluka ..............................................11544.Kvorumzadonošenjeodluka ...........................................11615.Načinglasovanja ..............................................................11666.Utvrđivanjerezultataglasovanjaiopoziv doneseneodluke ...............................................................1176

f.g. Prekid, prelaganje točaka dnevnog reda, trajanje i zaključenje glavne skupštine ..............................................1181

f.h. Održavanje reda na glavnoj skupštini ..................................1183f.i. Zapisnik glavne skupštine ....................................................1187

g) Posebna revizija .........................................................................1198

XVIII

Sadržaj

V. IZMJENA STATUTA .........................................................................1203

VI. POVEĆANJE TEMELJNOG KAPITALA ......................................12111. FINANCIRANJE DIONIČKOG DRUŠTVA VLASTITIM

I TUĐIM KAPITALOM ...................................................................12112. POVEĆANJE TEMELJNOG KAPITALA ULOZIMA ...................1212

a) Pojam povećanja temeljnog kapitala ulozima i radnje koje pritom treba obaviti ............................................1212

b) Odluka o povećanju temeljnog kapitala ..................................1215c) Obveza izdavanja prospekta ....................................................1219d) Upis i uplata dionica ..................................................................1221

3. UVJETNO POVEĆANJE TEMELJNOG KAPITALA ...................1230a) Pojam uvjetnog povećanja temeljnog kapitala

i radnje koje pritom treba obaviti ............................................1230b) Odluka o povećanju temeljnog kapitala ..................................1236c) Provedba uvjetnog povećanja temeljnog kapitala ..................1238

4. ODOBRENI TEMELJNI KAPITAL ................................................1242a) Pojam odobrenog temeljnog kapitala i radnje

koje pritom treba obaviti ..........................................................1242b) Provedba povećanja temeljnog kapitala

kao odobrenog kapitala .............................................................12465. POVEĆANJE TEMELJNOG KAPITALA

IZ SREDSTAVA DRUŠTVA ............................................................1251a) Pojam povećanja temeljnog kapitala iz sredstava društva

i radnje koje pritom treba obaviti ............................................1251b) Odluka o povećanju temeljnog kapitala ..................................1254c) Provedba odluke o povećanju temeljnog kapitala

iz sredstava društva ...................................................................12566. ZAMJENJIVE OBVEZNICE I OBVEZNICE

S PROMJENJIVIM KAMATAMA ..................................................1262

VII. SMANJENJE TEMELJNOG KAPITALA ......................................12671. RAZLOZI ZA SMANJENJE TEMELJNOG KAPITALA ...............12672. REDOVITO SMANJENJE TEMELJNOG KAPITALA .................12693. POJEDNOSTAVNJENO SMANJENJE TEMELJNOG

KAPITALA .......................................................................................1277

XIX

Sadržaj

4. SMANJENJE TEMELJNOG KAPITALA POVLAČENJEM DIONICA ..........................................................1279

VIII. NIŠTETNOST I POBOJNOST ODLUKA GLAVNE SKUPŠTINE ....................................................................12871. ODLUKE GLAVNE SKUPŠTINE S NEDOSTATKOM ..............12872. PRIVIDNE ODLUKE ....................................................................12883. ODLUKE BEZ PRAVNOG UČINKA ...........................................12894. NIŠTETNE ODLUKE ....................................................................1293

a) Pojam ništetne odluke .............................................................1293b) Razlozi za ništetnost odluke ....................................................1295

b.a. Općenito o razlozima za ništetnost odluke .........................1295b.b. Pogreške učinjene u sazivanju glavne skupštine ................1296b.c. Propusti u vezi sa zapisnikom glavne skupštine ................1302b.d. Nesklad odluke s biti društva i protivnost prisilnim

propisima određenim Zakonom .........................................1303b.e. Protivnost odluke moralu društva ......................................1306b.f. Ništetnost na temelju odluke suda ......................................1307b.g. Ostali razlozi za ništetnost po Zakonu

o trgovačkim društvima ......................................................1308b.h. Propust da se uprava odnosno izvršni direktori

savjetuju s radničkim vijećem prije donošenja odluke glavne skupštine .....................................................1313

c) Uklanjanje učinka ništetnosti premda postoji razlog za ništetnost odluke ......................................................1315

d) Učinak ništetnosti ....................................................................1318e) Tužba radi ništetnosti odluke .................................................1320

5. POBOJNE ODLUKE .....................................................................1325a) Pojam pobojne odluke.............................................................1325b) Razlozi za pobijanje odluke ....................................................1327

b.a. Protivnost odluke zakonu i statutu .....................................13271. Povreda postupka ...........................................................13292.Sadržajodlukeprotivanzakonuistatutu .......................1336

b.b. Pokušaj dioničara da ostvari posebnu korist ......................1338b.c. Razlozi za pobijanje odluke o upotrebi dobiti ....................1340b.d. Razlozi za pobijanje odluke o povećanju temeljnog

kapitala ulozima .................................................................1343

XX

Sadržaj

c) Utjecaj odluke glavne skupštine kojom potvrđuje pobojnu odluku na pobijanje potvrđene odluke ....................1345

d) Osobe ovlaštene pobijati odluku ..............................................1347d.a. Ovlast za pobijanje ...............................................................1347

1.Dioničarkojijesudjelovaonaglavnojskupštini .............13492.Dioničarkojinijesudjelovaonaglavnojskupštini ..........13533.Svakidioničar ..................................................................13554. Uprava odnosno upravni odbor društva ..........................13555.Svakičlanuprave,izvršnidirektoričlannadzornog

odnosno upravnog odbora društva ..................................1357d.b. Zloporaba ovlasti za pobijanje .............................................1358

e) Tužba za pobijanje.....................................................................1361e.a. Nadležnost za rješavanje spora o pobijanju odluke .............1361e.b. Stranke i zastupanje u sporu .................................................1363e.c. Rok za podizanje tužbe ........................................................1367e.d. Predmet spora .......................................................................1369e.e. Određenje vrijednosti predmeta spora..................................1372e.f. Teret dokaza .........................................................................1377e.g. Privremene mjere .................................................................1378e.h. Upis pobijane odluke u sudski registar prije

okončanja spora ....................................................................1383f) Učinak pobijanja .......................................................................1388

IX. PRIJENOS IMOVINE DRUŠTVA ...................................................13951. PRIJENOS IMOVINE OSOBAMA JAVNOG PRAVA ...................13952. OBVEZA PRIJENOSA IMOVINE DRUGIM OSOBAMA ............1397

X. STATUSNE PROMJENE DRUŠTVA...............................................14031. POJAM STATUSNE PROMJENE ...................................................14032. PRIPAJANJE DIONIČKOG DRUŠTVA DRUGOM

DIONIČKOM DRUŠTVU ...............................................................1407a) Pojam pripajanja .......................................................................1408b) Ugovor o pripajanju ..................................................................1409c) Izvješće o pripajanju i revizija pripajanja te

provjera pripajanja od strane nadzornog odnosno upravnog odbora ........................................................1413

XXI

Sadržaj

d) Odluke glavnih skupština društava koja sudjeluju u pripajanju ..............................................................1416

e) Povećanje temeljnog kapitala radi provođenja pripajanja ...................................................................................1420

f) Povjerenik za primanje dionica i doplata u novcu .................1422g) Sudsko ispitivanje omjera zamjene dionica ............................1425h) Upis pripajanja u sudski registar .............................................1427i) Pravni učinci pripajanja i zaštita dioničara

i vjerovnika .................................................................................14313. PRIPAJANJE DIONIČKOG DRUŠTVA DRUŠTVU S

OGRANIČENOM ODGOVORNOŠĆU ..........................................14404. SPAJANJE DIONIČKIH DRUŠTAVA .............................................14425. PODJELA DIONIČKOG DRUŠTVA ..............................................1446

a) Pojam ..........................................................................................1447b) Podjela s osnivanjem .................................................................1450

b.a. Pojam ....................................................................................1450b.b. Plan podjele ..........................................................................1451b.c. Očuvanje kapitala društva ....................................................1456b.d. Izvješće o podjeli ..................................................................1459b.e. Revizija podjele ....................................................................1461b.f. Izvješće nadzornog odnosno upravnog odbora ....................1462b.g. Priprema glavne skupštine i odlučivanje o podjeli...............1464b.h. Pravo na primjerenu otpremninu ..........................................1468b.i. Upis podjele u sudski registar ..............................................1470b.j. Pravni učinci podjele ...........................................................1473b.k. Zaštita vjerovnika .................................................................1480

c) Podjela s preuzimanjem ............................................................14836. PREOBLIKOVANJE DIONIČKOG DRUŠTVA .............................1485

a) Pojam ..........................................................................................1485b) Preoblikovanje dioničkog društva u društvo

s ograničenom odgovornošću ...................................................1487

XI. PRESTANAK DRUŠTVA ..................................................................14931. POJAM PRESTANKA DRUŠTVA ..................................................14932. RAZLOZI ZA PRESTANAK DRUŠTVA ........................................1496

a) Općenito o razlozima prestanka ...............................................1496b) Istek vremena određenog u statutu društva............................1501

XXII

Sadržaj

c) Odluka glavne skupštine društva .............................................1503d) Pravomoćna odluka registarskog suda kojom se određuje

brisanje društva po službenoj dužnosti ...................................1505e) Pripajanje društva drugome društvu, spajanje s drugim

društvom i podjela društva razdvajanjem ..............................1506f) Odluka stečajnog vijeća o otvaranju i zaključenju

stečajnog postupka ....................................................................1508g) Otvaranje stečajnog postupka ..................................................1509h) Ukidanje društva .......................................................................1510i) Nepostojanje imovine društva ..................................................1510j) Prijenos cijele imovine društva na osobu javnog prava

ili na drugu osobu ......................................................................1514k) Sudsko utvrđenje ništetnosti društva ......................................1515l) Razlozi određeni statutom društva ..........................................1516

3. LIKVIDACIJA DRUŠTVA ..............................................................1517a) Pojam likvidacije .......................................................................1517b) Likvidatori .................................................................................1519

b.a. Imenovanje i opoziv imenovanja likvidatora .......................1519b.b. Dužnosti i ovlasti likvidatora ...............................................1523b.c. Odgovornost likvidatora za štetu..........................................1524

c) Provođenje likvidacije ...............................................................1526d) Nastavljanje društva .................................................................1530

ABECEDNO KAZALO POJMOVA ........................................................1533

SADRŽAJI KNJIGA - PRAVO DRUŠTAVA ..........................................1591Knjiga prva - OPĆI DIO .......................................................................1593Knjiga druga - DRUŠTVA KAPITALA - svezak I. ............................... VIIKnjiga druga - DRUŠTVA KAPITALA - svezak II. ............................1605Knjiga treća - DRUŠTVA OSOBA .......................................................1615

TABLES OF CONTENTS - COMPANY LAW .......................................1629Volume one - GENERAL PART ...........................................................1631Volume two - CORPORATIONS I .......................................................1641Volume two - CORPORATIONS II ......................................................1659Volume three - PARTNERSHIPS .........................................................1669

XXIII

PREDGOVOR PETOM IZDANJU

Tri sugodineprošleodobjavečetvrtogizdanjadrugeknjigePravadruštavakoje jeumeđuvremenu rasprodano.Dinamičan razvojpravadruštavadoveojezatovrijemeiunasdodvijeznačajnepromjeneZa-konaotrgovačkimdruštvimaidonošenjavećegbrojapropisastogpo-dručja.Zakonjeizmijenjenidopunjen2007.i2009.radiusklađenjasnovim smjernicamaEuropskeunije, ali i praćenja izmjenado kojih jeutovrijemedošloupravukojejebilouzorompridonošenjuZakona.Itamose,naime,koristiprigodadaseprilikomusklađenjazakonodavstvasnovinamaueuropskojpravnojstečevini intervenirauzakoneumjeriukojojtonalažupotrebedasespriječezlouporabeiomogućiboljiuvidudjelovanjetrgovačkihdruštava.Logičnojedasetaiskustvakoristeikodnaspaikadajetopotrebnodabisepreduhitrilepojavedokojihćesigurnodoći.Timehrvatskopravodruštavapravodobnoslijeditrendoveonogaštosedogađausvijetu.

OkolnostdačetvrtoizdanjeteknjigevišenijedostupnoonimakojiganemajuomogućilamijedaobjavimpetoizdanjeukojemsuobrađenenajnovijepromjeneuZakonuneposrednonakonštosu1.svibnja2010.stupilenasnagu.Nakonštojebiloobjavljenočetvrtoizdanje,velikimsubrojemnovihpropisauređenabrojnapitanjavezanauzdjelovanjetrgo-vačkihdruštava,prvenstvenodioničkogdruštva,kojimasečakizadireuZakonotrgovačkimdruštvimailisepakusmjerujeprimjenanjegovihodredaba tako da bez uzimanja u obzir onoga što je njima propisano nijemogućavaljanaprimjenaZakona.IsudovisuubrojnimslučajevimazauzimalistajalištaoprimjeniZakonatakodaitotrebauzetiuobzirprinjegovoj primjeni.

Svejetoznatnopovećaloopsegknjigekojabitimeimalamnogovišeoddvije tisućestranica.Zatosamse,dačitatelji lakšenjomerukuju isnalazesepritraženjuonogaštoihzanima,odlučiodadruguknjiguPra-vadruštava-Društvakapitalapodijelimudvasveska.Prvisvezakkojisadaobjavljujemsadržavasamomaterijudioničkogdruštvaiopsegomjevećiodčetvrtogizdanjaknjigeukojemsubilaobrađenasvadruštva kapitala.Topokazujeikolikojesamouprotekletrigodinebiointenzivan

XXIV

Predgovor petom izdanju

razvojnašegpravadruštava.U tomeonoslijediodgovarajući intenzi-vanrazvojunajrazvijenijimpravima.Udrugomsveskuobrađujusedru-gadruštvakapitala-društvosograničenomodgovornošću,društvozauzajamnoosiguranjeikreditnaunija.Kakonebidošlodonepotrebnihponavljanjakojabiopteretilatekst,utojseknjiziupućujenamjestauprvomsveskunakojimaseobrađujupitanjazajedničkasvimdruštvimakapitala,aliponaravistvariobrađenauvezisdioničkimdruštvomkaotipičnimdruštvomkapitala.Takonačinobradeostajeistikaoštojebioučetvrtomizdanjuknjige.

Uovojknjiziobrađenojedioničkodruštvosastanjemupropisimaisudskojpraksikakvoje1.lipnja2010.Smatramposebnovažnimiznijetiiobraditistajalištasudovauprimjenipropisakojiseodnosenadioničkodruštvo,štojeuknjiziučinjenosprikazomiosvrtomnastajalištaizra-ženau450objavljenihodlukaUstavnogsuda,VrhovnogsudaiVisokogtrgovačkogsudaRepublikeuznavođenjeizvoragdjesuodlukeobjavlje-neidostupnečitateljima.Tometrebadodatii120odlukaobjavljenihuzosvrtenanjihuprvojknjiziPravadruštava,Općidio,kojeseponaravistvari odnose i nadioničkodruštvo.Učinio sam to zbog toga što nijemogućeprikazatipravnostanjenanekompodručjuspozivomsamonapropise,jerpravočinepropisi,sudskapraksaipravnaknjiževnostuzetikaocjelina.

Petoizdanjeknjige,kojaćeseodtogizdanjanadaljeobjavljivatiudvasveska,predajemurukečitateljimasnadomdaćeimkoristitiuvezisonimštoželeznatiodioničkomdruštvu,najopsežnijojinajsloženijojma-terijipravadruštava.Drugisvezakobjavljujeseistodobnosprvimtakodaječitateljimaodmahdostupnatemeljitaobradasvihdruštavakapita-la.Pokažulionizatoprimjereniinteres,nastavitćusastalnimpraće-njempromjenanatompodručjuizvješćujućiihonjimaipredlažućikakoihprimijeniti.NatosamseobvezaojošpriobjavljivanjuprvogizdanjaprveknjigePravadruštavaitućuobvezu,kolikomitobudeomogućeno,urednoispunjavatiiubuduće.

UZagrebu1.lipnja2010.

JakšaBarbić

XXV

FOREWORD TO FIFTH EDITION

Threeyearshavepassedsincethepublicationofthefourthedition ofthesecondbookCompanyLaw,whichhadsoldoutinthemeantime.Sincethen,dynamicdevelopmentofcorporatelawledtotwosignificantchangesof theCompaniesAct inourcountryandtotheadoptionofagreatnumberofregulationsinthatfield.TheActwasamendedin2007and2009forthepurposeofharmonisationwiththenewguidelinesoftheEuropeanUnion,butalsomatchingtheamendmentswhichwerepassedinthattimeinlegalsystemswhichservedasamodelatthetimeofitsadoption.There,aswell,theopportunitywastakentointerveneintolawsasmuchasitwasnecessarytopreventabuseandallowthebestinsightinto companies’ activities, when harmonizing the legislation with thenoveltiesintheEuropeanacquis.Itislogicalthattheseexperiencesbeusedinourcountryaswell,evenwhentheyarenecessarytoanticipateoccurrencesthatareboundtohappen.ThatwayCroatiancompanylawfollowsglobaltrendsintimelyfashion.

Thefactthatthefourtheditionofthatbookisnolongeravailabletothosewhodon′thaveit,allowedmetopublishthefiftheditionwhereIdealtwiththelatestamendmentsoftheActbeforetheycameintoforceon1May2010.Afterthefourtheditionhadbeenpublished,agreatnumberofregulationsstipulatednumerousissuesrelatedtotheactivityofcompa-nies,primarilyjointstockcompanies,whichenteredintothesphereoftheCompaniesActortheimplementationof itsprovisionswasdirectedsothatwithouttakingintoconsiderationwhatisprescribedforthem,properimplementationoftheActwasnotpossible.EvencourtstookastandontheimplementationoftheActonmanyoccasionssothisalsoneedstobetakenintoaccountwhenimplementingit.

Thisgreatlyincreasedthevolumeofthebookwhichwouldthenhavehadmuchmorethantwothousandpages.ThatiswhyIdecidedtosplitthesecondbookCompanyLaw-Corporationsintotwovolumes,toallowreaderstouseitmoreeasilywhensearchingforsomethingofinteresttothem.ThefirstvolumethatIamnowpublishing,containsonlythesubjectmatterofjointstockcompaniesandislargerthanthefourtheditionofthe

XXVI

Forewordtofifthedition

bookwhereallcorporationswerediscussed.Thisshowshowthedevelop-mentofourcompanylawhasbeenintensiveinthepastthreeyears.Inthatrespect,itfollowstheintensivedevelopmentofthemostdevelopedlegisla-tions.Inthesecondvolume,othercorporationsarediscussed-limitedli-abilitycompany,mutualinsurancecompanyandcreditunion.Inordertoavoidunnecessaryrepetitionsthatwouldburdenthetext,thisbookmakesreferencestosectionsofthefirstvolumewhereissuesthatallcorporationshaveincommonareelaborated,butnaturallytheyarediscussedinrela-tiontoajointstockcompanyasatypicalcorporation.So,themethodofexpositionstaysthesameasinthefourtheditionofthebook.

Thisbookdiscussesjointstockcompaniesbasedonthestateofregula-tionsandjudicialpracticeason1June2010.Ibelieveitisveryimportanttopresent anddiscuss court views in the implementationof regulationsreferringtojointstockcompanies,whichhasbeendoneinthebookwithapresentationandreviewofviewsexpressedin450decisionspublishedbytheConstitutionalCourt,SupremeCourtandHighCommercialCourtoftheRepublicofCroatia,withspecifiedsourceswherethedecisionshadbeenpublishedandavailabletoreaders.Weshouldaddtothis120deci-sionswithoverviewspublished in thefirstbookCompanyLaw,whosegeneralpartnaturallyreferstojointstockcompaniesaswell.Iproceed-edinthatdirection,sinceitwasimpossibletopresentthestateoflegalaffairsinagivenfieldonlybyreferringtoregulations,sincelawconsistsofregulations,judicialpracticeandlawbookstakenasawhole.

Thefiftheditionofthebook,whichshallbepublishedintwovolumesfurtheron,Ihandovertoreaders,hopingitwillbenefittheminwhattheywanttofindoutaboutjointstockcompanies,themostcomprehensiveandcomplexsubjectmatterincompanylaw.Theothervolumeispublishedatthesametimeasthefirstone,sothereadersimmediatelyhaveadetailedelaborationonall corporations. If they showcorresponding interest, Iwillcontinueconstantlymonitoringchangesinthatfieldandreportingaboutthem,withsuggestionsonhowtosolvethem.IcommittedtothisinthefirsteditionofthefirstbookCompanyLawandIwillregularlyfulfilthisobligation,asmuchasIcan,inthefuture.

Zagreb,1June2010

JakšaBarbić

XXVII

PREDGOVOR ČETVRTOM IZDANJU

Trećeizdanjeoveknjigerasprodanojedvijegodinenakonštojebiloobjavljeno.Sobziromnapotražnjuzanjomnakladnikseodlučiozanovoiz-danje.Hitnosttepotrebenijedopustiladaseuovomizdanjubiloštomijenjapasamsesuglasiosnakladnikomdaobjavimoneizmijenjenotrećeizdanje.

Nakonštojeiztiskaizašlotrećeizdanjeknjige,došlojedopromjenauzakonodavstvusamoutolikoštojetemeljitouređenodruštvozauzajam-no osiguranje i uvedeno novo društvo - kreditna unija, a samo neznatno je izmijenjen i Zakon o sudskom registru.Do značajnijih promjena doći ćekonačnomprilagodbomZakonao trgovačkimdruštvimapravnojstečeviniEuropskeunije,tj.nakonminireformehrvatskogpravadruštava,jerjeonovećsadaudalekonajvećemdijeluprilagođenoeuropskompravu.

Ovimneizmijenjenimčetvrtimizdanjemknjigenisamodustaoodobvezekoju sam bio preuzeo pri objavi prvog izdanja prve knjige Prava društava - Općegdijeladaćuredovitopratitiizmjeneuzakonodavstvuisudskupraksute ihnavrijemeobraditikakobičitateljimaolakšaoprimjenupropisanapodručjupravadruštava.Toćuučinitinakonpredstojećihizmjenaidopu-naZakonaotrgovačkimdruštvimaiZakonaosudskomregistrutedrugihpratećihzakonatakoštoćuneposrednonakonnjihprionutiradunapetomizdanjuukojemćebitiobrađenesvezakonodavnepromjeneiodlukesudovadoneseneiobjavljenenakonobjavetrećegizdanjaknjige.Takoćuispunitisvoju davno preuzetu obvezu.

UZagrebu20.svibnja2007.

JakšaBarbić

XXIX

PREDGOVOR TREĆEM IZDANJU

Zahvaljujućiinteresučitatelja,pruženamijeprilikadaobjavimtre-će izdanje ove knjige u vrijeme kad su značajne promjene učinjene napodručju pravnog uređenja društava kapitala nalagale da se temeljitoobradebrojnenovinedokojihjeunašempravudošlonakonštojebiloobjavljenodrugoizdanjePravadruštava,knjigadruga:Društvakapitala.Rasprodanodrugoizdanjeteknjigeomogućilomijedaodržimobećanjedano u predgovoru njezinu prvom izdanju i u predgovoru knjizi Pravo dru-štava,knjigatreća:Društvaosoba.Tadasamseobvezaosustavnopratitipromjenedokojihćestalnodolazitinapodručjupravadruštava,obrađi-vatiihirezultatetogposlaredovitostavljatinaraspolaganjepravničkojidrugojstručnojjavnosti.Tusamobvezuprviputispunioobjavljivanjemdrugogizdanjagodinudananakonštojeiztiskaizašloprvoizdanjeoveknjige,asadatočinimtrigodinepoobjavljivanjunjezinadrugogizdanja.

Promjenenapodručjupravadruštavadinamičnesu,opsežneistalneusvimpravnimsustavimazemaljakojemeđusobnousklađujusvojepra-vo.Toseposebnovidiuzemljamaeuropskogpravnogkruga,članicamaEuropskeunije.Pravniminstrumentarijemzahtijevaseodzemaljačlani-caUnijedanjihovanacionalnapravaumnogobrojnimpitanjimapravadruštavabudu značajnousklađenakakobi seostvarile temeljne slobo-denakojimapočivaUnija,osobitoslobodnokretanjekapitalaislobodaobavljanjadjelatnosti.Nije riječostvaranjueuropskogpravadruštavakaosustavakojizamjenjujenacionalnaprava,negosezemljamačlani-camaprepuštadasameuredetopodručjeprava,alitakodaunjunesurješenjakojaodnjihzahtijevaUnija.Pritomsekoristimetodaupućivanjasmjernicadržavamačlanicamakojimaihseusmjeravautomdjelovanju.Napodručjupravadruštavadosadasudonesenesamodvijeuredbekaomnogoneposrednijesredstvoizjednačenjapravadruštava.

Hrvatska kandidatura za članstvouEuropskoj uniji nalaže da se inašepravodruštavauskladisonimeuropskim,tj.daseiunasprihva-terješenjaizpravazemaljačlanicaudijeluukojemsupostalanjihovozajedničkodobro.DiotogposlaobavljenjevećpridonošenjuZakonaotrgovačkimdruštvimakrajem1993,anjegovomdosadajedinomozbilj-

XXX

Predgovortrećemizdanju

nomnovelomučinjenomsredinom2003,uprimjeniod1.siječnja2004.-desetgodinanakonštojebiodonesen,Zakonjetemeljitousklađensgo-tovosvimsmjernicamaUnijeizpodručjapravadruštava.Tonijeučinjenosamou pogledu onih smjernica koje uređujumateriju što se u nas jošuvijekuređujeposebnimzakonima(Zakonomoračunovodstvu,Zakonomoreviziji),jerdokseunasotomenezauzmedrukčijepravno-političkostajalište,prilagodbutimsmjernicamavaljaobavitiizmjenomtihposeb-nihpropisa.

PregledusklađenostiZakonaotrgovačkimdruštvimaseuropskimpra-vomdruštava,tj.usporedbarješenjasadržanihupojedinimsmjernicamasonimauZakonunakonnjegovespomenutenovele,danjeuknjiziZakonotrgovačkimdruštvimaspročišćenimtekstomZakonatemojimuvodnimobjašnjenjima,napomenamaiabecednimkazalomkojaje2004.objavlje-nauizdanjuOrganizatoraizZagreba(str.73-87).Iztogsepregledavidikoliko jenašepravovećusklađenosonimeuropskim.Praktičkiuovomtrenutkunisu,osimonogaštozasadaunastrebaučinitiizmjenomspome-nutihdrugihzakona,usvojena jedinoonarješenjakojaseodnosesamonazemljekojesuvećčlaniceUnije.No,dinamičanrazvojeuropskogpra-vadruštavazahtijevatćeikasnijenoveizmjeneunašempravuželimolidabudeprilagođenoonomeštozahtijevaUnija.ZailustracijutogatrebaspomenutidasunekezemljeUnije,urazdobljuod1993.kadjeunasbiodonesenZakonotrgovačkimdruštvimado2003.kadajepraktičkijediniputnoveliran,čakdvadesetakputamijenjalesvojeodgovarajućepropise.Topokazujekojijeogromanposaounasdosadavećobavljen,aliiposaokojimožemoočekivatiunarednihnekolikogodinadookončanjapregovo-raiulaskauUnijuzbogpromjenadokojihćeumeđuvremenutamodoći.

Veličinaučinjenihzakonodavnihpromjena,Zakonaotrgovačkimdruš-tvimaidrugihpratećihpropisakojiseodnosenamaterijupravadruštavatestalanpriljevnovihodlukasudovazahtijevalisudatemeljitopreradimovuknjigu, tj. da pripremim njezino novo, izmijenjeno i dopunjeno izdanje. Za tojetrebalovremenazbogveličinepotrebnihzahvata,aičekanjanaprvereakcijeposlovnepraksetakodaseobjavljivanjenjezinatrećegizdanjago-tovopoklapasprvomgodišnjicompočetkaprimjeneZakonaoizmjenamaidopunamaZakonaotrgovačkimdruštvimaiz2003.

Uknjiziseobrađujestanjepropisaopravudruštavaisudskepraksenadan1.prosinca2004.Obrađenesusveodlukesudovaobjavljenedotogdanau stručnimglasilima i na elektroničkimmedijima s upućivanjemna izvor.

XXXI

Predgovortrećemizdanju

Odlukesukomentiraneionjimajezauzetostajalište.Kakojeiupravimadrugihzemaljadošlodopromjena, ionesupremadostupnimmi izvorimauzete u obzir i navedene u novom izdanju knji ge. Pri njezinu pisanju koristio samse ipromjenamakoje suu svojimnajnovijim izdanjimaučiniliautoridjelapravneknjiževnostinakojaseuknjizipozivam,pasestogacitirajutanovaizdanja.Učiniosamsveštojebiloumojojmoćidačitateljeobavijestimonajnovijemstanjunapodručjupravadruštavakapitalaitimeispunimprijepreuzetu obvezu.

Nadamsedaćetrećeizdanjeoveknjigekoristitipraktičarimaurješa-vanjuonogasčimesesvakodnevnosusrećutedaćeunjojnaćiodgovorenapitanjakoja imsepostavljaju,najmanjeonolikokolikosu imposlužilanjezinaprethodnaizdanja.Vjerujemdaćekoristitiionimakojiznanstvenoizučavajudruštvakapitala.Bitćuzahvalančitateljimabudulizanjuzainte-resiranikaoštosubiliizanjezinadosadašnjaizdanja,jerbimitoomogućilodanavrijemeobradimizmjeneupravudruštavadokojihćeubudućesigurnodoćiisvojradpravodobnodademnauvidznanstvenojistručnojjavnosti.Sada mi ostaje pripremiti drugo, izmijenjeno i dopunjeno izdanje knjige Pra-vodruštava,knjigaprva:Općidio,ukojemunamjeravamobraditiijedinošto od prava društava u ovom sustavu još nisam obradio - dio o povezanim društvima.Namjeramijedanajkasnijegodinudanapoizlaskuiztiskaoveknjige novo izdanje prve knjige sustava bude dostupno javnosti. Nadam se daćedotadainteresčitateljapokazatiopravdanostmojihočekivanjauvezis ovom knjigom.

UZagrebu1.prosinca2004.

JakšaBarbić

XXXIII

PREDGOVOR DRUGOM IZDANJU

Za manje od godinu dana rasprodano je prvo izdanje ove knjige. To pokazujedasudruštvakapitalaštivozanimljivostručnojpravničkojjav-nostiidajezanjuprihvatljivnačinkakojetasloženamaterijaobrađena.Nastojaosamuknjizidatiodgovorenaštovišepitanjakojanamećesva-kodnevniživotdruštavakapitala i,ako jesuditipo tomeda jeona takobrzonestalasknjižarskihpolica,vjerujemdasamutome,usprkosznan-stvenojobradipojedinihinstituta,biopraktičarimaodpomoći.

Upredgovoruprvomizdanjuobvezaosamsedaćupratitipromjenenaovomdinamičnompravnompodručju,obrađivatiihistimepravodob-noupoznavatipravničkujavnost.Neočekivanobrzaprodajaprvogizda-njadalamijezatopriliku.OdpredajerukopisaprvogizdanjaizdavačudonesenesuiobjavljenenoveodlukesudovaiUstavnogsudaRepublikeHrvatskekoje seodnosenadruštvakapitala,adošlo je ido značajnepromjene Zakonom o izmjenama i dopunama Zakona o ra du. Bez toga ova knjiga ne bi nudila potpune obavijesti o onome što se događanapodručjupravnoguređenjadruštavakapitalaunas.Zatosamsmatraopotrebnimdačitateljimapodastremionoštosenatompodručjudogodi-lonakon1.rujna2000.

OvimizdanjemdopunjujeseprvoizdanjeDodatkomkojisadržavasveodlukesudovaiUstavnogsudaRepublikeHrvatskeobjavljeneuposljed-njugodinudana, tj. sastanjem1. listopada2001.Odlukesamnastojaokomentiratiumjeriukojojjeto,uzonoštojevećobjavljenouknjizi,bilopotrebno.Uz to jeposebnoobrađenaposljednjadopunaZakonaoradukoja se odnosi na predstavnika radnika u nad zor nom odboru društava ka-pitala, što je zapravouvođenje suodlučivanja radnikaunaša trgovačkadruštva.Na tom sepodručjuočekujedaljnji razvoj. Stoga sam smatraopotrebnimtemeljitoobradititumaterijuitakootpočetiposaokojićese,zbogkretanjakojaseočekuju,moratiobilnonastaviti.

Dodatak jepisan takoda se za svakuodluku i svaki tekst koji seunjemuobrađujenavodistranicaimjestogdjegatrebauklopiti.Toćečita-teljimaomogućitidadobijucjelinuukojojćeselakosnalaziti.

XXXIV

Predgovor drugom izdanju

Držimseobećanjadaćuraditinazaokruženjusustavneobradepravadruštava.Radna trećojknjizi jeotpočeo inadamsedaću jeobjavitiuprimjerenomroku.Uztomiježeljadaobradomnovostinapodručjupravadruštavaičitateljimaomogućimstalnoilakopraćenjepromjena,kojećebitisveučestalijeiznačajnije.Takojetoiuzemljamaukojimajerazvijenopravodruštava.Budeliprilikezaštoskorijanovaizdanjaprveioveknji-ge,obvezujemsedaćupromptnoobraditisvenovineištojeprijemogućeiznijetiihčitateljimanauvid.Timebihispunioobvezukojusampreuzeo.Tojeciljkojegsamostvarenjeimaopredočimakadasamzapočeodugimukotrpanposaonapisanjupravadruštava.Dosadašnjiodazivčitateljautomemijeznačajanpoticaj.

UZagrebu1.listopada2001.

JakšaBarbić

XXXV

PREDGOVOR PRVOM IZDANJU

UpredgovoruprvojknjiziPravadruštavaobjavljenojprošlegodine,u kojoj suobrađeneosnove tegraneprava,najavio samnastavak togpozamašnogposla.Obećaosamdaćuuprimjerenimvremenskimraz-macimaobjavljivatidaljnjedijelovesustavapologicikojuzahtijevaspo-menutagranaprava.Bilajetonajavadaćeseunekolikogodinanakonobjaveprveknjigezaokružiticijelisustavpravadruštava.

Ovomknjigomispuniosamdanoobećanjeudijeluukojemsetouvremenunakonobjavljivanjaprveknjigemogloučiniti.Obraditiposebnidiopravadruštavaznačiobraditibrojnadruštvakojasenjimeuređuju.Uprvojknjiziobrađenojesamopreddruštvo,asveostaloostajezaknjigekojeslijede.Obradabrojnihdruštavazahtijevalogičanredoslijedizla-ganjapremaobilježjimakojasuimzajednička.Toodgovaradogmaticipravadruštava,bitnoolakšavaposao,isključujenepotrebnaponavljanjaičitateljuolakšavapristuptojsloženojmateriji.Zatosetrebaloodlučitizanekuodpodjeladruštavakojesuizloženeuprvojknjizi.

Sustavanpristuppravudruštavaispomenutirazlozizasvrstavanjedruštavau skupinekakobi ih se lakšeprikazalonalažuda sedruštvasvrstajunadruštvakapitalaidruštvaosoba.Timeseprihvaćapodjelapremanajvećembrojuzajedničkihobilježjadruštavasvakeskupine,pajestoganajpogodnijazasustavnuobradudruštava.Zatosamseodlučiozaredoslijedizlaganjakojisetemeljinatojpodjeli,jerdruštvasvakeodtihskupinaimajudalekonajvišesličnosti.

Dogmatski,atoodgovarairedoslijedukakosudruštvauređenaZa-konomotrgovačkimdruštvima,prvobitrebaloobraditidruštvaosoba.Takavbipristupnalagaoipovijesnirazvojdruštavakojijepočeoupravostimdruštvima.Društvakapitalanastalasutekkasnije.No,gospodar-skavažnostdruštavakapitalanalažedrugačije.Riječjeogospodarskidalekonajvažnijimdruštvimakojihjebroj,neuzmeliseuobzirortaštvo,neusporedivovećioddruštavaosoba.Kaopogodanoblikzaostvarenjepoduzetništva i poduzetničkih pothvata svake vrste i veličine, društvakapitalaključnisunositeljigospodarstvausvakojzemlji.Stoganijebilo

XXXVI

Predgovor prvom izdanju

drugogizboranegoodstupitioddogmatikeinajprijeizložitionadruštvazakojasutonalagalepraktičnepotrebe,posebiceoneunas.

Zatoseuovojknjiziobrađujudioničkodruštvo,društvosograni-čenomodgovornošćuidruštvozauzajamnoosiguranje.Riječjeonaj-opsežnijem izapraktičarenajvažnijemdijelupravadruštava.Na tomsepodručjusvakodnevnojavljajunovabrojnapitanjaupraksivišeodstotisućatakvihdruštava,apočelasestvarati isudskapraksa.Stogajeprijekopotrebnonajprijeobraditionoštojeaktualnozatadruštvaiizložitinjihovudogmatiku.

Čitateljćeuknjizinaći iporedbenopravnarješenja izkojihmoževidjetigdjejemjestodanašnjemhrvatskompravuuusporedbisazemlja-maukojimasudruštvaposebnorazvijena,apratiihidobrorazvijenasudskapraksaipravnaknjiževnost.Uknjiziseizlažuiskustvatihzema-ljaspreporukomdase,gdjegodsamtosmatraokorisnim,primijeneiunas.Njihovomprimjenomomogućujesedapravni institutiusvojeniunašempravu iupraksiživekao iuzemljamasrazvijenimpravnimsustavima.

Onoštojeuknjizirečenoonavedenimdruštvimačinicjelinusizla-ganjimauprvojknjiziodruštvimaopćenito ionekimposebnimpita-njimakojaseodnosenatadruštva,kaoštosuprimjericepreddruštvo,podružnica,odgovornostzaobveze,tvrtka,sjedište,predmetposlovanja,zastupanje,upisusudskiregistar.Punosaznanjeodruštvimakapitalazahtijevadaseobjeknjigečitajuzajedno.Zatosamnabrojnimmjesti-mauputionaizlaganjauprvojknjizi-timesuizbjegnutaponavljanjaiopasnostdaopsegoveknjigebudeznatnoveći.

Razloziracionalnostizahtijevajudaseuovojknjizineobradesta-tusnepromjene(pripajanje,spajanje,podjela,preoblikovanje)nipove-zanadruštva.SlijediosamredoslijeduređenjatematerijeuZakonuotrgovačkimdruštvima,štomiomogućujedajeposlijeobradimcjelovito,zajednozasvadruštvanakonštose izložiukupnadogmatika tihdru-štava.Stogaćuuonomeštoslijedinakonoveknjige,kakobihizložiocijelisustavpravadruštava,osimdruštavaosobaobraditiitestatusnepromjene,akaozasebnopodručjekojezaslužujeposebnupozornost ipovezanadruštva.Timebihizložiocijelisustavpravadruštavaiispunioobećanjekojesamdaoupredgovoruprvojknjizi.

XXXVII

Predgovor prvom izdanju

Ovuknjigupredajempravničkojjavnostisaželjomdaposlužiteore-tičarimaipraktičarimakaoionimakojisetekupoznajusovomsloženommaterijomutraženjuodgovoranaotvorenapitanjadruštavakapitala.Radnanjojpokazatćeseopravdanimakounjojnađuodgovoremakarisamonanekaodnjih,akadjeriječočitateljimakojisetekupoznajusdruštvimakapitala,akoimnakontogabudejasnadogmatikatihdrušta-va.Tobizamenebilonajvećepriznanje,opravdalomojenaporenatakoopsežnomposluidalomipoticajzadaljnjivelikposaokojimeočekuje,atojeradnazaokuženjusustavaisustavnompraćenjupromjenakojesustalneutojposebnodinamičnojgraniprava.Vjerujemdaćunjegoverezultatemoćiobjavitiurokukojićebitiprimjerenonomeštojoštrebaučiniti.Željamijedaispunimobećanjeištoprijedovršimtajposao.

UZagrebu1.rujna2000.

JakšaBarbić