Fakultet Sporta i Fizičkog vaspitanjaUniverzitet u Beogradu

Seminarski rad

Metodologija istraživanja u fizičkom vaspitanju i sportu

Tema istraživačkog rada: Razlika motoričkih sposobnosti košarkaša juniora između dva

merenja u vremensnkom razmaku od 3 meseca

Student: Nenad Petrović, br indexa: 47-DA/2010

Mentor: dr Božo Bokan

Beograd, 6. Septembar 2011Sadržaj

Sažetak1. UVOD2. METODE ISTRAŽIVANJA 3. REZULTATI ISTRAŽIVANJA SA DISKUSIJOM4. ZAKLJUČAKLiteratura

Sažetak

Cilj ovo studije je bio da se ispitaju razlike između morfoloških, funkcionalnih i antropomotoričkih sposnosti košarkaša juniora, u dva vremenska merenja od 3 meseca, odnosno za vreme prelaznog perioda. Istraživanje je sprovedeno na uzorku od 16 košarkaša KK „Novi Beograd“, prosečnog uzrasta 16 ,95 godina (±0,73), prosečne telesne visne 186,78cm (±8,26) i telsne mase 74,72kg (±8,54). Prvo testiranje (pre test) je izvršeno na kraju sezone, a drugo testiranje pred početak pripremnog perioda. Morfološko merenje je urađeno za telesnu visinu i težinu. Merenje funkcionalnih sposbnosti, odnosno aerobnog kapaciteta, je urađeno pomoću testa „šatl rana“. Procena antropomotoričkih sposobnosti urađeno je pomoću testova za snagu , agilnost i košarkašku tehniku, odnosno sklekovi za 30 sekundi, povratni sprintevi „kamikaza“ i šut sa pet spoljnih pozicija. Promene koje su nastale za vreme prelaznog perida su različite, uglvnom pozitivne ali bez statističkog značaja. Između pre testa i post testa, najveće promena je zabeležena u šatl ran testu, gde je došlo do opadanja rezultata i to za gotovo 3%, odnosno rezultatom T-testa (t= 2,327; p>0,05) je utvrđeno da postoji značajna razlika aritmetičkih sredina dobijena iz dva testiranja.

Ključne reči: KOŠARKA/TESTIRANJE/PRELAZNI PERIOD/FUNKCIONALNE SPOSOBNOSTI/

1. UVOD Poznavanje karakteristike košarke igre je preduslov za bilo kakve trenažne/takmičarske aktivnosti, pa i naučno istraživačke. Košarka pripada grupi sportskih igra, u kojoj se najčešće ubrajaju tzv. kolektivni sportovi, koji sadrže neposrednu „borbu“ dva tima. Među sportskim igrama košarka se izdvaja kao izrazito složena igra, sa veoma specifičnim strukturnim i funkcionalnim osobinam. Ona uključuje intermitentne i vešte kretne aktivnosti sa složenim zahtevima kombinacije individualnih veština, timske igre i motivacionih aspekata.

Košarka spada u pretežno anaerobne sportove. Igra se sastoji od kratikih ali veoma intezivnih akitvnosti, isprekidanih sa dužim ili kraćim perodima pasivnog i aktivnog odmora, za vreme kojih se košarkaš oporavlja. U odnosu na strukturalnu složenost košarka zahteva igrače koji imaju razvijene osnovne motoričke sposobnosti kao što su: koordinacija, snaga, pokretlijvost, brzina, ravnoteža i preciznost.

Rezultati pojedinih istraživanja govore da su igrači tokom utakmice prosečno savladavali ukupno između 3475 i 5763 metra u svim vidovima kretnja, od čega je navjiše bilo laganog „džoging“ trčanja –

oko 2000 metara, onda srednje brzog – oko 1500 metara, veoma brzog – oko 500 metara i hodanja oko 1200 metara1.

Za izvođenje visoko intezivnih aktivnosti u prvim sekundama rada koristi se ATP, što predstavlja alaktatnu kompomentu anaerobnih sposobnosti košarkaša. Polse toga enrergija se dobija iz rezervi ugljenih hidrata procesom glikolize. Ona se obavlja većim delom bez prisustva kiseonika, a osim energije tada se stvaraju i neki štetni produkti, pre svega mlečna kiselina. To predstavlja laktanu komponentu anaerobnih sposobnosti. Igra u modernoj košarci zahteva košarkaša da igra što duže u maksimalnom i submaksimalnom intezitetu na račun kreatina, a opravak je ubrzan dobrim aeorbnim sposobnostima.

Maksimalna potrošnja kiseonika utreniranog košarkaša kreće se od 42 do 59 ml//kg/min (45-65 ml/kg/min, po drugim autorima). Vrednosti kod mladih košarkaša samo su neznatno niže (37-55 ml/kg/min). Nisu pronađene statistički značajne razlike u potrošnji kiseonika prema mestu u timu, iako je uočeno da odbrambeni igrači imaju imaju veći aerobni kapacitet od napadača i centralnih igrača.

Periodizacija u sportskom trening se najčešće odnosi na organizaciju treninga u različite periode, u toku jede godine/sezone, koji su usmereni na različite sadržaje pripreme sportista. To je postupak deljenja jednog velikog ciklusa treninga na manje ciklusne jedince koje omogućavaju upravljanje trenažnim efektima po segmentima i osiguravaju prostizanje vrhunske sportske forme za takmičenje. Periodi se u godišnjem ciklusu uobičajeno označavaju kao: pripremni, takmičarski i prelazni i oni se takođe mogu deliti u pojedine faze ili etape2.

Prelazni period, počinje odmah nakon odigrane poslednje utakmice u sezoni. Početak ovog perioda predstavlja u stvari neposredni predah posle obimnih i intezivnih trenažnih opterećenja u takmičarskom periodu.

U toku jednogodišnjeg ciklusa treninga i takmičenja u sportu (košraci), neophodno je da se sprovedu najmanje tri testiranja. Ona se sproveode: na početku pripremnog perioda, pri kraju pripremnog perioda i na kraju sezone3.

1 Jukić, I., Nakić, I., i Milanović, L. (2003). Kondicijska priprema u košarci. U zyborniku radova sa međunardnog znanstvenog-naučnog skupa. Kondicijska priprema sportaša., (str. 390-394), Zagreb: Kineziološki fakultet i UKTH. 2 Jakovljević, S.(2010), Tehnologija košarkaškog treninga, FSFV, Beograd.3 Karalejić M., (2009), Dijagnostika u košarci, , Visoka sportska i zdrastvena škola, „3D+“, Beograda.

Iz svega ovog navedenog, prvi zadatak ovog istraživanje bi bio da se napravi jednostavna baterija testova koja bi bila praktična i jednostavna za primenu. A čiji bi rezultati bili dovoljan pokazatelj napredovanja u košarkaškoj obuci. Zato će u u okviru morfoloških karekteristika biti mereni telesna visina i masa. Funkcionalna dijagnostika će biti na nivou aerobnih sposobnosti, a iz oblasti antropomotorike biće proučavana agilnost, preciznost i snaga.

Rezultati ovog istraživanja biće uzeti na kraju takmičarkskog perioda i pred početak pripremnog perioda. Dakle, pratiće se i analizirati promene koji će se desiti u prelaznom periodu, koje odgovaraju približno vremenski 3 meseca.

2. METOD

Ex post facto istraživanje je sprovedeno na osnvu priklupljanju podataka sa terenskih testova, Pre test je obavljen 01.06.2011 godine, a post test 20.08.2011 godine.

Problem, predmet, cilj i zadaci istraživanja

Problem istraživanja se odnosi na promene morfoloških, funkcionalnih i antropomotoričkih sposonosti košarkaša u prelaznom periodu, nastale kao posledica primene smanjenog obima i inteziteta treninga, pojačanog odmora. Prelazni period se sastojao od manjeg broja treninga, odmora, kao i nekoliko utakmica bez takmičarskog značaja. Zadatak je da organizam igrača postepeno rastereti od ogromnog opterećenja kojima su bili izloženi tokom čitave godine, tokom priprema i takmičenjem4. Obično je vreme trajanja prelaznog perioda do 60 dana.

Predmet istraživanja je uticaj sprovedenog prelaznog perioda u toku leta na promeni morfoloških, funkcionalnih i antropomotoričkih sposobnosti košarkaša KK „Novi Beograd“.

Ciljevi istraživanja usmereni su na:• Analiza karakteristika promena morfoloških, funkcionalih i

antropomotoričkih za vreme prelaznog perioda,

Zadaci istraživanja su bili:• Izabrati adekvatnu grupu ispitanika,

4 Pavlović M. L., Hajnal L. (1998), Košarka – Osnove fizičke pripreme, ALFAGRAM, Novi sad.

• Izvršiti merenje morfoloških, funkcionalnih i antropomotoričkih sposnostisti ispitanika u dva odvojena testiranja,

• Formirati bazu podataka za statističku obradu,• Izvršiti statističku analizu podataka, i • Izvršiti kvalitativnu analizu dobijenih rezultata.

Uzorak ispitanika

Uzorak ispitanika činili su šesnaest košarkaša juniora KK „Novi Beograd“, iz Beograda, koji se takmiče u okviru KSS-a u ligi do 18 godina starosti, prosečne starosti 16,95 godina (±0,73), prosečne visne tela 186,78 cm i mase tela 74,72 kg. Testirani učesnici su obavili zdrastvene pregled i nije bilo prijavljenih zdrastvenih problema. Testiranju je prethodila zagrevanje u trajanju od 15-20 minuta i sa dobrim istezanjem nogu i ramenog pojasa. Prvo testiranje je izvršeno na kraju sezone 2010/11 (01.06.2011), a drugo testiranje u period pre početak pripremnog perioda (20.08.2011). Sva terenska testiranja izvršena su u toku istog dana, u trajanju od 2 sata, za vreme treninga u večernjim satima (20 h). Oba testiranja su izvršena u Sali, gde obično i treniraju, X Beogradske gimnazije „Mihajlo Petrovic – Alas“, ispitanici su nosili uobičajenu košarkašku opremu.

Hipoteze

U skladu sa rezutlatima istraživanja, a na osnvu ciljeva ovog istraživanja forminare su sledeće hipoteze:

H1 – morfološki status košarkaša juniora menja se u periodu između kraja sezone i početak pripremnog perioda,H2 – funkcionalne sposobnosti košarkaša menjaju se u periodu između kraja sezone i početak pripremnog perioda,H3 – motoričke sposobnosti košarkaša menjaju se u periodu između kraja sezone i početak priprema za predstojeću sezonu.

Izbor testova

Testovi su terenskog tipa i odabrani su tako da na njima mogu da se procenjuju motoričke i funkcionalne sposobnosti koji utiču na efikasnost u košarci. A to su agilnost, aeorobna moć, brzinska snaga i preciznost. Dominantni eneregetski sistemi u košarci su anaerobno laktati i anaerobni (Bompa, Tudor O., Periodization Training for Sprots). Takođe, je izvršeno merenje morfološkog statusa igrača i to Telesna visine i mase.

Redosled i korišćeni testovi su bili: prvo testiranje je bilo šutiranje sa pet spoljnih pozicija za 50s (Šut), povratna trčanja „kamikaze“ (Kamikaze) , sklekovi za 30s (Sklek), i na kraju se radio 20 metara „šatl ran“ test (V02max).

Procedura merenja

Od morfoloških karakteristika u ovom istraživanju su merene Telesna visina (TV) i telesna masa (TM).

Procedura za merenje telesne visine:Ispitanik, bos, stoji u uspravnom stavu na čvrstoj vodoravnoj podlozi. Glava ispitanika treba da je u takvom položaju da frankfurtska ravan bude horizontalna. Ispitanik ispravlja leđa koliko je moguće, a stopala postavlja u inverzalni položaj. Merioc spušta metalni trougaoni lenjir, na taj način da horinzontalna prečka dođe na glavu (teme) ispitanika. Tada se pročita rezultat na skali u visini gornje srtanice. Rezultat se čitao sa tačnošću od 0.5 cm (zaokruživanjem na bližu vrijednost).

Procedura merenja telesne težine:Težina tela meri se vagom postavljenom na čvrstu, horizontalnu podlogu. Ispitanik, bos i svučen u gaćicama, stane na sredinu vage i mirno stoji u uspravnom stavu. Kada se kazaljka na vagi umiri, rezultat se čita s tačnošću od 0,5 kg (zaokruživanjem na bližu vrijednost). Rezultati su upisivani u kg.

Za testiranje funkcionalnih sposobnosti košarkaša koršćen je 20 metara „šatl ran“ test, koršćen je za procenu aeorobnih sposbnosti.

Procedura merenja aerobnih sposbonsti: Šatl ran test. U ovm testu košarkaši kontinuirano trči između dve linije koje su međusobno udaljene 20 metara u ritmu koji je određen ranije snimljenim zvučnim signalom – „bipom“. Vremenski period između signala se smanjuje svakog minuta. Počinje se sa brzinom od 8km/h, a brzina se povećava za 0.5 km/h na svakom nivou. Ispitanik mora da bude iza linije svaki zvučni signal. Kraj testa je u trenutku kada košarkaš nije u stanju da prati ritam signala, i tada se beleži nivo i broj ponavljajućih distanci. Taj rezultat se pretvara u vrednost VO2max na osnovu tablica.

Za merenje i procenu motoričkih sposobnosti košarkaša korišćeni su test sklekovi za 30 sekundi i “kamikaze” test.

Procedura merenje repetativne snage ruku:

Sklek 30 sek. Ispitanik je u uporu ležećem na horizontalnoj podlozi sa poduprtim rukama u širini ramena, dlanovima oslonjenim na podlogu. Sklekovi se izvode do otkaza tako što je potrebno da ispitanik grudima dodirne ruku mjerioca koja je postavljena na podlogu ili do 30 sekundi. Nepravilni sklekovi se ne broje.

Procedura testiranje agilnosti:Test povratnih trčanja “kamikaze” (Slika 1). Potreban je košarkaški teren (28x15m), štoperica i merioc. Ispitanik stoji iz osnovne linje košarkaškog terena, sa jačom nogom iza. Na znak merioca trči puni sprintom do suprutne osnovne linije B i dalje kao što je pokazano na dijagramu. Na svakoj tački promena smera mora da nagazi liniju. Kada ispitanik poslednji put nagazi osnovnu liniju vreme se zaustavlja. Izvodi dva pokušaja i zima se bolji rezultat u destinkama sekunde.

Slika 1.

Procedura testiranje košarkaške tehnike:Šut sa pet spoljnih pozicija za 50s. Za izvođenje ovog testa su potrebni: štoperica , 3 lopte, 2 pomagača, merioc i pet označenih pozicija za šutiranje udaljenih od koša 4,55m (Slika 2.) i koš. Košarkaš startuje sa šutiranjem, tehnikom skok šuta, sa krline pozicije i na svakoj poziciji šutira po lopte, ukupno 15 šuteva. Zadatak je da se pogodi što više u roku od 50 sekundi. Zadatak se izvodi dva puta. Broje se uspešni šutevi i pogoci. Vredi bolji rezultat.

Slika 2.

Obrada podataka

Dobijeni podaci obrađeni su postupcima deskriptivne statistike. Srednje vrednosti i standardne devojacije računate su za sve pomenute varijable. Za određivanje statističke značajnosti dobijenih promena korišćen je program SPSS 19.0, a od statističkih procedura za testiranje razlika aritmetičkih sredina koršćen je T – test, sa nivoom statistikčke značajnosti p<0,05.

3. REZULTATI ISTRAŽIVANJA SA DISKUSIJOM

Rezultati pre testa (inicijalnog) i post testa (finalnog) u periodiu praćenja biće predmet analize ovog istraživanja. Analiza će biti sprovedena kroz prostor morfoloških, funkcionalnih i antropomotoričkih paramtetara (motorički testovi i košakaška tehnika).

Analiza morfoloških podataka

Rezultati testova izmerenim na kraju sezone (inicijalno) kao i testovi izmereni na početku pripremnog perioda (finalno) prikazani su u Tabeli 1. Prikazane su deskriptivne statstički parametri telesne visine (TV) i telsene mase (TM): minimum, maksimum, srednja vrednost i strandardna devijacija.

Tabela 1.

Tabela 1. pokazuje rezultate pretesta (1) i post testa (2). Kod telsne visine i mase došlo je do pozitivnih rezultata u odnosu na pre test. Srednje vrednosti košarkaša post testa veće su za 0,75 cm odnosno 0,94 kg nego u periodu merenja pre testa.

Postupkom testiranja razlike dve aritmetičke sredine obe varijable (Tabela 2.), tj izračunavanjem T-vrednosti za telsnu visinu i masu, možemo da utvrdimo t vrednosti manje od p<0,05. Jer je na osnovu tablice „t – raspored“ u nivou stepena slobode (df 15) vrednost za p=0,05 iznosi 2,131. Rezultati t za telsnu visinu su t= -6,708; p=0,05

pa tvrdimo da je t<p, odnosno za telsnu masu t= -5,326; p<0,05 takodje t<p. Na osnovu toga zaključuje se da između dve upoređivane aritmetičke sredine nema statističkih značajnih razlika. Rezultati T testa za telesnu masu su t= -5,326; p<0,05, nema statističkih značajnosti u razlikama aritmetičkih sredina.

Tabela 2.

Tako da na osnovu rezultata T testa, odbacujemo Hipotezu 1, odnosno da se morfološki sastava košarkaša juniora menja u periodu izmedju kraja sezone i početka pripremnog perioda.

Analiza funkcionalnih sposobnosti

U odnosu na rezultate pre testa, post test je zabeležio opadanje u VO2max vrednostima košarkaša juniora. Kao što se može videti u Tabeli 3. došlo je do opadanju rezultat, i razlika izmedju aritmetičke sredine je za 1,1381 ml/kg/min testiranih košarkaša, odnosno za skoro 3% je manja vrednost V02 max u periodu za nesto manje od 3 meseca.

Tabela 3.

U tabeli 4. se vide rezultati T-testa (t= 2,327), koji su veći od tablične vrednosti p>0,05. Tako da je nivo značajnost t>p, odnosno testirana Hipoteza 2 se prihvata jer se funkcionalne sposobnosti košarkaša menjaju u periodu između kraja sezone i početak pripremnog perioda. Zaključuje se da između dve upoređivane aritmetičke sredine, pre testa i post testa, ima statističkih značajnih razlika.

Tabela 4.

Analiza antropomotoričkih sposobnosti

U tabeli 5. su prikazani osnovni deskriptivni pokazatelji testiranih antorpomotoričkih sposobnosti. Na osvnou razlike aritmetičkih sposobnosti u odnosu na inicijalnog i finalnog merenja, možemo reći da je došlo do poboljšanja rezultata. I to u testovima: Šut je uspešniji za 0,875 bodova (14,6%), test Sklekovi uradjeno je 0,125 sklek više (0,46%) i test Kamikaze za 0,1 sekundu (0,16%) igrači su istrčali brže.

Tabela 5.

U tabeli 6. su prikazani 3 para varijabli, i vrednosti T-testa. Na osnovu iskazanih rezultata T-testa nisu nađene značajne statističke razlike, i to za test Šut (t= -3,217; p<0,05), test Sklekovi (t= -0,286; p<0,05) i test Kamikaze (t= -1,054; p<0,05).

Tabela 6.

Hipoteza 3. se odbaciju, odnosno motoričke sposobnosti košarkaša, se nisu statistički značajno promenile, u periodu između kraja sezone i početak priprema za predstojeću sezonu.

4. ZAKLJUČAK

Osnovni cilj ovog istraživačkog rada je bio da se istraže promena morfoloških, funkcionalnih i antropomotoričkih sposobnosti u periodu od 3 meseca, koji je bio između kraja sezone i početka pripremnog perioda, odnosno prelazni period. Uzorak je uzet od 16 košarkaša juniora KK „Novi Beograd“ iz Beograda. Primenjeni su merenja za dobijanje rezultata is prostora morfoloških karakteristika. A za dobijenje rezultata iz funkcionalnih i antropomotoričkih sposobnosti primenjena je baterija testova za procenu izdržljivosti, snage, agilnosti i košarkaške tehnike. Pre test je bio urađen 01.06.2011 a post test 20.08.2011 godine. Dobijeni podaci su obrađeni deskripitvnom statistikom, a razlike aritmetičke sredine su testirane T testom.

Rezultati istraživanja ukazuju na minimalna poboljšanje motoričkih spobnosti i morfoloških vrednosti u posmatranom periodu, dok se rezultati funkcionalnih sposobnosti u padu.

Dobijeni rezultati ukazuju da se tokom leta, u vremenu dok sezona nije u toku ili se odigrava letnja liga, sve sposobnosti se u određenoj meri menjaju. Ali je karakter promena različit. Osetno je odsustvo treninga i smanjen broj utakmica. Ali su te promene logičke i kontrolisane. I u skladu sa razvojem mladih igrača i periodizacijom košarkaškog treninga.

Od svih promena, nastale u ovom periodu, statistički imaju najveću značajnost funkcionalne promene. Dok morfološke i motoričke promene nisu tolko značajne. Tako da se postavlja i logički zaključak da u nastavku pripremnog perioda, treba najviše pažnje posvetiti upravo razvoju aeorobnih kapaciteta igrača, što se podudara sa teorijom sportskog treninga.

Dobijeni promene rezultata u post testu u odnosu na pre test, potvrđuju samo drugu hipotezu, dok se prva i treća hipoteza odbacuju.

Testiranja su izvršena u cilju utvrđivanju promena morfoloških, funkcionalnih i antropomotoričkih sposobnosti u toku prelaznog perioda. Rezultati na testovima mogu da posluže kao dokaz do kojih promena može relativno brzo doći ukoliko se smanji sa intezitetom i obimom trenažne aktivnosti. Objašnjene za minimalne ali pozitivne promene antropomotoričkih sposobnosti jeste da vreme između tesitranje nije bilo dovoljno i da je došlo do pozitivnog transfera kao i oporavku i razvoju organizma mladih igrača.

LITERATURA

Brittenham G. (1998). Complete conditioning for basketball, Nacionalna i sveučilišna knjižnica, Zagreb.Buceta J.M., Mondoni M., Avakumović A., Kilik L. (2003), UKTJ, Dan Graf, Beograd.Karalejić, M. I Jakovljević, S. (2008) Teorija i metodika košarke, FSFV, Beograd.Karalejić, M. I Jakovljević, S. (2009) Dijagnostika u košarci, 3D plus i VSZŽ, Beograd.Karalejić, M. I Jakovljević, S. (1998) Testiranje i merenje u košarci, KSS, Beograd. Jakovljević, S. (2010), Tehnologija košarkaškog treninga, FSFV, Beograd.Savićević, M. (1996) Metodologija istraživanja u vaspitanju i obrazovanju, Vranje: Učiteljski fakultet Univerziteta u Nišu.Perić, D. (2001) Statističke aplikacije u istraživanjima sporta i fizičkog vaspitanja, Beograd: FSFV.Perić, D. (2000) Projektovanje i elaboriranje istraživanja u fizičkoj kulturi, Beograd:FSFV.Pavlović M.L., Hajnal L. (1998), Košarka – Metodika trenažnog procesa, ALFAGRAF, Novi Sad.Pavlović M.L., Hajnal L. (1998), Košarka – Osnove fizičke pripreme, ALFAGRAF, Novi Sad.Kukolj, M. (2006) Antropomotorika, Beograd: FSFV.