Upload
hueseyin-tekeci
View
301
Download
71
Embed Size (px)
DESCRIPTION
i̇şletme Ekonomi̇si̇ Vi̇ze Ders Notu
Citation preview
1 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
2013-2014 ETM VE RETM YILI GZ DNEM
EVRE MHENDSL
LETME EKONOMS DERS VZE NOTLARI
BLM 1.HTYA
htiya : ktisadi adan giderildiinde haz veren giderilmediinde organizmada tepkiye yol
aan arzu ve istekler btndr.
Sistem: Belirli bir organizasyonda btn oluturan paralarn ahenkli ileyiidir
Fiyat: Piyasada reticilerin mallarn satmaya raz olduklar tketicilerinde demeyi kabul
ettikleri bedeldir.
cret:Bir kiinin almas karlnda kendisine para yada mal cinsinden yaplan deme.
Teknoloji: Yeni mal, hizmet retimi veya imalat srelerinin, ynetim metodlarmn bulunmasna,
gelitirilmesine ya da pratik sorunlarn zmne ynelik uygulamal teknik bilgiler btn.
Zorunlu htiya: Asgari miktarda giderilmek suretiyle neslin devamn salayan
gereksinimlerdir. ncelik her zaman zorunlu ihtiyalardadr. nk zorunlu ihtiyalar insann
hayatn devam ettirebilmesi iin gereklidir. rnek;karn doyurma, giyinme, barnma,
tabiattaki tehlikeler gibi.
Lks htiya: htiyalarn bir blm de hayattan zevk/keyif almaya ynelik, hayat
kolaylatran ihtiyalardr. Zorunlu ihtiyalar tatmin edildike lks ihtiyalar belirmeye
balar.
htiyalarn ortak zellikleri:
Say bakmndan sonsuzdur
Kapasite itibariyle snrldr
Tekrarlanma
kame edilebilme
Fayda(raide): Bir mal veya hizmetin bir ihtiyac karlama derecesidir. Fayday lemeyiz
ama hissedebiliriz. nk fayda kiiden kiiye deiiklik gsterir ama fayda kyaslanlabilir.
rnek; tahtaya yaz yazmak iin kalem yada tebeirden birini semek gibi.
Zaman faydas
Mekan faydas
ekil faydas
ktisat:nsanlarn hayatlarnn maddi ihtiyaalarn dzenlemek.
ktisat biliminin amac:Sonsuz ihtiyalar kt kaynaklarla nasl salanacann
aratrlmasdr.
2 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
BLM 2.KAYNAKLAR
Kaynak: Bir insann ihtiyacn gidermekte maddi varl olan nesneye kaynak denir.
2.1. MALLAR
Mal: Tabiatta fiziki varl olan ve insanlarn ihtiyalarn gidermeye yarayan nesnelerdir. Bir
maln iktisadi anlamda mal saylabilmesi insanlarn ihtiyalarna cevap vermesine baldr.
2.1.1.SERBEST MALLAR(EKONOMK DII)
Bol miktarda olan ve insanlarn sahiplenmesine gerek olmayan mallardr.
2.1.2.KTSAD MALLAR(EKONOMK)
nsanlarn sahiplendii ve kt miktarda bulunan mallardr.
stihlak (tketim);ktisadi anlamda mal veya hizmetin ihtiyac gidermek amacyla
tketilmesi veya yok edilmesidir.
Dayanksz tketim mallar; ksa srede tketilir. rnek:Gda,krtasiye
Dayankl tketim mallar; Uzun srede tketilir tekrar tekrar kullanlabilir.rnek:
Beyaz eya
stihsal (retim); Mallarn faydal hale getirilebilmesi iin hizmet elde etmek amacyla
harcanan abalar veya yaplan faaliyetler btnne denir.
Kaynaklar
Mallar
ktisadi
Serbest
Hizmetler
Amme(Kamu)
Sosyal
ktisadi
3 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
retim faaliyetlerini meydana getirmek iin birtakm unsurlarn bir araya getirilmesi gerekir.
Bunlara retim faktrleri denir.
Tabii Kaynaklar Yer alt yerst zenginlikleri. Hibir retim tabii kaynaklar olmadan
gerekleemez.
Emek: Tabii kaynaklarn, insanlarn faydalanabilecei bir mamule dnmesi iin insann bunu aln teriyle ilemesi gerekir, buna emek denir. Ama emek tek bana yeterli deildir.
Sermaye:Sermaye adn verdiimiz retim aralarna ihtiya vardr. Sermaye retimde
kullanlan retim aralar yada bunlara tahsil edilen kaynaklardr.
Mteebbis (Giriimci) nsan ihtiyalarn karlamak zere, asri kaynaklar olan
emek ve sermayeyi bir araya getirerek risk alan kiidir.
Mteebbisin ayrt edici zellikleri:
-leriyi grebilme -Gelecee ynelik plan
-Risk stlenme -Karar verebilme
-Cesaret gsterebilme -Yaratclk ve hrs
Teebbs (Giriim) : nsanlarn ihtiyalarn karlamak zere,retim faktrleri olan toprak emek ve sermayeyi sistemli ve bilinli bir ekilde bir araya getirerek oluturduu organizasyona giriim denir.
Malzemeler; retimi gerekletirmek veya rn elde etmek iin kullanlan mallardr.
Hammadde ;Hi ilenmemi veya ok az ilenmi retilecek rnn esasn
tekil eden malzemelerdir.
Mamul;malat srecinde ilem grm mallardr.
Yar mamul;malatna balanp henz tamamlanmam mallardr.
letme malzemeleri; Mamul ile ilgisi olmayan, faaliyetlerin yrtlmesinde
kullanlan malzemelerdir. (makine yalar)
Yardmc malzemeler;rne form vermek,mukavemet artrmak ,kalitesini
iyiletirmek amacyla gelitirilen malzemelerdir.
Ara mallar; retimde kullanlan ama daha nce bir tesiste ilenmi olan mallardr.
Yatrm(sermaye) mallar;Yatrm gerekletirmede kullanlan malllardr.
2.2.HZMETLER
Kii:zellikleri itibar ile bakalarndan ayrt edilebilen temsil kabiliyeti olan karar verebilen
sorumluluk stlenebilen varlk veya organizasyondur.
Gerek kii; nsanlar tanmlayan zelliklerin tmdr.
Tzel kii; Kendisine kiilik tanmlamas yapan kurum ve kurululara denir.
Hizmet; nsanlarn ihtiyalarnn bakalar tarafndan karlanmasdr.
4 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
2.2.1. Amme hizmeti: Devlet tarafndan yurttalara sunulan hizmettir. Devlet bu hizmetinden
maddi bir ey beklemez.
rnek; eve gelen elektrik, harcadmz elektrik bedelini devlete deriz bu yzden amme
hizmeti deildir.
2.2.2. Sosyal hizmetler: Hizmetlerin bir ksm insanlara bedelsiz olarak devlet tarafndan
deil de gerek ya da tzel kiiler tarafndan sunulan hizmetler sosyal hizmetlerdir.
rnek; Kzlay Cemiyetinin yoksullara afete maruz kalanlara adr kurup, hastalk, yiyecek
temini yapmas. Yada Trk Eitim Vakfnn kabiliyetli genlerin eitim masraflarn
karlamas vb.
2.2.3. ktisadi hizmetler: Baz hizmetlerde sunulduunda karlnda bir bedel alnr.
rnek; seyahat ederken otelde kalma ve bedelini deme, bedelli renim grme vb.
BLM 3.SEKTR
Temel retim alanlarn ifade eder.
Ziraat sektr;Hububat ekimi,tarm
Ticaret sektr;Mallarn eitlenmesi,uzmanlama ve i konusunda gereksinimden
dolay ihtiya duyulup i blnmesi sz konusudur.
Sanayi sektr;Malzemelerin ilenerek piyasaya srlmesi,entegre tesislerin
kurulmas.
Hizmet sektr;Yeni bir sektr olmakla beraber emein yaplmasndan gelirlerin
artmas ve zamann srekli daralmas sebebiyle ortaya kmtr.
Kamu (devlet) sektr;retim aralarnn devletin mlkiyetinde oladuu devletin
retim yapt sektrdr.
zel sektr;retim faaliyetlerinin gerek kiiler yada gerek kiilerin
organizasyonlar tarafndan gerekletirildii sektrdr.
3.sektr; Mlkiyeti gerek yada devlete ait olmayan sektr tipidir.
BLM 4.LETME
letme:Mteebbisin mal ve hizmet salamak zereretim faktrlerini bir araya getirerek kar
salamak zere kurduu iktisadi organizasyonlardr.
Teebbs ile iletmenin fark: Teebbs retimi yapabilmek iin oluturulan iktisadi ve
sosyal bir organizasyondur. letme retimin meydana getirildii teknik, iktisadi ve sosyal bir
birimdir. Yani; teebbs ats altndaki retim birimleri iletmelerdir. Teebbs iletmeler
topluluudur. letmenin 3 zellii aada aklanmtr.
Teknik : Teknoloji kullanlarak retimin gerekletirilmesini ifade eder.
ktisadi: letme dediimiz birimler iktisadi fayda salamak iin kurulmulardr.
Sosyal Birim: letmenin bir evresi vardr ve iletmeler 3 temel elemandan oluur
bunlar; malzeme, makine ve emektir
5 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
4.1.LETMENN AMACI
4.1.1 iletmelerin Genel Amalar
a) Topluma hizmet: istihdam yaratma, mal ve hizmet retimi, toplum gelirine fayda v.s.
b) Sreklilik: letmeler bir anlk faaliyet iin kurulmamtr.
c) Uzun vadede kar: letmelerin ayakta durmasnn yegane artdr. Kar elde etmek
sermayenin korunmas iin bir zorunluluktur. Ama iletmeler srekli kar elde etmeyebilir.
nemli olan toplamda mutlaka kar elde etmektir.
4.1.2. letmenin zel Amalar
a) Toplum: lkenin milli gelirine katkdr. Gelir ne kadar ok artarsa blm o kadar adil
olur ve yaam standard artar. Gelir ne kadar azalrsa kavga o kadar byk olur. Bunun iin
yeni iletmeler kurulmaldr. Toplum ise istihdam yaratlmasn ister.
b) Devlet: Devlet iletmelerden toplumun btn beklentilerinin dnda kazan salayarak
vergi vermesini bekler.
c) Satclarn beklentileri: Srekli mal satmak ve mallarn karln tahsis etmek isterler
d) Alclar (mteriler): Memnuniyet beklerler. Alcy memnun edecek 3 temel zellik
vardr.
Tam zamannda retim: Bir maln ihtiya olduu anda retilmesi
Sfr hata: Kusursuz imalat ve alnan maln gnl rahatlyla kullanlabilecek olmas
Dk maliyet: Kullanm maliyetinin dk olmas beklenir. (otomobil alrken fiyat
dnda mr, yakt gibi baka zellikleri de gz nnde bulundurmak)
e) Personel: yi bir cret beklerler. yi bir cret, belirli artlar altnda hayat standardn belirli
bir seviyede tutacak bir gelire sahip olmaktr. iler ;
gvencesi
Gvenli ve salkl bir alma ortam
Sosyal gvenlik hizmetlerinin yeterli olmasn bekler
Sermayedar; kar ve baar bekler.
6 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
4.2.LETMELERN SINIFLANDIRILMASI
4.2.1 letmelerin Byklk Bakmndan Snflandrlmas
a) Kk iletmeler
b) Orta iletmeler
c) Byk iletmeler
d) Dev iletmeler
Her iletmeyi ayn tr kriterlerle snflandrmak mmkn deildir. Eskiden iletmeler, sanayi
kurulular emek youn altndan ii says kriter alnarak snflandrlmtr. Ama
gnmzde emek youn allmadndan farkl kriterler kullanlmaktadr. Bykln
kriterleri;
altrd ii says
retim miktar
Kulland sermaye miktar
Haslat ve teknoloji, enerji kullanm olarak sralanabilir.
KK VE ORTA BYKLKTE LETMELERN
AVANTAJLARI DEZAVANTAJLARI
1) Sermayenin tabana yaylmas, ok fazla retici olmas ve gelir dalmnn toplumun kesimine yaylmas.
2) zellikler rekabet piyasalarnn olumas asndan nemlidir. nk ok sayda geni rekabet ortam oluturabilir.
3) Emek youn altklarndan, ok fazla istihdam yaratabilirler. zellikle isizliin youn olduu yerlerde istihdam oluur.
4) Maliyetleri ucuzdur. nk ii cretleri dktr ve maliyetleri aa der ama malzeme almlar byk iletmelere gre daha pahaldr. nk az miktarda malzeme alrlar. Malzemeyi yksek fiyatta almalarna ramen teknoloji maliyeti ve ii creti dk olduu iin maliyet ucuzdur.
5) Pratiktirler, ynetimi basittir, karar alma mekanizmas hzl ileyen bir yapya sahiptir.
1) Sermaye yaplar zayftr. Talep artsa bile retimi arttramazlar.
2) Uzun sre rekabete dayanamazlar. nk dayanabilmek iin sermaye byk olmal. RN; byk marketlerin almas ile kk maazalarn satlarnn dmesi ve kk esnafn, gc zayf olanlarn rekabet karsnda g duruma dmesi.
3) Modern retim teknolojilerinden faydalanamazlar. Her ne kadar yenilie ak olsalar bile bunu karlayamazlar.
4) Ynetim baarlar tamamen kiisel becerilere baldr. nk ynetim tekniklerinden faydalanamazlar. RN; ok iyi yazlm yapan bir bilgisayar mhendisinin ok iyi bir pazarlamas yoksa mteri yelpazesi genilemez.
7 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
BYK LETMELERN
AVANTAJLARI DEZAVANTAJLARI
1) Gl bir sermaye yaplar vardr.
2) Rekabete uzun sre dayanrlar.
3) Modern retim tekniklerinden yararlanrlar.
4) Yenilik yapma yada yenilikten yararlanma
imkanlar vardr.
5) Kolayca sermaye destei salarlar.
1) Rekabet piyasas asndan byk bir risk tekil ederler.
2) Hantal brokersileri vardr ve karar alma uzun zamana alr.
3) rgt yapsnda atmalar yaanr.
4) Maliyet kklere gre olduka yksektir.
5) ktisadi glerini, siyasi otorite zerinde bask unsuru olarak kullanmaya ynelirler. Bu durum toplumun genel karlar yada devletin karlaryla eliebilir, lke ynetimini zor duruma sokabilirler. RN; ABD Liberal sistemi ayakta tutmak iin daima byk irketler ile savar.
6) Byk iletmeler kleri yalnz olmayabilir kerken peinden bir sr iletmeyi de srkleyebilir.
4.2.2 letmelerin Hukuki Yaplar Bakmndan Snflandrlmas
a) Kii letmeleri
b) irket (ortaklk) iletmeleri
c) Kooperatijler
d) Kamu iletmeleri
a) Kii letmeleri: Gerek kiiler tarafndan tzel olmayan herhangi bir alanda iktisadi
faaliyette bulunarak kazan elde etmek amacyla kurulan iletmelerdir. Bu tr iletmeler
bamsz alma, aile geimini salama gibi nedenlerle kurulurlar. Genelde uzun mrl
olmazlar baar veya mre gre sonlanabilir.
RN; Ko firmas uzun mrl bir kii iletmesidir. Kii iletmeleri risklidir ve maliyeti az,
kk apl iletmelerdir.
b) irket (ortaklk) iletmeleri; ki yada daha fazla kiinin daha gl sermaye oluturmak
iin bir araya gelmesidir.
8 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
4.2.RKETLER
4.2.1. AD RKETLER
ki veya daha fazla gerek kii tarafndan iktisadi faaliyette bulunmak amacyla tzel kiiye
haiz olmakszn oluturulan irketler olup ortaklarn her biri irketi ynetme ve temsil etme
yetkisine sahiptir ve alacakllara kar her biri snrsz olarak sorumludur. Ortaklardan her biri
iletmeyi tek bana ynetme yetkisine sahiptir. Ortaklar arasnda ayr ayr ynetme ve teslim
hakk vardr. Sorumluluk her ortaa ayr ayr yklenmitir. Sorumluluk datlmaz. Adi
ortaklklar genelde aile bireyleri arasnda, sevgi ve saygyla ayakta durabilirler. Bu
ortaklklarn kurulmas iin iyi niyet, dostluk zorunludur. Gvenin, dostluun, sevginin ve
saygnn yok olmas bu iletmelerin sonunu getirir. Madde madde yazacak olursak;
- Adi irketlerin riski yksektir, - Ortaklar arasnda gven sarslrsa irketi ynetmek mmkn deildir, - Genellikle kk apl ileri yapmak iin kurulurlar, - Eer ticaret ortakl eklindeyse ortaklardan en az birinin adnn bulunmas gerekir, - Ticaret unvan bulunmak zorunda deildir, - Ortaklar kendi arasnda szleme yapabilirler. Szlemenin geerli olabilmesi iin
ortaklar tarafndan imzalanmas ve notere onaylatlmas gerekmektedir, - Szleme yapmak irket yapsn biraz daha salkl yapar, - Sermaye olarak menkul ve gayrimenkul varlklar koyulabilir.
4.2.2. TCAR RKETLER
Ortaklklar
Adi irketler
Ticari irketler
Kii irketleri
Sermaye irketleri
Ticari irketler
Kii irketleri
Kollektif irket Adi Komandit
irket
Sermaye irketleri
Limited irket Anonim irket Hisseli
komondit irket Kooperatif
irket
9 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
4.2.2.1.K RKETLER
1)Kolektif irketler
ki veya daha fazla gerek kii tarafndan bir ticaret faaliyetine bal olarak tzel kiilere haiz
olmakszn ve her ortan koyduu sermaye kadar hak talebi olan irketlerdir. Kolektif
irketlerin kurulular kolaydr, maliyetleri azdr, ynetimi basittir. Bu yzden kk irketler
genellikle kolektif irket olarak kurulurlar.
Ortaklarn sorumluluklar ortak olduklar sermaye oranyla snrl ama kendi
varlklaryla snrszdr. Ortaklar toplu halde ynetimden sorumludur.
Ortaklkta her bir ortan sermaye oran belirtilir.
Ortaklar arasnda yazl szleme yapma zorunluluu vardr. irketin ynetiminde
ortaklardan herhangi birinin snrlandrmas varsa szlemede belirtilmelidir.
Szlemede aksi belirtilmiyorsa ortaklar irketi birlikte ynetmek zorundadr.
irketlerin kaytlar ticaret sicili tarafndan tutulur. Bu kaytlarn amac, irketler hakknda
nc kiilere bilgi vermektir. Ticaret siciline tescil olan hususlar ayrca ticaret tescil
gazetesinde yaynlanmak zorundadr. irketlerin ad ticaret unvan olarak adlandrlr.
2)Adi Komandite irketler
Komandite Komanditer
-irkete sermaye ile katlr. -irketi ynetme ve temsil
yetkisine sahiptir.
-Ynetme-temsil yetki ve yetenei yoktur. -Btn mal varlyla irketten
snrsz sorumludur.
-Yetkisi ve sorumluluu koyduu sermaye ile snrldr.
Adi Komandite irketlerin riski fazla yoktur. Kii irket battnda sadece ortaya koyduu
sermayeyi kaybeder. Baka bir kayb yoktur. Komandite ortan tek kazanc salad kardr.
Komanditer ise irketi ynetir. Genelde komanditer ortaklar sermayenin byk payna
sahiptirler. Bu irketler genelde aile bireyleri arasnda kurulur.
Baba Komanditer olarak
ocuklar Komandite ortak
10 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
4.2.2.2.SERMAYE RKETLER
Belirli bir sermaye ile kurulurlar. Ortaklarn her biri koyduklar sermaye ile snrl sorumludurlar.
1) Anonim irketler
Sermaye irketleri arasnda en gelimi olandr. En az 5 veya daha fazla gerek veya tzel
kii tarafndan sermayenin tamam belli paylara blnm ve ortaklarn koyduklar sermaye
ile orantl olarak kurulmu irketlerdir.
En az 5 gerek veya tzel ortak gereklidir burada istisnalar devlete bal kurumlar
olabilir istisnalar iin sermayenin tamamnn hazineye bal olmas gerekir.
irket kurulduktan sonra ortaklardan biri payn dierine devredebilir.
Tamam belli ve paylara blnm sermaye ile kurulur.
Faaliyet alanlar snrl deildir.
Baz faaliyetler iin (bankaclk, sigortaclk v.s.) anonim irket kurmak arttr. RN;
bankaclk iin 100 ortak art vardr.
zin mercii Tic. ve San. Bakanldr, baz anonim irketler iinse Bakanlar Kuruludur.
Hisse senedi arz veya tahvil yoluyla sermayelerini arttrabilirler.
Ynetim organlar tarafndan ynetilirler; genel kurul, ynetim kururlu, denetim
kurulu
Sermaye artrm iin halka arzda bulunabilirler. (Halka ak anonim)
Kuruluu:
Szleme hazrlanr. Szlemede; ticaret unvan, ynetim art, sermaye miktar, hisse
says, hisse deeri, ortak says, ilk denetiler, ilk denetim kurulu, hangi ortak ne
kadar sermayeye sahip belirtilir.
irketin orta olmayanlar ynetimde grev alamazlar. Seilmi olsalar bile toplantya
katlamaz, imza atamazlar.
Szleme, ortaklar tarafndan imzalanr, noter tarafndan onaylanr. zin ise San. ve
Tic. Bakanlndan alnr. Her zaman izin verilmeyebilir, eksikler varsa giderilmesi
istenilebilir.
zin alndktan sonra kurucu ortaklar sermayenin tamamn taahht edip %20sini
derler
Sermaye bankada irket adna alan hesapta bloke edilir.
irket tescil edilir. Tescil gazetede yaynlanr ve faaliyete balar.
Faaliyete balandktan belli bir sre sonra sermaye miktarlarnn denmesi gerekir. Bu
srede denmeyen sermayeler iptal edilir. Sermayenin yaplacak i ile orantl olmas
gerekir. Anonim irketlerin asgari sermaye ile kurulmas zorunlu deildir. Var olan
sermaye ile vaat edilenin iin yaplp yaplamayacana baklr.
11 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
Ortaklar sermayenin %10unu taahht ederler, %20sini derler ve sermayenin geri
kalan halka arz edilir.
2 ekilde kurulurlar ani ve tedricidir.
Ani kurulu: Ortaklar szlemede belirlenen sermayenin tamamn taahht ederler, en az
%20 sini derler, San. ve Tic. Bakanlndan izin alrlar ve tescil gazetesinden yaynlanr, 3
ay ierisinde de kalan sermaye denmek zorundadr. Sresi iinde denmeyen hisseler iptal
olur.
Tedrici kurulu:Ana sermayenin %10unu kurucular taahht eder, gerisi iin halka gidilir.
Yani kurucularn kararlatrlan sermayenin hepsini taahht etmelerine gerek yoktur.
Tedrici kurulmu irketlerde hisselerin hepsinin birden halka arz edilmesine izin verilmez. lk
arzda 1/3 arz edilir. Sermayenin tamam dendikten sonra kuruluu tamamlanr. Sermaye
piyasas kurulu bu irketleri srekli denetler. Aksaklk grrse ilemden men eder.
Ynetim:
Anonim irketler ynetim organlar tarafndan ynetilirler.
Umumi heyet (Genel kurul)
dare meclisi (Ynetim kurulu)
Murakp veya murakabe heyeti (Deneti veya denetim kurulu)
Olaan toplantlar en fazla 2 ylda 1, genel olarak ta ylda 1 kez davet veya ilan ile
gerekletirilir. Bu toplantya irketin ynetim kurulu iadeli taahhtl mektupla en az 7 gn
nceden davet edilir.
Ancak halka ak irketlerde bu toplantnn en az 2 gazetede belirtilmesi gerekir. Toplant
davetlerinde yer, gn, saat belirtilmelidir. Ancak irket gerek grrse ynetim kurulu,
murakp yada toplam hisselerin 1/3n elinde bulunduranlar tarafndan olaanst toplantya
davet edilirler.
irketin genel kurul toplantlarnda her bir ortak sahip olduu hisse orannda temsil edilir.
irketin genel kurulunda hkmet komiseri bulunmas arttr. irket toplantsn ynetim
kurulu bakan aar. Oy tespiti yaplr toplant iin yeterli say varsa toplantya geilir, yoksa
toplant en erken 1 ay sonraya ertelenir. Baz kararlarda en az %75 hisse temsili aranr.
(Sermaye arttrma, sermaye azaltma, tasfiye kararlar, irketi baka irketlerle birletirme gibi
kararlarda)
Toplantlarda divan seimi yaplr. Divan en az 3 kiiden oluur. Bunlar :
Divan bakan: Toplanty ynetir
Oy toplayc: Oylar toplar
Katip: Tutanak hazrlar ve toplanty not eder
12 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
Toplantda 1 ay nce muhasebe kaytlarnn da ortaklarn incelemesine alm olmas gerekir.
Hkmet komiseri divanla birlikte hazrlanan tutana imzalar.
Ynetim kurulu yeleri; bakan, bakan vekili ve ynetim kurulu yesi. Ynetim kurulu
bakann bakanlnda toplanr ve toplanma art ye saysnn yarsnn 1 fazlas olmas
gerekir. irketin ynetim kurulu yeleri en az 1 en fazla 3 yl iin seilirler ve tekrar
seilebilirler. Murakp irket faaliyetlerini genel kurul adna denetler, fikir belirtir ama
oylamaya katlamazlar. Genel kurul toplants yaplabilmesi iin en az 1 denetinin olmas
gerekir
2)Limited irketler
Limited irketler en az 2 en fazla 50 gerek veya tzel kii tarafndan belirli ve paylara
blnm sermaye ile bir ticaret unvan altndan kurulan tzel kiiye haiz olan, ortaklardan
her birinin koyduu sermaye ile sorumlu olduklar irketlerdir.
Ticaret unvannda faaliyet konusu belirtilir. Yapt faaliyet tr, irket tr de isimden sonra
belirtilmelidir. Limited irketi kurmak iin en dk sermaye 5000 TL olarak belirtilmitir.
Sermayenin tamam belirli, nceden kararlatrlm, tamam eit pay ve hisselere blnm
olmaldr.
Ortaklarn sorumluluklar koyduklar sermayeyle snrldr. Limited irketler daha kolay
kurulur ve ynetilir. Brokrasi daha azdr. Kurulum maliyeti daha azdr. Kararlar daha kolay
alnr.
Kuruluu:
irketi kuracak ortaklar bir araya gelir, kendi aralarnda irket szlemesi hazrlarlar,
ticaret unvan, faaliyet konusu, faaliyet yeri, sermaye miktar, ortaklarn kimlik bilgileri
ve pay oranlar bu szlemede belirtilir. Ynetimle ilgili dzenlemelere yer verilir,
ortaklar tarafndan imzalanr.
Ltd. irketler kurulurken ortaklar sermayenin tamamn taahht ederler. irket
kurulurken sermayenin %20si denmelidir.
Szleme imzadan sonra notere onaylattrlr.
Bu kurulular San. ve Tic. Bak.dan izne tabidir. Szleme tesciliyle irket tescili
salanm olur. Tic. Sicil gazetesinde yaynlanr. Burada ama 3. kiileri irketin
kuruluu, faaliyeti,sermayesi hakknda haberdar etmektir.
irket hissedarlar irkete taahht ettikleri sermayenin kalan ksmn derler.
Az sayda ortak varsa irket ortaklar tarafndan birlikte ynetilir. ayet szlemede
belirtilen bir ynetici/yneticiler varsa belirtilen kiiler tarafndan ynetilir.
Ortaklar 20den fazlaysa genel kurula gidilir, genel kurulda ortaklarn oy hakk
koyduklar sermaye miktar ile orantldr.
Ltd. irketlerde 20den fazla ortak varsa 1 deneti atanma zorunluluu vardr. Deneti
says 3e ularsa denetim kurulu oluturulur.
.
13 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
3)Hisseli Komandit irketler
Adi komandit ve sermaye irketleri arasnda gei oluturur.Adi komandite benzeyen taraf
ortaklarn en az birinin komanditer olmasdr ve irket ynetme yetkisinin yannda alacaklara
kar sorumlu olmasdr. Komanditler sadece koyduklar sermayeden sorumludurlar. Sermaye
irketlerine benzeyen taraf ise komanditer ortaklarn koyduklar sermayenin limited irket
sermayesinden az olmamasdr.
Bu irketler sermaye piyasasna kota edilerek halka alabilirler. Sermayelerini arttrp bunu
tasarruf sahiplerine sunarlar. Halka alrlarsa genel kurul oluturmalar gerekir. irketin genel
mdr irket faaliyetlerini irket adna ynetir.
4)Kooperatifler
Kooperatifler ticaret kanununda sermaye irketi olarak belirtilmi olmakla birlikte 1968
ylnda yeniden dzenlenmilerdir. Demokratik bir kar rgtdr. Amac ise yeler arasnda
iktisadi dayanma salamaktr. yeler kooperatiften eit ekilde yararlanrlar. Kooperatiflere
yelik engellenemez tek istisna inaat irketleridir. Sadece bunlara snrl sayda ye alnabilir.
yeler kooperatif artlarna sadakatle bal olduklar takdirde kimse onlar yelikten atamaz.
Ancak yelik artlarn yerine getirmezlerse genel kurul kararyla yelikten kartlabilirler.
Kapitalist ve sosyalist lkelerde farkl biimlerde uygulamalar olmutur.
Kibultz: sraile baka lkelerden gelen halkn sraillilerle kaynamasn salamak amacyla
kurulan kooperatiftir.Trkiyede kurulan kooperatifler YAK, MEYAK, OYAK
Trkiyede kooperatifilik gelimesi tevik edilmitir. Daha ok retici ve tketicinin
kalknmas iin tevik edilmitir. En az 10 kooperatif bir araya gelerek birlik oluturabilirler.
(Fiskobirlik, Tari, Trakya birlik)
Kuruluu:
Kooperatifler gerek kiiler tarafndan kurulabilirler. Tzel kiiler ne kooperatif kurabilir nede
ye olabilirler. Burada tek istisna belediyelerdir.
San. ve Tic. Bakanlndan izne tabidirler. En az 7 kii olmaldr. Ynetim organlar
tarafndan ynetilirler. Genel kurulun toplanmas iin en az yardan bir fazla ye toplanmas
gerekmektedir. Btenin kabul genel kurulda gerekletirilir. En az 1 deneti olmas gerekir.
Denetinin ye olmasna gerek yoktur. Ancak ynetim kurulunun ye olmas arttr. Ynetim
kurulu yeleri 5 tanedir. Bunlar: bakan, bakan yardmcs, sekreter, muhasip, ye.
Sermaye irketlerinin Ortak zellikleri:
Belli ve eit paylara blnm sermaye ile kurulurlar.
Her ortak ortaklk kuruluunda koyduu sermaye orannda temsil hakkna sahiptir.
Ynetim organlar veya kendilerine yetki verilen ortaklar araclyla yrtlr.
Tescile tabidirler
Gerek veya tzel kiiler tarafndan kurulmulardr.
14 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
4.3.RKETLERDE BYME OLGUSU
Yatay Byme: Ayn alanda faaliyetlerini geniletmek veya fazla retim yapmak.
Dikey Byme: Birbirine balantl alanlarda bymedir.
apraz Byme: Farkl alanlarda yaplan bymedir. Trkiyede byme byledir.
4.3.1 YATIRIM
Bir varlk yada kaynan gelir getirecek bir alana tahsisidir. letmelerin byme yollarndan
biridir.
retim alanlar asndan:
Otonom yatrmlar; Gelir getirmekten ziyade baka yatrmlar desteklemek yada toplumu
daha rahat yaatmak amacyla yaplr. Burada ama altyap oluturmaktr kazan 2. plandadr.
Uzun vadelidir. zel sermaye bu yatrmlara meyil etmez, genelde kamu kurulular ve
mahalli idareler tarafndan yaplr. (otoyollar, barajlar)
Reel yatrmlar:Fiili olarak retimde art salamak amacyla yaplr. (Fabrika kurmak)
Mali yatrmlar: retim art salamayan, yatrm aralarnn mlkiyetinin el deitirmesi
ile yaplan yatrmlardr. (arazinin el deitirmesi, fabrika hisselerinin el deitirmesi)
retim asndan:
Yeni yatrmlar: Bal bana yeni bir tesis kurulmas
Genileme yatrmlar: Var olan bir tesisin kapasitesinin, alannn arttrlmas.
Yenileme yatrmlar: Ekonomik yada teknolojik bir yatrmn srekliliinin salanmas
asndan yaplr.
Byme
Yatrm
1-Otonom
2-Reel
3-Mali
1-Yeni
2-Genileme
3-Tevsi
Birleme ve Anlamalar
1-Trstler
2-Holdingler
1-Karteller
2-Konsarsiyum
15 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
4.3.2.BRLEME VE ANLAMALAR
4.3.2.1.Birlemeler
Trstler: 2 veya daha fazla irket birlemeye karar verdiinde var olan yaplardan biri
korunur, dierlerine son verilir. Bir irketin hukuki varl korunur ve dierlerine son verilir.
Tekellemeye yol aar, irket tasarruf salar, sermayesi artar
Holdingler: Anonim irket olarak kurulur, birleen Bu tr irketlerde %30u ele geirince
irket ynetimi elde edilmi olur. Bu tr oluumlara holdingleme denir. Anlamalara
baldr. irketlerin hukuki varlklar devam eder fakat ekonomik bamszlklar kstlanr.
4.3.2.2.Anlamalar
Karteller: 2 veya daha fazla irketin ortak hareket etmesiyle oluan gizli anlamalardr.
Gizlidir nk kapitalist sistemlerde liberal politikalarn uygulanmas asndan engel tekil
eder. (Fiyat kartelleri, hammadde kartelleri) Kartellerin amac:
Rekabeti ortadan kaldrmak
Piyasaya hakim olmak
Datm kanallar ve hammadde kaynaklarn ele geirmek
Konsorsiyum: Bir ibirlii anlamasdr, gizlilik yoktur. Ekonomik ve hukuki varlk devam
eder. Ama firmalarn tek balarna yapamayacaklarn bir araya gelerek gerekletirmektir.
Genelde inaat sektrnde grlr.
16 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M
4.4.LETME-EVRE LKS
letmeyi oluturan sistem elemanlar:
nsan
retim aralar
Malzeme
Yakn evre:
Mteri; Mal alr.
Satc;letmeye malzeme satar
Sermaye:letme iin sermayesini tahsis eder.
Uzak evre:
Toplum; letmeden istihdam yaratmasn mal ve hizmet retilmesini bekler
Rakipler; Ayn veya benzer malu retenlerdir.
Devlet;letme ile ilikisi alaca vergilerdir.Toplumda en st organizasyonu oluturur.
D evre:
Uluslar aras hukuk
Uluslar aras rekabet
Dnya pazar
Derste ilenen konular alnmtr.
Snav 75 dakika olup sorular szel olacaktr.
Gemi yllarda kan sorular belirtilmitir.
Baarlar
17 r. Gr. Mustafa ATE
Pr
ep
ar
ed
by
Ah
me
t G
M