1

UVOD U ARHIKTETURU I ORGANIZACIJU RAČUNARSKIH SISTEMA

1. Struktura računsrskog sistema:

Računarski sistem se sastoji iz tri dijela: 1. CPU - Central Procesor Unit

2. MEM - Memory

3. I/O - Input/output

2. Proces obrade podataka

a) Ulaz (tastatura, miš, mikrofon, fleška, skener)

b) Obrada - vrši Centralna procesorska jedinica – Procesor

c) Skladištenje (memorisanje) svi podaci se privremeno ili trajno memorišu u

unutrašnju ili spoljašnju memoriju računara.

d) Prikazivanje i izlaz podataka (monitor, štampač)

CPU – Centralna procesorska jedinica predstavlja glavni dio računarskog sistema.

Sastoji se od 2 komponente : Upravljačka komponenta

Aritmetičko logička jedinica

MEM – Memorije 1. KEŠ – brze, male

2. Hard disk – spore velike

3. RAM – dok radi računar

4. ROM

3. Predstavljanje podataka u računaru

Svi podaci u računaru predstavljaju se korišćenjem samo dva moguća stanja:

- uključuno – logička 1

- isključeno – logička 0

Svi podaci u računaru se predstavljaju korišćenjem ova 2 moguća stanja. Brojni sistem

koji koristi samo ove dvije cifre (0 i 1) naziva se BINARNI brojni sistem.

O ili 1 predstavljaju osnovnu jedinicu podataka koja se naziva BIT (b). Podatak od 8 b

naziva be BAJT (B). Veće jedinice su Kilobajt (1KB ~ 1000B) Mega bajt

(1MB~1000KB ~1milion B) Gigabajt (GB~1milijarduB)

2

4. Predtsavljanje karaktera (znakova).

Pod KARAKTERIMA se podrazumjevaju cifre, slova i simboli.

Svakom karakteru dodjeljuje se poseban binarni zapis ili kod.

Najpoznatiji kod je ASCCI kod. Koristi 8b (osam bitova) za predstavljanje 1 karaktera.

Ukupan broj karaktera koji se može predstaviti 2 -1 = 256 kombinacija

B

A=01000001

B=01000010

4=00110100

5=00110101

Decimalni u binarni:

a) 3 decimalna : 2 bininarna = 3 : 2 = 1 ! 1

1 : 2 = 0 ! 1 3 = 11 binarni

b) 25 dec = 11001 binarni

25 : 2 = 12 ! 1

12 : 2 = 6 ! 0

6 : 2 = 3 ! 0

3 : 2 = 1 ! 1

1 : 2 = 0 ! 1 !

c) 32 dec = 100000 binarni

32 : 2 = 16 ! 0

16 : 2 = 8 ! 0

8 : 2 = 4 ! 0

4 : 2 = 2 ! 0

2 : 2 = 1 ! 0

1 : 2 = 0 ! 1

3

5. Predstavljanje grafike

Svaki raćunar pored karaktera i brojeva obrađuje i memoriše veliki broj crteža i slika

grafike.

Sobzirom da se u računaru sve predstavlja binarnim ciframa moraju postojati metode za

binarno predstavljanje grafike.

Sva grafika u jednom računaru pripada jedonoj od dvije kategorije –

Bit mapirana grafika

Vektorska grafika

Bit mapirane slike se sastoje od velikog broja elementarnih slika koje se nazivaju

PIKSELI.

Za memorisanje svakog pikslea se koristi izvjestan broj bitova.

Pozicija svakog piksela je definisana mapiranim lokacijama u memoriji za svaki elemenat

slike a za memorisanje boje svakog piksela koristi se grupa bitova.

Zavisno od broja bitova koji su predviđeni za memorisanje boje svakog piksela zavisi

ukupan broj raspoloživih boja za predstavljanje slike.

Primjer:

1b = 2 boje

3b = 8 boja

1B = 256

24B = 2 na 24 (16 mil boja)

3b = 1 piksel

Vektroska grafika se kreira pomoću grafičkih oblika kao što su linije, krive, krugovi,

lukovi itd.

Svaki od ovih elemenata se može definisati matematički sa malim brojem parametara.

Potrebna su tri parametra (x i y, centar gruga i prečnik)

4

6. Predstavljanje video zapisa:

Video zapisi su izuzetno zahtjevni što se tiče zauzeća memorije. Slika na video sistemu je

skup fotografija.

Primjer:

Video kamera sa rezolucijom slike 640*48 piksela i 30 slika po sekundi, generiše

640x480 piksela x 3b (za boju) x 30 fremova/sek = 27,65 MB/s

1 minut video zapisa = 1,6 GB

Najčešće se ovako visoki memoriski zahtjevi tkz. sažimanje ili kompresija video

podataka.

Video zapis se najčešće smješta na DVD Rom ili Hard disku

Striming video = posmatranje WEB stranice u realnom vremenu.

Najčešći formati video zapisa su MPEG i AVI

A najčešći formati bit mapiranih slika su GIF i BMP

7. Predstavljanje zvuka

Zvuk se nalazi u sastavu velikog broja aplikacija (prezentacija, video igrica, slušanje

muzike)

Zvuk se obično digitalizuje iz raznih audio izvora (mikrofon u računaru) ili se dovodi iz

CD Rom-a ili se učitava sa neke WEB stranice.

Pošto je zvučni signal analogan potrebno ga je prevesti u digitalni oblik.

To se radi tako što se analogni signal elektronski uzorkuje (uzima se uzorak) u

određenom vremenskim intervalima).

Svaki put kad se uzme uzorak mjeri se amplituda uzorka i ta vrijednost se pretvara u

binarnu veličinu.

Najčešići oblici formata zvučnih datoteka (fajlova) MP3 koristi se za prenos i

memorisanje audio signala visokog porijekla formata.

Za prestavljanje kratkih zvučnih datoteka koriste se WAV

5

8. Kompresija podataka

Se koristi da bi se smanjio memoriski kapacitet ili kapacitet memorije potrebnih za

smještanje velikog broja audio i video podataka.

Osnovni algoritmi za kompresiju podataka su

A) algoritmi bez gubitka

B) algoritmi sa gubicima

Algoritmi bez gubitaka kompresuju podatke tako da se u obrnutom postupku vraćanja,

kompresovani podaci vrate u orginalni oblik.

Najpoznatiji tip ZIP fajlovi.

Ovaj algoritam radi na eliminisanju ponavljanja istih podataka.

Algoritam sa gubitkom kompresije podataka iste vraća sa izvjesnim gubitkom

informacija.

Izgubljeni podaci se ne mogu povratiti

Najčešći algoritmi su JPEG i MP3

Pitanja:

1. šta označavaju termini ASCII i UNICO?

2. znaku A odgovara decimalni zapis ASCII karaktera 65, koji je binarni zapis ovog

znaka?

3. Znaku E odgovara ASCII kod u heksadecimalnom zapisu 45, koji je binarni a koji

decimalni zapis?

4. šta se podrazumjeva pod 24b grafikom?

5. kakva je razlika između bit mapirane i vektorske grafike?

6. kako se vrši kompresija podataka u računaru?

6

RAČUNARSKI HARDEVAR

Obuhvata sve fizičke komponente računarskog sistema.

Osnovne komponente su:

-Centralna jedinica,

-Ulazno izlazni uređaji

-Magistrale ili saobraćajnice

magistrale ili saobraćajnice su grupe paralelnih žica koje povezuju različite djelove

računarskog sistema i kojima se prenose rezličite vrste podataka (adrese, upravljački

signal).

PROCESORI

Glavni djelovi računara. Brzina procesora se izražava u broju naredbi koju procesor može

da izvrši u jednoj sekundi.

Za ivršavanje jedne naredbe potrebno je više koraka.

U računaru postoji elektronsko kolo koje s enaziva SISTEMATSKI SAT koji generiše

određene taktove – impulse.

Pri svakom taktu izvrši se jedan korak naredbe .

Brzina generisanja taktova naziva se RADNI TAKT i mjeri se Megahercima i Giga

hercima.

Širina magistrale kojom podaci putuju (prenose se) od unutrašnjih djelova računara ka

procesoru predstavlja skup paralelnih vodova (žica) gdje svaki vod nosi po 1B, od koga

se na odredištu formiraju bajtovi (b)

Količinu bitova koju procesor može da obradi u 1 minuti hanziva se dužina procesorske

riječi.

Svaki proceso je u stanju da obavi tačno određeni skup različitih operacija (npr. Sabiranje

dva broja)

Svaka od ovih operacija ima svoj kod i naziva se naredba.

Najbitnije komponente procesora su:

- upravljačka jedinica = upravlja radom računarskog sistema

- aritmetičko logička jedinica = koja izvršava aritmetičke i logičke operacije u radu

7

Keš memorija procesora se koristi za čuvanje podataka kojima je procesor zadnji

pristupao. To je ultra brza memorija malog kapaciteta.

Postoje različiti tipovi procesora (INTEL i AMD)

Intel = pentium, celeron

AMD = atlom

Matična ploča je dio računara na koji se povezuju sve komponente i uređaji jednog PC

(personalnog računara)

Najpoznatiji djelovi matične ploče su

SLOT - za povezivanje kartica sa računarom,

BIOS - kontroliše osnovne funkcije računara i startuje programe pri uključivanju

računara

USB priključci – služe za priključivanje spoljašnjih uređaja na računar

MEMORIJE

I/O CPU

MEM

Služi za smještaj podatak.

Dijeli se na dvije vrste memorija:

A) Unutrašnja memorija (Ram, Rom, Cash)

B) Spoljašnja memorija

Memorije imaju dva parametra – brzinu i kapacitet

Unutrašnja memorija ROM kojoj ne možemo mijenjati sadržaj

RAM na kojoj se upisuju podaci koji ostaju sačuvani dok je računar uključen.

Procesor u radu komunicira sa RAM memorijom u kojoj se nalaze svi podaci i naredbe za

računarske operacije koje se trenutno izvršavaju.

Jedan od najvažnijih programa koji se čuva u ROM-u je BIOS u kome su smješteni

programi koji omogućavaju startovanje računara.

RAM i ROM memorije su velike brzine ali malog kapaciteta.

Pitanje: Da li možemo mijenjati veličinu Ram memorije (Ne – fabrički podešena)

8

SPOLJAŠNJA MEMORIJA

Bitne karakteristike:

- vrijeme pristupa (vrijeme potrebno da bi se pristupilo nekom podatku u memoriji i

izražava se u milisekundama MS)

- količina podataka koju je memorija u stanju da sačuva izražava se u megabajtima

MB

- protok podataka – količina podatka koja u određenom vremenu može da se

prebaci sa jedne jedinice u drugu)

USB – se sastoji od štampane ploče zatvorene u metalno kućište.

USB fleš uređaj je aktivan jedino ako je uključen u USB port računara koji mu

omogućuje napajanje strujom

HARD DISK – najbitnija spoljašna memorija računara, prosječnog kapaciteta 250 GB sa

protokom od 75 MB/s

Fleš memorije u svom radu ne koriste drajvere.

HD sastoji se od nekoliko ploča za upis koje se vrte velikom brzinom 7200/m pri čemu se

iznad i ispod svake ploče nalaze glave za čitanje i pisanje podataka.

Podaci u HD su organizovani na ploče, glave, sektore i trake

Radi lakše organizacije podataka prostor na HD se može podijeliti na više djelova pri

čemu će se svaki ponašati kao da je poseban HD.

Ovi djelovi se nazivaju PARTICIJE i najčešće se koriste za rad sa više operativnih

sistema na jednom računaru.

HD se vezuje na matičnu ploču preko kontrolera koji obavljaju komunikaciju između HD

i procesora računara.

Najpoznatiji interfejs je SCSI (skazi) koji omogućuje brzinu protoka i do 160 MB/s

Najbitnije osobine HD:

- kapacitet u GB (količina podatala koja se može smjestiti na disk)

- vrijeme pristupa (vrijeme potrebno glavi da se pozicionira iznad ploče i poče

prenos informacija)

- brzina obrtanja diska iznosi 7200 RPM

- brzina prenosa podataka koja je proporcijalna brzini obrtaja diska (133 MB)

HD su memorije sa magnetnim pločama na kojima se podaci upisuju u sektorima i

trakama (stazama)

9

Memorije sa optičkim zapisima

CD ROM (Compact disk read only memory)

Pored kapaciteta bitna karakteristika CD ROM-a je brzina prenosa podataka.

Standardni Cd ima oko 20.000 kružnih staza i ukupna dužina te staze je 5 km, a razmak

krugova 1,6 mikrona.

Postoje dvije tehnologije u izradi CD (CD-R i CD-RW)

Kapacitet Cd je 700 MB

DVD ROM služi za smještanje video zapisa kapacitet 4,7 MB

PORTOVI I KONEKTORI

Da bi se povezao neki spoljašnji uređaj na računaru (štampač ili miš) koriste se priključci

na vanskoj starni kućišta koji se nazivaju PORTOVI

Postoji više vrsta portova:

a) paralelni – podaci se prenose paralelno, istovremeno. Koriste se za povezivanje

štampača, skenera i sl. Brzina prenosa 1,2 MB/s

b) seriski – podaci se šalju jedan za drugim – protok je najčešće 11,5 KB/s

USB port najbolji standard – jedina vrsta porta koja omogućava da se uređaji priključuju i

isključuju dok je računar uključen. Brzina protoka 480 MB/s

USB port posjeduje i sopstveno napajanje. Infracrveni port. Neki uređaji kao što su miš i

tastatura napravljeni su da komuniciraju bežično preko IC port korišćenjem IC zraka.

KONEKTOR ZA MONITOR

Izlaz grafičke kartice koji služi za povezivanje monitora najčešće je VGA konventor.

KONVENTOR ZVUČNE KARTICE

Služi za povezivanje računara sa mikrofonom, zvučnicima i sl.

10

GRAFIČKA KARTICA

Se naziva i video adapter – To je komponenta računarskog sistema koja pretvara digitalne

informacije u sliku na ekranu računara.

Može biti:

a) integrisani (već ugrađen)

b) neintegrisani

Najvažnija komponenta grafičke kartice su:

- grafički procesor

- grafička memorija

- digitalno analogni konventor

- magistrala

Grafički procesor obrađuje grafičke podatke

Grafička memorija ima sličnu ulogu kao RAM memorija samo što je brža i koristi se za

čuvanje djelova slika ili animacija koje se prikazuju na ekranu.

Digitalno analogni konventor pretvara digitalni signal iz računara u analogni kako bi se

mogao pokazati na monitoru.

Magistrale služe za komunikaciju grafičke kartice sa ostatkom računara.

MONITOR

Danas se obično koriste LCD (sa tečnim displejom)

Poseban oblik LCD displeja su ekrani sa aktivnom analognom maticom TFT.

Da bi LCD mogao koristiti piksele u boji za svaki piksel neophodna su tri dijela. Sa

crvenim, zelenim i plavim filterom za boju čijom kombinacijom se dobijaju stvarne boje

piksela.

Najvažnije karakteristike monitora su veličina ekrana (izražava se u inčima – dužina

dijagonale ekrana) i rezolucije ekrane (broj tačaka, piksela koje ekran iscrtava po dužini i

visini)

Veličina tačke DOT ITCH predstavlja razmak između piksela na ekranu. Što je manja

vrijednost slika je puno bolja.

Frekfencija osvežavanja ekrana prestavlja frefenciju uzastopnog iscrtavanja slike na

ekranu t.j. koliko se puta slika prikaže na ekranu monitora u toku 1 sekunde i izražava se

u hercima.

11

Dubina boje zavise sa koliko se bitova kodira piksel 24B (8G+8R+8B) 2 na 24 ili 16,8

miliona nijansi boja.

Potrošnja energije ko LCD 320Wati.

TASTATURA

Mehanički prekidači predviđeni za korišćenje 100 miliona puta.

MIŠEVI

Pripadaju grupi pokazivačkih instrumenata. Koriste kombinaciju Hardvera i Softvera da

kreiraju i kontrolišu grafički kursor na ekranu.

Grafički drajver definiše njegovu poziciju.

ŠTAMPAČI

Izlani uređaji pomoću kojih se binarno kodirana informacija iz računara prenosi na papir.

Postoje matični INK jet i Laserski štampači.

SKENERI

Su ulazni uređaji koji štampani materijal pretvaraju u digitalni oblik.

DIGITALNI FOTO APARAT

Za razliku od klasičnog foto aparata kod kojih se slika pada na film, kod slika pada na

elektronski senzor koji svjetlost pretvara u elektronsku struju CCD.

CCD senzor je matrica u kojoj svaka ćelija predstavlja malu osjetljivu diodu i ujedno

najmanji elemenat slike.

Zavisno od jačine svjetlosti koja pogodi svak diodu zavisi jačina struje koja se stvori u

svakoj ćeliji.

Na senzoru se takođe nalaze tri filtrera za boju. Svaka ćelija registruje pored jačine

svjetlosti i njenu boju.

Vrijednost koju svaka ćelija prikuplja u matrici se pomoću snalogno digitalnog

konventora pretvaraju u digitalne vrijednosti.

12

KOMUNIKACISKE KOMPONENTE

Obuhvataju Hardver i Softver da bi se računari povezali.

Komunikaciski hardver podrazumjeva Modem ili mrežnu karticu koja ima ulogu

interfejsa računara i tkz komunikacioni kanal (žičani kabal, optički kabal, bežična veza)

MODEMI

Povezuju udaljene javne računare telefonskom mrežom.

Pošto su računari digitalni uređaji oni ne mogu razmjenjivati podatke analognim,

telefonskim vezama.

Zbog toga je pri slanju podataka potrebno pretvoriti signal iz digitalnog u analogni oblik.

A pri prijemu podataka ponovo izvršite konverziju iz analognog u digitalni.

Mogu biti :

- interni (koji se kao posebne kartice stavljaju u matičnu ploču)

- eksterni (koji imaju sopstveno kućište i napajanje)

MREŽNE KARTICE

Služe za komunikaciju računara u okviru jedne mreže.

Mrežne kartice imaju identifikacioni boj.

Broj predstavlja fizičku ili MEC komponentu.

Zavisno od tehnologije koju koriste mrežne kartice mogu biti ETERNET, BLUTUT i sl.

ZVUČNE KARTICE I ZVUČNICI

Pretvara analogne zvučne signale u digitalni signal.

Dio koji obavlja taj zadatak zove se CODEC. Na zvučnim karticama se priključuju

zvučnici.

13

SOFTVER

Skup programa koji određuju kako računar treba da se ponaša.

Dijele se na SISTEMSKI i APLIKATIVNI

Sistemski softver obuhvata programe koji upravljaju računarskim sistemom tkz

operativni sistemom (Windows, HP, Yuniks, Linuks)

Aplikativni softver obuhvata programe koji su namjenjeni korisnicima (Word, power

point, Exel)

Svi podaci na računaru organizovani su u fajlove ili datoteke.

Fajl je osnovna jedinica za skladištenje podataka u računaru.

Datoteke se grupišu u direktorijume ili foldere radi lakše manipulacije.

Vježba 1

- izvršiti pregledanje svojstva diska (odgovor – mu computer/propertis)

Dokumenta iz WORDa se označavaju ekstenzijom – nastavkom doc.

Exel se označava xls.

Prezentacije power pointu ppt

Dokument iz programa ADOBE pdf

Video i audio datoteke ntg

Vježba 2

- izvršiti pronalaženje direktorijuma i datoteka na računaru

Da bi se na disku pronašao određeni fajl ide se komandama START/SEARCH

Na osnovu naslova, ključne riječi, datima možemo tražiti fajl.

Ako neznamo ništa od podataka ukucamo *.doc i ENTER

* je džoker ili vajld kard koji zamjenjuje jedan znak ili više znakova neke datoteke

Vježba 3

- pronaći Wordova dokumenta pomoću džokerskog znaka

START / SEARCH / All files and all folders / *.doc / SEARCH

14

Alatka HELP and SUPOT služi za objašnjenje nepoznatih pojmova

Vježba 4 primjer pitanja za test

- Sadržaj diskova na računaru se može pogledati pomoću ikonice My

computer? Tačno ili Netačno ?

Postupak – My computer / lokal disk / desni klik / propertis

Vježba 5

- izrada nove datoteke?

Postupak – desni klik na desk top/ new / folder / lijevi klik

WI NDOVS WORD

Je mjesto za privremeno skladištenje podataka. Kada se računar isključi i Wprd se prazni

Komanda SAVE i SAVE AS služi za čuvanje podataka sa tom razlikom što SAVE snima

podatke na Hard disku a komanda SAVE AS snima podatke na mjestu gdje mi želimo.

Vježba 6

- Kada se isključi računar sa mreže da li podaci ostaju sačuvani? - Ostaju

sačuvani

START/Control Panel

U okviru ove operacije možemo da podešavamo vrijeme i datum, da se mjenjaju slike na

ekranu, skrin sejver, možemo raditi personalizaciju računara mrežama, sistemima.

INSTALIRANJE APLIKACIJE

Softver koji se distribuira na CD instalira se pomoću mehanizama AUTO RUN što znači

da se postupak instaliranja automatski pokreće čim se umetne CD u čitač.

(yes/agre/next/nest).

Ako na instalacionom CD nema datoteke AUTO RUN potrebno je ručno pokrenuti

program za instalaciju i to najčešće pomoću instalacionih fajlova SET UP.EXE ili

INSTAl.EXE

15

SNIMANJE FAJLOVA - File / Save As / ili skraćeno Ctrl + S

ŠTAMPANJE DATOTEKE - File / Print ili skraćeno Ctrl + P

Vježba 7

- Kako se podešava datum i vrijeme na računaru

Odgovor – START / Control Panel / data and time / apple / ok – enter

INTERNET I KOMUNIKACIJE

www.word

Ogromna zbirka dokumenata dostupna je preko interneta u formatu koji omogućava da se

učita u čitaču WEB (Internet explorer, moZila)

Imati program za čitanje WEB nije dovoljao, već morate imati vezu sa Internet Server

Provider (ISP) koji održava stalnu vezu sa Internetom (Telekom CG)

Prva i uvodna strana WEB lokacije na kojoj se nalaze brojne veze ka drugim stranama.

Područije iznad glavnog prozora u kome se pokazuje adresa lokacije sa prefiksom htpp:

je adresno polje.

Htpp je skraćenica za Hiper tekst transfer protokol za prenošenje strana koji način

formatiranja i prenošenja poruka

Web lokacija mreža povezane sa internetom koju posjeduje i održava pojedinac,

organizacija, kompanija koja ima web server.

Web server je računar u mreži povezanoj na Internet koji memoriše podatke i isporučuje

ih preko Interneta kao odgovor na zahtjev čitača Web-a

WEB DRAUSER je program koji korisnicima omogućava da preko Interneta zahtjevaju

datoteke nod Web servera i primljene datoteke prikazuje na ekranu korisnikovog

računara.

Vježba 8

- pronalaženje informacija na WEB

traženu ili ključnu riječ, tekst ili skup znakova sa tastature koji se unose u odgovarajuće

polje za pretraživaanje.

16

Računar posle toga prikazuje dokumenta koja sadrže zadati tekst

Spisak najčešće sadrži i hiper veze ka pojedinim stranama.

Da bi se WEB stranica mogla da zahtjeva od Internet explorera potrebno je da zna dva

podatka:

1. ime WEB servera – odnosno računara na internetu na kojem se nalazi određena

WEB stranica i ime

2. ime WEB stranice na WEB serveru

Ova dva podatka čine WEB adresu.

Drugi naziv za WEB adresu je jedinstvena adresa resursa URL

IP adresa su identifikacioni brojevi računara na Internetu koji se satoje od 4 grupe

decimalnih brojeva.

IP adrese mogu da budu STATIČKE i DINAMIČKE

Statičke su adrese koje su stalne a Dinamičke su provremene adrese koje se dobijaju od

Internet provajdera svaki put kada se računar uključi.

Protokoli za prenos datoteka: FTP

Da bi se omogućio prenos datoteka internetom potreban je protokol koji upravlja

njihovim prenosom.

Elektronska pošta OUTBOOK

Outbook expres – program koji se koristi za rad sa poštom

Ima listu od 5 direktorijuma

Inboks – prijemno sanduče u koju se smješta pošta koja dolazi

Outboks – poruke spremne za slanje – dok se ne pošalje

Dilited items – Sva pošta koja je izbrisana

Draft – neposlane poruke

17

EXCEL

Radni List – stranica izdjeljena na male pravougaonike koji se nazivaju ćelije,

razmještene u redove i kolone. Između ćelija mogu se definisati određene veze tako da se

izmjena sadržaja jedne ćelije odražava i na sadržaj sa njom povezanom ćelijom.

Radna sveska – datoteka koja sadrži radne listove

Aktivna ćelija – u kojoj se trenutno nalazi kursor

Reference ćelije – je adresa ćelije na radnom listu

Polje ćelije – je pravougaoni okvir u kome se nalazi referenca ćelije

ARITMETIČKE OPERACIJE U EXELU

Formula – jednačina u kojoj se nad podacima unijetim u radni list izvršavaju operacije

kao što su +, -, x, /

Argument – ulazni podatak u proračunu na osnovu kojeg se dobija rezultat

Primjer:

Oduzimanje 1275

25

= D3-D4/enter/1250

Prvo se izvršava operacija dijeljenja (/), pa množenja (x), sabiranja (+) i oduzimanja (-)

Podaci o greškama označavaju se # # # # - Ćelija sadrži broj koji je prevelik da stane u

ćelije.

#VALUE! – formula sadrži tekst a EXEL očekuje broj

#REF! – kada formula sadrži reference koje su izbrisane

18

Excel funkcije (SUM, AVERAGE, MAX, MIN, COUNT)

SUM = služi za sabiranje

A1 1

B1 3

C1 5

= SUM (A1 : C1)

1 + 3 + 5 = 9

Najčešće su u Excelu sabiranje vrši komandom AUTOSUM (= SUM (A1:C1))

Funkcija SUM zanemaruje tekst i prazne ćelije.

AVEAGE = služi za iračunavanje prosjeka grupe brojeva

1 2 3

A1 1 100

B1 3 200

C1 5 300

= AVERAGE (A2:C2)

MIN – pronalazi najmanju vrijednost u grupi ćelija

1 2 3

A1 1 100

B1 3 200

C1 5 300

= MIN (A1 : A3)

MAX – pronalazi najveću vrijednost u grupama ćelija

1 2 3

A1 1 100

B1 3 200

C1 5 300

= MIN (A1 : A3)

19

COUNT – ukupan broj ćelija koje saadrže neke brojčane vrijednosti

1 2 3 4 ...... 50

A1 1 100

B1 3 200

C1 5 300

= COUNT (A1 : A50)

Funkcija IF – petlja za programiranje

= IF (A1>40)

«zadovoljava»

«nezadovoljava»

Ispituje se vrijednost u ćeliji A1. ako je vrijednost veća od 40 u tom polju će se prikazati

riječ «zadovoljava» a ako ne prikazuje se riječ «nezadovoljava»

Zadatak;

Napisati u Excelu funkciju koja sabira vrijednosti u ćelijama G44 do G53, ako je rezultat

1 ili veći od 200 prikazuje riječ «zadovoljava» u suprotnom prikazuje «nezadovolajva».

Postavka zadatka:

=IF(=SUM(G44:G53) > = 200, “zadovoljava”, “nezadovoljava”

Funkcije su unaprijed definisane formule ugrađene u EXCEL koje omogućavaju

izvođenje specijalnih proračuna.

Kao i formule uvijek počinju znakom jednakosti (=)

Brz način da saberemo horizontalnu i vertikalnu vrstu ćelija jested a izaberete i pritisnete

dugme AUTOSUM. Excel će pokušati da pogodi koje sve ćelije želite da izaberete.

Ako je pogodio pritisnite Enter, a ako nije ručno izmjenite sadržaj argumenta,

=IF omogućava da utvrdite da vrijednost u ćeliji ili opsegu ćelija ispunjava uslov koji

zadate.

20

Opseg ćelija je grupa ćelija na random listu.

Opseg susednih ćelija se bira tako što se označe mišem.

Opseg nesusednih ćelija se bira tako što se označi prva ćelija a zatim držeći pritisnut

taster Control (CTRL) izaberu ostale željene ćelije.

Među Exel opcijama za štampanje postoji mogućnost prikazivaja na ekranu, izgleda

odštampanog dokumenta u mogućnosti štampanja samo odabranih ćelija.

IZRADA DIJAGRAMA U EXCELU:

Exelov dijagram je grafički prikaz brojeva teksta i proračuna koji se nalaze u redovima i

kolonama Excel radnog lista.

Najvažnija su 4 tipa dijagrama. Stubičasti dijagram, kružni dijagram, linijski dijagram,

trakasti dijagram.

Stubičasti dijagram HISTOGRAM

Imena stavki se prikazuju na horizontalnoj osi a na vertikalnoj vrijednosti

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1 2 3 4 5

Series1

Series2

Series3

Series4

Kružni dijagram prikazuje srazmjernui udio svake stvake ukupnom iznosu. Kružnim

dijagramom se mogu predstavljati samo jedna serija podataka.

1

2

3

4

21

Linijski dijagram pokazuje promjene veličina u nekom vremenskom intervalu

0

5

10

15

20

25

30

35

1 2 3 4 5 6 7 8

Series1

Trakasti dijagram prikazuje stavke na vertikalnoj osi a vrijednosti na horizontalnoj

0 5 10 15 20 25 30 35

1

2

3

4

5

6

7

8

Series1

Da bi u Excelu nacrtali dijagram prvo izaberemo ćelije sa brojevima i tekstom koje

želimo da predstavimo a zatim pokrenemo Excel program za crtanje dijagrama.

Ako izmjenimo neki od podataka koji je predstavljen na dijagramu Excel će ažurirati

dijagram tako da odražava promjenu.

Excel postavlja dijagram tako da prekriva podatke na random listu.

Crtanje dijagrama zasniva se na pojmovima tačaka podataka i serije podataka.

Serija podataka je grupa međusobno povezanih tačaka podataka.

Pitanje:

Koliko tačaka podataka može sadržati kružni dijagram? (odgovot – seriju ili više tačaka)

22

POWER POINT (izrada prezentacija)

Power point je softver za izradu prezentacija.

Prezentacija je obraćanje publici sa vizuelnim pomagalima.

Osnovni gradivni element prezentacije je slajd

Izuzev naslova slajda, tekst power point slajdova najčešće se sastoji od stavki koje

počinju znakom za nabrajanje iza kojih slijedi jedna ili više riječi.

Poer point podrazumjeva da centrira tekstove na naslovnicama, dok ga na ostalim

slajdoima poravnjava u lijevo.

Formatiranje slajdova odnosi se na podešavanje izrade slajdova i obuhvata formatiranje

teksta i pozadine.

Opcije za formatiranje teksta uključuju njegovo isticanje, ispis Italiko, možemo mu

mijenjati fond slova, veličinu slova i boju.

Dvije glavne mogućnosti za formiranje pozadine su:

a) taman tekst na svijetloj podlozi (podloga za osvetljene prostorije)

b) svijetli tekst na tamnoj podlozi

Izgled čitave prezentacije se može promjeniti ako se promjeni format teksta ili pozadina

na matičnom slajdu.

Grafički elementi koje možemo nacrtati na slajdovima obuhvataju jednostavne oblike kao

što su linije, strelice, pravougaonike, krugove, elipse.

AUTO SHAPES su naprijed definisani oblici koji se često koriste u prezentacijama.

Mogu se mijenjati oblik, veličina, mjesto grafičkih oblika i elemenata auto shapesa

Slajdove možemo registrovati umetnutim slikama ili skeniranim fotografijama.

Power point ima i galeriju gotovih sličica KLIK ART

U slajdove možete da postavljate tabele sa potrebnim brojem redova i kolona.

Power point nudi 3 postupka smjenjivanja slajdova :

- ručnim – kojima upravljapredavač

- automatskim – slajdovi se smjenjuju posle definisanog vremenskog intervala

- kombinovani

Prelaz je grafički efekat koji upravlja intervalom u kojem jedan slajd zamjenjuje drugi

23

Brzinom prelaza možemo upravljati i vezati zvučne efekte.

U animiranom slajdu elementi se ne pojavljuju svi odjednom već se otkrivaju postepeno.

To predavaču pomaže da stalno drži pažnju publike vezano za ono o čemu trenutno

govori.

Power point nudi i skup gotovih animacija koji se mogu direktno primjenjivati na

slajdove.

Primjer:

Kako u matični slajd unijeti oblik Auto Shape?

Odgovor:

Izabere se View/Master/Slide master pritisnete Auto shape na paleti poslova Drawing i

izaberite odgovarajući oblik Autoshape.

Primjer:

Kojom komandom pristupate matičnom slajdu?

Odgovor:

View/Master/Slide master

Znak za nabrajanje mijenjati tako što izaberete znak za nabrajanje, izaberete format,

Buletis and Numberis pa na kartici izaberete znak i pritisnete OK,

Format/buletts and Numbering

Primjer:

Kako se vrši dizajniranje bojom?

Odgovor:

Format/Slide Desing/Color Shems/ izaberemo slajd i izaberemo Applay to Select Slide.

Primjer:

Kako na prezentaciju primjeniti prelaz?

Odgovor:

Slide Show/Slide Transilation/ u okviru čijih poslova izabere se Applay to Selected Slide

i neki efekat i stanja Modify Transilate. Opcija FAST služi za brzinu i zvučni efekat. Na

kraju pritisnemo Applaz to all slides.