İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE SU KAYNAKLARI

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE

SU KAYNAKLARI

Ali UYUMAZİTÜ Öğretim Üyesi

Su Vakfı SU VAKFI

Genel BİLGİ soruları

TÜRKİYE ne kadar ısınmaktadır?

Son ısınmalar sıra dışı mıdır?

Geçmişte iklim ne kadar hızla değişmiştir?

Yağış ve nem miktarları değişti mi?

Kıyı bölgeleri deniz seviyesinden etkilenecek mi?

Türkiye’de iklim değişikliği veya değişkenliği uç değerleri değişti mi?

Meteoroloji değişkenlerinde gözlenen gidişler (trendler) tutarlı mıdır?

Gelecek için somut tasarım, plan, proje ve yönetim yapmak için BİLİMSEL BİLGİ gerekli.

SU VAKFI

Çölleşmenin yaygınlaşması

Su kaynaklarının bazı bölgelerde azalması (Türkiye bunlardan birisidir)

Salgın hastalıkların artması

Tarım zararlarının artması

Sosyo-ekonomik sistemlerin değişmesi

Ekolojik sistemlerin değişmesi

Türkiye için ‘’Sürdürülebilir Kalkınma ve İklim Değişikliği’’ konusunda aşağıdaki noktalar önem kazanmaktadır.

1) İklim değişikliği ile sürdürülebilir kalkınma arasında ters bir ilişki bulunmaktadır. Bu ilişkinin en azından çok az bir ters ilişki haline indirilmesi gereklidir. Geçmiş veri ve belgelerden araştırılarak bir doküman haline getirilmesi gereklidir.

2) Yukarıdaki ilişkide mevcut olabilecek kanunların etkilerinin araştırılarak, kanunların iklim değişikliğini azaltacak biçimde uyarlanması gereklidir.

3) Değişik kamu kuruluşları ve sektörler arasında iklim değişikliğini azaltacak anlaşma ve AR-GE çalışmalarının başlatılması gereklidir.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN BAZI ÖNEMLİ ETKİLERİ

4) İklim değişikliğine sebep olan salımlar (emisyonlar) ile ilgili envanterin hazırlanması çok yararlıdır. 5) Her beş yılda bir geçmiş 5-yıllık iklim değişikliği değerlendirmelerinin yapılarak, iklim değişikliği faaliyetleri bakımından meydana gelen değişimleri kıyaslamalı olarak incelemek lüzumu varır. 6) İklim değişimi azaltımı ve iklim değişikliğine sebep olan sera gazlarının yutulması için gereken her türlü etkinliğin gittikçe arttırılması gereklidir.

7) Her iki yılda bir yapılacak Ulusal İklim Değişikliği Kongreleri ile ülke içindeki çalışmaların bir ortak zeminde tartışılması ve gerekli kararların alınması yönüne gidilmelidir. Ayrıca bu tür kongrelerde gelecek 5 yılda ne gibi etkinliklerin daha öncelikli olarak iklim değişikliği ile savaşmada gerekli olduğu kararlarının da alınmasında yarar vardır

8) İklim değişikliği bilinçlenme eğitim program ve panallerinin yapılarak bu konularda halktan da destek sağlanmalıdır.

9) IPCC tarafından kullanıma sunulan modellerle mutlaka Türkiye için en azından gelecek 50 yıl için senaryoların üretilmesi çok yararlı olacaktır.

10) Ülke içinde de iklim değişikliği katkılarını özlendirmek için bölgeler arası iklim değişikliği yarışmalarının tesis edilmesinde yarar vardır. 11) Mevcut arazi kullanım durumlarının tespit edilerek Coğrafi Bilgi Sistemi’ne taşınması

SU VE İKLİM

İklim değişikliğinin hızlanmasına yol açan atmosferdeki sera gazlarının kaynaklarının azaltılması, iklim politikalarının anahtar hedefi olmayı sürdürürken, geçen yüzyıl boyunca ekonomik faaliyetlerin sebep olduğu atmosfer kirlenmesinin, tüm ilave kirlenmeler yarın duracak olsa bile, gelecek onlarca yıldan yüzlerce yıla kadar geri döndürülemeyecek bir iklim değişikliği sürecinin başlayacağı bir gerçektir.

Bu yüzden iklim değişikliğinin su kaynakları ve su yönetimi stratejileri üzerindeki kaçınılmaz etkilerine uyarlanabilmek (daptasyon) için gerekli önlemleri bugünden almamız gereklidir. Su sektörü ile iklim ve kalkınma politikaları arasında çok yakın ilişkiler bulunmaktadır. Bir dereceye kadar iklime eğer hükmedilebilirse su kaynaklarına hükmedilebilir kuralı çıkar ki bugün için bunun aksi geçerlidir.

1) İklimin hidroloji sistemleri ve geçim kaynakları üzerindeki etkileri onlarca yıllık kalkınma çabalarını boşa çıkarmakla tehdit etmektedir.

2) İklimle bağlantılı riskler su sektörü geliştirme ve yönetim planlarında yeterince değerlendirilmemiştir.

IPPC Milenyum Kalkınma Raporunda (MDR) şunlar sıralanmıştır

Doğal ve insan kaynaklı) iklim değişikliği su döngüsü üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.

Atmosferdeki daha fazla sera gazları yer yüzeyinin enerji dengesinde değişikliklere yol açmakta ve böylelikle daha yüksek atmosfer sıcaklığına sebep olmaktadır. Bu yüzden

termodinamiğin temel kurallarına göre su döngüsünün “yoğunlaşmasına” yol açmaktadır.

3 (İklim âfetleri riskini azaltmak için şimdiden yatırım yapmak zaruridir.

4) Artan maliyetler gidişini (trendini) tersine çevrilmelidir. Bu tersine çevirme ‘Güvenlik Zinciri’ kavramı (önleme, hazırlık, müdahale, riski yayma, yeniden

şartlandırma, yeniden yapılandırma) yolları ile yapılabilir.

“Entegre Su Kaynakları Yönetimi” su sektörünün su ile bağlantılı gelişmeleri yaparak gerekli önlemleri alması için anahtar bir kavramdır.

Ülkemizin varsa “Ulusal Su Planlarında” yukarıda sayılan noktaların hiç birinin iklim değişikliği göz önünde tutularak programlara almaması ve gelecekte potansiyel bir

risk olarak söz etmemesi ne yazık ki bir gerçektir.

Kuraklık, taşkın ve siklonlar gibi havayla bağlantılı meteoroloji olaylarının aşırı etkinliklerdeki artma ihtimali âfetlerin maliyetlerinde artışa sebep olmaktadır.

Ağır iklim değişikliği etkileri, özellikle sürdürülebilir kalkınma için elzem olan su kaynakları, tarım (gıda), sağlık ve içme ve temizlik suyu tedariki sektörlerinde beklenmektedir.

Kalkınmakta olan ülkelerin ve bu arada TÜRKİYE’nin başa çıkma kapasitesini (adaptation) artırmak ve iklim değişikliğine karşı korunmaya muhtaçlığını azaltmak (mitigation) için, ekonomilerin taşkın ve kuraklık gibi iklim olaylarına daha az bağımlı hale getirilmesi gerekmektedir.

Su döngüsü ve gelişimindeki mekansal değişkenlik büyüktür ve küresel ortalamaya kıyasla bölgeler arasında büyük farklılıklara yol açmaktadır.

Bölgesel iklim gelişmelerinin tahmininde hâlâ oldukça yüksek bir belirsizlik bulunmaktadır.

İklim değişikliği senaryolarının büyük çoğunluğunda, yüksek enlemler ve Güneydoğu Asya’da yıllık ortalama yağışta artış ve Orta Asya, Akdeniz’in

etrafındaki bölgeler (TÜRKİYE), güney Afrika ve Avustralya’da azalmalar tahmin edilmektedir (IPCC 2007).

İklimdeki küçük değişiklikler aşırı hava etkinliklerinin (seller, kuraklık, fırtınalar zaman ve mekana dağılımı ve aşırılık yoğunluğu üzerinde büyük bir etkiye sahiptir (IPCC

2007).

Nüfus, ekonomik büyüme ve tüketici hayat tarzı

Tarım,

Gıda

Sera gazları

Arazi

Kullanımı

İklim

Su çekimi Su sıkıntısı

Doğal su

çevrimi

Değişimin genel hatlarını gösteren yol haritası

DOĞAL SU ÇEVRİMİ

Yıllık ortalama yağış değişimi (mm/gün) Meridyen boyu ortalama yağış (mm/gün)

Ansambıl ortalaması

Electricity production potential at existing hydropower stations decreases by more than 25% by the 2070s5. Increase of pathogen load due to

more heavy precipitation events in areas without good water supply and sanitation infrastructure6

Thickness of small island freshwater lens declines from 25 to 10 m due to 0.1 m sea level rise by 2040-20801

Flooded area for annual peak discharge in Bangladesh increases by at least 23-29% with a global temperature increase of 2°C4

Streamflow decreases such that present water demand could not be satisfied after 2020, and loss of salmon habitat2

Groundwater recharge decreases by more than 70% by the 2050s3

Illustrative map of future climate change impacts on freshwater which are a threat to the sustainable development of the affected regions. 1: (Bobba 2000), 2: (Barnett 2004, environmental), 3: (Döll 2005), 4 (Mirza et al. 2003) 5: (Lehner 2005) 6: (Kistemann 2002). Background map: Ensemble mean change of annual mean runoff between present (1981-2000) and 2100 (Nohara et al. 2006) blue: increase, red: decrease. Please note that increase of pathogen load of surface waters due to increased heavy precipitation and runoff events will be a threat in almost all developed regions of the world but no quantitative assessments of this climate change impacts are available.

Türkiye’nin geçmiş (DSI) ve 2100 yılına olabilecek su potansiyelinin bölge bölge, havza havza ve noktasal bazda çıkarılması (SU VAKFI)

Yıllık ortalama yağış: 643 mm/m2 Yıllık yağış suyu : 500 milyar m3 Yıllık buharlaşma: 275 milyar m3 Yeraltı suyu beslenmesi: 41 milyar m3 Yıllık akış: 193 milyar m3 Kullanılabilir akış: 98 milyar m3

Yıllık kullanılabilir yeraltısuyu: 14 milyar m3

Toplam kullanılabilir su: 112 milyar m3 Yıllık kişi başı su miktarı: 1500 m3.

HALİ HAZIRDAKİ TÜRKİYE SU KAYNAKLARI (DSI)

SU VAKFI

Y (mm)H (Mm3)A (Mm3)Y (mm)H (Mm3)A (Mm3)Y (mm)H (Mm3)A (Mm3)

MinimumOrtalamaMaksimum

Türkiye0.143.015.036.228,218.89,876.6130.1101,422.335,497.8

Marmara0.00.00.038.12,563.4897.2174.211,725.34,103.8

Ege0.00.00.030.72,428.1849.8176.813,965.84,888.0

Karadeniz0.110.13.544.96,444.02,255.4133.419,150.76,702.8

İç Anadolu0.00.00.036.05,436.41,902.7191.828,959.110,135.7

Doğu Anadolu0.00.00.037.86,258.42,190.4182.830,248.610,587.0

G. Doğu Anadolu0.00.00.024.31,439.3503.8195.611,575.74,051.5

Akdeniz0.00.00.032.13,947.91,381.8173.221,285.67,450.0

(İnce ayarlar SU VAKFI tarafından yapılmaktadır)(Aylık ortalama değerler)

GELECEKTEKİ TÜRKİYE SU KAYNAKLARI (SU VAKFI)

SU VAKFI

SenaryolarÖyküler (Kayitlar)

MODELLER

Sözel

Sayısal

Öykü: Geçmiş zamanlardan bilgiler, ULUSAL VE YEREL

Senaryo: Şimdiki zamanda sözel kurgular ULUSLARARASI, SRES

Model: Geleceğin sayısal tahmini ve mühendislik, ekonomik ve sosyal çıkarımlar ULUSLARARASI + ULUSAL

SU VAKFI

Nüfus

Ekonomi

Teknoloji Enerji

Toprak kulanımı

Tarım

ÇEVRE

A1 A2

B1 B2

KÜRESEL BÖLGESEL

EKONOMİ

SU VAKFI

A1 ÖYKÜ ÇİZGİSİ: Bu senaryo dünyanın geleceğini çok hızlı ve çağın ortasında zirveye ulaşan ekonomik büyüme; sonrasında azalma ile birkaç veya fazlaca yetkin teknolojinin hızlı tanımı esaslarına dayanır. Konuların büyük bir çoğunluğu bölgeler arasında, kapasite yapımlarında ve artan kültür ve sosyal etkinliklerle yaklaşır ve bölgeler arasındası kişi başına gelir dağılımındaki

farklar azalır. A1 senaryosu ailesi üç gurupta gelişir ve enerji sistemindeki teknoloji seçeneklerinin değişimini tanımlar. Üç A1 gurubu teknolojiye verdikleri öneme göre birbirinden ayrılırlar.

a) A1F1 yoğunlukla fosil yakıt, b) A1T olarak fosil olmayan enerji kaynakları, ve c) A1B ile temsil edilen tüm kaynaklar arasında bir dengeyi sağlayan

gruplardır.

A2 ÖYKÜ ÇİZGİSİ: Bu öykü çizgisi ve aile senaryosu tektür (heterojen) olmayan bir dünya tanımlar. Temel konu kendi kendine dayanma (self-reliance) ve yerel kimliklerin muhafaza edilmesidir. Bölgelerdeki verimlilik deseni çok yavaş olarak yakınsar ve bunun sonucunda da küresel nüfus sürekli artar. Ekonomik gelişme temel olarak bölgesel yöndedir ve kişi başına ekonomik büyüme ve teknoloji değişimileri fazlaca kırılgandır ve diğer öykü çizgilerinden daha da yavaştır. SU VAKFI

SRES

B1 ÖYKÜ ÇİZGİSİ: B1 öykü çizgisi ve senaryo ailesi A1 öykü çizgisindekine benzer olarak çağın ortasında zirveye ulaşan ve sonrasında azalan yakınsayan bir dünya tanımlar ama ekonomik yapıda hizmet ve bilgi ekonomisinde hızlı değişmeler gösterir. Aynı zamanda madde yoğunluğunda azalmalar ve temiz ve verimli kaynağı olan teknolojiler kullanılır. Burada etki ekonomik, sosyal ve çevre sürdürülebilirliği üzerine olup eşitliğin iyileştirilmesi olmasına

karşılık ilave iklim özendiricilik yoktur.

B2 ÖYKÜ ÇİZGİSİ: Bu öykü çizgisi ve senaryo ailesi ekonomik, sosyal ve çevre sürdürülebilirliğine ağırlık veren bir dünya tanımlar. Bu dünyada A2’den daha az büyüme oranında artan bir nüfus, nerede ise orta seviyelerde ekonomik gelişme ama B1 ve A1 öykü çizgilerine göre daha az hızlı ve çok çeşitli teknolojik değişmeler söz konusudur. Bu senaryo çevre koruması ve sosyal eşitliğe doğru yönlendirilmiş olmasına rağmen, yerel ve bölgesel

ölçeklerde odaklanır.

SU VAKFI

SU VAKFI

2 6 2 8 3 0 3 2 3 4 3 6 3 8 4 0 4 2 4 4

3 6

3 8

4 0

4 2

NCAR ULUSLARARASI MODEL ÇIKTI DÜĞÜM NOKTALARI

Bu asırda Istanbul yağışları (mm)

2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100100

200

300

400

500

600

700

800

YIL

YA

GIS

(mm

)Birinci Dugum Noktasi

Year

Prec

ipita

tion

(mm

)

Yıl

Yağ

ış (m

m)

GİDİŞLER (TRENDLER) ??????SALINIMLAR (MEVSİMSELLİK) ?STKASTİKLİK (BELİRSİZLİK) ?

2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100100

200

300

400

500

600

700

800

YEAR

PR

EC

IPIT

ATI

ON

(mm

)

YIL

YA

ĞIŞ

(MM

)

SU VAKFI

2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 210010

20

30

40

50

60

70

80

90

100

SUBAT AYLARI

YA

GIS

(MM

)

Birinci Dugum Noktasi

İSTANBUL'UN ŞUBAT AYLARINDA ALDIĞI YAĞIŞLAR

58.9

89.7

78.8

39.4 53

.3

49.9

100.

5

34.943

.9

72.8

61.5

53.2

33.3

16.1

44.9

26.1

105.

4

68.9

44.6

136.

1

152.

9

125.

1

121.

1

0.0

25.0

50.0

75.0

100.0

125.0

150.0

175.0

200.0

1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Yağı

ş [m

m]

Son 50 Yıllık Ortalama [68.7]

SU VAKFI

2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 21000

20

40

60

80

100

120

140

MART AYLARI

YA

GIS

(mm

)


İSTANBUL'UN MART AYLARINDA ALDIĞI YAĞIŞLAR

88.5

39.4

68.7 71.9

94.9

54.6

36.3

59.1

88.6

27.5

20.6

120.

4

57.4

34.0

33.2 38

.0

100.

0

37.6

25.8

88.8 10

0.3

68.4

127.

8

0.0

25.0

50.0

75.0

100.0

125.0

150.0

1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Yağı

ş [m

m]

Son 50 Yıllık Ortalama [66,7]

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 500

20

40

60

80

100

120

140

160

180

50 yil

Mar

t ayi

yag

isla

ri (m

m)

Birinci dugum noktasiISTANBUL CIVARI

Gozlenmis veriler

2000-2050 yillari2050-2100 yillari

SU VAKFI

2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 21000

20

40

60

80

100

120

140

NISAN AYLARI

YA

GIS

(mm

)


İSTANBUL YAĞIŞLARI (OCAK 2007)

0.0

100.0

200.0

300.0

400.0

500.0

600.0

700.0

800.0

900.0

1000.0

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

Yağ

ış [m

m]

Ortalama 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

0

100

200

300

400

500

600

AY (1=OCAK,.......,12=ARALIK)

TOP

LAM

YA

GIS

(mm

)

2007

2008

2009

2010


ŞİDDET

Tasarım

Boyutlama

FREKANS

Risk

Sigorta

İkaz

SÜRE

Erken uyarı

Yönetim

SU KAYNAKLARI ORTAK YÖNETİMİ

0 20 40 60 80 100 120 1400

50

100

150

200

250

Monthly precipitation (mm)

Freq

uenc

y

2000-2050

2000-2050

0 20 40 60 80 100 120 140 160 1800

50

100

150

200

250


Freq

uenc

y

2050-2100

2050-2100

Kuraklık ?

Kuraklık ?

Yönetim?

Yönetim?

Taşkın ?

Taşkın ?

Aylık yağışlar (mm)

Aylık yağışlar (mm)

Sık

lık

Sık

lık

0 20 40 60 80 100 120 1400

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2025-2050

0 20 40 60 80 100 1200

10

20

30

40

50

60

70

80

90


Freq

uenc

y

2000-2025

0 50 100 1500

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2050-2075

0 20 40 60 80 100 120 140 160 1800

20

40

60

80

100

120

2075-2100

2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100274

276

278

280

282

284

286

YIL

MA

RT

AY

I SIC

AK

LIK

LAR

I ( o K

)


Kapıdag Yarımadası deniz kıyısı

2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100274

275

276

277

278

279

280

281

282

283

284

YIL

MA

RT

AY

I SIC

AK

LIK

LAR

I ( o K

)

Ikinci dugum noktasiISTANBUL CIVARI

Adapazarı cıvarı kara etkisi

2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100272

274

276

278

280

282

284

YIL

MA

RT

AY

I SIC

AK

LIK

LAR

I ( o K

)

Ucuncu dugum noktasiISTANBUL CIVARI

Karadeniz

2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100274

275

276

277

278

279

280

281

282

283

284

YIL

MA

RT

AY

I SIC

AK

LIK

LAR

I ( o K

)

Dorduncu dugum noktasiISTANBUL CIVARI

Karadeniz

270 275 280 285 290 295 3000

20

40

60

80

100

120

AYLIK SICAKLIK ( oK)

SIK

LIK

Birinci dugum noktasiISTANBUL CIVARI2000-2050 arasi

KURU

NEMLİ

265 270 275 280 285 290 295 300 3050

20

40

60

80

100

120

AYLIK SICAKLIKLAR ( oK)

SIK

LIK

Birinci dugum noktasiISTANBUL CIVARI2050-2100 arasi

KURU

NEMLİ

KARADENİZ

MELEN ÇAYIAlan = 2437.97 m

Eğim = 0.24Sentroid mesafesi = 58.69 m

KARADENİZ

MARMARA DENİZİ

Darlık

Ömerli

Durusu

KüçükÇekmece

BüyükÇekmece

BULGARİSTAN

TÜRKİYE

Yaklaşık TÜRK-BULGAR hududu

KARA

DENİ

Z

K

MUTLU DERE (REZVE DERESI)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 100

5

10

kuraklik süresi(yil)

Göz

lem

say

isi

0 5 10 15 20 25 30 35 400

2

4

6

kuraklik siddeti(mm)

Göz

lem

say

isi

0 50 100 1500

5

10

kuraklik toplami(mm)

Göz

lem

say

isi

DOĞU KARADENIZ 2000-2100 YILLARI ARASI MART AYI KURAKLIKLARI

ERZURUM CIVARI 2000-2100 YILLARI ARASI MART AYI KURAKLIKLARI

1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.5 60

5

10


Göz

lem

say

isi

0 5 10 15 20 25 300

2

4

6


Göz

lem

say

isi

0 10 20 30 40 50 60 70 80 900

5

10


Göz

lem

say

isi

FIRAT HAVZASI CIVARI 2000-2100 YILLARI ARASI MART AYI KURAKLIKLARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 110

5

10

15


Göz

lem

say

isi

5 10 15 20 25 300

2

4

6

8


Göz

lem

say

isi

0 10 20 30 40 50 60 70 80 900

2

4

6

8


Göz

lem

say

isi

DICLE HAVZASI CIVARI 2000-2100 YILLARI ARASI MART AYI KURAKLIKLARI

1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.5 60

2

4

6

8


Göz

lem

say

isi

0 5 10 15 20 25 300

2

4

6


Göz

lem

say

isi

0 10 20 30 40 50 60 70 800

2

4

6

8


Göz

lem

say

isi

IZMIR CIVARI 2000-2100 YILLARI ARASI MART AYI KURAKLIKLARI

1 2 3 4 5 6 70

5

10


Göz

lem

say

isi

0 5 10 15 20 25 30 350

2

4

6


Göz

lem

say

isi

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 1000

2

4

6


Göz

lem

say

isi

KONYA CIVARI 2000-2100 YILLARI ARASI MART AYI KURAKLIKLARI

1 2 3 4 5 60

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Kuraklik suresi yil

Goz

lem

say

isi

0 10 20 30 40 500

1

2

3

4

5

6

7

8

Kuraklik siddti (mm)

Goz

lem

say

isi

0 20 40 60 80 100 1200

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Kuraklik toplami (mm)

Goz

lem

say

isi

TOROSLAR ANTALYA KUZEYI 2000-2100 YILLARI ARASI MART AYI KURAKLIKLARI

1 2 3 4 5 6 7 80

5

10

15


Göz

lem

say

isi

0 5 10 15 20 25 30 35 400

2

4

6


Göz

lem

say

isi

0 20 40 60 80 100 120 1400

2

4

6


Göz

lem

say

isi

1 ) İklim değişikliğinin tatlı su kaynakları ve yönetimine en önemli etkileri sıcaklığın artması, yağışın değişmesi ve deniz seviyesinin artması olarak beklenmektedir. Dünya nüfusunun 1/6’sı akışları kar erimesinden beslenen nehirlerin cıvarında yerleşmiştir. Bu sebeple akışların zaman kaymaları ve su azalmalarından doğrudan etkileneceklerdir. Deniz suyu seviyesindeki artmalar ise yeraltı suyu kaynaklarının tızlanmasına sebebiyet verecektir.Bunu sonucunda kıyı şeritlerinde tatlı su imkanlarında azalmalar görülecektir.

ÖNEMLİ SONUÇLAR

2 (Nehir akımlarının zaman ve hacimlerinde iklim değişikliği sonucunda ortaya çıkacak olan değişmeler hali hazırda gözlenmektedir ve bunlar su kaynaklarının yönetimine etki etmektedir. Bazı bölgelerde ise kar erimelerinde görülen zaman ve hacim değişiklikleri su kaynaklarının miktarlarında azalmalara sebep olacaktır.

3 (Küresel olarak kurak alanların sayı ve alan büyüklüklerinde artma eğilimleri başlamıştır. Birçok bölgede doğal su çevriminin daha yoğun hale gelmesi ile taşkın ve hidrolojik

kuraklıkların riskleri artmaya başlamıştır .

4 (Nehir akışlarındaki değişmelerin sayısal tahminleride ve su seviyelerinin bir su toplama havzasındaki ölçeğinde olabilecek değişmeler 2020 yılı sonrası için belirsizlik arz etmektedir. İklim değişikliği modelleri ile yağışların benzetim (simülasyon) çalışmalarında hala yüksek belirsizlikler vardır. Suyun bulunması konusundaki belirsizlikler iklim değişikliğine uyum çalışmalarında düşük veya orta ölçekli güven aralıklarında hesaplamaların yapılmasını gereklidir. Buna ilave olarak iklim değişikliğinin su ile ilgili politikalarında salım (emisyon) miktarlarının yüksek güvenirlilikle değerlendirilmesi mümkün görülmemektedir.

5) Isınma ve uç olaylar değişik su kirleticilerinin artarak yayılmasına sebep olurlar (mesela, nitrat, çözülmüş organik karbon, patojen, ısı kirliliği). Bunlar insan çevresine ve sağlığına zararlıdır.

6 (Birçok bölgede ve özellikle de su sıkıntısı olan yerlerde, insan kaynaklı kirleticiler, ekonomik büyüme, arazi kullanımı ve şehirleşme, iklim değişikliğine ilave olarak tatlı su

kaynakları için tehlikeli etkiler arz etmektedir .

7 (Su yönetiminde iklim değişikliği etkilerinin göz önünde tutulması gereklidir. Mesela , durağanlık (stasyonerlik) kabulü artık geçerli değildir. Yani gelecek olaylar geçmiş olayların istatistik olarak aynadaki yansıması özelkliklerini ihtiva etmez. Su yönetimi çalışmaları iklim değişikliği salınımlarını göz önünde tutmalı ve belirsizlikleri etkisiz hale getirmek için mutlaka RİSK yönetimi yoluna gidilmelidir.

8 (Dünya ölçeğide, iklim değişikliği sonucunda suya olan talep artacaktır ve su sıkıntısı çekilen yerlerde yeraltı suyu beslenmesi imkanları da azalacaktır .

9 (Suya talep özellike nüfus artışı ile artacaktır ama ikinci derecede de iklim değişikliği dolayısı ile artacaktır (Burada bitki su talebininde unutulmaması gereklidir, GIDA) ,

10 (Bitkilerden CO2 artması sonucunda terlemenin azalması ile akışlarda azalma veya çok küçük artmalar iklim değişikliğinin sebebiyeti ile olacaktır. Modellerden çıkan bir sonuca

göre geçmiş akımlarda görülen artış bir bakıma bundan ortaya çıkmıştır .

TAVSİYELER

1) Araştırma öncelikleri (veri şebekeleri, tabanları ve bankaları, problemin ölçeği, meslekler ve uzmanlararası uzlaşma, hoşgörü ve uyum TÜMEVARIŞ için),

2) Araştırma yönetimi ( büyük ölçekte arazi kullanım deneyleri, uzaktan alğılama, karar vericiler ve halk ile iletişimin sağlanması),

3) Proje tasarımı ve yönetimi (iklim değişikliğinin tesiri, pratik işletmelerde geniş bir diyalog, su kaynakları sorunlarının çözümleri için değişik çözüm seçeneklerinin belirlenmesi), ve

4) Politika seçeneklerinin belirlenmesi (tüm bilgi, kamu, kuruluş ve uzmanlarına dayalı bir Ulusal Planlama (iklim, su, tarım, kuraklık, taşkın, vb), yerel kültür ve gelişme seviyelerini

göz önünde tutmak, vb.).

SON

xX XSii

x

Standard yağış indeksi (SYİ), Xi, verilen bir yağış serisi, (X1, X2, ..., Xn) için aşağıdaki şekilde tanımlanır.

SYİ değerleri Kuraklık kategorisi

0 - (0.99) az kurak

(-1.00) - (-1.49) orta kurak

(-1.50) - (-1.99) ciddi kurak

< (-2.00) aşırı kurak

Sevinc Sırdas (2002), İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Bölümü

6 0.0 0 6 5.0 0 7 0.0 0 7 5.0 0 8 0.0 0 8 5.0 0

H u m id ity (% )

5.0 0

1 5.0 0

2 5.0 0Te

nper

ature

(C

)

-1 .5

-0 .5

0 .5

1 .5

2 .5

S tand ard ize d P r ecip itation

İstanbul üçlü kuraklık indeksi

Ankara üçlü kuraklık indeksi

3 5. 0 0 4 5. 0 0 5 5 .0 0 6 5. 0 0 7 5. 0 0 8 5 .0 0

H um id ity (% )

-5 .0 0

5 .0 0

15 .0 0

25 .0 0T

em

pe

ratu

re

(C)

-1 .5

-0 .5

0.5

1.5

2.5

S tan d ard iz ed P reci p itation

Adana üçlü kuraklık indeksi

2 0 .0 0 3 0 .0 0 4 0 .0 0 5 0 .0 0 6 0 .0 0 7 0 .0 0 8 0 .0 0

H u m id ity (% )

1 0 .0 0

2 0 .0 0

3 0 .0 0T

em

pe

ra

ture

(C

)

-2 .5

-1.5

-0.5

0.5

1.5

S tan d ard ize d P recip itatio n

5 0 . 0 0 6 0 .0 0 7 0 .0 0 8 0 . 0 0

H u m id ity ( % )

5 .0 0

1 5 .0 0

2 5 .0 0T

empe

ratu

re (

C)

-2.5

-2.0

-1.5

-1.0

-0.5

0.0

0.5

1.0

1.5

S tand ard iz ed P recip itation

Trabzon üçlü kuraklık indeksi

Nüfus, ekonomik büyüme ve tüketici hayat tarzı

Tarım,

Gıda

Sera gazları

Arazi

Kullanımı

İklim

Su çekimi Su sıkıntısı

Doğal su

çevrimi

Değişimin genel hatlarını gösteren yol haritası

DOĞAL SU ÇEVRİMİ

Havza adı Alan Ortalama Ortalama Ortalama Ortalama (km2) yıllık yağış yıllık akış yıllık yağış yıllık akış

(2000) (2000) (2050) (2050) (cm) (cm) (cm) (cm)

1. Fırat 127304 582 248.2 261 100.2 2. Dicle 56616 814 437.4 366 176.73. Doğu Karadeniz 24077 1291 581.2 580 234.84. Antalya 19577 910 574.1 409 231.9•Batı Karadeniz 29598 803 339.2 361 137.0•Batı Akdeniz 20953 865 370.3 389 149.6•Marmara 24199 766 316.2 344 127.7•Seyhan 20450 629 345.2 283 139.4•Ceyhan 21982 758 328.0 340 132.1•Kızılırmak 78180 459 80.6 206 32.5•Sakarya 58180 534 103.7 240 41.8•Çoruh 19872 540 327.1 243 132.1•Yeşilırmak 36114 556 153.4 250 61.9•Susurluk 22399 730 238.8 328 96.4•Aras 27548 462 201.1 208 81.2•Konya Kapalı 53850 437 62.4 197 25.2•B. Menderes 24976 656 118.1 295 47.7•Doğu Akdeniz 22048 669 556.5 301 224.0•Van Gölü 19405 507 133.5 228 53.9•Kuzey Ege 10003 730 220.0 328 88.9•Gediz 18000 639 100.6 288 40.6•Meriç-Ergene 14560 640 85.9 288 34.7•K. Menderes 6907 740 162.2 333 65.5•Asi 7796 837 153.9 377 62.2•Burdur Gölleri 6374 436 48.6 196 19.6•Akarçay 7605 472 59.2 212 23.9

Kişi başına yıllık m3 cinsinden su miktarlarının bugünkü ve 50 yıl sonraki durumları

Ülke Bugünkü iklim 2050 yılı iklimi Azalış oranı

Çin 2.500 1.630 0.652Kıbrıs 1.280 820 0.640Fransa 4.110 3.620 0.881Haiti 1.700 650 0.387Hindistan 1.900 1.050 0.553Japonya 3.210 3.060 0.953Kenya 540 170 0.315Madagaskar 3.330 710 0.213Meksika 4.270 2.100 0.492Peru 1.860 880 0.473Polonya 1.470 1.250 0.850Suudi Arabistan 310 80 0.258Güney Afrika 1.320 540 0.409İspanya 3.310 3.090 0.933Sri Lanka 2.500 1.520 0.608Tayland 3.380 2.220 0.657Togo 3.400 900 0.265Türkiye 3.070 1.240 0.404Ukrayna 4.050 3.480 0.859İngiltere 2.650 2.430 0.917Vietnam 6.880 2.970 0.432

Su kaynaklarına iklim değişikliğinin etkileri ve su yönetimiŞ:1) Yağışların zaman ve bölgesel dağılım dokusu değişecek ve daha yoğun

yağışlı günler ortaya çıkacaktır,

2) İklim değişikliğini modelleyen Genel Dolaşım Modelleri sıcaklıgın 2 ile 4 derece artmasının ortalama küresel yağışları %3 ile %15 arası artıracağını

göstermektedir,

3 (Yağışların bölgesel dağılımı olduk belirsizdir, özellikle kış aylarında yüksek enlemlerde yağışın artması beklenmektedir ,

4 (Sıcaklığın artması ile potansiyel buharlaşma+termelenin artması doğaldır. Bunun sonucunda yağışların artmasına rağmen buharlaşmaterleme oranlarının artması yüzey akışının azalmasına sebep olacaktır. Bunun anlamı da mümkün olabileek yenilenebilir su arzının ve özellikle de hidroelektrik enerjinin azalması söz konusudur ,

5) Yüksek enlemlerde yağışın artması sonucu daha fazla olacak yüzey akışının aksine orta enlemlerde fazla buharlaşma ve az yağış sonucu akasu

havzalarında daha az akış ve daha fazla su sıkıntıları baş gösterecektir,

6) Birçok bölgede taşkın sıklıkları artacaktır ama bunların tepe debilerinde belirsizlikler hüküm sürecek ve etkisi değişik su havzalarında havza

özelliğine göre farklı olacaktır. Bazı bölgelerde de taşkınlar daha az ortaya çıkacaktır,

7) Kuraklıkların sıklık ve şiddeti yağışların azalması nispetinde artacaktır. Böylece daha sık kurak devreler ve yüksek buharlaşma+terleme olacaktır

(bu ise sürekli su kaybı demektir),

8) KUrak ve yarı-kurak bölgelerde iklim değişikliğine olan hassasiyet artacaktır. Bazı bölgelerde göreceli olarak az sıcaklık ve yağış değişimleri

büyük mıktarlarda akışlara, taşkın ve kuraklık siddetlerinde artmalara sebep olabilecektir,

9) Mevsimlik farklılıklar ortaya çıkabilir ve bunun sonucunda özellikle dağlık bölgelerde su kaynaklarında azalmalar olabilir. Bu durum kardan

fazla yağış düşmesine ve kar birikimlerindeki süre ve hacim azalmalarına bağlıdır,

10) Su kalitesi sorunları az akışların bulunması durumlarında önem kazanır, çünkü u durumlarda doğal ve insan kaynaklı kirleticilerin etkisi fazla olur,

İklim değişikliği karşısında su kaynaklarının planlanması, işletilmesi ve yönetiminde ortaya çıkabilecek belirsizlikleri en aza indirebilmek için şu

noktaların önemle göz önünde tutulması gereklidir.

1) Küresel, bölgesel ve yerel iklim değişikliği etkileri beraberce düşünülmeli, 2) İklim, iklim değişikliği ve değişimi ile hidroloji arasındaki ilişki mutlaka çok iyi anlaşılmalı,

3) Yönetilmen eko-sistemlere iklim değişikliğinin etkileri iyi değerlendirilmeli,

4) Eko-sistemlerdeki değişikliklerin su kaynakları kalite ve miktarına olan etkiler iyi incelenmeli, ve

5) Artan atmosfer CO2‘nin bitki ve akışlar üzerine etkileri iyi anlaşılmalıdır.

1 ) İklim değişikliğinin tatlı su kaynakları ve yönetimine en önemli etkisi sıcaklığın artması, yağışın değişmesi ve deniz seviyesinin artmaı dolayısı iledir Dünyada yaşayanların altıda biri akışları kar erimesinden beslenen nehirlerin cıvarında yerleşmişlerdir. Bu sebeple akışların zamanındaki kaymalar ve su azalmalarından doğrudanetkileneceklerdir. Deniz suyu seviyesindeki artmalar ise yeraltı suyu kaynaklarının tızlanmasına sebebiyet verecektir.Bunu sonucunda kıyı şeritlerinde tatlı su imkanlarında azalmalar görülecektir.

ÖNEMLİ SONUÇLAR

2 (Nehir akımlarının zaman ve hacimlerinde iklim değişikliği sonucunda ortaya çıkacak olan deişmeler hali hazırda gözlenmektedir ve bunlar su kaynaklarının yönetimine etki etmektedirler. Bazı bölgelerde ise kar erimelerinde görülen zaman ve hacim değişiklikleri su kaynaklarının miktarlarında azalmalara sebep olacaktır ,

3 (Küresel olarak kural alanların sayı ve alan büyüklüklerinde artma eğilimleri başlamıştır. Birçok bölgede doğal su çevriminin daha yoğun hale gelmesi ile taşkın ve hidrolojik kuraklıkların artma risklerş artmaya

başlamıştır ,

4 (Nehir akışlarındaki değişmelerin sayısal tahminleride ve su seviyelerinin bir su toplama havzasındaki ölçeğinde olabilecek değişmeler 2020 yılı sonrası için belirsizlik arz etmektedir. İklim değişikliği modelleri ile yağışların benzetim (simülasyon) çalışmalarında hala yüksek belirsizlikler vardır.Suyun bulunması konusundaki belirsizlikler iklim değişikliğine uyum çalışmalarında düşük veya orta ölçekli güven aralıklarında hesaplamaların yapılması gereklidir. Buna ilave olarak iklim değişikliğinin su ile ilgili politikalarında salgı miktarlarının yüksek güvenirlilikle değerlendirilmesi mümkün görülmemektedir ,

5) Isınma ve uç olaylar değişik su kirleticilerinin artarak yayılmasına sebep olurlar (mesela, nitrat, çözülmüş organik karbon, patojen, ısı kirliliği). Bunlar insan çevresine ve sağlığına zararlı olurlar,

6 (Birçok bölgede ve özellikle de su sıkıntısı olan yerlerde insanlarıs sebep olduğu kirleticiler, ekonomik büyüme, arazi kullanımı, ve şehirleşme iklim değişikliğine ilave olark tatlı su kaynakları için tehlikeli

etkiler arasındadır ,

7 (Su yönetiminde iklim değişikliği etkilerinin göz önğünde tutulması gereklidir. Mesela duraganlık (stasyonerlik) kabulü artık geçerli değildir. Yani gelecek olaylar geçmiş olayların istatistik olarak aynadaki yansıması özelkliklerini ihtiva etmez. Su yönetimi çalışmaları iklim değişikliği salınımlarını göz önünde tutmalı ve belirsizlikleri etkisiz hale getirmek için mutlaka RİSK yönetimi yolune

gidilmelidir ,

8 (Dünya ölçeğide, iklim değişikliği sonucunda suya olan talep artacaktır ve su sıkıntısı çekilen yerlerde yeraltı suyu beslenme imkanları da azalacaktır ,

9 (Suya talep özellike nüfus artışı ile artacaktır ama ikinci derecede de iklim değişikliği dolayısı ile artacaktır (Burada bitki su talebininde unutulmaması gereklidir,

GIDA) ,

10 (Bitkilerden CO2 artması sonucunda terlemenin azalması ile akışlarda azalma veya çok küçük artmalar iklim değişikliğinin sebebiyeti ile olacaktır. Modellerden çıkan bir sonuca göre geçmiş akımlarda görülen artış bir bakıma bundan ortaya çıkmıştır .

TAVSİYELER1) Araştırma öncelikleri (veri şebekelei ve bankaları, problemin ölçeği,

meslekler arasın hoşgörü ve uyum),

2) Araştırma yönetimi ( büyük ölçekte arazi kullanım deneyleri, uzaktan alğılama, karar vericiler ve halk ile iletişimin sağlanması),

3) Proje tasarımı ve yönetmi (iklim değişikliğinin tesiri, pratik işletmelerde geniş bir diyalog, su kaynakları sorunlarının çözümleri için değişik çözüm

seçeneklerinin belirlenmesi), ve

4) Politika seçeneklerinin belirlenmesi (tüm bilgi, kamu, kuruluş ve uzmanlara dayalı bir ulusal planlama, yerel kültür ve gelişme seviyelerini

göz önünde tutmak, vb.).

Küresel ısınmanın etkisiyle ortaya çıkan mevsim değişiklikleri (???) gelecekte de devam edecek. Bakanlık gelecekteki değişikliklere karşı hazırlanmak için harekete geçti.

Çevre ve Orman Bakanlığı, küresel ısınma nedeniyle Türkiye'nin uzun süreli sıcaklık ve yağış değişiklikleri ile eğilimlerini ortaya çıkarmayı amaçlayan çalışmasını tamamladı (su, orman, tarım, su kullanımı vb. ???). Kamu kurumu ve üniversite işbirliği kapsamında, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü ve İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından ortaklaşa yürütülen "Türkiye için iklim değişikliği senaryoları" projesinin Türkiye'nin gelecekteki iklimine ilişkin ilk sonuçları açıklandı.

KIŞIN DOĞU YAZIN BATIDA SICAKLIK ARTACAK (IPCC böyle demekte)

Çalışmanın en kötümser senaryosuna göre ülkenin genelinde yıllık ortalama sıcaklıklarda 2-3 derecelik artış olacak. Kış mevsiminde sıcaklıklar ülkenin doğusunda daha fazla artış gösterecek, yaz mevsiminde ise tam tersi sıcaklıklar batı bölgesinde doğuya nazaran 3-4 derece yüksek olacak.(Hangi model ve şartlarda??)

YAĞIŞLARDA DEĞİŞİM KIŞIN

Yağışlarda en belirgin değişikliklerin kış mevsiminde olacak. Ege ve Akdeniz kıyıları boyunca yağışlar azalacak ve Karadeniz kıyısı boyunca artacak. İç Anadolu Bölgesi yağışlarında ise az ya da hiç değişiklik olmayacak. (Hangi senaryolar ve tedbirler nelerdir? Süre-şiddet ve sıklık nelerdir??; yağmur mu? Kar mı? İkisi birden mi?)

FIRAT VE DİCLE HAVZASINDA AZALACAK

Kış yağışları Türkiye'nin bölgedeki su kaynakları bakımından son derece önemli olan Fırat ve Dicle havzasının üst bölümlerinde azalacak. Kafkas (??? Ne alaka, doğu Karadeniz mi?) kıyı bölgesi ise önemli ölçüde daha fazla yağış alacak. Yaz yağışlarında büyük değişiklik olmayacak, fakat sonbaharda hafif artışlar olacak.

EN İYİMSER SENARYOSUNA GÖRE TÜRKİYE (HANGİ SENARYO ????)

Gelecekteki İklim değişikliğinin öngörülmesi üzerine yapılan sera gazı salım senaryolarından en iyimser olanının kullanıldığı model sonuçlarında ise 2070-2100 döneminde 1961-1990 dönemine göre Türkiye ikliminde belirgin değişiklikler

öngörülmüyor (???? Nasıl olur ?) .

ŞU AN GÖZLENEN DEĞİŞİKLİKLER

Yapılan çalışmalara göre Türkiye'de şu an gözlemlenen iklim değişiklikleri şöyle: Türkiye'nin ortalama hava sıcaklıklarında genel anlamda bir artış eğilimi söz konusu. Bu eğilimler özellikle güney bölgelerde kendini gösteriyor. Buna karşılık, yaz ve özellikle sonbahar ortalama sıcaklıkları, kuzeyde ve karasal iç bölgelerde azaldı. (Ne kadar genel ve BİLİMSEL bilgiden (sayısal) yoksun) Nasıl tasarım, mücadele, hazırlık ve uyum yapacağız?)

HIZLI KENTLEŞME

En belirgin ve en geniş yayılışlı ısınma eğilimleri minimum hava sıcaklıklarında ilkbahar ve yaz minimum sıcaklıklarında gözlemleniyor. Minimum sıcaklıklardaki ısınma eğilimlerinde Türkiye'deki hızlı kentleşmenin etkisi büyük. Maksimum sıcaklıklarda genel eğilim yaz mevsimlerinde artış yönünde.(????)

KIŞIN KURAKLIK YAŞANIYOR

Mevsimsel değerlendirmeler anlamında, yaz sıcaklıklarındaki yaygın artış göze çarpıyor. Bu özellikle Türkiye'nin batı ve güneybatı bölgelerinde gözlemleniyor. Yağışlarda önemli azalma eğilimleri ve kuraklık olayları kış mevsiminde daha belirgin olarak ortaya çıkıyor. Buna karşılık sonbahar yağışları İç Anadolu'nun kuzey kesimlerinde artış eğilimi gösteriyor.

Documents

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE SU KAYNAKLARI