4مجموعه فرهنگ و هنر

حلیه یا زیبا نگاشته شفاءخواهی از زیورهای مخطوط نبوی

دفتر فرهنگ معلولین

www.hainfo@ha

.باشدپذیر می ن

حلیه یا زیبا نگاشته 2

):ص(رسول اکرم

ةاستشفوا بالحلي سالمت نمایید با زیور مخطوط نبوی، مطالبۀ

***

ها را به صورتها معلولین و بیمارها حلیهسال .اندکردهحرز برای شفا و سالمتی استفاده می

شناسنامه اباذر نصر: گردآوری اطالعات

محمد نوری: نظارت ؛ رضا بیگیعلی نوری: امور فنی 1390آبان ماه : تاریخ دفتر فرهنگ معلولین: ناشر

.26پالک، 3، کوچه37قم، خیابان صفائیه، کوچه7738019 -0251

andicapcenter.com andicapcenter.com هرگونه برداشت و استفاده از کتاب، تنها با ذکر مأخذ و اجازه دفتر امکان

شگفتاریپ 3

فهرست

4............................................................................. شگفتاریپ

8........................................................................ یسینوهیحل

14 ......................... )ص(اسالم امبریپ از یکالم ریتصاو هیحل

33 ............................................... یسینوهیحل یجهان مسابقه

40 ............................................................... هانمونه: ضمیمه

حلیه یا زیبا نگاشته 4

شگفتاریپ 5

شگفتاریپاصطالح در علوم در و نتیز و وریز یمعن به لغت در هیحل

در علم طب و . مختلف، معانی و کاربردهای گوناگون داردداروسازی، حلیه نوعی گیاه بوده که در مصارف دارویی و

شده است و حدیث نبوی استشفوا بالحلیۀ پزشکی استفاده می علماما در . اندکردهرا مصرف این گیاه و شفا یافتن تفسیر می

درباره که) ص(اکرم رسول گرفیصتو ثیاحاد به ث،یحدبوده، )ص(پیامبر خاتم محمد بن عبداهللا صورت ای رتیس

هیترک( یعثمان در ق12و11 دهس از هنر در اما .شودیم گفته آغاز را اطی از احادیث فوقخط با دنیکش شکل) یکنون

و گل ،)ص(اطی جمالت احادیث مدح پیامبرخط با .کردند ،یک مدل از این اشکال .دندکشییم ریتصاو گرید ای بوته

ای را با خطاطی، تبدیل به اشکال هر نوع جملههرچند ابتدا ولی به تدریج محدود و منحصر شد به احادیث . کردندمی

یعنی با این احادیث و خطاطی آنها، ). ص(مدح رسول اکرم ،ریتصاو و مصورجوهر و خمیر مایه .کردندشکل ترسیم می

یجمالت ژهیو به .درباره حضرت بود مدحیتی و احادیث نع- در نهج) ص(محمد حضرت وصف در) ع(یعل حضرتاز که

.شدالبالغه یا جاهای دیگر آمده، خمیر مایه تصاویر میاینها زیرا .شوداینگونه اشکال حلیه یا زیور و زینت نامیده می

که برای تزیین خانه، مدرسه و مغازه استفاده آنچنان زیبا است .استشده می

حلیه یا زیبا نگاشته 6

، )ص(ها، حدیث درباره حضرت رسولخمیر مایه این شکلبا این سه . دار استخطاطی زیبا و طرح اسلیمی و معنی

ها و تصویرهای بسیار زیبا و جذاب ترسیم و عنصر، شکل .اندعرضه کرده

و افتی توسعه) نگاشته بایز( ای) ینقاش خط( هیحل جیتدر به حق مرغ و اهللاسد رانیا در دیشا .شد مطرح هنر کیشکل به حق، مرغ و اهللاسد در .باشد شده باب یعثمان هیحل مقابل در

مرغ ای شجاع ریش شکل به) ع(ریام حضرت درباره ثیاحادو هنرمندان شیعه ایرانی در رقابت با شوندیم دهیکش گوسخن

هنر سنی عثمانی، این اشکال را با استفاده احادیث نعتی و .مدحی درباره حضرت ابداع کردند

ها را با کمک خود این دفتر درصدد برآمد تا انواع حلیهزیرا در حدیث نبوی امر به مطالبه شفا . معلوالن توسعه دهد

.حلیه، ترسیم خود حلیه استبا حلیه شده و مقدمه شفای با آوریگرد به اقدام دفتر نیا ن،یمعلول آموزش یبرااز اینرو

اختصاص مجموعه نیا .است کرده حق مرغ و اسداهللا ها،هیحل انیهنرجو ییآشنا و شتریب حیتوض یبرا .دارد هاهیحل به

قلم هنر کتاب از و اسالم جهان دانشنامه از ایمقاله معلول، در اسالم جهان در هیحل شیهما از یگزارش زین .مایآورده .دآییم ادامه

تالش .های این دفتر مهارت افزایی استیکی از فعالیتهایی هست در عرصه هنرهای دینی و آثار اسلیمی، آموزش

متناسب حال معلولین داشته باشیم و آنان را ارتقاء دهیم؛ تا

شگفتاریپ 7

هم ـ اسالمی داشته باشند وهم خدمتی به فرهنگ ملی .درآمدزایی و اشتغال

فلسفه و حکمت روی آوردن به حلیه، یک حدیث از رسول ؛ یعنی با استفاده »یۀلاستشفوا بالح«: است که فرمود) ص(اکرم

بر .از حلیه برای مریض و معلول شفا و سالمت بخواهید- ها را در جاهای مختلف نصب میاساس همین حدیث، حلیه

ادت، سالمت، رفاه و آسایش کردند، تا برای آنان برکت، سعها را سالمت ها و خوشیزیرا ریشه اصلی همه خوبی .بیاورد

دانستند و سالمت و شفاء، همه جسمی و روحی انسان می .آوردمحاسن را به دنبال خود می

دفتر فرهنگ معلولین درصدد است با کمک خود معلولین این تا بلکه از این را احیا کرده و مجددا حلیه را ترویج کند، سنت

طریق سالمت و سعادت این قشر و دیگر آحاد جامعه تأمین .گردد

ها با ای شامل تصاویر حلیهدر پایان این مجموعه لوح فشرده- ها را نمیبه دلیل کمبود فضا همه حلیهآید، توضیحات می

ها دارای نام برخی حلیه. توانستیم در این مجموعه چاپ کنیمنه برای ترویج آنان هااین نوع حلیه .خلفای راشدین است

. بلکه برای نشان دادن ماهیت حلیه عثمانی آمده است .است آمده فراهماصفهانی نصر اباذر کوششبه مجموعه نیا خود ینقدها باو باشند راهنما میخواهشمند پژوهشگران از .ندیفزایب مجموعهاین کمال بر

ینور محمد

حلیه یا زیبا نگاشته 8

1نویسی لیهح حجت فخری

وصف بر مشتمل عمدتا مذهب نویسى قطعه نوعى نویسى، لیهح و ى ل ح ریشه از حلیه یا حلیه واژه .امامان گاه و پیامبر شمایل

حلى ماده اصلی آن را منظور، ابن .است زینت و زیور معنى به گاه و پیامبر شمایل وصف معناى به اصطالح در حلیه .داندمی رواج عثمانیان بین در نویسى حلیه .رود مى کار به نیز ائمه و خلفا در سنت این تأثیر تحت چندان ایرانى هنرمندان .است داشته

.اند آورده پدید حلیه از اندکى هاى نمونه و نبودند عثمانى فرهنگ

اسالم پیامبر به را خود محبت عثمانى خطاطان نویسى حلیه در تحریر ،2»بالحلیه استشفوا« حدیث براساس آنان .کردند مى ابراز هرجا داشتند اعتقاد نیز و دانستند مى مبارک را پیامبر شریف حلیه فقط نه باشد، سعادت حلیه نبى، حلیه شریف، حلیه یا پیامبر حلیه حفظ قحطى و سوزى آتش و زلزله چون آفاتى گزند از را آنجا خواهد آنجا ساکنان برکت و رفاه و آرامش موجب بلکه کند، مى شفیع رستاخیز روز در حلیه که اند بوده باور این بر حتى .شد اسالم، در نگارى شمایل بودن حرام سبب به .شد خواهد افراد

.دانشنامه جهان اسالمبرگرفته از 1این حدیث توسط پزشکان و داروسازان مسلمان در قرون نخستین اسالمی 2

اطالعات .به استفاده گیاه خاص به نام حلیه و تأمین سالمتی تفسیر شده است .پیوست آمده استتفصیلی این گیاه روی لوح فشرده

یسینوهیحل 9

را تصویر جاى خوش، خط به پیامبر وصف بر مشتمل نوشته مقدس، اماکن دیوار مقوا، بعدها و تخته بر حلیه نصب با .گرفت خوشنویسان، .کردند مى مزین را ها خانه و کار و کسب محل وصف در[ )ع(على حضرت از روایتى اساس بر را پیامبر حلیه .نوشتند مى ]پیامبر

.اند دانسته نویسى حلیه مبدع را) 1110 درگذشت( عثمان حافظ از بیش وى .داد پیوند نویسى سیره به را خوشنویسى واقع، در او

ظاهرا .است موجود آنها از بسیارى که نوشته حلیه چهارصد اى اندازه در و نسخ خط به فقط را ها حلیه ابتدا در عثمان حافظ ابعاد به حلیه نمونه نخستین .گذاشت جیب در بتوان که نوشت مى با نسخ خط به افقى سطور در ستون چهار در سانتیمتر 22×14

به است، شده نوشته تر نازک بسیار اما خط همان به ترکى ترجمه افقى اصل با مورب سطر در عبارت هر ترکى ترجمه که اى گونه عربى متن عثمان حافظ آن، از پس .آمد مى مثلث شکل به آن

جسمانى ویژگیهاى درباره را السالم علیه على حضرت از روایتى .کرد کتابت پیامبر

در که هنگامى و آویخت مى گردن از کیفى در را هایش حلیه او و افتاد مى گردنش از ها نوشته رسید، مى وجد حال به ذکر اثناى طرح و حلیه نوشتن که شده گفته .داشتند برمى را آنها مندان عالقه .است کرده امر او به معنا عالم در پیامبر را آن

حلیه یا زیبا نگاشته 10

سرلوح، یا تاج) 1: از اند عبارت معموال حلیه مختلف قسمتهاى یا بسمله قسمت این در .نامند مى »مقام باش« را آن ترکها که

به) 30: نمل( بسمله به مربوط آیه نیز گاهى بسمله، و استعاذه اصلى متن بخش بیشترین که شمسه،) 2 .شود مى نوشته ثلث خط قسمت این .شود مى نوشته ثلث خط به و دهد مى تشکیل را حلیه آن شکل مربع و بیضى هاى نمونه اما است، دایره شکل به اغلب آنها شمسه قسمت که هایى حلیه در .هالل )3 .است موجود نیز

قسمت در زراندودى و باریک هالل اغلب است، شکل اى دایره کشیده باال طرف به آن سر دو که شود مى طراحى دایره پایین .اند دانسته ماه و خورشید به پیامبر تشبیه را آن که است شده

اى دایره قسمت چهار شمسه قسمت گوشه چهار در .ها گوشه)4 چهار نام آنها در که است شده طراحى موشى دندان یا بیضى یا

الله، رسول نام چهار نیز مواردى در .شود مى نوشته اول خلیفه ده( »مبشره عشره« نام یا حمید، و حامد و محمود و احمد یعنى

پیامبر معجزه ده و) است شده داده وعده بدانان بهشت که صحابى شمسه، زیر در قسمت این در .کریمه آیه )5 .شود مى نوشته 4 آیه گاه و انبیا سوره 107 آیه معموال( پیامبر به مربوط اى آیه

نوشته توحید کلمه یا) فتح سوره 29ـ28 آیات یا قلم سوره حلیه، متن ادامه به مربوط قسمت این .زیرین کتیبه )6 .شود مى در حلیه متن تمام اگر .است حلیه تاریخ و خطاط امضاى و دعا

یسینوهیحل 11

کتیبه طرف دو در )7 .شود مى حذف قسمت این بگنجد شمسه یا قسمت دو این .دارد وجود تزیین پر مستطیلى کتیبه دو زیرین نوشته آنها در علیهماالسالم حسنین نام یا است، نوشته بدون .شود مى

با .یافت تغییراتى هنرمندان هاىقابلیت به بسته بعدها نویسى حلیه تر بزرگ ابعاد در نیز ها حلیه بزرگ، ابعاد در کاغذ تولید افزایش مقوا روى خورد، مى را آن بید که چوب، جاى به و شد نوشته

در نویسى حلیه .دید کمترى آسیب سبب بدین و شد چسبانده) 1293 متوفى( افندى عزت مصطفى عسکر قاضى را بزرگ ابعاد ها حلیه در نیز نسخ و محقق ـثلث خط سان، بدین و کرد آغاز

کتیبه زیر قسمت در رضاافندى حسن .یافت جلى صورت لماخلقت لوالک لوالک« معروف حدیث ثلث خط با هایش حلیه

.داد افزایش متر دو از بیش تا را حلیه طول و افزود را »االفالک از استفاده کنار در بزرگ، ابعاد در افندى، فهمى محمد همچنین

آن با و کرد استفاده نیز غبار خط از شمسه، قسمت در ثلث خط و ترکى جمالت گاه ها حلیه در .کشید گیاه و گل طرحهاى براى حلیه متون .شد مى افزوده عربى متن به نیز فارسى گاه نیز نگارگران .بود هنرشان نمایش صحنه نیز کاران تذهیب .کردند مى رسم آنها در را مدینه و مکه هاى نگاره

حلیه یا زیبا نگاشته 12

با خطاط که چنان داشت، نیز ها نامه اجازه با مناسبتى نویسى حلیه که چنان .کرد مى دریافت نامه اجازه استادش از حلیه نوشتن از را خود اجازه زیبا اى حلیه نوشتن با عثمانى دوم محمد سلطان دیک آق کامل اى، فلبه افندى عارف و کرد دریافت وصفى محمد

ـثلث خط در اى حلیه نوشتن با یک هر نیز عزیزافندى رفاعى و .گرفتند نامه اجازه نسخ

غربى طرحهاى با نوزدهم/ سیزدهم قرن از پس حلیه الواح شیوه همان دوباره بعد به 1940/ش1319 از اما شدند، تزیین براى الواح صورت به جز ها حلیه .شد معمول سنتى تزیین

کوارتز نظیر بها گران نیمه و بها گران سنگهاى روى بر آویختن، گونه طلسم کاربردى و بود شر دفع براى که شد مى نوشته نیز زرد

ویژه به مختلف، هاى موزه در ها حلیه از زیادى هاى نمونه .داشت هنر موزه و اسالمى و ترکى آثار موزه سراى، توپقاپى موزه

مانند ها، کتابخانه بعضى در نیز استانبول، اوقاف اداره خطاطى و جامع مساجد در و استانبول دانشگاه و سلیمانیه هاى کتابخانه .است موجود شخصى هاى مجموعه برخى و محلى

مĤخذ عیسى، محمد احمد ترجمه ،عمائرهم و الترک فنون آبا، آصالن اوقطاى خطاطى هنر داماز، ژاک ؛لسان العرب، منظور ابن ؛م1988/ق1407 استانبول

تهران گلپایگانى، بهروز و وند صادقى ترجمه ،دوازدهم قرن از ترکیه در اسدالله ترجمه ،اسالمى فرهنگ و خوشنویسى شیمل، مارى آنه ؛]ش1360[

استانبول ،خطاطین تحفه زاده، مستقیم سعدالدین سلیمان ش؛1368 مشهد آزاد،

یسینوهیحل 13

ناصر گردآورى ،اسالمى نویسى خوش در تنوع و تحول :قلم هنر ؛1928: فارسى مترجم رابى، جولیان: انگلیسى سرویراستار صفوت،.ف نبیل و خلیلى ش؛1379 کارنگ، نشر: تهران بهتاش، پیام

Abdulaziz Bey, Osmanli adet, merasim ve tabirleri (Adat ve merasim-i kadime, tabirat ve muamelat-i kavmiye-i Osmaniye), ed. Kazim Arisan and Duygu Arisan Gunay, Istanbul 2002; Murat Belge, Osmanli'da kurumlar ve kultur, Istanbul 2005; Abdurrahman Guzel, Dini- tasavvufi Turk edebiyat, Ankara 2004; Huseyin Vassaf Osmanzade, Sefine-i evliya, ed. Mehmet Akkus and Ali Yilmaz, Istanbul 2006; Hasan Ozonder, Ansiklopedik hat, tezhip sanatlari deyim ve terimleri sozlugu, Konya 2003; Mehmet Zeki Pakalin, Osmanli tarih deyimleri ve terimleri sozlugu, Istanbul 1971-1972; Muhittin Serin, Hat sanati ve meshur hattatlar, Istanbul 2003; TDVIA, s.vv. "Hilye" (by Mustafa Uzun), "ibid. Hat" (by M. Ugur Derman); Mahmud Bedreddin Yazir, Medeniyet aleminde yazi ve Islam medeniyetinde kalem guzeli, ed. Ugur Derman, Ankara 1972-1974.

مالحظاتمدخل به صورت حلیه .1 .جا گویا خطاهایی داردنویسنده چند

نویسی ثبت شده در حالی که جوهره حلیه، ترسیم اشکال با .2 .استفاده از جمالت و کلمات نگارش یافته با خط زیبا است

در .مذهب دانسته است در شناسه، حلیه را نوعی قطعه نویسی ونویسی با حلیه دو رشته هنری کامال مجزا ع یا قطعهحالی که مرق

به شمایل نگاری حضرت محمد اشاره کرده ولی .3 .باشندمیهای حضرت ها، شمایل نگاری و توصیفنگفته ریشه حلیه

در سطر سوم و .4 .بوده است) ص(از حضرت محمد) ع(علیها، انواع هنرمندان ایرانی در مقابل عثمانی: نویسدچهارم می

واع دیگری از حلیه را ابتکار کردند؛ ولی نگفته ایرانیان غیر از انحلیه، هنرهای دیگری مثل مرغ حق و اسداهللا و طاووس را

)دفتر فرهنگ معلولین( .کار کردندابت

حلیه یا زیبا نگاشته 14

1حلیه تصاویر کالمی از پیامبر اسالمشود که در توصیف پیامبر به جمالتی اطالق می» حلیه«ی واژه

- جمالتی که ویژگی .گفته شده باشد) ص(اسالم، حضرت محمد

درباره .پیامبر را تصویر کندهای ظاهری، منش و سلوک - حضرت این کلمه گاه برای نشان دادن همین جمالت و نوشته

اما گاه به هنر و سبک .های توصیفی درباره حضرت است .خوشنویسی این گونه متون است

ها بازنویسی »حلیه«تر بسیاری از این شروح کهن که در بیشابیطالب ای منسوب به حضرت علی بن »حلیه«شده برگرفته از

عباراتی .است) ص(، داماد و پسر عم پیامبر)ق41شهادت سال (مؤثر، پر احساس و پر معنی، از زبان کسی که فدایی و دوست

یکی از مهمترین منابع این .و اولین مؤمن به اسالم بود) ص(پیامبربه قلم الغدید ) ص(متن، روایات متعددی است از زندگی پیامبر

الشفاء بتعریف ق، که در کتاب 544 ابن موسی متوفی به سال

، تهران، نویسی اسالمیتحول و تنوع در خوش: هنر قلمبرگرفته از کتاب 1

Collectionای با عنوان از مجموعهاین کتاب جلد پنجم . 1379، نشر کارنگ

of Islamic Art است که با همکاری دانشگاه آکسفورد، نشر آزیموت و بنیادکوشش ناصر به: پدیدآورندگان این مجموعه عبارتند از. نور منتشر شده است

فارسی صفوت، سرویراستار انگلیسی جولیان رابی، مترجم . خلیلی و نبیل ف .پیام بهتاش

اسالمامبریپازیکالمریتصاوهیحل 15

ی بسیار در گنجینه خلیلی نسخه .جمع شده است 1المصطفیوجود دارد، که متعلق به سلیمان 10ی از سده شفاءمعتبری از

.بوده است) ق926- 974حدود (کبیر تر فصل و هر فصل خود به دو بخش کوچک 4این متن شامل

وران حیات پیامبر این اثر به زندگی و د .تقسیم شده استهای علی بن صرف نظر از گفته .پرداخته است) ص(اسالم

در این زمینه، اطالعاتی که توسط الغدید بن موسی ) ع(ابیطالباو بر اساس نوشته .تر و معتبرتر از دیگر آثار استنقل شده مؤثق

ی ایشان، از صحابه ، دوستان و)ص(بیت پیامبرهای اهلگفته .بن مالک و ابوهریره تهیه شده استانس جمله عایشه،

هیچ گونه ضبط ) ص(طبیعتا از دوران زندگی حضرت محمد، که )ع(تصویری وجود ندارد، اما توصیف پیامبر از زبان علی

ترین و معتبرترین نمونه در نوع خویش است، تصویر اصیلدر .دهدکالمی منحصر به فرد و بسیار رسایی از پیامبر ارائه می

اهلیت و در آغاز ظهور اسالم، فرهنگ جامعه از نوع دوران جمردم بنا به موقعیتی که داشتند، افکار و آراء خود را .کالمی بود

خواه با بیانی ساده و عامی، خواه در قالبی شاعرانه و همراه با ی واژگان بسیار زبان آنان از دامنه .کردندهای ادبی، بیان میآرایه

حد و حصری داشت، و چنان وسعت بی ای برخوردار بودگسترده

.32، ص1979ن ک به درمان الشفاءبرای مطالعه پیرامون کتاب 1

حلیه یا زیبا نگاشته 16

به همین .شدها ثبت میترین تفاوتکه در شرح و وصف، ظریفدر زبان و ادبیات کهن عرب کاربرد داشته، » حلیه«دلیل، با آنکه

های معنایی ویژه روزگار ولی به طرزی شگرف و رسا ویژگی، نمونه )ع(ی حضرت علی»حلیه« .دهدرا نشان می) ع(علی

هایی است که تاکنون دیده شده و در ر حلیهثکبنیانی ا اساسی و :ی کوتاه استجمله 27ی برگیرنده

او نه : فرمود .2 .را وصف کرد) ص(، پیامبر)ع(هنگامی که علی .1 .میانه قامت بود .4 .و نه بیش از حد کوتاه بود .3 .زیاد بلند قامت

زیاد صاف و .6 .اش کوتاه نبود و زیاد جعد نداشتگیسوان .5الغر .8 .مواج و فرو ریخته بود] اشگیسوان[ .7 .بلند هم نبود

.اش گرد بودصورت .10 .های سفتی داشتماهیچه .9 .اندام نبود .چشمانی سیاه و درشت داشت .12 .پوستی مهتابی داشت .11هایش درشت و قوی استخوان .14 .با مژگانی پرپشت و بلند .13

موهایی نازک در زیر سینه و .15 .داشت هایی پهنبود و شانه .ها و پاهایش بزرگ و چاق بوددست .16 .باالی شکم داشت

شد، چنان که گویی در هنگام راه رفتن به سمت جلو خم می .17خواست برای دیدن چیزی روی اگر می .18 .حال افتادن است

هایش مهردر میان شانه .19 .گشتبرگرداند، با تمام بدن بر می .قلب سخاوتمندی داشت .20 .نبوت داشت، او خاتم النبیین بود

طبیعت .22 .گفتبا آهنگی صادقانه و قابل اعتماد سخن می .20

اسالمامبریپازیکالمریتصاوهیحل 17

ترین از شریف .23 .و خلق و خویی بسیار متین و آرام داشت- دید، مبهوت میهر که او را برای نخستین بار می .24 .قبایل بود

هر که .26 .داشتهر که با او معاشر بود، دوستش می .25 .شد .امتاکنون کسی را مثل او ندیده: گفتخواست وصفش کند میمی 1.صلوات و سالم خدا بر او، خداندان و اصحابش باد .27

متعلق به قرن صبح االعشیی خود، القلقشندی در اثر جاودانهیگر نیز های داز شرح) ع(ق، در کنار بیانات حضرت علی9

استفاده کرده و در مورد واژگان به کار رفته، توضیحات به عنوان مثال برای وصف 2.دهدارزشمندی را ارائه می

استفاده شده » مشرب«ی از واژه) ع(در متن علی) ص(پیامبرهنگامی که به جمعی : کندالقلقشندی داستان دمام را نقل می .است

کدام شما پسر عبدالمطلب : یداز مردم وارد شد، از ایشان پرساو که در آن سو تکیه داده ،مقراآنجاست، : است؟ آنان گفتند

ی مقره ی امقر از ریشهدهد که واژهالقلقشندی توضیح می .استوی .ی مشرب مترادف امقر استبه معنای درخشان بوده و کلمه

به کار ) ع(ی علی»حلیه«گوید اصطالح ربعه، که در همچنین می

ای به قلم حافظ عثمان، که او را موجد نوع کالسیک برگرفته از حلیه 1

لندن ضمیمه؛ Chester Beatty ،Msکتاب خانه . شناسندعثمانی این قالب می .40، شماره 32، ص1981

.همچنین ن ک به صفوت در بخش تدوین. 11- 8، ص 11القشندی، جلد 2

حلیه یا زیبا نگاشته 18

رفته و در وصف قامت پیغمبر گفته شده، در میان اعراب آن .شدروزگار به قامت معتدل اطالق می

ها و زندگی پیامبر اسالم ها، تنها بیان ویژگیموضوع اینگونه متنحضرت ] معصوم[اینچنین عباراتی، در مورد صحابه و اوالد .نبود

در 1.رفتنیز به کار می) تورات(و پیامبران عهد عتیق ) ص(محمددر ایران رایج » حلیه«ق، نوع متفاوتی از 13ق و 12های سده

.شدی فارسی ارائه میبود، که طبیعتا با ترجمهی تصویری شایسته از خصوصیات این توصیفات سعی در ارائه

با .ظاهری، شخصیت، اندیشه و هستی شناسی پیامبر دارد .عباراتی عاری از لحن جدلی و سلطه جویانه

با زبان تصویری ساده و رسای خود، تأثیری را که یکی » یهحل«های جهان بر اولین پیروان خود گذارده، از نافذترین شخصیت

دهد که های توصیفی، تصویری را ارائه میبخش .کندمنعکس میدقیق و روشن، منطبق بر شخصیت اصیل پیامبر و پذیرای

ای دستنوشته ی خلیلی، کتابدر مجموعه .تفسیرهای متعدد استام [ای منسوب به عایشه حلیه- و متعلق به عثمانی 12ی از سدههر که : اندپیغمبر در مورد این اثر فرموده .وجود دارد] المؤمنین

.مرا ببیند، مثل آن است که مرا از نزدیک دیده باشد» حلیه«

ن ک به ) ص(بربرای مطالعه توصیف حضرت داود، منسوب به خود پیام 1

.227الثعالبی، ص

اسالمامبریپازیکالمریتصاوهیحل 19

نیازی نیست بپرسیم که آیا این جمله دقیقا همانی است که پیامبر ی یاد شده به سبک »حلیه«مهم این است که .اند، یا نهردهبیان ک

متون مذهبی نوشته شده و توصیفات مندرج در آن برای فهم ما این شرح فقط به خصوصیات ظاهری پیامبر .تر استملموس

.دهدنپرداخته، بلکه تصویری واقع گرایانه از ایشان ارائه میشترک دینی، تاریخی یادآور آن ارتباط م» حلیه«برای مسلمانان

ی افراد با شعور و هیجان و فرهنگی است، که بسته به عالقهمسلما این پیوندها با آن چه که در ذهن و .کندمتفاوتی بروز می

از بنیان .ها از پیامبر اسالم وجود داردتصور و فهم ناقص غربینه ارائه یک تصویر، بل » حلیه«خوشنویسی .متفاوت است

گمان چنان این تصویر بی .چشمه باور استتصویری از سربل چنان است که .شودنیست که در اندام یک نقاشی ظاهر می

مثل فکری که .نگریدبه سمبلی از یک سرسپردگی و ایمان میشود، ی روزمره به کالم بدل میتنظیم قبلی در یک مکالمهبی

بازتاب حلیه بر خرد بیننده چنان است که حس زیباشناختی، این .انگیزدیمان و باور را پیش از اندیشه درباره مطلب آن بر میا

ای برازنده بر قامت ادراکات فردی متناسب تصاویر چنان جامهو این سرانجام آن مفهومی است که از طریق دیدار .نمایدمی .شودبه خواننده منتقل می» حلیه«

حلیه یا زیبا نگاشته 20

نیاز متنی عرفانی است، اما به تفسیر عارفانه» حلیه«چند هراگر از سر دقت به آن بنگریم، زبانش همچون پلی در مرز .ندارد

یک .ی تصور فردی استزبان و بصیرت و نه تصویری زاییدهمسلمان با دیدار حلیه، چنان است که به منظری آرام بخش،

.نگردسخی و سرشار از خوشنویسی و آشنایی می، اول بار نگارش حلیه به شکل سنتی :آغازگر حلیه در عثمانی

) ق1034- 1109(خوشنویس عثمانی، حافظ عثمان توسط مندی که او ارائه داد، آغازگر فصل جدیدی متن قاعده .انجام شد

د، آنچنان که گویی خوشنویسی در سیر تکاملی حلیه شنویسی شده و از آن نیز ی سیرههای ادبی پیچیدهزین قالبجایگ

ت مورد توجه ی حافظ عثمان به سرعحلیه .درگذشته استای در آن هرگز در میان ساختار هنرمندانه .همگان قرار گرفت

پیشین، رقیبی امپراطوری عثمانی و آثار مشابهخوشنویسان .در بخش مرکزی اثر، نقش هالل قرار گرفته است .جدی نداشت

های قدیمی، متن حلیه همیشه در داخل هالل نگاشته در نسخه .نوشتندای بر زیر هالل میبعدها، بخشی از آن را در کتیبه .شدمی

در چهار .گرفتتری قرار میهالل خود در میان مربع بزرگگاه در این .شدزاویه این مربع، اسامی خلفای راشدین نوشته می

با دیگر اسامی مقدس را ) ص(چهارگوشه، اسامی و القاب پیامبر

اسالمامبریپازیکالمریتصاوهیحل 21

طرح دندان موشی یا دایره قرار ها در داخل این نام .نگاشتندمی .گرفتمی

نامند، معموال می) باش مقام(در بخش باالیی اثر که ترکان آن را عبارت .شدبه خط ثلث یا محقق نوشته می» بسم اهللا«عبارت

سوره نمل همراه 30ی همیشه با اولین قسمت از آیه» بسم اهللا«متن حلیه، .»الرحیمانه من سلیمان و انه بسم اهللا الرحمن « .بود

ی دیگری از قرآن مجید با آیه .گرفتکه در زیر هالل قرار میسوره انبیاء 107در این بخش تقریبا همیشه از آیه .شدآغاز می

، همچنین گاه »و ما ارسلناک اال رحمۀ للعالمین«: شداستفاده میه ب» حلیه«اگر .»و انک لعلی خلق عظیم«: سوره القلم 4از آیه

ای از قرآن شد، بخش دوم باز هم پس از آیهدو بخش تقسیم میبه پایان » حلیه«گاه متن با نوزدهمین جمله .گرفتمجید قرار می

و پس ) و هو خاتم النبیین(» و او، آخرین پیامبران بود«: رسیدمی .گرفتاز این، رقم کاتب خوشنویس قرار می

شود که هر یک لوم میها معبا مطالعه دقیق نمونه :سازیقطعهاین .های متن بر قطعه کاغذی جدا، نگاشته شده استاز بخش

های الحاقی، پیش از تذهیب و ها، بخش مرکزی و بخشقطعهظاهرا این روش در تهیه و .شدای نصب میتزیین، بر صفحه

ها متداول بوده، خوشنویسان برای آنکه یک اشتباه اجرای حلیه .بستندای را به کار میاه نکند، چنین شیوهموضعی، کل اثر را تب

حلیه یا زیبا نگاشته 22

ها اگر قرار بود اثر تذهیب شود، این عمل در همه بخش :تذهیباصوال .شدگرفت، وگرنه، هیچ قسمتی تذهیب نمیانجام می

های کوچک بود که تذهیب اینگونه آثار نقش ترنج یا گلن، معموال مت .کردهای مختلف متن را از یکدیگر جدا میقسمت

- بیش .گرفتداخل دندان موشی و بر زمینه تزیین شده قرار می

ترین تذهیب در فضای مربع مرکزی که دربرگیرنده هالل بود و در دو کتیبه مستطیل شکل که بر دو طرف کتیبه زیرین قرار

ها و به ویژه ها تذهیبدر بیشتر نمونه .شدداشت، انجام میاز آنجا که .انجام شده استتذهیب هالل میانی در نهایت استادی

های ایرانی عبارات توصیفی با ترجمه فارسی همراه »حلیه«در آثار دیگری در ایران بود، این قالب گاه الهام بخش و دستمایه

های ایرانی فاقد آن تأثیر بصری است که حلیه .قرار گرفته استآنها بیشتر به فهرست .بینیمهای کالسیک عثمانی میدر نمونه

افزون بر آن، متن توصیفات در .اند تا به تصویر هندسیبیهشگاه حلیه چنان پوشیده از تذهیب .های ایرانی متفاوت استحلیه

- های فراوان و ریزنقش است که خواندن متن دشوار میو آرایه

های ایرانی، تمثال خیالی داماد پیامبر، در برخی از حلیه .شودز اینرو، این آثار به سنت ا .خوردبه چشم می) ع(حضرت علی

های نمادین سنتی که در آن نقاشی .بصری متفاوتی تعلق دارد .کندنقش مهمی را در فرهنگ عامه ایفا می

اسالمامبریپازیکالمریتصاوهیحل 23

های کاغذی را قاب کرده و بر دیوار مسجد، بسیاری از حلیههای کاغذین را، بر گاه این حلیه .آویختندمدرسه و یا خانه می

در این صورت بدون نیاز به .چسباندندصفحه چوبین شکیلی می .توانستند آن را بر دیوار بیاویزندقاب و شیشه، می

آنها را .شدها به اشکال دیگر نیز تهیه میاما حلیه :انواع دیگرکه به زیبایی بر نوعی سنگ .کردندها نقر میگاه بر روی طلسم

ه ای از یک کتابچگاه حلیه بر صفحه .کوارتز اجرا شده استدر برخی .شددستنویس چرمی به صورت برجسته نگاشته می

ها دیده شده که خصوصیات ظاهری پیامبر به وسیله تصویر نمونهای وجود دارد که در مجموعه خلیلی نمونه .نشان داده شده است

بخشی از این کتاب دستنویس بوده و شکل ظاهری خاتم یا مهر .دهداند، نشان مید داشتههای خونبوت را که پیامبر در بین شانه

کتاب الحلیۀ «توصیفی که در این حلیه آمده، برگرفته از کتاب اثر مورخ و سیاح، شهاب الدین احمد بن محمد بن علی » الشریفۀ

در اینجا، مؤلف مهر .است) ق854وفات (بن عربشاه الدمشقی برآمدگی «: دهدشرح می) ع(مذکور را با استناد به قول علی

در این عالمت، .»قرمز رنگ بر شانه چپ پیامبرکوچک و را که با خطوطی شبیه به موهای سیاه » محمد رسول اهللا«عبارت

ای از مجموعه خلیلی در نمونه .توان تشخیص دادنقش بسته، می، صاحب اثر در این راستا، فراتر نیز رفته 13و متعلق به قرن

حلیه یا زیبا نگاشته 24

و یادگارهایی از در این اثر، مخلفات النبویۀ یعنی آثار .است، شمشیر، تسبیح و پرچم »حلیه«در کنار .توان دیدپیامبر را می

.پیامبر در میان دیگر لوازم شخصی ایشان تصویر شده استانگیزه خلق چنین آثاری از رهگذر تصاویری حاصل شد، که در

اثر محمد بن سلیمان » دالیل الخیرات«آثاری مشابه، همچون این اثر به تکیه بر منابع .وجود داشت 1)ق869وفات (الجذولی

ارائه کرده ) ص(موثق، اطالعات بیشتری را از زندگی رسول اکرمرسد الجذولی، که اصال اهل شمال افریقا بود، به نظر می .است

های مقدس به قصد داشته است تا در اثرش تصاویری را از مکانهای ترین نسخهنمایش بگذارد، چنانچه در برخی از قدیمی

در .خوردشناخته شده، تصاویری از این دست به چشم می- ها، تصاویر دیگری، مثل نعلین پیامبر، نیز دیده میبرخی نمونه

ها از دالیل الخیرات بود که احتماال تحت تأثیر این نسخه .شودامپراطوری عثمانی 12شیوه مذکور در کتب ادعیه متعلق به قرن

ها یر و شماهای نمادینی را از مکاندر این کتب تصاو .متداول شدترین نمونه جالب .کردندترسیم می) ص(و اشیاء مربوط به پیامبر

ق، که به قلم 1167محرم 26، دعایی است به تاریخ از این دست

، 1995هایی از این کار در گنجینه خلیلی، ن ک به جنوا برای دیدن نمونه 1

؛ این 167؛ رادو بدون تاریخ، ص118، ص1928زاده مستقیم ؛62- 60نمونه .شرح شده است De Bloisدست نوشته در

اسالمامبریپازیکالمریتصاوهیحل 25

زاده نسخه برداری شده خوشنویس مشهور، اسماعیل یساری 1.است

حابه ایشان، این کتاب نه تنها در برگیرنده توصیفاتی از پیامبر و صدو تصویر .ها و تصویرهایی نیز هستکه حاوی نقش

خوشنویسی شده قرار دارد که اسماء و صفات خداوند متعال را ها در نزد مؤمنان و عارفان دهد و بیانگر اهمیت این نامنشان می

همچنین درباره خواص این اسامی در حفاظت مؤمنین از 2.است b6های لت نام .شوددیده میانواع بلیات، توضیحات مشروحی

b7در آسان ساختن انواع مشکالت مؤثر است و آنها که در لت .کندقرار گرفته، آدمی را در برابر طاعون و انواع آفات حفظ می

.قرار دارد) ص(اسماء الحسنی و القاب رسول اکرمدر یک ) س(هایی به روایت عایشه و حضرت فاطمهگاه حلیه

ای کوتاه و حلیه .جمه ترکی آن آمده استجدول و همراه با ترهای بدون نامی نوشته نیز وصف .بدون ذکر مĤخذ وجود دارد

توان را می) ص(شده که بر گرداگردش اسامی اصحاب پیامبرها دربرگیرنده جمالتی بر اساس متن حضرت برخی حلیه .دیدخورد که با حلیه های دیگری به چشم میحلیه .است) ع(علی

برای دیدن توضیحات بیشتر در مورد این اسماء الحسنی، ن ک به القشندی، 1

.85- 65، 5، ص 1991صفوت ک به القشندی، صفوت، . ؛ همچنین ن16- 14ک به سوره النجم، آیات . ن 2

.60، ص1991

حلیه یا زیبا نگاشته 26

در متن، نقشی از مهر نبوت و .گیردپایان می) ع(حسینامام ای از عایشه که شود، به همراه توصیهشرحی از آن نیز دیده می

:گفته استهر کسی که مهر النبوۀ را با خود به همراه داشته باشد، از انواع «

.»بالها در امان خواهد بودنویس های دیگری از همین مجموعه، همچون دستدر کتاب

، تصاویری از جای پای پیامبر، اثر دست و 158Mssقفی و) درختی در طبقه هفتم بهشت(شمشیر ایشان، و سدرۀ المنتهی

.شوددیده میق، حلیه ساده حافظ عثمان موجب پیدایش 13در آغاز قرن

ها که در آغاز محدود به حلیه .های مصور اینگونه آثار شدنمونه- ماهای ساده و حتی نقاشیهای خوشنویسی شده بود، به شمتن

های نوشته شده بر پایه گفتار حلیه .های پیچیده آراسته شد- شود، از کاملمایه این قالب شمرده می، که اساس و بن)ع(علی

.ها استترین و رساترین نمونه .ق، جهان ذهنی نوینی سربرآورد13در ادامه قرن :تأثیر از اروپا

این نزدیکی، .اروپا شدتر جذب تر و بیشدنیای اسالم بیشتأثیرات متقابلی را در حوزه فرهنگ پدید آورد که در جوامع

این تأثیرات را در .سنتی شرق نزدیک به شکلی نهفته رواج یافتاندازی نشان را پشت به چشم) ع(ای که تصویری از علیحلیه

یعنی با ظ اصول اجتناب ر کالمی خداوند

هر گروه

این نظر ل بیضی یعنی به

27 اسالمامبریپازیکالمریتصاوهیحل

این اثر با روش اروپایی .توان دیددهد، به وضوح میمینمایی با حفظایه روشن، صالبت، فرم و ژرفرعایت س

ریاضی ترسیم شده است؛ که نشان از برتری مداوم ودر زیر این نقاشی، تصاویر .ناپذیر نو بر کهنه دارد

به عنوان تجسمی جاودان از واالترین مخلوق) ص(پیامبر .قرار گرفته است

های عثمانیهایی از حلیهنمونههایی از هها نمونهبرای آشنایی با مدل و سبک حلیه

.آوریم؛ همراه با توضیحاترا می

از .پشت و روی یک حلیه استاین دو :2و1نمونه باشد و به شکلمی) ص(حلیه است که وصف رسول اکرم

اما این حلیه از نوع طلسم است، .خطاطی شده است :اندکردهعنوان طلسم از آن استفاده می

متعلق به هست که

داشت، . داشت

امواجی داشت،

طراف و

حلیه یا زیبا نگاشته 28

جنس آن از سنگ قدیمی کوارتز زرد رنگ است و میک روی آن جمالت عربی هس .ق است13یا 12سده

:اندترجمه فارسی آنها چنینچشمانی سیاه .پیامبر خدا سیمایی مهتاب گون داشت

ابروان کمانی و زیبا .ت و درخشان با مژگانی بلنددرش.بود) اجوف(دار هایش فاصلهدندان .اش خمیده بودبینی

پیشانی پهنی .صورتش چاق بود .شداز او ساطع می .اندام بود، قامتی میانه داشتخوش .ای ستبر داشتسینه

در اططرف دیگر آن به شکل بیضی در وسط و سه بیضی .در وسط خطوط آیاتی از قرآن کریم درج شده است

اسالمامبریپازیکالمریتصاوهیحل 29

برگ مدور 4این حلیه به شکل کتاب مدور و دارای :4و3نمونهجنس آن از چرم و کاغذ .شوداست که با لوال باز و بسته می

.باشدمی .از سوره بقره نقش بسته است 255بر روی اولین صفحه آیه

از سوره یوسف در 64همراه با تذهیب و گل و بوته در ادامه آیه یا مسجد قبا در ) ص(پشت همین ورق، تصویری از مسجد پیامبر

این تصویر همراه با نخل، منبر، محراب، جبرئیل و .مدینه است .های مقدس استهای الرحمۀ والسالم و مقامدروازه

باالی آن اسامی روی ورق دوم، تصویر حرم الشریف مکه و درو القاب آن ) ص(اصحاب کهف و در پشت آن نام رسول اکرم

ورق دیگر با سوره حمد آغاز شده، همراه .حضرت آمده است، 107با تزئینات از گل و در طرف دیگر آن سوره انبیاء آیه

در پشت آن وصف .56و احزاب آیه 52و51سوره قلم، آیات .آمده است) ص(رسول اکرم

.

با غبارهر شده، همراه با

حلیه یا زیبا نگاشته 30

ق12در قالب مهر نبوت، عثمانی، قرن » حلیه« :5نمونه ، خط ثلث و)درون خط حاشیه(سانتیمتر 7/9×9/5

مرکب سیاه بر کاغذ ترمه نازک زرد رنگ، آهار مهسانتیمتر، تزیین با شاخ گل پر نقش و نگار، 2/14×3/9

.نوار پهن طالیی و خطوط طالیی و سیاه

اسالمامبریپازیکالمریتصاوهیحل 31

ده، احتماال روزگاری متعلق به کتاب دستنویسی این لت جدا شاز اصول حلیه سنتی ) عطف سمت چپ(بوده، نوشته روی صفحه

تصویری که در این صفحه نمایش داده شده، .پیروی کرده استدر باالی .نمایان بود) ص(مهر نبوت است که میان دو کتف پیامبر

وشته شکل مهر نبوۀ محمد مصطفی به خط ثلث ن: صفحه عبارتدر .شوددیده می در زیر واژه مصطفی، عبارت تصلیه .شده است

متن کامل ) M(بخش میانی اثر، داخل دو کتیبه جناغی شکل .نوشته شده است به خط غبار) ع(های علیساس گفتهحلیه بر ا

- بین این دو کتیبه، بیضی صورتی رنگی با حاشیه طالیی دیده می

محمد «درون بیضی عبارت .شود که نمایانگر شکل مهر استنوشته شده در چهار گوشه همین بخش، نام خلفای » رسول اهللا

در زیر این قسمت .راشدین در دوایر کوچکی نقش بسته است :ای قرار دارد که جمالتی در آن نوشته شدهکتیبه

کتاب پر برکت خود حلیۀ چنین است که عالمه ابن عربشاه در«هایش و میان شانه: کند کالم رامیصه با این گفته خال الشریفه

نشان نبوت است که خالی است سرخ رنگ و نزدیک به شانه ای است، بر آن با موهای چپ قرار گرفته، اطراف آن سایه تیره

.»محمد رسول اهللا: کرک مانندی نوشته شدهتزیین شکوفه بر زمینه آبی نقطه داراثر به طرز زیبایی با نقش

کتیبه باالی نقش درختچه و شکوفه در دو طرف .شده است

حلیه یا زیبا نگاشته 32

ترسیم شده، همین طرح شکوفه، در تزئین کتیبه حاوی عنوان نیز .به کار رفته است

علت آوردن این حلیه به رغم منقوش بودن به نام خلفای راشدین های ایرانی مشخص های عثمانی با حلیهاینست که تفاوت حلیه

.گردد

ی هست ولی به دلیل حفظ کیفیت روی لوح های فراواننمونه .پیوست آمده استفشرده

یسینوهیحلیجهانمسابقه 33

نویسی حلیهجهانی مسابقه ها و کند تا سنتهای اخیر تالش میحاکمیت ترکیه در سال

از اینرو .کند ءآداب و رسوم ترک زبانان و فرهنگ ترکیه را احیاحلیه نگاری به عنوان یک سنت عثمانی مجددا مورد توجه قرار

اقدامات متعدد در » حلیه«اینان برای بسط و گسترش .گرفت .نامه در مراکز دولتی کار شدچندین پایان .اندسالهای اخیر داشته

یکی از 1.چند پژوهش و مقاالت و کتب متنوع عرضه شده استرگزاری مسابقه جهانی در زمینه حلیه ابتکارات دولت ترکیه ب

به نام NGOالبته این مسابقه را یک .م بود2011نویسی در سال

:در زیر آمده استفهرست برخی از این آثار 1

Derman, M. (2002). Sabancı Universitesi Sakıp Sabancı Muzesi hat koleksiyonundan secmeler. Istanbul: Sabancı Universitesi Sakıp Sabancı Muzesi.

Derman, M. U., Cetin, N. M., & Ihsanoglu, E. (1990). Fann al-khatt: tarikhuhu wa-namadhij min rawaiihi alá marr al usur. Istanbul: IRCICA.

Derman, M. U., & Schick, I. C. (. C. (2000). M. Ugur Derman armagani: altmısbesinci yası munasebetiyle sunulmus tebligler. Istanbul: Sabancı Universitesi.

Derman, M. U. (1998). Letters in gold: Ottoman calligraphy from the Sakıp Sabancı collection, Istanbul. New York: Metropolitan Museum of Art.

Derman, M. U. (1990). Fenn'ul hat = (Islam kulturu mirasında hat sanatı). Istanbul: IRCICA.

Derman, M. U., & Cetin, N. M. (1992). Islam kultur mirasında hat san'atı. Islam kultur mirası, 1. Istanbul: IRCICA.

Derman, M. U. (2001). The sultan's signature: Ottoman calligraphy from the Sakıp Sabancı Museum, Sabancı University, Istanbul. Berlin: Deutsche Guggenheim.

Derman, M. U., Sabancı, S., Hitzel, F., & Gobelin, O. (2000). Calligraphies ottomanes: collection du musée Sakıp Sabancı, Université Sabanci, Istanbul. Paris: Réunion des musées nationaux.

حلیه یا زیبا نگاشته 34

Istanbul Antik Sanat این مؤسسه در زمینه .مدیریت کرددر هر کشور، برگزاری مسابقه به یک .هنرهای قدیمی فعال است

NGO در ایران نگارخانه امروز متکفل برگزاری .سپرده شدهای خطوط این مسابقه در رشته .قه بین هنرمندان ایرانی شدمساب

ثلث، محقق، ریحانی، دیوانی، کوفی و نسخ و دوم در رشته .نستعلیق، کتابت و شکسته برگزار شد

خوشنویسی متن : متون قابل استفاده در حاشیه عبارت بود از، آیات و احادیث مربوط به )ع(حلیه روایت شده از حضرت علی

؛ سوره و آیات قرآنی؛ اسماء الحسنی، اسماء )ص(مدحضرت مح .)ص(نبوی، اشعار درباره حضرت رسول اکرمنتایج .م بود31/3/2011آخرین مهلت برای ارسال آثار تا

از طریق سایت گالری امروز اعالم شد 31/5/2011مسابقه در .و جوایز در زمان تعیین شده بعدی اعطا شد

های تن از استادان معروف به نامهیئت داوران در ایران چهار غالمحسین امیرخانی، علی شیرازی، علی توی و داوود بکتاش

.بودند نتیجه مسابقه برای هنرمندان ایرانی

- حائز رتبه ترکیه حلیه المللی بین جشنواره در ایرانی خوشنویسان

المللی ینب جشنواره جوایز ایرانی هنرمند چهار های اول شدند و .کردند کسب را ترکیه حلیه خوشنویسی

یسینوهیحلیجهانمسابقه 35

تیرماه اواخر که ترکیه حلیه خوشنویسی المللی بین جشنواره در هزار 20 جایزه شد، اعالم جاری هفته طی آن نتایج و برگزار دوم نفر دالری هزار 13 جایزه رهبران، محمود به اول نفر دالری

حمید به سوم نفر دالری هزار 10 جایزه پور، رمضان حبیب به نژاد سادات پیمان به چهارم نفر دالری 8000 جایزه و جعفری

.یافت اختصاص

موفقیت پیامی در تجسمی هنرهای مرکز مدیرکل راستا، همین در حلیه المللی بین جشنواره در را کشورمان خوشنویس هنرمندان

: است آورده پیام این در شالویی محمود .گفت تبریک ترکیه ترکیه حلیه المللی بین جشنواره در کشور خوشنویس هنرمندان«

موفقیت این که کردند کسب را برتر های رتبه و درخشیدند خوش ایران در خوشنویسی هنر واالی جایگاه از حکایت افتخار و

.»دارد منطقه در آن برتری و اسالمی

اصیل هنر«: است آمده تجسمی هنرهای مدیرکل پیام در اسالمی ایران در پرباری و درخشان پیشینه و سابقه خوشنویسی

آن بیانگر المللی بین عرصه در هنرمندان امروز موفقیت و دارد ارزشمند شاخص، هنچنان ما هنرمندان خوشنویسی آثار که است

.»است برتر و

و فعال خوشنویسی هنر جریان« :است آورده خاتمه در شالویی برگزاری و کشور سراسر در هنر این آموزش و پویاست

حلیه یا زیبا نگاشته 36

خوشنویسی المللی بین دوساالنه مانند فراگیری و مهم رویدادهای هنرمندان موفقیت .کند می کمک هنر این پویای جریان تقویت به

به را آوردند دست به را برتر های رتبه که کشورمان خوشنویسی جایزه که رهبران محمود خصوص به و عزیز هنرمندان این

و برگزیدگان سایر و داد اختصاص خود به را جشنواره نخست و موفقیت و گویم می تبریک کشور هنری جامعه همچنین آرزو متعال خداوند درگاه از آنان برای را پیش از بیش افتخارات

1.»کنم می و انتقادنقد

.بودند برخی در ایران از بعضی از ابعاد این مسابقه ایراد گرفتهای ایرانیان فقط به پارهتوجه به اهمیت شرکت البته اینان به جای

ی رضی اهللا عنه به جای از نکات مانند انتقاد از نوشتن کلیشه، در حالی اندپرداخته) ع(لیه السالم در جلوی نام حضرت علیع

ای سنی دارد و متعلق که باید متوجه بود که حلیه اصالت و ریشه .ها استبه عثمانی

را یسینوهیحل مسابقه بروشور نکهیا از پس«: مجید جدیدی شده نقل) ع(ریام حضرت از که یثیحد در کردم تورق و مشاهده

مبارک اسم ادامه در سنت اهل اقیس به عنه اهللا یرض لقب بود نیا کنندگان برگزار نکهیا جالب و .بود آمده )ع(یعل حضرت

1 emroozgallery.com ،11 1390مرداد.

یسینوهیحلیجهانمسابقه 37

در .اندداده یعیش جامعه در را آن عیتوز اجازه یدقت یب با برنامه از مدد با را خود امضاء و رقم آن سانیخوشنو که یملک

یفرهنگ حرکت کی یاجرا یبرا .اندکردهیم متبرک حضرتش یشتریب دقت صرف )ص(خاتم امبریپ به منتسب هم آن یهنر

.رودیم انتظار وسلف تبار ترک خطاطان نیب مرسوم یهاقالب از یسینوهیحل یختم حضرت منور ساحت به ارادت عرض اعتبار وبه بوده

مبدل لیاص و ماندگار یقالب به وسلم وآله هیعل اهللا یصل مرتبت .است شده یارسنجیع یبرا یخوب عرصه قالب نیا که دانندیم زانیعز

و هیترک در دیاسات اجازات اغلب و بوده هنرمندان و خطاطان خود شاگردان به قالب نیا در گرید یاسالم یکشورها یبعض

.است شده اعطاء یحام و پشتیبان یسو از که یسینوهیحل مسابقه یبرگزار بهانه به محبت باب از یسطر چند دارد یبرگزار قرار رانیا در یا هیترک .شودیم عرض محترم وهنرمندان زانیعز محضر به

پر و یغن فرهنگ داران راثیم عنوان به شهیهم عهیش هنرمندان قرار مکتب بزرگان و علما کنار در السالم همیعل تیاهلب اعتبار نیا به انیرانیا ارادت و مودت در خیتار که میادهید و داشته .است داده شهادت رتشانیبص و یجوانمرد به به،یط شجره

حلیه یا زیبا نگاشته 38

که ... نایز لنا کونوا: ندیفرمایم )ع(صادق امام که مینیب یم که یزمان با نکهیا نه بوده ما افتخار باعث و نتیز راه هر در و کار هر در

در را شیخو دیبا .دیباش ما نمودن کوچک باعث خود اعمال یگرام رسول و نیمعصوم ائمه حضرات و یتعال یخدا محضر حضرت که م،یباش داشته یقلب باور امر نیا به و دانسته خدا

.است مشرف و ناظر روانشیپ اعمال بر السالم هیعل حجت محضر در را خود که یاعهیش یبرا محاسبه و مراقبه حالت پس یمعاص در یگرفتار و ابتال از تا است یضرور یامر داندیم

.باشد مصون و حطۀ باب نحن: دیفرمایم معصوم که است گرید یثیحد در و .هلک عنه تخلف ومن نجا دخله من السالم، باب هو عرصه زین محترم هنرمندان یفرارو آمده شیپ فرصت نیا حال مقدس ذوات نیا یبوس آستان و مودت یتجل یبرا یمغتنم

خواهد منتقل گرید یکشور به آثار نکهیا به علم با و محسوب، همیعل تیاهلب اعتبار پر و یغن فرهنگ جیترو به رتیبص با شد،

.میبپرداز السالم که متن انتخاب در ظرافت و دقت به را خود دیبا! زانیعز السالم همیعل تیاهلب مکتب به راسخ اعتقاد و محبت انگرینما

خواهد ما اثر یداور به یفرد اگر که میبدان و میده نتیز است) عج(االمر صاحب حضرت تریلاو و یاعل یامرتبه در پرداخت

یسینوهیحلیجهانمسابقه 39

حضرتش اشراف و توجه تحت را شیخو آثار و داشته نظارت 1».مینمائ دیتول

ها در لوح های متنوع از حلیهگزارش جامع این مسابقه و عکس .پیوست آمده استفشرده

.1389مهر khoshnevisi.net( ،27(رسانی خوشنویسی ایران پایگاه اطالع 1

حلیه یا زیبا نگاشته 40

دیگر یها نمونه

41 گریدیهانمونه

حلیه یا زیبا نگاشته 42

43 گریدیهانمونه

حلیه یا زیبا نگاشته 44

ران، نشر عثمانی با

45 گریدیهانمونه

، تهرنویسی اسالمیتحول و تنوع در خوش: هنر قلمبرای مشخص شدن تفاوت حلیه ع .61، ص1379کارنگ، .این حلیه معرفی شد ،ایرانی

حلیه یا زیبا نگاشته 46

.65ص، نویسی اسالمیتحول و تنوع در خوش: هنر قلم

قریبا همه از اینرو

یا اسداهللا

47 گریدیهانمونه

تقر. 64ص ،نویسی اسالمیتحول و تنوع در خوش: هنر قلم.باشنددارای نام خلفای راشدین میهای عثمانی حلیه

ایرانیان نوع دیگری از خط نقاشی را ابداع کردند و حلیه ی . یا مرغ حق را جایگزین حلیه عثمانی نمودند

حلیه یا زیبا نگاشته 48

49 گریدیهانمونه