II Ogólnopolskie Sympozjum

Droga na Biegun Mistrzostwa 4–5 grudnia 2015 | PPNT Gdynia

Podsumowanie

4–5 grudnia 2015 | PPNT Gdynia

Podsumowanie

II Ogólnopolskie Sympozjum

Droga na Biegun Mistrzostwa

COPYRIGHT ©: Fundacja Sportu Pozytywnego

Wydanie pierwsze, Gdynia 2016

Printed in EU

ISBN 978-83-60685-25-9

Prof. Artur Poczwardowski

Ewa Serwotka

Tomasz Kurach

Aleksandra Pogorzelska

Aleksandra Zienowicz

Karol Bannach

Justyna Sępka

Alina Kostiuk | typy.studio

Fundacja Sportu Pozytywnego

facebook.com/sportpozytywny

redakcja

zdjęcia

opracowanie graficzne i skład

wydawca

współpraca i konsultacja merytoryczna

All rights reserved. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana ani w jakikolwiek

inny sposób reprodukowana czy powielana, zapisywana elektronicznie

lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez

pisemnej zgody wydawcy. W sprawach zezwoleń należy zwracać się do Fundacji

Sportu Pozytywnego (sympozjum@sportpozytywny.org.pl)

spis treści

6

9

13

37

45

53

73

81

93

97

101

102

104

Przedmowa

Harmonogram

Wykłady

Doniesienia naukowe

Doniesienia praktyków

Warsztaty

Głosy Ambasadorów

Ekspresy

Stoliki specjalistów

Bąble przemiany społecznej w Sporcie Pozytywnym

Posłowie

Kontakt

Partnerzy sympozjum

6

II Ogólnopolskie Sympozjum w Sporcie Pozytywnym: Droga na Biegun

Mistrzostwa odbyło się 4–5 grudnia 2015 roku w Pomorskim Parku Nauko-

wo-Technologicznym w Gdyni. W kilka tygodni później, z początkiem 2016

roku, niezwykle cieszy nas możliwość kontynuowania kontaktu z Państwem

w niniejszej publikacji po-sympozjalnej. Mamy nadzieję, że będzie to przyczyn-

kiem do odświeżenia sobie wybranych treści, nazwisk niektórych poznanych

osób, wniosków jakie dokonali Państwo na korzyść rozwoju swojego warsztatu

zawodowego, no i także całej garści miłych wspomnień. Z drugiej strony, oprócz

streszczeń wystąpień, zamieszczamy w tym wydaniu dodatkowe elementy, takie

jak: fragmenty relacji z warsztatów i stolików specjalistów oraz reprodukcje pla-

katów autorstwa Natalii Klonowskiej (,,Jadźka rysuje”), która na żywo zapisywała

liczne wydarzenia. Chcemy to zrobić w sposób, który opowiada historię jednego

ważnego spotkania prawie 300-tu osób i tym samym wnosi nową wartość dla

czytelnika, który nie mógł uczestniczyć w Sympozjum. Zachęcamy do czytania

i dzielenia się swoimi przemyśleniami w mailach skierowanych do nas czy też

w mediach społecznościowych skupiających się wokół idei Sportu Pozytywnego

(np. www.facebook.com/PsychologiaSportuPozytywnego).

W materiale przed-sympozjalnym napisałem (Artur): „Staraliśmy się by pro-

gram Sympozjum był ciekawy, różnorodny i bogaty. Temat osiągania mistrzo-

stwa sportowego rozumianego jako rozwój przechodzący kolejne etapy oraz

wymagający systemowego podejścia jest bliski ludziom świata sportu i kultury

fizycznej. Mamy nadzieję, że optyka sportu pozytywnego (tj., dobrego; społecznie

odpowiedzialnego sportu) jasno wspiera starania by obok skuteczności treningu

dla podwyższania poziomu osiągnięć, również inwestować w równoległy rozwój

zawodników i zawodniczek w pozasportowych sferach życia… Zawiązujmy zna-

jomości, gromadźmy wiedzę oraz dzielmy się informacjami, doświadczeniami,

pomysłami i inicjatywami.” W opiniach uczestników Sympozjum, program wy-

darzenia był bogaty i odpowiednio przemyślany, co wspierało atmosferę do na-

bywania wiedzy i dzielenia się również własnymi doświadczeniami i refleksjami.

W pierwszej edycji Sympozjum 13–14 czerwca 2014 roku, tematem wiodącym

była Wyprawa na Biegun Sportu Pozytywnego, w niniejszej drugiej edycji była to

Droga na Biegun Mistrzostwa. Naturalnie, główny szlak doniesień teoretycznych,

empirycznych i praktycznych wyznaczony był podstawowymi założeniami Spor-

tu Pozytywnego (SP), które postulują: „że optymalne doświadczenia w sporcie

(odpowiednie prowadzenie ze strony trenera, systemowe wsparcie społeczne,

budowanie zasobów, rozwojowo uzasadniony postęp wyników, etc.) w połączeniu

z równoległym zaspokojeniem potrzeb w obszarach kształcenia się, przyszłej

bądź realizowanej kariery zawodowej, wzrastania w związkach interpersonalnych

przedmowa

7

(i innych obszarach funkcjonowania społecznego) składają się na filary umożli-

wiające i utrzymujące wysokie wyniki sportowe. Właśnie podejście systemowe

(od zawodnika, poprzez rodzinę, drużynę, klub, związki sportowe, kraj) i rozwo-

jowe jest filarem intelektualnym rozumienia dobrego (pozytywnego; społecznie

odpowiedzialnego) sportu” (por. str. 12 w niniejszej publikacji).

Wykład inauguracyjny (Nowak i Pogorzelska, str. 12) jasno nakreślił syste-

mowe ujęcie SP i skoncentrował się na zaangażowaniu w uprawianie sportu

z uwzględnieniem całej kariery zawodniczej oraz, co ważne, zwrócił uwagę

na fazę po zakończeniu przygody ze sportem. W przygotowaniu do Wypra-

wy II (czyli na Biegun Mistrzostwa), Małgorzata Siekańska (str. 15) podzieliła

dalszą wędrówkę na 4 główne ekspedycje: młodzika, juniora, seniora, oraz mi-

strzowskiego życia po mistrzostwie sportowym. Owe ekspedycje (str. 19; pod

kierunkiem: Artura Poczwardowskiego, Dariusza Nowickiego, Jana Blecharza

i Aleksandry Pogorzelskiej) akcentowały potrzebę holistycznego podejścia do

zawodnika, z celowością działań ukierunkowanych na rozwój talentu sporto-

wego (zgodnie z wiodącym tematem Sympozjum) przy zachowaniu równowagi

z innymi potrzebami rozwoju i życia człowieka.

Doniesienia Naukowe pogłębiły treści owych ekspedycji o część obszernych

danych badawczych z programu realizowanego w kilku krajach europejskich

w tematyce podwójnej kariery sportowca (i „obejmujący aspekty sportowe, me-

dyczne, społeczne, edukacyjne, rodzinne i zawodowe, Marek Graczyk, str. 39).

Z kolei Jan Blecharz (str. 36) przedstawił wyniki badań nad wpływem poczucia

własnej skuteczności oraz klimatu motywacyjnego na satysfakcję z wykona-

nia sportowego. O Sporcie Pozytywnym z perspektywy zjawisk napędowych

i społecznych mówiła Agnieszka Świerczyńska (str. 40), a doniesienia naukowe

zamknęła Dagmara Budnik w referacie o użyteczności i użyciu treningu wyobraźni

w sporcie (str. 38).

W Doniesieniach Praktycznych (str. 43) znalazły się treści na temat: sportu

jako szansy (Jadwiga Kłodecka-Różalska); metafory zdobywania najwyższych

szczytów w pracy z piłkarzami ekstraklasy (Paweł Habrat); zastosowania treningu

mentalnego w procesie regeneracji powysiłkowej młodych sportowców (Dariusz

Nowicki); wspomagania młodego zawodnika w planowaniu kariery (nie tylko

sportowej (Dorota-Pietrzyk Matusik); tras zdrowia (Paweł Pytlarczyk), współpracy

z psychologiem młodego zawodnika na imprezie wysokiej rangi (Martyna Nowak)

i na obozie sportowym (Grzegorz Więcław).

Z kolei tematyka Warsztatów była jeszcze bardziej różnorodna, ale ciągle

spójna z optyką filozofii Sportu Pozytywnego. Uczestnicy podkreślali korzyści

dla rozwoju swojej praktyki zawodowej i sportowej w związku z udziałem w tej

8

części Sympozjum. Więcej o wszystkich Warsztatach na str. 51.

Do głównych gwoździ programu obu edycji Sympozjum weszły również

Głosy Ambasadorów Sportu Pozytywnego, które spotkały się ze szczegól-

nym zainteresowaniem uczestników. Tym razem naszymi Ambasadorami

byli Aleksander Doba (o przepływaniu kajakiem oceanów i mórz, wytrwałości

i pozytywności), Piotr Stokowiec (przez porażkę na biegun sukcesu w piłkar-

skiej ekstraklasie), Katarzyna Rogowiec (o doświadczeniach z dróg do meda-

li paraolimpijskich), Karol Staryszak (o swojej drodze w szybownictwie) oraz

Bogusław Tołwiński (o sztuce balansu w życiu, sporcie, oraz pracy na rzecz

zdrowia i szczęścia). Przypomnijmy, że w pierwszej edycji Sympozjum ambasa-

dorami byli dla przykładu: Marek Kamiński, Robert Korzeniowski, Leszek Blanik,

i Mateusz Kusznierewicz.

Bardzo atrakcyjną formułą zwięzłego przekazania informacji, jak rozwija się

Sport Pozytywny w Polsce były Ekspresy (albo też jak je dodatkowo nazwaliśmy:

4 slajdy w 4 minuty). Między innymi o realizowaniu sportowych marzeń, o po-

zytywnej relacji fizjoterapeuty z zawodnikiem, o mentalnych aspektach pracy

sędziego piłkarskiego, o pozytywnym wsparciu lekkoatlety, o pozytywnym kibico-

waniu, czy też o wielotelentowości wypowiedziało się zwięźle 10-ciu prelegentów.

Więcej o wszystkich Ekspresach na str. 79.

Wreszcie, Stoliki Specjalistów (str. 91) dostarczyły pomysłów na wdrażanie idei

SP do codziennego życia i treningu z perspektywy zawodnika, trenera, rodzica

i fachowców od wsparcia (fizjoterapeutów, lekarzy, psychologów). Natomiast

Stoliki Bąbli Przemiany Społecznej na rzecz Sportu Pozytywnego (str. 95) zebra-

ły pozytywnie działających/zakręconych działaczy, ludzi mediów/świata filmu,

partnerów sportu pozytywnego, oraz przedstawicieli uczelni.

Całość prowadził niezastąpiony konferansjer (ale, też aktywny uczestnik Sym-

pozjum), lekkoatleta i trener – Bartosz Nowicki. Poszczególne części sympozjum

były przeplatane przerwami regeneracyjnymi, a oprócz posiłków były to ćwiczenia

zaproponowane przez trenera osobistego – Tomasza Brzózkę.

Tak jak samo Sympozjum, niniejsza publikacja jest owocem pracy wielu osób.

Oprócz pracy organizatorów, woluntariuszy czy też sponsorów, złożyli się na nią

oczywiście wszyscy prelegenci i ambasadorzy, a także członkowie Rady Konsul-

tingowej ds. Naukowego Wsparcia Sympozjum, w skład której wchodzili: dr hab.

Jan Blecharz, prof.dr hab. Andrzej Nowak, dr hab. Małgorzata Siekańska, Artur

Poczwardowski, Ph.D., dr Marek Graczyk i mgr Jadwiga Kłodecka-Różalska.

Zapraszamy do czytania!

Artur Poczwardowski i Ewa Serwotka

9

harmonogram

10

harmonogram Dzień I – 04.12.2015

09:00 – 10:00

10:00 – 10:05

10:05 – 10:30

10:30 – 11:10

Rejestracja

Rozpoczęcie 1. dnia sympozjum przywitanie uczestników Aleksandra Pogorzelska

Wykład inauguracyjny: prof. dr hab. Andrzej Nowak, Aleksandra Pogorzelska Pozytywne i negatywne systemy zaangażowania w sport – w karierze sportowej zawodników

Przygotowanie do Wyprawy II w Sporcie Pozytywnym: dr hab. Małgorzata Siekańska Psychologiczne aspekty wspierania rozwoju zawodników – podejście etapowe i systemowe w Sporcie Pozytywnym Wykład wprowadzający do

Ekspedycji II: Dariusz Nowicki Sport wyczynowy czy sport pozytywny? Kilka uwag o drodze juniorów ku sukcesom w sporcie seniorskim.

Ekspresy (4 slajdy w 4 minuty)

Przerwa Kawowa /EXPO i networking

Doniesienia praktyków (psycholodzy sportu –15 min każdy)

Doniesienie naukowe: dr Marek Graczyk Projekt Erasmus + Sport Dual Career ‘Gold in Education and Elite Sport’ (GEES) – założenia i realizacja

11:15 – 11:35

11:35 – 11:50

11:50 – 13:20

13:20 – 14:30

16:45 –17:05

17:05 – 17:35

17:35 – 17:50

17:50 – 18:50

18:50 – 19:20

Ekspedycja I Etap Młodzika – lider ekspedycji Ewa Serwotka

Ekspedycja IIEtap Juniorski – lider ekspedycji Aleksandra Zienowicz

Wykład wprowadzający do Ekspedycji I: Artur Poczwardowski, Ph.D. Mit wczesnej specjalizacji i profesjonalizacji – o pozytywnych wpływach wczesnej eksploracji i radosnych początkach w sporcie.

Przerwa i przemieszczenie się do sal warsztatowych

Warsztaty (s. 10)

Przerwa na lunch

14:30 – 15:30

15:30 –16:40

16:40 – 16:45

Głosy Ambasadorów: Aleksander Doba, Karol Staryszak

Panel dyskusyjny z udziałem Ambasadorów wraz z komentarzem dr hab. Małgorzaty Siekańskiej – moderator Aleksandra Pogorzelska

Przerwa regeneracyjna – Ćwicz z nami w garniturze Tomasz Brzózka

11

harmonogram

09:05 – 09:25

09:30 – 10:10

10:10 – 10:25

10:25 – 11:15

11:15 – 12:25

12:25 – 12:35

12:35 – 13:20

13:25 – 13:45

13:50 – 14:10

14:15 – 14:55

14:55 – 15:10

15:10 – 15:30

15:30 – 17:00

17:00 – 17:15

17:15 – 17:25

17:25 – 18:35

18:35 –19:00

08:00 – 09:00

09:00 – 09:05

Wykład wprowadzający do Ekspedycji III: prof. Jan Blecharz Mistrzostwo sportowe w świetle koncepcji systemowej potrzeb człowieka

Bąble przemiany społecznej: moderatorzy Artur Poczwardowski, Ph.D. i Tomasz Kurach

Mini panel dyskusyjny z udziałem liderów stolików Bąbli przemiany społecznej – moderator Artur Poczwardowski, Ph.D.

Doniesienia praktyczne

Doniesienia naukowe

Przerwa regeneracyjna – Ćwicz z nami w garniturze Tomasz Brzózka

Przerwa na lunch

Wykład wprowadzający do Ekspedycji IV: Aleksandra Pogorzelska Ścieżki kariery po mistrzostwie sportowym – kiedy medal olimpijski realizuje kolejne wielkie cele

Ekspresy (4 slajdy w 4 minuty)

Stoliki specjalistów moderatorzy: Artur Poczwardowski, Ph.D. i Tomasz Kurach

Mini panel dyskusyjny z udziałem liderów stolików specjalistów – moderator Artur Poczwardowski, Ph.D.

Przerwa kawowa

Warsztaty (s. 10)

Przerwa kawowa

Przerwa regeneracyjna „Ćwicz z nami w garniturze" Tomasz Brzózka

Głosy Ambasadorów

Refleksja i podsumowanie – Artur Poczwardowski, Ph.D.

Rejestracja

Rozpoczęcie 2. dnia sympozjum przywitanie uczestników Aleksan-dra Pogorzelska

Ekspedycja III Etap Seniorski – lider ekspedycji Tomasz Kurach

Ekspedycja IV mistrzowskie życie po mistrzostwie sportowym

– lider ekspedycji Aleksandra Pogorzelska

Dzień II – 05.12.2015

12

harmonogram

Dzień I – 04.12.2015 Dzień II – 05.12.2015

Wojciech Eichelberger – psycholog, psychoterapeuta

Relacja JA – CIAŁO

dr Marek Graczyk – psycholog sportowy

Rozgrzewka kinezjologiczna Gym Brain dla

sportowców –warsztat otwarty

dr Martyna Tadzik i Wojciech Tadzik – psycholog

sportowy oraz trener Zrozumieć swojego ucznia

sportowca – czyli wszystko, co powinieneś wiedzieć o pracy z zawodnikami – warsztat dla nauczycieli

Marcin Suwart i Jarosław Skiba – paratriathloniści

(PZU) Sport bez barier – warsztat otwarty

Matylda Olek i Monika Małachowska – psycholodzy

sportowi Filozofia pracy – czyli jak budować

mocne fundamenty pracy trenerskiej – warsztat dla trenerów

Kamil Radomski – psycholog sportowy

Zarządzanie klubem/jednostką sportową w sporcie dzieci i młodzieży – kreowanie wizji harmonijnego rozwoju z perspektywy zarządu

Łukasz Smolarow – trener piłkarski

Czy to dobrze, czy to źle?

Tomasz Kurach – psycholog sportowy

Pozytywny teraz – pewny siebie w przyszłości.

Budowanie optymalnego poziomu pewności siebie zawodnika w oparciu o założenia Sportu Pozytywnego.

Aleksandra Piechnik – psycholog sportowy

Siła kształtowania pozytywnych nawyków, czyli miedzy innymi o tym jak mama Phelpsa czytała mu treningi relaksacyjne na dobranoc

dr Ewa Moroch – psycholog sportowy

Trening uważności w sporcie profesjonalnym

z wykorzystaniem pracy z ciałem

Hanna Cygan – psycholog sportowy

Czy i jak przekraczać granice bólu?

dr Estera Nowacka – dietetyk sportowy

Stan odżywiania na tle nawyków żywieniowych

Marcin Sobczyk – psycholog sportowy

Wspieranie motywacji zawodnika

Warsztaty

13

wykłady

II Ogólnopolskie Sympozjum w Sporcie Pozytywnym: Droga na Biegun Mistrzostwa odbyło się 4–5 grudnia 2015 roku w Parku Naukowo-Technicznym w Gdyni. Było to, tak jak i pierwsza edycja, wydarzenie nastawione na praktykę, w którym wzięło udział 56 prelegentów, a w ramach Warsztatów, Stolików Specjalistów oraz Bąbli Przemiany Społecznej na rzecz Sportu Pozytywnego aktywnie (bezpośrednio) brali w nim udział wszyscy przybyli z całej Polski uczestnicy (w liczbie 300 osób).

14

Przypatrzmy się, najpierw, wykładowi inauguracyjnemu:

Prof. dr hab. Andrzej Nowak Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet SWPS, Florida Atlantic University. Jeden z twórców tzw. dynamicznej psychologii społecznej, a w szczególności, wraz z Bibem Latane tzw. „dynamicznej teorii wpływu społecznego”. Pionier i ekspert w dziedzinie stosowania symulacji komputerowych w naukach społecznych. Współtwórca idei określonej jako ,,Sport Pozytywny”.

Mgr Aleksandra Pogorzelska Prezes Fundacji Sportu Pozytywnego, właścicielka firmy doradczo szkoleniowej Champion Consulting, psycholog pracujący w sporcie i biznesie, wykładowca akademicki.

wykład inauguracyjny

Zaangażowanie w sporcie (Parzelski, Nowak, 2006) można rozpatrywać

w wielu różnych aspektach. Nowe teorie dotyczące psychologii, takie jak: dy-

namiczna psychologia społeczna (Nowak, Valacher 1998, 2002), pozwalają

spojrzeć na zawodnika z perspektywy systemowej oraz psychologia pozytywna

(Seligman, 2000, Trzebińska 2008, Czapiński, 2008), która buduje pozytywne

mechanizmy zaangażowania człowieka, pokazując, że nie tylko możliwe, ale

wręcz bardziej efektywne dla osiągnięcia wyniku może być styl pozytywne-

go zaangażowania w sport. Te wnioski pokrywają się z obserwacjami wybit-

nych sportowców, często Mistrzów Olimpijskich (Korzeniowski, 2000, Wayne,

B. i Woodburn, W, 2005).

Zaangażowanie, jakie można osiągnąć w mechanizmie pozytywnym, zwią-

zane jest z takim uprawianiem sportu, w którym jest on dla zawodnika pasją

sprawiającą mu ogromną satysfakcję (Kłodecka-Różalska, 1997), gdzie zawod-

nik doświadcza wielu pozytywnych emocji, a poprzez sport i relacje z ludźmi

w sporcie i wokół sportu osiąga spełnienie innych swoich potrzeb życiowych.

Z tej perspektywy życie wybitnego sportowca i świat jego przeżyć psychicznych

jest zbliżony do wybitnych artystów, naukowców, wynalazców itp., ludzi organi-

zujących ogromną cześć swojego życia wokół pasji, która jest dla nich źródłem

Pozytywne i negatywne systemy zaangażowania w sport – w karierze sportowej zawodników.

15

satysfakcji. Takie uprawianie sportu, oprócz wyniku, daje też poczucie spełnienia

i rozwoju osobistego. W tym podejściu wynik staje się kryterium tego, jak dobrze

idzie zawodnikowi i w jakim znajduje się miejscu.

Drugą perspektywą zaangażowania w sport jest zaangażowanie oparte

o negatywne mechanizmy. Wiąże się ono z umiejętnością przezwyciężania ne-

gatywnych uczuć, wyrzeczeń oraz bólu. Niezależnie od wielkości talentu nie jest

możliwe mistrzostwo bez codziennego treningu, trwającego nawet do ośmiu

godzin, powodującego zmęczenie, które w znacznym stopniu ogranicza zaanga-

żowanie w inne aktywności. Życie sportowca musi więc być w ogromnej mierze

sportowi podporządkowane. Uzasadnieniem tego podporządkowania jest wynik.

Zawodnik w efekcie tysięcy godzin treningowych ma szansę na medal krajowy,

międzynarodowy czy olimpijski. Często uważa się, że poważna walka o wynik

w sporcie wymaga poświęcenia mu wszystkiego innego. Zawodnik świadomie

ogranicza swoją aktywność w życiu rodzinnym, społecznym czy towarzyskim,

poświęcając często ważne elementy swojego osobistego szczęścia dla realnej

możliwości uzyskania medalu. W tej perspektywie działania zawodnika polegają

na odrzuceniu innych satysfakcjonujących aktywności życiowych, które mogą

odciągać go od pełnej koncentracji na sporcie.

Z punktu widzenia układów dynamicznych, mechanizmy psychologiczne

odpowiedzialne za udział w sporcie, emocje (Hanin, 2007), uwaga, motywacja

tworzą system, w którym każdy mechanizm współdziała z innym mechani-

zmem. Systemy te obejmują także aspekty społeczne, które odgrywają dużą rolę

w sporcie: relacje z trenerem (Poczwardowski, 2000), z innymi sportowcami, jak

i również z członkami rodzin i przyjaciółmi. Mechanizmy te są połączone ze sobą

w pętli sprzężenia zwrotnego, w której wzajemnie na siebie wpływają.

Efektywne funkcjonowanie w sporcie nie zależy tylko od tego, jak każdy me-

chanizm jest skuteczny, ale również od tego, jak wszystkie mechanizmy systemu

synchronizują się ze sobą. Systemy są różne dla różnych grup osób.

System pozytywnego zaangażowania w sporcie opiera się więc na, m.in.:

pozytywnych emocjach, pozytywnych doświadczeniach cielesnych, pozytyw-

nych relacjach z osobami zorganizowanymi wokół zawodnika, zaangażowaniu,

satysfakcji życiowej oraz pasji.

System negatywnego zaangażowania w sport opiera się więc na, m.in.: ne-

gatywnych emocjach, negatywnych doświadczeniach cielesnych, negatywnych

doświadczeniach względem innych sportowców, negatywnej relacji z trenerem

(opartych na strachu, poczuciu wstydu itp.) oraz na orientacji na unikaniu po-

rażki. Zaangażowanie w obydwu systemach może prowadzić do najwyższych

16

rezultatów, jednak w każdym układzie jest osiągane w oparciu o różne mechani-

zmy. Interwencje, które są skuteczne w jednym systemie, mogą być odwrotny do

zamierzonego w innym systemie.

W prezentacji przedstawimy empiryczne wyniki dotyczące tych dwóch sys-

temów zaangażowania w sport, a także przykłady montażu poszczególnych

systemów w oparciu o studia przypadków. W trzech badaniach zebraliśmy

kwestionariusze oraz wywiady. Kwestionariusze oceniały stosunki społeczne,

emocje doświadczane w sporcie, cielesne doświadczenia, feedback społeczny,

wsparcie społeczne, tożsamość, zadowolenie z życia, zaangażowanie w sport

oraz postrzeganie trenera. Analiza i modelowanie równań czynników struktu-

ralnych potwierdziło, że wszystkie działania zbiegają się w dwa systemy: system

pozytywnego i system negatywnego zaangażowania w sport. System pozytywny

obejmuje pozytywne emocje, pozytywne doświadczenia cielesne, jest związany

z percepcją trenera jako eksperta i chęci do poświęcenia na rzecz sportu. Nega-

tywny system zaangażowania wiąże się z negatywnymi emocjami (lęk i poniżenie),

negatywnymi doświadczeniami cielesnymi, negatywnym postrzeganiem trenera

i poczuciu straty w życiu spowodowane aktywnością sportową.

W myśl idei sportu pozytywnego, gdzie: „Sport jest przestrzenią, gdzie możliwa

jest samorealizacja człowieka – rozwój poprzez sport dotyczy każdego człowie-

ka bez względu na poziom sportowy. W myśl idei Sportu Pozytywnego – sport

stanowi spójny system (jest źródłem radości, sposobu na rozwój, realizacji po-

tencjału, budowania relacji z innymi), jest ciągły w czasie (jest procesem na całe

życie), ma ciągłość w pełnionych rolach sportowych (od amatora poprzez zawo-

dowca, wreszcie do osoby zaangażowanej na różne sposoby w rozwój sportu)

oraz dostarcza pozytywnych emocji (m.in. satysfakcji)” (Preambuła strategii

Fundacji Sportu Pozytywnego). Zaplanowanie kariery sportowej związane jest

z rozumieniem przez np.: trenerów i rodziców mechanizmów pozytywnego zaan-

gażowania, jakie występują w sporcie oraz umiejętne tworzenie przestrzeni do ich

budowania, by mogły wspierać działania zawodników we wszystkich obszarach

ich działalności oraz na każdym etapie kariery, jak również po jej zakończeniu.

17

Po tym kluczowym wstępie, nadszedł moment na przygotowanie do Wyprawy II w Sporcie Pozytywnym w drodze na Biegun Mistrzostwa Sportowego poprzez cztery następujące po sobie ekspedycje:

Dr hab. Małgorzata Siekańska Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu, Akademia Wychowania Fizycznego, Kraków – badacz i praktyk. Specjalizuje się w psychologii zdolności i wybitnych osiągnięć oraz psychologii sportu.

przygotowanie do wyprawy i i w sporcie pozytywnym

Z perspektywy sportu pozytywnego, rozwój zawodnika ma charakter wszech-

stronny i harmonijny (Poczwardowski in., 2012). Ukierunkowany jest na pod-

noszenie kompetencji, które dają szansę nie tylko na satysfakcjonujący wynik

sportowy, ale również przygotowują do funkcjonowania poza sportem oraz do

podejmowania działań na rzecz szeroko rozumianego środowiska społecznego

(por.: zawodnik-jako-wykonawca i zawodnik–jako–osoba [w]: Taylor, 2012; ja–

zawodowe vs. ja–osobiste, [w:] Gordin, 2012). Tym, co łączy oba obszary rozwoju,

jest nastawienie na doskonalenie, zmianę, poprawę (por. Weissensteiner, Aber-

nethy, Farrow, 2009). Charakteryzuje je względna (doraźna) niezależność. Moż-

liwe jest skupienie się na jednym obszarze i zintensyfikowanie jego rozwoju, ale

z czasem brak odpowiedniego balansu sprzyja niepożądanym konsekwencjom,

często widocznym dopiero na dalszych etapach. Z jednej strony, brak oczeki-

wanych osiągnięć może spowodować rozczarowanie i wcześniejszą rezygnację

ze sportu, z drugiej strony zaniedbania w zakresie wszechstronnego rozwoju

osobistego i niepełne realizowanie potencjału przekładają się na brak zadowo-

lenia, mimo odnoszonych sukcesów, lub są przyczyną nieregularnych osiągnięć.

W dłuższej perspektywie czasowej konsekwencje zakłóceń lub poprawy w jednym

obszarze mogą być odczuwalne w obu obszarów (Gough, 1997; Jonker, Elferink-

Gemser, Visscher 2009; Liou, 2011).

Rozwój jest procesem trwającym w czasie. W jego przebiegu następują po sobie

powiązane przyczynowo zmiany, które prowadzą do doskonalszych lub bardziej

złożonych stanów czy też form (por. Słownik języka polskiego PWN). Bardzo dobrze

Psychologiczne aspekty wspierania rozwoju zawodników. Podejście etapowe i systemowe w Sporcie Pozytywnym.

18

obrazują to następujące pary pojęć: od potencjału do realizacji, od predyspozycji

do osiągnięcia, od obietnicy do spełnienia (Gagné, 2008, 2013).

Trening to również proces – wieloletni i specjalnie zorganizowany – który

możemy podzielić na trzy etapy: etap szkolenia wszechstronnego, ukierunkowa-

nego oraz specjalistycznego. Oprócz wyodrębnionych etapów szkolenia stosuje się

też klasyfikację sportową, która oparta jest na kategoriach wiekowych: młodzik,

junior młodszy, junior, młodzieżowiec, senior.

Trening wszechstronny nie jest tożsamy z rozwojem wszechstronnym. Jego

celem – mówiąc ogólnie – jest kompleksowe kształtowanie potencjału ruchowego.

Natomiast rozwój wszechstronny, oprócz kariery sportowej, obejmuje wszystkie

ważne sfery przekształceń tj.: sferę psychiczną, relacje społeczne oraz edukację

i działalność zawodową (por. Rozwojowy Model Kariery Sportowej [w:] Wylle-

man, Lavallee, 2004; Wylleman, 2013; Program wsparcia dla podwójnej kariery

sportowca w ramach Programu Erasmus+). Poza tym uwzględnia on różne formy

udziału, zarówno sport wyczynowy jak i masowy (por. Rozwojowy Model Udziału

w Sporcie wg J. Côté [w:] Côté, Baker, Abernethy, 2007).

Krzywa, która ilustruje przebieg rozwoju sportowca, nie jest jednostajnie

wznoszącą się linią prostą. Jak pokazują badania, ścieżki rozwoju mają różny

przebieg (Phillips i in., 2010; Lauer i in., 2010; Storm, Kristoffer, Krogh, 2012).

Mimo to, badacze zajmujący się psychologią sportu próbują odnaleźć pewne

bardziej ogólne prawidłowości, czego przykładem są różnego rodzaju podzia-

ły na fazy i modele, które ilustrują poziom zaangażowania oraz kierunki roz-

woju. Do najpopularniejszych i mających empiryczne uzasadnienie należą:

(1) zaproponowany przez Blooma (1985) trójfazowy podział na lata wczesne (etap

początkowy), środkowe (etap intensywnego rozwoju) i późne (etap perfekcji),

(2) podział wg Salmeli (1994), nawiązujący do propozycji Blooma, ale rozszerzony

o fazę kończenia sportowej kariery, (3) podział wg Wyllemana i Lavallee’go

(2004; 2013), oparty na propozycji Salmeli, ale uwzględniający również szerszy

kontekst związany z fazami rozwoju psychicznego, społecznego, naukowego

i zawodowego, (4) pięcioetapowy podział wg Stambulovej (1994), obejmujący:

fazę wstępną, początek specjalizacji, intensywny trening w zakresie wybranej

dyscypliny, etap kulminacji oraz fazę, po której następuje zaprzestanie aktywności

sportowej w formie wyczynowej.

Biorąc pod uwagę aspekty psychologiczne, które obejmują nastawienie za-

wodnika, jego potrzeby i stawiane cele, a także uwagę i czas poświęcany na

aktywność sportową oraz gotowość i chęć podnoszenia kompetencji, można

wyróżnić trzy podstawowe etapy, które w przybliżeniu odpowiadają etapom

19

szkolenia sportowego i nawiązują do wyodrębnionych kategorii wiekowych. Są

to: (1) Etap eksploracji, w którym dominuje próbowanie swoich sił w sporcie

oraz czerpanie przyjemności z aktywności sportowej. Ważne jest poznawanie

różnych form aktywności fizycznej. Akcent położony jest na czerpanie radości

i przyjemności oraz zdobywanie i rozwijanie umiejętności. Zwraca się uwa-

gę na minimalizowanie sytuacji i doświadczeń zorientowanych na rywalizację

i sukces; (2) Etap zaangażowania, w którym dominuje nastawienie na zaplano-

wane i systematyczne kształtowanie umiejętności oraz rozwój kompetencji na

bazie zdiagnozowanych zdolności. Zwiększa się zaangażowanie w uprawianie

określonej dyscypliny sportu. Rośnie też znaczenie wsparcia (zwłaszcza emo-

cjonalnego). Zwiększa się również niezależność sportowca; (3) Etap biegłości,

który charakteryzuje się profesjonalnym nastawieniem. Sport staje się aktyw-

nością dominującą w życiu zawodnika, co wiąże się między innymi z udziałem

w rywalizacji na najwyższym poziomie. „Bycie sportowcem” staje się centralnym

elementem poczucia tożsamości.

Ujmując krótko, etap eksploracji to przede wszystkim poznawanie i badanie.

Etap zaangażowania – to większe poświęcenie i zobowiązanie, a etap biegłości

to wysokie kompetencje i wprawa.

Podstawą do wyodrębnienia opisanych faz są m.in. typowe (normatywne)

zmiany, które towarzyszą przechodzeniu na kolejny etap szkolenia sportowe-

go i często wiążą się z decyzją o wyborze formy (wyczyn vs. rekreacja) udziału

w aktywności sportowej (Stambulova, 1994, Wylleman, Lavalle, 2004, Warriner,

Lavallee, 2008; Siekańska, 2013). Zalicza się do nich, np.: (1) identyfikację zdolności

(predyspozycji); (2) przejście z aktywności nieusystematyzowanej do sportu zor-

ganizowanego; (3) decyzję o wyborze dyscypliny/wyczynowym uprawianiu sportu

i rozpoczęciu treningu specjalistycznego; (4) przejście z poziomu juniorskiego na

poziom rywalizacji, w której dominuje nastawienie na osiągnięcia; (5) przejście

z fazy świetności do etapu kończącego karierę; (6) przejście do aktywności bez

rywalizacji.

Rozwój zawodnika nie przebiega w społecznej próżni. Oczywiste jest, że mi-

strzem nie zostaje się w pojedynkę i z pewnością nie z dnia na dzień (por. koncepcja

ukierunkowanej praktyki wg K.A. Ericssona [w:] Ericsson, Krampe, Tesch-Römer,

1993). Od samego początku kontekstem rozwoju sportowca jest jego środowisko,

które stanowi układ zależnych od siebie podsystemów: mikro-, mezo-, egzo-

i makrosystemu (Bronfenbrenner, 1979; Brzezińska, 2000). Na początkowym etapie

rozwoju podstawowe środowisko stanowi rodzina, szkoła oraz osoby, z którymi

dziecko wchodzi w bezpośrednie interakcje (np. trenerzy). Kluczowymi momen-

tami w rozwoju są tzw. przejścia, które wiążą się ze zmianą pozycji społecznej,

pełnieniem nowych ról, wchodzeniem w nowe interakcje.

Zgodnie z jednym z podstawowych założeń społecznej psychologii rozwoju

(Brzezińska, 2000), człowiek jest aktywny od początku swojego życia. Komunikuje

swoje potrzeby. Domaga się od otoczenia ich zaspokojenia we właściwym czasie

i w odpowiedni sposób. Inaczej mówiąc – potrzebuje odpowiedniego wspar-

cia ze strony środowiska społecznego, w którym funkcjonuje. Jest ono jednym

z czynników, które decydują o tym, czy i na ile harmonijnie przebiega rozwój

(Wolfenden, Holt, 2005; Vella, Oades, Crowe, 2011; Wang i in., 2011; Forneris, Ca-

miré, Strudel, 2012).

Na początku fazy eksploracji dzieci w pełni polegają na swoim nauczycielu

/trenerze, który nimi kieruje i wspiera. Zazwyczaj w tym okresie rodzice i/lub

trenerzy rozpoznają zdolności. Identyfikacja zwykle powoduje pojawienie się

nowych oczekiwań i zmianę metod postępowania. Na tym etapie funkcja osób

wspierających polega przede wszystkim na kształtowaniu u dzieci motywacji opar-

tej na zamiłowaniu do sportu, motywacji do uczenia się i podejmowania wysiłku.

W tej fazie ważną rolę pełnią również rodzice. Rozbudzają oni zainteresowania

dziecka i dają mu przykład poprzez swój udział w aktywności sportowej (Bloom,

1985; Durand-Bush, Salmela, 2001; McCarthy, Jones, 2007).

Na etapie zaangażowania relacja trener-zawodnik nabiera innego charakteru.

Zawodnik okazuje szacunek dla trenera-eksperta i uznanie dla jego kompetencji.

Zmieniają się oczekiwania wobec rodziców i poziom ich zaangażowania. Rośnie

zapotrzebowanie na wsparcie finansowe, logistyczne i psychiczne – związane

z udziałem w zawodach (Bloom, 1985; van Rossum, 2009).

W fazie biegłości sport staje się aktywnością dominującą. Ciężar odpowiedzial-

ności za trening i zawody spoczywa już nie tylko na trenerze, ale też na zawodniku,

który jest już dużo bardziej niezależny i zorientowany w swojej dziedzinie. Ze

względu na wysokie wymagania i oczekiwania ze strony trenera sportowcy mogą

odczuwać wobec niego pewne obawy, ale nadal w relacji dominuje respekt. Rola

rodziców jest zdecydowanie mniejsza. Zawodnicy są pochłonięci swoim sportem

i zazwyczaj sami podejmują kluczowe decyzje (Bloom, 1985a).

Zakończenie kariery zawodniczej zwykle wiąże się ze zmianą priorytetów

(sport nie jest już aktywnością dominującą) oraz ze zmianami w innych sferach

rozwoju, np. zawodowego, społecznego. To, na ile harmonijnie przebiega etap

przejściowy zależy mi.in. od tego, czy i na ile sport sprzyja rozwojowemu myśleniu

o sobie i świecie oraz kształtowaniu kompetencji autokreacyjnych, a także od

tego czy wspierające zawodnika środowisko społeczne podejmuje zintegrowane,

konsekwentne i długofalowe działania, które uczą społecznej odpowiedzialności

i świadomego kierowania swoim rozwojem.

21

Nadszedł czas na zapowiedziane 4 Ekspedycje – pierwsza: dotycząca etapu eksploracji (etap młodzika):

Artur Poczwardowski Ph.D. Graduate School of Professional Psychology, University of Denver, Denver, USA – współtwórca idei określonej jako ,,Sport Pozytywny”. Ekspert w dziedzinie relacji interpersonalnych w sporcie oraz w tematyce modeli doradztwa psychologicznego.

wykład wprowadzający do ekspedycji i – etap młodzika

Cele wszechstronnego rozwoju oraz wysokiego poziomu osiągnięć wzajemnie

się uzupełniają i są podstawą filozofii zawodowej w naukach o sporcie i kulturze

fizycznej zaproponowanej w ramach pojęcia „sport pozytywny” (Poczwardowski,

Nowak, Parzelski, Kłodecka-Różalska, 2012). To pozytywne podejście zakłada, że

optymalne doświadczenia w sporcie (odpowiednie prowadzenie ze strony trenera,

systemowe wsparcie społeczne, budowanie zasobów, rozwojowo uzasadnio-

ny postęp wyników, etc.) w połączeniu z równoległym zaspokojeniem potrzeb

w obszarach kształcenia się, przyszłej bądź realizowanej kariery zawodowej,

wzrastania w związkach interpersonalnych (i innych obszarach funkcjonowania

społecznego) składają się na filary umożliwiające i utrzymujące wysokie wyniki

sportowe. Właśnie podejście systemowe (od zawodnika, poprzez rodzinę, drużynę,

klub, związki sportowe, kraj) i rozwojowe jest filarem intelektualnym rozumienia

dobrego (pozytywnego; społecznie odpowiedzialnego) sportu.

Literatura anglojęzyczna jest bogata w doniesienia wskazujące na kluczową

rolę pozytywnych wczesnych doświadczeń w sporcie w stymulowaniu motywa-

cyjnych podwalin dla długoletnich karier w sporcie bądź aktywnego (fizycznie)

stylu życia, bardzo często w opozycji do przekonania o skuteczności wynikowej

wczesnej specjalizacji (duże objętości treningu, wąskie umiejętności technicz-

no-taktyczne). Jakkolwiek niniejsze doniesienie koncentruje się na rozwoju

talentu sportowego, nie wolno nam zapominać o dziesiątkach milionów dzieci

uprawiających sport (aktywność fizyczną) na całym świecie bez celu wysokich

osiągnięć, natomiast mając na uwadze zdrowie, a także rozwój fizyczny, emo-

cjonalny i społeczny oraz radość i zabawę, tak szalenie ważną rozwojowo (Mar-

Mit wczesnej specjalizacji i profesjonalizacji – o pozytywnych wpływach wczesnej eksploracji i radosnych początkach w sporcie.

22

kel 2013). Szeroko opisywane oba cele sportu dzieci i młodzieży (rozwojowy

i nastawiony na karierę sportową) opierają się na czerpaniu radości, opanowy-

waniu umiejętności technicznych, rozwijaniu prospołecznych wartości (przy-

jaźń, współpraca), honorowaniu zasady fair play, podkreślaniu starań i wysiłków

(a nie wyłącznie dobrych rezultatów) czy też (tam gdzie to uzasadnione i możliwe)

włączaniu młodych zawodników i zawodniczek w procesy współdecydowania

w sprawach związanych z ich uczestnictwem w treningu sportowym.

Rozważania na temat rozwoju talentu sportowego w szczególności, wielo-

krotnie poruszają problematykę podziału całej kariery sportowej na etapy, te-

matykę wpływów środowiskowych i systemowych oraz korzyści (bądź kosztów)

wczesnej specjalizacji (np., Cote, Lidor, Hackfort, 2009; Durand-Bush, Salmela,

2001; Siekańska 2012, 2013). Siekańska (2013) w badaniach na populacji polskiej

(128 osób) wskazała na zasadność podziału przebiegu rozwoju sportowca na trzy

etapy (1) eksploracji, (2) zaangażowania i (3) biegłości i ten podział został przyjęty

w niniejszym doniesieniu jako podstawa teoretyczno-empiryczna. Dla potrzeb tej

prezentacji skupimy się na etapie klasyfikacji sportowej popularnie znanej jako

„młodzik” by szerzej odnieść się do etapu eksploracji (Côté [1999] proponuje dla

etapu eksploracji wiek od 7 do 12/13 lat). Po drugie, publikacje na temat specjalizacji

w sporcie stanowią równoważną platformę w tym doniesieniu dla podważenia

mitu wczesnej specjalizacji i profesjonalizacji.

Siekańska (w tym wydaniu) na podstawie badań własnych podkreśla, że na

etapie eksploracji dominuje próbowanie swoich sił w sporcie oraz czerpanie

przyjemności z aktywności sportowej. Ważne jest poznawanie różnych form

aktywności fizycznej. Akcent położony jest na czerpanie radości i przyjemności

oraz zdobywanie i rozwijanie umiejętności. Zwraca się uwagę na minimalizowa-

nie sytuacji i doświadczeń zorientowanych na rywalizację i sukces. Tego rodzaju

doświadczenie różnicowały grupę „ekspertów–mistrzów” oraz „przyszłych eks-

pertów”(w porównaniu z grupami „czekających na sukces” oraz „rezygnujących

przedwcześnie”; Siekańska, 2013, str. 252-253). Inni badacze w podobny sposób

określają cele etapu eksploracji w rozwoju talentu sportowego podkreślając

swobodę wyboru uprawianego sportu, potrzebę czerpania przyjemności, roz-

budzania sportowych zainteresowań i zamiłowania do ruchu i bycia aktywnym

fizycznie i uniwersalnie wręcz akcentowania zabawy i frajdy. Zauważają też,

korelację tych prawidłowości z późniejszym optymalnym rozwojem osiągnięć

w sporcie (np., Bloom, 1985; Cote i wsp., 2007; Siekańska 2013). Poza tym, istot-

nym na tym etapie jest troskliwe podejście rodziców i trenerów, stosowanie

dużo pochwał, przyzwalanie na eksplorowanie i zabawę, nagradzanie wysiłku

23

i prób zminimalizowanie krytyki. Innymi słowy, postuluje się tu stworzenie po-

zytywnych warunków do uczenia się i skoncentrowanego wysiłku na poprawnie

wykonywanych zadaniach (Bloom 1985, 2002; Gould, Dieffenbach, Moffett 2002).

Takie podejście Cote i współpracownicy (2007) określają mianem zabawy celowej

(ang., „deliberate play”). Wreszcie, na tym etapie dochodzi do wstępnego okre-

ślania konkretnych predyspozycji oraz wzmacniania wyłaniającej się dyscypliny

wewnętrznej, co stanowi pomost to etapu zaangażowania, do którego przejścia

decyzja powinna być podjęta wspólnie z młodym zawodnikiem (Côté, Lidor,

Hackfort, 2009). Jak wynika z ostatnio przeprowadzanych badań nad klimatem

motywacyjnym, trenerzy, którzy tworzą atmosferę nastawianą na zaspokajanie

podstawowych potrzeb psychologicznych (tj. kompetencji, przynależności, au-

tonomii), w zasadniczy sposób przyczyniają się do pozytywnych doświadczeń

w sporcie (Hollembeak i Amorose, 2005). Porady zawarte przez Blecharza i Siekań-

ską (2009) w książce zatytułowanej „Mój sport, moja radość. 10 zasad treningu

dla dzieci uprawiających sport” jak najbardziej odzwierciedlają potrzebę mądrego

uprawiania sportu na etapie młodzika (i dodatkowo uwzględniającego umiejęt-

ności psychologiczne dla sportu i życia w ogóle).

W dyskusji o talencie sportowym przeprowadzonej na łamach „Sportu Wyczy-

nowego”(2008), potwierdzano potrzebę rozwoju sprawności ogólnej we wstępnych

fazach szkolenia i konieczność uwzględnienia możliwości i potrzeb rozwojo-

wych dziecka. Jakkolwiek wczesna specjalizacja jest konieczna w wybranych

dyscyplinach sportowych (gimnastyka, łyżwiarstwo figurowe, pływanie itp.), to

jednak wcale nie przynosi oczekiwanych skutków w innych (np., wioślarstwo

czy strzelectwo sportowe; str. 158). Ważne jest również by podkreślić fakt, że

szeroko obserwowana profesjonalizacja sportu objęła (niestety) sport dzieci

i młodzieży i tym samym jest sprzeczna z uwzględnianiem możliwości i potrzeb

rozwojowych młodocianych zawodników. Profesjonalizacja zakłada przekształ-

canie się określonych zainteresowań czy też czynności w zawód (por. Słownik

języka polskiego PWN), zatem wymuszająca (a nie kształcąca) pewne zachowania,

decyzje i motywacje.

Głos w podsumowaniu badań i dyskusji w tematyce wczesnej specjalizacji

w sporcie zabrało również Międzynarodowe Towarzystwo Psychologii Sportu

(International Society of Sport Psychology; Cote, Lidor, Hackfort, 2009). Jeden

z wniosków potwierdził spostrzeżenia polskich dyskutantów (Sport Wyczynowy,

2008) i postulował, że wczesne próbowanie różnych sportów oraz zróżnicowanie

zainteresowań nie wpływa ujemnie na osiągnięcie najwyższego poziomu wykona-

nia w sportach, w których szczytowe wyniki przypadają po okresie dojrzewania.

24

Co więcej, tak rozumiany okres eksploracji, nie tylko pozytywnie kształtuje mło-

dych sportowców w sensie umiejętności społecznych, kontroli emocjonalnej oraz

motywacji wewnętrznej do uprawiania sportu, ale też ma pozytywny wpływ na

długotrwałość kariery sportowej. Podobnie w kwestii długotrwałego pozostawania

w procesie treningowym, badanie Strachan, Cote i Deakin (2009) sugerowało

wyższe ryzyko na wypalanie się wśród 40-tu „specjalizujących się” młodocianych

sportowców (ale nie wśród 34-ech „eksplorujących”). Bezwzględnie, wczesna

specjalizacja w niektórych sportach jest koniecznością i jeśli jest umiejętnie

prowadzona, w przypadku niektórych dzieci i nielicznych systemów szkolenia,

daje oczekiwany rezultat w postaci wysokiego wyniku sportowego. Jeśli chodzi

o szerokie grupy uprawiających sport (a nie wybrane i nieliczne jednostki), wcze-

sna specjalizacja oraz postępująca w sporcie dzieci i młodzieży profesjonalizacja

nie przyczynia się do najwyższych wyników sportowych (Gould, 2010), a wręcz

może przyczynić się do szeregu negatywnych skutków tj. ograniczenia w naby-

waniu fundamentalnych umiejętności motorycznych (Branta 2015), kontuzje

i przedwczesne odchodzenie od sportu (Jayanthi i wsp., 2013), czy też wypalenie

i zaburzenia w jedzeniu (Ryan, 1995 [gimnastyka i łyżwiarstwo figurowe]).

Ze względu na niemożność zastosowania badawczych metod eksperymen-

talnych oraz istnienie pozytywnych i negatywnych przykładów wczesnej spe-

cjalizacji, brak jest jednoznacznych stwierdzeń o jej roli w najwyższych osią-

gnięciach w sporcie. Z drugiej strony, coraz więcej doniesień o rozwoju dzieci

i młodzieży poprzez sport oraz tych zajmujących się rozwojem talentu sporto-

wego wskazuje na zasadność eksploracyjnego nastawienia na pierwsze kroki

i wczesne lata w sporcie. W świetle tych ustaleń, warto rozważyć wdrożenie

kilku wniosków praktycznych, co do prowadzenia zawodników na etapie eks-

ploracji. Są to: (1) w centrum jest zabawa i różnorodność sportów, wszechstronny

rozwój i opanowywanie umiejętności przydatnych w sporcie, szkole i życiu;

(2) w dalszej perspektywie jest kariera sportowa, a wstępnie zaobserwowane

zdolności mogą pokierować wspólnym procesem decyzyjnym o ewentualnej

specjalizacji w konkretnej dyscyplinie sportowej (przejście do etapu zaanga-

żowania); (3) trenerzy wspólnie z rodzicami oraz systemowo w klubie, planują

jak najskuteczniejsze oddziaływania wychowawcze uwzględniające możliwości

i potrzeby rozwojowe młodych sportowców (m.in. potrzeby kompetencji, przy-

należności, autonomii).

25

Druga ekspedycja przed nami: o fazie zaangażowania (etap juniorski):

Mgr Dariusz Nowicki Psycholog sportu klasy mistrzowskiej PTP, trener koordynator taekwondo KS AZS UWM Olsztyn.

wykład wprowadzający do ekspedycji i i – etap juniorski

W okresie blisko trzydziestoletniej pracy zawodowej w dwóch specjalnościach,

tj. praktyk psycholog sportowy oraz trener taekwondo miałem wielokrotnie oka-

zję obserwowania, z perspektywy nierzadko wieloletniej współpracy z młodymi

zawodnikami, procesu przechodzenia od etapu szkoleniowego młodzika przez

juniora do seniora. Ta transformacja do sportu wyczynowego na najwyższym

poziomie czasem kończyła się sukcesem, niestety dużo częściej natrafiała na

przeszkody i bariery nie do pokonania.

Skłania to do refleksji, w którą stronę kieruje się nasz sport młodzieżowy

i seniorski? Ukierunkowany poprzez uregulowania prawne system sportu młodzie-

żowego wydaje się działać w naszym kraju w sposób bardzo sprawny, prowadząc

do licznych sukcesów młodych sportowców na arenach międzynarodowych

w imprezach głównych: mistrzostwach świata i mistrzostwach Europy. Jednak,

gdy porównamy statystykę wyników sportowych osiąganych na arenach mię-

dzynarodowych przez naszych juniorów z wynikami osiąganymi przez senio-

rów, to zauważamy gwałtowny spadek ilości odnoszonych sukcesów (w postaci

medali i miejsc punktowanych). System sportu młodzieżowego funkcjonuje

już od wielu lat w Polsce i ulegał jedynie niewielkim transformacjom w wyniku

zmian wprowadzanych przez Ministerstwo Sportu. System ten ukierunkowuje

zarówno poziom finansowania szkolenia młodzieży prowadzonego w klubach

i w województwach w grupach wiekowych od młodzika poprzez juniora młod-

szego (kadeta), juniora po młodzieżowca (czyli wczesny wiek seniorski), jak

również pozwala na dofinansowanie płac trenerskich. System jest czytelny, gdyż

określa sukces sportowy poprzez punktację za zdobywane miejsca. Jednak ta

punktacja powiązana z finansami może stanowić silny motyw zewnętrzny skła-

niający trenerów do zbyt wczesnego wprowadzania specjalistycznego treningu,

Sport wyczynowy czy sport pozytywny? Kilka uwag o drodze juniorów ku sukcesom w sporcie seniorskim.

26

który co prawda prowadzi do wysokich wyników w wieku juniorskim, lecz nie

przekłada się na sukces w seniorach. Tendencję powyższą prezentuje grafika

przedstawiająca statystyki zdobyczy medalowych w sporcie juniorskim i se-

niorskim w kolejnych latach. Potwierdzają to również moje obserwacje licznych

sytuacji, gdy młodzi zawodnicy wchodząc w wiek seniora (często związany też

ze zmianą sytuacji życiowej tj. zakończenie edukacji w szkole średniej, podję-

cie studiów, zmiana miejsca zamieszkania, zmniejszony kontakt z rodziną itp.)

przeżywają wiele negatywnych doświadczeń, prowadzących często do rezygnacji

z uprawiania sportu. Pojawia się zniechęcenie związane z brakiem kontynuacji

sukcesów w rywalizacji z doświadczonymi seniorami.

Przy intensywnym treningu w okresie juniorskim chlebem codziennym stają

się kontuzje, a rozchwiany rytm treningowy (kontuzja, leczenie i rehabilitacja,

wznowienie treningów, często pojawiający się kolejny uraz) prowadzi do frustracji,

a przy wzrastających obciążeniach treningowych, wzroście presji na osiągnię-

cie wysokiego wyniku sportowego, może skutkować syndromem wypalenia.

W tym okresie dochodzi czasem do drastycznego zmniejszenia zaangażowa-

nia rodziców we wspieranie kariery swojego dziecka lub też odwrotnie – chęć

zaangażowania w wsparcie jest tak duża, że frustruje dorastającego zawodni-

ka, chcącego uzyskać większą autonomię. Na poziomie szkolenia klubowego

pojawia się też niższy poziom finansowania zawodników kończących karierę

juniorską, a rozbudzone oczekiwania zarówno młodych zawodników jak i często

ich rodziców nie znajdują spełnienia w realiach codzienności. To tylko niektóre

z czynników zakłócających harmonijny rozwój młodych sportowców.

Z drugiej strony prawidłowo realizowany program szkolenia juniorskiego może

stwarzać szanse optymalnego rozwoju pozwalającego na odniesienie sukcesów

w okresie kariery wyczynowej na najwyższym poziomie oraz na realizowanie

satysfakcjonujących celów życiowych po odejściu ze sportu. Opierając się na mojej

praktyce trenerskiej chciałbym przedstawić krótko karierę sportową czwórki

moich zawodników, na poparcie powyższych rozważań. K.J. (obecnie asystentka

uniwersytecka i doktorantka, specjalistka żywienia sportowców): reprezentant-

ka AZS WSP oraz AZS UWM: wielokrotna Mistrzyni Polski w gr. wiekowych

juniorów, młodzieżowców i seniorów, piąta zawodniczka Mistrzostw Europy

Juniorów (Hiszpania 2001) i piąta zawodniczka Mistrzostw Europy Seniorów

(Norwegia 2004). B.P.: (obecnie funkcjonariuszka policji): wielokrotna Mistrzyni

Polski w gr. wiekowych kadetów, juniorów, młodzieżowców i seniorów, brązo-

wa medalistka Mistrzostw Europy Juniorów (Azerbejdżan 2005), piąte miejsce

w Mistrzostwach Europy Seniorów (Rosja 2010). M. R.: (obecnie trener taekwondo)

27

najbardziej utytułowany zawodnik AZS WSP oraz AZS UWM: 15 krotny Mistrz

Polski we wszystkich grupach wiekowych od młodzika po seniora, dwukrotny

brązowy medalista Mistrzostw Europy Seniorów (Łotwa 2005, Włochy 2008),

dwukrotnie piąty zawodnik Uniwersjady. M. Ch.: (obecnie działacz sportowy

wysokiego szczebla i trener) reprezentant AZS WSP oraz AZS UWM, kilkukrotny

Mistrz Polski (gr. wiekowa młodzieżowca i seniora), brązowy medalista Mistrzostw

Świata Seniorów (Korea 2001) i srebrny medalista Akademickich Mistrzostw

Świata (Stany Zjednoczone 2002).

Czy filozofia sportu pozytywnego, opierająca się na:(1) systemowym po-

dejściu zaangażowania w proces szkolenia zawodnika zarówno trenerów jak

i rodziców, (2) kształtowaniu pozytywnych nastawień i relacji w sporcie oraz

(3) utrwalaniu radości i wewnętrznej motywacji może doprowadzić do istotnej

zmiany w jakości osiągnięć sportowych uzyskiwanych na poziomie seniorskim,

w rywalizacji w Igrzyskach Olimpijskich, mistrzostwach świata i Europy? Czy

istnieje potencjał, możliwy do praktycznego wykorzystania, w nastawieniu tre-

nerów i rodziców i ich wsparciu dla młodych sportowców w okresie juniorskim

i w początkowym okresie (tzw. młodzieżowiec) wchodzenia w sport seniorski?

W tym szczególnym okresie przejściowym od kariery juniorskiej do kariery se-

niorskiej kształtuje się cały system osób mających wpływ na jego dalszą karierę.

W skład tego systemu decydentów wchodzą: decydenci (działacze organizacji

sportowych), eksperci (przedstawiciele grupy wsparcia np.: fizjolodzy, psycholodzy,

dietetycy), lekarze i fizjoterapeuci, rodzice i opiekunowie oraz trenerzy.

Na koniec warto sformułować kilka sugestii czy też porad adresowanych do

dwóch głównych najważniejszych kategorii osób kształtujących rozwój młode-

go sportowca tj. trenerów i rodziców (opiekunów). Na podstawie doświadczeń

z mojej praktyki, zarówno trenerskiej jak i psychologicznej, doświadczeń za-

równo o charakterze pozytywnym jak i negatywnym – uważam, że mogą one

pomóc w bardziej harmonijnym rozwoju młodych sportowców. Trenerzy powinni:

(1) Przedstawiać rodzicom w jasny sposób swoje oczekiwania wobec ich dziecka.

(2) Identyfikować zachowania rodziców, które są pomocne w pracy trenera lub

ją “podkopują”; zwracać uwagę rodzicom, kiedy ich zachowanie jest szkodliwe

i rozpoznawać rożne typy rodziców: niezaangażowanych, nadmiernie zaanga-

żowanych, pomocnych. (3) Wciągać rodziców do pomocy przy realizacji pro-

gramu szkoleniowego. (4) Być stanowczym i konsekwentnym w kontaktach

z rodzicami. (5) Kontrolować własne zachowanie, nie dając się ponieść ner-

wom. Rodzice powinni: (1) Poznać trenera swojego dziecka i respektować jego

opinie oraz finalnie pozwolić mu trenować swoje dziecko. (2) Określić jasne

28

zasady komunikowania się z trenerem. (3) Współpracę z trenerem oceniać głów-

nie poprzez wkładany wysiłek, a dopiero w drugim rzędzie poprzez uzyski-

wane wyniki. (4) Być realistycznym w oczekiwaniach wobec kariery sportowej

dziecka. (5) Traktować swoje dziecko zawsze tak samo niezależnie od osiągnięć.

(6) W sytuacjach sportowych prezentować postawę zrelaksowanych, spokojnych

i nastawionych pozytywnie rodziców, zachowując dystans zarówno emocjonalny

jak i fizyczny, bez ingerowania w pracę trenerów czy też sędziów.

Trzecia ekspedycja przed nami: o fazie biegłości (etap seniorski):

Dr hab. Jan Blecharz Wydział Wychowania fizycznego i sportu Akademii Wychowania Fizycznego, Kraków – jeden z pionierów psychologii sportu w Polsce; Psycholog Sportu Klasy Mistrzowskiej PTP.

wykład wprowadzający do ekspedycji i i i – etap seniorski

Czas wieku seniorskiego w sporcie to czas wyzwań związanych z koniecz-

nością powtarzalnego prezentowania swoich umiejętności na najwyższym

z możliwych poziomów oraz branie odpowiedzialności za swoje osiągnięcia.

Sytuacja rywalizacji oraz presja związana z oczekiwaniami otoczenia, a także

samego zawodnika sprawia, że często znajduje się on w sytuacji trudnej. Aby

sprawnie funkcjonować musi posiadać odpowiednie zasoby radzenia sobie,

a sytuacje trudne traktować jako wyzwanie. Okres seniora to czas kształtowania

się dojrzałej osobowości.

Mistrzostwo sportowe w świetle koncepcji systemowej potrzeb człowieka.

29

Uprawianie sportu może wpływać bardzo istotnie na funkcjonowanie tej

nadrzędnej instancji integrującej i regulującej ludzkie zachowanie, nie tylko

w okresie uprawiania sportu, ale również po jego zakończeniu. Sport profesjonalny

wymaga wypracowania odpowiedniego stylu życia, przejawianego nie tylko na

treningach i zawodach, ale również w życiu codziennym (odnowa biologiczna

i psychiczna, sen, odżywianie, relacje interpersonalne). Poczucie tożsamości

bycia sportowcem wymaga poświęceń i odpowiedzialności. Aby temu sprostać

trzeba wypracować wewnętrzny system wartości i zinterioryzować go, gdyż

tylko wtedy odpowiedzialna działalność sportowa może być źródłem radości

i stymulować wszechstronny rozwój (Orlick, 1998). Wypracowany i zaakceptowany

system wartości ma uruchomić mechanizm motywacji umożliwiający osiągnię-

cie postawionych celów. Może ona mieć charakter wewnętrzny lub zewnętrzny.

Warto przy tym pamiętać o głównych założeniach self-determination theory, co

możemy tłumaczyć na język polski jako teorię samoukierunkowania (Tokarz,

1999). Podkreśla ona, że warunkiem dobrego funkcjonowania oraz doświadczania

dobrostanu (well-being) jest zaspokajanie 3 podstawowych potrzeb: autonomii,

kompetencji oraz dobrych relacji z innymi (Ryan, Deci, 2007). Potrzeby te mają war-

tość ponadkulturową i dotyczą każdego człowieka na każdym etapie ontogenezy.

Oczywiście trudno sobie wyobrazić dzisiejszy sport (zwłaszcza profesjonal-

ny) bez elementów motywacji zewnętrznej. Teoria self – determination zakłada,

że każda jednostka ma naturalną tendencję do zmiany motywów zewnętrz-

nych (kontrolowanych przez otoczenie) w bardziej autonomiczne, podlegające

samoregulacji (Ryan, Deci, 2000). Wtedy pojawia się nie tylko radość z podej-

mowanego działania, ale również odpowiedzialność. Pamiętać jednak należy,

aby motywacja zewnętrzna (mogąca przybierać formę introjekcji, identyfikacji

i integracji) miała charakter informacyjny (wzmacniający poczucie autonomii

i kompetencji), a nie kontrolujący, skutkujący deprywacją w zakresie wspomnia-

nych potrzeb. Sprawa nabiera dużego znaczenia, gdy uświadomimy sobie, że tak

chętnie opisywany stan „flow”, towarzyszący wyjątkowo udanemu wykonaniu

sportowemu, występuje stosunkowo rzadko, a ćwiczenia wykonywane w czasie

treningów są często schematyczne i połączone z dyskomfortem fizycznym.

Pomoc w przygotowaniu sportowca do sprostania stojącym przed nim wy-

zwaniom i osiągnięcia mistrzostwa sportowego możemy rozpatrywać poprzez

pryzmat systemu wsparcia społecznego. W psychologii wsparcie społeczne jest

rozumiane jako „rodzaj interakcji społecznej, w trakcie której dochodzi do wy-

miany informacji, wymiany emocjonalnej, wymiany instrumentów działania

lub wymiany dóbr materialnych” (Sęk, 1986, s.793). Najczęściej wyróżnia się na-

30

stępujące rodzaje wsparcia (Sęk, Cieślak, 2004, s.19): (1) Wsparcie emocjonalne

– polegające na podtrzymywaniu, uspokajaniu, wykazywaniu troski, stwarza-

niu możliwości wyrażenia swoich napięć i negatywnych odczuć. Brak takiego

wsparcia może powodować pogorszenie samopoczucia, narastanie napięcia

związanego z tłumieniem emocji. Rozwój emocjonalny zawodnika oraz umie-

jętność kontroli emocji ma zasadnicze znaczenie dla sprawnego funkcjonowania

sportowca. (2) Wsparcie informacyjne (poznawcze) – to wymiana informacji,

sprzyjająca lepszemu zrozumieniu sytuacji i problemu. To również, dzielenie

się własnym doświadczeniem i dostarczanie informacji zwrotnej na temat sku-

teczności podejmowanych działań zaradczych. Trener dostarcza zawodnikowi

również informacji na temat procesu treningowego, umiejętności technicznych

i taktycznych. Udziela informacji zwrotnej na temat opanowywanych przez

zawodnika umiejętności, warunków w jakich będą rozgrywane zawody, założeń

taktycznych. Może stosując zasady ,,brief counselingu” (doradztwa w sytuacjach

ograniczenia czasowego), wpływać na sposób spostrzegania sytuacji oraz posia-

danych zasobów. Przekazanie rzetelnych informacji daje zawodnikowi poczucie

panowania nad sytuacją i sprzyja koncentracji na zadaniu. (3) Wsparcie instru-

mentalne – może przybierać formę pewnego rodzaju instruktażu dotyczącego

konkretnych sposobów postępowania. W procesie treningowym stanowi na-

turalne uzupełnienie wsparcia informacyjnego. Czasami trener musi zadbać

o właściwą opiekę medyczną, zwłaszcza wtedy, gdy podczas treningu lub za-

wodów jego podopieczny doznaje urazu fizycznego lub być jego powiernikiem

i doradcą w sprawach pozasportowych. (4) Wsparcie materialne – dotyczy pomocy

materialnej i rzeczowej, od stworzenia warunków treningowych, wyposażenia

w odpowiedni sprzęt, a na wynagrodzeniu finansowym skończywszy. Trenerów,

którzy udzielają w szerokim zakresie wspomnianych form wsparcia określa się

jako zaangażowanych pasjonatów. To określenie wydaje się bardzo trafne, gdyż

podkreśla motywację wewnętrzną trenera (bez względu na wysokość pobieranego

przez niego wynagrodzenia).

Kiedy rozpatrujemy karierę sportową zawodnika z punktu widzenia sportu

pozytywnego powinniśmy zadać sobie pytanie: jakie muszą być spełnione warun-

ki, aby kariera ta miała charakter rozwoju holistycznego. Z pomocą przychodzi

nam terminologia zaczerpnięta z metodologii, gdzie wyróżnia się warunki wy-

starczające, niezbędne i sprzyjające zdarzenia. Warunek wystarczający, to taki

warunek lub ich zbiór, którego spełnienie gwarantuje osiągnięcie celu. Jest to

z reguły obszerny zbiór warunków sprzyjających i niezbędnych. Warunek sprzy-

jający to taki, którego spełnienie zwiększa prawdopodobieństwo osiągnięcia lub

31

utrzymania celu. Zgodnie z koncepcją Kocowskiego, dla długofalowej realiza-

cji dowolnego celu głównego nadrzędnego wystarczy, aby: (1) spełnione były

wszystkie bezpośrednie warunki niezbędne, (2) nie zachodziły żadne warunki

uniemożliwiające, (3) istniała możliwość skutecznego przeciwdziałania najważ-

niejszym zakłóceniom, (4) spełnione były najważniejsze warunki sprzyjające

(Kocowski, 1978, s. 103).

W sporcie przykładem warunków bezpośrednio niezbędnych do wygrania

zawodów może być odpowiedni poziom wytrenowania organizmu, umiejętności

technicznych i taktycznych. Warunkami uniemożliwiającymi mogą być: ciężka

kontuzja lub brak któregoś z warunków bezpośrednio niezbędnych. Zawodnik

musi też umieć radzić sobie z różnego rodzaju zakłóceniami. Możemy zaliczyć

do nich specyfikę obiektu, na którym rozgrywane są zawody, presję widowni,

trenera czy sponsorów, nieprzewidziany przebieg zawodów, itp. Gama warunków

sprzyjających jest bardzo szeroka. Począwszy od tych najważniejszych, przybie-

rających postać warunków bezpośrednio niezbędnych, a skończywszy na takich

jak odpowiednie zakwaterowanie, dietetyka czy odnowa biologiczna. Warto

zaznaczyć, że są warunki niezbędne ex definitione i warunki niezbędne tylko

w pewnych sytuacjach. Przykładowo wysoka odporność psychiczna, rozumiana

jako zdolność do efektywnego działania mimo istnienia dużego napięcia psy-

chicznego staje się niezbędna w czasie ważnych zawodów, nie jest natomiast

potrzebna w czasie treningu, gdzie takie napięcie najczęściej nie występuje.

Rzeczą bardzo istotną dla potrzeb zbudowania modeli efektywnego działa-

nia w sporcie jest określenie zbioru warunków niezbędnych lub alternatywnie

niezbędnych dla sportowców w ogóle lub ze względu na uprawianą dyscyplinę

i płeć. Psycholog sportu powinien umieć odpowiedzieć na pytanie jakie warunki

od strony psychologicznej są wystarczające, niezbędne, alternatywnie niezbędne

oraz sprzyjające do dobrego przygotowania do zawodów, podmiotowego trakto-

wania zawodnika oraz stymulowania rozwoju jego osobowości poprzez sport.

32

Ostatnia, czwarta ekspedycja podczas sympozjum: o mistrzowskim życiu po mistrzostwie sportowym:

Mgr Aleksandra Pogorzelska Uniwersytet SWPS, Fundacja Sportu Pozytywnego

wykład wprowadzający do ekspedycja iv – mistrzowskie życie po mistrzostwie sportowym

„Zarzucam wędkę tu i teraz do tam i wtedy”– Robert Korzeniowski

Koniec kariery sportowej przypada według Wyllemana na około 35 rok życia

zawodnika (Wylleman i Lavallee, 2004) i umiejscowiony jest po fazie mistrzostwa.

Autorzy wyodrębnili cztery rodzaje zmian charakterystycznych dla rozwoju karie-

ry sportowej, a zmianę kończącą karierę nazwali: przejściem do aktywności bez

rywalizacji. Stambulova nazywa ten moment etapem kulminacji, a okoliczności

w trakcie których zawodnik kończy karierę to: przejście z fazy świetlności do eta-

pu kończącego karierę oraz przejście na emeryturę sportową (Stambulova, 1994).

Z kolei Salmela (1994) nazwał ten etap: fazą kończenia sportowej kariery. W jakim

wieku kończy się kariera sportowa zależne jest przede wszystkim od dyscypliny.

Zdarza się, jak w przypadku Ole Einar Bjørndalena (biathlonista, obecnie 41 lat),

że kariera trwa bardzo długo. Mistrzowie Olimpijscy, których strategie opisywane

będą w poniższym streszczeniu skończyli swoją karierę między 35–37 rokiem życia.

Aby móc zrozumieć czym jest etap zakończenia kariery przez zawodnika

przyjrzyjmy się 5-stopniowej ścieżce planowania kariery jaką proponuje Na-

talia Stambulova. 5-stopniowa ścieżka pokazuje ważność trzech perspektyw

czasowych: przeszłości, teraźniejszości oraz przyszłości. Te perspektywy cza-

sowe spinają klamrą: decyzję o wyborze dyscypliny i rozpoczęciu treningu

specjalistycznego z przejściem z fazy świetlności do etapu kończącego karierę

i przejścia na sportową emeryturę (Stambulova, 2010). Perspektywa ta pokazuje

wagę planowania kariery przez zawodnika wspieranego kolejno przez rodziców

i trenerów oraz jej znaczenie dla nakreślenia ram dla długoletniej perspektywy.

W czwartym, ważnym dla naszego tematu, etapie zaproponowanym przez au-

Ścieżki kariery po mistrzostwie sportowym – kiedy medal olimpijski realizuje kolejne wielkie cele.

33

torkę, gdzie następuje uporządkowanie oczekiwań co do przyszłości, zawodnik

planuje cele zarówno sportowe jak i osobiste oraz określa je w perspektywie

czasowej. Jest to ważny moment podczas którego może zrewidować swoje ocze-

kiwania dotyczące przyszłości (jest to odpowiedz na pytanie dokąd zmierzam

i gdzie chcę być za x lat?) w perspektywie krótko i długoterminowej. Zamknię-

ciem jest ostatni – piąty etap procesu – planowanie kariery sportowej poprzez

połączenie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, gdzie zawodnik ma szansę

zobaczyć wszystkie etapy kariery sportowej od początku do samego końca, czyli

sportowej emerytury. Na tym etapie zawodnik widzi kolejne etapy, to co się na

nich wydarzy i jakie będą spodziewane przez niego rezultaty. Takie spojrzenie

pozwala zaplanować krok po kroku karierę, zobaczyć siebie już poza karierą

i podjąć z miejsca kroki, które zapewnią mu satysfakcjonujący przebieg, ale też

zakończenie i przejście do kolejnego pozasportowego etapu życia.

Zbliżając się do etapu zakończenia kariery zawodnik jest już całkowicie dojrza-

łym psychicznie i społecznie człowiekiem, który jest mistrzem w swojej dziedzinie.

Według Malcolma Gladwella ma już za sobą 10.000 godzin praktyki na poziomie

mistrzowskim w swojej dyscyplinie. Gladwell (2010) pisze, że prawdopodobnie

nasz mózg potrzebuje tak długiego czasu, żeby przyswoić sobie wszystko co należy

i osiągnąć prawdziwą biegłość w danej dziedzinie”.

Kiedy Leszek Blanik, nasz Mistrz Olimpijski w skoku przez stół gimnastycz-

ny – honorowy Ambasador Fundacji Sportu Pozytywnego pokazał złoty medal

olimpijski z Pekinu 2008 roku, powiedział: „Ten medal jest dziś nagrodą dla mnie

i moich bliskich za wieloletnią ciężką pracę – w przyszłości – po skończonej ka-

rierze – będzie pomagał mi realizować kolejne wielkie cele.” (Pogorzelska – praca

doktorska w przygotowaniu). Planowanie zakończenia kariery przez zawodnika

rozpoczyna się dużo wcześniej, niż realnie następuje. Mistrz Olimpijski Robert

Korzeniowski w swojej książce podsumowującej jego drogę do mistrzostwa wy-

jaśniał, iż zakończenie kariery i to co nastąpi planował już na kilka lat przed

ostatnim startem na Igrzyskach Olimpijskich w Atenach (Korzeniowski, 2008).

Najważniejsze pytanie – to czy zawodnicy planują zakończenie kariery jako

konkretny punkt w swojej karierze czy przejście w stan „spoczynku sportowego”

jest płynną zmianą aktywności sportowca i kontynuacją innej kariery, dla której

wsparciem są umiejętności i kompetencje które nabył w sporcie?

4 medalistów olimpijskich, którzy zakończyli karierę sportową, w wywia-

dach przeprowadzonych na potrzebę pracy doktorskiej (Pogorzelska – w przy-

gotowaniu) do umiejętności nabytych podczas kariery sportowej, a mających

znaczenie po jej zakończeniu zaliczają: (1) umiejętność zarządzania sobą (życie

34

w pasji, zgodnie z wartościami oraz ciągłej samorealizacji); (2) umiejętność bu-

dowania długoterminowych relacji (wsparcie społeczne od osób bliskich, relacje

z trenerem i innymi zawodnikami, relacje z osobami zaangażowanymi w dzia-

łalność sportową); (3) umiejętność planowania długoterminowego (umiejętność

zaplanowania kariery, jej zakończenia oraz podejmowania realizacji kolejnych

celów na sportowej emeryturze); (4) umiejętność domykania kolejnych etapów

życia (świadome zamykanie przewodnich tematów np. medal olimpijski w Syd-

ney 2000 i otwarcie się na kolejny etap przygotowania do Igrzysk w Atenach

w 2004 roku); (5) umiejętność nadawania priorytetów swoim działaniom (usta-

lenie, które sprawy w planowaniu kariery są najważniejsze i muszą być jako

pierwsze zrealizowane); (6) umiejętność oceniania ryzyka (budowanie różnych

scenariuszy działania poprzez ułożenie kilku rozwiązań na daną sytuację);

(7) umiejętność planowania okresów przestoju i regresu (stwarzanie przestrzeni

do odpoczynku i regeneracji po wzmożonym czasie pracy by odzyskać wigor

i energię do dalszego działania).

Śledząc kolejne etapy rozwoju kariery zawodników i zawodniczek najistot-

niejsze jest powiedzenie przy ostatnim etapie, że to jaka będzie jakość ostatnie-

go etapu zależy od wszystkich etapów go poprzedzających. To, czy zawodnik

będzie gotowy przejść płynnie do zakończenia kariery sportowej zależy od tego

w jaki sposób prowadził swoją karierę na wcześniejszych etapach. Ponieważ tam

właśnie zdobywał doświadczenie, uczył się planować, budował swoje wartości,

realizował cele. Cała kariera sportowa to budowanie solidnych fundamentów

(wartości, cele, relacje z ludźmi, radzenie sobie z porażkami i sukcesami), które

niezależnie od wybranej ścieżki po zakończeniu kariery będą podstawą do dal-

szych działań dających radość i satysfakcję dla zawodnika. Podejście oparte na

pozytywnym zaangażowaniu w sport gwarantuje długoterminowe i satysfakcjo-

nujące możliwości wybierania różnych celów życiowych.

Perspektywa Sportu Pozytywnego, który akcentuje rozwój, zdrowie, wzrost

osobisty, dobrostan psychiczny jednostek i grup w niego zaangażowanych, pro-

ponuje takie rozumienie sukcesu w sporcie, które nie jest przede wszystkim

skoncentrowane na osiągnięciu wyniku, lecz stanowi jeden z wielu elementów

drogi życiowej. Tak wieloaspektowe pojmowanie sukcesu stanowi gwarancję

utrzymania sprawności fizycznej po zakończeniu kariery oraz umożliwi prze-

łożenie go na sukces w życiu osobistym (strategia Fundacji Sportu Pozytywne-

go, Poczwardowski i in., 2013). Wszystko, co zawodnik robi, planuje, realizuje

i doświadcza podczas całej kariery sportowej przekłada się w proporcjonal-

ny sposób na jakość jego doświadczeń oraz planów już po zakończeniu tejże

35

kariery. Dziś Leszek Blanik kończy budować pierwszą w Polsce halę sportową

z przeznaczeniem do gimnastyki, Robert Korzeniowski angażuje się w rozwój

młodych zawodników, Mateusz Kusznierewicz założył fundację, gdzie kształci

młodych adeptów żeglarstwa, a Sylwia Gruchała prowadzi zajęcia dla dzieci.

W taki sposób „złote medale realizują” kolejne cele dla rozwoju kolejnych pokoleń.

Pracujący z zawodnikami – trenerzy, psychologowie oraz wspomagający

karierę sportową rodzice korzystając z dostępnej wiedzy na temat zakończenia

kariery zawodowej mogą wykorzystywać ją w celu: (1) budowania motywacji

w oparciu o przykłady udanych i zakończonych karier innych sportowców;

(2) budowania celów długo i krótko- terminowych w oparciu o doświadczenia

innych sportowców; (3) korzystania z 5-stopniowej strategii kariery Natalii Stam-

bulovej, która po przeanalizowaniu, daje wzmocnienie z przeszłości (doświad-

czenia już zdobyte) dotyczy stanu teraźniejszego (co jest dla mnie priorytetem?)

oraz planowania przyszłości (co mnie motywuje i do jakich celów sportowych

i osobistych dążę?); (4) planowania mniejszych celów na podstawie przeanalizo-

wanej 5-stopniowej strategii; (5) szukania wsparcia w sytuacjach kryzysowych

korzystając z wiedzy i zasobów, na podstawie przeanalizowanej 5-stopniowej

strategii.

36

37

doniesienia naukowe

Kolejnym przedstawionym tu blokiem są Doniesienia Naukowe.

38

Pierwsze, dotyczyło niektórych aspektów wpływających na satysfakcję z wykonania sportowego:

Dr hab. Jan Blecharz Psycholog – Zakład Psychologii Akademii Wychowania Fizycznego, Kraków.

doniesienie naukowe

Według Teorii Społeczno–Poznawczej

(Bandura, 1997), poczucie własnej skutecz-

ności wpływa na poziom wykonania i jego

konsekwencje, gdyż przekonania o własnej

skuteczności określają stopień, w jakim ludzie

radzą sobie z przeciwnościami. Sportowcy

odnoszący sukcesy charakteryzują się pozy-

tywnymi przekonaniami odnośnie własnych

zdolności do kontroli samych siebie oraz wy-

zwań płynących z otoczenia (Bandura, 1997;

Feltz, Short, & Sullivan, 2008). Satysfakcja

z posiadanych umiejętności jest jednym z klu-

czowych aspektów subiektywnego poczu-

cia dobrostanu (Diener, Oishi, i Lucas, 2003).

Satysfakcja związana z uprawianiem spor-

tu odnosi się do emocjonalnych aspektów

dobrostanu (Nicholls, Polman, i Levy, 2012),

a różne rodzaje poczucia własnej skuteczności

(uogólnione poczucie własnej skuteczności,

poczucie skuteczności dotyczącej pokonywa-

nia trudności związanych z uprawianiem spor-

tu) mają na nią wpływ bezpośredni lub pośred-

ni (Blecharz et al. 2014).

Z kolei klimat motywacyjny stanowi jeden

z czynników środowiskowych, który może

wpłynąć na dobrostan zawodnika (Ntoumanis,

Taylor & Thøgersen-Ntoumanis, 2012). Zazwy-

czaj wyróżnia się dwa aspekty klimatu motywa-

cyjnego: klimat dotyczący konkretnego zadania

(task-involving) i własnego „ja” (ego-involving)

(Newton, Duda, &Yin, 2000; Vazou, Ntoumanis

i Duda, 2006). Klimat dotyczący konkretnego

zadania sprzyja rozwojowi sportowca, zachę-

ca do współpracy, poprawia spójność grupy

i sprzyja uczuciu dobrostanu. Przeciwnie, kli-

mat dotyczący własnego „ja” powoduje, że

zawodnicy popełniający błędy są za nie kara-

ni, a odnoszący sukcesy nagradzani – również

w postaci uznania przez innych. Gorsi zawod-

nicy są często ignorowani, co sprzyja rywaliza-

cji wewnątrz zespołu wpływając negatywnie

na poziom dobrostanu zawodników (Newton

i al., 2000).

Teoria Samoukierunkowania (Self-De-

termination Theory) opisuje motywy działań

człowieka, które rozciągają się na kontinuum

między amotywacją, poprzez motywację ze-

wnętrzną do motywacji wewnętrznej (auto-

nomicznej). W sporcie amotywacja oznacza

brak chęci do angażowania się w aktywność

Wpływ poczucia własnej skuteczności oraz klimatu motywacyjnego na satysfakcję z wykonania sportowego.

39

sportową. Amotywacja wiąże się niskim poczu-

ciem własnej skuteczności i niezadowalający-

mi wynikami (Ryan & Deci, 2000). Motywacja

zewnętrzna odnosi się do instrumentalnych

(np. uznania społecznego lub innych nagród)

motywów działań. Nie mają one związku

z zadowoleniem wynikającym z samej aktyw-

ności. Natomiast, motywacja wewnętrzna od-

nosi się do zaangażowania jednostki w działal-

ność dającą zadowolenie i satysfakcje z faktu

jej wykonywania (Ryan & Deci, 2000).

Przeprowadzone przez nas badania (Ble-

charz i in., 2014b) pokazały, że bardziej auto-

nomiczne formy motywacji (w szczególno-

ści regulacja autonomiczna) były związane

z wyższym poziomem poczucia własnej sku-

teczności, większym zadowoleniem z wy-

konania sportowego oraz lepszym klimatem

motywacyjnym skoncentrowanym na zadaniu.

Motywacja wewnętrzna okazała się wyjaśniać

zadowolenie z wykonania sportowego. Jednak-

że, związek pomiędzy motywacją wewnętrzną,

a satysfakcją z wykonania sportowego może

mieć charakter pośredni, gdyż funkcję media-

cyjną w tej zależności może pełnić poczucie

własnej skuteczności w pokonywaniu osobi-

stych barier związanych z uprawianiem spor-

tu, a motywacja wewnętrzna jest wspierana

poprzez ogólne poczucie własnej skuteczności.

40

Następne Doniesienie Naukowe dotyczy treningu wyobraźni w sporcie:

Dr Dagmara Budnik-Przybylska Zakład Psychologii Sportu, Studia Podyplomowe Psychologia Sportu Uniwersytet Gdański – czterokrotnie nominowany psycholog olimpijski oraz certyfikowany psycholog sportu klasy I nr 13 PTP.

doniesienie naukowe

Prezentacja dotyczy szerokiego zagadnie-

nia wyobraźni w sporcie. Początkowo zostanie

przedstawiony termin wizualizacji w sporcie

i praktyczne sposoby jej wykorzystania. Na-

stępnie omówione zostaną dobre i złe praktyki

wykorzystania wizualizacji. W ostatniej części

omówione zostaną dwa narzędzia, które po-

zwalają na mierzenie wyobraźni w sporcie.

Wizualizacja to umiejętność obserwowa-

nia siebie na ekranie swojego umysłu. Wyko-

rzystywana jest często przez sportowców (i nie

tylko), w różnych celach wspomagających roz-

wój sportowy: między innymi podczas nauki

nowych umiejętności, w rozgrzewce psychicz-

nej, przeglądzie dokonań, nabywaniu pewno-

ści siebie czy odnowie po ciężkich treningach

i kontuzjach. Zawodnicy wysoko kwalifikowani

wykorzystują wizualizację często i skutecznie,

natomiast osoby, które rozpoczynają przygodę

ze sportem nie zawsze są świadome roli wizu-

alizacji i możliwości jej wykorzystania. Bada-

nia wskazują (Yue & Cole, 1992, Ranganathan,

Siemionowa, Liu, Sahgal, Yue, 2004), że trening

wizualizacji to czasem jedna trzecia treningu.

Co jest ważne podczas wizualizacji? Mię-

dzy innymi wykorzystanie wszystkich zmy-

słów, żywość obrazu, kontrola i pozytywne

emocje podczas wyobrażania sobie danych

sytuacji. Co może zaszkodzić? Na przykład:

wizualizacja techniki, kiedy zawodnik nie do

końca wie, jak ją wykonać – może utrwalić

popełniany błąd. Czy można zmierzyć umie-

jętność wizualizacji? Można. Służą do tego

kwestionariusze, które zostaną przedstawione

w ramach wystąpienia. Pierwszy z nich jest pol-

ską adaptacją australijskiego testu SIAM (Sport

Imagery Ability Measure) (Budnik-Przybylska,

Karasiewicz, Morris, Watt, 2014). Mierzy on

umiejętność wyobraźni w sporcie. Drugie na-

rzędzie to polski Kwestionariusz Wyobraźni

w Sporcie (KWS) (Budnik-Przybylska, 2014),

który służy do mierzenia umiejętności oraz

sposobu wykorzystania wyobraźni. Trzy krót-

kie wskazówki: wizualizować często i skutecz-

nie, kontrolować to, co zostanie wyobrażone

i mierzyć wizualizację.

O wyobraźni w sporcie naukowo i praktycznie.

41

Kontynuując przedstawienie Doniesień Naukowych - przybliżmy wystąpienie dotyczące międzynarodowego projektu z dwutorowego rozwoju: w edukacji i sporcie:

Dr Marek Graczyk Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Gdańsk, koordynator krajowy GEES – certyfikowany Psycholog Sportu Klasy Mistrzowskiej – Superwizor, nominowany psycholog olimpijski.

doniesienie naukowe

W roku 2014, grupa naukowców i prakty-

ków pod kierunkiem prof. Paula Wyllemana,

opracowała projekt, który ma się przyczynić

do tworzenia ścieżek wsparcia dla „podwój-

nej kariery sportowca”. Oficjalne spotkanie

inauguracyjne projektu „Gold in Education

and Elite Sport” (GEES) skupiło 20 koordyna-

torów krajowych (styczeń 2015r.). Podłożem

teoretycznym projektu są z jednej strony kon-

cepcje dotyczące „transakcji kariery sportowca

w ujęciu holistycznym i systemowym” opra-

cowane i propagowane przez Natalię Stam-

bulową (np. Stambulova 2000; Alfermann,

Stambulova, 2007; Stambulova, Ryba 2013)

i Paula Wyllemana (np. Wylleman, De Knop, Re-

ints 2011; Wylleman, Reints 2014), z drugiej zaś

koncepcja ówczesnych specjalistów podwój-

nej kariery: Nadine Debois, Véronique Leseur

oraz Franka Bouchetal Pellegri (2006). Kon-

cepcje te podkreślają wgląd w życie sportowca

z holistycznego punktu widzenia, obejmujący

aspekty sportowe, medyczne, społeczne, edu-

kacyjne, rodzinne i zawodowe (np. zatrudnie-

nie zarówno w trakcie, jak i po zakończeniu

kariery sportowej; Bouchetal, Pellegri, Leseur,

Debois,2006).

Celem projektu GEES jest zwiększenie za-

trudnienia sportowców, po zakończeniu ich

kariery zawodniczej, poprzez optymalizację

ich kompetencji i rozwój usług wspierających

je (www.gees.eu). Głównym problemem ba-

dawczym projektu jest opracowanie i zbadanie

zestawu kompetencji niezbędnych do osią-

gania sukcesów w podwójnej karierze: jako

sportowca i studenta/ucznia, u 9400 zawod-

ników sportu wyczynowego, w wieku 12–25 lat,

z 9 krajów. W tym celu, w/w koordynatorzy

opracowali kwestionariusz który jest dostęp-

ny do wglądu pod adresem: www.vub.ac.be/

surveys/index.php/979988/lang-pl. Aktualnie

zakończono badania online i przystąpiono do

analizy odpowiedzi 3252 sportowców w wieku

od 15 do 26 roku życia.

Polska grupa badawcza szacuje się w gra-

nicach 250 kompletnych badań z 348 zbada-

nych sportowców różnych dyscyplin. Opie-

rała się ona głównie na zawodnikach, którzy

w Centralnym Ośrodku Medycyny Sportowej

Projekt Erasmus + Sport Dual Career „Gold in Education and Elite Sport” (GEES) – założenia i realizacja.

42

(oficjalny partner GEES), przechodzą obo-

wiązkowe, okresowe badania medyczne jako

reprezentacje związków sportowych, ale tak-

że na studentach/sportowcach wyczynowych

z AWFiS Gdańsk. Projekt jest innowacyjny

i posiada liczne zalety na poziomie UE, w tym:

(1) określi profil kompetencji niezbędnych spor-

towcom i udzielającym im wsparcia ekspertom,

jak również pozwoli stworzyć narzędzia i tech-

niki optymalizujące podwójną karierę sportową,

(2) stanowi podstawę europejskich ram wytycz-

nych dla sportowców w zakresie kompetencji

niezbędnych w podwójnej karierze sportowej

i edukacyjnej oraz kompetencji ekspertów

i dostawców usług udzielających wsparcia (EU

2012).

Teraz z kolei czas na klimat motywacyjny i spójność grupową w sporcie:

Mgr Agnieszka Świerczyńska Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Gdańsk – Psycholog sportu, doktorantka na Uniwersytecie SWPS, WZ Sopot.

doniesienie naukowe

Celem niniejszego wystąpienia będzie

ukazanie powiązań pomiędzy klimatem mo-

tywacyjnym z powszechnie znaną zmienną

spójności zespołu oraz pokazanie znaczenia

zjawisk napędowych i społecznych dla sportu

pozytywnego.

Procesy grupowe są istotnym zjawiskiem

w psychologii sportu ponieważ odbijają się na

całokształcie funkcjonowania drużyny, a co za

tym idzie - mogą mieć przełożenie na wynik.

Sytuacje społeczne ukształtowane przez oso-

by znaczące dla danej jednostki mogą się róż-

nić pod względem tego, na jakie cele kładzie się

nacisk (Duda i Balaguer, 2007). Akcentowane

cele stanowią podstawę klimatu motywacyj-

nego. Analiza dokonana przez Dudę i Balagu-

er (2007) wykazuje, iż zdecydowanie bardziej

pozytywne konsekwencje dla zawodników

Znaczenie zjawisk napędowych i społecznych dla sportu pozytywnego.

43

pociąga za sobą klimat ukierunkowany na za-

danie – towarzyszy mu m.in. wyższy poziom

satysfakcji. Z klimatem ukierunkowanym na

ego z kolei związane są m.in. wyższy poziom

lęku czy wyższy poziom konfliktów w druży-

nie. Najnowsze badania potwierdzają kore-

lację pomiędzy orientacją na ego, orientacją

zadaniową, klimatem ukierunkowanym na

poziom wykonania oraz klimatem ukierunko-

wanym na mistrzostwo (Gencer, Ilhan, 2012).

Ponadto klimat motywacyjny przeważnie

jest badany w odniesieniu do zachowań mo-

ralnych (Leo i in., 2015; Hodge, 2015; Hodge

i Cucciardi, 2015). Klimat motywacyjny ukierun-

kowany na zadanie koreluje również ujemnie

z symptomami wypalenia u sportowców (Vitali

i in., 2015).

Wystąpienie obejmie również badania do-

tyczące spójności grupowej. Jest ona uznawa-

na przez badaczy za jedną z najważniejszych

i najczęściej badanych zmiennych powiąza-

nych z dynamiką małych grup (Pescosolido

i Saavedra, 2012). Carron (1998) definiuje spój-

ność grupową jako dynamiczny proces, ukazu-

jący tendencję członków grupy do trzymania

się razem w trakcie realizacji zadań i dążeniu

do wspólnych celów. Wysoka spójność grupy

jest powiązana z większą klarownością roli

sportowców i ich lepszym nastrojem oraz

przekłada się na wyższy poziom wkładanego

wysiłku (Carron, 2007). Nowsze badania uka-

zują także jej powiązania z poziomem pasji

u sportowców (Paradis, Maryin i Carron, 2012).

W ostatnich latach często badano też związki

spójności grupowej ze skutecznością zbio-

rową grupy (Leo i in., 2015; Filho, Tenenbaum

i Yanyun, 2015).

Badania Eysa i współpracowników (2013)

ukazały powiązania pomiędzy dwoma oma-

wianymi podczas niniejszego wystąpienie

zmiennymi. Niski poziom spostrzeganego

klimatu motywacyjnego ukierunkowanego na

zadanie wiązał się z wyższym poziomem spój-

ności zarówno zadaniowej (task cohesion), jak

i społecznej (social cohesion). Odwrotną za-

leżność zaobserwowano u osób oceniających

klimat motywacyjny jako ukierunkowany na

ego. Podobne wyniki uzyskali Boyd i współpra-

cownicy (2014).

44

45

doniesienia praktyków

Podczas Sympozjum uczestnicy mieli możliwość wysłuchania siedmiu Doniesień Praktyków. Poniżej ich streszczenia i relacja graficzna.

46

Rozpocznijmy streszczeniem wystąpienia – o metodzie małych kroków w drodze na szczyt:

Mgr Paweł HabratZagłębie Lubin, Polski Związek Tenisowy – Psycholog sportu z nominacją Psychologa Olimpijskiego przy Polskim Komitecie Olimpijskim.

doniesienie praktyka

Zasadą sportu pozytywnego jest trak-

towanie sukcesu jako ważnego, ale nie naj-

ważniejszego elementu rywalizacji sporto-

wej. Istotny jest cały proces dochodzenia do

zaplanowanego wyniku i rozwój osobisty.

Ważnym elementem tego procesu jest budo-

wanie przekonania o własnej skuteczności

(ang. self-efficacy), rozumianego zgodnie

z założeniami modelu Alberta Bandury, czyli

zgeneralizowanego przekonania o skutecz-

nym radzeniu sobie w różnych sytuacjach.

Sport pozytywny może pełnić rolę facylitatora

w budowaniu poczucia własnej skuteczności.

Aby wzmocnić ten proces, ważne jest adekwat-

ne zaplanowanie celu sportowego.

W sezonie 2014/2015 postawiono przed

zespołem Zagłębia Lubin cel – awans do pił-

karskiej Ekstraklasy. Ten cel wyznaczony

przez trenera drużyny Piotra Stokowca został

osiągnięty. Jednym z istotnych elementów

prowadzących do tego sukcesu było wykorzy-

stanie metody wyznaczania celu w oparciu

o metodę małych kroków. Metoda małych

kroków to sposób na wprowadzanie małych

zmian, prowadzących do dużych efektów oraz

koncentracji na „tu i teraz”. Skuteczność pod-

jętych działań była możliwa, dzięki wsparciu

i zaufaniu trenerów, a także otwartości zawod-

ników i ich chęci do podjęcia współpracy z psy-

chologiem sportu.

Wystąpienie ma na celu przedstawienie

praktycznego zastosowania wiedzy z zakre-

su wyznaczania celów w sporcie oraz narzę-

dzi wykorzystywanych w pracy z zespołem.

Uczestnicy prelekcji dowiedzą się, w którym

etapie sezonu i w jakim okresie czasu została

wprowadzona metoda wyznaczania celów oraz

jak zareagowali na nią zawodnicy.

„Najwyższe szczyty zdobywają ludzie wytrwali i konsekwentni” – czyli wykorzystanie metody małych kroków w drodze pierwszego zespołu Zagłębia Lubin do Ekstraklasy.

47

Poniżej o znaczeniu sportu w życiu człowieka:

Mgr Jadwiga Kłodecka-Różalska Warszawa – psycholog sportu, wieloletni kierownik Zakładu Psychologii Instytutu Sportu w Warszawie, wiceprezes Światowego Towarzystwa Treningu Mentalnego i Doskonałości (ISMTE), pierwsza kobieta we władzach Federacji Europejskiej Psychologii Sportu.

doniesienie praktyka

„Jeśli nie liczy się CZŁOWIEK, to wiedza

o przedmiocie nie ma znaczenia”

Głos Praktyka skupia się na psychologicz-

nym znaczeniu sportu dla współczesnego czło-

wieka, w świecie postępu, który niesie ze sobą

niespotykane wcześniej dylematy (umownie,

termin SPORT, obejmuje tutaj wszystkie for-

my ćwiczeń fizycznych i sportu wyczynowe-

go). Autorka rozważa obawy transhumanistów,

o istotę człowieczeństwa w realnym i wir-

tualnym życiu: czy zagrażają nam nowocze-

sne technologie, które stopniowo zastępują

wszystkie funkcje człowieka, łącznie ze świa-

domością?

W ślad za tym, stara się odpowiedzieć na

pytanie: czy w dobie inteligentnych maszyn

i powszechnej globalizacji, aktywność fi-

zyczna nabiera szczególnej wagi w biegu

ludzkiego życia...? Czego poszukują młodsi

i starsi uczestnicy sportu? Jednych „kręci” ry-

walizacja, medale i tytuły, innych piękno ru-

chu, akceptacja grupy rówieśniczej, możliwość

sprawdzenia się, a dla wielu najważniejsze jest

utrzymanie sprawności, gwarantującej nieza-

leżność od wiosny do jesieni życia. Coraz częst-

sze są wyczyny, w których dominuje ryzyko na

granicy szaleństwa, ale też coraz powszechniej-

sze jest wykorzystywanie aktywności fizycznej

w celach terapii i uwalniania się od nadmiaru

stresu. Niepośrednią rolę odgrywa sport współ-

czesny w promowaniu komunikacji międzypo-

koleniowej i międzykulturowej. Z drugiej stro-

ny, nagłaśniane medialnie zjawiska korupcji,

stadionowej agresji, dopingu, bezwzględnego

reżimu treningowego i sprowadzania do roli

towaru najlepszych na świecie zawodników,

zdezaktualizowały tradycyjny, jednoznacz-

nie pozytywny nośnik SPORT TO ZDROWIE,

otwierając nowe przestrzenie dla naukowców

i praktyków, walczących o ludzkie oblicze spor-

tu.

Proste i zrozumiałe reguły gry i wymierne

efekty podejmowanego wysiłku powodują, że

ludzie angażując się osobiście bądź pośred-

nio odbierając widowisko sportowe, reagu-

Sport to szansa…

48

ją silnymi emocjami, często bezrozumnie

i bezkrytycznie czerpiąc tą drogą doświad-

czenia, znaczące w ogólnożyciowej edukacji.

W oparciu o dorobek badawczy i aplikacje psy-

chologów, socjologów i pedagogów, Autorka

w swojej prezentacji przywołuje potwierdzone

wartości, warunki oraz zasady niezbędne dla

stawania się kimś w sporcie i dla świata poprzez

sport. Pułapki wyjątkowości i ciężar oczekiwań,

Kolejne doniesienie dotyczy współpracy psychologicznej z młodymi zawodnikami:

Mgr Martyna Nowak Centralny Ośrodek Medycyny Sportowej w Warszawie – Psycholog sportu z Nominacją Polskiego Komitetu Olimpijskiego, Certyfikowany Psycholog Sportu Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

doniesienie praktyka

W czerwcu 2015 roku w Baku odbyły się

pierwsze w historii Igrzyska Europejskie. Dla

niektórych dyscyplin zawody te były okazją do

uzyskania kwalifikacji na Igrzyska Olimpijskie

w Rio de Janeiro, dla innych niższa ranga tego

wydarzenia spowodowała, że nie wszystkie

federacje i związki sportowe zdecydowały się

na wystawienie najsilniejszych składów, z racji

towarzyszący człowiekowi we współczesnym

świecie, wymaga rzetelnego rozpoznania przy-

czyn oraz konsekwencji psychologicznych

powiązanych z każdym rodzajem aktywności

fizycznej. Profesjonalna oferta psychologii

i psychologów sportu, stanowić może silniejszy

niż kiedykolwiek wcześniej system wspierający

szanse uczestników sportu.

nadania wyższego priorytetu innym impre-

zom w swojej dyscyplinie (jak np. Mistrzostwa

Świata). Wśród Reprezentacji Polski liczącej

ponad 200 osób znaleźli się zarówno doświad-

czeni sportowcy – medaliści olimpijscy, jak

i młodzi zawodnicy w wieku juniorskim, dla

których występ na Pierwszych Igrzyskach Eu-

ropejskich stanowił jedno z największych wy-

Psychologiczne MENU, czyli jak zachęcić młodego zawodnika do kontaktu z psychologiem sportu na imprezie wysokiej rangi.

49

zwań w dotychczasowej sportowej karierze.

Jednym z podstawowych elementów

mogących wpłynąć na skuteczność działa-

nia psychologa sportu wobec zawodnika jest

zbudowanie świadomości potrzeby pracy

nad sferą mentalną. Obecność psychologa na

imprezie wysokiej rangi jest niejednokrotnie

okazją do kontaktu i poznania oferty treningu

mentalnego dla sportowców nieposiadających

wcześniejszego doświadczenia we współpracy

z psychologiem sportu. Ważne jest, aby zarów-

no działania interwencyjne, jak i rozwojowe

wobec zawodnika, nie stanowiły dystraktora,

a w możliwie największym stopniu odpowia-

dały na potrzebę wsparcia zgłaszaną przez

sportowca. Szczególne miejsce w modelu

rozpoczęcia współpracy z zawodnikiem ma

aspekt zasobów posiadanych przez zawodnika.

Uświadomienie umiejętności i mocnych stron

sportowca, nie tylko w sferze technicznej i fi-

zycznej, ale zwłaszcza psychologicznej, może

pozytywnie oddziaływać nie tylko w obszarze

sportu, ale również życiu pozasportowym za-

wodnika, budując przekonanie o możliwości

poradzenia sobie w sytuacjach trudnych.

Wystąpienie ma na celu pokazanie, w jaki

sposób można zachęcić młodych sportowców

do kontaktu z psychologiem sportu w trakcie

imprezy sportowej oraz jakie narzędzia psy-

chologiczne mogą być pomocne w radzeniu

sobie z presją związaną z rywalizacją w zawo-

dach wysokiej rangi. Korzyścią dla uczestników

prezentacji może być refleksja dotycząca zbu-

dowania u młodych zawodników pozytywnego

przekonania dotyczącego możliwości rozwoju

umiejętności mentalnych, jakie stwarza wyko-

rzystanie narzędzi psychologii sportu.

50

Następne wystąpienie w ramach tego bloku: między innymi o przejściu ze sportu juniorskiego do seniorskiego:

doniesienie praktyka

Mgr Dorota Pietrzyk-Matusik Fundacja Rozwoju Psychologii Sportu i Aktywności Fizycznej FLOW, Warszawa – Psycholog Polskiego Komitetu Olimpijskiego, Certyfikowany Psycholog Sportu Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

W pracy psychologicznej miałam okazję

spotkać zawodników na różnych etapach karie-

ry oraz towarzyszyć im w rozwoju. Od najmłod-

szych – już kilkuletnich sportowców, poprzez

uczniów podstawówki, gimnazjum, licealistów

aż do zawodników w wieku seniora. Każdy

z tych etapów stawia przed zawodnikami różne

wyzwania i daje im różne szanse rozwoju.

Moją prezentację oprę na obserwacjach do-

tyczących wyzwań, które napotykają młodzi

ludzie na różnych etapach kariery oraz tego,

co można zrobić, aby każde z nich prowadzi-

ło do rozwoju nowych umiejętności radzenia

sobie i nabywania nowej wiedzy. W szczegól-

ności chcę się skupić na pokazaniu trudnego

momentu przejścia ze sportu juniorskiego do

seniorskiego, a zwłaszcza konsekwencji po-

szczególnych decyzji młodego sportowca oraz

obciążeń i szans kryjących się za nimi. Pomoc

zawodnikowi w dogłębnej analizie przewi-

dywanych konsekwencji każdego możliwego

wyboru, pozwala na świadome i odpowiednie

przygotowanie młodego człowieka do spro-

stania im. Niezależnie od tego, czy zawodnik

zdecyduje się na profesjonalne zajmowanie

się sportem, czy wybierze ligę amatorską, czy

nawet zdecyduje się odejść ze sportu, do każ-

dej z tych decyzji powinien się jak najlepiej

przygotować. W prezentacji będzie też miejsce

na dyskusję, dotyczącą tego, co trener i psy-

cholog mogą zrobić, aby wesprzeć zawodnika

w dokonywaniu wyboru i planowaniu realizacji

wybranego celu.

Wspomaganie młodego zawodnika w planowaniu kariery (nie tylko sportowej).

Kolejne wystąpienie dotyczyło wspierania aktywności fizycznej poprzez ogólnodostępne ścieżki zdrowia w Polsce:

Mgr Paweł Pytlarczyk Prezes Fundacji V4Sport – współtwórca i Prezes Zarządu Fundacji V4Sport, reprezentant Polski, menadżer, pedagog oraz animator społeczny. Kierownik Projektu PZU Trasy Zdrowia.

doniesienie praktyka

Wystąpienie dotyczy szans, jakie generują

proste formy treningowe i ruchowe, poparte

wiedzą jak z nich korzystać. Temat zostanie

przedstawiony na przykładzie programu PZU

Trasy Zdrowia, a więc mini-kompleksów re-

kreacyjno-sportowych, których centralnym

elementem jest wytyczona, oznakowana

i wyposażona w proste instalacje treningowe

ścieżka. Trasę charakteryzuje: (1) Uniwersal-

ność – urządzenia pozwalają nie tylko na wy-

konywanie wielu wariantów treningów. Służą

też, jako plac zabaw dla dzieci i młodzieży, za-

chowując przy tym wymagany poziom bezpie-

czeństwa. (2) Interdyscyplinarność – w oparciu

o dostępne darmowe programy treningowe,

montowane instalacje pozwalają na realizo-

wanie specjalistycznych ćwiczeń, ukierunko-

wanych na konkretne dyscypliny sportowe.

(3) Ekologiczność – instalacje zbudowane są

z materiałów przyjaznych dla środowiska. (4)

Intuicyjność – prostota wykonania instalacji

sprawia, że każdy użytkownik bez problemu jest

w stanie wykorzystać ich podstawowe funkcje.

Dodatkowo, przy każdym z urządzeń znajdu-

je się tablica informacyjna, obrazująca przy-

kładowe ćwiczenia. (5) Ponadpokoleniowość

– dzięki stworzonym kilkunastu programom

treningowym z instalacji w łatwy sposób mogą

korzystać osoby z każdej grupy wiekowej.

Prelegent przedstawi skalę programu, stan-

daryzację tras, a także proces budowy jednej

z największej sieci partnerów zaangażowa-

nych w jednolity tego typu program (60 tras,

kilkudziesięciu ekspertów). Podczas wystąpie-

nia zostanie poruszony także temat grantów

animacyjnych oraz szkoleń dla liderów/ani-

matorów lokalnych. W aspekcie sportowym

zostanie zasygnalizowany fakt, że aby dbać

o zdrowie i być aktywnym często nie potrze-

ba wiele – jest to zwykle kwestia decyzji oraz

odpowiedniego poziomu wiedzy. Program

PZU Trasy Zdrowia przekonuje, że „wystar-

czy założyć buty, wyjść w teren i zadbać

o zdrowie” – nie jest do tego konieczny spe-

cjalistyczny, kosztowny czy też skompliko-

wany sprzęt sportowy. Zostanie zasygnali-

zowany także społeczny/rodzinny charakter

Tras. Wspomniane Trasy będą przedstawione

jako: miejsce realizacji lekcji W-F (podkre-

ślona zostanie rola szkoły w promowaniu

aktywności ruchowej dzieci i młodzieży), do-

pełnienie treningu specjalistycznego grup

sportowych, a także miejsce rodzinnych spa-

cerów, gdzie rodzice mogą swoim pociechom

w naturalny sposób pokazywać, tłumaczyć

oraz demonstrować, jak ważna jest aktywność

fizyczna na co dzień.

Program PZU Trasy Zdrowia. Dobre praktyki i sprawdzone rozwiązania.

52

Następnie o treningu mentalnym podczas obozów sportowych:

doniesienie praktyka

Grzegorz Więcław Głowa Rządzi, Gliwice – Absolwent Wydziału Psychologii na Simon Fraser University w Vancouver (Kanada) oraz Psychologii Sportu i Aktywności Fizycznej na University of Jyväskylä (Finlandia). Działa w zarządzie Europejskiego Stowarzyszenia Młodych Praktyków Psychologii Sportu (ENYSSP).

Podczas wakacji i ferii zimowych wiele or-

ganizacji sportowych zabiera swoich młodych

zawodników na obozy lub zgrupowania. Są

to zwykle wyjazdy integracyjno-szkoleniowe

przygotowujące drużynę i poszczególnych za-

wodników do nowego sezonu, rundy lub waż-

nej imprezy sportowej. Z perspektywy idei spor-

tu pozytywnego to idealny czas na wdrożenie

treningu mentalnego w formie indywidualnej

i grupowej pracy z zawodnikami. Takie zajęcia

to nie tylko urozmaicenie programu obozu, ale

ważny – choć cały czas zbyt często zaniedby-

wany! – element przygotowań do rywalizacji

sportowej. „Wyjazdowe” działania psycholo-

ga sportu mogą również dać szansę do pracy

ze sztabem szkoleniowym nad całościowym

i systemowym rozwojem młodych talentów

oraz możliwość wartościowych wychowaw-

czo rozmów z rodzicami sportowców przed,

w trakcie i po wyjeździe.

Trening mentalny na obozach dla młodych

sportowców cały czas pozostaje traktowany

jako coś ponadprogramowego albo niedo-

stępnego. W związku z tym, głównym celem

tego wystąpienia jest zachęcenie trenerów

i przedstawicieli organizacji sportowych do

podejmowania współpracy ze specjalistami

psychologii sportu, poprzez pokazanie wy-

miernych korzyści płynących ze stosowania

treningu mentalnego na obozach dla zawodni-

ków, trenerów i całych organizacji. Na podsta-

wie doświadczeń, spostrzeżeń i filozofii prakty-

ki prelegenta, w tej krótkiej prezentacji zostanie

pokazana możliwa forma oraz treść obozowej

współpracy. Zajęcia treningu mentalnego osa-

dzone w idei sportu pozytywnego mają dwa

równorzędne cele – przygotowywać młodych

zawodników do lepszego funkcjonowania na

arenie zmagań sportowych oraz do lepsze-

go radzenia sobie w życiu pozasportowym.

W prezentacji zawarte zostaną konkretne przy-

kłady i pomysły na działania praktyczne pod-

czas wyjazdów z młodymi sportowcami, które

realizują obydwa wyżej wymienione cele.

Psychologia sportu „na wyjeździe”: Zastosowanie treningu mentalnego w programie młodzieżowych obozów sportowych.

53

warsztaty

W ramach Sympozjum odbyły się dwa bloki warsztatowe. Każdy z uczestników miał możliwość wzięcia udziału w jednym z sześciu warsztatów pierwszego dnia Sympozjum oraz jednym z siedmiu proponowanych warsztatów podczas drugiego dnia. Streszczenia warsztatów przeplatane są relacjami uczestniczących w nich wolontariuszy.

54

warsztat

Hanna Cygan Fundacja Rozwoju Psychologii Sportu i Aktywności Fizycznej – FLOW – psycholog sportu, podczas szkolenia na psychoterapeutę w Laboratorium Psychoedukacji.

Podczas pierwszej części warsztatu zostanie omówione

zagadnienie uzależnienia od sportu. Uczestnicy dowiedzą się

jakie są objawy uzależnienia od sportu, poznają mechanizmy

jego tworzenia. Zostaną przedstawione przyczyny powsta-

wania tego uzależnienia z dwóch perspektyw: poznawczej

i psychodynamicznej. Uczestnicy dowiedzą się w jaki sposób

wspierać zawodników z objawami uzależnienia od sportu. Od-

powiem na pytanie kiedy wspierać zawodnika w „nałogowym”

uprawianiu sportu, a kiedy szukać odpowiedzi na pytanie cze-

mu służy sport w życiu danego zawodnika? W drugiej części

warsztatu zostanie omówiony temat „kiedy powiedzieć sobie

dość – o tym czy i jak robić przerwy w treningach”. Zostanie

omówione zjawisko „dobrego” i „niedobrego” bólu doświad-

czanego podczas treningu. Zajęcia będą miały charakter warsz-

tatowy, uczestnicy będą zachęcani do dyskusji. Uczestnicy

będą namawiani do wcielenia się w rolę zawodników. Przy-

kładowe ćwiczenia to: Rozpoznaj rodzaj bólu jakiego doświad-

czasz. Ból „dobry” jest związany z odczuwaniem zmęczenia

i z bólem mięśni wynikającym z wydzielania się w organizmie

kwasu mlekowego. Natomiast ból „niedobry” jest zwiastunem

kontuzji. Odpowiedź na kilka pytań: Czy pojawia się obrzęk

wokół bolącego miejsca? Czy ból utrzymuje się kila godzin, kilka

dni po treningu? Czy jest to ból kujący, szarpiący? Udzielenie

pozytywnych odpowiedzi oznacza, że potrzebujesz przerwy

w treningach a w razie potrzeby konsultacji z lekarzem. Je-

śli natomiast zawodnik zaczyna trening pełen entuzjazmu,

Relacja Matyldy Olek z warsztatu: Zarówno ból fizyczny, jak i psychiczny został podzielony na niedobry i dobry. Niedobry ból fizyczny wynika zazwyczaj z nadmiernego treningu lub braku ruchu i określa się go jako długoter-minowy, często nieustający, taki, który zwiastuje kontuzje oraz wymaga odpoczynku. Dobry ból fizyczny jest tymczasowy, zaplanowany, przewidywalny, ustępuje i związany jest zazwy-czaj z dobrze wykonanym tre-ningiem. Dobry ból psychicz-ny- to inaczej skonfrontowanie się ze swoimi emocjami, nie zaprzeczanie im, a akceptowa-nie, że one wystąpiły i praca nad nimi. Natomiast niedobry ból psychiczny to zaprzeczanie emocjom.

Czy i jak przekraczać granice bólu?

55

a w trakcie spada jego zaangażowanie? Zostaną omówione wska-

zówki, które pomogą utrzymać motywację podczas treningu

np.: (1) Skup się na drobnych elementach Twojego ćwiczenia

np. myśl o tym jak ma wyglądać praca rąk, nóg, postawa ciała; (2)

Wyznacz lub przypomnij sobie swoje sportowe cele; (3) Zacznij

oddychać przeponowo, podczas wysiłku fizycznego oddech

„skraca się” a mięśnie stają się bardziej napięte. Głęboki oddech

pozwoli rozluźnić mięśnie i odwrócić uwagę od zmęczenia; (4)

Daj sobie pozwolenie na przerwę. Paradoksalnie jeśli nie bę-

dziesz się zmuszać do treningu, a dasz sobie możliwość wyboru,

będziesz bardziej chętna do pracy; (5) Zamiast destrukcyjnych

myśli np. „nie mam siły”, „nie dam rady”, staraj się prowadzić

konstruktywny dialog wewnętrzny np. „dam radę”, „mam siłę”,

„jestem mocna.” Kluczowe wnioski: (1) kiedy powiedzieć sobie

dość?; (2) szanuj swoje ciało – jesteś ważniejszy niż wynik; (3)

nie zmuszam się, ale wybieram trening.

warsztat

Wojciech Eichelberger Instytut Psychoimmunologii, Warszawa – psycholog, psychoterapeuta.

Psychologiczna praca z ciałem ma silne związki z bioenerge-

tyką np. prace Lowena [A.Lowen: Zdrada ciała], pracą z przeko-

naniami np. dorobek Simontona [C.O.Simontone: Trumf życia],

psychologią i terapią transpersonalną za Assagioli [R. Assagioli:

The Act of Will] oraz wreszcie z Buddyzmem zen. Samoaktuali-

zacja oraz wszechstronny rozwój, jako główne założenia sportu

pozytywnego (patrz inne doniesienia w tym wydaniu), nie mogą

być kompletne bez głębokiego zrozumienia własnych przeko-

Oto fragment relacji z powyższego warsztatu autorstwa Joanny Szczekało: Warsztat był bardzo ciekawy. Dał obraz tego, jaki mamy stosunek do fizycznej strony siebie, do swojego ciała. Moż-na się zastanowić, na ile je akceptuję, na ile je odrzucam,

Relacja Ja–Ciało: Eksploracja możliwych sposób doświadczania i pojmowania relacji JA–CIAŁO i wynikających z tego konsekwencji.

56

nań na temat swojego ciała, ich konsekwencji w życiu oraz tre-

ningu i rywalizacji sportowej. W ogromnym skrócie, ciekawym

jest rozważenie stanowiska ciało – przedmiot, jako dominujące

w podejściu do sportu nastawionego wyłącznie na wynik sporto-

wy. Z drugiej strony, stanowisko ciało – podmiot ma potencjalny

związek z pojęciem sportu pozytywnego i mogłoby jako takie

wspierać zdrowe i długoterminowe podejście do kariery sporto-

wej od młodzika począwszy, poprzez juniora i seniora, a na aktyw-

nym stylu życia po zakończeniu kariery sportowej skończywszy.

Koncentrując się na zastosowaniach w życiu, celem tego warszta-

tu jest umożliwienie uczestnikom twórczej i krytycznej refleksji

na temat swojego ciała oraz sformułowanie praktycznych wnio-

sków dla dalszego rozwoju osobistego. Dla potrzeb realizacji tego

celu, 80% czasu będzie poświęcone na ćwiczenia (pozostawiając

20% na komentarze oraz dyskusje z uczestnikami). Oto wykaz

zaplanowanych ćwiczeń: (1) Czym jest dla mnie moje ciało?; (2)

Rozmowa Ja – Ciało; (3) Moje przekonania, na temat mojego ciała

i konsekwencje tych przekonań; (4) Poznawanie i rozumienie

ciała (techniki odreagowania, ugruntowania, relaksacji i kon-

centracji); oraz (5) Ciało – podmiot i ciało – przedmiot: konse-

kwencje obu stanowisk. Warsztat zakończy końcowa rozmowa

Ja – Ciało oraz podsumowanie. Przykłady wniosków: (1) Lepsze

rozumienie oraz asymilowanie sygnałów i komunikatów ciała

odsuwa niebezpieczeństwo nadużywania ciała w treningu spor-

towym, co może doprowadzać do poważnych kontuzji i/lub za-

burzeń funkcji i struktury wielu narządów i układów organizmu,

(2) Zmierzanie do podmiotowego traktowania ciała przez Ja, czyli

rozumienie relacji z ciałem, jako relacji dwóch zintegrowanych

podmiotów, otwiera drogę do budowania relacji z ciałem opar-

tej na zaufaniu i szacunku, co ma korzystny wpływ nie tylko

na osiąganie wysokiego poziomu sportowego, lecz również na

jakość życia i poczucie satysfakcji z niego, oraz (3) Otwarcie na

ciało i utożsamianie się z ciałem otwiera drogę do holistycznego

rozumienia relacji Ja ze środowiskiem naturalnym, a więc do

zrozumienia, że dbałość o ciało zakłada jednoczesne dbanie

o środowisko naturalne w jakim to ciało żyje.

jak do niego podchodzę i dlaczego? Świetna możli-wość zbadania, czy jestem dojrzały w swoich decyzjach, odnosząc się do podświa-domości; czy i na ile jestem świadomy siebie i swoich reakcji fizycznych. Bardzo wartościowe i cenne doświad-czenia.

57

warsztat

dr Marek Graczyk Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Gdańsk.

„Gimnastyka Mózgu” („Gym Brain”) bazuje na zestawie

ćwiczeń psychoruchowych usprawniających dziecko z deficy-

tami rozwojowymi. Jest formą terapii pedagogicznej, a także

reedukacji dzieci głównie z problemami dyslektycznymi. Jej

autorem jest amerykański pedagog Paul Dennison, który sam

był dyslektykiem i miał trudności w szkole. Proponowana

metoda prezentuje nowy, holistyczny system biopsychospo-

łeczny nazwany Kinezjologią Edukacyjną. KE uczy i pokazuje,

w praktyce, możliwości wykorzystania naturalnego ruchu fi-

zycznego niezbędnego do organizowania pracy mózgu i ciała,

w celu przygotowania ich do twórczego uczenia się. Kierunek

ten powstał na podstawie przemyśleń i badań psychologów

oraz pedagogów takich jak: Aleksander Laban, George Goodhart,

Sheldon Deal, John Diamond, Jean Piaget, John Thie. Natural-

ny rozwój psychofizyczny – rozwój mimowolności, odrucho-

wości, spontaniczności – jest dziedziną wciąż mało poznaną.

W dzieciństwie, w okresie przedszkolnym i młodszym szkol-

nym rozwój dziecka powinien opierać się na naturalnych me-

chanizmach integracji myśli i ruchu. Naturalny rozwój dziecka

5–7 letniego zostaje często zaburzony gdyż wymaga od dziecka

niezwykłej pracy umysłowej przy minimalnym wykorzysta-

niu ruchu. Dodatkowy stres związany z nieporadzeniem sobie

z nauką powoduje, że jego ciało „spina” się, usztywnia i traci

naturalną spontaniczność, tworząc odruchy obronne powo-

dujące trudności z koncentracją uwagi oraz liczne ograniczenia

w procesach poznawczych związane z utratą kontroli emocji.

Podobne mechanizmy, w sytuacji startowej, towarzyszą spor-

Oto fragment relacji z powyższego warsztatu autorstwa Julianny Czapskiej: Warsztat był bardzo ciekawy i zdecydowanie praktyczny. Metoda Gym Brain, mimo że jest kontrowersyjna i nie wszyscy ją popierają, może być przydatna w pracy ze spor-towcami. Jej elementy można by wprowadzać w rutynową rozgrzewkę zawodników przed treningami i zawodami. We-dług dr Graczyka są przykłady sportowców na najwyższym poziomie, którzy robią i powtarzają te ćwiczenia przed każdym wystąpieniem sportowym. Przede wszystkim zapobiegają one negatywnym wpływom stresu (spięciom mięśni, dekoncentracji), pobu-dzają pracę mózgu i przy-gotowują do działania. Są to ćwiczenia ruchowe, a wpływają na procesy poznawcze.

Rozgrzewka kinezjologiczna „Gym Brain” dla sportowców.

58

towcowi, ograniczając jego sprawność psychomotoryczną. Za-

inspirowany tą metodą, po ukończeniu trzyetapowego szkolenia,

jako terapeuta Kinezjologii Edukacyjnej, opracowałem zestaw

ćwiczeń rozgrzewkowych dla sportowców (1995).

Popularność metody Dennisona wywołała falę krytyki ze

strony organizacji naukowych (np. Komitet Neurobiologii Polskiej

Akademii Nauk, Towarzystwo Badań Układu Nerwowego; 2006)

jako „niezgodne ze współczesną wiedzą dotyczącą funkcjono-

wania mózgu” nie negując jednak, że „niektóre proponowa-

ne przez niego ćwiczenia ruchowe mogą przynosić pozytyw-

ne skutki, zwłaszcza w zakresie poprawy funkcji ruchowych

i wzrokowo – motorycznych”. Ze swojej strony prowadząc liczne

pomiary i longitudinalne badania naukowe na sportowcach

wysokiego wyczynu mogę tylko potwierdzić ten ostatni wniosek

oraz wysoką przydatność tych ćwiczeń w sporcie.

Ćwiczenia warsztatowe zostały podzielone na cztery gru-

py – ćwiczenia (1) umożliwiające przekroczenie linii środkowej;

(2) rozciągające mięśnie ciała; (3) energetyzujące ciało; (4) postawy.

Stabilizują one i rytmizują procesy nerwowe organizmu, co sprzy-

ja osiągnięciom w sporcie. Powyższy zestaw został wzbogacony

ćwiczeniami oddechowymi oraz elementami relaksacji Jacobsona.

warsztat

Tomasz Kurach Uniwersytet Warszawski; Uniwersytet SWPS, Fundacja Sportu Pozytywnego, Warszawa – psycholog sportu.

Tło teoretyczne będą stanowić założenia koncepcji Billa

Beswicka (autora książki Focused for Soccer). W swoich publi-

Pozytywny teraz – pewny siebie w przyszłości. Budowanie optymalnego poziomu pewności siebie zawodnika w oparciu o założenia Sportu Pozytywnego.

59

kacjach Beswick przekonuje, że poziom pewności siebie speł-

nia kluczową rolę w optymalnym przygotowaniu sportowca

(piłkarza) do wymagań zawodów. Przekonuje on, że nastawie-

nie zawodnika jest wynikową: (1) podejścia samego sportowca

(pozytywne/negatywne), (2) jego/jej interpretacji dotyczącej

bycia traktowanym przez istotne osoby ze swojego otoczenia

(np. trener, rodzic) oraz (3) jego/jej interpretacji obecnej sytuacji,

w której się znajduje (Beswick, 2012). Tło praktyczne warsz-

tatu będą stanowiły doświadczenia prelegenta ze współpracy

z zawodnikami różnych dyscyplin, m.in. w piłce nożnej, futbolu

amerykańskim, tenisie, oraz badmintonie.

Proces budowania pewności siebie będzie przedstawiony

z perspektywy założeń, które są zgodne z ideą Sportu Pozytyw-

nego. Optymalny poziom pewności siebie może być bowiem

osiągnięty jako naturalna konsekwencja wdrażania elemen-

tów charakterystycznych dla Sportu Pozytywnego – a więc np.:

dbania o skuteczne funkcjonowanie systemu zawodnik-trener

-rodzic-psycholog; dążenia do stworzenia takich warunków,

w których zawodnik będzie mieć możliwość się w pełni realizo-

wać; świadomości znaczenia celów innych niż wynikowe. Pod-

czas warsztatów zostanie przedstawiona definicja pewności

siebie w sporcie w kontekście założeń Sportu Pozytywnego.

Prelegent wspólnie z uczestnikami pochyli się także nad mita-

mi dotyczącymi opisywanego konstruktu, a także przedstawi

praktyczną wiedzę dotyczącą procesu budowania adekwatnego

poziomu pewności siebie.

Dzięki opisywanym warsztatom uczestnicy będą mieć moż-

liwość pochylenia się nad zagadnieniem, które ma uniwersalny

wymiar dla ich funkcjonowania – nie tylko w sporcie, lecz także

w kontekście wyzwań codzienności. Uczestnicy spotkania nie

tylko poznają koncepcję pewności siebie z perspektywy Sportu

Pozytywnego, ale także praktyczne sposoby na budowanie opty-

malnego poziomu pewności siebie. Wnioski: (1) Wyższy poziom

pewności siebie może być osiągnięty poprzez konstruktywną

zmianę postrzegania danej sytuacji; (2) Budowanie optymalnego

poziomu pewności siebie jest ciągłym procesem; (3) Pewność

siebie zawodnika może być skutecznie wspomagana przez osoby

mu najbliższe – trenera, kolegów z drużyny oraz rodziców.

Oto fragment relacji z powyższego warsztatu autorstwa Aleksandry Paciuch: Podczas warsztatów miała rów-nież miejsce projekcja krótkiego filmu z udziałem autorytetu świata sportu,jakim niewątpliwie jest Bill Beswick. Jako psycholog sportuwspółpracował m.in. z reprezentacją Anglii w piłce nożnej i Manchesterem United, wcześniej natomiast był trene-rem reprezentacji Anglii w koszykówce mężczyzn. Podej-ście doświadczonego praktyka zakłada, że nastawienie jest jak zbiornik z paliwem, jest jak bak. Zaczynając z dobrym nasta-wieniem i pełnym bakiem jego zawartość stopniowo zużywa się w wyniku codziennych trudnych sytuacji życiowych. Kiedy więc zawartość baku zostanie opróż-niona, należy szukać sposobów na jego uzupełnienie. Porówna-nie to zrodziło owocną dyskusję wśród uczestników warsztatu, gdyż takie podejście daje zawod-nikowi perspektywę posiadania wpływu na pewność siebie. Zdecydowanie był to intensywny czas warsztatowy. Było więc miejsce na solidną dawkę wiedzy, dyskusję, pytania i dzielenie się przykładami pracy z zawodni-kami. Powarsztatowa dyskusja została również przeniesiona do kuluarów. Tomasz Kurach prze-kazał praktyczne wskazówki, a pozytywny niedosyt inspiruje do dalszych poszukiwań w duchu Sportu Pozytywnego.

60

warsztat

dr Ewa Moroch Uniwersytet SWPS WZ Wrocław, Śląsk Wrocław – psycholog sportu.

Warsztat treningu uważności w sporcie przeznaczony jest

dla trenerów i zawodników zarówno sportów indywidual-

nych, jak i drużynowych. Celem warsztatu jest uzyskanie przez

uczestników umiejętności w byciu uważnym podczas aktywno-

ści fizycznej. W treningu praktycznej pracy zostanie wykorzy-

stany trening uważności ze specjalnie przygotowaną narracją,

a także wzorem do przygotowywania własnych schematów spor-

towej uważności, w zależności od dyscypliny w jakiej chcemy

daną formę pracy zastosować. Mindfulness w sporcie profesjo-

nalnym jako trening wykorzystuje znaczenie muzyki, obrazów,

zapachów i smaków (Williams, Panman; Siegel).

Przedstawienie własnej filozofii i wizji pracy przez każdego

z uczestników w odniesieniu do zastosowania treningu uważ-

ności z wykorzystaniem w poszczególnych dyscyplinach opie-

ra się na założeniu samorealizacji i znaczenia poczucia sensu

w sporcie (Frankl) w odniesieniu do poszczególnych dyscyplin.

Podczas warsztatu przedstawione zostaną założenia pracy

z ciałem z wykorzystaniem asan wykorzystywanych w prakty-

ce jogi fizycznej, jak również ćwiczenia pozwalające pracować

z uważnością (Lowen, Michel). Trening uważności zostanie uzu-

pełniony o elementy jogi przygotowanej specjalnie dla sportow-

ców (Gehlen) ze szczególnym uwzględnieniem pracy w asanach

równoważnych i koncentracji na poszczególnych punktach. Joga

fizyczna w oparciu o pozycje równoważne trenuje jednocze-

śnie dristi, czyli koncentrację na wyznaczonych punktach, co

w tym przypadku zwiększa pole widzenia (Kulmatycki, Shiva

Rea). Dlatego regularna praca mentalna z wykorzystaniem tre-

Tu fragment relacji jednej z uczestniczek warsztatu- Agnieszki Świerczyńskiej: Podczas warsztatu przedsta-wione zostały założenia pracy z ciałem z wykorzystaniem asan w praktyce jogi fizycznej. Wykorzystane zostały bodźce oddziałujące na zmysły: muzyka, obrazy, zapachy i smaki. Na warsztacie uczestnicy zobaczyli jak wygląda trening uważności z elementami jogi. Dowiedzieli się, jak ważna jest obserwacja własnego ciała oraz mieli okazję zobaczyćjak istotna w treningu sportowym jest umiejętność wsłuchania się we własne ciało.

Trening uważności w piłce nożnej z wykorzystaniem pracy z ciałem.

61

ningu uważności z elementami pracy z ciałem powinna stanowić

regularny element treningowy w pracy psychologa. Wnioski

praktyczne: (1) docierając poprzez ciało do zawodnika; (2) psy-

chosomatyka metafor i znaczeń, które łączą trening mentalny

z fizycznym; (3) wymiana doświadczeń, a przede wszystkim ob-

serwacja siebie i zwiększenie świadomości własnego ciała jako

fundament do rozpoczęcia dalszego procesu pracy mentalnej;

(4) oddech jako naturalna forma bycia ze sobą.

warsztat

dr inż. Estera Nowacka SOLAR Pienińska Uzdrowiskowa Klinika Rehabilitacji i Leczenia Bólu, Szczawnica; Technika Zwycięstwa, Bydgoszcz – dietetyk sportowy.

Sposób żywienia stanowi jeden z podstawowych elemen-

tów stylu życia. Nieprawidłowe nawyki żywieniowe mogą być

przyczyną pogorszenia stanu zdrowia. W prewencji przewle-

kłych chorób niezakaźnych, m.in. nadwagi i otyłości, należy

rozpocząć już od najmłodszych lat życia człowieka edukację

żywieniową. Podnoszenie świadomości w zakresie racjonalne-

go sposobu żywienia, zarówno w grupie dzieci i młodzieży, jak

i osób dorosłych, daje duże prawdopodobieństwo dobrej kon-

dycji fizycznej i zachowania zdrowia.

Podczas warsztatu zostaną zaprezentowane najważniej-

sze zasady prawidłowego żywienia oraz metody oceny stanu

odżywienia organizmu. Każdy Uczestnik warsztatu będzie

miał możliwość przeprowadzenia indywidualnej oceny spo-

sobu żywienia oraz stanu odżywienia. Najważniejsze zasady

prawidłowego odżywiania zostaną omówione na podstawie

piramidy zdrowego żywienia, która jest podstawą wiedzy

Stan odżywienia na tle nawyków żywieniowych.

Oto fragment relacji z powyższego warsztatu autorstwa Katarzyny Kozłow-skiej: Warsztat odebrany był bardzo pozytywnie i wiele można się było dowiedzieć na temat zdrowego i mądrego odżywiania. Każdy z uczest-ników otrzymał ankietę do wypełnienia, w której miał okazję sprawdzić swoje nawyki żywieniowe. Na sam koniec, uczestnicy mieli możliwość zapoznania się, przy użyciu specjalnego urządzenia, z poszczególnymi składowymi swojego ciała i ewentualnie uzyskać informację zwrotną

62

o prawidłowym odżywianiu. Zdrowe odżywianie to przede

wszystkim odżywianie świadome. Piramida żywieniowa to

optymalny model sposobu żywienia, który można stosować

przez całe życie. W celu dostarczenia organizmowi wszystkich

niezbędnych składników pokarmowych należy spożywać pro-

dukty spożywcze z każdego piętra piramidy. Jednakże żywność

z niższych poziomów piramidy, tj. produkty zbożowe, warzywa

i owoce oraz mleko i produkty mleczne, powinna być spoży-

wana w większych ilościach, natomiast im wyżej wierzchołka,

tym uwzględnić należy mniejsze ilości danej grupy produktów,

m.in. mięso, drób, ryby oraz tłuszcze. Podczas warsztatu każdy

Uczestnik będzie miał możliwość wykonania testu wg Bieliń-

skiej, który w łatwy i szybki sposób ocenia jakościowy sposób

żywienia. Ponadto będzie istniała możliwość przeprowadzenia

analizy składu ciała, tj. określenia zawartości poszczególnych

komponentów masy ciała (tkanki tłuszczowej, tkanki mięśnio-

wej oraz nawodnienia organizmu). Celem warsztatu jest ocena

wpływu wybranych zachowań żywieniowych na stan odżywie-

nia. Wnioski: (1) Nieprawidłowe zachowania żywieniowe mogą

skutkować zaburzeniami w stanie odżywienia; (2) Nadwaga

i otyłość to dramatycznie narastająca epidemia pociągająca za

sobą poważne konsekwencje zdrowotne; (3) Edukacja żywie-

niowa może przyczynić się do poprawy sposobu żywienia oraz

stanu odżywienia.

A Natalia Stec relacjonowała: Dr Estera Nowacka przedsta-wiła ciekawą prezentację, co poskutkowało zadawaniem wielu pytań przez uczestni-ków. Dodatkową atrakcją była możliwość zbadania składu ciała, co cieszyło się dużym zainteresowaniem. Nieste-ty, 90 minut minęło bardzo szybko. Spotkanie z Dr Esterą Nowacką okazało się nieoce-nione, ponieważ zawierało dużo wskazówek dotyczących komponowania odpowiedniej diety dla sportowców, co może przynieść tylko pozytywne efekty w przyszłości.

na temat zmiany swojego stylu odżywiania. Doktor Estera No-wacka w sposób profesjonalny i inspirujący przekazała dużo wiadomości na temat sposobu odżywiania się zawodników, wprowadzania do ich jadło-spisu odpowiednich wartości odżywczych, w tym witamin, aby jednostki mogły sprawnie i efektywnie funkcjonować zarówno w sferze sportu, jak i w życiu codziennym.

63

warsztat

Matylda Olek i Monika Małachowska Psychologia Sportu Pozytywnego, Uniwersytet SWPS WZ Sopot

– psycholodzy sportu.

Warsztat przeznaczony jest dla trenerów zarówno sportów

indywidualnych, jak i drużynowych. Celem warsztatu jest zbu-

dowanie, przedstawienie własnej filozofii i wizji pracy przez

każdego z uczestników. Warsztat opiera się o ideę sporu pozy-

tywnego. Sport Pozytywny proponuje takie rozumienie sukce-

su w sporcie, które nie jest wyłącznie skoncentrowane na osią-

gnięciu wyniku, lecz stanowi jeden z wielu elementów drogi

życiowej. Uważamy, że trenerzy pracujący zgodnie z wizją spor-

tu pozytywnego, powinni być świadomi swojej filozofii pracy.

Świadomość, mająca tu kluczowe znaczenie, pozwoli w sposób

klarowny szerzyć ideę sportu pozytywnego i jego oddziaływa-

nie, zarówno na zawodników, jak i inne osoby zaangażowane

w działalność sportową.

Podczas warsztatu przedstawione zostaną wartości idei

sportu pozytywnego oraz ich zastosowanie w sporcie na naj-

wyższym poziomie. Przykłady wizji, filozofii i wartości jakimi

kierują się w swojej pracy wybitni trenerzy w swoich dyscy-

plinach pozwoli uczestnikom na zbudowanie lub aktualizację

własnych wartości. Uczestnicy zostaną poproszeni o zbudowanie

swoich „fundamentów” pracy, na podstawie przykładów pracy

wybitnych trenerów. Samorozwój i świadomość swojej filozofii

pracy jest przez wielu najlepszych trenerów, najważniejszymi

rzeczami, które prowadzą do mistrzostwa w swojej dziedzi-

nie. Nadrzędnym celem warsztatu jest rozwijanie świadomo-

ści trenerów w myśl idei sportu pozytywnego oraz dyskusja

uczestników na temat wartości i ich roli w pracy trenera. Kolejną

Oto fragment relacji z powyższego warsztatu autorstwa Ewy Moroch: Sprawdziła się forma zastoso-wania warsztatu dla trenerów, ponieważ podczas grupowej pracy podjęli oni dyskusję na temat dla nich ważny, a mianowicie znaczenia symboli w swojej pracy i wartości, jakie reprezentują zarówno w klubie, jak i w życiu. Autorki, zgodnie z zapowiedzią, przedstawiły podczas warsztatu wartości idei sportu pozytywnego oraz ich zastosowanie w sporcie na najwyższym poziomie. Ponadto, w trakcie przepro-wadzanego warsztatu autorki prowadziły również w „sche-macie kanapki” wykład, gdzie przedstawiły warsztat pracy m.in. tak wybitnych trenerów jak Phil Jackson, ich wizję, filozofię pracy i wartości.

Filozofia pracy – czyli jak budować mocne fundamenty pracy trenerskiej.

64

warsztat

Aleksandra Piechnik Fundacja Rozwoju Psychologii Sportu i Aktywności Fizycznej

– FLOW – Psycholog Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Certyfikowany Psycholog Sportu Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

korzyścią dla trenera jest uświadomienie sobie i ugruntowanie

najważniejszych dla niego zasad, którymi chce kierować się

w swojej pracy. Warsztat ma na celu uświadomienie, że na solid-

nych fundamentach łatwiej jest zbudować trwałą, dobrą pracę

i atmosferę rozwoju. Wnioski praktyczne: (1) znajdziesz swoją

filozofię pracy; (2) uświadomisz sobie zasady, którymi się kieru-

jesz w pracy, (3) wymienisz się doświadczeniami zawodowymi

z innymi trenerami.

Siła kształtowania pozytywnych nawyków ma ogromną rolę

w kształtowaniu silnej woli w sporcie czy w życiu pozasporto-

wym. Kiedy nawet dobry plan i wyznaczone cele nie wystar-

czają to właśnie silna wola jest motorem napędowym moty-

wacji. Silna wola pozwala spełniać marzenia i dążyć do nich

wytrwale. Pozytywne nawyki w sporcie, to wszystkie czynności,

które sprawiają, że chce się uprawiać sport, bez presji i frustracji,

dba się o zdrowie psychiczne i fizyczne od najmłodszych lat,

z uwzględnieniem pełnego rozwoju zawodnika, dbałości o ży-

wienie i regenerację. W oparciu o założenia sportu pozytywnego

uwzględnione będzie kształtowanie pozytywnych nawyków

przede wszystkim przez trenerów, rodziców oraz nauczycieli

Powyższy warsztat zrelacjo-nowała Anna Ussorowska (fragment): W części teoretycznej warsz-tatu prowadząca wyjaśniła podstawowe pojęcia oraz przedstawiła mechanizm powstawania nawyków. W dalszej części, odwołując się do praktycznych przy-kładów, prowadząca zade-monstrowała w jaki sposób możliwa jest zmiana niepo-

Siła kształtowania pozytywnych nawyków, czyli między innymi o tym, jak mama Phelpsa czytała mu treningi relaksacyjne na dobranoc.

65

oraz samych zawodników, którzy tworzą cały system. Pozytyw-

ne nawyki w myśl psychologii pozytywnej pozwalają kształ-

tować całościowo osobowość zawodnika od najmłodszych

lat, który nie tylko dzięki nim stanie się dobrym sportowcem

i osiągnie sukcesy, ale przede wszystkim będzie umiał poradzić

sobie w trudnych życiowych sytuacjach i podejmować dobre

decyzje dotyczące zdrowia i kariery.

Uczestnicy będą mogli dowiedzieć się, jak kształtować

nowe nawyki i jak zmieniać stare nieefektywne na nowe po-

zytywne (np. dlaczego warto aby to piłka leżała w pokoju dzie-

cięcym na wierzchu a nie tablet). Zawodnicy i trenerzy oraz

rodzice młodych zawodników dowiedzą się o sile nawyków

w procesie kształtowania rutyn przedstartowych i startowych

i jak je wyznaczać. Rutyny przedstartowe są kształtowane nie

tylko przez samego zawodnika przed zawodami, lecz przez cały

system społeczny, w którym się znajduje, środowisko domowe

oraz sportowe, od najmłodszych lat kariery sportowej. Wskazów-

ki (Zasady): (1) Jeśli chcesz stworzyć nowe efektywne działanie,

wprowadzaj pojedyncze drobne nawyki, które stworzą całość;

(2) Nawyki są zamienialne, należy zastosować tylko złotą zasadę

o zmianie jednego elementu całego działania, zostawiając na-

grodę niezmienną; (3) W sporcie pozytywnymi nawykami są

ustalone rutyny, które prowadzą do efektywnych rezultatów.

żądanych nawyków oraz jak skutecznie utrwalić tę zmianę. (…) Uczestnicy otrzymali ma-teriały, które zawierały wszyst-kie omówione pojęcia, zostali też poproszeni o wykonanie ćwiczenia, które polegało na zapisaniu swojego negatyw-nego nawyku, następnie mieli oni spróbować zanalizować mechanizm powstania nawy-ku i zaproponować zmianę.

warsztat

Kamil Radomski Stowarzyszenie Pozytywnie–Aktywni, Fundacja Sportu Pozytywnego

– psycholog sportu, działacz społeczny.

Budowanie wizji Sportu Pozytywnego w myśl idei harmonij-

nego rozwoju warto rozpocząć od podstaw, czyli od zarządu. To

zarząd z prezesem /dyrektorem sportowym na czele mogą być

kluczem do budowania spójnej rozwojowej wizji, wdrażania

dobrych sprawdzonych rozwiązań i przestrzegania zasad spój-

nych z mistrzowskim rozwojem młodego sportowca oraz szta-

bu trenerskiego. Problemami poruszanymi podczas warsztatu

będą m.in.: zarządzanie w oparciu o przywództwo sytuacyjne,

przeciwdziałanie błędom myślenia grupowego oraz określenie

jasnych celów i zasad dla wszystkich ważnych osób uczestni-

czących w życiu organizacji sportowej tzn. trenerów/zawod-

ników/rodziców/sponsorów/ kibiców. Zajęcia mają charakter

warsztatowy opierający się na wiedzy z zakresu Psychologii

w Sporcie Pozytywnym, jak również na praktycznych doświad-

czeniach prowadzącego, który będąc psychologiem sportowym,

pełni jednocześnie funkcję członka zarządu organizacji sporto-

wej. Uczestnicy poprzez ćwiczenia w grupach będą mieli oka-

zję zrozumieć i wypracować działania zapobiegające błędom

myślenia grupowego jak również określą podstawowe wartości

i zasady rekomendowane dla budowania „pozytywnego wize-

runku” organizacji sportowej. Celem zajęć jest przekazanie prak-

tycznych wskazówek jak sprawnie i skutecznie rozpocząć drogę

w kierunku Sportu Pozytywnego i wdrażać do tego umiejętności

ważne dla rozwoju klubu oraz danej osoby. Złote Zasady: (1)

Zaszczepianie pozytywnej wizji; (2) Dobór sztabu trenerskiego/

członków zarządu gotowych podjąć wyzwanie; (3) Świadomość

długiej drogi i odroczonej gratyfikacji – wzmacnianie determi-

nacji do dokonywania dobrych zmian!

Oto fragment relacji z powyższego warsztatu autorstwa Agnieszki Świer-czyńskiej: Użytecznym podej-ściem może być stosowanie proponowanego przywództwa transformacyjnego w pracy zarządu. Uczestnicy poprzez różne ćwiczenia jak np. burza mózgów czy praca w grupach mieli okazję wspól-nie wypracować wizję pozy-tywnie działającego zarządu klubu sportowego m.in. w oparciu o model i7W. Warsztat poruszał ważną i, niestety, jeszcze dość rzadko poruszaną tematykę, funkcjonowania sportowego w odniesieniu do jednostek zarządzających.

Zarządzanie klubem/jednostką sportową w sporcie dzieci i młodzieży — kreowanie wizji harmonijnego rozwoju z perspektywy zarządu.

67

warsztat

Łukasz Smolarow Zagłębie Lubin – trener piłkarski z licencją UEFA A. Obecnie asystent Piotra Stokowca w pierwszej drużynie Zagłębia Lubin.

W swoim warsztacie chciałbym połączyć i płynnie prze-

platać motywy sportowe, filmowe i psychologiczne. Filmy

sportowe kreują sposób patrzenia na osoby uprawiające sport,

a także z drugiej strony często sportowcy inspirują się wybra-

nymi scenami filmowymi. Identyfikują się z bohaterem lub pro-

jektują własne pragnienia czy lęki na ekran (projekcja – iden-

tyfikacja). Podczas warsztatu będę odwoływał się do znanych

z kin filmów prezentujących interesujące z psychologicznego

punktu widzenia sytuacje w życiu młodego sportowca. Za-

prezentuję też wybrane fragmenty jako inspirację do dyskusji.

W interpretacji scen filmowych skorzystam z modelu poznawczo

– behawioralnego zakładającego, że człowiek aktywnie konstruuje

własną rzeczywistość, nadając znaczenie bodźcom płynącym

z otoczenia. Samodzielnie nadaje znaczenia sytuacji, jej inter-

pretacja zależy tylko od niego. W sposób szczególny interesować

mnie będzie późny okres dzieciństwa oraz okres dojrzewania

sportowców w odniesieniu do wydarzeń z życia po osiągnięciu

pełnoletności.

Podczas warsztatu zadaniem uczestników będzie wspólne

stworzenie życiorysu (niczym scenariusza filmowego) fikcyj-

nego młodego sportowca. Z uwzględnieniem jego sukcesów

i porażek zarówno sportowych jak i życiowych. Temu spon-

tanicznie stworzonemu życiorysowi (jaki on będzie zależy

tylko od uczestników) będziemy się przyglądać z wielu per-

spektyw. Czym jest sukces/porażka w danym momencie a czym

w przekroju kariery? Jakie wartości dla kariery sportowej

Oto fragment relacji z powyższego warsztatu autorstwa Natalii Pawelskiej: Przede wszystkim należałoby zapamiętać z tych zajęć, że nie zawsze pozytywne doświad-czenia powodują pozytywny ciąg wydarzeń, a negatywne – negatywny. Nierzadko może się zdarzyć, że pozytywne doświad-czenia mogą mieć negatywne konsekwencje, a negatywne doświadczenia mogą wpłynąć pozytywnie na dalszy ciąg zda-rzeń. Pojawił się także element przenikania życia osobistego i sportowego i łatwo można było dostrzec, że niekiedy pozytywne wydarzenia potrafią człowieka zniszczyć, a negatyw-ne potrafią wpływać budująco. Warsztat w prosty i klarowny sposób przedstawił złożoność życia sportowca. Podczas zajęć można było dostrzec inspirację i wykorzystanie psycholo-gicznych teorii (np. linia życia; Natalia Stambulova, 2010), ale także połączenie psychologii i świata sportowego ze światem

Czy to dobrze, czy to źle?

68

i życia poza sportowego płyną z pojedynczych sukcesów i po-

rażek? Będziemy zastanawiali się nad przeciwnościami, które

pokonuje zawodnik, różnicami pomiędzy dobrymi a słabymi

warunkami do rozwoju. Wpływie najbliższego otoczenia i oglą-

danych wzorców. Tematem warsztatu będzie więc droga, z jej

pojedynczymi punktami zwrotnymi. Droga, która w założeniu

ma prowadzić do sukcesu. Problem w tym, że z perspektywy

całego życia słowo sukces też można rozumieć różnorodnie… Bo

przecież często sukces sportowy nie oznacza sukcesu życiowego,

a sukces życiowy sportowego.

filmu. Uczestnicy warsztatu mogli się poczuć jak scenarzyści tworzący fabułę filmu. Pewnego rodzaju klamrą kompozycyjną było wykorzystanie fragmentów filmów na początku i odwołanie się do nich w podsumowaniu, co pozwoliło na utrwalenie przesła-nia całych zajęć.

warsztat

Marcin Sobczyk Certyfikowany psycholog sportu Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Warsztat w dużej mierze opiera się na teorii potrzeb Davida

McClellanda. W świetle tej teorii istnieją 3 główne potrzeby

ludzi wpływające na motywację: potrzeba osiągnięć, potrze-

ba władzy i potrzeba przynależności. Wszystkie one mogą być

realizowane w świecie sportu. Atutem wspomnianej teorii jest

jej prostota i możliwość praktycznego wykorzystania i pomia-

ru wymienionych potrzeb (stąd duża popularność tej teorii

w świecie biznesu). Teoria McClellanda ma również wiele po-

dobieństw z popularną w sporcie teorią samoukierunkowania

(Ryan i Deci).

Uczestnicy warsztatu będą mogli poznać swoją własną

dominującą potrzebę oraz lepiej zrozumieć jak identyfikować

pierwszorzędne potrzeby u innych osób, by lepiej wspierać ich

Z fragmentu relacji Poli Weiner: Bardzo interesującym, a zarazem interaktywnym elementem warsztatu było zadanie „zaciśniętej pięści”. Uczestnicy zostali połączeni w pary, a ich zadaniem było zmotywować partnera/part-nerkę do rozluźnienia dłoni, później następowała zamiana ról. Mnogość sposobów jakimi posłużyli się uczestnicy zada-nia, uświadomiła wszystkim, że nie ma jednego idealnego sposobu na motywowanie,

Wspieranie motywacji zawodnika.

69

motywację. W tym celu użyty zostanie krótki test potrzeb (24

pozycje) D. McClellanda, który można stosować u dorosłych oraz

młodzieży. W przypadku dzieci dominujące potrzeby można

określić głównie poprzez obserwację ich sposobu funkcjono-

wania (m.in. w sporcie). Z perspektywy trenera, psychologa,

czy lidera grupy sportowców – odpowiednie dostosowywanie

swoich działań do potrzeb zawodników zwiększa ich motywację

do pozostania w sporcie. To z kolei przekłada się na większą

liczbę osób z pozytywnymi doświadczeniami wyniesionymi

ze sportu oraz ich harmonijny rozwój. Treści warsztatu odno-

szą się zarówno do sportu wyczynowego, jak i sportu dzieci

i młodzieży oraz sportu masowego. Uczestnicy warsztatu będą

także brać udział w dynamicznych i aktywnych ćwiczeniach,

w których tematem przewodnim będzie motywacja (praca

w parach i małych grupach). Korzyści dla uczestników wynikają

z: (1) nabycia dodatkowej wiedzy teoretycznej (lub przypo-

mnienie już posiadanej) z zakresu psychologicznych aspektów

motywowania, (2) poznania filozofii, metod i warsztatu pracy

prowadzącego warsztat, by móc wykorzystać pewne elementy

we własnej praktyce i / lub zainspirować się; (3) osobistego do-

świadczenia ćwiczeń, które prowadzący wykorzystuje w pracy

ze sportowcami; (4) zapoznanie się z narzędziami pracy możli-

wymi do zastosowania z zawodnikami. Konkludując, uczestnicy

warsztatu będą wiedzieć więcej o sposobach motywowania siebie

oraz innych.

a skutecznych metod jest wiele, co okazało się bardzo optymistycznym elementem warsztatu.

70

warsztat

Marcin Suwart i Jarosław SkibaPara-triathloniści

Warsztat będzie dotyczyć niezwykle udanej współpracy po-

między dwójką para-triathlonistów – Jarosławem Skibą oraz

Marcinem Suwartem. Obaj prowadzący podczas warsztatu za-

poznają uczestników ze skomplikowanym sposobem swojej

pracy na treningach i wyzwaniami, jakie czekają na nich podczas

sportowej rywalizacji. Podczas startu w triathlonie prowadzący

płyną związani liną a także jadą na rowerowym tandemie, gdzie

są w stanie rozpędzić wehikuł nawet do 80 km/h. Odcinek do

przebiegnięcia pokonują tak jak w wodzie – połączeni liną. Pod-

czas warsztatu Jarosław Skiba oraz Marcin Suwart opowiedzą

o tym, jak układa się ich współpraca i w jaki sposób pozytywnie

radzą sobie z trudnymi sytuacjami – zarówno podczas treningów,

jak i startów.

Prelegenci nie tylko opowiedzą o historii swojej dotychcza-

sowej współpracy ale także o planach na przyszłość. Uczestnicy

będą mieć możliwość dowiedzenia się, jak wyglądają ich aktualne

przygotowania do zbliżających się Igrzysk Olimpijskich w Rio de

Janeiro. Celem warsztatu jest także zwrócenie uwagi uczestników

na wyzwania stojące przed sportem niepełnosprawnych w Polsce.

Ogromne doświadczenie prowadzących oraz ich punkt widze-

nia jako czynnych sportowców pozwoli uczestnikom warsztatu

spojrzeć na temat niepełnosprawności z nowej perspektywy.

Główne korzyści z uczestnictwa w warsztacie: (1) Dla trene-

rów to możliwość pogłębienia wiedzy na temat pracy z osobami

niedowidzącymi i niewidomymi, a także szansa na poszerzenie

wiedzy dotyczącej tematu sportu wielodyscyplinowego jakim

Oto fragment relacji z powyższego warsztatu autorstwa Jagody Smoleńskiej: Podczas warsztatu, prelegenci przybliżyli uczestnikom w jaki sposób wyglą-dają codzienne przygotowania oraz starty w zawodach para-triathlo-nowych. Z racji tego, że Marcin jest niewidomy, Jarek przejmuje rolę przewodnika. Pływanie oraz bieg pokonują połączeni specjalną liną, a odcinek rowerowy na tandemie. W jednym ćwiczeniu, prowadzący postarali się przedstawić jak wy-gląda ich świat. Uczestnicy w parach, w których jedna osoba miała zawiązane oczy, a druga była jej przewodnikiem, przechadzali się korytarzami Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego. Dzię-ki temu mogli doświadczyć, jak to jest poruszać się po przestrzeni bez udziału zmysłu wzroku oraz czy łatwo jest zaufać drugiej oso-bie, bądź być przewodnikiem osoby, która nie odbiera świata w taki sam sposób jak my. Opowieść Marcina i Jarka była niezwykle inspirująca o czym może świadczyć fakt, że warsztat

Sport bez barier.

71

jest triathlon. (2) Dla zawodników to możliwość pogłębienia wie-

dzy, jak trenować z osobą niepełnosprawną, jak przeprowadzić

trening, aby był skuteczny i bezpieczny oraz jak wygląda udział

w zawodach sportowych w tandemie. (3) Dla rodziców, którzy

mają dzieci niepełnosprawne, lub w ich otoczeniu takie osoby

się znajdują: prowadzący będą starali się pokazać, że poprzez

sport można wiele osiągnąć. Przesłaniem warsztatu jest hasło:

„Zawsze można wyjść na zewnątrz i robić wspaniałe, wartościowe,

dające radość z życia rzeczy”.

skończył się prawie pół godziny później niż było to zaplanowane. Toczyła się długa rozmowa o motywacji i zaangażowaniu oraz o współpracy i poświęcaniu się dla drugiej osoby. Podczas podsumowania wielu uczestni-ków stwierdziło, że dzięki temu spotkaniu dostali solidny zastrzyk energii do podejmowania nowych wyzwań i przezwyciężania trud-ności.

warsztat

dr Martyna Tadzik i Wojciech TadzikTechnika Zwycięstwa, Bydgoszcz

Wybrane zagadnienia z metodyki treningu sportowego,

teorii sportu, fizjologii, dietetyki oraz psychologii sportowej

niezbędne w warsztacie pracy nauczycieli zatrudnionych

w szkołach sportowych. Doświadczenia prelegentów we współ-

pracy z zawodnikami na różnych etapach kariery sportowej (dzie-

ci, młodzicy, juniorzy, seniorzy), reprezentujących różny poziom

sportowy (wojewódzki, ogólnopolski, międzynarodowy) oraz

różne dyscypliny sportu (m.in. pływanie, rajdy samochodowe,

lekkoatletyka, piłka nożna, jazda figurowa na lodzie, narciarstwo

alpejskie, kajakarstwo itd.). Działają zgodnie z duchem sportu

pozytywnego. Związani są m.in. ze Szkołami Mistrzostwa Spor-

towego, gdzie kształcą się zawodnicy w różnym wieku.

Z fragmentu relacji Anny Goryszewskiej: Prowadzący podali przykłady postępo-wania, rozmów, kontaktów ze szkołą, trenerami, rodzicami, które można wykorzystać w pracy nauczyciela. Naj-ważniejsze jest systemowe podejście i wspólny kierunek działania! Zarówno nauczy-cieli, trenerów, rodziców oraz zawodników. Wspólne rozmo-wy, docenianie swojej pracy

Zrozumieć swojego ucznia sportowca – czyli co powinieneś wiedzieć o pracy z zawodnikami.

72

Warsztat skierowany jest do wszystkich osób działających

w środowisku sportowym, w tym do nauczycieli ze szkół spor-

towych. Nie tylko treningi fizyczne i mentalne, ale również za-

jęcia szkolne mogą być prowadzone zgodnie z duchem Sportu

Pozytywnego. Takie podejście nauczyciela akcentowałoby m.in.

wszechstronny, ale jednocześnie spokojny i harmonijny rozwój,

zdrowie, wzrost osobisty, i dobrostan psychiczny jego zawodni-

ków. Pokażemy różnice w pracy między uczniem sportowcem a

nietrenującą młodzieżą. Przeanalizujemy specyficzny sposób

funkcjonowania zawodnika na co dzień oraz zastanowimy się,

co wpływa bezpośrednio na jego edukację w szkole. Treningi,

rywalizacja, oczekiwania, liczne wyjazdy, zmęczenie – wszystko

to rzutuje na Twój kontakt z uczniem sportowcem, na jego chęć

do nauki i jego sukces edukacyjny. Jeżeli nałoży się na to okres

dojrzewania – mogą pojawić się trudności w nauce, spadek sa-

mopoczucia i motywacji. Zaprosimy Cię do refleksji nad Twoim

własnym warsztatem pracy. Celem warsztatu jest przedstawienie

wybranych zagadnień m.in. z teorii sportu, metodyki treningu

sportowego, fizjologii sportu, psychologii sportu oraz psycho-

logii rozwojowej, które pozwolą nauczycielom lepiej zrozumieć

emocje i zachowania swoich uczniów sportowców oraz ułatwić

z nimi kontakt. Podczas warsztatu poruszona zostanie również

problematyka związana z budowaniem pozytywnych relacji

z rodzicami i trenerami swoich uczniów sportowców. Wskazówki:

(1) Twój warsztat pracy zależy od Ciebie – masz wpływ na to, czy

wprowadzisz do niego zmiany; (2) Lepsze zrozumienie potrzeb

zawodnika to lepszy z nim kontakt; (3) Buduj w szkole atmosferę

pełną pozytywnych emocji.

nawzajem, wzajemny szacunek są sprzyjające do osiągania celów sportowych. Zawodnik musi często sprostać ciężkim do spełnienia wymaganiom, ważna jest kwestia priorytetów, dokonywania wyborów, pójścia na kompromis. Z warsztatu skorzystali zarówno nauczy-ciele, trenerzy, jak i zawodnicy. Przykłady z pracy dr Martyny Tadzik i Wojciecha Tadzika były krótkie, zwięzłe, na temat, jednym słowem: pomocne. Uczestnicy warsztatu swobod-nie wypowiadali swoje zdanie, zachęcano nas do współpracy i odpowiadania na pytania, analizę wyzwań ze swojego punktu widzenia.

73

głosy ambasadorów

Sympozjum uatrakcyjnione zostało wystąpieniami Ambasadorów Sportu Pozytywnego – nazwanymi ,,Głosami Ambasadorów”.

74

głos ambasadora

dr Bogusław Tołwiński Truso Elbląg – trener triathlonu. Ukończył 5 razy zawody Iron Man, przebiegł 29 maratonów oraz Supermaraton „Kalisia” na 100 km. Jego domeną życiową jest poszukiwanie i osiąganie wielowymiarowej równowagi we wszystkich aspektach ludzkiego życia w/g filozofii Kalos Kagathos.

Każdy z nas potrzebuje akceptacji, dowartościowania i sukcesów. Czym, za-

tem, jest sukces w XXI wieku? Czy to bycie znanym, bogatym lub wpływowym

człowiekiem? Czy trzeba być mistrzem świata, prezydentem lub znanym aktorem,

aby mieć poczucie spełnienia i sukcesu….? Myślę, że niekoniecznie.

Każdy z nas może odnieść życiowy sukces, jeśli uświadomi sobie, co jest

tak naprawdę ważne w jego życiu, a zwłaszcza, co jest NAJWAŻNIEJSZE! Kiedy

już to zrozumiemy, kolejnym krokiem w dobrą stronę stanie się praktykowanie

równowagi, a wręcz „Sztuki balansu”. Wówczas osiągnięcie sukcesu w życiu oso-

bistym lub zawodowym jak i sportowym uzależnione będzie od kilku czynników,

z których zdecydowanie na czoło wysuną się: ogólnie rozumiane poczucie szczę-

ścia, co najmniej dobre zdrowie pozwalające realizować planowane zamierzenia,

a także finansowa stabilizacja dzięki satysfakcjonującej pracy zawodowej. I to jest

już wielki sukces na miarę współczesności.

Dlaczego zatem mamy tak wielkie rzesze niezadowolonych dzieci, nieszczę-

śliwych nastolatków i rozgoryczonych dorosłych ludzi? Czego zbrakło w ich

życiu, co przebiegło nie tak lub czego się nie dowiedzieli? Wszyscy mieli lub mają

zbyt łatwo lub nazbyt ciężko w życiu, otrzymali za mało miłości lub spotkali

się ze zbyt dużą nadopiekuńczością, było im źle z tzw. biedy lub rozpuścił ich

nadmiar gotówki. Po prostu zabrakło równowagi i balansu. Z nadzieją wów-

czas należy spojrzeć w stronę sportu, szczególnie sportu pozytywnego, który

w swych założeniach uczy i pielęgnuje ważne podwójne zasady: pracowitość, ale

i umiar, poświęcenie, ale i rozsądek, wyzwanie, ale i spokój, waleczność, ale

i opiekuńczość, punktualność, ale i swobodę, twardość, ale i łagodność, wreszcie

silne dążenia do celu, ale nie za wszelką cenę. Oto „sztuka balansu”.

Życie osobiste, sport i praca jako równoważniki szczęścia i zdrowia – słowem „Sztuka balansu”.

75

głos ambasadora

Aleksander Doba Polski podróżnik, kajakarz i odkrywca. Jako pierwszy opłynął kajakiem Morze Bałtyckie i Bajkał. Dwukrotny Akademicki Mistrz Polski w Kajakarstwie Górskim. Jako pierwszy opłynął całe polskie wybrzeże z Polic przez Cieśninę Pilawską do Elbląga. „Na liczniku kajakowym” ma 64 000 km, w tym kilkanaście tysięcy km po morzach.

Pomyśl. 20 lat jesteś dzieckiem i młodzieńcem-uczysz się lub nie, 20 lat pra-

cujesz, aby zyskać stabilizację, lub „korzystasz” z życia, potem zaczynasz zbierać

plony swej pracy…. Gdzie zatem jesteś teraz i dokąd zmierzasz? Każda refleksja

nad życiem może sprowokować cię do pracy nad sobą, a przecież wiadomym jest,

że zawsze jest coś do poprawienia. To nad czym powinieneś od teraz popracować?

(1) Równomierny rozwój ciała i ducha to klucz do sukcesu w życiu wg zasad sportu

pozytywnego; (2) Jeśli zachowasz właściwe proporcje pomiędzy życiem osobistym,

pracą i dbaniem o zdrowie to uzyskasz fundament do osiągania wszelkiego rodzaju

sukcesów; (3) Bądź wytrwały, kreatywny i zdrowy, a żaden sukces ci się nie oprze.

Transatlantyckie Wyprawy Kajakowe.

76

głos ambasadora

Karol Staryszak Pilot szybowcowy, członek Szybowcowej Kadry Narodowej, aktualny Mistrz Świata i Mistrz Europy, pięciokrotny Mistrz Polski. W sumie ma trzy medale Mistrzostw Świata oraz trzy medale Mistrzostw Europy. Pracuje jako pilot w liniach lotniczych. Swoją przygodę z szybownictwem rozpoczął w wieku 16 lat i do dziś kocha ten sport, osiągając coraz lepsze wyniki.

Jak wzbić się na wyżyny.

77

Poniżej plakat z panelu dyskusyjnego z Aleksandrem Dobą i Karolem Staryszakiem moderowany przez mgr Aleksandrę Pogorzelską wraz z komentarzem

dr hab. Małgorzaty Siekańskiej.

78

głos ambasadora

Katarzyna Rogowiec Polska paraolimpijka, ekonomistka, działaczka społeczna, wielokrotna medalistka Mistrzostw Świata w biegach narciarskich i biathlonie (2003, 2005, 2011). Podwójna Mistrzyni Paraolimpijska w biegach narciarskich (15 km techniką klasyczną i na 5 km techniką dowolną). Brązowa medalistka Igrzysk Paraolimpijskich w Vancouver, wywalczyła brązowy medal w biegu na 15 km techniką łyżwową.

Co może motywować w monotonii treningu indywidualnego? – własne doświadczenia dróg do medali paraolimpijskich.

79

głos ambasadora

Piotr Stokowiec Były polski piłkarz. Zagrał w 131 meczach w polskiej ekstraklasie i zdobył w nich 8 goli. Były szkoleniowiec drużyny Młodej Ekstraklasy klubu Polonia Warszawa, były trener pierwszego zespołu Polonii Warszawa. Były Trener Jagiellonii Białystok. Obecnie trener Zagłębia Lubin.

Przez porażkę na biegun sukcesu.

80

Wszystkie rysunki są dostępne na stronie internetowej Fundacji Sportu Pozytywnego: www.sportpozytywny.org.pl

81

ekspresy

Sympozjum objęło dziesięć 4-minutowych wystąpień, tzw. ,,Ekspresów”.

82

Rozpocznijmy od przedstawiciela partnera Sympozjum – klubu Vistal Gdynia i ich sposobu na angażowanie kibiców w sport:

ekspres

Mgr Krystian Gańcza Dyrektor klubu Vistal Gdynia – Dyrektor Gdyńskiego Towarzystwa Piłki Ręcznej, pracował jako specjalista do spraw marketingu w WKS Śląsk Wrocław.

Klub Vistal Gdynia reprezentowany przez

prelegenta to żeński klub piłki ręcznej: pierw-

sza drużyna, juniorki starsze i młodsze oraz

młodziczki. Podczas wystąpienia zostanie

przedstawiona specyfika sympatyków piłki

ręcznej – ich różnorodność, wpływ na zawod-

ników oraz czerpanie radości ze wspierania

drużyny. Główny nacisk położony zostanie na

promowane przez klub Vistal Gdynia tzw. ,,po-

zytywnego kibicowania”. Współuczestniczenie

w meczach piłki ręcznej w roli obserwatorów

może budzić gorące emocje – ta energia może

być budująca nie tylko dla zawodników wspie-

ranego klubu, ale również dla samych kibiców.

Celem naszego klubu jest rozwijanie kultury ki-

bicowania wśród fanów szczypiorniaka w Gdy-

ni oraz na meczach wyjazdowych. Ta kultura

dotyczy poszanowania dla kibiców przeciwnej

drużyny, dbania o odpowiednią, wspierającą

i energetyzującą atmosferę podczas rozgry-

wek, jak również reprezentowania wartości

pozytywnego kibicowania poza areną rozgry-

wek. Przy tej okazji, sport staje się fantastycz-

ną możliwością do upowszechniania sportu

wśród osób w różnym wieku, jak również akty-

wizacją osób niepełnosprawnych. Właśnie ak-

tywizacja osób niepełnosprawnych ma szcze-

gólne znaczenie dla zarządzających klubem

i ten wątek zostanie rozwinięty. Dodatkowym

działaniem, w które zaangażowany jest klub

Vistal Gdynia, dotyczący promocji aktywności

fizycznej i rekreacyjnej, jest akcja ,,Stop zwol-

nieniom z WF-u”. Skierowana jest ona do dzieci

i młodzieży szkół podstawowych i gimnazjal-

nych.

Pozytywne kibicowanie na podstawie fanów klubu Vistal Gdynia.

83

Kolejne wystąpienie dotyczy przeplatanej sportem historii zwizualizowanej wspaniałymi zdjęciami przedstawicielki Gdyńskiego Centrum Sportu:

ekspres

Mgr Paulina Filipowicz Gdyńskie Centrum Sportu – absolwentka psychologii. Obecnie jest menedżerem ds. eventów w GCS, wcześniej odpowiedzialna była za promocję Gdyni poprzez sport. Współpracuje z Fundacją Sportu Pozytywnego w zakresie projektów miejskich oraz międzynarodowych, takich jak PYDOS – zapobieganie przedwczesnej rezygnacji młodzieży z uprawiania sportu, Wspieraj i wygrywaj – sport pozytywny w Gdyni.

OBIEKTYWnie – połączenie dwóch zna-

czeń odnoszących się z jednej strony do świata

widzianego okiem fotografa przez obiektyw,

z drugiej zaś do postawy człowieka względem

sytuacji, z którymi się spotyka. Dostrzegamy

w życiu to, co chcemy zobaczyć w zależności

od naszego pola widzenia i percepcji obrazu.

Fotografia jako pasja nadaje pewien kierunek

identyfikacji samego siebie – co lubimy, co nas

inspiruje, czego w życiu szukamy i do czego dą-

żymy. Patrząc na wykonane przez siebie zdję-

cia, zauważamy to kim jesteśmy. Punkt widze-

nia zależy natomiast od sposobu traktowania

danej sytuacji w nakładających się na siebie

dwóch światach – racjonalnym i emocjonalnym.

W życiu kierujemy się przeważnie wrażeniami

a ważna jest też obiektywna, chłodna ocena.

Dostrzegamy wówczas szerszą perspektywę

i nadajemy nowy sens naszemu postrzeganiu

rzeczywistości. Istotne jest też poczucie spój-

ności we wszystkich obszarach życia, takich

jak praca, pasja, doświadczenia osobiste oraz

rola sportu w utrzymaniu równowagi psycho-

fizycznej każdego dnia. Mechanizmem napę-

dzającym cały system są wartości, emocje i do-

bra energia, które wpływają na rozwój osobisty

we wszystkich dziedzinach życia. Jedna rzecz

pociąga za sobą następną, pozostając z nią

w ścisłej zależności. Jeżeli jesteśmy otwarci

na nowe doświadczenia i wyzwania to sami je

przyciągamy. Przykładem tego jest moja własna

droga życiowa, która wciąż zatacza koło, ale też

składa się na pewną całość, gdzie rola sportu

i zamiłowanie do fotografii miały bardzo duże

znaczenie. Od studiowania psychologii sportu,

przez pracę na rzecz promocji miasta poprzez

sport, aż po projekty realizowane wspólnie

z Gdyńskim Centrum Sportu i Fundacją Sportu

Pozytywnego. Wszystkie te działania wpisują się

w założenia pracy systemowej, tak aby Gdynia

zawsze utożsamiana była ze stolicą sportu po-

zytywnego.

OBIEKTYWnie.

84

W końcu przyszedł czas na wystąpienie z marzeniami, w wykonaniu zawodnika piłki nożnej:

ekspres

Mgr Grzegorz Lech Zawodnik Stomil Olsztyn – student studiów podyplomowych psychologii sportu pozytywnego na Uniwersytecie SWPS w Sopocie.

Pozytywny wpływ środowiska: miałem

to szczęście, że wychowywałem się w takim

środowisku rodzinnym, które stawiało na

naukę, ale zostawiało też wiele swobody na

realizację swoich zainteresowań. Poczucie

autonomii – swoboda: w młodości otrzymy-

wałem od rodziców dużo zaufania. Częste

rozłąki z nimi wykształciły we mnie poczucie

samodzielności. Natomiast życie w internacie

nauczyło mnie podejmowania decyzji i bra-

nia za nie odpowiedzialności. Wpływ na mój

rozwój miało również to, że przed wybraniem

treningu specjalistycznego piłki nożnej do

13–14 roku życia uprawiałem rożne dyscypliny

sportu. Dopiero potem rozpocząłem treningi

w Granicy Kętrzyn w o 2 lata starszym roczni-

ku. Od tego momentu intensywnie trenowałem

i marzyłem. Przed snem widziałem jak strzelam

bramki na dużych stadionach, jak rozmawiam

z dziennikarzami, jak rodzice są ze mnie dumni.

Widziałem w tych marzeniach wiele szczegó-

łów i czułem jakby to miało się zaraz wydarzyć.

Może nie dokonałem, wielkich sportowych wy-

czynów. Jednak osiągnąłem optymalny sukces

w stosunku do swoich umiejętności i podejścia.

Potrafię to wszystko uszanować i cieszyć się

z tego. Bo wiem, że dzięki sportowi otrzymałem

coś nie do przecenienia: charakter.

MARZENIA, tak jak CELE trzeba realizować.

85

Docieramy do wystąpienia dotyczącego odpowiedniego podejścia do treningu osób w różnym wieku i o różnym poziomie profesjonalizacji:

ekspres

Mgr Roman Magdziarczyk Chodziaż. Dwukrotny olimpijczyk (Sydney 2000, Ateny 2004), wielokrotny uczestnik Mistrzostw Świata i Europy. Srebrny medalista Pucharu Świata w drużynie (2006) Mistrz Polski w chodzie na 50 km (1998) i halowy mistrz Polski w chodzie na 5 km (2003). Obecnie trener przygotowania fizycznego.

Skąd tytuł? Z profilu działania z ludźmi.

Prowadzę zajęcia i treningi z ludźmi którzy już

i jeszcze potrafią samodzielnie funkcjonować.

Moją mocną stroną jest wszechstronność, któ-

rej zalety przekazuję, a która pozwala mi dzia-

łać w szerokim zakresie czerpiąc z tego radość,

którą z kolei mogę się dzielić. To moja wizja

sportu pozytywnego. Dzięki wszechstronno-

ści mogę: (1) kierować ludzi w kierunku w któ-

rym poczują flow; (2) mogę cieszyć się ruchem

i robić to z pasją (którą się dzielę); (3) trzymam

formę, dzięki której mam energię, którą zara-

żam. W każdej z grup wiekowych znajduję róż-

norodność i poszczególne składowe pełnego

obrazu człowieka. W każdej fazie rozwojowej

ludzie mają specyficzne cechy i zachowania,

które mnie fascynują, rozwijają i wymagają

szerokiego spojrzenia na temat. Dzięki temu

potrafię podejść do każdego indywidualnie,

sprawdzić co może i mu to pokazać. (1) 5–12 lat

to wiek radości i zabawy. Wspaniale jest kie-

rować tą niespożytą energią poprzez zabawę

i patrzeć na efekty rozwoju (zajęcia z LA, pły-

wania, MTB, wycieczki, urodziny); (2) 13–18

lat. Młodzież nabiera dorosłych kształtów

w oczach, zaczyna kosztować sportu profesjo-

nalnego, można prowadzić treningi tak różno-

rodne, aby nie poczuła rutyny i umiała wyko-

rzystać każde warunki do treningu. I przynosi

to efekty. Pozytywne (gimnazjum, liceum, ko-

larze, lekkoatleci, pływacy); (3) 18–60 lat to

dorosłość, która często nie zaznała za wiele

i odkrywa siebie oraz swoje możliwości. Każ-

da nabyta umiejętność podnosi samoocenę

i nadaje błysk oku (amatorzy biegacze, kola-

rze, triathloniści, akcja Biegaj–Zapobiegaj);

(4) 60–80 lat to doświadczenie, spokój i zasko-

czenie, że można się jeszcze dobrze poczuć

i nie tylko narzekać na bóle. Wnioski: (1) Idź na

całość, a poczujesz radość i spełnienie; (2) Ni-

gdy nie jest za późno.

Od bohatera do mohera.

86

Ten Ekspres był najkrótszy, i w związku z tym, z bardzo klarownym komunikantem – Myśl pozytywnie działaj odważnie:

ekspres

Mgr Łukasz MikaByły zawodnik lekkiej atletyki na dystansach średnich i długich, instruktor lekkiej atletyki, nauczyciel wychowania fizycznego, konsultant ds. psychologii w sporcie i trener sportowy.

Powstanie Fundacja MPDO – Myśl pozy-

tywnie działaj odważnie, której celem będzie

prowadzenie warsztatów w szkołach, czy też

klubach sportowych z zakresu, właśnie, po-

zytywnego podejścia do życia i odważnych

działań. Idea sportu pozytywnego będzie re-

alizowana podczas warsztatów m.in. poprzez

założenie przez uczestników zeszytu, w któ-

rym będą oni zapisywali pozytywne doświad-

czenia wynikające z procesu szkoleniowego

i startów. Znajdzie się tam również, zakładka

dotycząca pozytywnych cech charakteru. Do-

datkowo będzie omawiana i poparta wieloma

przykładami z życia wziętymi, wielu sportow-

ców i nie tylko, filozofia pracy według modelu

5F (Fitness, Focus, Fun, Fight, Freedom) – po-

zwoli ona na to, by wychwycić te elementy,

nad którymi trzeba rozpocząć pracę. Motto

zeszytu to „Człowiek jest zły, człowiek jest

spięty, zagląda w zeszyt i jest uśmiechnięty”.

Każdy uczestnik warsztatów otrzyma po za-

jęciach plan treningowy, dzięki któremu sam

będzie mógł rozwijać między innymi: kon-

centrację, synchronizację półkul mózgowych,

szybkość podejmowania decyzji. Kwestia tytu-

łowa „działaj odważnie”, będzie poparta przy-

kładami, gdzie pozytywne myślenie wiąże się

z tym, że człowiek dzięki temu częściej podej-

muje decyzje nie do końca zrozumiałe przez

innych, ale rozwojowe. Dzięki temu osiąga

zdecydowanie więcej w swoim życiu. Moje

wystąpienie, będzie przedstawione jako droga,

jaką przeszedłem, aby znaleźć się w tym miej-

scu, w którym jestem. Inspiracja dla słuchaczy,

że dzięki pozytywnemu działaniu i czasami

mega odważnym decyzjom, możemy napraw-

dę wiele osiągnąć. Wniosek: wewnętrzna siła

i chęć podążania za marzeniami, pozwala nam

walczyć z codziennymi wyzwaniami.

Myśl pozytywnie działaj odważnie.

Dotarliśmy do wystąpienia trenera, który wykorzystuje pozytywne wsparcie w relacji z zawodnikiem:

ekspres

Mgr Bartosz Nowicki Zawodnik, trener. Reprezentant Polski w lekkoatletyce specjalizujący się przede wszystkim w biegach średnich. Jest brązowym medalistą Halowych Mistrzostw Europy w Paryżu na swoim koronnym dystansie 1500 metrów (2011 rok) oraz Mistrzem Europy juniorów z 2003 roku, również na tym samym dystansie.

Paweł Pankratow, młody 20-letni biegacz

na średnich dystansach w kategorii młodzie-

żowej U-23, na listę finałowej ósemki trafił

w ostatnich dwóch tygodniach przed Mło-

dzieżowymi Mistrzostwami Polski. Posiadając

ósmy wynik, nie będąc stawianym w gronie

faworytów, w finale biegu na dystansie 1500

metrów zdobył brązowy medal sprawiając

niespodziankę. W wywiadach prasowych pod-

kreślał, że równocześnie z przygotowaniem

fizycznym wzrastało w nim przygotowanie

mentalne, oraz gotowość startowa. W bezpo-

średnich przygotowaniach startowych – zindy-

widualizowanie treningu, baczna obserwacja

i monitoring pracy serca (HR wysiłkowe i spo-

czynkowe). Codzienna merytoryczna rozmowa

o celach i zadaniach treningowych. Zadawanie

codziennie pytania o samopoczucie, o indywi-

dualne odczucia. W spektrum zainteresowania

trenera nie tylko sam zawodnik, również jego

stosunki i relacje z bliskimi, rodzina, przyja-

ciele, dziewczyna, koledzy. Wszechstronny

rozwój poprzez skonkretyzowanie działań

w czasie wolnym, oglądanie rozwijających fil-

mów, czytanie książek, słuchanie mentorów,

otwarcie się na inne modele kulturowe. Roz-

szerzenie perspektywy w treningu: jak by to

zrobili Hiszpanie, jak podchodzą do treningu

Kenijczycy? Jako ćwiczenie – jak można roz-

winąć tak proste pytanie: Jak się czujesz? Pyta-

nie zadawane dziesiątki razy dziennie, ale jak

można je zadać, aby zawodnik w większości

nie odpowiadał klasycznie, czyli „dobrze”, aby

opowiedział coś o sobie, opowiedział więcej

o swoich odczuciach, emocjach, opisał swój

stan. 3 wskazówki dla Trenerów i ludzi odpo-

wiedzialnych za wsparcie mentalne zawod-

nika: (1) Obserwuj, pytaj, używaj miłych słów

i formułuj zdania z wyrazem: „proszę”, bo

przecież prosisz, aby zawodnik otworzył się

i opowiedział o swoim świecie wewnętrznym,

to wymaga delikatności. Poproś aby opisał

swoimi słowami to co czuje, powiedz że to

dla Ciebie i dla jego procesu rozwoju (fizycz-

nego i mentalnego) bardzo ważne, aby pró-

bować, aby mówić o sobie i swoich emocjach;

(2) Spójrz tak jak patrzy zawodnik, błędnie czy

nie – w twoim przekonaniu – nieważne, spójrz

na sprawę jego oczami, być może dowiesz się

czegoś ważnego o nim i o jego odczuciach;

(3) Spróbuj poszerzyć perspektywę zawodnika.

Dowiedz się kto jest jego „Mistrzem”, na kim się

wzoruje. W trudnym momencie odnieś się do

„Mistrza”. Jak w tej chwili pomyślałby „Mistrz”?

Pozytywne Wsparcie Mentalne w procesie przygotowania zawodnika–lekkoatlety.

88

Przechodzimy do Ekspresu dotyczącego wykorzystania rysunku w pracy z zawodnikami:

ekspres

Dr Martyna Tadzik psycholog – Technika Zwycięstwa, Bydgoszcz

Mgr Wojciech Tadzik trener – Technika Zwycięstwa, Bydgoszcz

Tło teoretyczne wystąpienia tworzą: zało-

żenia koncepcji dróg życiowych, doświadczeń

życiowych, przebiegu karier sportowych oraz

treningu wyobrażeniowego w sporcie. Tło

praktyczne obejmuje: doświadczenia prelegen-

tów we współpracy z zawodnikami na różnych

etapach kariery sportowej (dzieci, młodzicy,

juniorzy, seniorzy), reprezentujących różny

poziom sportowy (wojewódzki, ogólnopol-

ski, międzynarodowy) oraz różne dyscypliny

sportu (m.in. pływanie, rajdy samochodowe,

lekkoatletyka, piłka nożna, jazda figurowa

na lodzie, narciarstwo alpejskie, kajakarstwo

itd.). Działają zgodnie z duchem sportu pozy-

tywnego. Psychologia w Sporcie Pozytywnym

proponuje takie rozumienie swoich doświad-

czeń życiowych, które nie jest tylko i wyłącznie

skoncentrowane na analizie swoich osiągnięć

(wyników w zawodach), lecz stanowi jeden

z bardzo wielu elementów drogi życiowej. Wie-

loaspektowe pojmowanie swojej drogi życiowej,

a w szczególnie kariery sportowej stanowi gwa-

rancję utrzymania energii do działania, dobre-

go samopoczucia również po zakończeniu ka-

riery oraz umożliwia przełożenie tego na sukces

w życiu osobistym.

Zazwyczaj myśl o końcu kariery wywołuje

u zawodników silne i negatywne emocje. Poja-

wiają się pytania „Co dalej?”, „Poradzę sobie?”,

„Co ja będę dalej robić”, „Może to jeszcze nie

czas”? Jeżeli zawodnik wcześniej oswoi my-

śli, emocje i wydarzenia, które mogą pojawić

się niebawem, zdecydowanie łatwiej mu jest

zmierzyć się z niełatwą i nową codziennością.

Zachęcamy naszych zawodników, aby zadawali

sobie pytanie „Co z moją karierą po karierze”?

Koniec powinien być początkiem nowej przy-

gody, być może nadal ze sportem. W myśl zasa-

dy „Wszystko można sobie wyobrazić i naryso-

wać” stosujemy metodę pracy z zawodnikami,

łączącą ze sobą wizualizację i rysunek. Pozwala

ona po pierwsze na kompleksową analizę swo-

ich dotychczasowych doświadczeń, zarówno

sportowych jak i pozasportowych. Po drugie

– wyobrażenie sobie i zobrazowanie kolejnych

wydarzeń. Różne scenariusze zdarzeń życio-

Zobacz, narysuj i przeżyj… zanim się wydarzy.

89

wych przedstawione za pomocą rozmaitych

kolorów, kształtów i symboli przekształcić

można w konkretne cele i dalszy plan działania.

Celem wystąpienia jest przybliżenie jednej

z metod, którą stosujemy w pracy z zawodni-

kami na różnych etapach kariery sportowej.

W trakcie prezentacji pokażemy, w jaki sposób

nasi sportowcy realizują ćwiczenia związane

z tą metodą. Wyobrażenie przyszłych wy-

darzeń przedstawione na rysunku powala:

(1) spojrzeć na swoje doświadczenia życiowe,

nie tylko z perspektywy osiągniętego wyniku

sportowego; (2) wzmacnia poczucie pewności

siebie, rozwija również uczucie spokojnej i po-

zytywnej kontroli i wpływu na bieg własnego

życia; (3) uświadamia zawodnikom, że w spo-

sób twórczy i świadomy można kształtować

swoją obecną i przyszłą rzeczywistość, nie

poddając się biernie biegowi wydarzeń.

Kolejny Ekspres dotyczy tego, jak aspekty Sportu Pozytywnego mogą być wdrażane w pracy sędziego piłkarskiego:

ekspres

Mgr Sebastian Tarnowski Grupa TOP Amator, PZPN – sędzia szczebla centralnego PZPN. Sędzią jest od 1997 roku, a na swoim koncie ma przesędziowanych ponad 1500 meczy.

Swoje wystąpienie będę opierał o własne

doświadczenia jak i obserwację pracy innych

sędziów na boiskach najwyższych klas roz-

grywkowych w Polsce. Odsłonię kuchnię pracy

sędziego oraz zdradzę kulisy przygotowywa-

nia się zespołu sędziowskiego. Dokonam ana-

lizy własnych celów przygotowania fizyczne-

go i mentalnego. Opiszę pozytywne aspekty

pracy sędziego. Sędzia musi zadbać o to, aby

w dniu meczu mieć czystą głowę i nie zaprzą-

tać sobie myśli problemami rodzinnymi, czy

zawodowymi. Negatywne emocje prędzej czy

później odbiją się na podjętych decyzjach.

Sędziowanie wydziela we mnie bardzo po-

zytywne emocje przed i w trakcie meczów. Ma

to znaczenie zarówno, gdy wychodzę sędzio-

wać mecz w piątej jak i w pierwszej lidze. Nawet

bardziej komfortowo czuję się na rozgrywkach

gdzie nie ma telewizji, a środowisko związa-

ne z meczem jest bardziej kameralne. Mecz

transmitowany w telewizji wiąże się z emo-

cjami. Świadomość, że każda powtórka może

obnażyć ewentualne błędy może być parali-

żująca. Poczucie własnej wartości i przekona-

nie o odpowiednim przygotowaniu fizycznym

i merytorycznym mogą ten efekt zmniejszać.

W Polsce mamy ok. 15 tysięcy sędziów, którzy

biegają po boiskach w różnych ligach, ale tylko

grupa 40 sędziów szczebla centralnego PZPN

ma do czynienia z regularnym sędziowaniem

zawodów transmitowanych w telewizji. To po-

woduje, że ich poziom doświadczenia zazwy-

czaj na własnych błędach i dobrych decyzjach

jest o wiele większy niż tych, którzy nie mogą

zweryfikować swojej pracy na ekranie. Zapre-

zentuję pozytywne przykłady z praktyki me-

czowej zwłaszcza w meczach rozgrywanych

w Ekstraklasie lub 1 lidze – w tym: odbiór na-

szych decyzji przez uczestników meczu, oraz

wpływ na ich zachowania na boisku. W swoich

szkoleniach zawsze rekomenduję odpowied-

nie postawy boiskowe, a najlepsze są te które

niosą pozytywne przekazy. Przedstawię reko-

mendacje wywodzące się z praktyki sędziego

piłkarskiego dla osób działających w sporcie.

Wolne myśli/wnioski: (1) Wolna głowa od pro-

blemów codziennych powoduje, że praca sę-

dziego jest bardziej efektywna; (2) Czerpanie

pozytywnych emocji z prowadzenia meczu

w roli sędziego przekłada się na zaangażowa-

nie i osiąganie kolejnych celów sportowych;

(3) Przygotowanie fizyczne do roli sędziego pił-

karskiego jest w dzisiejszych czasach na równi

z przygotowaniem piłkarzy. Sędziowie to dziś

atleci trenujący jak zawodowcy.

Mentalne aspekty pracy sędziego piłkarskiego.

91

W następnym Ekspresie to dopiero zagrało!

ekspres

dr Dominika Wilczyńska Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Gdańsk; Sopocki Klub Tenisowy

– doktor nauk o kulturze fizycznej, psycholog, trener I klasy w tenisie.

Posiadanie wielu zdolności pozwala na

aktywne, ciekawe życie. Wybór tych zdol-

ności, które będą głównymi nurtami naszej

codziennej aktywności daje szansę rozwoju

i zaspokajania motywacji osiągnięć. To rów-

nież możliwość nawiązywania relacji z ludźmi

różnych profesji i zainteresowań, to umiejęt-

ność dialogu i zrozumienia odmiennych pasji.

Dodatkowo, jest to możliwość sprawdzenia

siebie i budowania swojej odporności w róż-

nych profesjach. Ekspres ma na celu ukazanie

własnej osoby, jako posiadającej kilka zawo-

dów, samorealizującej się w swoim życiu na

wielu płaszczyznach związanych ze sportem

i nie tylko. Celem wystąpienia jest przedsta-

wienie zdolności muzycznych, które były roz-

wijane od wczesnego dzieciństwa w połączeniu

z rozwojem zdolności sportowych, które do-

tyczyły dyscyplin indywidualnych takich jak

pływanie, a przede wszystkim tenis ziemny

i najwcześniej trenowane – łyżwiarstwo figu-

rowe, które w dorosłym życiu przerodziło się

w miłość do hokeja i również uczestnictwo

w treningach tej dyscypliny. Również upra-

wianie dyscyplin ekstremalnych (kitesurfin-

gu) i uczestnictwo od 2012 roku w zawodach

pucharu Polski w tej dyscyplinie. Kształtowa-

nie osobowości poprzez dziedziny związane

z muzyką i sportem, które wymagają wyso-

kiego stopnia samokontroli i wytrwałości

pozwoliło na uzyskanie dość wysokiej spe-

cjalizacji w tym zakresie i realizowanie się

przez pewien moment w zawodzie muzyka,

a następnie przez wiele lat w zawodzie trenera,

a następnie wykładowcy oraz psychologa

sportowego, jak również badacza. Podsumo-

wując: Od wczesnego dzieciństwa angażuj

dzieci w aktywności, które są trudne i wyma-

gają wczesnego startu, gdyż wytrwałość,

której uczą, ze względu na swoją specyfikę

i bardzo długi okres dochodzenia do zado-

walających rezultatów, może być przydatna

w życiu zawodowym i sukcesie życiowym oraz

kształtowaniu odporności na stres.

Orkiestra zdolności – czyli jak „wielotalentowość” pozwala na codzienne FLOW w życiu.

92

Nadszedł czas na Ekspres podkreślający wagę relacji w diadzie: fizjoterapeuta–zawodnik:

ekspres

Mgr Tomasz Wiliński Centrum Rehabilitacji Sportowej – fizjoterapeuta.

Budowanie pozytywnej relacji ze sportowcem: Tomaszem Majewskim.

93

stolik i specjalistów

Znaczącym blokiem Sympozjum angażującym wszystkich uczestników wydarzenia były Stoliki Specjalistów. W ramach poszczególnych Stolików wypracowywane były modele pozytywnego zawodnika, rodzica, fizjoterapeuty i trenera. Uczestnicy zastanawiali się, czym z perspektywy danej grupy jest Sport Pozytywny oraz w jaki sposób warto go wdrażać w ich obszarze działań. Po moderowanej przez prof. Artura Poczwardowskiego i Tomasza Kuracha pracy w podgrupach, odbył się panel dyskusyjny

– przedstawiający stworzone modele.

94

stolik specjalistów

stolik specjalistów

lider stolika: mgr Wojciech Pogorzelski Fundacja Sportu Pozytywnego – trener, triathlonista.

lider stolika: Marcin Krzysztoszek Polski Związek Zapaśniczy – fizjoterapeuta.

Podsumowała dla nas Joanna Szczekało: I Etap – Zarażam pasją. Hasła:

(1) radość, (2) pokazuję sport, ale także sztukę, muzykę, kulturę, (3) mądra

dieta jak również sen i regeneracja; (4) razem w sporcie. II Etap – Towarzyszę

i wzbudzam motywację wewnętrzną (autonomia dziecka czyli dziecko wybiera):

(1) dostrzegam postęp; (2) organizuję – dojazd, sprzęt; (3) kibicuję. III Etap – Mentor

czyli bycie uważnym: jestem, czekam, słucham (czuwam, aby jeszcze chciało),

pytam (czuwam, czy jeszcze chce: bo Cię kocham).

Ten Stolik podsumowała Matylda Olek: Eksperci dyskutując na temat tego

co jest ważne w sporcie dzieci i młodzieży zgodnie przyznali, że dużą rolę

odgrywają pozytywne nawyki zarówno te dotyczące stylu życia jak i żywie-

nia. Niewątpliwie na ich kształtowanie wpływ ma edukacja dzieci i młodzieży

w tym zakresie oraz pokazywanie i przekazywanie prawidłowych wzorców,

a więc niezwykle istotna jest świadomość osób, które je przekazują. Kluczowa jest

rola rodziców w budowaniu wizji aktywności fizycznej wśród dzieci, dlatego eks-

perci związani ze sportem powinni dopasować argumenty do tej grupy społecznej

(poprzez informacje bardzo konkretne np. budowanie kompetencji społecznych

Rodzice

Fizjoterapeuci

95

stolik specjalistów

lider stolika: mgr Roman MagdziarczykWałbrzych – trener, były zawodnik – chodziarz.

zwiększa ilość połączeń neuronalnych). Ponadto, dużą rolę odgrywają również

autorytety i to jak oni przedstawiają sport, tak aby zaciekawić tematem młodego

odbiorcę. Warto pokazać sport jako zabawę, rekreację, budowanie cnót charak-

teru, kompetencji społecznych, a także jako element niezbędny do odreagowania,

regeneracji. Eksperci zdiagnozowali również główne problemy w sporcie dzieci

i młodzieży. Niewątpliwie niepokojąca staje się wczesna specjalizacja umiejęt-

ności fizycznych dzieci, nadmierna koncentracja na wyniku, wysoka rywalizacja.

Na koniec specjaliści podkreślili, iż szczególnie ważne jest uczenie dzieci szyb-

kiej regeneracji, relaksacji, już na wczesnym poziomie edukacji. Tak, aby dzieci

i młodzież efektywnie potrafili wykorzystać nawet jednominutową przerwę np.

podczas zawodów. Główne hasła, które podsumowują dyskusję przy tym stoli-

ku specjalistów to: (1) „Wsłuchaj się i szanuj swoje ciało”; (2) „Regeneracja jest

tak samo ważna jak mobilizacja”; (3) „Poznaj wszystkie swoje talenty, a potem

wybierz jeden”; (4) „Wczesna edukacja, późna specjalizacja” oraz (5) „Ruch to

radość, a nie praca.”

Podsumowała Katarzyna Kozłowska: Sport Pozytywny na podstawie re-

fleksji, przemyśleń trenerów: (1) Określenie celu; (2) Traktowanie sportu jako

przyjemność/zabawę; (3) Odkrywanie potencjału zawodnika; (4) Mistrzostwo

jako DOSKONALENIE SIEBIE; (5) Dochodzenie do Mistrzostwa małymi krokami

z pomocą trenera; (6) Obudzenie w sobie pasji; (7) Pozytywne nastawienie; (8)

Budowanie świadomości; (9) Odkrycie w sobie mocnych stron; (10) Budowa-

nie pewności siebie, co może przyczynić się do większej efektywności w pracy

z innymi; (11) Otrzymywanie informacji zwrotnych na temat sukcesów i porażek;

(12) Kształtowanie w zawodniku poczucia, że posiada wybór; to on decyduje; (13)

Trener wskazuje wiele dróg, natomiast decyzja należy do zawodnika, którą ścieżką

podąży; (14) Radzenie sobie z porażką.

Trenerzy

96

stolik specjalistów

lider stolika: mgr Bartosz Nowicki lekkoatleta, trener

Podsumowała Monika Małachowska: Po pierwsze, świadomość, czyli: (1) Pozy-

tywne myślenie; (2) Wizualizacja /praca w treningu mentalnym; (3) Gym brain;

(4) Równowaga (w sporcie, ale również poza nim) obustronny rozwój; (5) Ra-

dzenie sobie z emocjami (odpowiedni stan pobudzenia psychomotorycznego

i przewidywanie (antycypacja) zagrożenia; (6) Różnorodność/pozytywne myśle-

nie – powinno charakteryzować dobry trening; (7) Działaj odważnie (w treningu

i startach)/ciężka praca; (8) Prosta droga/świadomość/długofalowe myślenie;

(9) Mózg też jest mięśniem. Po drugie, pasja/ szczęście(życzliwość): (1) Szczęśliwie

zwyciężaj; (2) Bądź sobą; (3) Rób swoje; (4) Zaufaj sobie; (5) Uwierz w siebie.

Zawodnicy

97

bąble przemiany społecznej w sporcie pozytywnym

Podobną formułą były Bąble przemiany społecznej w Sporcie Pozytywnym, w ramach których uczestnicy brali udział w jednym ze stolików: działacze, partnerzy, przedstawiciele uczelni, przedstawiciele świata mediów. W tej formule, uczestnicy podsumowywali możliwości, jakie mają przytoczone grupy we współtworzeniu Sportu Pozytywnego oraz jakie działania warto, aby podejmowali w realizacji tego celu.

bąble przemiany społecznej w sporcie pozytywnym

bąble przemiany społecznej w sporcie pozytywnym

lider stolika: dr hab. Tomasz Frołowicz Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Gdańsk – wykładowca.

lider stolika: mgr Leszek Kopeć Dyrektor – Gdyńska Szkoła Filmowa – producent, przedsiębiorca, wydawca.

Podsumowała dla Państwa Anna Ussorow-

ska: Uczestnicy zastanawiali się nad możli-

wościami wprowadzania pozytywnych zmian

w środowisku akademickim, wszyscy zgodnie

stwierdzili, że działania praktyczne potrze-

bują solidnej wiedzy teoretycznej oraz, że do

rozwoju teorii potrzebna jest praktyka. Są to

nierozłączne aspekty, dzięki którym możli-

Ten Stolik podsumowała Agnieszka Świer-

czyńska: Na przestrzeni ostatnich 10 – 20 lat

rozwój mediów i filmu jest bardzo zauważalny.

Produkuje się więcej sprzętu, który w dodatku

jest lepszej jakości. Co za tym idzie, na rynek

trafia więcej produktów w lepszych cenach. To

ułatwia nie tylko filmowcom, ale i zwykłym

standardowym konsumentom dostęp np. do

kamer. Dzisiaj niemal każdy dysponuje sprzę-

tem służącym do nagrywania, niekoniecz-

nie mowa tu o typowych kamerach. Tak więc

amatorskie filmiki mogą powstawać niemal

na każdym kroku. Rozwój mediów jest bardzo

powiązany i dzisiaj już niemal uzależniony od

internetu. Wraz z jego rozwojem propagowa-

we jest wprowadzanie pozytywnych zmian

w środowisku. Uczestnicy stwierdzili też, że

pozytywne zmiany i rozwój w środowisku

akademickim zaczyna się od jednostek – bąbli,

które swoją pracą i entuzjazmem inspirują ko-

lejne osoby. Zmiana przebiega stopniowo, ale

jej efekty są już coraz bardziej widoczne.

nie i dostęp do treści filmowych jest zdecydo-

wanie prostszy. Materiały filmowe trafiające

na rynek są też zdecydowanie lepszej jakości.

Ponadto media służą do promocji danej marki,

czy danej osoby. Znani ludzie np. sportowcy

poprzez rozwój filmu i mediów (w tym przede

wszystkim internetu) mają lepsze możliwo-

ści popularyzowania danej dyscypliny sportu,

promocji własnej osoby, czy też kontaktu z fa-

nami. Dzisiaj jest to w zasadzie obowiązkowy

podpunkt zarówno w rozwoju kariery medial-

nej na arenach międzynarodowych dla ludzi

z pierwszych stron gazet, ale także dla zwy-

kłych ludzi.

Stolik akademików

Stolik przedstawicieli filmu i świata mediów

99

bąble przemiany społecznej w sporcie pozytywnym

lider stolika: mgr Kamil Radomski Stowarzyszenie Pozytywnie-Aktywni, Fundacja Sportu Pozytywnego

Podsumowała Joanna Szczekało oraz

Natalia Pawelska: Jakie działania mogą pod-

jąć osoby zaangażowane w sport na rzecz

sportu pozytywnego? Główne filary istotne

w przemianie społecznej: (1) środowisko: trener

+ instruktorzy, działacze, z tym, że (2) zawodnik

jest w centrum. Klub organizuje akcje społecz-

ne dla kibiców oparte na idei społecznej łączą-

cej ludzi w sporcie; na pewno można zbudo-

wać klub patrzący holistycznie. Jeżeli myślimy

o sporcie wyczynowym i idei sportu pozytyw-

nego to często z tego sportu powszechnego

można wyłonić liderów, którzy poprzez pasję,

pozytywną energię, budują zaangażowanie

nie oparte na zysku, jakiejś gratyfikacji pie-

niężnej. Na zawodnika ma wpływ środowisko,

w którym się wychowuje, trener, który go kreuje

i dodatkowo on sam, żeby w tym wyczynie się

odnaleźć i funkcjonować. W centrum jest za-

wodnik i to jest punkt wyjścia, baza, na którą

chcemy wpłynąć, żeby ta zmiana zaprocento-

wała. Jeżeli mówimy o zmianie społecznej to

głównym odbiorcą i twórcą powinni być tre-

nerzy, instruktorzy, działacze i te osoby, które

tworzą system, w którym ten zawodnik funk-

cjonuje. Zawodnik jest główną osobą, na którą

chcemy wpłynąć, ale należałoby się skupić na

szkoleniu, doszkalaniu osób wspierających,

przede wszystkim: trenerów, nauczycieli, ro-

dziców. Profesjonalny wizerunek zawodników

może oddziaływać na zewnątrz. W okresie

świąt niektóre drużyny wchodzą w różne ak-

cje np. „Szlachetna paczka”, czytanie bajek dla

dzieci przez piłkarzy. WF z klasą – akcja, która

angażuje znanych sportowców, którzy przy-

chodzą na zajęcia z WF-u, żeby poprowadzić

lekcję jest kolejnym przykładem. Stworzenie

miejsca, w którym trener zapewnia prze-

strzeń, przyrządy i przekazuje ideę sportu po-

zytywnego, z których mogą korzystać rodzice

z dziećmi, by wspólnie aktywnie spędzać czas.

Wtedy powszechność się miesza z wyczynem.

Poprzez różne akcje w sporcie powszechnym

wpływa się na sport wyczynowy. Sport po-

wszechny nie oznacza drugorzędny, bo on

w którejś chwili może stać się wyczynowym.

Sport powszechny jako fundament do wyczy-

nu, ale też możliwość kontynuacji aktywności

fizycznej po zakończeniu wyczynowej kariery.

Możliwość zatoczenia koła. W jednym zdaniu:

najważniejszy jest zawodnik, ale przemiana

społeczna zaczyna się od tych, którzy wpływają

na zawodnika.

Stolik działaczy

bąble przemiany społecznej w sporcie pozytywnym

lider stolika: mgr Maciej Gulczyński Stowarzyszenia Pomorskiego Klubu Hokejowego

– wiceprezes klubu MH Automatyka Stoczniowiec 2014.

Podsumowała Julianna Czapska: Pomysły

i pytania: (1) Połączenie sportu z biznesem;

(2) Jak zabezpieczyć interesy partnerów: klu-

bów, organizacji i dlaczego ktoś ma płacić?; (3)

Jak sprzedawać sport, który się nie sprzedaje?

(mało jest medialnych dyscyplin) Pomysł: tak

jak odratowano klub hokeja „Stoczniowiec”,

który wszedł teraz do ekstraklasy – uogólnić ten

efekt. Klub Stoczniowiec: (1) Projekt miał połą-

czyć dwie rzeczy: profesjonalizacja drużyny

seniorskiej z jednoczesnym zachęcaniem dzie-

ci, juniorów do wejścia do klubu; (2) Wszystko

Stolik partnerów

na amatorskich pomysłach, bez korzystania ze

wzorów; (3) Jaką szansę ma klub dzielnicowy

bez sponsorów? umiejętność przekonywania;

(4) Polski sport, żeby się profesjonalizował musi

zyskać pieniądze, ale skąd? organizacje, firmy,

instytucje; (5) Ważne: przy odbudowie klubu

nie można zacząć od finansów, tylko zaanga-

żowania i wpłynięcia na emocje, motywację

zawodników; (6) Otoczenie społeczne wspie-

rające; (7) U zawodników kluczowa motywacja

– i tu ważny wpływ środowiska + żeby uwierzyli,

że da się i warto.

101

posłowie

W imieniu organizatorów II Ogólnopolskiego Sympozjum w Sporcie Po-

zytywnym: Droga na Biegun Mistrzostwa, serdecznie dziękujemy wszystkim

osobom i organizacjom współtworzącym to wydarzenie za ich czas, uwagę

i wkład finansowy.

Sport Pozytywny (SP) jako idea coraz wyraźniej zarysowuje swoje obszary

eksploracji teoretycznej i empirycznej oraz coraz szerzej znajduje zastosowanie

z punktu widzenia prowadzenia się zawodnika, działań trenera, postaw rodzi-

cielskich, wsparcia medycznego, oddziaływań fizjoterapeutycznych, planowania

żywienia, oraz inicjatyw na poziomie organizacji i zarządzania klubem. SP jest

cenioną wartością nie tylko w sporcie dzieci i młodzieży czy wśród amatorów,

ale coraz częściej staje się kompasem dla działań w sporcie wyczynowym, ze

szczególnym uwzględnieniem drogi do mistrzostwa sportowego. SP rezonuje na

skalę ogólnopolską, od Gdyni, przez Sopot i Gdańsk do Krakowa; od Szczecina,

przez Poznań, Bydgoszcz, Toruń, Warszawę, po Nowinkę, Elbląg i Suwałki. Jest

w Katowicach i Szarlejce, Wrocławiu, Wałbrzychu i Lublinie. Uczestnicy Sym-

pozjum odjeżdżając z Gdyni do swoich miejscowości, dopytywali się o następną

wyprawę na ‘nowy’ biegun Sportu Pozytywnego.

III Ogólnopolskie Sympozjum w Sporcie Pozytywnym jest wstępnie planowa-

ne latem 2017 roku i dotyczyć będzie multidyscyplinarnego podejścia do Sportu

Pozytywnego. Już zachęcamy do czynnego i biernego udziału w tym wydarzeniu.

Nasze następne Sympozjum, po raz kolejny, będą wspierali Mistrzowie Sportu

oraz wybitni specjaliści z różnych dziedzin związanych ze sportem. Ufamy, że

dzięki poszerzeniu wiedzy i kompetencji uczestników w poprzednich i przyszłych

edycjach Sympozjum w Sporcie Pozytywnym, świat sportu może stawać się jesz-

cze bardziej wartościowym, rozwojowym, zdrowym, po prostu dobrym dla osób

i grup w niego zaangażowanych.

Dziękujemy za uwagę i pozytywny odbiór!

Ewa Serwotka i Artur Poczwardowski

102

kontakt

Aleksandra Zienowiczorganizacja projektów, kontakt ws. współpracy

e mail: aleksandra.zienowicz@sportpozytywny.org.pl

tel.: 607 108 547

Tomasz Kurach

organizacja szkoleń, kontakt ws. współpracy

e mail: tomasz.kurach@sportpozytywny.org.pl

tel.: 602 512 513

Fundacja Sportu Pozytywnego

Aleja Zwycięstwa 96/98, 81-451 Gdynia

budynek IV, pokój A 201

www.sportpozytywny.org.pl

103

Działalność Fundacji skierowana jest na rozpowsze-chnianie i wdrażanie zasad pozytywnej współpracy między osobami współtworzącymi sport: zawodnikami, zawodniczkami, ich rodzinami, trenerami, nauczycielami, fizjoterapeutami, dziennikarzami i innymi. Ma na celu umożliwienie wszechstronnego rozwoju tych osób i sku- tecznej realizacji potencjału sportowego, osobistego, społecznego, zawodowego i psychologicznego przy jednoczesnym akcentowaniu równowagi sportowo–osobistej, zaufania, profesjonalizmu oraz poczucia satysfakcji życiowej.

www.sportpozytywny.org.pl

PATRONAT MEDIALNY:

PARTNER:

WSPÓŁORGANIZATOR:ORGANIZATOR: PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ:

PATRONAT HONOROWY:PARTNER GŁÓWNY:

Ogólnopolskie Sympozjum pt. „Wyprawa II w Sporcie Pozytywnym – Droga na Biegun Mistrzostwa” zakończyło się wielkim sukcesem. Kontynuacja idei organizacji wyda-rzenia poświęconego propagowaniu sportu pozytywnego, spotkała się z ogromnym zainteresowaniem słuchaczy, którzy podczas intensywnych dwóch dni znaleźć mogli wiele inspirujących zagadnień. Jestem dumny, że Sympo- zjum zgromadziło w Gdyni wybitnych prelegentów z całej Polski, dzielących się bogatym doświadczeniem i wiedzą z jego uczestnikami. Dowodem na to są informacje podsumowujące zawarte w niniejszej publikacji. Serdecznie zachęcam do jej lektury.

Pragnę także złożyć podziękowania wszystkim, którzy zaangażowali się w realizację tego niezwykłego wydarzenia. Niezmiernie cieszy mnie fakt, iż w Gdyni organizowane są konferencje naukowe na tak wysokim poziomie. Życzę dalszych sukcesów w kolejnych wyzwaniach zawodowych!

Partnerzy strategiczni publikacji:

prezydent miasta gdyni

9 788360 685259

ISBN 978-83-60685-25-9

Wojciech Szczurek