ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

PHÙNG ANH KIÊN

PHÁT TRIỂN DU LỊCH TẠI KHU RAMSAR MŨI CÀ MAU,

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

Chuyênngành: Du lịch

(Chươngtrìnhđàotạothíđiểm)

LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS PHẠM XUÂN HẬU

Hà Nội, 2015

1

MỤC LỤC

Danh mục các từ viết tắt ............................................................................... 5

Danh mục các bảng biểu ............................................................................... 8

PHẦN MỞ ĐẦU 1.Lý do chọn đề tài .................................................................................................. 9

2. Mục đích, nhiệm vụ và giới hạn của đề tài ..................................................... 10

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ........................................................ 11

4.Đối tƣợng nghiên cứu ......................................................................................... 11

5. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 11

6. Những đóng góp khoa học của đề tài luận văn ............................................... 13

7. Các quan điểm và phƣơng pháp nghiên cứu .................................................. 13

7.1. Các quan điểm nghiên cứu ............................................................................ 13

7.1.1. Quan điểm tổng hợp hệ thống .................................................................... 13

7.1.2. Quan điểm hệ thốnglãnh thổ ....................................................................... 13

7.1.3. Quan điểm lịch sử viễn cảnh ....................................................................... 14

7.1.4. Quan điểmsinh thái phát triển bền vững .................................................... 14

7.2.Các phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................ 14

7.2.1. Phương pháp thu thập, tổng hợp tài liệu .................................................... 14

7.2.2. Phương pháp thực địa ................................................................................. 14

7.2.3. Phương pháp phân tích hệ thống tổng hợp ................................................ 15

7.2.4. Phương pháp so sánh................................................................................... 15

7.2.5. Phương pháp chuyên gia ............................................................................. 15

8. Cấu trúc của đề tài ............................................................................................ 15

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN

DU LỊCH

1.1. Một số khái niệm ............................................................................................ 17

1.1.1.Khái niệm về du lịch...................................................................................... 17

1.1.2.Tài nguyên du lịch ......................................................................................... 18

1.1.3.Loại hình du lịch ........................................................................................... 18

1.1.4.Phân loại loại hình du lịch ........................................................................... 19

1.1.5.Môi trường du lịch ........................................................................................ 21

1.1.6.Phát triển bền vữngvà phát triển du lịch bền vững ..................................... 22

1.2. Các điều kiện phát triển du lịch .................................................................... 26

1.3. Các tiêu chí đánh giá tài nguyên du lịch ...................................................... 30

1.4. Phát triển du lịch tại khu Ramsar ở một số nƣớc và Việt Nam ................. 32

1.4.1. Khu Ramsar Kakadu (Australia) ................................................................. 32

1.4.2. Khu Ramsar Krabi River Estuary (Thái Lan) ............................................ 35

1.4.3. Khu Ramsar Xuân Thủy (Tỉnh Nam Định) ................................................ 38

1.4.4. Khu Ramsar Tràm Chim (Tỉnh Đồng Tháp) .............................................. 44

Tiểu kết chƣơng 1 .................................................................................................. 49

2

CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH TẠI KHU RAMSAR

MŨI CÀ MAU

2.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu .................................................................. 51

2.1.1. Vị trí địa lý .................................................................................................... 51

2.1.2. Lịch sử hình thành ....................................................................................... 51

2.2.Các điều kiện phát triển du lịch tại Khu Ramsar Mũi Cà Mau ................. 52

2.2.1.Điều kiện về tự nhiên .................................................................................... 52

2.2.2. Các điều kiện kinh tế - xã hội ..................................................................... 63

2.2.3. Điều kiện về cơ sở hạ tầng - vật chất kỹ thuật du lịch................................ 66

2.2.4. Điều kiện về đường lối, chính sách đầu tư phát triển ................................ 71

2.2.5. Điều kiện về vốn đầu tư ............................................................................... 72

2.3. Thực trạng phát triển du lịch tại khu Ramsar Mũi Cà Mau ..................... 73

2.3.1. Phát triển các điểm du lịch .......................................................................... 73

2.3.2. Phát triển các tuyến du lịch ......................................................................... 76

2.3.3.Phát triển một số loại hình du lịch ............................................................... 79

2.3.4.Sử dụng lao động trong du lịch .................................................................... 80

2.3.5.Phát triển lãnh thổ du lịch ............................................................................ 81

2.4.Khách du lịch ................................................................................................... 82

2.5.Doanh thu du lịch ............................................................................................ 84

2.6. Vấn đề bảo vệ tài nguyên môi trƣờng và phát triển bền vững ................. 84

2.7. Đánh giá chung tiềm tăng và thực trạng phát triển du lịch tại Khu Ramsar

Mũi Cà Mau ........................................................................................................... 86

2.8.Những vấn đề đặt ra với việc phát triển du lịch tại Khu Ramsar Mũi Cà

Mau ......................................................................................................................... 95

Tiểu kết chƣơng 2 .................................................................................................. 97

CHƢƠNG 3. ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH TẠI

KHU RAMSAR MŨI CÀ MAU

3.1. Những căn cứ để xây dựng định hƣớng ....................................................... 98

3.1.1. Chiến lược phát triển du lịch quốc gia ........................................................ 98

3.1.2. Quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh ........................................... 98

3.1.3. Chiến lược phát triển du lịch của tỉnh Cà Mau, huyện Ngọc Hiển và huyện

Năm Căn ............................................................................................................... 100

3.1.4. Nhu cầu ...................................................................................................... 102

3.1.5. Thực trạng phát triển du lịch tại Khu Ramsar Mũi Cà Mau ................... 103

3.2. Định hƣớng phát triển ................................................................................. 104

3.2.1. Phát triển theo lãnh thổ ............................................................................. 104

3.2.2. Đa dạng hóa sản phẩm du lịch .................................................................. 105

3.2.3. Xây dựng cơ sở hạ tầng, vật chất kỹ thuật du lịch ................................... 106

3

3.2.4. Nâng cao trình độ, chất lượng và chuyên môn hóa nguồn nhân lực ..... 108

3.2.5. Bảo vệ môi trường và phát triển bền vững ............................................... 109

3.2.6. Đẩy mạnh xúc tiến, quảng bá du lịch ....................................................... 111

3.3. Một số giải pháp phát triển du lịch tại khu Ramsar Mũi Cà Mau .......... 111

3.3.1. Hoàn thiện quy hoạch phát triển ............................................................... 111

3.3.2. Phát triển loại hình du lịch ưu thế tại Khu Ramsar ................................. 113

3.3.3. Đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ......................................... 113

3.3.4. Hoàn thiện và nâng cao chất lượng cơ sở hạ tầng, vật chất kỹ thuật du lịch . 115

3.3.5. Hoàn thiện chính sách, biện pháp tuyên truyền giáo dục về vấn đề bảo vệ

tài nguyên môi trường .......................................................................................... 118

3.3.6. Kêu gọi vốn đầu tư trong và ngoài nước ................................................... 120

3.3.7. Tăng cường quản lý, xúc tiến, quảng bá du lịch cho Khu Ramsar ......... 120

3.4. Kiến nghị ....................................................................................................... 122

Tiểu kết chƣơng 3 ................................................................................................ 124

KẾT LUẬN .......................................................................................................... 125

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 126

PHỤ LỤC ............................................................................................................. 129

4

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BQL Ban quản lý

BVNN Bảo vệ nghiêm ngặt

CP Chính phủ

DL Du lịch

DLBV Du lịch bền vững

DLST Du lịch sinh thái

DRC Danish Red Cross

Hội chữ thập đỏ Đan Mạch

DV Dịch vụ

ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long

ĐDSH Đa dạng sinh học

ĐNN Đất ngập nước

EU European Union

Liên minh châu Âu

GDP Gross domestic product

Tổng thu nhập quốc nội

GTVT Giao thông vận tải

HST Hệ sinh thái

ITE International Tourism Export

Hội chợ du lịch quốc tế

KDL Khu du lịch

KL Kiểm lâm

KT - XH Kinh tế - Xã hội

MCD Marinelife Conservation & Community Development

Trung tâm bảo tồn sinh vật biển và phát triển cộng đồng

MERC Mangrove Ecosystems Research Centre

Trung tâm nghiên cứu hệ sinh thái rừng ngập mặn

5

MT Môi trường

MTV Một thành viên

NĐ Nghị định

PES Payment for coastal wetland ecosystem services

Chi trả dịch vụ hệ sinh thái đất ngập nước ven biển

PHST Phục hồi sinh thái

PTBV Phát triển bền vững

RAMSAR Hiệp hội đất ngập nước thế giới

RĐD Rừng đặc dụng

RNM Rừng ngập mặn

SIDA Swedish International Development Cooperation

Agency

Cơ quan Hợp tác Phát triển Quốc tế Thụy Điển

Sở VHTT & DL Sở văn hóa thể thao và du lịch

SX – TM Sản xuất – thương mại

TNHH Trách nhiệm hữu hạn

UBND Ủy ban nhân dân

UICN International Union for Conservation of Nature and

Natural Resources

Liên minh Quốc tế Bảo tồn Thiên nhiên và Tài nguyên

Thiên nhiên

UNESSCO United Nations Educational Scientific and Cultural

Organization

Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hoá của Liên Hợp

Quốc

UNWTO World Tourism Organization

Tổ chức du lịch thế giới

WCED World Commission on Environment and Development

6

Ủy ban Môi trường và Phát triển Thế giới

WTTC World Tourism anh Travel Council

Hội đồng du lịch và lữ hành thế giới

7

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Số hiệu Tên bảng Trang

Bảng 1.1 Đánh giá tính hấp dẫn của tài nguyên du lịch tự nhiên 30

Bảng 2.1 Dân số lao động các xã thuộc Khu Ramsar Mũi Cà Mau

năm 2010

64

Bảng 2.2 Một số chỉ tiêu về sản xuất theo xã năm 2010 65

Bảng 2.3 Số trường học trong phạm vi Khu Ramsar Mũi Cà Mau năm

2010

66

Bảng 2.4 Số lượng khách du lịch toàn tỉnh Cà Mau giai đoạn 2009 –

2013

82

Bảng 2.5 Số lượng khách du lịch tới Khu Ramsar Mũi Cà Mau giai

đoạn 2009 - 2013

83

Bảng 2.6 Doanh thu du lịch tỉnh Cà Mau giai đoạn 2009 - 2013 84

8

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Hiện nay, trên thế giới đã có trên 2000 khu dự trữ sinh quyển, vườn quốc gia

được công nhận là Khu Ramsar, góp phần rất lớn vào công tác bảo tồn các loài sinh

vật quý hiếm trên toàn cầu, giảm đi nguy cơ tuyệt chủng của những loài này. Ngoài

công tác bảo tồn, chính những loài sinh vật quý hiếm này cùng với sự đa dạng sinh

học và những nét đặc trưng của cộng đồng người dân nơi đây cũng chính là điều

kiện phù hợp cho phát triển du lịch, góp phần vào việc phát triển kinh tế của từng

quốc gia.

Việt Nam có 30 Vườn quốc gia, trong đó có 6Vườn quốc gia được công nhận

là Khu Ramsar của thế giới. Những khu dự trữ, vườn quốc gia được công nhận là

Khu Ramsar đó là vườn quốc gia Xuân Thủy (Nam Định), khu Bàu Sấu (thuộc

vườn quốc gia Cát Tiên – Đồng Nai), Hồ Ba Bể (Bắc Cạn), vườn quốc gia Tràm

Chim (Đồng Tháp), vườn quốc gia Côn Đảo (Bà Rịa – Vũng Tàu) và vườn quốc gia

Mũi Cà Mau (Cà Mau). Hầu hết tại các vườn quốc gia và khu Ramsar đều có hoạt

động khai thác du lịch song song với công tác bảo tồn. Hơn nữa, tại Việt Nam, du

lịch được coi là ngành kinh tế mũi nhọn có đóng góp to lớn vào sự phát triển chung

của nền kinh tế cả nước. Du lịch phát triển sẽ trở thành cầu nối để giao lưu, trao đổi

thông tin giữa các vùng với nhau và thông qua đó con người trên mỗi quốc gia khác

nhau có thể hiểu thêm những cái hay, cái đẹp của các nền văn hóa khác nhau. Để

làm được điều này, đòi hỏi phải có nhiều công trình nghiên cứu, phát triển hoàn

thiện hơn nữa các loại hình du lịch nhằm thỏa mãn được nhu cầu ngày càng cao của

con người. Chính vì những lý do trên mà các tại các Khu Ramsar trên cả nước hiện

nay, ngoài công tác bảo tồn sự đa dạng về sinh học thì du lịch cũng cần được quan

tâm phát triển song song.

Vườn quốc gia Mũi Cà Mau là một trong sáu khu bảo tồn của Việt Nam

được công nhận là khu Ramsar vào ngày 13 tháng 4 năm 2013, là khu Ramsar thứ

2088 của thế giới. Khu Ramsar Mũi Cà Mau nằm trên địa bàn các xã Đất Mũi, Viên

9

An(thuộc huyện Ngọc Hiển) và các xã Đất Mới, Lâm Hải (thuộc huyện Năm Căn)

có diện tích hơn 41.800ha. Đây là vùng đất ngập mặn ven biển, tuy không đa dạng

về chủng loài nhưng có những đặc thù riêng về hệ động, thực vật. Vườn có 93 loài

chim, 26 loài thú, 43 loài bò sát, 9 loài lưỡng cư, 233 loài thủy sản. Trong đó có

nhiều loài quý hiếm như bồ nông chân xám, cò trắng Trung Quốc, giang sen, rái cá,

rùa hộp lưng đen, cầy giông đốm lớn, rùa răng, rùa ba gờ, rùa cổ bự, ba ba Nam

Bộ… Đây chính là tiềm năng để phát triển du lịch, thu hút khách du lịch đến tham

quan, học tập, nghiên cứu ngày càng lớn và mang lại lợi ích kinh tế không nhỏ góp

phần vào công tác bảo tồn tài nguyên hiện có của khu Ramsar Mũi Cà Mau và phát

triển kinh tế địa phương. Để du lịch phát triển trở thành thế mạnh của khu Ramsar

Mũi Cà Mau đòi hỏi phải có những nghiên cứu phát triển du lịch cho khu Ramsar

này. Vì vậy,tôi chọn đề tài “Phát triển du lịch tại khu Ramsar Mũi Cà Mau, thực

trạng và giải pháp” nhằm tìm ra được những tồn tại trong phát triển du lịch, đưa ra

được những giải pháp phát triển du lịch cho khu Ramsar nhằm đem lại hiệu quả

kinh tế - xã hội và môi trường, đảm bảo sự phát triển bền vững và góp phần phát

triển du lịch cho cả tỉnh Cà Mau.

2. Mục đích, nhiệm vụ và giới hạn của đề tài Mục đích

‒ Vận dụng cơ sở lý luận và thực tiễn về nghiên cứu phát triển du lịch.

‒ Phân tích các điều kiện và thực trạng phát triển du lịch tại Khu Ramsar

Mũi Cà Mau.

‒ Đưa ra các định hướng, giải pháp để phát triển du lịch tại khu Ramsar Mũi

Cà Mau, vừa đem lại hiệu quả kinh tế caovừa đảm bảo bảo tồn đa dạng sinh học và

PTBV.

Nhiệm vụ

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về phát triển du lịch

tại khu Ramsarcủa một số nướcvà Việt Nam.

- Thực hiện các điều tra, khảo sát và thu thập tài liệu, thông tin phục vụ cho

các mục tiêu đề ra.

10

TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lê Huy Bá (2002), Tài nguyên môi trường và phát triển bền vững, NXB

KHKT.

2. Lê Huy Bá và Lê Thái Nguyên (2004), Giáo trình Du lịch sinh thái, Thành

phố Hồ Chí Minh.

3. Vũ Tuấn Cảnh (1996), Cơ sở khoa học cho việc tổ chức và quản lý hệ thống

các khu du lịch và đề xuất quy chế tổ chức và quản lý khai thác các khu du

lịch ở Việt Nam, Đề tài nghiên cứu cấp Bộ, Viện nghiên cứu phát triển du lịch.

4. Nguyễn Viết Cách, Trần Thị Trang, Đinh Thị Phương, Vũ Quốc Đạt (2009),

Báo cáo hoạt động du lịch tại VQG Xuân Thủy.

5. Vũ Trí Dũng, Nguyễn Đức Hải (2011), Marketing lãnh thổ, NXB Đại học kinh

tế quốc dân.

6. Nguyễn Văn Đính, Trần Thị Minh Hòa (2009), Giáo trình kinh tế du lịch,

NXB Đại học kinh tế quốc dân.

7. Phạm Xuân Hậu (2002), Địa lý kinh tế - xã hội Việt Nam tập 2, ĐHSP

TPHCM.

8. Phạm Xuân Hậu(2003), Du lịch Việt Nam trong thời kỳ hội nhập quốc tế -

tiềm năng - thách thức và giải pháp, KYHTKH - NXB Giáo dục TP.HCM.

9. Phạm Xuân Hậu (2012), Giải pháp phát triển bền vững làng nghề truyền

thống ở Việt Nam phục vụ du lịch, Tạp chí khoa học - ĐHSP TPHCM.

10. Nguyễn Đình Hòe và Vũ Văn Hiếu (2001), Du lịch bền vững, NXB Đại học

QGHN.

11. Hội thảo Katoomba XVII, Quản lý vùng ven biển, rừng ngập mặn và hấp thụ

carbon, Ngày 25-27 tháng 6 năm 2010, Xuân Thủy, tỉnh Nam Định.

12. Phạm Trung Lương (1996), Cơ sở khoa học phát triển du lịch sinh thái ở Việt

Nam, Đề tài nghiên cứu cấp Bộ, Viện nghiên cứu phát triển du lịch.

13. Phạm Trung Lương (2000), Tài nguyên và môi trường du lịch Việt Nam, NXB

Giáo dục.

11

14. Phạm Trung Lương (chủ biên) (2002), Du lịch sinh thái – những vấn đề về lý

luận và thực tiễn phát triển ở Việt Nam”, NXB Giáo dục.

15. Huỳnh Thị Mai (2013), Duy trì dịch vụ hệ sinh thái ở Đồng bằng sông Cửu

Long (kỷ yếu), NXB Lao động – Xã hội.

16. Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam (2004), Luật bảo vệ và phát triển rừng,

NXB Chính trị quốc gia.

17. Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam (2008), Luật đa dạng sinh học, NXB

Chính trị quốc gia.

18. Nguyễn Trọng Nhân, Lê Thông, Nghiên cứu phát triển du lịch sinh thái VQG

Tràm Chim tỉnh Đồng Tháp, Tạp chí Khoa học 2011:18a 228-239, Đại học

Cần Thơ.

19. Trần Đức Thanh (2003), Nhập môn khoa học du lịch, NXB ĐHQGHN.

20. Nguyễn Minh Tuệ, Phạm Xuân Hậu, Nguyễn Kim Hồng, Vũ Tuần Cảnh, Lê

Thông (1997), Địa lý du lịch, NXB TP.Hồ Chí Minh.

21. Nguyễn Minh Tuệ (chủ biên) (2010), Địa lý du lịch Việt Nam, NXB Giáo dục

Việt Nam.

22. Trần Văn Thông (2005), Quy hoạch du lịch, NXB ĐHQGTPHCM.

23. Trần Văn Thông (2006), Tổng quan Du lịch, NXB ĐHQGTPHCM.

24. Lê Thông, Nguyễn Minh Tuệ (1998), Tổ chức lạnh thổ du lịch, NXB Giáo

dục.

25. Tuyển tập báo cáo “Hội thảo về du lịch sinh thái với phát triển bền vững ở

Việt Nam”, Hà Nội, 1998.

26. Tuyển tập báo cáo “Hội Thảo xây dựng chiến lược quốc gia về phát triển du

lịch sinh thái tại Việt Nam”, Hà Nội, 1999.

27. Tổng cục du lịch (2012), Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm

2020, tầm nhìn đến năm 2030.

28. UBND huyện Ngọc Hiển (2012), Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã

hội huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau đến năm 2020.

12

29. UBND huyện Năm Căn (2011), Báo cáo quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế

- xã hội huyện Năm Căn, tỉnh Cà Mau đến năm 2020.

30. UBND tỉnh Cà Mau (2005), Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội tỉnh

Cà Mau, giai đoạn 2006 – 2020.

31. VQG Mũi Cà Mau (2012), Báo cáo điều chỉnh đầu tư “Bảo vệ và phát triển

Vườn quốc gia Mũi Cà Mau năm 2012 – 2016.

32. Bùi Thị Hải Yến (2009), Quy hoạch du lịch, NXB Giáo dục.

33. Bùi Thị Hải Yến, Phạm Hồng Long (2009), Tài nguyên du lịch, Nxb Giáo dục.

Tài liệu nước ngoài:

34. Penporn Janekarnkij (2010), Assessing the Value of Krabi River Estuary

Ramsar Site Conservation and Development, ARE Working Paper No. 2553/4

35. Wetland Tourism: Australia - Kakadu Ramsar Site.

http://www.ramsar.org/pdf/case_studies_tourism/Australia/Australia_Kakadu_EN-

.pdf