8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

1/84

Chng 1DAN LUAN VAO PHNG PHAP NGHIEN CU KHOA HOC

1. Khai niem phng phap va phng phap nghien cu khoa hoc

1.1.Phng phap la g?

Thuat ng phng phap co nguon goc t thuat ng methodos trong

tieng Hy Lap co; thuat ng nay co nhieu ngha khac nhau: tm kiem, cach

lam viec, khao sat, chu ngha, cong cu en the 13, khai niem phng

phap c trng phai Port- Royal nh ngha la cach thc sap xep cac

yeu cau e at c muc ch nhat nh. Ngay nay, khai niem phng

phap c nh ngha la mot he thong nhng yeu to c sap xep theo

nhng nguyen tac nhat nh e at c muc ch nhanh nhat, hieu qua

nhat va t ton kem nhat.

Tren c s nh ngha ve khai niem phng phap, ngi ta nh ngha

phng phap nghien cu khoa hoc la mot he thong nhng nguyen tac,

nhng yeu cau, nhng thao tac ma chu the nghien cu phai tuan thu,

van dung e at c muc ch nhat nh trong nghien cu khoa hoc.

1.2.Phan loai phng phap

Neu lay tieu ch la pham vi ng dung cua phng phap, chung ta co

the chia phng phap thanh ba loai c ban la phng phap nganh, phng

phap chung va phng phap pho bien.

- Phng phap nganh

Moi mot nganh khoa hoc co oi tng, van e, muc ch nghien cu

rieng v vay moi khoa hoc eu co nhng phng phap tiep can va giai

quyet van e cua chuyen nganh. Vay, phng phap nganh la nhng

phng phap ac thu c ng dung e tiep can va giai quyet van e

trong tng lnh vc, khoa hoc cu the. V du: trong y hoc co cac phng phap

ac trng cua y hoc nh xet nghiem, sieu am, chan oan lam sang, S

hoc co cac phng phap cua ac thu cua s hoc nh phng phap lch

s, phng phap th nghiem cac bon, xa hoi hoc co phng phap

phong van sau, phong van anketCo the noi phng phap nganh la

cong cu mem khong the thieu cua bat c moi nganh khoa hoc.

- Phng phap chung

Moi mot khoa hoc co phng phap ac thu, nhng cac phng phap

ac thu ay bao gi cung c xay dng tren c s nguyen ly cua cac

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

2/84

phng c ban. Vay, phng phap chung la nhng phng phap c ban c

cac khoa hoc lay lam nen tang e xay dng cac phng phap cu the.

Cac phng phap chung pho bien la phan tch, tong hp, dien dch, quy

nap, loai suy, mo hnh hoa, t tru tng en cu the, he thong- cau

trucV du: hoa hoc co phng phap phan tch hoa hoc c xay dng

tren nguyen ly cua phng phap phan tch, phng phap tong hp hoahoc c xay dng tren nguyen ly cua phng phap tong hp; xa hoi

hoc co phng phap thong ke xa hoi hoc c xay dng tren nguyen ly

cua phng phap quy nap

- Phng phap pho bien

Phng phap pho bien la nhng phng phap triet hoc mang tnh chat

nh hng cho cac hoat ong nhan thc cung nh thc tien cuoc song.

Cho en nay, trong lch s phat trien cua phng phap luan co hai phngphap c goi la phng phap pho bien o la phng phap bien chng

va phng phap sieu hnh.

+ Phng phap bien chng la phng phap xem xet the gii s vat,

hien tng vi nhieu moi quan he rang buoc va tac ong qua lai lan

nhau, xem xet s vat hien tng trong trang thai van ong, bien oi va

phat trien. Phng phap bien chng c cau truc thanh hai nguyen ly,

ba quy luat va sau cap pham tru. Thong qua cau truc o, chung ta hieubat ky mot nganh khoa hoc nao du muon du khong eu phai van dung

en phng phap bien chng lam nguyen tac phng phap luan e tiep

can oi tng. V bat c khoa hoc nao cung i tm hieu qua trnh van

ong cua the gii hien thc khach quan, tm hieu moi quan he cua cac

s vat hien tng nh ban chat va hien tng, nhan qua, cai chung cai

rieng

+ Phng phap sieu hnh la phng phap xem xet s vat hien tngtrong trang thai tnh tai, co lap. The gii hien thc khach quan khong

ngng van ong va bien oi, the nhng trong nhng khong- thi gian nhat

nh, moi quan he cu the, mot oi tng co tnh chat ng im, oc lap

tng oi; hn na, ngi nghien cu phai tnh tai, co lap, tru tng

hoa oi tng th mi co the i sau vao tng thuoc tnh cua oi tng

e kham pha oi tng. V vay, trong nghien cu khong the khong van

dung phng phap sieu hnh nh mot nguyen tac can thiet e tiep can

oi tng. Phng phap sieu hnh ch b phe phan khi ngi ta tuyet oi

2

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

3/84

hoa no, xem no nh mot th chu ngha hay nh mot phng phap luan

toi hau e xem xet anh gia the gii hien thc khach quan.

Trong nghien cu, khong the ch van dung phng phap bien chng

ma con phai van dung ca phng phap sieu hnh, khi xem xet oi tng

tam nhn tong quan va anh gia oi tng, van dung phng phap luan

bien chng la toi u; nhng khi i sau phan tch tng chi tiet cua oitng th phng phap sieu hnh chiem u the. V vay, trong nghien cu khoa

hoc, hai phng phap nay khong loai tr nhau ma ho tng nhau trong tng

giai oan nghien cu. Phng phap bien chng giup ngi nghien cu co

cai nhn toan dien, khach quan, phat trien ve oi tng. Phng phap

sieu hnh giup ngi nghien cu i sau vao tng mat, tng bo phan,

tng thuoc tnh cua oi tng.

1.3.Vai tro cua phng phap trong nghien cu khoa hocBan ve vai tro cua phng phap trong nghien cu cung co nhieu

quan iem khac nhau. Co nhng nha nghien cu cho rang phng phap la

yeu to quyet nh trong nghien cu khoa hoc, ngc lai co nhng nha

nghien cu cho rang phng phap ch ong vai tro phu, yeu to quyet

nh trong nghien cu la tr thong thong minh bam sinh.

R. Descartes cho rang, phng phap la yeu to quyet nh trong nghien

cu, ong noi: Tha ng nghien cu con hn nghien cu ma khong cophng phap; ong cung cho rang lng tri (bon sens) c chia eu cho moi

ngi, the nhng nhan loai co ngi tr thanh thien tai, co ngi tr

thanh nhng ke vo tch s la do khong biet van dung phng phap. V

vay, trong nghien cu khoa hoc, thanh cong hay that bai he tai cho

biet van dung phng phap hay khong.

F. Bacon cung ong quan iem vi Descartes, ong cho rang co phng

phap ngi ta co the kham phap c moi chan ly, biet van dungphng phap la co the tr thanh thien tai cua nhan loai.

C. Bernarde, mot nha sinh ly hoc than kinh th co quan iem trai ngc

vi vi hai nha phng phap luan tren ay. Ong cho rang phng phap

khong phai la yeu to quyet nh trong nghien cu khoa hoc, phng phap

khong em lai y tng cho ngi khong co y tng; phng phap ch

ong mot vai tro rat phu, no ch co vai tro sap xep y tng. Ong

khang nh: y tng la hat giong cua thien tai, phng phap t no

khong lam c g.

3

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

4/84

Phng phap ong vai tro quan trong trong nghien cu khoa hoc, no co

the giup ch cho tr tue nhanh chong kham pha chan ly va kiem chng

chan ly, no tap cho tr tue vao khuon phep e at muc ch, giup tr tue

khoi nhng sai lam, mo mam vo ch mat thi gian. Tuy nhien, t phng

phap khong quyet nh thanh cong trong nghien cu khoa hoc, no khong

the em lai cho oc sang kien, tr sang tao cho ngi khong co kha nangnhan thc, no khong the thay the cho tr tue. Tuy nhien, no cung ch la

yeu to tr giup tr tue ch khong phai la yeu to quyet nh thanh bai

trong nghien cu khoa hoc. V vay, neu biet van dung no ung luc, ung

cho, linh hoat th no se a en li ch toi u trong nghien cu, nhng neu

lam dung no se co the ri vao tnh trang may moc, x cng, bao thu ve

cach tiep can oi tng.

Trong nghien cu, chung toi cho rang e thanh cong hoi u ba yeuto: phai co kha nang nhan thc, phai co phng phap hp ly va phai

co y ch kien tr e vt qua kho khan; thieu mot trong ba yeu to o

kho at c ket qua.

2. Khai niem phng phap luan

Phng phap luan la khoa hoc nghien cu hau nghiem cac phng

phap khoa hoc, ngha la cach thc suy ngh, ly luan, khao cu, quan sat,

th nghiem, at gia thuyet, kiem chng gia thuyet, kham pha nh luat cua cac nha khoa hoc. Khoa hoc nay khong i nghien cu ve t nhien,

xa hoi, con ngi ma oi tng cua no chnh la cac phng phap. Muc

ch cua phng phap luan la uc ket cac phng phap, cac quy luat

logch nghien cu khoa hoc trong qua trnh kham pha chan ly. Mot trong

nghng bc au tien trong nghien cu la ngi nghien cu phai co

thao tac phng phap luan, ngha la phai chon la phng phap thch hp

e tiep can va giai quyet van e.Cac nha phng phap luan co nhiem vu xay dng, he thong hoa,

phan tch, so sanh e xac nh mat manh, mat yeu cua tng phng

phap trong qua trnh tiep can nhng oi tng nhat nh.

3. Khai niem khoa hoc

3.1.Khoa hoc la g?

Khai niem khoa hoc la mot trong nhng khai niem co nhieu nh

ngha nhat, tren the gii hien nay co khoang bon tram nh ngha khac

nhau ve khai niem khoa hoc. Aristote nh ngha: Khoa hoc la tri thc pho

4

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

5/84

bien va tat yeu1, Cultiver th nh ngha: Khoa hoc la he thong nhan

thc va nghien cu co phng phap nham muc ch kham pha ra nhng

nh luat tong quat ve cac hien tng2.

Dc vao nhng ac trng cua tri thc khoa hoc, co th nh ngha: Khoa hoc

la mot he thong tri thc khach quan, pho bien, tat yeu va phi giai cap

cua nhan loai ve the gii t nhien, xa hoi va ve chnh con ngi.Tri thc khoa hoc la tri thc he thong, ngha la cac luan iem khoa

hoc bao gii cung co moi lien he chat che vi cac luan c, cac luan

iem khac. S ung an cua mot luan iem la s ung an cua mot

vong khau trong he thong ly luan chat che va chnh xac.

Tri thc khoa hoc la tri thc khach quan, ngha la tri thc ay mac du

c mot hoac mot nhom ngi kham pha ra, tuy nhien no van ton tai

khong phu thuoc vao cam giac chu quan cua bat c ai.Tri thc khoa hoc la tri thc pho bien, ngha la tri thc ay co ga tr

nh nhau, c con ngi nhan thc va van dung tng oi giong nhau

trong moi khong gian va trong moi thi gian.

Tri thc khoa hoc la tri thc tat yeu, ngha la tri thc co luan c va

c luan chng. y l mt trong nhng c trng phn bit khoa hc vi cc hnh thi tinh

thn khc ca thc x hi.Tri thc khoa hoc co tnh chat phi giai cap, ve nguyen

tac moi ngi, moi tang lp trong xa hoi eu co quyen nhan thc vavan dung tri thc khoa hoc nh nhau, khong phan biet giai cap nay c

nhan thc khoa hoc, con giai cap khac th khong.

3.2. Phan loai khoa hoc

Ve van e phan loai khoa hoc cung co nhieu quan iem va nhieu

cach phan chia khac nhau. Tuy nhien, ngay nay xet theo oi tng va muc

ch, khai niem khoa hoc c phan chia thanh hai loai:

- Khoa hoc c ban: Khoa hoc c ban la khoa nghien cu ve t nhien,ve xa hoi va ve chnh con ngi nham muc ch kham pha ra cac tnh

chat, cac quy luat e nhan thc ngay cang chnh xac hn ve the gi

hien thc khach quan. Khoa hoc c ban c chia ra thanh: khoa hoc t nhien

va khoa hoc xa hoi - nhan van.

+ Khoa hoc t nhien:nghien cu ve cac quy luat, cac tnh chat va cac

dang ton tai cua the gii t nhien nham muc ch kham pha ra quy luat

1 Aristote, Organon, Volume II, p.2232 Cultiver, Epistegne, p. 23.

5

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

6/84

va cac vat the, cac thuoc tnh ton tai trong the gii t nhien e giup

con ngi nhan thc ung ve the gii t nhien.

+ Khoa hoc xa hoi - nhan van: khoa hoc xa hoi va nhan van la khoa

hoc nghien cu ve cac quy luat, cac hnh thc bieu hien, cac tnh chat,

cac nguyen taccua xa hoi va cua con ngi nham muc ch kham

pha ra cac quy luat, cac tnh chat, cac yeu to cua con ngi va cuaxa hoi e giup con ngi nhan thc ung va ieu chnh s phat trien

cua xa hoi cua con ngi ung hng.

- Khoa hoc ng dung:nghien cu ve cac nguyen ly, nguyen tac ky

thuat, phng thc, cong nghe nham muc ch xay dng nguyen ly, giai

phap, cong thc...e sang tao ra nhng oi tng mi cha tng ton tai

va thiet lap nhng giai phap hu ch e giai quyet nhng van e cua

xa hoi va t nhien ang at ra nham ap ng nhu cau i song vatchat va tinh than cua con ngi ngay cang cao.

Cach phan chia tren cung ch mang tnh tng oi, v ngay nay s lien

ket va giao thoa cua cac khoa hoc ngay cang ro net va can thiet. Khoa

hoc c ban cung phai hng en ng dung va khoa hoc ng dung cung

giup con ngi ngay cang nhan thc sau sac hn va chnh xac hn.

4. Khai niem nghien cu khoa hoc

4.1. Nghien cu khoa hoc la g?Nghien cu khoa hoc la qua trnh tm kiem quy luat, tnh chat, nguyen

ly va nhng ieu ma nhan loai cha biet, phat hien ra nhng giai phap

u viet e giai quyet van e ang ton tai, nham muc ch giup con ngi

nhan thc ung va cai tao the gii hien thc, ap ng cho nhu cau

cuoc song cua con ngi.

Qua nh ngha chung ta nhan thay nghien cu khoa hoc co mot so

tnh chat: th nhat, kham pha quy luat cua t nhien hoac xa hoi; thhai, kham pha ra cai mi ma nhan loai cha biet; th ba, xac nh c

thc trang va nguyen nhan cua van e; th t, a ra c hng giai

quyet van e; th nam, sang che ra nguyen ly, cong thc e tao ra

mot oi tng mi ( vat, con, cay mi ve tnh nang co li cho xa hoi

4.2. Phan loai nghien cu khoa hoc

Xet ve oi tng va muc ch nghien cu, co the chia nghien cu

khoa hoc thanh nam loai: Mo ta, giai thch, d bao, sang tao va tong

hp.

6

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

7/84

- Nghien cu mo ta: hnh thc nghien cu xac nh oi tng ve

quy mo, tnh chat ac trng cua mot oi tng e phan biet oi tng

nay vi oi tng khac.

V du: Nghien cu ve ket cau cua hat hardron; Nghien cu ve

Hoang thanh Thang long; Nghien cu ve chien lc kinh doanh cua cong ty

Sinh li; Nghin cu v thc trng tht nghi p Tp.H Ch Minh.- Nghien cu giai thch: la hnh thc nghien cu giai thch thc

trang va nguyen nhan cua mot van e, e biet c nguyen nhan ton

tai va nguyen nhan tac thanh cua oi tng.

V du: Nghien cu ve nguyn nhn ca bnh dch Sars; Nghien cu ve nhng yu

t tc ng n qu trnh hnh thnh nhn cch; Nghin cu v nguyn nhan cua van e ach

tac giao thong Thanh pho Ho Ch Minh hien nay.

- Nghien cu d bao: la nghien cu van dung nhng s hieubiet qua trnh phat sinh phat trien cua oi tng nham muc ch nhan

dang qua trnh hoat ong cua mot oi tng trong tng lai. Ket qua cua

nghien cu d bao bao gi cung phai chap nhan sai so, v nhieu ly do

ket qua khong hoan toan xay ra nh d bao. Tuy nhien, nghien cu d

bao khac vi chiem tinh, boi toan khong can c tren nhng luan c

khach quan, khoa hoc. Nghien cu d bao phai da tren nhng luan c

khach quan, khoa hoc va phai c luan chng hp logic.V du: Xu hng va ac iem cua toan cau hoa trong na au cua

the ky 21; C hi v thch thc cho doanh nghip Vit Nam khi gia nh p WTO...

- Nghien cu sang tao: la hnh thc nghien cu e tm ra nguyen

ly, cong thc, giai phap e tao ra nhng oi tng mi nham phuc vu

li ch cho cuoc song con ngi.

V du e tai: Xay dng nguyen ly va cong thc cho be tong sieu

nhe; Nghien cu che tao tay may cho ngi tan tat hai tay.- Nghien cu tong hp: la hnh thc nghien cu gan nh bao gom

tat ca nhng loai nghien cu tren ay; no va xac nh thc trang, va

tm nguyen nhan va d bao va va a ra giai phap.

V du e tai: Thc trang, nguyen nhan, xu hng va giai phap giai

quyet van e rac thai thanh pho Ho Ch Minh. Thc trang, nguyen

nhan, va giai phap ngan chan bang a lau nc ta hien nay, Van e

tieu cc trong giao duc pho thong Viet Nam hien nay...

7

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

8/84

5. Phan biet khai niem phat minh, phat hien, sang che va sang

tao

5.1. Khai niem phat minh (decouvert)

Khai niem phat minh dung e ch qua trnh con ngi kham pha ra

cac quy luat, cac thuoc tnh cua the gii t nhien. Phat minh co ac

iem:+ Khong trc tiep ap ng nhu cau vat chat cua con ngi ma ch

ap ng nhu cau nhan thc cua con ngi ve the gii t nhien.

+ Cac phat minh khong co gia tr thng mai: khong the mua va

cung khong the ban.

+ Ban than cac phat minh khong c bao ho phap ly.

+ Cac phat minh thong thng ton tai lau dai trong lch s.

+ Khong c cap bang. Cac nha phat minh co the c hoi ongkhoa hoc quoc gia hoac the gii trao tang nhng danh hieu, phan thng

e anh gia va ton vinh cong lao cua ho nhng khong cap bang phat

minh.

5.2. Khai niem phat hien ( decouvert )

Khai niem phat hien dung e ch qua trnh con ngi tm ra cac quy

luat xa hoi, cac yeu to va cac vat the a ton tai trong the gii t

nhien. Khai niem phat hien co cac tnh chat nh khai niem phat minh.Hai thuat ngphat minh vaphat hien Viet Nam co s phan biet,

nhng that ra, tuy nhin c the ong nhat hai thuat ng nay v trong tieng La

tinh ch co mot t la decuverte, tieng Anh discovery, va tieng Phap la

decouverte e ch tat ca nhng ket qua ma con ngi kham pha trong

t nhien cung nh trong xa hoi va trong chnh con ngi.

5.3. Khai niem sang che (invention)

Khai niem sang che dung e ch qua trnh con ngi tm ra nguyenly, cong thc, phng phap e tao ra nhng oi tng mi cha tang co

trong the gii hien thc. Khai niem sang che co nhng ac iem:

- ap ng nhu cau cuoc song cua con ngi

- c cap bang sang che ( patent ).

- Co gia tr thng mai: ngi ta co the mua ban sang che hoac

nhng quyen san xuat.

- c bao ho phap ly: thng goi la quyen s hu cong nghiep.

5.4. Khai niem sang tao ( creation )

8

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

9/84

Khai niem sang tao c dung e ch qua trnh con ngi tao ra mot

san pham mi. Gia sang che va sang tao co moi quan he vi nhau,

thong thng sang che ra nguyen ly trc va sau o ap dung nguyen

ly e sang tao, tuy nhien, co nhng trng hp sang tao trc sang

che. Khai niem sang tao con dung e ch kha nang bien tau cua y

tng trc nhng tnh huong nhat nh.Chng 2

CAC NGUYEN TAC C BAN TRONG NGHIEN CU KHOA HOC

1. Nguyen tac thong nhat gia ly luan va thc tien trong nghien

cu

1.1. Khai niem ly luan

Ly luan la he thong tri thc cua con ngi khai quat t hien thc

va c xay dng tren c s khai niem, phan oan va suy luan vatng.

T duy tru tng gom co khai niem, phan oan va suy luan. Trong

o khai niem c tao thanh t qua trnh phan tch tong hp, tru tng

hoa, khai quat hoa. Phan oan c tao thanh t viec lien ket cac

khai niem. Suy luan c hnh thanh t cac hnh thc ket cau cua cac

phan oan. Va en lt mnh cac suy luan lien ket vi nhau e tao

thanh cac he thong ly luan, cac hoc thuyet, cac luan iem khoa hoc- Cac ac iem cua ly luan:th nhat, ly luan co tnh chat gian

tiep; thhai, ly luan co tnh tru tng, khai quat; th ba, ly luan co

gia tr tng oi: co the ung va cung co the sai.

- Vai tro cua ly luan: ly luan ong vai tro cc ky quan trong, no

nh hng cho hoat ong cua con ngi noi chung. V ly luan co tnh chat

tng oi nen vai tro nh hng cua ly luan bao gii cung co hai kha

nang trai ngc nhau. Neu he thong ly luan la tri thc ung th no ongvai tro thuc ay s phat trien cua xa hoi. Ngc lai, neu he thong ly

luan la tri thc sai lam th no km ham s phat trien cua xa hoi. ieu

nay rat de nhan thay, tren the gii nc nao co he thong ly luan

ung th nc o phat trien, con nc nao co he thong ly luan sai,

hoac yeu kem th nc o cham phat trien. V vay, viec hoc tap, nghien

cu khong ngoai muc ch nang cao ly luan, chuan xac hoa ly luan

e nh hng ung an cho hoat ong thc tien.

1.2. Khai niem thc tien

9

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

10/84

Thc tien la toan bo nhng hoat ong vat chat co muc ch, co tnh

lch s xa hoi nham muc ch cai tao t nhien va xa hoi.

Hoat ong thc tien la nhng hoat ong vat chat, khong bao gom moi

hoat ong cua con ngi. Hoat ong thc tien la hoat ong c ban cua

con ngi trong qua trnh phat trien cua xa hoi. V vay, xet theo noi dung

va phng thc thc hien, hoat ong thc tien mang tnh chat xa hoi, laphng thc can ban cua s ton tai xa hoi loai ngi.

- Nhng bieu hien cu the cua thc tien: th nhat, hoat ong san

xuat cua cai vat chat; th hai, hoat ong chnh tr cai tao xa hoi; th

ba, hoat ong thc nghiem khoa hoc.

- ac iem cua thc tien: cu the: thay c, o lng c chnh

xac, co gia tr trc tiep oi vi cuoc song con ngi.

- Vai tro cua thc tien oi vi ly luan:+ Thc tien ong vai tro la muc ch cua ly luan.

Con ngi hoat ong ly luan bao gii cung lay thc tien lam ch en, v

suy cho en cung moi nghien cu ly luan cung e ap ng nhu cau vat

chat va nhu cau nhan thc cua con ngi.

+ Thc tien ong vai tro la c s va ong lc cua ly luan

Con ngi nghien cu bao gi cung xuat phat t nhng van e

cua thc tien va cung chnh thc tien thuc ay con ngi ngay canghoan thien, chuan xac hoa ly luan. V vay, thc tien ong vai tro la c

s va ong lc cua ly luan.

+ Thc tien ong vai tro la tieu chuan cua ly luan

e anh gia mot he thong ly luan la ung hay sai, ch co thong

qua hoat ong thc tien th he thong ly luan ay mi c chng minh

mot cach thuyet phuc la ung hay sai, ung mc o nao va sai

mc o nao. V vay, thc tien la tieu chuan cua ly luan, ch co thctien mi la thc o cua ly luan. Chung ta biet, thc tien co the la

tieu chuan trc tiep cua ly luan, nhng cung co the la tieu chuan gian

tiep cua ly luan. Co nhng trng hp, ngi ta co the chng minh s

ung an hoac sai lam cua mot he thong ly luan bang mot he thong

ly luan khac; tuy nhien, he thong ly luan khac ay a c thc tien

kiem nghiem la chan ly trc o roi th no mi tr thanh luan c xac

thc ang tin cay.

1.3. Yeu cau cua nguyen tac thong nhat gia ly luan va thc

tien

10

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

11/84

Th nhat, nghien cu khoa hoc phai bat au t nhng van e

cua thc tien cuoc song; qua trnh nghien cu phai bam sat thc tien

cuoc song va ket qua cua nghien cu phai co ga tr cho thc tien cuoc

song. Neu nghien cu khong lay thc tien lam c s, ong lc, muc ch

va tieu chuan th nghien cu o ch la nghien cu suong, vo bo.

Th hai, con ngi phai biet tran trong nhng gia tr nghien cu,phai bien tri thc thanh hanh ong, ngha la phai manh dan ap dung

nhng tri thc khoa hoc vao thc tien cuoc song, khong nen tach ri

nghien cu nh la mot hoat ong thuan tuy cua tr tue, hay e tri thc

ly luan khoa hoc nh hng cho hoat ong thc tien. Neu thc tien khong

c nh hng bi tri thc ly luan khoa hoc th thc tien ay la thc tien

mu quang, kem hieu qua. V vay, ly luan va thc tien phai thong nhat

vi nhau nh mot nguyen tac c ban trong nghien cu khoa hoc noi riengva trong moi hoat ong cua con ngi noi chung.

Th ba, ngi nghien cu phai tranh hai thai cc: chu ngha kinh

nghiem va chu ngha giao ieu. Tc l khng c xem thng cc nguyn tc, phng

php, quy cch v cng khng qu my mc, x cng, r p khun theo sch v.

2. Nguyen tac khach quan trong nghien cu khoa hoc

2.1. C s cua nguyen tac khach quan trong nghien cuThe gii hien thc khach quan ton tai khong phu thuoc vao nhan

thc chu quan cua bat c ai. The gii khach quan co the la t nhien,

la xa hoi, la con ngi, la khong gian, thi gian, la qua trnh, la cac quy

luattat ca eu thuoc ve the gi vat chat, tat ca eu co chung

thuoc tnh ton tai khach quan.

2.2. Yeu cau cua nguyen tac khach quan trong nghien cu

Nguyen tac khach quan yeu cau ngi nghien cu phai xuat phatt s that, t thc te khach quan, nghien cu oi tng nh no von co,

von ton tai, khong ap at cho oi tng nhng thuoc tnh ma no khong

co, khong co tnh che ay nhng thuoc tnh von co cua oi tng.

e tuan thu nguyen tac khach quan trong nghien cu, chu the

nghien cu can tam thi bo qua lap trng giai cap, quan iem ang

phai, niem tin ton giao, thanh kien, li ch ca nhan Chung ta khong

phu nhan nhng yeu to ay co vai tro nhat nh trong cuoc song; tuy

nhien, trong nghien cu khoa hoc, neu chung ta khong tam thi bo qua

11

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

12/84

chung th chung se tr thanh nhng vat can vo cung ln trong qua trnh

tiep can oi tng nghien cu.

V du: Nghien cu ve vai tro cua chu ngha t ban trong gian oan

hiennay. Neu c kh kh gi lap trng quan iem cu cua chung ta, e

rang chung ta khong the thay het nhng vai tro quan trong cua chu

ngha t ban. Hay, nghien cu ve quy luat phat trien cua xa hoi loaingi. Neu chung ta gi nguyen lap trng, quan iem Mac xt, e rang

chung ta se x cng trong qua trnh tiep can va giai thch van e. Neu

chung ta m rong tam nhn ve cach tiep can, chung ta se co c cac

cach tiep can va giai thch khac nh quan iem Nen van minh cua Toffler.

ieu o khong co ngha ngi nghien cu i ngc lai he t tng, lap

trng quan iem cua ang, cua Nha nc ma thc chat lam phong phu

hoa he t tng, co van cho ang cho Nha nc nhng luan iem khoahoc e bo sung vao he thong ly luan cua ang va cua Nha nc trong

qua trnh hoat ong thc tien.

Ngi nghien cu, ac biet tren lnh vc khoa hoc xa hoi, nhan van,

kinh t, qun l x hiphai dung cm i trc e vach ng, c vn cho ng, cho

Nh nc chin lc, gii php mi, hiu qu hn, ch khong phai ch i sau nghien cu

giai thch, c v nhng quan iem, ng loi cua ang va cua Nha nc

c.3. Nguyen tac toan dien va lch s cu the trong nghien cu

3.1. C s cua nguyen tac toan dien va lch s cu the

Nguyen tac toan dien c xay dng tren c s nguyen ly toan

dien cua phep bien chng. Nguyen ly toan dien phat bieu: s vat hien

tng khong ton tai co lap ma ton tai trong moi quan he vi muon

ngan s vat hien tng khac. Moi quan he co tnh pho bien, a dang,

rieng biet. Bat c s vat hien tn nao cung co qua trnh ra i phattrien va diet vong, trong nhng khong thi gian nhat nh, s vat, hien

tng co nhng thuoc tnh ac trng nhat nh, nhng trong khong gian

khac, thi gian khac cung s vat hien tng ay se co the co nhng

thuoc tnh khac ma trc o no cha co.

3.2. Yeu cau cua nguyen tac toan dien va lch s cu the trong

nghien cu

Th nhat, nguyen tac toan dien yeu cau ngi nghien cu xem xet,

tiep can oi tng nhieu mat, nhieu moi quan he khac nhau. Tranh

12

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

13/84

cach tiep can mot chieu, phien dien, thay cay ma khong thay rng,

ng nh thay boi xem voi.

Th hai, nguyen tac toan dien yeu cau ngi nghien cu trong muon

ngan moi quan he cua oi tng, phai xac nh c nhng moi quan he

c ban, quyet nh ban chat cua van e can nghien cu. Tranh cach

tiep can thieu trong iem, lan man, khong giai quyet c van e nghiencu.

Th ba, trong nghien cu khoa hoc, ngi nghien cu phai khai quat

c boi canh, van e nghien cu. Tc la xac nh nghien cu oi

tng, khach the trong khong gian nao va trong thi gian nao, neu khong,

e tai nghien cu se tr nen m ho va luan iem khoa hoc cua e tai

cung tr nen lan man, khong co gia tr.

4. Nguyen tac hoai nghi trong nghien cu khoa hoc4.1. Khai niem hoai nghi khoa hoc

Hoai nghi khoa hoc la nhng hoai nghi xuat hien, phat sinh khi chu

the nghien cu nghi ng, khong tuyet oi tin tng vao nhng luan

iem, hoc thuyet, chan ly a co. No la khi iem cua qua trnh truy

tm, tai tao, bo sung hoan thien chan ly.

Trong khoa hoc, hoai nghi c nang len thanh mot nguyen tac c

ban: Khong hoai nghi khong the tm thay chan ly.R.Decartes a tng noi: Cai quy trong khoa hoc la phai biet hoai

nghi, hoai nghi t kham pha t, hoai nghi nhieu, kham pha nhieu, khong

hoai nghi khong kham pha c ieu g3.

Cong tac nghien cu khoa hoc ch phat trien va tien len trong qua

trnh giai ap nhng van e hoai nghi. Hoai nghi trong khoa hoc khong

phai e choi bo chan ly ma thc chat la e i tm kiem mot chan ly

ch thc. Ngi nghien cu khong hoai nghi, khong biet at lai van eth chac chan chang bao gi tm thay chan ly mi va hoan thien tri thc

c.

Nguyen tac hoai nghi giup ngi nghien cu tranh tuyet oi hoa

chan ly khoa hoc a co san, kch thch y tng mi e kham pha chan

ly khoa hoc, bo sung, hoan thien tri thc ang co, khac phuc nhng cho

khiem khuyet cua cua tri thc nhan loai.

4.3. Mot so cach thiet lap hoai nghi trong khoa hoc

3 R. Decartes, La Pensee, p. 248.

13

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

14/84

Trc mot luan iem, co the at nhng van e nh: Luan iem

nay c rut ra t au? Luan iem nay a c chng minh bang thc

tien cha? Cac luan c e chng minh luan iem nay a u cha? Luan

iem nay cua ai a ra? Ngi a ra luan iem nay ng tren lap

trng quan iem nao? Luan iem nay co mau thuan vi luan iem

nao ang ton tai hay khong? Mau thuan vi hien thc khach quan haykhong?

4.4. Yeu cau cua nguyen tac hoai nghi trong nghien cu khoa hoc

Th nhat, trong nghien cu khong tuyet oi tin tng bat c mot

luan iem nao, cho du o la nhng luan iem cua nhng ngi noi

tieng nhat, uy tn nhat.

Th hai, khong chap nhan bat c luan iem nao khi khong ay u

luan c, khong hien nhien ung.Th ba, phai biet at lai van e, phat hien mau thuan cua mot

luan iem ang ton tai.

5. Nguyen tac ao c trong nghien cu

Moi hoat ong cua con ngi eu phai hng en nguon chan,

thien my, v li ch cua cong ong, cua nhan loai. V vay, nganh nghe g

trong xa hoi cung can phai tuan thu ao c nghe nghiep: nganh y th

phai co y c, nganh kinh doanh co ao c kinh doanh, nganh giao ducco ao c trong giao duc Nghien cu khoa hoc cung la mot hoat ong

xa hoi, v vay nghien cu khoa hoc cung can phai tuan thu nhng

nguyen tac ao c nhat nh.

Trong nghien cu khoa hoc ngi nghien cu can tuan thu mot so

yeu cau c ban sau ay:

Th nhat, ngi nghien cu phai trung thc trong qua trnh nghien

cu: Phai nghiem tuc vi chnh mnh va vi ong nghiep trong nghiencu, khiem ton hoc hoi, tran trong ke tha thanh qua cua hng ngi

i trc. Cu the la khong c ao van, ao y, ao so lieu, ao t tng

cua ngi khac. Trong nghien cu, chung ta c quyen ke tha thanh

qua cua ngi i trc, tuy nhien, ke tha phai hp ly; ngha la khi trch

dan bat c t lieu nao eu phai cc chu ro rang ( ghi ro nguon goc

xuat x ): tac gia, tac pham, nha xuat ban, ni xuat ban, nam xuat

ban,, ng co tnh lap liem, an cap cua ngi khac lam cua mnh, o

la hanh vi: lu manh gia danh tr thc rat ang che trong nghien cu.

14

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

15/84

Trung thc trong nghien cu con co ngha cac so lieu phai trung thc,

tranh nhng trng hp v ly do nay, ly do kia khong lay u so lieu thc

te nen ba ra d lieu, so lieu e chng to luan iem cua mnh co c

s. Nhng so lieu sai lech ay se rat nguy hiem khi no c a ng

dung thc te. Nhng luan iem c chng minh bang nhng so lieu ao

ay se vo cung tai hai neu luan iem ay c nang len thanh mot chnhsach xa hoi.

Th hai, nguyen tac ao c yeu cau ngi nghien cu phai co

muc ch tch cc trong qua trnh nghien cu. Ngi nghien cu phai hng

en nhng muc ch lam cho con ngi ngay cang sung sng, hanh phuc,

xa hoi ngay mot phat trien, the gii phon vinh; tranh nhng nghien

cu v muc ch tieu cc, muc ch xau. Chang han nghien cu e tao bom

vi trung, tao vi rut xam nhap va pha cac thong tin d lieu cua ngikhacnghien cu giai phap tron thue gia tr gia tang.

Chng 3

CAC PHNG PHAP C BAN TRONG NGHIEN CU KHOA HOC

Nh phan nhap mon chung toi a trnh bay, moi khoa hoc co oi

tng rieng, muc tieu rieng, yeu cau rieng, v vay moi khoa hoc co cac

phng phap rieng e tiep can va giai quyet cac van e nhat nh.

chng nay, chung toi ch trnh bay nhng phng phap c ban ma hauhet cac khoa hoc eu t hay nhieu van dung cac nguyen ly cua no.

1. Phng phap phan tch

1.1. Khai niem phan tch

Phan tch la thao tac tach mot chnh the thanh cac yeu to, cac

thanh phan e xac nh v tr va vai tro cua tng yeu to trong chnh

the o.

Th du: phan tch muoi an thanh Na va Cl; phan tch mot menh e

thanh chu t, ong t, tuc t, trang t; phan tch mot d an ra thanh

cac hang mucKhai niem phan tch (analyser) khac vi khai niem phan

chia (deviser). Tuy phan tch va phan chia eu co ngha la tach ra, nhng

hai thao tac nay rat khac nhau: Phan tch la tach toan khoi thanh cac

yeu to co cac tnh chat khac nhau. Chang han, phan tch hp chat NaCl

thanh hai nguyen to Cl va Na. Thao tac phan tch cho ta biet c s khacnhau ve chat gia cai chnh the va cai bo phan. Con phan chia la

tach mot khoi ln thanh nhng phan nho hn: khac nhau ve khoi lng

15

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

16/84

nhng tnh chat giong nhau. Chang han, chia mot kilogram ng thanh hai

phan, moi phan 5 lang. Vay, thao tac phan chia cho ta s khac nhau ve

lng gia oi tng ban au va cac thanh phan c phan chia nhng

tnh chat cua cai ban au va thanh phan c phan chia hoan toan

giong nhau.

Trong s phan tch, cac yeu to n gian hn toan khoi: Cl va Na la

nhng chat n th n gian hn NaCl la mot hp chat. Tral lai, trong s

phan chia, cac phan van phc tap nh la toan khoi: mot hat muoi cung

co ay u tnh chat nh mot khoi muoi.

V s phan tch i t phc tap en n gian, t chnh the en cac

yeu to, nen no co cong dung giai thch. No giup xac nh c v tr, vai

tro, iem manh, iem yeu cua tng yeu to trong chnh the. T o,

muon phat trien mot oi tng ch can tac ong vao nhng yeu to,

nhng khau quyet nh nhat, ong thi muon ngan chan s banh

trng, lan rong mot oi tng ch can tac ong km ham yeu to,

nguyen nhan quyet nh nhat cua oi tng o.

1.2. Cac loai phan tch

Can c vao ban chat cua cac s vat phan tch va cac ket qau

at c, ngi ta phan biet cac loai phan tch sau:

+ Phan tch thc nghiem ( Analyse experimentale)

Phan tch thc nghiem la loai phan tch ap dung vao cac the thuoc

gii vat chat nh ru, dam, nc hay cac hien tng ngoai gii nh kh

nong, anh sang. V s phan tch nay c ap dung cho cac thc tai vat ly

hay vat chat, nen ngi ta con goi la phan tch hien thc hay vat chat.

+ Phan tch y tng (Analyse ideale)Loai phan tch nay ap dung trc tiep cho cac y tng (idees) va

cac y niem ( concepts). o la mot loai phan tch rat thong dung. Phan

biet cac kha canh cua mot van e, xet cac phng tien e at mot

muc ch, thc hien mot d nh, xet tam ly mot nhan vat, phe bnh

mot oan van, mot tac pham, tm hieu mot bien co, mot giai oan lch

s, phan biet cac ieu kien quyet nh cua cac hien tng tat ca

cac cong viec o eu la phan tch y tng.

+ Phan tch thuan ly (Analyse rationnelle)

16

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

17/84

Phan tch thuan ly la s tm kiem cac ly do cua mot s kien, mot

menh e, la s i t ket qua len en nguyen nhan, nguyen ly. Loai

phan tch nay thng dung trong toan hoc, nen goi la phan tch toan hoc.

Chng minh toan theo loi phan tch la i t mot menh e can chng

minh len en nhng menh e khac a biet ma no phu thuoc. Nhng

menh e a biet o la nhng nguyen ly toan hoc ( cong ly, nh e,nh ngha) va nh ly a chng minh. Th du: chng minh rang: tong so

cac goc cua mot hnh tam giac bang tong hai goc vuong ngi ta tm

en menh e cac goc bu nhau bang hai goc vuong ( nh ly a

chng minh) vi s trung gian cua menh e tong so cac goc trong mot

tam giac la nhng goc bu nhau ( Xem: chng minh toan hoc).

+ Phan tch phan tnh ( Analyse reflexive)

S suy tng triet ly e cap en tat ca moi s vat, v moi s eu

thuoc ve hoat ong cua tinh than con ngi. Nhng khi ngi ta xet ve

chnh hoat ong tinh than ay th goi la phan tnh. Phan tch phan tnh la

s phan tch ma tinh than ap dung cho chnh hoat ong cua no. o la

mot trong nhng phng phap can ban cua luan ly hoc va tam ly hoc:

phng phap noi quan ( introspection). Nha luan ly hoc xet en

toan hoc chang han, khong phai v chnh toan hoc, ma v muon biet tr

tue hoat ong the nao e tao ra toan hoc. Trong cong viec ay, tr tue

nha luan ly i t khach the ( objet) ve chu the ( sujet ), t ieu t

tng (pense) ve ngi t tng ( pensant): o la phan tch phan tnh.

Nha tam ly hoc cung vay, khi xet mot tnh cam chang han, chnh la a

phan biet mnh ra lam khach the va chu the: mnh buon, mnh lai xet noi

buon cua mnh.

1.3.Y nghia cua phan tch

Phan tch la phng phap i t ket qua len en nguyen nhan,

nguyen ly, nen no la phng phap nghien cu ( recherche), ieu tra

( investigation). Ngi ta dung phng phap nay e kham pha nguyen

nhan va nh luat cua cac s kien e giai quyet mot van e hoac ly

luan hoac thc hanh. No la linh hon an giau cua qui nap.4

Noi rang khoa hoc co muc ch cat ngha cai hu hnh phc tap

bang cai vo hnh n gian chnh la nh ngha khoa hoc bang s phan tchvay. Cung co nhng tac gia nh Bachelard, Bergson,... nghi ng cong dung4 F. Bacon, New Organon, p. 232.

17

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

18/84

giai thch khoa hoc cua phng phap phan tch. S cat ngha cai phc tap

bang cai n gian theo thuyet Descartes da vao mot nh e ong c ky

thuat ( mecaniste) la: toan the c giai thch bang tong so cac thanh

phan. nh e nay khong c cong nhan trong sinh vat hoc va cac khoa

hoc nhan van. Trong sinh vat hoc, ngi ta giai thch cac van hanh thanh

phan (fonctionnements partiels) bang van hanh toan the (fonctionnementglobal) cua c the. Trong tam ly, mot thai o hay c ch la mot s phan

ng toan the oi vi mot canh huong toan the ch khong phai la

mot tong so cac phan xa do cac vat kch thch gay ra. Trong xa hoi hoc,

ngi ta ch tm hieu toan the mot nh che, ch khong the cat ngha

no bang cach phan tch. That ra nhng nhan xet tren ch neu ra nhng

s kho khan cua phng phap phan tch, ch khong phu nhan c cong

dung giai thch cua no. Phng phap phan tch c thc hanh mot cachung an van la cong cu ac biet cua khoa hoc.5

2. Phng phap tong hp

2.1. Phng phap tong hp la g ?

Phng phap tong hp la phng phap lien ket cac yeu to, cac thanh

phan thanh mot chnh the co tnh chat ln hn tong cac tnh chat cua

cac yeu to ban au.

V du : tong hp mot nguyen t natri va mot nguyen t clo se co

c mot hp chat la muoi an. Lien ket bay not nhac theo nhng

nguyen tac nhat nh se tao ra c cac ban nhac...

Neu cac yeu to la ket qua cua s phan tch mot tong hp san

co, th s hp cac yeu to o la mot s tong hp tai tao (reconstruction).

Tong hp H va O thanh nc di tac ong cua tia ien la mot s tai

tao, v H va O la nhng yeu to c phan tch nc ra. Trong trng

hp ngi ta hp cac yeu to thanh mot tong hp mi, th s tong hp

ay la mot s sang tao (creation). Phng phap nay thng c dung

trong hoa hoc t khi Marcelin Berthelot1 tong hp chat Aldehyde formique.

2.2. Cac loai tong hp

+ Tong hp thc nghiem

5 Xem Tran Trong San, Luan Ly Hoc, tr. 7718

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

19/84

Tong hp thc nghem la loai tong hp ap dung thc tai vat ly hay

vat chat, cung goi la tong hp thc s hay vat chat. Th du: hp H va O

thanh nc; rap cac banh xe, cac truc xe lai thanh bo may

+ Tong hp y tng

o la s tong hp cac y tng, cac y niem. Th du: nha van xep

at y tng e lam mot bai van, nha s hoc thu thap tai lieu e lap

lai mot giai oan lch s, nha triet hoc thiet lap mot he thong e giai

thch moi s, nha bac hoc at ra thuyet ly e cat ngha cac hien tng

+ Tong hp thuan ly

Tong hop thuan ly i t cac nguyen ly n gian en cac ket qua

phc tap. o chnh la suy luan dien dch thng dung trong chng minh

toan hoc. Th du: T nh ngha hnh bnh hanh, ngi ta suy ra nh ly:Trong mot hnh bnh hanh, cac ng cheo cat nhau iem gia cua

chung. V vay, tong hp thuan ly cung goi la tong hp toan hoc.

+ Tong hp bien chng

Luan ly hoc nh gia cua Aristote ch cong nhan co hai gia tr ung

va Sai, va coi s mau thuan la iem vo ly tuyet oi, khong the vt

noi. Trai lai, theo Bien chng phap cua Hegel ( 1770 1831) mau thuan

chnh la ieu kien cua s tien bo. S mau thuan gia chnh e (these)

va phan e (antithese) a en ket qua la hp e (synthese), mot

menh e mi phong phu hn, gi lai c tat ca nhng g hp thc trong

cac menh e tren. Th du: Louis de Broglie1 a tao ra thuet c hoc ba ong

can c vao hai thuyet mau thuan nhau ve anh sang: thuyet anh sang

truyen i bang cac hat cc nho (cua Newton)1, va thuyet anh sang

truyen i bang ba ong (cua Huyghens)2.

2.3. Gia tr cua tong hp

Bang phng phap tong hp, ngi ta hp cac y tng, cac s kien

thanh mot toan th; ngi ta i t cac nguyen ly, nguyen nhan xuong

en cac ket qua. Trong s hoc, sau khi thiet lap cac s kien lch s

bang cach phe bnh s lieu, nha s hoc lam cong viec tong hp: tm s

lien lac gia cac bien co lch s, xay dng lai mot giai oan lch s

trong qua kh. Khi ta trnh bay mot viec g bang cach neu ra cac hau quacua no, o la ta dung phng phap tong hp.

19

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

20/84

Ngoai cong dung chnh la trnh bay, chng minh, tong hp con c

dung trong viec phat hien va sang che khoa hoc: ngi ta co the kham

pha ra c cac hp chat mi bang cach tong hp cac chat n gian

(tong hp sang tao); s phan loai cac sinh vat, s he thong hoa cac nh

luat rieng re thanh nguyen ly cung em lai cho nha bac hoc nhng ieu

hieu biet mi.

Khi noi ve gia tr cua s phan tch, ta a biet viec phan tch khong

the tien hanh vo cung vo tan, v co nhng cai tr tue khong the phan

tch, giai thch c. Tong hp cung the, no khong the nao ay u hoan

toan. Tr tue con ngi kho at c en mot tong the tuyet oi ma

moi s co the t o suy ra mot cach tat nhien. Bi v ta khong nam

c chan ly hoan toan, nhat nh va kien thc cua ta bao gi cung

con thieu sot.

2.4. Moi quan he bien chng gia phan tch va tong hp

Noi ve cong dung cua phan tch va tong hp trong khoa hoc, Claude

Bernard viet: Khi nghien cu khoa hoc, ngi ta phan tch; khi trnh bay,

giang day cho ngi khac, th dung tong hp. Khi nao cha the trnh bay

khoa hoc bang tong hp, th tc la khoa hoc ay cha c thanh lap thc

s. Khoa hoc ch c thanh lap thc s khi nao c tong hp thc s.

Nhng ngi lam cho khoa hoc thanh tong hp la nhng bac v nhan. Nh

Newton oi vi vat ly va Lavoisier oi vi hoa hoc. o cung chnh la

quan niem co ien cua Decardtes va Newton phan biet phan tch va tong

hp: phan tch la phng phap nghien cu, phat minh, con tong hp la

phng phap trnh bay, chng minh. Quan niem ngay nay khong con can

c vao cong dung e nhan nh gii han cho phan tch va tong hp nh

tren. Bi v ta a biet rang phan tch cung co the dung trong viec trnh

bay, chng minh, va tong hp cung co the giup cho viec phat minh va

kham pha.

S khac nhau gia phan tch va tong hp o la hai thao tac ngc

chieu nhau: Phan tch la mmot s lui ve, t ket qua lui ve nguyen ly, t

phc tap ve n gian. Tong hp la mot s tien len t nguyen ly en

ket qua, t n gian en phc tap.

20

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

21/84

Mac du co s khac nhau ve chieu hng cua thao tac, tuy nhien

phan tch va tong hp bo tuc cho nhau; chung co tam quan trong ngang

nhau va luon luon cong tac trong hoat ong cua t tng.

Condillac1 noi rang: Tong hp gom ca s hp lai va s tach ra. Phan

tch gom ca s tach ra va s hp lai. Theo Condillac Tong hp ma khong

phan tch la tri thc sai lam, phan tch ma khong co tong hp la tri thc

thieusot. Tong hp va phan tch luon luon bo tuc cho nhau, ieu o ta

thay ro trong cac loai phan tch va tong hp.

Khi ot kh hydro ma ong goi la kh de bat la co chat nc ( air

inflammable aqueux), Lavoisier quan sat s cau tao cua nc; nc la tong

hp cua ocxy va hydro. Chnh v a quan sat cau tao tong hp cua nc

ma Lovoisier a ngh en viec phan tch hp chat nay. Lai na, s phan

tch toan khoi thanh cac yeu to gia thiet rang khi tong hp cac yeu to

o, ta lai co c toan khoi luc trc; ngc lai, khi tong hp cac yeu to

thanh toan khoi, ta a phai ngh rang neu phan tch toan khoi va hp

thanh, ta se lai co c cac yeu to o. Lay ( H20) lam th du. S phan

tch H20 thanh H va O gia thiet rang s tong hp H va O se em lai H20. Khi

tong hp H va O thanh H20, viec ay ngu y la neu em H20 ra phan tch, ta

lai c H va O. o la moi lien he mat thiet gia phan tch va tong hp

thc nghiem. Do o, ung nh li Cousin noi, phan tch can phai c tiep

theo bang tong hp, va ngc lai. Neu khong, ta khong the nao at c

mot tri thc ung va u ve moi oi tng ma ta muon biet.

Trong hoat ong cua t tng, ta cung thay phan tch va tong hp

luon luon ke tiep nhau. Du ngi ta ly luan kheo hay vung, tr tue van

khi th truy tm nguyen nhan, luc th tr ve ket qua, luc hp cac y tng

lai, luc tach cac y tng ta. Suy luan chnh la mot chuoi cac tong hp

va phan tch.

Renan6 noi rang: Moi nhan thc eu la mot qua trnh phan tch

gia hai ln tong hp. Tong hp th nhat con lon xon, cha ang goi la

tong hp, phai nh en phan tch e mo xe ra thanh nhng yeu to can

ban, sau cung tong hp th hai en lam sang ro ca van e.7

2.4. Khuynh hng t duy phan tch va t duy tong hp

6 Ernest Renan (1823-1892 ), Nha van, nha khoa hoc ngi Phap, tac gia cua tac phamnoi tieng: Avenir de la sience7

21

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

22/84

Phan tch va tong hp cung ch li va can thiet. ieu can thiet la

phai s dung the nao cho hai thao tac o hoa hp nhau, khong qua

nghieng ve ben no hay ben kia. Trong thc te, s hoa hp o t khi at

c: co ngi chuong phan tch hn, co ngi lai coi trong tong hp hn.

Do o, ngi ta phan biet hai loai tr tue: t duy phan tch va t duy tong

hp. Viec nhan biet hai khuynh hng co y ngha nhat nh trong nghiencu, no giup phat huy het s trng e at ket qua toi u vi mc chi

ph toi thieu.

+ T duy co khuynh hng phan tch : co the biet c nhng ngi

nao la ngi co t duy phan tch khi da vao mot so bieu hien nh : Th

nhat, chu y en nhng cai cu the hn la nhng cai tru tng.Th hai,

hay tm nhng nguyen nhan trc tiep. Th ba, thng xet cac kha canh

nho nhat cua oi tng. Th t khong thch suy tng ly luan, ch muon

thc hanh nham at c ket qua gan.

Ngi co khuynh hng t duy phan tch co cai nhn sang to, ro ret,

minh bach oi vi cac van e, nhng cung thng mac khuyet iem la

thien can, hep hoi va thch rm ra, t m.

+ T duy co khuynh hng tong hp : co the nhan thay nhng ngi

co khuynh hng tong hp la nhng ngi co nhng bieu hien : Th

nhat, chu y en nhng khai niem va nhng quan he tru tng. Th

hai, hay tm nhng nguyen nhan sau xa. Th ba, thng lu tam en nhng

nguyen tac tong quat, nhng quan niem toan the. Th t, thch ly thuyet

hn s kien.

u iem cua ngi co oc tong hp la co cai nhn bao quat toan

the, tao nen c cac he thong chat che, mach lac. Nhng nhng ngi

qua thien ve tong hp thng co nhng nhan xet thieu sot, sai lam,va thai o t man, ngoan co.

3. Phng phap lch s

Phng phap lch s la phng phap dien lai tien trnh phat trien

cua cac hien tng va cac s kien lch s vi moi tnh chat cu the cua

chung8.

Phng phap lch s co nhng yeu cau c ban sau ay :

Th nhat, phai i sau vao tnh muon mau, muon ve cua lch s,tm cai ac thu, cai ca biet trong cai pho bien. Va, tren c s nam

822

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

23/84

c nhng ac thu, ca biet o ma trnh bay the hien cai pho bien

cua lch s.

Th hai, phng phap lch s con yeu cau chung ta phai tm hieu

cai khong lap lai ben cai lap lai. Cac hien tng lch s thng hay tai

dien, nhng khong bao gi dien lai hoan toan nh cu. Phng phap lch s

phai chu y tm ra cai khac trc, cai khong lap lai e thay nhng netac thu lch s.

Th ba, phng phap lch s lai yeu cau chung ta phai theo doi

nhng bc ng quanh co, thut lui tam thi cua phat trien lch s.

Bi v lch s phat trien muon mau muon ve, co khi cai cu cha that

tan ta, cai mi a nay sinh. Hoac co khi cai mi tuy a chiem u the,

nhng cai cu hay con co ieu kien va nhu cau ton tai trong mot chng

mc nhat nh. Phng phap lch s la phai i sau vaop nhng uan khuco.

Th t, phng phap lch s yeu cau chung ta i sau vao ngo ngach cua

lch s, i sau vao tam ly, tnh cam cua quan chung, hieu lch s ca

ve iem lan ve dien, hieu t ca nhan, s kien, hien tng en toan

bo xa hoi.

Th nam, phng phap lch s phai chu y en nhng ten ngi,

ten at, khong gian, thi gian cu the, nham dng lai qua trnh lch sung nh no a dien bien.

Vay, phng phap lch s la nham dien lai tien trnh phat trien lch

s vi tnh muon mau muon ve cua no, nham the hien cai lch s vi

tnh cu the, tnh hien thc, tnh sinh ong cua no. No giup chung ta nam

vng c cai lch s e co c s nam cai logch c sau sac, ung

an hn.

4. Phng phap logic4.1. Khai nim phng php logic

Phng phap logic la phng phap nghien cu oi tng bang cach

noi ket cac s kien, cac van e, cac bien co...e vach ra ban chat va

quy luat phat sinh, phat trien va diet vong cua oi tng.

Phng phap logch khac phng phap lch s cho no khong

nham dien lai toan bo tien trnh cua lch s, ma la nham nghien cu

qua trnh phat trien lch s, nghien cu cac hien tng lch s trong hnh

thc tong quat, nham vach ra ban chat quy luat, khuynh hng chung trong

s van ong cua chung.

23

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

24/84

4.2. ac iem cua phng phap logic :

Th nhat, phng phap logch nham i sau tm hieu cai ban chat,

cai pho bien, cai lap lai cua cac hien tng. Muon vay, no phai i vao

nhieu hien tng, phan tch, so sanh, tong hp, v.v e tm ra ban chat

cua nhng hien tng.

Th hai, neu phng phap lch s i sau vao ca nhng bc ngquanh co, thut lui tam thi cua lch s, th phng phap logic lai co the bo

qua nhng bc ng o, ma ch nam lay bc phat trien tat yeu

cua no, nam lay cai xng song phat trien cua no, tc nam lay cai

quy luat cua no. Logch khong phai la s phan anh lch s mot cach

n thuan, ma la s phan anh a c uon nan lai, nhng uon ann theo

quy luat ma ban than qua trnh lch s em lai9

Th ba, khac phng phap lch s la phai nam lay tng s viec cuthe, nam lay khong gian, thi gian, ten ngi, ten at, so lieu... cu the,

phng phap Logch lai ch can i sau nam lay nhng nhan vat, s kien,

giai oan ien hnh va nam qua nhng pham tru, quy luat nhat nh.

Th t, trong khi trnh bay th phng phap logch can van dung nhng

khai niem, pham tru, quy luat hn la trnh bay nhng nhan vat, s viec

cu the.

Nh nhng ac iem o ma phng phap logch co nhng khanang rieng la: giup chung ta nhn nhan ra cai mi. Bi v logch la s

phan anh cua the gii khach quan vao y thc ngi ta, ma the gii

khach quan th khong ngng phat trien, cai mi luon luon nay sinh. Do

luon luon chu y en cai pho bien, cai ban chat ma t duy logch de

nhn thay nhng bc phat trien nhay vot va thay cai mi ang nay sinh

va phat trien nh the nao. Phng phap Logch co the giup ta thay

trc c hng i cua lch s, nham ch ao thc tien, cai tao thegii. Phng phap logch con co u iem la giup chung ta tac ong tch

cc vao hien thc, nham tai san sinh ra lch s mot trnh o cao hn,

ngha la chu ong cai tao, cai bien lch s, nh nam c nhng quy

luat khach quan o.

4.3.Moi quan he cua phng phap lch s va phng phap logic

Khong bao gi co phng phap lch s hay phng phap logch thuan

tuy tach ri nhau, ma la trong cai no co cai kia, hai cai tham nhap vao

nhau, anh hng lan nhau. Gii han gia chung ch la tng oi va co

9 C. Mac va Angghen, toan tap, t. 13, tr. 614.24

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

25/84

ieu kien. Giai thch ve tnh thong nhat gia hai phng phap o.

Angghen viet : Ve ban chat, phng phap logic khong phai la g khac,

ma cung la phng thc lch s, ch co khac la a thoat khoi nhng

hnh thc lch s cua no va khoi nhng hien tng ngau nhien co tac

dung pha hoai no 10. Bi v phng phap logch khong phai ch phan anh

mot cach thu ong, co tnh chat chup anh hien thc khach quan, ma lanham nhan thc hien thc theo s phat trien hp vi quy luat cua no.

Tuy vay, v logch khong phai ch la cai pho bien tru tng, ma

la cai pho bien t no bao ham s phong phu cua cai ac thu, cai ca

the, cai ca biet nen muon nam c cai pho bien, cai quy luat th

khong the khong dung phng phap lch s i sau vao cai ac thu cai

ca biet Ca trong phng phap trnh bay, phng phap logch hoan toan

khong nhat nh phai ong khung trong vi pham tru tng thuan tuy. Trailai, no oi hoi phai co s minh hoa lch s, phai thng xuyen tiep xuc

vi hien thc11. V vay, co the noi la trong phng phap logch a co

phng phap lch s.

Ngc lai, phng phap lch s cung khong phai la nham mieu ta

lch s mot cach gian n, ma la phai qua mieu ta lam noi bat len si

day logch chu yeu cua s phat trien lch s, hay noi mot cach hnh

anh la : phng phap lch s phai khoac len si day logch can banmau va tht cua nhng hien tng cu the, bang cach theo sat tng

bc nhng hien tng ay, bang cach phan anh toan bo tnh lien tuc

lch s ve s phat sinh, phat trien cua nhng hien tng ay.

Muon nam c va lam noi bat len si day logch cua lch s th

khong the khong dung phng phap logic. Do o, cung co the noi, trong

phng phap lch s a co phng phap logch.

Phng phap lch s tuy phai theo sat tien trnh phat trien cua lchs, dien lai mot bc ng quanh co, ngau nhien, thut lui tam thi cua

qua trnh phat trien hien thc, nhng khong phai la mieu ta lch s mot

cach kinh nghiem chu ngha, chat ong tai lieu, ma la mieu ta theo

mot si day logch nhat nh cua s phat trien lch s; khong phai

mieu ta lch s phat trien mot cach mu quang, ma la phat trien mot

cach co quy luat.

10 Sd, tr. 616.11 Sd, tr. 617.

25

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

26/84

Cung vay, phng phap logch tuy khong noi en nhng bc ng

quanh co, ngau nhien cua lch s, nhng khong phai v the ma no bo qua

viec nghien cu lch s cu the, ch a ra nhng khai quat ly luan vo

can c, nhng quy luat, pham tru tru tng khong co mot noi dung lch

s, thc te nao. Phng phap logch khong phai la mot s chup anh

dan en mot s phan anh khong sinh ong ve hien thc, ma s phananh biet rut ra t trong lch s cai chu yeu ay the hien c ban chat

cua qua trnh lch s.

Neu tr lai nguon goc cua hai phng phap nay la cai lch s va

cai logch th chung ta thng noi: Neu khong co cai logic, cai lch s

ch la mu quang, ma khong co cai lch s th cai logic ch la rong

tuech.12 S thong nhat gia phng phap lch s va phng phap logch

cung vay. Khong co cai no th khong the co cai kia mot cach hoanchnh. Ch co quan triet ca hai phng phap va biet van dung chung

vao cong tac nghien cu th chung ta mi nam that vng c chan ly

khach quan. Bi v tieu chuan cua chan ly la ly luan an khp vi thc

tien, cung tc la cai logch phai phan anh ung ban chat cua lch s.

V phng phap lch s va phng phap logic co tnh thong nhat va

cung co muc ch thong nhat la cung nham phi bay ro chan ly khach

quan cua s phat trien lch s, nen trong cong tac nghien cu, tong ketkhoa hoc, chung ta khong the ch van dung mot phng phap rieng re

nao, v thc ra chung ch la hai mat bieu hien khac nhau ma thoi.13

5. Phng phap phan tch ma tran SWOT (Matrix SWOT)

5.1..Khai niem phng phap ma tran SWOT

Phng phap ma tran Swot la phng phap c s dung e phan tch

anh gia cac kha canh c ban cua mot oi tng nham muc ch e

xuat cac giai phap co tnh kha thi cho mot chien lc nhat nh.5.2. Lc s ve phng phap phan tch ma tran SWOT

Phng phap phan tch ma tran SWOT ra i t nhng nam 60-70 cua

the k XX tai vien nghien cu Stanford (My) vi qua trnh tm hieu nguyen

nhan that bai trong viec lap ke hoach cua tren 500 cong ty co doanh thu

cao nhat nc My luc o. Nhom nghien cu gom 5 ngi la Marion

Dosher, tien s Otis Bennepe, Albert Humphrey Va Birger Lie.

12 Sd, tr. 61913 Xem Van Tao, Phng phap lch s va Phng phap logic, nxb. Vien s hoc Viet Nam,1995, tr.37-50.

26

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

27/84

Tuy nhien nhng y tng manh nha ve mo hnh SWOT a xuat hien

t nam 1949 tai cong ty Du Pont (My). Nh a phan tch tren, SWOT la

tap hp cua 4 ch viet tat trong tieng Anh. o la:

S = Strengths (nhng iem manh)

W = Weaknesses (nhng iem yeu)

O = Oportunities (nhng c hoi)T = Threats (nhng nguy c)

Thong qua phoi hp cac yeu to S, W, O, T, Du Pont tien hanh xay

dng ke hoach dai han cho toan bo hoat ong cua cong ty. Ket qua la

Du Pont a vn len tr thanh mot oi thu ang gm tai My luc o.

Tam gng Du Pont a khi mao cho mot loat cac phong trao tao dng ke

hoach soi noi tren khap nc My. Cho ti nam 1960 th mo hnh SWOT

cua Du Pont a xuat hien 500 cong ty ln nhat nc My. Lan song

nay con tiep tuc lan rong va anh hng ti mot so nc cong nghiep

mi Chau My va cac quoc gia phat trien Chau Au nh Anh, Phap,

c, Thu S, an Mach va Nauy.

Mac du mo hnh do Du Pont a ra em lai nhng khoan li nhuan

kech xu cho cac tap oan kinh te ln nhnh viec ap dung mo hnh SWOT

do Du Pont a ra di hnh thc la cac ke hoach dai han lai bieu hien

nhieu bat on, au t ton kem ma t hieu qua. Cac nha nghien nhan

thay th trng canh tranh luon bien ong va dien tien phc tap do o

can phai tien hanh ra soat va phan tch SWOT bang cac chien lc

ngan han, phu hp vi tng hoan canh cu the ma tat ca oi ngu

quan l cung co the a ra mot chng trnh hanh ong thong nhat.

e khac phuc nhc iem nay, Robert Stewart thuoc vien nghien

cu Stanford (My) cung vi nhom nghien cu cua mnh tai SRI Menlo Park

California a tm cach tao ra mot mo hnh mi thay cho mo hnh Tao dng

ke hoach cua Du Pont. Cong trnh nghien cu cua Robert Stewart keo dai 9

nam (1960-1969) vi hn 50 nhan vien lam viec cat lc e hoan thanh

viec phong van tren 1100 cong ty va to chc kinh te thong qua bang

hoi gom 250 e muc. Cuoi cung nhom nghien cu a ra ket luan: Trong

mot cong ty, e viec kinh doanh at c hieu qua cao nhat th giam oc

ieu hanh phai la trng nhom ke hoach va cac trng phong chc

nang phai thuoc nhom lap ke hoach. ieu nay mot lan na khang nh

27

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

28/84

gia giam oc ieu hanh va nhan vien di quyen luon phai co s

phoi hp nhp nhang e a ra mot ke hoach thong nhat.

Ngoai ra, tien s Otis Bennepe thuoc nhom nghien cu con a ra

mo hnh chuoi logic gom tuan t 7 yeu to ma sau nay tr thanh hat

nhan cua he thong SWOT c thiet ke:

- Gia tr (values)

- anh gia (appraise)

- ong lc (motivation)

-Tm kiem (search)

-La chon (select)

-Len chng trnh (program)

-Hanh ong (act)

-Giam sat va lap lai cac bc 1,2,3.

Gia s trong viec anh gia qua trnh kinh doanh cua cong ty dau

la A, e thu c khoan li nhuan B theo ch tieu e ra, cong ty A trc

het phai xac nh c gia tr cua dau la tren th trng. Sau o

tien hanh anh gia tiem nang kinh doanh dau la cua cong ty vi so

von, nguon nhan cong va trang thiet b hien co. T o ma nha lanh

ao mi co the xac ng c ong c kinh doanh cua mnh va tm kiem

cac ke hoach co the em lai khoan li nhuan B nh a e ra.Tuy nhien

sau khi a tm kiem c roi th nha lanh ao can phai la chon mot

ke hoach thch hp nhat e lap chng trnh hoat ong cho cong ty

(quang ba thng hieu, maketing, san xuat, lu thong, phan phoi san

pham...)

Cong ty cung can lap ra oi ngu nhan vien chuyen giam sat

tnh hnh hoat ong cua cong ty (3 khau au cua chuan gia tr) e kpthi bao cao nhng thay oi va giai phap cu the.

Nh vay mo hnh chuoi logic cua Otis Bennepe t nhieu a co

nhng vai tro nhat nh trong qua trnh hnh thanh mot mo hnh SWOT hoan

chnh. Sau mo hnh nay, cac nha khoa hoc va chuyen gia kinh te phat

hien ra rang: muon xay dng chien lc on nh cho cong ty th bc au

tien phai anh gia c nhng g tot, nhng g xau trong hoat ong

hien tai va tng lai. Nhng ieu tot hien tai la nhng ieu hailong (satis factory) va nhng ieu tot trong tng lai c goi la nhng

28

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

29/84

c hoi (opportunities). Nhng ieu xau trong hien tai la nhng sai lam

(faults) va nhng ieu xau trong tng lai goi la nhng nguy c (threats).

Toan bo qua trnh nay c goi la phan tch SOFT.

Sau o, vao nam 1964, tai hoi thao ve lap ke hoach dai han tai

Zurich (Thu S), nhom nghien cu quyet nh oi ch F thanh ch W

(Weak=iem yeu) va t o SOFT a chnh thc c oi thang SWOT.

Phien ban mo hnh SWOT au tien c th nghiem vao nam 1966

cho toan bo hoat ong cua cong ty Erie Technological Corp (My). Sau nhng

thanh cong ban au nam 1973, SWOT c pho bien sang Anh mot lan

na va c nhieu cac cong ty ln on nhan nh W.H.Smith & Sons PLC,

cong ty C.W.S, J.W French Ltd,... Tiep o mo hnh chien lc SWOT c s

dung thanh cong rat nhieu doanh nghiep, to chc va tap oan thuoc

cac lnh vc khac nhau.

Hien nay SWOT a c pho bien tren khap the gii va a chng

minh c kha nang giai quyet cac van e cua doanh nghiep hang nam

ma khong can da vao t van hay cac nguon lc ton kem khac.

5.3. Quy trnh cua phng phap SWOT

Bc 1. Phan tch cac iem manh cua oi tng.

Bc 2. Phan tch cac iem yeu cua oi tng

Bc 3. Phan tch cac c hoi cua oi tng

Bc 4. Phan tch nhng thach thc cua oi tng

Bc 5. Ket hp cac ac iem theo nhng nhom cap ac iem nhat

nh.

Bc 6. a ra chien lc phat trien cho oi tng.

5.4. Cach ng dung phng phap phan tch ma tran SWOT

+ Phan tch SWOT

Phan tch SWOT la thao tac phan tch, nhan nh va anh gia ve

tnh hnh cua mot oi tng lien quan en 4 yeu to: mat manh, mat

yeu, c hoi va thach thc.

Ngi ta cung co the hieu phan tch SWOT la viec anh gia mot

cach chu quan cac d lieu c sap xep theo nh dang SWOT di mot

trat t logic de hieu, de trnh bay, de thao luan va a ra quyet nh co

the s dung trong moi qua trnh ra quyet nh.

29

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

30/84

S d phng phap nay c ng dung rong rai chnh la do no co

the sap xep nhng thong tin phc tap vao trong hien thc c trat t,

gon ghe, lam noi bat mot so khau mau chot can chu y trong o. Mat

khac, k thuat phan tch SWOT la k thuat phan tch va x l ket qua

nghien cu ve moi trng canh tranh giup doanh nghiep e ra chien lc

mot cach khoa hoc1. Tham ch, SWOT con buoc nha quan l chu y ennhng mat bat li cua doanh nghiep hoac ca nhan trong m thong tin

o, cung nh nhng khiem khuyet cha u cua ban than chung ta. Hay

noi cach khac: phng phap nay li dung thu oan cng bc nhan biet

ve mat tam l hoc, lam cho t duy cua chung ta n gian hn nhieu2

Khi phan tch ma tran SWOT, chung ta nen nh en cac yeu to: chnh

sach, kinh te, xa hoi, cong nghe, phap luat va moi trng ( PESTLE )

cua oi tng c phan tch. V mot oi tng nhat nh thng b chi

phoi bi

cac moi quan he c ban ay.

Bang liet ke cac yeu to SWOT

1 Pham Xuan Lan , Quan tr hoc, ai hoc kinh te thanh pho Ho Ch Minh, 2000, tr.312 Ly Than Tung, Co Tung Dng (2004), Tm lay c hoi canh tranh tren thng trng-Hoach nh sach lc phan tch SWOT, Nxb.Lao ong- Xa hoi, Ha Noi, tr.143

30

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

31/84

Tuy

thuoc vao

moi oi

tng cu the

c phan tch ban co the s dung linh hoat bang liet ke cac yeu to

SWOT e at c hieu qua cao nhat. Bang liet ke nh hnh 1 la mo hnh

n gian ma a so moi ngi co the hnh dung c.

Sau khi lap bang liet ke cac yeu to SWOT, nha quan l tien hanh

phan tch, phoi hp cac yeu to SWOT va e ra giai phap cho chien lc

phat trien cua cong ty. Thc chat cua qua trnh nay la viec tao dng

mot ma tran SWOT giup nha quan l phat trien 4 loai hnh chien lc c

ban.o la: cac chien lc iem manh-c hoi (SO), chien lc iem manh-

nguy c (ST), iem yeu-c hoi (WO), iem yeu-nguy c(WT). e thc hien

mot cach hieu qua cac chien lc neu tren buoc nha quan l phai tuan

theo cac phng phap phoi hp nh:

oi vi iem manh (S) th doanh nghiep can tm cach phat huy tch

cc. oi vi iem yeu (W) th doanh nghiep can phai biet khac phuc. oi

vi c hoi (O) th doanh nghiep can biet khai thac, phat huy, tan dung. oi

vi cac yeu to nguy c (T) th doanh nghiep can tm cach han che haygiam bt.

NHNG IEM MANH (S) NHNG IEM YEU (W)

Liet ke nhng iem manh

_

_

_

_

Liet ke nhng iem yeu

_

_

_

_

NHNG C HOI (O) NHNG THACH THC (T)

Liet ke nhng c hoi

_

_

_

_

Liet ke nhng thach thc

_

_

_

_

31

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

32/84

Nh vay s ket hp cac yeu to SWOT la nhiem vu kho khan nhat

cua viec phat trien mot ma tran SWOT hieu qua. No oi hoi ngi

phan tch phai co s phan oan tot. Mat khac, nha quan l cung can

co quan iem bien chng khi xay dng cac chien lc v se khong co

mot ket hp nao la tot nhat, nha quan l can phoi hp nhieu chien

lc vi nhau, t o giup cong ty phat trien mot cach ben vng.

cac yeu

to

ben

trong

cac yeu to

ben ngoai

NHG IEM

MANH

(S)

NHNG IEM

YEU

(W)

NHNG C HOI

(O)

CHIEN LC SOS dung cac mat

manh e khai thac

c hoi

CHIEN LC WO

Tranh thu cac c

hoi e khac phuc

cac iem yeu

NHG THACH

THC(T)

CHIEN LC ST

S dung diem

manh e oi phovi cac thach

thc

CHIEN LC WT

Toi thieu hoa

nhng iem yeuva tranh khoi

nhng thach thc

Hnh 3: Bang ma tran SWOT

Trong o, cac chien lc SO la cac chien lc giup cong ty tang

trng nhanh bang cach s dung nhng iem manh ben trong cua cong ty

e tan dung nhng c hoi ben ngoai. Bat c mot cong ty hay to chc

kinh te nao cung mong muon to chc cua ho vao v tr ma nhngiem manh ben trong co the s dung e li dung nhng xu hng

thuan li t ben ngoai. Chang han ch cong ty Mercedes Benz, vi b quyet

k thuat va s noi tieng ve chat lng cua no (iem manh ben trong).

Ket hp vi viec tan dung s gia tang cua nhu cau ve loai xe hi xa x (c

hoi ben ngoai) ho a cho xay dng them cac nha may san xuat mi

(chien lc SO) e chiem lnh th trng.

Cac chien lc WO nham cai thien nhng iem yeu ben trong bang

cach tan dung nhng c hoi ben ngoai. oi khi nhng c hoi ln ben

32

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

33/84

ngoai ang ton tai nhng cong ty co nhng iem yeu ben trong ngan can

viec khai thac nhng c hoi nay. V vay, trc het muon trien khai chien

lc SO hieu qua th phai tien hanh khac phuc nhng iem yeu noi tai

cua cong ty. o la nguyen tac chien lc.

Cac chien lc ST s dung cac iem manh cua mot cong ty e

tranh khoi hay giam thieu nhng anh hng va thach thc t ben

ngoai. ay la mot trong nhng van e ma a so cong ty phai oi mat

trong thi buoi canh tranh khoc liet nh hien nay.

Cac chien lc WT la cac chien thuat phong thu nham lam giam

inhng iem yeu ben trong va tranh khoi nhng e doa t moi trng

ben ngoai. Mot to chc oi au vi vo so nhng moi e doa ben

ngoai va nhng iem yeu ben trong co the b lam vao tnh trang het

sc kho khan. Hau qua ln nhat co the xay en la cong ty b pha

san hay chu v n. Trong trng hp o th cac chien lc WT can c

ket hp vi cac chien lc khac nh lien ket, sat nhap, han che chi tieu

hay giam bt nhan cong pho thong,...

Nh vay ma tran SWOT la mot cong cu het sc hu dung cho viec

nam bat, ra quyet nh va xay dng cac chien luc cho bat c mot d

an nao. Tuy nhien chat lung phan tch mot ma tran SWOT phu thuoc vao

chat lng thong tin thu c (bang liet ke cac yeu to SWOT). Do o

thong tin can tranh cach nhn chu quan t mot pha, nen tm kiem thong

tin t moi pha: ieu kien t nhien, xa hoi, van hoa, chnh tr, nhan lc,

vat lc, oi tac, cac moi quan he,

SWOT cung co phan han che khi sap xep cac thong tin vi xu

hng gian lc. ieu nay lam cho nhieu thong tin co the b go ep

vao v tr khong phu hp vi ban chat van e. Nhieu e muc co the

b trung hoa hoac nham lan gia hai thai cc S-T va O-T do quan iem

cua nha phan tch.

6. Phng phap oi tng tieu iem (Method of focal objects)

6.1. Khai niem phng phap oi tng tieu iem

Phng phap oi tng teu iem la phng phap tch cc hoa t duy,

a dang hoa y tng bang cach ket hp tnh c nhng thuoc tnh cua

cac oi tng ang ton tai trong the gii hien thc e co y tngsang tao mi.

33

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

34/84

Phng phap oi tng tieu iem c giao s F.Kunze, ai hoc Berlin xay

dng (1926), au tien co ten la phng phap danh muc (Method of

catalogue). Vao nhng nam 50, phng phap nay c giao s bac hoc

ngi My C.Waiting bo sung va hoan thien them. Ngay nay, ngi ta

cung goi la phng phap tch hp, phng phap dan nhap

6.2.Quy trnh cua phng phap oi tng tieu iem+ Bc mot, xac nh oi tng can nghien cu, can sang tao

V du: Tao mot mu bao hiem tien li

+ Bc hai, lay mot so oi tng ang ton tai trong the gii hien

thc

V du: Cai nem hi, cai bm o huyet ap, trai bong, non la

+ Bc 3: liet ke tat ca nhng dau hieu, thuoc tnh, chc nang

cua cac oi tng a lay bc 2.V du: Bang hi, tien li, nhe, bm hi, che ma, che nang, bang da,

bang vai, co lo kim, co kim bm, co chu lc tot

+ Bc 4, tap hp tat ca nhng thuoc tnh, dau hieu cua bc 3

vao

trong oi tng a c xac nh t bc 1.

V du: Mu bao hiem tien li co cac yeu to bang hi, gap

c,nhe, bm hi, che ma, che nang, bang da, bang vai, co lo kim, co kim bm,

co the chu lc tot

+ Bc 5, da vao nhng t lieu a co bc bon, lien

tng t

do va phat y tng mi. (Chu y, neu nhieu ngi tham gia phat y

tng th ngi ieu hanh phai tao ra khong kh than thien, thoai mai e

tao c s hng phan cho moi thanh vien, bc nay can y tng micang nhieu cang tot v vay, moi y tng phat ra eu c tran trong va

khch le; tuyet oi khong phe bnh, phan bien bc nay)

+ Bc 6, th ky oc ln tieng nhng y tng a co bc

name moi

ngi phan bien. Y tng nao hay, oc ao, co tnh kha thi, c nhieu

ngi ong tnh ung ho nhat th cho iem cao nhat e u tien a vao

xay dng nguyen ly sang che ng dung.

Phng phap oi tng tieu iem giup t duy tch cc hn trong van e

34

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

35/84

phat y tng, giup con ngi sang tao khong ngng. Nha khoa hoc My

G.Berman cho rang, khoa hoc cong nghe hien ai la ket qua cua viec ng

dung phng phap oi tng tieu iem, nh van dung phng phap nay

ma cong nghe phat trien ngay cang nhanh va hu ch hn cho cuoc song

con ngi.

Tuy nhien, phng phap oi tng tieu iem cung co nhng nhng hanche

nhat nh. No ch manh trong nghien cu sang tao, con cac loai nghien

cu khac th hau nh no khong ng dung c.

7. Phng phap phan tch hnh thai

(Method of Morphological Analysis )

7.1. Khai niem phng phap phan tch hnh thai

Phng phap phan tch hnh thai la phng phap tch cc hoa t duybang cach tach oi tng ra tng yeu to, roi a dang hoa hnh thai cac

yeu to va sau o ket hp chung lai e tao nen nhng giai phap bat

ng.

Phng phap phan tch hnh thai c nha truyen giao Tay Ban Nha,

linh muc Raimund Lulli (1235 1315) thiet lap, va lan au tien c trnh

bay trong tac pham Nghe thuat v ai. Nam 1942 c mot nha thien

van hoc ngi My, goc Thuy Sy F.Zwicky hoan thien va at cho no motcai ten mi la Phng phap phan tch hnh thai.

7.2. Quy trnh cua phng phap phan tch hnh thai

Bc 1. Xac nh oi tng nghien cu mot cach chnh xac

V du: Tao mot cai viet

Bc 2. Tach het tat ca cac yeu to co the co cua cai viet.

V du: A. Ngoi viet; B. Ruot viet; C. Than viet; D.Nap viet

Bc 3. a dang hoa hnh thai cua cac thong so bc 2.V du: A 1. Ngoi bi; A 2. Ngoi long; A 3. Ngoi li ruoi; A 4. Ngoi ch; A 5.

Ngoi than. B1. Nha; B2. Cao su; B3. Nhom; B4. Kem;

Bc 4. Lap bang ma tran cho cac thong so va cac hnh thai cua

bc 2 va 3.

Bc 5. Rut cong thc va phat y tng

Bc 6. Nhan xet anh gia va la chon cong thc y tng toi u.

8. Phng phap nao cong (Brainstorming method )

8.1. Khai niem phng phap nao cong

35

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

36/84

Phng phap nao cong c A. Osborn, ngi My a ra nam 1938.

Phng phap nay co muc ch thu c that nhieu y tng giai bai toan

cho trc bang cach lam viec tap the. A. Osborn nhan thay, nhieu ngi

giau tr tng tng co kha nang phat nhieu y tng hn nhng ngi

khac nhng lai yeu ve mat phan tch, phe phan. Ngc lai, co nhng

ngi gioi phan tch, phe bnh cac y tng co san hn la t mnh e ranhng y tng mi. Neu e hai loai ngi nay lam viec chung vi nhau

th ho thng ngang chan nhau A. Osborn e ngh tach thanh hai qua

trnh rieng re: phat y tng va anh gia y tng, do hai nhom ngi

khac nhau thc hien. Nhom phat y tng gom nhng ngi co gom co

tr tng tng phong phu, co kha nang suy ngh tru tng, co kha nang

lien tng xa, co au oc khai quat hoa cao Nhom th hai gom cac

chuyen vien gioi phan tch, gioi phe bnh, se anh gia nhng y tngthu c t nhom th nhat. Phng phap nao cong, khong loai tr

nhng phep th vo trat t, trai lai, no con lam cho cac phep th mat

trat t hn vi hy vong se co nhng phep th dan en li giai manh.

Bang cach nay, ngi ta cung khac phuc phan nao tnh tam ly.

8.2. Quy trnh cua phng phap nao cong:

Bc 1. Chon 4 en 15 ngi co khuynh hng sang tao, thuoc nhieu

nganh nghe, chuyen mon khac nhau, tham ch kha xa vi lnh vc chuyen

mon cua cua van e can nghien cu. Chu tr buoi nao cong noi cho ho

nghe van e nghien cu mot cach ro rang va chnh xac. Nhng ngi

hay phe bnh, che bai ngi khac khong c chon vao nhom nay.

Viec phat y tng can tien hanh mot cach that t do, thoai mai,

hoan toan khong co s han che nao ve noi dung a ra, khong can phai

chng minh tnh chat ung cua nhng y tng va khong can biet chung

co thc hien c hay khong va thc hien nh the nao. Moi lan phat

bieu y tng khong qua hai phut, thi gian cho mot buoi nao cong co

the t 15 phut en mot gi. Cac phat bieu o phai c ghi lai bang

toc ky hoac bang t. Tren thc te, tat nhien, co nhng y tng sai,

buon ci hoac khong tng nhng khong v the ma han che qua trnh

a ra y kien.

Trong khi phat y tng, tuyet oi cam moi hnh thc phe phan, chtrch, ke ca nhng cai nhun vai, bu moi vu v, nhng nu ci khong tin

tng, che nhao. ay, can tao khong kh than thien gia nhng ngi

36

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

37/84

tham gia va khuyen khch viec y tng cua mot ngi a ra, c

nhng ngi khac phat trien tiep. Noi chung, khong kh than thien can

co trc va co sau cac buoi nao cong.

Vai tro cua nhng lanh ao nao cong the hien cho, ngi o

can phat bieu bai toan bang cac khai niem chung, n gian va ro

rang, khuyen khch e ra nhng y tng khong quen thuoc, co the at

cac cau hoi gi y hoac lam cho ro e tranh chet thi gian. ay

nhng hng dan nao cong co the dung cac thu thuat, cac cau hoi

kiem tra va cac kinh nghiem rieng.

Bc 2. Chon 4 en 15 ngi co khuynh hng phe bnh, ch trch cho

ho phan bien cac y tng cua nhom th nhat. Trong khi phan tch, phe

phan, cac chuyen vien, phai het sc chu y, suy ngh can than tng y

tng, ke ca oi vi nhng y tng thay khong nghiem chnh hoac phi

ly. Khi anh gia y tng phai tra li cau hoi tai sao y tng o toi

va cho iem theo thang 10. Neu cac iem cua cac chuyen vien qua

chenh lech (v vu, hau het cho iem 2, mot ngi cho iem 9 ) th phai tm

hieu nguyen nhan chenh lech o.

Bc 3. Cho nhng ngi phat y tng c bao ve y tng cua

mnh trc nhng ngi phan bien va ong thi cho nhng ngi phan

bien tiep tuc phan bien nham muc ch y tng cang ngay cang c

sang to va kha thi hn.

Bc 4. Chu nao cong va cac cong s tap hp, la chon, anh gia

va xay dng nguyen ly ng dung cho cac y tng.

Sau khi ra i, trong vong 10 15 nam phng phap nao cong c ca

ngi, tham ch c coi la phng phap van nang e giai cac van e ve

ky thuat va xa hoi. Nhng thc te s dung, cho thay, phng phap nao

cong cung nh cac phng phap tch cc hoa t duy khac co nhng han

che nhat nh va khong the dung no giai cac bai toan kho, oi hoi

kien thc chuyen mon sau. Ngi ta tm cach cai tien phng phap nao

cong. en nay co hang chuc bien the cua phng phap nao cong, nh

nao cong ngc, nao cong ca nhan, nao cong hai ngi, nao cong hai

ky, nao cong theo giai oan, nao cong ngam Mot khuynh hng khac

phat trien nao cong thanh cac phng phap do cac nhom chuyen

37

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

38/84

nghiep, c day, luyen tap va thng xuyen rut kinh nghiem, thc

hien

Hien nay phng phap nao cong c s dung e giai cac bai

toan khong oi hoi o chnh xac cao hoac kha sau ve chuyen mon,

thuoc cac van e d an, thiet ke, cac van e phap luat, kinh te, chnh

tr, quang cao

9. Phng phap Synectics

9.1. Khai niem phng phap Synectics

Tren c s phng phap nao cong, ngi ta xay dng phng phap

Synectics. T Synectics theo goc Hy Lap co co ngha la ket hp cac yeu

to khac nhau, khong dch dang g en nhau . Trong bang gii thieu cong

ty Synectics, co nh ngha sau: Nhng nhom Synectics la nhom co nhng

nganh nghe khac nhau c tap hp nhau lai vi muc ch co gang giai

mot cach sang tao cac bai toan bang viec luyen tap khong han che tr

tng tng va ket hp nhng yeu to khong lien he vi nhau .14

Cac nhom Synectics khac vi nhom nao cong cho, chung la

nhng nhom chuyen nghiep, c huan luyen ac biet va dan dan tch

luy cac kinh nghiem, c huan luyen cac kinh nghiem can thiet ve

phng phap luan giai cac van e chuyen mon.

Nam 1952 W.Gordon thanh lap nhom Synectics au tien e giai cac

bai toan sang che. Nam 1960 nhom nay tr thanh cong ty Synectics

Incorporated co tru s tai Cambridge, bang Massachusetts (My ), nhan n

at hang cua cac cong ty khac e giai cac bai toan sang che va ao

tao cac nhom sang tao chuyen nghiep.Gordon cho rang qua trnh sang tao la qua trnh nhan thc c va

co the hoan thien bang cach rut kinh nghiem sau moi lan giai (thong

qua viec nghien cu lai cac ghi chep qua trnh giai va luyen tap

thng xuyen tren nhng bai toan kha nhau. Theo Gordon co hai c che

sang tao: 1: khong ieu khien c nh linh tnh, trc giac, ngau hng

va 2: ieu khien c s dung cac thu thuat , cac phep tng t.

Gordon nhan manh s can thiet day va hoc c che ieu khien c, ieu

1438

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

39/84

nay nang cao hien qua sang tao va tao ieu kien thuan li cho c khong

ieu khien c phat huy tac dung.

Cac nhom Synectics la tap hp co nh nhng ngi tuyen chon

theo cac tieu chuan: phai co au oc linh hoat, kien thc rong, kinh

nghiem thc te doi dao, co cac chuyen mon khac nhau (ngi co nhieu

chuyen mon cang tot ), moi ngi co t nhieu phai co lien quan en

mot bo mon nghe thuat nao o va cac ngi nay phai co s tng

phan ve mat tam ly. Nhom Synectics c cung cap ay u cac phng

tien can thiet nh nha xng,phong th nghiem, e thiet ke, th

nghiem, san xuat th, ap dung th. La nhng nhom co nh, thng

xuyen lam viec vi nhau, cung co chung muc ch, quyen li, lai c

khuyen khch tao s than thien, hieu biet lam nhau, nen khac vi cac

nhom phat y tng trong phng phap nao cong, ay co quyen phe

bnh, ch trch ma khong s mat long hay cham t ai ngi khac. Tuoi

cua nhom t 25 en 40.

9.2. Quy trnh cua phng phap Synectics

Bc 1. Thanh lap nhom Synectics. Cac nhom Synectics la tap hp

co nh nhng ngi tuyen chon theo cac tieu chuan: phai co au oc

linh hoat, kien thc rong, kinh nghiem thc te doi dao, co cac chuyen

mon khac nhau (ngi co nhieu chuyen mon cang tot ), moi ngi co t

nhieu phai co lien quan en mot bo mon nghe thuat nghe thuat o

va cac ngi nay phai co s tng phan ve mat tam ly. Nhom

Synectics c cung cap ay u cac phng tien can thiet nh nha

xng,phong th nghiem, e thiet ke, th nghiem, san xuat th, ap

dung th. La nhng nhom co nh, thng xuyen lam viec vi nhau,

cung co chung muc ch, quyen li, lai c khuyen khch tao s than thien,

hieu biet lam nhau, nen khac vi cac nhom phat y tng trong phng

phap nao cong, ay co quyen phe bnh, ch trch ma khong s mat

long hay cham t ai ngi khac.

Bc 2. Cho nhom Synectics luyen tap s dung cac phep tng

t nham nh hng t duy t phat, khac phuc tnh tam ly va nhn van

e cho trc di nhng cach xem xet mi. Cac phep tng t o la:

- Tng t trc tiep Direct Analogy ( tng t thc ) : oi tng ky

39

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

40/84

thuat c so sanh vi oi tng giong no nh mc nhat nh t

cac lnh vc ky thuat khac.

- Tng t ca nhan - Personal Analogy (tng t chu quan hay phep

nhap than ). Ngi giai t biet mnh thanh oi tng co trong bai toan

e t goc o o tm cac y tng giai bai toan.

- Tng t tng trng Symboli c Analogy (tng t tru tng ):

ay can co s tng t ve ac trng, tnh chat gia hai oi tng mang

tnh bieu tng van hoc, nghe thuat c khai quat hoa cao va ham

cha nghch ly cua bai toan.

- Tng t vien tng (Jantasy Analogy): ngi ta a vao bai toan

nhng nhan vat than thoai, co tch, cac phep mau nhiem, thc hien cnhng yeu cau bai toan oi hoi. oi tng luc nay, c hnh dung trong

oc ngi giai, khong phai la oi tng co that trong thc te, ma la oi

tng ngi giai mong muon.

Bc 3. Giao cho cac nhom Synectics cac van e phc tap do cac

cong

ty khac at hang.

Bc 4. Cac ket qua thu c cua cac nhom Synectics giao tr lai

cho

cac cong ty at hang e ho anh gia va quyet nh ap dung.

Cac buoi Synectics thng keo dai vai tieng ong ho. Thi gian con lai

cac Synectics danh cho cac vien khac nh vien nghien cu, tm thong tin,

thao luan, i xin cac y kien tham khao, lam th nghiem cac buoi

Synectics c ghi lai, sau o c nghien cu can than e hoan thienchien thuat giai cac van e tng lai, e xac nh quyen u tien va e

khong bo qua bat ky y tng co gia tr nao. Ngi lanh ao nhom

Synectics phai la ao dien tai nang, kheo leo biet khai thac kha nang

tng ngi, hng luong suy ngh tng ngi tap trung vao van toan va

tao cac hieu ng tng tac gia cac Synectics trong nhom. Con ban

than cac Synectics sau nhng buoi tap luyen, co c cac thoi quen co

ch cho s sang tao nh biet tap trung cao o, co tnh nhay ben, co cachnhn rong rai khi tiep can van e, biet cach lam viec tap the vi hieu

suat cao.40

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

41/84

Phng phap Synectics dung e giai cac van toan thiet ke, sang

che va ca cac van e hanh chnh, xa hoi. Gordon that co ly khi cho

rang can tap trung s chu y len cac bien ban, ghi lai qua trnh giai

cac van toan e rut kinh nghiem cho nhng lan sau. Tuy vay, s chu y

nay la phiem dien, chu quan v cac he thong phat trien theo nhng quy

luat khach quan, khong phu thuoc vao nhng ap at duy y ch cuangi giai.

10. Phng phap six thinking hats

10.1. Lc s ve phng phap six thinking hats

Phng phap six thinking hats c Edward de Bono, tien s tam ly, giao

s trng ai Harvard thiet lap. Phng phap nay co chc nang giup t

duy ong thuan giup tap trung t duy cua nhieu ngi trong mot khong

gian co nh, cung hng en s ong nhat y kien xung quanh mot vane c at ra ma oi hoi ngi tham d cung giai quyet. Hay noi cach

khac, ay la mot phng phap a ra cho chung ta nhng cong cu e xem

xet nhng quyet nh t cac kha canh khac nhau.

Vi phng thc t duy sau chiec mu, chung ta xem xet s viec

lan lt theo tng hng: trung lap vao s dung thong tin ( mu trang);

da tren cam giac ma khong can chng minh ( mu o); xem xet nhng

s phe bnh, ch trch, hiem hoa( mu en); suy ngh tch cc va logic ( muvang); tm kiem nhng t tng mi ( mu xanh la cay); va cuoi cung,

chung ta can chiec mu xanh da tri e ieu chnh qua trnh hop va khai

quat a ra phng hng giai quyet cuoi cung.

e kham pha phng phap t duy Sau chiec mu do Edward De Bono

a ra, chung ta hay bat au bang khai niem t duy tranh luan. Chung ta

hop v cac van e can phai giai quyet, trong au moi ngi eu co

mot phng phap giai quyet rieng. Hien nhien la nh vay, bi v moi conngi la mot thc the rieng biet, khong ai giong ai. Trong cuoc hop, moi

ngi a ra phng phap cua mnh, nhng phng phap c chap nhan

ch co mot, va the la tranh luan bung no. e chng minh cach giai

quyet cua mnh ung, moi ngi co khuynh hng ap at t duy cac ly

luan cua ngi khac. e chng to s thong minh, s rieng biet cua

mnh, muc ch cua cuoc hop tham ch b ay xuong hang th yeu. Co

the minh hoa mot cach nh sau: Gia s ieu chung ta can at c la X,

ngi th nhat, da tren xuat phat iem A 1 a a ra phng hng giai

quyet nh sau:

41

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

42/84

Xuat phat A 1

( ta co the lam dc) B 1

( Ta co the lam c) C 1

Thu c ket qua X

Ngi th hai da tren xuat phat iem A2, a ra phng hng giai

quyet nh sau:

Xuat phat A 2

( Ta co the lam c) B 2

( Ta co the lam c) C 2

Thu c ket qua X

Ket qua:

Y kien A 1

Y kien A 2C nh the oi vi nhng ngi tiep theo. Mac du, muc ch at

c cuoi cung eu la X, nhng iem xuat phat cua chung ta lai khac

nhau, dan en cach giai quyet khac nhau va ai cung cho mnh la ung.

Con neu ap dung kieu t duy sau chiec mu chung ta se cung

xem xet tat ca nhng iem xuat phat A 1, A 2, va cung nhau tm ra phng

an giai quyet toi u nhat. Kieu t duy nay trai ngc vi kieu t duy tranh

luan, oi au va xung ot khi moi ngi eu a ra nhng cai nhn traingc nhau. Phng phap t duy sau chiec mu cho phep bo nao cua

chung ta toi a hoa s nhay cam theo tng hng theo tng thi iem.

T duy tranh luan mang lai nhieu li ch nhng co the thay o la

phng thc t duy mang tnh xung ot, ca nhan va khong co tnh xay

dng. Do o t duy ong thuan la phng thc c a so moi ngi ap

dung trong moi cong viec. Thay v tao ra nhng phng an co san, hay

cung nhau xem xet s viec, cung suy ngh a ra hng giai quyet nh the

nao? Thay v ket luan no la g?

42

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

43/84

Theo kieu t duy tranh luan truyen thong th khi hai quan iem bat

ong, ngi ta se tranh luan e phan dung sai va bao ve bang c bat

ke no ung hay sai hoac phu hp vi tnh xac thc cua van e, nhieu

khi at tnh cam len tren ca ly tr va chan ly ung an cua s viec.

Va s viec se thay oi neu ta cung s dung t duy ong thuan e giai

quyet van e. Va neu can thiet phai a ra ket luan th moi ngi sea ra quyet nh sau khi a ban bac ky. Neu khong the la chon c

mot trong hai phng an th ho se cung giai quyet da tren quan iem

tong hp cua hai ngi.

Nh vay, cach t duy sau chiec mu no luon m ra cho chung ta cach

giai quyet cong viec mot cach hieu qua va tiet kiem, tan dung toi a

cac kha nang cua con ngi ve t duy nh tnh sang tao, chu ong va

luon co cam giac t tin khi a ra y kien cua mnh ma luon c moingi quan tam.

Hien nay phng phap six thinking hats a xam nhap va phat huy tac

dung rat ln trong cac tap oan kinh te, tai chnh... tren toan the gii.

Chang han, tap oan vien thong cua c Siemen, la mot trong nhng

tap oan ln nhat Chau Au ve vien thong vi li nhuan hang nam

len ti 60 ty ola vi hn 400.000 nhan vien, co gan ti 40 ch dan

vien phng phap six thing hats. Chnh nhng ch dan vien nay giup chocong ty co the trieu tap cac cuoc hop mot cach nhanh nhat, tiet kiem

nhat va hieu qua cao nhat. Tai Newzilan, hieu trng trng Wellessey,

mot trong nhng trng hang au ni ay, a ap dung phng phap six

thing hats cho nhng hoc sinh t bac tieu hoc. Hay trng Clayfield cua

Anh, th phng phap nay c s dung pho bien va kha hieu qua. Cac

cong ty, to chc hang au tren the gii nh NASA, IBM, DUPONT, NITT, Shell,

BP, Statoil, Marzotto cung s dung rat thanh cong phng phap nay vamang lai hieu qua rat ln.

Khi s dung phng phap nay, ngi ta nhan thay phng phap nay

co nhng u iem sau ay :

Th nhat, phat huy sc manh tap the : Kinh nghiem va kien

thc cua moi ca nhan, nhom c phat huy thanh sc manh tap the.

No hnh thanh thong qua viec tat ca moi ngi cung xem xet va giai

quyet s viec theo cung mot hng. Khong giong nh viec moi ngi

cung tranh luan nh cac toa an, e gianh c phan thang.

43

8/3/2019 gt Phng php nghin cu khoa hc

44/84

Th hai,tiet kiem thi gian: Vi loi t duy ong thuan, moi ngi

luon hng ve mot hng, nhng quan iem c at tng ong, s

viec se nhanh chong c giai quyet. Neu tap oan Optus (Uc)