PORTAL ZA PRAVNIKE I STUDENTE PRAVA U BIH

GOSPODARSKI SUSTAV EUSKRIPTA

WWW.BH-PRAVNICI.COM INFO@BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM1. EVROPA HLADNOG RATA-MARALOV PLAN Atlantska Evropa polazite hladnog rata, nakon II SV.rata, prekid je odnosa izmeu Sovjetskog Saveza i Zapada, to je 1947. godine dovelo do stvaranja dviju Evropa odvojenih eljeznom zavjesom (Zapadna i Istona Evrop a). Zapadna Evropa je poduzela sve oko prijedloga pomoi Marshallov plan 05.06.1947. godine. Zemlje Istone Evrope koje su pristupile Vijeu za uzajamnu ekonomsku pomo (SEV), pod pritiskom SSSR-a , odbile su tu pomo. Izmeu 1948 i 1951 godine amerika po mo u okviru Marshallovog plana iznosila je 13 milijardi USD, od ega je 85% u obliku poklona. Glavne korisnice bile su Velika Britanija, Francuska, Italija, Zapadna Njemaka i Nizozemska. Ideja o ujedinjenju Evrope, pojavila se kao sredstvo pomirenja Fra ncuske i Njemake, to je smisao govora Winstona Churchilla, odranog u Cirihu. Tim je govorom poticao stvaranje Sjedinjenih drava Evrope (SDE) bez V.Britanije. OEEC-organizacija za evropsku ekonomsku suradnju, osnovana je 16.04.1948.g. u Parizu, zbog primjene Marshallovog plana. Amerika se ideja trebala realizovati osnivanjem zajednike organizacije. Preko OEEC-u vrila se podjela amerike pomoi, usmjerena obnovi Evrope. Nakon to je ostvarila ciljeve OEEC, preputa svoje mjesto OECD-organizacija za gospodarsku suradnju i razvoj, koja prestaje biti samo Evropska, te se asecijalno posveuje publiciranju izvjetaja o ekonomskoj situaciji, posebno zemalja lanica. Uvedena je Evropska obraunska jedinica a kompenzacija se vri preko Meunarodne banke u Bazelu. 2. EVROPSKA ZAJEDNICA ZA UGALJ I ELIK Robert uman, ministar vanjskih poslova Francuske, 1950.g. kao odgovor na ideju an Moneta, generalnog komesara za plan, predlae da ev.zemlje osnuju Evropsku zajednicu za ugalj i elik. est zemalja: Francuska, Njemaka, Italija te zemlje Beneluksa (Belgija, Nizozemska i Luksemburg), potpisale su 18.04.1951.g. Pariki ugovor, kojim se osniva EZU-CEL. To je prva supranacionalna organizacija zapadno evropske integracije. Njome se ukidaju kontingenti i carine na ugalj, elik i eljezne rude, izmeu lanica. Uvoenjem zajednikih vanjskih tarifa, est zemalja se zatiuje od vanjske konkurencije. EZU-funkcionira pod okriljem kolegijalnog organa Visoke vlasti iji je prvi predsjednik bio an Monet. Ta supranacionalna organizacija sama je donosila odluke, smjestila se iznad drava. Neovisna je u financijskom planu, jer sredstva alimentira izravno od poreza na proizvodnju. EZU- imala je ulogu Francusko-Njemake pomirbe, stimulirala je proizvodnju elika a odigrala je negativnu ulogu prema uglju. 1965.g. institucije EZU, fuzionirale se se sa institucijama osnovanim Rimskim ugovorom (EEZ i EURATOM). Ugovor o EUZ prestaje 2002. godine.

3. INSTITUCIJE EU: KOMISIJA EU, VIJEE MINISTARA I PARLAMENT EU KOMISIJA EU Komisija predlae, izvrava i kontrolira. Sjedite Komisije je u Briselu. Komisija se sastoji od 20 lanova, odnosno Komesara, koji se od 1995. godine biraju na razdoblje od 5 godina. Imaju potpunu nezavisnost od svojih Vlada i rade u interesu EU. Takva nepristranost i takav angaman, omoguuju da Komisija neovisno i efikasno djeluje kao

2

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COMposrednik u sukobima interesa zemalja lanica. Predsjednika komisije biraju efovi drava i vlada, objedinjeni u Evropskom vijeu, nakon konsultacije Evropskog parlamenta. Ostale lanove odreuju zemlje lanice u suradnji sa novim predsjednikom. Komisija se sastaje jednom tjedno radi prihvaanja prijedloga, izrade dokumenata i razvoja prioritetnih politika. Komisija podrava politike koje se prihvaaju veinom. Nadlenosti komisije: - ima komunitarnu politiku inicijativu, predlaui Vijeu komunitarne uredbe - ona je izvrni organ Zajednice, zadaa joj je primjena zajednikih politika - uvar je ugovora i predstavlja Uniju u pregovorima sa treim zemljama te Meunarodnim organizacijama, poput GATT i WTO-a Rad predsjednika i komesra Komisije, sve je vie pod parlamentarnom kontrolom. lanove Komisije u veini prihvata Evropski parlament. Jedino Parlament kontrolira Komisiju i moe joj izglasati nepovjerenje i zatraiti kolektivnu ostavku lanova Komisije, kao to je bilo 1999.godine. Komisiji u radu pomau Generalne direkcije i Specijalne slube. Tri su osnovne funkcije Komisije - pravo inicijative u legislativnim predlaganjima - uvar je ugovora -izvrni je organ politike Unije i Meunarodnih trgovakih sporazuma. VIJEE EVROPSKIH MINISTARA (VIJEE EU ILI VIJEE MINISTARA) Sjedite je u Briselu i Luksemburgu, najvanije zakonodavno tijelo unije, bitno komunitarno tijelo koje povezuje zemlje lanice, donosi zakone Unije, utvruje politike ciljeve, koordinira nacionalne politike i uravnoteava razlike izmeu njih, kao i s ostalim institucijama. Ne smije se mjeati s Evropskim vijeem niti s Vijeem Evrope. Dok je Komisija uvar interesa EU, Vijee EU je tijelo koje izraava nacionalne interese. Vijee EU u isto vrijeme ima supranacionalne i meuvladine nadlenosti. U odreenim pitanjima odluuje kvalificiranom veinom a u drugim jednoglasno. U sastav Vijea ulazi po jedan predstavnik zemalja lanica s ministarske razine. Vijeem predsjedava svakih 6 mjeseci druga zemlja lanica po abecednom redu. EVROPSKI PARLAMENT Sjedite u Strazburu, predstavlja narode, konzultira, kooperira i suodluuje. Evropski parlament se bira izravnim opim izborima, predstavlja izraz politike demokratske volje naroda EU, najvea je multinacionalna skuptina svijeta. Predstavlja oko 380 milijuna graana, a njegovi ciljevi su slini onima ostalih parlamenata: prihvaanje zakona i kontrola izvrne vlasti. Po svojoj prirodi, Parlament je garant evropskih intere sa i zatite prava graana. Svi graani individualno ili kolektivno mogu Parlamentu proslijediti peticiju i traiti naknadu tete od EU. Evropski Parlament odrava usku vezu s nacionalnim parlamentima preko regularnih sastanaka predsjednika i parlamentarnih komisija. Glavna snaga parlamenta oituje se: - u zakonodavnoj vlasti - u budetskoj vlasti - u kontrolnom izvravanju Kontrola Evropskog parlamenta posebno se odnosi na budet. U posebnim sluajevima Parlament moe odbiti budet-kada su pojedine zemlje nedovoljno uzete u obzir. Parlament provodi politiku kontrolu nad ukupnom politikom Evropske Unije. Izvrana vlast se dijeli izmeu Komisije i Vijea ministara.

3

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COMParlament svakih pet godina nominira predsjednike i lanove komisije. U izuzetnim sluajevima Parlamant moe izglasati nepovjerenje Komisiji. Parlament danas ima etiri funkcije: zakonodavnu, budetsku, politiku i kontrolnu. SUD PRAVDE Opa naela suda pravde EU utrena su Parikim i Rimskim ugovorima. Osnovan je 1952.g. i sjedite suda je u luxemburgu. Osigurava potivanje uniformiranih pravila i naina tumaenja i primjene ugovora i donesenih pravnih akata vijea i Komisije. U zajednici drava, zajednika se pravila, ako se nadgledaju nacionalnom jurisdikcijom, mogu tumaiti i primjeniti razliito u pojedinim zemljama. Postoji dakle rizik da se komunitarno pravo ne primjenjuje uniformirano. To je i bio razlog osnivanju institucije Suda pravde Zajednice. Sastoji se od 15 sudaca i 9 dravnih pravobranitelja, nominiranih zajednikim sporazumom zemalja lanica na razdoblje od est godina (mandat). U pravnoj sferi Sud kontrolira zakonitost komunitarnih akata, odluuje o albama protiv zemalja lanica koje ne potuju obaveze Ugovora. albe zbog neizvravanja moe se podnijeti protiv komunitarnih institucija (u praksi Komisije), zemlje lanice ili pojedinca. Iskljuiva zakonodavna nadlenost Suda odnosi se na nepotivanje ili tumaenje kominitarnih pravila. U duhu Jedinstvenog akta, na zahtjev Suda, Vijee je donijelo 1988.g. odluku o osnivanju Prvostuanjskog suda Evropske zajednice, oje se znaenje potvrdilo i ugovorom o EU. ini ga 15 sudaca nominiranih na 6 godina. Nadlean je za rjeavanje odreenih vrsta tubi pravnih i fizikih osoba i donosi odluke u prvom stupnju protiv koje postoji pravo albe i to samo na osnovu pogrene primjene materijalnog prava. Prvostepeni sud nije nova institucija nego pomono tijelo Evropskom sudu pravde.

EVROPSKI REVIZIJSKI SUD Sud je komunitarna kontrolna finansijska institucija EU, osnovana Briselskim sporazumom 22.07.1975.g. Od 1977 godine njegovo sjedite je u Luksemburgu. Broj lanova Suda adekvatan je broju zemalja lanica. lanove jednoglasno nominira Vijee nakon konsultacije s Evropskim parlamentom. Sud provjerava ukupne raune prihoda i rashoda unije i svih organizacija koje je osnovala Unija, provjerava legalnost i regularnost prihoda i rashoda i razmatra financiranje budeta Zajednice, na zahtjev evropskih institucija daje primjedbe o posebnim pitanjima kao to su naplate carina i upravljanje kreditima Evropskog fonda za orijentaciju i garanciju poljoprivrede. Svaka institucija ili organ koji koristi sredstva unije podvrgnut je kontroli Suda. Ta kontrola se ne odnosi samo na evropske institucije, nego i na nacionalnu. Regionalnu i lokalnu administraciju te meunarodne institucije koje koriste komunitarna sredstva Unije. EVROPSKO VIJEE Evropsko Vijee je institut EU osnovan 1974.g. u Parizu, radi definiranja znaajnih orijentacija komunitarnih politika. Sastoji se od efova drava i Vlada zemalja lanica EU.

4

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COMPredsjednik komisije prisustvuje samitu na kojem predsjednik Evropskog Parlamenta dri prigodni govor. efovi drava i vlada sastaju se barem dva puta godinje. U okviru Unije Evropsko vijee ima sve vee i vee znaenje. Odreuje prioritete, daje politiku orijentaciju, stimulira razvoj te regulira sporna pitanja koja nije moglo rijeiti Vijee ministara. Nakon svakog sastanka i svake godine Evropsko vijee podnosi Evropskom Parlamentu Izvjetaj o stanju i progresu Unije. Evropsko Vijee donosi opu orijentaciju unije i odreuje njene ciljeve. VIJEE EVROPE Regionalna je politika organizacija neovisna od EU. Osnovana je 05.05.1949.g. (predstavlja nastavak Hakog Kongresa). inilo ga je 10 zemalja osnivaa: Belgija, Danska, Francuska, Irska, Italija, Luksemburg, Norveka, Nizozemska, V.Britanija i vedska. Vijee Evrope ima etiri glavna cilja: - realizaciju kompaktnije EU - zatitu demokracije - zatitu ljudskih prava - poboljanje uvjeta ivota Evropljana Vijee Evrope zagovara tjenju suradnju izmeu evropskih zemalja. Teoretski, djelokrug njegova rada sva su podruja, osim obrane. Krucijalno mjesto ima zatita ljudskih prava (Ev.Konvencija o zatiti ljudskih prava), zatim kultura te zatita okolia. Nakon ruenja Berlinskog zida Vijee se proirilo i na zemlje istone Evrope u cilju povezivanja dviju Evropa. Poetkom 2003.g. broji 45 lanica. Vijee Evrope ne pripada zajednikim institucijama EU. Ono je mnogo ira organizacija (preko 40 zemalja). 4.KOMUNITARNO ZAKONODAVSTVO Sukladno lanku 189. Ugovora EEZ, komunitarno pravo, koje se usvaja postupkom suodluivanja izmeu Evropske komisije, Vijea ministara, Parlamenta i Evropskog vijea imaju slijedee oblike. Uredbe-direktno se primjenjuju na zemlje lanice, ukljuivanjem u nacionalno pravo, predstavljaju izravno neposredna prava i obaveze graana Direktive-odnose se na sve zemlje lanice i moraju se provesti, ali nacionalne institucije odreuju oblike i naine provoenja Odluke-obavezuju u svim elementima one na koje se odnose, a to mogu biti pojedine zemlje ili sve zemlje lanice, poduzea ili pojedinci Preporuke i miljenja-predstavljaju zajedniku volju lanica bez obaveznih posljedica. Komunitarno pravo je supranacionalno a supranacionalizam znai kada predstavnici drava lanica ne zastupaju nacionalne interese nego ope interese EU. 5. MEUNARODNE TRGOVINSKE ORGANIZACIJE "GATT" I "WTO" Bretonvudski sporazum 1944.g. pored Meunarodnog Monetarnog fonda i Svjetske Banke, predvidio je i osnivanje Meunarodne trgovinske organizacije (ITO-OIC), s misijom unaprjeenja meunarodne razmjene, smanjenja carinskih i necarinskih barijera. Havanska povelja kojom se trebala osnovati Meunarodna trgovinska organizacija, odbijena je u Kongresu SAD-a. Zbog tog neuspjeha 30.09.1947.g. potpisan je privremeni sporazum izmeu 23 zemlje lanice, suglasno Havanskoj povelji: Opi sporazum o carini i trgovini.

5

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COMGATT je upravljao meunarodnom trgovinom do 1995.g. kada je poela s radom Svjetska trgovinska organizacija (WTO) koja je preuzela pravila GATT-a.

GATT GATT je nadomjestio Meunarodnu trgovinsku organizaciju (ITO) s reduciranim djelovanjem. To nije meunarodna organizacija nego sporazum potpisan izmeu "ugovornih strana". Ima Sekretarijat ograniene moi i leernu administraciju koja se oslanja na temeljni tekst. Jedan od posljednjih rezultata u okviru GATT-a, Urugvajske runde, osnivanje je Svjetske trgovinske organizacije. Osnovni je tekst GATT-a sporazum od 38 lanaka, koji sadri glavne principe o liberalizaciji razmjene. Opi sporazum oslanja se na etiri glavna principa: -jednakost tretmana izmeu trgovakih partnera -odobrenje koncesije (princip reciprociteta), trebaju biti na recipronoj osnovi i uzajamnim koristima, tj. da zemlje korisnice smanjenja carina sustavom najpovlatenije nacije same moraju povratno omoguiti smanjenje carina - princip nacionalno tretmana, podvrgava inozemne proizvode istim tretmanima kao i sline proizvode nacionalnog porijekla, ime su stekle pravo ulaska na teritorij, - transparentnost trgovake prakse, nameu upotrebu carina umjesto svih protekcionistikih instrumenata, zabranjuje kvote jer su nevidljive i delikatnije u procjenjivanju i ruenju barijera. WTO Svjetska trgovinska organizacija WTO je u oblasti trgovine pandan dvjema meunarodnim organizacijama, Meunarodnom Monetarnom fondu i Svjetskoj Banci. WTO ima 144 lanice, ima mnogo ire polje djelovanja u odnosu na GATT, jer ne upravlja samo Opim sporazumom modificiranim novim Sporazumom o mjerama zatite subvencije, kompezatornim mjerama i o antidampinkoj praksi, nego i Opim sporazumom o trgovini i uslugama (GATS), Sporazumom o pravima intelektualnog vlasnitva povezanim s trgovinom (TRIPS), Sporazum o sanitarnim i fitosanitarnim mjerama (SPS), Sporazum o tehnikim preprekama trgovini (TBT), etirima sektorima, lansiranim za vrijeme WTO-a, aeoronauci, javnim nabavkama, sektoru mlijeko i govee meso, dodana su tri nova sektora 1997.g. telekomunikacije, financijske usluge i proizvodi informatike tehnologije. 6. IZUZECI OSNOVNIH PRINCIPA I MJERE IZ SPORAZUMA Drave lanice Sporazuma prilagoavaju se pragmatizmu uzimajui u obzir kontekst i odnos politike snage. U odreenim sluajevima odobravaju se izvanredne ili retorzivne mjere, a sastoje se u izuzecima opih principa slobodne trgovine GATT-WTO-a. Osnovni izuzeci jesu: - izuzetak od klauzule najpovlatenije nacije, odnosi se na zonu slobodne trgovine, carinske unije i povremene ugovore nune za njihovo uspostavljanje. kada se zemlje tako grupiraju, princip najpovlatenije nacije vie se ne potuje, zemlje la nice zone ili unije ukidaju carine izmeu sebe, ali se te dispozicije ne proiruju na sve sudionike vanjske trgovine - razmjena izmeu razvijenih zemalja i zemalja u razvoju moe biti osloboena pravila reciprociteta - glavni izuzeci nacionalnog tretmana odnose se na nametanje kontingenta za ekrane na filmove nacionalnog porijekla

6

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM-mnogi se izuzeci ekskluzivnog koritenja carina kao sredstvo zatite-osloboeni su poljoprivreda i ribarstvo Protekcionistike mjere koje odobrava Sporazum: Opi sporazum predvia protekcionistike mjere u kriznim situacijama u nelojalnoj praksi: - u sluaju kada uvoz prijeti nanoenjem tee tete lokalnoj proizvodnji, uvode se restrikcije u razmjeni (kvote, carine) - u sluaju kada partner prakticiran "dumping" tj. prodaju po cijenama mnogo niim od normalne vrijednosti, odobrava uvoenje antidampinke carine. 7. MJERE NECARINSKE ZATITE (neprotekcionizam) Necarinski protekcionizam razvio se kao reakcija na smanjenje klasinih restrikcija GATT-a i nemogunosti koritenja instrumenata carinske zatite. Zemlje su pribjegavale razliitoj tehnici. Ostali su mnogobrojni oblici neprotekcionizma, a najznaajnije su : - kontingenti i kvote - dobrovoljno ograniavanje izvoza - otvaranje trita pregovorima - sanitarne i fitosanitarne mjere i tehnike prepreke trgovini - odobrene povlastice Kontingenti i kvote - kojima je cilj ograniiti koliinu uvoznih proizvoda koliinske su barijere koje supstituiraju mjere carinske zatite. U principu su zabranjene, ali se toleriraju u osjetljivim sektorima gdje supstituiraju mjere carinske zatite. Drava vie preferira koritenje kvantitativnih barijera od carina, jer kontingent garantira da se uvezene koliine striktno ograniavaju i u sluaju smanjenja cijena inozemnih proizvoda. Dobrovoljno ograniavanje izvoza zemlja uvoznica radije od kontingentiranja uvoza odreenog proizvoda, pribjegava ogranienju na vlastitoj granici. Takva ogranienja koncentrirana su na ogranieni broj proizvoda koji se odnose na industriju u padanju (elik, proizvodi crne metalurgije, tekstil, automobili), ali takoer u industriji budunosti (elektronika, strojevi- instrumenti). Japan i juna Koreja dvije su zemlje koje su najvie primijenile samoograniavanje svojih izvoza. Otvaranje trita pregovorima garantira zemljama izvoznicama odreeni opseg ili minimalni udio na tritu zemalja uvoznica, to je jamstvo minimalnog otvaranja vlastitog trita. Sanitarne i fitosanitarne mjere i tehnike prepreke trgovini te mjere tite zdravlje ljudi, ivotinja i biljaka, nadgledavaju nekodljivost prehrambenih proizvoda, higijenske norme, zatita okolia, tehnika pravila, ambalau, etiketiranje i drugo. 8. ASOCIJATIVNI SPORAZUM Asocijativni sporazum predstavlja pred-etapu "uvoenja u razumnom roku, carinske unije ili zone slobodne trgovine" pa sadrava plan i program prelaska u tu fazu. Djelimino je zasnovan na principu reciprociteta. Taj tip sporazuma pribliava se zoni slobodne trgovine ali sadrava derogaciju o sektorima, instrumentima komercijalne politike i slobodnom kretanju. EU prela je na sporazume ovog tipa sa zemljama srednje i istone evrope. Zona slobodne trgovine-je grupiranje viih carinskih teritorija, u kojima zemlje lanice ukidaju sve barijere izmeu sebe, ali zadravaju svoje nacionalne barijere u razmje ni s ostatkom svijeta, u jednoj takvoj zoni zadrana je kontrola carina izmeu zemalja lanica kako bi se izbjegao uvoz roba u zemlju gdje su carine relativno niske, radi orijentacije na zemlje gdje su one vie. Pravilo porijekla je od velike vanosti. Da bi sustav bio tolerantan, tarife i trgovinske politike, trebaju biti relativno bliske. Jednostavno zona slobodne trgovine ukljuuje openito osjetljive sektore (elik,

7

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COMpoljoprivredu, tekstil). Zadran je nacionalni suverenitet na trite i organizacije koje vre kontrolu tarifa. Npr. Sjevernoameriki sporazum zone slobodne trgovine (NAFTA) u primjeni od 01.01.1994.g. izmeu Kanade, Meksika i SAD, odgovara tim kriterijima. Carinska unija-karakterizira vee naputanje suverenosti u odnosu na zonu slobodne trgovine. Zemlje lanice ukidaju izmeu sebe sve trgovake barijere, usvajaju zajedniku carinsku tarifu prema ostatku svijeta. Trgovinska politika postaje zajednika. Evropska ekonomska zajednica bila je od 1968 do 1992 g. carinska unija. Zajedniko trite Srednje Amerike (CACM) i Andski pakt su carinske unije. Zajedniko trite-nije automatski osnovano realizacijom carinske unije. Da bi trite postalo zajedniko u okviru istog carinskog entiteta, pretpostavlja savreno cirkuliranje roba, dakle eliminiranje fiksnih granica, tehnikih i trgovinskih prepreka, slobodno cirkuliranje faktora proizvodnje, ak i radnika, te kapitala izmeu zemalja lanica. Harmonizacije vlastitih politika u svakoj zemlji (porezi, diplome, norme itd) trebaju se ostvariti na nain da se uklone distorzije i da se izazove dio ekonomije razmjera koji omoguava porast veliine trita. politika konkurencije i politika imigracije, te politika emigracije radnika postaje zajednika, jer se njihova intervencija smjeta na razini istog proirenog trita s tenjom nastavljanja reguliranja. u okviru Evrope stvaranje velikog trita cilj je dvaju sporazuma Rimskog ugovora iz 1957.g. koji je lansirao ciljeve zajednikog trita i Jedinstvenog akta iz 1986.g. koji je kreirao jedinstveno trite afirmacijom etiri slobode: slobodnog kretanja ljudi, roba, kapitala i usluga. Na inicijativu V.Britanije, kao protutea Evropske zajednice, osnovana je 1960.g. EFTA, koja danas okuplja vicarsku, Lihtentajn, Norveku i Island. Udruena je u jedinstveno trite koje karakterizira jedinstveni ev.prostor (EEA). Zajedniko trite Juga (MERCOSUR), koje objedinjuje Argentinu, Brazil, Paragvaj i Urugvaj. Od 01.01.1995.g. uvode veliko trite koje bi se zasnovalo na slobodnom kretanju roba, usluga, radne snage i kapitala. Ekonomska unija-je najvii oblik regionalnog procesa integracije. Da bi zajedniko trite i makroekonomska stabilizacija zemalja lanica postalo u potpunosti efikasno, ekonomska politika treba biti unificirana ili barem usko koordinirana. Zona s lobodne trgovine i Carinska unija nazivaju se negativnim procesom integriranja, a ostali su procesi pozitivni procesi integriranja. Integracija je postupan, kumulativan i poeljan proces razvoja dinamike. Primerenija podjela integracijskog procesa za EU: - Zona slobodne trgovine - Carinska unija - Zajedniko trite - Jedinstveno trite - Unutarnje trite 9. ZAJEDNIKO TRITE, JEDINSTVENO TRITE I UNUTARNJE TRITE CARINSKE UNIJE Zajedniko trite-Od samog poetka bitan cilj EZ zasnovane na zajednikom tritu, bilo je stvaranje jedinstvenog ekonomskog evropskog prostora. Osnivajui EEZ, Rimski ugovor odreuje Zajednica ima zadau osnivanja zajednikog trita i postupno pribliavanje ekonomskih politika zemalja lanica, unapreenje usklaenog razvoja ekonomske aktivnosti u ukupnoj zajednici. Uspostavljanje zajednikog trita na prvom mjestu zahtjeva ukidanje svih carina na uvoz i izvoz, koje su bile na snazi izmeu zemalja lanica prije utemeljenja zajednice. Zajedniko trite znaajna je etapa evropske integracije. Na tim se temeljima zasnivaju osnovne slobode:

8

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COMsloboda kretanja ljudi, roba, usluga i kapitala, ime je omoguena slobodna igra faktora proizvodnje, rada i kapitala. Poduzea mogu proizvoditi i prodavati proizvode prema reimu slobodne konkurencije u zemljama lanicama gdje su najpovoljniji uvjeti. Ona se mogu stacionirati gdje ele u zajednikom tritu i kombinirati izvore kapitala svih zemalja lanica. Potroai imaju slobodan izbor proizvoda najbolje kvaliteta ili niih cijena proizvedenih u zemljama lanicama. Radnici mogu slobodno prihvaati posao tamo gdje postoji vea potranja i koristiti najpovoljnije radne uvjete i zaradu. Mogu se nastaniti sa svojom obitelji u bilo kojoj zemlji lanici i obavljati posao. Klju zajednikog trita je sloboda. Jedinstveno trite-Produbljenje zajednikog trita je Jedinstveno trite iji je nastavak Unutarnje trite. Rimski ugovor iz 1957.g. imao je za cilj postupno stvaranje zajednikog trita, prije svega uvoenjem Carinske unije, zatim ukidanjem prepreka slobodnom kretanju ljudi, roba, usluga i kapitala te uvoenjem zajednikih ploha oblasti poljoprivrede, transporta i konkurencije. Zadrane su mnoge prepreke u okviru zajednikog trita, koje su pojaane s razvojem necarinskih prepreka. Radi poticanja novih dinamika Predsjednik Delaros 1985.g. ubrzava realizaciju unutarnjeg-jedinstvenog trita dokumentom Bijela Knjiga koja detaljizira oko 300 mjera kojima treba ukinuti prepreke slobodnom kretanju. Jedinstveni akt iz 1986.g. pravno je potvrenje Bijele Knjige. Radi potrebe ekonomske analize, Komisija je zatraila da Paolo Cecchini, bivi generalni direktor Komisije, procijeni uinak jedinstvenog trita. Trgovinske zapreke u Jedinstvenom tritu Cecchinijevo Izvjee identificiralo je prepreke razmjene koje onemoguavaju konsolidaciju evropskog trita: - carine, koje su teoretski nestale u okviru zajednice, ponovo su uvedene kompenzatornim monetarnim iznosom, koji pogaa kretanje teaja jedinstvenou cijena na tritu poljoprivrednih proizvoda - kvantitativna ogranienja, koja su u naelu bila ukinuta, ponovo su uvedena u podruju elika i poljoprivrede - prepreke koje utiu na poveavanje trokova-carinske procedure, sanitarne odredbe i fitosanitarne mjere, norme i razliite tehnike odredbe - restriktivne odredbe pristupa tritu odnose se posebno na javna trita, regularna trita i sva ogranienja uz pravo nastanjivanja. Jedinstveno trite vodi poveanju konkurencije koja naglaava pritisak na trokove poduzea i vodi smanjenju njegove mare. Unutarnje trite - Pojmovi zajednikog trita, jedinstvenog trita i unutranjeg trita jednoznano se koriste premda svaki od tih integracijskih stupnjeva sadrava odreene signifikantne nijanse. Zajedniko trite etapa je ekonomske integracije koja prema odluci Suda pravde cilja eliminiranju svih prepreka u komunitarnoj razmjeni radi spajanja nacionalnih trita u jedinstveno trite, stvarajui to je mogue bliskije uvjete za istinsko unutarnje trite.

10. SLOBODNA TRGOVINA I REGIONALNI PREFERENCIJALI

9

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COMZemlje EU na tee stvaranju Evropske tvrave, ve je interes EU jaati multilateralni trgovaki sistem, uvrstiti rezultate Urugvajskih pregovora i pridonijeti primjeni multilateralnih pravila WTO-a. Ostvarivanjem carinske unije 1968.g. trgovaka politika postala je zajednika prema ostatku svijeta. Amsterdamski ugovor odreuje (precizira) okvire te politike. Komunitarno zakonodavstvo o carinama vrlo je razraeno: 11000 tarifnih pozicija za carinsku nomenklaturu s vie od 400 lanaka. Mree preferencijalnih sporazuma ili geekonomija evropske razmje ne 90-ih godina evropska trgovaka politika posebno se usmjerila na druge kontinente, te se trgovaka politika koristi razliitim arsenalom sporazuma. Problemi sigurnosti, demokracije, osiguranja ekonomske stabilnosti regija oslanjaju se na okvire tvrde jezgre eurobloka (15 zemalja EU i budu podvrgnuti istim uvjetima procesa prikljuivanja). Da bi olakao proces ukljuivanja novih zemalja EU i partnerstvo sa svakom od 13 kandidata donosi slijedee: - postepeno prihvaanje pravila komunitarnog trita - prihvaanje programa komunitarnog rada - konzultativna institucija od vanjske politike, sigurnosti, unutranji poslovi i pravosue Preferencijalno grupiranje ureuje tekuu razmjenu zemalja koje nis u smjetene u istoj regiji i ija ivotna razina nije ista. Tim sporazumima doputeno je odstupanje od principa recipronosti. Ovakva jedna integracija uspostavljena je potpisivanjem Konvencije iz Lome (Togo) kojom su se u ovakvu integraciju povezali EZ i zemlje ACP (African Cariben and Pacific- njih 46). Konvencija se odnosila na zemlje koje su bile bive kolonije Francuske i Velike Britanije, a uz to bile su veliki izvoznici sirovina. Bilo je 5 konvencija iz Lomea u razdoblju od 25 godina, ali one nisu da le zadovoljavajue rezultate, iako su se njima definirali liberalizacija trgovine, blia regionalna suradnja, financijska pomo, suradnja u podruju kulture, razvoj infrastrukture i sl. 1998.g. dogovoren je novi ugovor o suradnji koji je potpisan na rok od 20 godina s revizijom svakih 5 godina. Ovaj ugovor potpisan je 2000.g. u Cotonu a postavio je 5 meuzavisnih stupova nove suradnje: - opsena politika dimenzija - pristup sudjelovanju - naglasak na smanjenju siromatva - novi okvir za ekonomsku i trgovinsku suradnju - reforma finansijske suradnje.

11.USKLAIVANJE ZAKONODAVSTVA ZAJEDNIKOG TRITA

10

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COMUsklaivanje zakonodavstva zajednikog trita kao to su: Normizacija (norma), certifikat, javna trita, slobodno kretanje radnika, sloboda nastanjivanja, slobodno obavljanje usluga i slobodno kretanje kapitala. S prvom naznakom zajednice da uvede zajedniko trite utvreno je mnotvo normi i tehnikih pravila koja su cjepkala evropsko trite. Norme i tehnika pravila treba razlikovati. Norme nisu prinudne, suprotno tehnikim pravilima koja se nameu nacionalnim proizvodima i inozemstvu. Norme definiraju tipove postupka proizvodnje radi racionalne proizvodnje, dok pravila skrbe zatitu potroaa i zatitu okolia. Zajednica je ispoetka smjerala uskladiti zakonodavstva. Zajednica je definirala zajednike norme 1983.g. s prihvaanjem direktive koja obvezuje zemlje lanice da obavijeste unaprijed komisiju o svojim projektima na uvoenju normi i tehnikih pravila kako bi se kontroliralo uvoenje referenca. Sloboda kretanja ljudi uvjetovana je integracijom trita rada. Konvencija engen integrirana u Amsterdamskom ugovoru uvodi tu slobodu izmeu 13 zemalja. Jedino javne slube su iskljuene. Kretanje kapitala gotovo je savreno. Uvedeno je 1.07.1990.g. liberalizacija kapitala neodvojiva je od jedinstvenog trita i procesa monetarne unije. To su dva meuzavisna procesa. Jedinstveno trite znai da investitor poduzea, evropski menader mogu transferirati svoja sredstva izvan nacionalnih granica u druge zemlje. Treba omoguiti da financijske usluge uvedu jedinstvenu valutu ekonomskom subjektu, treba omoguiti otvaranje rauna, kupovinu vrijednosnih papira u zemljama gdje nemaju prebivalite. Da bi norme imale pozitivne uinke moraju biti potvrene. To treba potvrditi priznata nadlena organizacija. Ta potvrda se zove certifikat i potvruje je Evropski odbor za normizaciju. 12. ZAJEDNIKA AGRARNA POLITIKA Poljoprivreda je neupitno gospodarski sektor gdje je proces evropske integracije najdalje otiao. Prije stvaranja zajednikog trita poljoprivreda je bila izloena jakim intervencijama zemalja lanica. Zato je bilo neophodno sprijeiti nacionalne intervencije kako bi se omoguila slobodna razmjena i slobodno odvijanje konkurencije u sektoru poljoprivrede. Cilj zajednike agrarne politike je organizacija zajednikog poljoprivrednog trita, koje bi osiguralo sigurno opskrbljenije prehrambenim proizvodima po razumnim cijenama. Poveanje produktivnosti u poljoprivredi, osiguranje primjerenog ivota poljoprivrednog stanovnitva, stabilizacija trita, garantiranje sigurnosti, opskrbljenje potroaa po raznim cijenama ciljevi su zajednike agrarne politike.

Sporazum Aganda 2000 Aganda 2000, koju je potvrdilo Evropsko Vijee, odrano u Berlinu 25. i 26.03.1999.g. podrazumijeva novo smanjenje cijena kojim bi se trebalo omoguiti: - smanjenje proizvodnih poticaja zbog postojanja niih cijena

11

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COM- pribliavanje evropskih cijena svjetskim cijenama - olakavanje integracije zemalja CEEC-a, spreavajui podizanje cijena izjednaavanjem s praksom u evropskoj Uniji -pristup boljem pozicioniranju multilatelarnih pregovora. Organizacija zajednikog poljoprivrednog trita donijela je ukidanje carina kvantitativnim ogranienjima te je razmjena izmeu zemalja potpuno slobodna. Jedinstveno poljoprivredno trite, znai da roba porijeklom iz jedne zemlje lanice moe biti uskladitena u drugoj zemlji lanici a komercijalizirana u treoj zemlji lanici i moe je izvesti u tree zemlje iz bilo koje zemlje lanice. Organizacija zajednikog trita zatiuje evropsko poljoprivredno trite od velikih talasanja svjetskog trita u pogledu ponude proizvoda, poskupljenja i sl. 13. TRANSPORTNA POLITIKA EU Rimski ugovor elio je stvoriti zajedniku politiku, ali u stvarnosti samo je stvorio komunitarnu politiku koja se limitira na harmonizaciju i okvirenju nacionalnih politika. To je drama transportne politike zajednice, jer slubeni tekst uvijek govori o zajednikoj transportnoj politici, to se doista ne procjenjuje kao realizacija komunitarne politike. Snaan razlog za uvoenje zajednike transportne politike izbjegavanje je parcijalnih i ad hoc odluka Vijea ministara o pojedinim granama transporta. Koncepcija zajednike transportne politike kojom se utvruju okvirni uvjeti za razne grane transporta, omoguila bi racionalan prijevoz roba i putnika unutar Unije kao i meunarodnom prometu s najmanje rizika od nezgoda. To bi pridonijelo da transport udovolji: maksimalnim potrebama prijevoza, zaposlenosti, uslaklaenom razvoju gospodarstva unutar cijele unije te njenoj veoj ekspanziji, stabilnosti cijena, poboljanju komfora putnika i ivotnog standarda stanovnitva. Ugovorom se eljela osigurati zajednika politika za kopneni, cestovni, eljezni promet te vodene putove. Pojam zajednikog transporta u poetku je bio ogranien samo na kopneni transport, a s obzirom na posebnu situaciju u kojoj se nalaze eljeznice i navigacijski putovi, tj samo na cestovni transport. Na tu granu transporta u zajednici otpada najvei dio tra nsporta roba njegovo mjesto je odluujue u funkcioniranju jedinstvenog trita, jer se transport pojavljuje kao nuna podloga mobilnosti roba i ljudi, to je i Vijee uzelo u obzir te je ostvareno unutarnje trite cestovnog prometa. Usporedo s integracijom trita kopnenog transporta, komunitarnoj politici bio je cilj da se organiziraju i druge transportne grane. Kada je u pitanju eljezniki promet komunitarni ciljevi vezani su za saniranje financijske situacije, no mnoge odredbe radi toga nisu imale vei rezultat. Nasuprot toga pomorski i zrani promet uli su na komunitarnu scenu od sredine 70 godina i u novije vrijeme pokazuju napredak u ostvarivanju unutarnjeg trita. Ekonomski i pravni okviri trans portne politike Rimski ugovor predvia tri zajednike politike poljoprivrednu, trgovaku i transportnu. Prema tim ugovorima transportna politika treba biti voena prema komunitarnim pravilima koja primjenjuje meunarodni transport. Rimski ugovor pokazuje poseban interes za transport. Za to postoje tri glavna razloga: - ekonomska integracija izaziva rast raznjene a time i priljev prometa. Promet bitno utie na slobodnu cirkulaciju proizvodnje. - transportni trokovi, prilino optereuju cijenu, to moe postati prepreka razmjeni - transport ulae oko 40% javnih investicija zemalja EU

12

WWW.BH-PRAVNICI.COM

WWW.BH-PRAVNICI.COMTransport je industrija budunosti, glavni faktor njegova rasta jesu strukturne promjene preraivakih industrija, koja sve vie prenjeta mjesto proizvodnje iz urbanih zona u nova industrijska mjesta.

13

WWW.BH-PRAVNICI.COM