GVHD: Lê Đức Long

SVTH : Trần Văn Trị

CHƯƠNG TRÌNH

TIN HỌC 11

CHƢƠNG I:

Một số Khái niệm về lập

trình và ngôn ngữ lập trình

CHƢƠNG III:

Cấu trúc rẽ nhánh và lặp

CHƢƠNG V:

Tệp và thao tác với tệp

CHƢƠNG IV:

Kiểu dữ liệu có cấu trúc

Bài 6: Phép

toán, biểu thức,

câu lệnh gán

Mục tiệu chƣơng trình

Tin học 11

Kiến thức căn bản về

lập trình, thuật toán,

cấu trúc dữ liệu…

Kỹ năng ban đầu lập

trình những bài toán đơn

giản với NNLT Pascal

CHƢƠNG II:

Chƣơng trình đơn giản

CHƢƠNG VI:

Chƣơng trình con và lập

trình có cấu trúc

2

BÀI 6: PHÉP TOÁN,

BIỂU THỨC, CÂU

LỆNH GÁN

Hoạt động 1:

Khởi động Nhắc

lại kiến thức liên

quan, dẫn vào bài

mới (7p)

Hoạt động 2:

Giới thiệu phép toán,

biểu thức số học và

hàm số học chuẩn (10p)

Hoạt động 3:

Giới thiệu biểu thức

quan hệ và biểu

thức logic (10p)

Hoạt động 4:

Câu lệnh gán (10p)

Hoạt động 5:

Củng cố dặn dò (8p)

3

Hoạt động 1 - Khởi động

Cho biết tên chƣơng 2 đang học?

Cảm nhận sua khi học xong bài khai báo biến?

Đố vui – Matching

Hoạt động 2 - Biểu thức số học và hàm

số học chuẩn

- 1.Phép toán:

- Trong khi viết chương trình ta sẽ dùng các

phép toán để tính toán, so sánh để chọn hướng

đi … Cách viết các phép toán sử dụng trong

Pascal giống hay khác trong toán học?

Hoạt động 2 - Biểu thức số học và hàm

số học chuẩn

Bảng cần ghi nhớ:

Trong Toán học Trong Pascal

(x) (*)

(:) (/)

(≥) (>=)

(≤) (<=)

(≠) (< >)

( ) ( Not)

( ˅) ( OR)

( ˅ ) ( AND)

Hoạt động 2 - Biểu thức số học và hàm

số học chuẩn

Các phép toán +, -, div, mod viết bình thường như

trong Toán học

Div, Mod chỉ dùng cho kiểu nguyên

Kết quả phép toán quan hệ cho giá trị logic (True

hoặc False)

Not, Or, And thường dùng để kết hợp nhiều biểu

thức quan hệ với nhau

Hoạt động 2 - Biểu thức số học và hàm

số học chuẩn

2.Biểu thức số học:

Hãy cho biết các thành phần tạo nên biểu thức toán

học, dưới dạng lắp ghép ô chữ.

Trong lập trình:

Phép toán gồm có?

Toán hạng gồm có?

Kết hợp Biểu thức = Toán hạng

Hoạt động 2 - Biểu thức số học và hàm

số học chuẩn

Đáp án cho biểu thức số học:

Trong lập trình

Phép toán gồm có : +, - , *, /, div, Mod

Toán hạng gồm có: các hằng, kiểu biến số và

các hàm số học

Kết hợpBiểu thức = Toán hạng Phép toán

Hoạt động 2 - Biểu thức số học và hàm

số học chuẩn

Bảng ví dụ cách chuyển từ biểu thức toán học sang biểu

thức trong Pascal

Trong toán học Trong Pascal

5a + 6b 5 * a + 6 * b

x*y/z

Ax2 + Bx + C A*x*x + B*x + C

(x+y)/(x-1/2) – (x-z)/xy

Hoạt động 2 - Biểu thức số học và hàm

số học chuẩn

Rút ra những lưu ý:

Không được bỏ qua dấu nhân (*) trong tích

Thực hiện trong ngoặc trước, ngoài ngoặc sau

Nhân, chia, div, mod trước, cộng trừ sau

Dùng dấu ngoặc để quy định trình tự tính toán

Kiểu của biểu thức là kiểu của biến hay hằng có miền

giá trị lớn nhất

Hoạt động 2 - Biểu thức số học và hàm

số học chuẩn

Ví dụ luyện tập:

3a – (2+3b)

A(x-3)2 + Bx + 5

xy

x4

xy

x

x

yx 222

Hoạt động 2 - Biểu thức số học và hàm

số học chuẩn

Gợi ý:

Đáp án:

3*a – (2+3*b)

A*(x-3)*(x-3) +B*x+5

)*()4(

yxy

)*()2(

)*()*2(

yxx

xxyx

HàmBiểu diễn toán

học

Biểu diễn

trong PascalKiểu đối số Kiểu kết quả

Bình thường x2 sqr(x)Thực hoặc

nguyên

Theo kiểu của đối

số

Căn bậc 2 sqrt(x)Thực hoặc

nguyênThực

Giá trị tuyệt

đốiabs(x)

Thực hoặc

nguyên

Theo kiểu của đối

số

Logarit tự

nhiênlnx ln(x) Thực Thực

Lũy thừa của

số eex exp(x) Thực Thực

Sin sinx sin(x) Thực Thực

Cos cosx cos(x) Thực Thực

x

x

Bảng một số hàm chuẩn thông thường

3. Hàm số học chuẩn:

Đối số của hàm luôn đặt trong dấu ( )

Kết quả của hàm của kiểu nguyên hay thực hoặc tùy thuộc vào kiểu đối số

- Lưu ý:

Hàm được xem như biểu thức số học và có thể tham gia vào biểu thức như toán hạng bất

kỳ

Đối số của hàm có thể là 1 biểu thức

Ví dụ: Biểu thức toán học:

Viết dưới dạng Pascal có dạng:

Hoặc

Trong đó biểu thức b2 – 4ac là đối số của hàm sqrt

a

acbb

2

42

a)*(2 c))*a* 4 -b*(bsqrt (-b

a)*(2 c))*a* 4- )sqrt(sqr(b (-b

Hoạt động 2 - Biểu thức số học

và hàm số học chuẩn

Hoạt động 3 - Biểu thức quan hệ và

biểu thức logic

4. Biểu thức quan hệ:

Hãy cho vào ví dụ trong toán học có sử dụng phép

toán quan hệ( >, ≥, <, ≤, = và ≠ )

Việc giải và biện luận PT bậc 2 có dung đến phép

toán quan hệ không?

Phép toán quan hệ cho kết quả kiểu gì? (đã học)

Hoạt động 3 - Biểu thức quan hệ và

biểu thức logic

Khi giải và biện luận phương trình bậc 2 xét trường hợp ∆ > 0 : PT có 2 nghiệm phân biệt

Theo quan điểm lập trình đã có sự so sánh ∆ với số 0 trước khi thực hiện lệnh xuất ra 2 nghiệm (đây là công dụng của biểu thức quan hệ)

Trong pascal, so sánh 2 biểu thức cùng kiểu là biểu thức quan hệ có dạng:

< biểu thức 1> < Phép toán quan hệ> <biểu thức>

Với trình tự thực hiện:

• Tính các giá trị của biểu thức

• Thực hiện phép toán quan hệ

• Kết quả phép toán quan hệ là giá trị logic true hoặc false

Hoạt động 3 - Biểu thức quan hệ và

biểu thức logic

Ví dụ:

• x < 5 → Nếu x = 3 thì x < 5 có giá trị true

• i+1 >= 2*j → Nếu i =2, j=3 thì i+1 >= 2*j có giá trị false

• a2 + b2 > = c2

Nếu a = 3, b= 4, c = 5 thì a2 + b2 > = c2 có giá trị True

Nếu a = 3, b= 4, c = 6 thì a2 + b2 > = c2

có giá trị False

Hoạt động 3 - Biểu thức quan hệ và

biểu thức logic

5. Biểu thức logic

Xét hàm số y = sin x

• Tìm miền giá trị của y?

• Tìm cách biểu diễn miền giá trị của y

trong Pascal?

Tổng quát muốn so sánh nhiều điều kiện

đồng thời làm thế nào?

Hoạt động 3 - Biểu thức quan hệ và

biểu thức logic

Ta dễ dàng tìm được miền giá trị: -1 ≤ y≤ 1

Tuy nhiên trong Pascal không viết -1 ≤ y≤ 1 mà viết là:

( y >= -1) and (y<=1)

y≥ -1

( vì -1 ≤ y≤ 1 )

y≤ 1

Tổng quát muốn so sánh nhiều điề kiện đồng thời, cần dung phép toán Logic liên kết các điều kiện đó, tạo thành biểu thức logic.

( Biểu thức logic đơn giản nhất là hằng hay biến logic)

• Giá trị của biểu thức logic là true hoặc false

Hoạt động 3 - Biểu thức quan hệ và

biểu thức logic

Chú ý:

Phép toán NOT phải viết trước biểu thức cần phủ định

VD: NOT ( x < 1 ) x>= 1

Phép toán AND và OR kết hợp với biểu thức quan hệ

hoặc biểu thức logic để diễn tả các điều kiện phức tạp

VD: Hai biến nguyên M, N đồng thời chia hết cho 3 hay

đồng thời không chia hết cho 3 được viết trong Pascal như

sau:

( (M mod 3 = 0 ) and (N mod 3 = 0) ) or ( (M mod 3 < > 0 )

and (N mod 3 < > 0) )

Hoạt động 4 - Câu lệnh Gán

6.Câu lệnh gán

Học sinh đọc SGK nếu lên những hiểu biết và suy nghĩ của mình về lệnh gán?

Cho một vài ví dụ đã dùng phép gán

Giả sử khi đi chứng minh biểu thức:

a3 + 3a2b + 3ab2 + b3 = (a+b)3

Ta đặt: P = (a+b)3(*)

Thực hiện biến đổi P= (a+b)(a+b)(a+b)

để đi đến P= a3 + 3a2b + 3ab2 + b3

Ta có sử dụng phép gán không? Có tác dụng gì?

Hoạt động 4 - Câu lệnh Gán

Lệnh gán là lệnh căn bản của các NNLT. Trong Pascal lệnh

gán có dạng:

< tên biến > : = <biểu thức>;

• Biểu thức phải phù hợp với tên biến có nghĩa: kiểu của tên

biến phải cùng hoặc bao hàm kiểu của biểu thức

• Hoạt động của lệnh gán: tính giá trị biểu thức sau đó ghi giá

trị vào tên biến

Hoạt động 4 - Câu lệnh Gán

Công dụng: Dùng để gán giá trị cho biến

VD:

x1: = (-b-sqrt(b*b-4*a*c))/2/a;

x2 := -b/a – x1;

→ x1 vừa là biến kết quả vừa là biến trung gian

i:= i+1;

z:= z-1;

→ i và z là 2 biến tăng giảm sẽ ứng dụng nhiều sau này

Hoạt động 5 - Củng cố, dặn dò

- Chiếu Video minh họa

- Nhắc lại các khái niệm mới Phép toán, Biểu thức các

loại và câu lệnh gán 1 cách khái quát bởi 2 ý chính:

Cách viết trong Pascal ( khác trong toán học)

Công dụng (HS xem kỹ các ví dụ)

- Nhận xét về tiết học – nhằm rút kinh nghiệm và phát

huy

- Bài tập về nhà