1

PSİKOLOJİYE GİRİŞ

YAKLAŞIMLAR//EKOLLER

PSİK

OLO

JİN

İN

İN

SA

N D

OĞ

ASIN

A

BA

KIŞI

MEKANİST YAKLAŞIM

ORGANİZMİK YAKLAŞIM

BAĞLAMSAL YAKLAŞIM

DİYALEKTİK YAKLAŞIM PSİK

OLO

JİD

E A

RA

ŞT

IR

MA

YÖ

NT

EM

LER

İN

İN

BA

KIŞ A

ÇISI

NORMATİF YAKLAŞIM

İDİYOGRAFİK

YAKLAŞIM

EKOLOJİK SİSTEMLER

BİYOLOJİK

OLGUNLAŞMA

İNSANCIL

GESTALT

BİLİŞSEL

FENOMENOLOJİK

PSİKODİNAMİK

DAVRANIŞÇILIK

İŞLEVSELCİLİK

YAPISALCILIK

2

PSİKOLOJİNİN ALT DALLARI

PSİKOLOJİDE KULLANILAN YÖNTEMLER

DENEYSEL PSİKOLOJİ

SOSYAL PSİKOLOJİ

PSİKOMETRİ

KLİNİK PSİKOLOJİ

ENDÜSTRİ PSİKOLOJİSİ

FİZYOLOJİK PSİKOLOJİ

EĞİTİM PSİKOLOJİSİ

UYGULAMALI PSİKOLOJİ

KARŞILAŞTIRMALI PSİKOLOJİ

BETİMSEL VE TARAYICI YÖNTEMLER

DENEYSEL YÖNTEMLER

İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER

GELİŞİMSEL YÖNTEMLER

3

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ TEMEL KAVRAMLARI VE İLKELERİ

GELİŞİMİ ETKİLEYEN UNSURLAR

GELİŞİM VE DEĞİŞİM

BÜYÜME

OLGUNLAŞMA

HAZIRBULUNUŞLUK

KRİTİK DÖNEM

DENEYİM

ÖĞRENME

GELİŞİM GÖREVİ

GELİŞİM DÖNEMLERİ

GELİŞİM ALANI

TÜRE ÖZGÜ HAZIROLUŞ

FARKLILAŞMA

GELİŞİM

KALITIM

ÇEVRE

ZAMAN

HORMONLAR

4

GELİŞİM İLKELERİ

GELİŞİM GÖREVLERİNİ BELİRLEYEN ETKENLER

GELİŞİM GÖREVLERİNİN DÖNEMLERİ

GELİŞİM KALITIM VE ÇEVRENİN ETKİLEŞİMİNİN ÜRÜNÜDÜR.

GELİŞİM SÜREKLİDİR.

GELİŞİMİN BELLİ BİR YÖNÜ VARDIR.

GELİŞİM NÖBETLEŞE DEVAM EDER.

GELİŞİMDE KURAL TELAFİ DEĞİL, İLİŞKİDİR.

GELİŞİMDE BİREYSEL

AYRILIKLAR VARDIR.

GELİŞİM HIZI

DÖNEMLERE GÖRE

DEĞİŞİR.

GELİŞİM

BÜTÜNDÜR.

GELİŞİMDE KRİTİK

DÖNEMLER VARDIR.

GELİŞİM

YORDANABİLİR BİR

SIRA İZLER.

FİZİKSEL OLGUNLAŞMA

TOPLUMSAL BEKLENTİLER

KİŞİSEL BEKLENTİLER

BEBEKLİK &

İLK

ÇOCUKLUK

0-6

SON

ÇOCUKLUK

6-12

ERGENLİK

12-18

GENÇ

YETİŞKİNLİK

18-30

YETİŞKİNLİK

30-60

YAŞLILIK

60---

5

GELİŞİM ALANLARI

FİZİKSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

EMBRİYO EVRESİNDE SİSTEMLERİN OLUŞUMU

FİZİKSEL VE

PSİKOMOTOR

BİLİŞSEL VE DİL

KİŞİLİK

AHLAK

DOĞUM

ÖNCESİ

DÖNEM

DÖLÜT EVRESİ

0-2 HAFTA

EMBRİYO EVRESİ

2-8 HAFTA

FETÜS EVRESİ

8. HAFTA → DOĞUM

6

REFLEKSLER

SHERLY’E GÖRE FİZİKSEL GELİŞİM AŞAMALARI

EKDODERM

DUYU ORGANLARI,

SAÇ, DERİ,

TIRNAKLAR, SİNİR

SİSTEMİ

MEZODERM

DOLAŞIM SİSTEMİ,

KEMİKLER, KASLAR,

DAMARLAR

ENDODERM

SİNDİRİM SİSTEMİ,

SOLUNUM SİSTEMİ

VAR KALMA REFLEKSLERİ

NEFES ALMA, EMME, YUTMA, GÖZ

KIRPMA, GÖZBEBEĞİ, KÖKÜNÜ

ARAMA REFLEKSLERİ, BÜYÜK

ORANDA YAŞAM BOYU DEVAM

EDER.

İLKEL REFLEKSLER

MORO, BABİNSKİ, TONİK BOYUN,

ADIM ATMA, YAKALAMA, YÜZME

GİBİ REFLEKSLER İKİ YAŞINA DEK

ORTADAN KAYBOLMASI BEKLENEN

REFLEKSLERDİR. DEVAM EDERLERSE,

BEYİN HASARININ GÖSTERGESİ

SAYILIRLAR.

7

8

FİZİKSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

BEBEKLİK

BEBEĞİN BOYU ORTALAMA 50 CM, AĞIRLIĞI ORTALAMA 3,5 KG CİVARINDA İKEN, ALTI AY SONRA

AĞIRLIĞINDA İKİ KAT, BİR YAŞINDA İSE ÜÇ KAT ARTIŞ GÖRÜLÜR.

•İLK ÇOCUKLUK

KABA MOTOR BECERİLERDE ZAMANLA USTALAŞIRLAR. 3- 4 YAŞLARINDA MERDİVENLERDEN TEK

BAŞLARINA ÇIKABİLİRLER.

•ÜÇ TEKERLEKLİ BİSİKLETE BİNEBİLİRLER. DÖNEM SONUNDA, İKİ TEKERLEKLİ BİSİKLETE DE BİNECEK

HALE GELİRLER.

SON ÇOCUKLUK

SİNİR SİSTEMİ GELİŞİMİNİ TAMAMLAMIŞTIR.

EL-GÖZ KOORDİNASYONU TAMAMLANIR.

9 YAŞINA KADAR ERKEKLER, 10-15 YAŞLARI ARASINDA İSE KIZLAR DAHA UZUN VE AĞIRDIRLAR.

KÜÇÜK KAS BECERİLERİ GİDEREK GELİŞİR.

•ERGENLİK

0-2 YAŞ DÖNEMİNDEN SONRA, DOĞUM SONRASINDAKİ FİZİKSEL GELİŞİMİN EN HIZLI OLDUĞU

DÖNEMDİR.

•ERGENLİĞE ERKEN GİREN KIZLAR, DAHA ÇEKİNGEN VE KENDİLERİNE DAHA AZ GÜVENLİ

OLURLAR. ERKEN OLGUNLAŞMANIN KIZ İÇİN OLUMSUZ SAYILMASININ BİR SEBEBİ, KADIN

CİNSELLİĞİNE VE GÖRÜNÜŞÜNE TOPLUMUN BAKIŞ AÇISIDIR.

•ERGENLİĞE ERKEN GİREN ERKEKLER DAHA FAZLA İLGİ GÖRÜRLER, DAHA DIŞA DÖNÜK VE

SOSYALDİRLER.

GENÇ YETİŞKİNLİK

FİZİKSEL GELİŞİMDEKİ HIZLI ARTIŞIN DURDUĞU DÖNEMDİR.

BEDEN KOORDİNASYONU İLK KEZ ÇOK İYİ DÜZEYDEDİR.

•YETİŞKİNLİK

FİZİKSEL AÇIDAN DEĞİŞİMLERİN YAŞANDIĞI(SAÇIN AĞARMASI, KİLO ALMA, KIRIŞIKLIKLAR,

DUYUSAL İŞLEVLERDE DÜŞÜŞLER) BU DÖNEMDE, BU DURUMA BAĞLI OLARAK PSİKOLOJİK

SORUNLAR ORTAYA ÇIKABİLİR.

YAŞLILIK

BEDENİN ZAYIF DÜŞTÜĞÜ, FİZİKSEL YIPRANMANIN FAZLA OLDUĞU BİR DÖNEMDİR.

9

PSİKOMOTOR GELİŞİM ÖĞELERİ

BİLİŞSEL GELİŞİM ALANINDAKİ PSİKOLOGLAR

PIAGET’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİMİ ETKİLEYEN ÖĞELER

DİKKAT KUVVET DENGE TEPKİ HIZI EŞGÜDÜM

FORM EDİM

BİLİŞSEL

GELİŞİM

PIAGET VYGOTSKY BRUNER PERRY BELENKY

OLGUNLAŞMA

YAŞANTI

KÜLTÜREL

AKTARIM

DENGELEME

10

DENGELEME SÜRECİ

PIAGET’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİMİN TEMEL KAVRAMLARI

DENGE

YENİ

YAŞANTI

DENGESİZLİK

ADAPTASYON

ÜST DÜZEY

DENGE

ŞEMA

UYUM //ADAPTASYON

ÖRGÜTLEME

ADAPTASYON

ASİMİLASYON AKOMODASYON YOK SAYMA

11

PIAGET’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

DUYU MOTOR

DÖNEM (0-2)

*PASİF BEKLENTİ

*SİHİRLİ NEDENSELLİK

*AMAÇLI

DAVRANIŞLAR

*DÖNGÜSEL TEPKİLER

*NESNE KİMLİĞİ

*NESNE SÜREKLİLİĞİ

*A DEĞİL B HATASI

*TAKLİT

*ERTELENMİŞ TAKLİT

* DEVRESEL TEPKİLER

İŞLEM ÖNCESİ

DÖNEM (2-6)

* SİHİRLİ DÜŞÜNCE

* SEMBOLİK OYUN

*PARALEL OYUN

* ANİMİZİM

*YAPAYCILIK

*ODAKTAN

UZAKLAŞAMAMA

*BENMERKEZCİLİK

*TEK YÖNLÜ

SINIFLAMA-SIRALAMA

* MONOLOG

* TOPLU MONOLOG

*SEMBOLİK İŞLEV

*KİŞİ DEĞİŞMEZLİĞİ

*CİNSİYET

DEĞİŞMEZLİĞİ

*AKLIN KURAMI

*YANLIŞ İNANÇ İLKESİ

*SENKRETİK

DÜŞÜNME

*SINIF KAPSAMAYI

KAZANAMAMA

*ÖZELDEN ÖZELE

AKIL YÜRÜTME

*ADLANDIRMADA

GEÇEKÇİLİK

SOMUT İŞLEMLER

DÖNEMİ (6-12)

*ODAKTAN

UZAKLAŞMA

*PERSPEKTİF ALMA

*TERSİNE ÇEVİRME

*SINIFA DAHİL OLMA

*TÜMEVARIM

*KORUNUM

*ÜST DÜZEY

SINIFLAMA

*SOMUT GERÇEĞE

BAĞLI OLMA

*DÖNÜŞÜMSEL

DÜŞÜNME

*DEKALAJ

*DOLAYLI GERÇEĞİ

KAVRAMA

*ÇIKARSANMIŞ

GERÇEKLİK

SOYUT İŞLEMLER

DÖNEMİ (12-18)

*TÜMDENGELİM

*HİPOTETİK

DÜŞÜNME

*ERGEN

BENMERKEZCİLİĞİ

*HAYALİ SEYİRCİ

*KİŞİSEL EFSANE

*OMNİPONENT

DÜŞÜNCE

*BİRLEŞTİRİCİ

DÜŞÜNME

*AŞIRI İDEALİZM

*META BİLİŞ

*ANALOJİ

*GÖRELİ KAVRAMLAR

12

DUYU MOTOR İŞLEM ÖNCESİ SOMUT İŞLEMLER SOYUT İŞLEMLER

DUYUSAL VE MOTOR

ETKİNLİKLERİN

KOORDİNASYONU

DÜZELİR.

NESNELER VE

İNSANLAR

BİRBİRİNDEN

FARKLILAŞIR, SÜREKLİ

HALE GELİR.

DÜŞÜNME, MOTOR

VE DUYUSAL

İŞLEMLERLE

GERÇEKLEŞİR.

DİL VE SEMBOLİK

DÜŞÜNCE ARTAR.

BENMERKEZCİ

DÜŞÜNME VE

KONUŞMA

BASKINDIR.

ALGIYI VE

DÜŞÜNCEYİ

ODAKLANMA VE

TERSİNE

ÇEVİREMEME

ETKİLER.

SAYILARLA NİCELİKSEL

AKIL YÜRÜTME

ARTAR.

İKİ VEYA DAHA FAZLA

ALT GRUP, ÜST

GRUBA

YERLEŞTİRİLEBİLİR.

YÜZEYSEL

ÖZELLİKLERE DAYALI

İŞLEMİN YERİNİ,

ÇIKARIMDA

BULUNMAK ALIR.

TÜM OLASILIKLAR

DEĞERLENDİRİLEBİLİR.

SOYUT DÜŞÜNCELER

ANALİZ VE SENTEZ

YAPILABİLİR.

NESNE VE OLAYLARIN

YOKLUĞUNDA SOYUT

DÜŞÜNME GERÇEKLEŞİR.

PIAGET’E GÖRE DİL GELİŞİMİ AŞAMALARI

OTİSTİK

KONUŞMA

0-2

BENMERKEZCİ

KONUŞMA

2-6

SOSYAL

KONUŞMA

6-12

13

VYGOTSKY’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM KAVRAMLARI

YAKINSAL GELİŞİM ALANI

VYGOTSKY’E GÖRE DİL GELİŞİM AŞAMALARI

YAKINSAL GELİŞİM

ALANI

DESTEKLEYİCİ

YAPILANDIRMA AKTİVİTE TEORİSİ İŞARETLER TEORİSİ

SOSYAL

KONUŞMA

0-2

ÖZEL

KONUŞMA

2-6

İÇSEL

KONUŞMA

6-...

14

BRUNER’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

BRUNER VYGOTSKY

ÇOCUĞUN BİLİŞSEL GELİŞİMİNDE DAHA ÇOK

PSİKOLOJİK DİNAMİKLERE AĞIRLIK VERİR.

ÖĞRETİM YAŞANTILARI BİLİŞSEL GELİŞİME

UYGUN BİR ŞEKİLDE AŞAMALANDIRILMALIDIR.

ÖN ÖĞRENMELERİN, YENİ ÖĞRENME

YAŞANTILARININ EDİNİLMESİNDE ÖNEMLİ BİR

ETKEN OLDUĞU UNUTULMAMALIDIR.

DIŞ DÜNYANIN BİREYDEN BAĞIMSIZ BİR

ANLAMI YOKTUR. BİREY NE YAPTIĞINI VE

YAPACAĞINI AÇIKLAYABİLMELİ, KİŞİSEL

FARKINDALIĞA SAHİP OLMALIDIR.

BİLİŞSEL GELİŞİMİN, SOSYAL ETKİLEŞİMLER VE

KÜLTÜRLEME TARAFINDAN

YÖNLENDİRİLDİĞİNİ SAVUNUR.

ÖĞRETİM YAŞANTILARININ

DÜZENLENMESİNDE YAKINDAN UZAĞA

DOĞRU BİR SEYİR İZLENMELİDİR. BUNA GÖRE

KONULARIN SEÇİMİNDE YEREL ÖLÇEKTE

YAŞANAN ÇEVRESEL SORUNLARDAN

BAŞLAYARAK SIRAYLA KENT, BÖLGE VE ÜLKE

SORUNLARINA YER VERİLMELİDİR.

ÖĞRETMENLER BULUŞ YOLUYLA ÖĞRETİM İLE

DOĞRUDAN ÖĞRETİMİ DENGELİ BİÇİMDE BİR

ARADA KULLANMALIDIR.

EYLEMSEL DÖNEM (0-3)

ÇOCUK BU DÖNEMDE ÇEVREYİ DUYU ORGANLARIYLA ANLAR,

ÇEVREDEKİ NESNELERİ ONLARA DOKUNARAK, VURARAK,

ISIRARAK, HAREKET ETTİREREK TANIR.

İMGESEL DÖNEM (3-6)

GÖRSEL BELLEK GELİŞMİŞTİR. BİLGİ, İMGELERLE TAŞINIR.

ALGI ÖNEMLİDİR.

ÇOCUK BİR OLAYI YA DA NESNEYİ GÖRMEDEN RESMEDEBİLİR.

SEMBOLİK DÖNEM(6-...)

DİL, MANTIK, MATEMATİK, MÜZİK ALANLARININ SEMBOLLERİNİ

KULLANIR.

BİREYLER KISA CÜMLELER İLE ANLAM AÇISINDAN ZENGİN

İFADELER OLUŞTURMA YOLUNA GİDERLER.

SEMBOLİK DÖNEME ULAŞABİLMEK İÇİN YAŞANTILARIN

ÇEŞİTLİ\ZENGİN OLMASI GEREKİR.

15

WILLIAM PERRY’EGÖRE EPİSTEMOLOJİK POZİSYONLAR

MARY BELENKY’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM AŞAMALARI

•“BİR ŞEY YA DOĞRUDUR YA YANLIŞTIR, ARASI YOKTUR.” DUALİZM

•FARKLI BAKIŞ AÇILARININ FARKINA VARAN BİREY, HER BAKIŞ

AÇISINI YETERİ KADAR DEĞERLENDİREMEZ. ÇOĞULCULUK

•BİREY BİLGİNİN BULUNDUĞU BAĞLAMA GÖRE, DOĞRULUK YA

DA YANLIŞLIĞININ DEĞİŞTİĞİNİ KABUL EDER. RELATİVİZM

•BAZI FİKİRLERİN DOĞRULUK PAYI DİĞERLERİNE GÖRE DAHA

GÜÇLÜDÜR. GÖRELİLİKTE KALICILIK

SESSİZLİK

(KADINLARA

ÖZGÜDÜR.)

EDİNİLMİŞ

BİLGİ

(BİLGİ

KONUSUNDA

DUALİZM

EGEMENDİR.)

SUBJEKTİF BİLGİ

(SEZGİLERE

DAYANIR.)

YAŞANTISAL BİLGİ

(BAŞKALARININ

DEĞERLENDİRMELERİ,

ORTAK AKIL ÖNEM

TAŞIR.)

YAPILANDIRILMIŞ

BİLGİ

(SUBJEKTİF VE

YAŞANTISAL

BİLGİNİN

SENTEZİNE

VARILIR.)

16

DİL GELİŞİMİNİ AÇIKLAYAN YAKLAŞIMLAR

DİLİ OLUŞTURAN UNSURLAR

DİL GELİŞİMİ AŞAMALARI

DİL GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN ÖĞELER

OYUN GELİŞİMİ

PIAGET

DAVRANIŞÇILIK SOSYAL ÖĞRENME DOĞUŞTANCILIK SAPİR WHORF

SES//FONEM

SIRA//MORFEM

ANLAM//SEMANTİK

SÖZ DİZİMİ//SENTAKS

KULLANIM//PRAGMATİK

0-12 AY

AGULAMA

12-18 AY

TEK SÖZCÜK

18-24 AY

TELEGRAFİK

24-72 AY

İLK GRAMER

CİNSİYET

ÇEVRE

SOSYO

EKONOMİK

DURUM

OYUNLAR

17

MILDRED PARTEN

MİZAH GELİŞİMİ

PAUL MCGHEE

0-2

ALIŞTIRMA

OYUNLARI

2-6

SEMBOLİK

OYUNLAR

6-12

KURALLI

OYUNLAR

UĞRAŞSIZ

OYUN

SEYİRCİ

BAĞIMSIZ

OYUN

PARALEL

OYUN

BİRLİKTE

OYUN

İŞBİRLİKLİ

OYUN

ÇOKLU

ANLAMLAR

7-8

KAVRAMSAL

TUTARSIZLIK

5-6

NESNELERE

KARŞI

TUTARSIZ

ADLANDIRMA

3-4

NESNELERE

KARŞI

TUTARSIZ

DAVRANIŞLAR

1-2

18

KİŞİLİK GELİŞİMİ

FREUD’UN PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM KURAMI

FREUD’UN TOPOGRAFİK KİŞİLİK KURAMI

FREUD’UN YAPISAL KİŞİLİK KURAMI

FREUD ERIKSON MARCIA TRAIT

KURAMLARI

BAĞLANMA

KURAMLARI

HÜMANİST

KURAMLAR

ORAL DÖNEM

(0-1,5)

ANAL DÖNEM

(1,5-3)

FALLİK DÖNEM

(3-6)

LATENT DÖNEM

(6-12)

GENİTAL DÖNEM

(12-18)

BİLİNÇ

BİLİNÇ ÖNCESİ

BİLİNÇALTI

İD EGO SÜPER

EGO

19

FREUD’A GÖRE SAVUNMA MEKANİZMALARI

•Birey mazeretler bularak, kendi davranışlarını olduğundan daha az yanlış

ya da tuhaf gösterme eğilimindedir. Gerçeklikle ilgisi olmayan bahaneler

bulunur.

MANTIĞA BÜRÜME

•Gerçek duygularımıza zıt fakat o durum içinde kabul edilebilen duyguları

göstermeye başlamaktır. KARŞIT TEPKİ GELİŞTİRME

•Korkulan, utanılan ya da kaygılanılan durumlardan kurtulmak için, onları

unutma eğilimi içine girilir. BASTIRMA

•“Ne yapayım, herkes böyle, ben de böyle olmak zorundayım; böyle

davranmam yaşamın zorunlu bir sonucu, benim elimde olan bir şey

yok.” mesajını vermektir.

YANSITMA

•Birey kendinde bulunan özellikleri özenilir bulmadığı zaman, kendisi

olmaktan çıkıp, istediği özelliklere sahip başka biriymiş gibi kendini

algılamaya ve davranmaya başlar.

ÖZDEŞİM KURMA

•Bireyin öfkesini, öfkelenmesine neden olan varlıktan değil de başka bir

varlıktan çıkarmaya çalışmasıdır. YER-YÖN DEĞİŞTİRME

•Engellenmiş fizyolojik güdülerden kaynaklanan gerginlikten kurtulmak

için toplumun kabul edebileceği sosyal alanlara yönelik etkinliklerde

bulunmaktır.

YÜCELTME

•Bireyin çatışmalarını ya da engellenmiş arzularını hayalinde çözmeye

çalışmasıdır. HAYAL KURMA

•Engellenen ve doyurulamayan istek ve davranışların yarattığı tedirginliği,

onların yerine geçebilecek diğer istek ve davranışlarla gidermektir. ÖDÜNLEME

•Var olan asıl gerçeklerin yerine, gerçekdışı başka kabullenişler, başka

düşünce ve durumların konmasıdır. Bastırmadan farklı olarak birey

unutmaz, ortada somut kanıtlar olduğu halde bu durumu kabullenemez.

YADSIMA

•Pollyanna davranışında yalan söyleyerek kendini haklı çıkarma yoktur,

olumsuz durumun gerçekçi iyi yönleri görülmeye çalışılır. POLLYANNA

•Bireyin doyuramadığı bir ihtiyacından kaynaklanan durumu nedeniyle

içinde bulunduğu gelişim döneminden daha alt bir gelişim dönemine ait

davranışlar sergilemesidir.

GERİLEME

•Gelişimin herhangi bir noktasında takılıp dürtülerin bu noktada

toplanması ve daha ileri gidilememesidir. SAPLANMA

•Duygusal soyutlanmadır. Bir olayın farkında olup bu olaya dair duyguları

bastırmaktır. YALITMA

•Bireyin bir eylem ya da söylemde bulunarak ortaya çıkacağını düşündüğü

bir olumsuzluğu engellemeye çalışmasıdır. YAPMA-BOZMA

•Bireyin ihtiyaçlarına göre, farklı durum ve süreçleri gerçekçi olmayan bir

biçimde algılamasıdır. ÇARPITMA

•Kişi, terk edilme ya da kullanılma korkusu nedeniyle, önce karşısındakini

bolca över, hayal kırıklığı yaşarsa da aşırı derecede kötüler. İLKEL İDEALLEŞTİRME

•Bencillik karşıtı davranışları abartmaktır. Süper egonun fazla baskın

olduğunu kanıtlar. ÖZGECİLİK

•Kişi belli bir dürtüyle ilgili olarak normalden fazla bir ilgiye sahip olsa da

bu ilgi sadece düşüncededir. DÜŞÜNSELLEŞTİRME

20

ERIKSON’UN PSİKOSOSYAL GELİŞİM KURAMI

PSİKOSOSYAL GELİŞİM DÖNEMLERİ

EPİGENETİK İLKE ORGAN İŞLEV

BİÇİMİ

BÜTÜNLÜK& UMUTSUZLUK

“BEN GERİDE BIRAKABİLDİKLERİMİM.”

DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, BİLGELİK VE AKILDIR.

ÜRETKENLİK &DURGUNLUK

“BEN ÜRETTİĞİM HER ŞEYİM.”

DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, İLGİ VE ÖZEN GÖSTERMEKTİR.

YAKINLIK& YALNIZLIK

“BEN SEVEBİLDİKLERİMİN TÜMÜYÜM.”

DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, SEVGİDİR.

KİMLİK &KARMAŞA

“BEN KİMİM?”

DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, BİR DÜŞÜNCEYE, KİŞİYE, GRUBA… BAĞLILIKTIR.

BAŞARI&YETERSİZLİK

“BEN NE ÖĞRENDİYSEM OYUM.”

DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, YETERLİLİK DUYGUSUDUR.

GİRİŞİMCİLİK&SUÇLULUK

“BEN HAYAL ETTİĞİM GİBİ OLABİLİRİM.”

DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, AMAÇ EDİNMEKTİR. İRADENİN YERİNİ AMAÇLI ETKİNLİKLER ALIR.

ÖZERKLİK& UTANÇ

“BEN NE YAPARSAM OYUM.”

DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, İRADE/ İSTENÇTİR.

GÜVEN&GÜVENSİZLİK

“BEN BANA NE VERİLİRSE OYUM.”

DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, UMUTTUR.

21

ERIKSON’A GÖRE KİMLİK TÜRLERİ

BAŞARILI

KİMLİK BUNALIMI YAŞAR,

ARAYIŞA GİRER, İSTEDİĞİNE

ULAŞIR.

YÜKSEK KEŞİF VE YÜKSEK

BAĞLANMA VARDIR.

FARKLI PARÇALARI İÇEREN

TUTARLI BİR KİMLİK

OLUŞTURMAYI İÇERİR.

MORATORYUM

KİMLİK BUNALIMI YAŞAR,

ÇÖZÜM BULAMADIĞI İÇİN

SÜRECİ ERTELER.

ERTELEME SÜRECİNDE

VURDUMDUYMAZ VE

AMAÇSIZ GÖRÜNÜR, BİR

YANDAN DÜŞÜNÜR.

KİMLİK İÇİN GÜÇLÜ BİR

ARAYIŞI İÇERİR.

KARGAŞALI/ DAĞINIK

HERHANGİ BİR KİMLİK

ARAYIŞINA GİRMEZ. KİMLİK

KONULARIYLA İLGİLENMEZ.

KİMLİK KRİZİ YAŞAMAZ

KİMLİK KRİZİ OLMADAN BİR

KARARSIZLIK GEÇİRİR.

YÖNLENDİRMEYE AÇIK BİR

KİMLİK TÜRÜDÜR.

KİMLİK//ROL KARMAŞASI

ÇEVRESİNİN YOĞUN ETKİSİ

ALTINDA KALIP, SÜREKLİ

KARARSIZLIK YAŞAR.

SEÇİM ZORLUKLARI

NEDENİYLE RUHSAL

ÇÖKKÜNLÜK, ANTİ SOSYAL

DAVRANIŞLAR, AŞIRI

TAŞKINLIK ORTAYA ÇIKAR.

TERS / OLUMSUZ

YOĞUN KİMLİK

KARMAŞASINDAN

KURTULMAK İÇİN,

TOPLUMSAL BEKLENTİLERİN

TAM TERSİ ROLLERİ

BENİMSER.

“NE OLMAK İSTEMEDİĞİMİ

İYİ BİLİYORUM, ANCAK NE

OLMAK İSTEDİĞİMİ

BİLMİYORUM.” ŞEKLİNDE

DÜŞÜNÜR.

GÖLGELENMİŞ

KİMLİK ARAYIŞI VARDIR,

ULAŞMAK İSTEDİĞİ KİMLİK

YERİNE AİLESİNİN

İSTEDİĞİNİ KABULLENİR.

BİREYİN KENDİ DÜŞÜNCE

VE KARARLARI VARDIR,

ANCAK EBEVEYN BASKISI

SONUCUNDA BU

KARARLARI DEĞİŞTİRİR.

22

MARCIA’YA GÖRE KİMLİK STATÜLERİ

BAŞARILI

KİMLİK BUNALIMI

GEÇİRMİŞ,

SEÇENEKLERLE TEST

ETMİŞ VE BİR KARARA

ULAŞIP BUNA

BAĞLANMIŞTIR.

KİMLİK BUNALIMI

BAŞARI İLE

TAMAMLANMIŞTIR.

BAŞARILI KİMLİK

STATÜSÜNDEKİ

BİREYLER

KENDİLERİYLE UYUM

İÇİNDEDİR,

SINIRLILIKLARINI VE

DÜŞÜNCELERİNİ

KABUL EDERLER.

BU STATÜDEKİLERİN

KARARLARIYLA İLGİLİ

OLARAK İÇLERİ

RAHATTIR,

DEĞERLERİNİN VE

DAVRANIŞLARININ

BAŞKALARININ

ONAYINI

ALACAĞINDAN

EMİNDİRLER.

MORATORYUM

OLANAKLARI

ARAŞTIRMA

EVRESİNDE OLAN

BİREY, HENÜZ BİR

KİMLİĞE

BAĞLANMAMIŞTIR.

SÜREKLİ YENİ ROLLERİ

DENEME GÖRÜLÜR.

DENEME VE

ARAŞTIRMALARI

DEVAM ETMEKTEDİR.

KARAR ASKIYA

ALINMIŞTIR.

MARCİA’YA GÖRE,

MORATORYUM

KİMLİK, BAŞARILI

KİMLİK İÇİN BİR ÖN

KOŞULDUR.

İRDELEME

DÖNEMİDİR, KESİN

YÖNELMELERDEN

ÖNCEKİ

SEÇENEKLERİN

ARAŞTIRILDIĞI

DÖNEMDİR.

İPOTEKLİ

ERKEN BAĞLANMIŞ

KİMLİKTİR.

HİÇ ARAŞTIRMA

YAPMADAN; ANNE,

BABA, ÖĞRETMEN,

AKRAN GRUBUNUN

YÖNLENDİRMESİYLE

KİŞİ KARAR VERİR.

ONAYLANMA

İHTİYACI HİSSEDER,

ÖZERKLİK DÜZEYİ

DÜŞÜKTÜR.

GELENEKLERİN

EGEMEN OLDUĞU,

BİREYSELLİĞİN

DESTEKLENMEDİĞİ

TOPLUMLARDA

ÇOĞUNLUKLA

GÖRÜLÜR.

DAĞINIK KARGAŞALI

EN AZ GELİŞMİŞ KİMLİK

STATÜSÜDÜR.

ÖZSAYGI VE ÖZERKLİK

DÜZEYİ DÜŞÜK

BİREYLERDİR.

DAĞINIK KİMLİKTEKİ

BİREY, YAŞAMINDA

HENÜZ BELLİ BİR

YÖNELİMİ

OLUŞTURMAMIŞTIR.

KİMLİK BUNALIMI

YAŞAMAMIŞ BELLİ BİR

KARAR DA

VERMEMİŞTİR.

ARAYIŞ OLSA BİLE ÇOK

SINIRLIDIR, SEÇENEKLERİ

DEĞERLENDİRMEMİŞTİR.

ÇOK KOLAY ETKİ

ALTINDA KALIP, SIK SIK

DÜŞÜNCE DEĞİŞTİRİR.

HİSSETTİĞİ EKSİKLİĞİ

GİDERMEK İÇİN SÜREKLİ

KENDİSİYLE İLGİLENİR.

23

ANNE BABA TUTUMLARI

DEMOKRATİK

AÇIKLAYICI OTORİTER

ÇOCUĞA KARŞI

HOŞGÖRÜLÜ, GÜVEN

VERİCİ, DESTEKLEYİCİ BİR

ŞEKİLDE YAKLAŞIR.

ÇOCUĞUN GÖRÜŞ VE

DÜŞÜNCELERİNE ÖNEM

VERİLİR.

DUYGU VE DÜŞÜNCELER

PAYLAŞILIR.

OTORİTER/ BASKICI

ÇOCUĞU DİNLEMEDEN,

ANLAMADAN, ONUN

İSTEKLERİNİ DİKKATE

ALMADAN KURAL VE

EMİRLERİN KATI BİÇİMDE

UYGULANMASIDIR.

EBEVEYNLER KATI

KURALLARA VE CEZAYA

BAŞVURUR.

MÜKEMMELLİYETÇİ

ÇOCUĞUN BAŞARILI

OLMASI İÇİN ONA BASKI

YAPILIR. DİĞER

ÇOCUKLARDAN DAHA

BAŞARILI OLMASI BEKLENİR.

ÇOCUK SIK SIK

DİĞERLERİYLE KIYASLANIR.

ÇOCUK, SADECE İSTENİLENİ

YAPTIĞINDA SEVİLDİĞİNİ

DÜŞÜNÜR.

İZİN VERİCİ

AŞIRI HOŞGÖRÜLÜ

ÇOCUĞUN

DAVRANIŞLARINA HİÇBİR

SINIRLAMA GETİRMEYEN,

HATALI DAVRANIŞLARINI

HOŞGÖRÜLÜYLE

KARŞILAYAN TUTUMDUR.

ÇOCUĞUN TÜM İSTEKLERİ

YERİNE GETİRİLMEYE

ÇALIŞILIR.

AŞIRI KORUYUCU

ÇOCUK ANNE BABAYA

HER ZAMAN BAĞIMLIDIR.

KENDİ İHTİYAÇLARINI

KARŞILAMASINA İZİN

VERİLMEZ.

ÇOCUK ÖZERKLİĞİNİ

KAZANAMAZ. İPOTEKLİ

KİMLİĞE YOL AÇABİLİR.

TUTARSIZ

ANNE VE BABA GÖRÜŞ

AYRILIĞI İÇİNDEDİR.

FARKLI ZAMANLARDA

FARKLI DAVRANIŞLAR

SERGİLERLER.

MORATORYUM KİMLİĞE

NEDEN OLABİLİR.

KAYITSIZ- İLGİSİZ

ÇOCUĞUN ETKİNLİKLERİNE ZAMAN

AYIRMAZ, İLGİLENMEZLER.

ANNE BABA MERKEZLİ KARARLAR ALINIR,

EBEVEYNLER KENDİ DÜNYALARIYLA

DAHA FAZLA MEŞGULDÜRLER.

DAĞINIK KİMLİĞE NEDEN OLABİLİR.

REDDEDİCİ

ÇOCUĞUN BİR ENGELİNDEN YA DA

EBEVEYN SORUNLARINDAN

KAYNAKLANABİLİR.

FİZİKSEL CEZALAR VARDIR, AFFEDİCİ

DEĞİLLERDİR, HOŞGÖRÜSÜZLÜK

YÜKSEKTİR.

BAŞARISIZ VE TERS KİMLİK

GELİŞTİREBİLECEĞİ GİBİ BAŞARILI DA

OLABİLİR.

24

BAĞLANMA KURAMLARI

BOWLBY’A GÖRE ÇOCUKLUKTAKİ BAĞLANMA TÜRLERİ

GÜVENLİ BAĞLANMA

KESİNTİSİZ, TUTARLI TEPKİ VEREN, DUYARLI

BAKIM VARSA, GÜVENLİ BAĞLANMA GELİŞİR.

BAĞLANDIĞI KİŞİ İLE ZAMAN ZAMAN AYRI

KALABİLİR, KİŞİNİN GERİ DÖNECEĞİNİ BİLİR.

BAĞLANDIĞI KİŞİ GİDERKEN AĞLAYABİLİR, BİR

SÜRE SONRA SUSUP ETRAFLA İLGİLENEBİLİR.

GÜVENSİZ-KAYGILI-KAÇINAN BAĞLANMA

*KAÇINAN - KAYITSIZ

OLDUKÇA BAĞIMSIZ GÖRÜNEN ÇOCUK,

ANNE/ BAĞLANDIĞI KİŞİ YANINDAN

GİTTİĞİNDE HERHANGİ BİR SORUN YAŞAMAZ,

TEPKİ GÖSTERMEZ.

ANNE TEKRAR YANINA GELİNCE DE ONU

GÖRMEZDEN GELİR.

GÜVENSİZ-KAYGILI-DİRENÇLİ BAĞLANMA

*ÇELİŞKİLİ-SAPLANTILI-KUŞKULU-İKİRCİKLİ

ÇOCUK, BAĞLANDIĞI KİŞİ/ ANNE

AYRILDIĞINDA UZUN SÜRE AĞLAR, ONA SIKI

SIKIYA BAĞLIDIR.

ANNE YOKKEN KÜSKÜNDÜR, DÖNDÜĞÜNDE

DE ÜZGÜN VE KÜSKÜNDÜR.

ANNENİN TUTARLI OLMADIĞI, TERK ETME

TEHDİDİNDE BULUNDUĞU ZAMANLARDA

KAYGILI BAĞLANMA GELİŞİR.

GÜVENSİZ - ORGANİZE OLMAMIŞ

*DAĞINIK

BAKIM VEREN KİŞİDE PSİKİYATRİK BOZUKLUK

OLABİLİR.

ÇOCUK, İHMAL EDİLMİŞ VE YA TACİZE

UĞRAMIŞ OLABİLİR.

ÇOĞUNLUKLA AFALLAMIŞ, DAVRANIŞLARINA

KARMAŞA VE ENDİŞE HÂKİM OLAN

BEBEKLERDİR. DÜZENSİZLEŞME OLARAK DA

ADLANDIRILIR.

ÇOCUKLUKTA BAĞLANMA: BOWLBY

YETİŞKİNLİKTE BAĞLANMA: HOROWITZ

25

HOROWITZ’E GÖRE YETİŞKİNLİKTEKİ BAĞLANMA TÜRLERİ

GÜVENLİ + , +

OLUMLU BENLİK MODELİ VE OLUMLU

BAŞKALARI MODELİ

HEM KENDİSİNE HEM BAŞKALARINA

DEĞER VERİR.

YENİ GİRDİĞİ ÇEVREYE ÇOK RAHAT

UYUM SAĞLAR.

SAPLANTILI / KAYGILI - , +

KENDİNİ OLUMSUZ VE DEĞERSİZ,

BAŞKALARINI OLUMLU VE DEĞERLİ

GÖRÜR.

ÇOCUKLUK YILLARINDAKİ

ÇELİŞKİLİ/İKİRCİKLİ BAĞLANMANIN

YANSIMASIDIR.

İLİŞKİLERDE BAĞIMLILIK GÖSTERİR,

DUYGUSAL OLARAK HASSASTIR.

KAYITSIZ KAÇINAN + , -

KENDİNİ OLUMLU VE DEĞERLİ

GÖRÜRKEN, BAŞKALARINI DEĞERSİZ

GÖRÜR.

YAKINLIKTAN KAÇINIR, İLİŞKİLERDE

UZAK DAVRANIR.

ÇOCUKLUKTAKİ KAÇINAN-KAYITSIZ

BAĞLANMANIN DEVAMI

NİTELİĞİNDEDİR.

KORKULU KAÇINAN - , -

HEM KENDİSİNİ HEM BAŞKALARINI

DEĞERSİZ VE OLUMSUZ GÖRÜR.

KAYGILI VE KAYITSIZ BAĞLANMALARIN

OLUMSUZ YANLARININ SENTEZİ GİBİDİR.

OLUMLU BENLİK ALGISI İÇİN

BAŞKALARININ ONAYINA GEREKSİNİM

DUYAR, BAŞKALARINA KARŞI OLUMSUZ

BEKLENTİLER TAŞIR.

26

MASLOW’UN İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ

ROGERS’A GÖRE BENLİK KAVRAMININ BOYUTLARI

KENDİNİ

GERÇEKLEŞTİRME

ESTETİK DEĞERLER

BİLME VE ANLAMA

SAYGINLIK İHTİYACI

AİT OLMA VE SEVGİ İHTİYACI

GÜVENLİK İHTİYACI

FİZYOLOJİK İHTİYAÇLAR

AKADEMİK

BENLİK

SOSYAL

BENLİK

BEDENSEL

BENLİK

BİLİŞSEL

BENLİK

27

BEŞ FAKTÖR KURAMI

MODERN PSİKODİNAMİK KURAMCILAR

SANDRA BEM’E GÖRE CİNSİYET ROLLERİ

DIŞADÖNÜKLÜK: "ETKİNLİK DÜZEYİNİZ YÜKSEK Mİ?"

UYUMLULUK: "İNSAN İLİŞKİLERİNDE SICAKLIK DÜZEYİNİZ YÜKSEK Mİ?"

ÖZDİSİPLİN: "ETKİNLİKLERİNİZİ DÜZENLEYEBİLİR MİSİNİZ?"

DUYGUSAL DENGE: "DÜNYAYI STRES YARATAN BİR YER OLARAK MI GÖRÜRSÜNÜZ?"

AÇIKLIK: "ZİHİNSEL ETKİNLİKLERİNİZ DERİN Mİ?"

JUNG: "KİŞİSEL BİLİNÇDIŞI- KOLEKTİF BİLİNÇDIŞI"

ADLER: "BİREYSEL PSİKOLOJİ, AŞAĞILIK DUYGUSU- ÜSTÜNLÜK ARZUSU"

FROMM: "SÖMÜRÜCÜ, ALICI, İSTİFÇİ, PAZARLAYICI KİŞİLİK TİPLERİ"

ERKEKSİ

•Güçlü, cesur, risk alan

•Adil, mantıklı, kolay

karar veren

•Bağımsız, lider, kararlı,

bireyci

•Karşı çıkmaya hevesli,

atılgan

•Yarışmacı, hırslı,

saldırgan

KADINSI

•Duygulu, merhametli,

kibar

•Şefkatli, yufka yürekli

•Kırılgan, ürkek

•Bağımlı, sadık

•Kararsız, tutkulu,

çocuksu

•Nazik, anlayışlı, sıcak

ANDROJEN

•Birey, her iki rol

grubunu da aynı anda

başarıyla yerine

getirebilir, erkeksi ve

kadınsı boyuttan

yüksek puan alır.

BELİRSİZ

.Birey, erkeksi ve kadınsı

rollerin ikisinden de

düşük puan alır.

Her iki ayırıcı özelliğin

de kendilerinde

bulunmadığını söyleyen

bireylerdir.

28

AHLAK GELİŞİMİ

PIAGET’E GÖRE AHLAK GELİŞİMİ AŞAMALARI

KOHLBERG’E GÖRE AHLAK GELİŞİMİ DÜZEYLERİ

PIAGET KOHLBERG GILLIGAN

AHLAK ÖNCESİ

•DIŞARIDAN

GÖRÜLENLERİ TAKLİT

EDER.

•GÖRDÜKLERİNİN NE

ANLAMA GELDİĞİ

KONUSUNDA BİR FİKRİ

YOKTUR.

•CEZADAN KAÇIŞ,

BENMERKEZCİ YAPI

NEDENİYLE EMPATİ

EKSİKLİĞİ GİBİ

ÖZELLİKLERİ VARDIR.

AHLAK GERÇEKÇİLİK

•OTORİTENİN OLMADIĞI

YERDE, ÇOCUK CEZA

ALMAYACAĞINI

DÜŞÜNÜR VE KURALA

UYMAYABİLİR.

•DAVRANIŞIN SONUCU

ÖNEMLİDİR, NİYETE

BAKILMAZ.

•NESNEL SORUMLULUK

ÖNEMLİDİR, BİR SONUCU

ORTAYA ÇIKARAN

ETKENLERİN MADDİ

ETKİSİ ÖN PLANDADIR.

AHLAKİ ÖZERKLİK

•DAVRANIŞIN AHLAKİ

DEĞERLENDİRİLMESİ

YAPILIRKEN, NİYETE

BAKILIR.

•ÖZNEL SORUMLULUK

ÖNEMLİDİR.

•KURALLAR İNSANLAR

TARAFINDAN KONMUŞ,

BASİT, DEĞİŞEBİLİR ŞEYLER

OLARAK GÖRÜLÜRLER.

.GELENEK ÖNCESİ DÜZEY

İTAAT&CEZA

ARAÇSAL İLİŞKİLER

•GELENEKSEL DÜZEY

KİŞİLER ARASI UYUM

KANUN&DÜZEN

•GELENEK SONRASI DÜZEY

SOSYAL SÖZLEŞMELER

EVRENSEL AHLAK İLKELERİ

29

AHLAKİ GELİŞİM EVRELERİ

GILLIGAN’A GÖRE AHLAK GELİŞİMİ DÜZEYLERİ

1. EVRE: İTAAT & CEZA

ÖDÜLLENDİRİLEN DAVRANIŞ İYİ VE DOĞRUDUR. CEZA ALINMADIĞI

SÜRECE DAVRANIŞ SÜRDÜRÜLÜR.

CEZADAN KAÇILDIĞI İÇİN KURALA UYULUR.

2. EVRE: ARAÇSAL İLİŞKİLER

PRAGMATİK BAKIŞ EGEMENDİR. KARŞILIĞINDA CEZA OLAN BİR

DAVRANIŞ VARSA KAR-ZARAR HESABI YAPILIR.

ELDE EDİLECEK YARAR CEZADAN BÜYÜKSE, EYLEMDE BULUNULUR.

3. EVRE: KİŞİLER ARASI UYUM

TEMEL GÜDÜ, GRUP TARAFINDAN KABUL GÖRME, GRUBUN İYİ

ÇOCUĞU OLMADIR.

VERİLEN SÖZLER TOPLUMSAL YASALARDAN ÜSTÜNDÜR. İYİ

DAVRANIŞ, BAŞKALARINI MUTLU ETMEYE DAYANIR.

4. EVRE: KANUN & DÜZEN

TEMEL GÜDÜ TOPLUMSAL DÜZENİ KORUMAKTIR.

KANUN, DÜZEN, GELENEK İÇSELLEŞTİRİLMİŞTİR, ÇÜNKÜ BELLİ BİR

TOPLUMSAL YAŞAMIN SÜRMESİNİ SAĞLADIKLARI DÜŞÜNÜLÜR.

5. EVRE: SOSYAL SÖZLEŞMELER

KANUNLARIN KULLANIMI VE BİREYSEL HAKLAR ELEŞTİRİCİ BİR

ŞEKİLDE İNCELENİR.

DEĞERLER, KANUNLAR TOPLUMA ÖZGÜDÜR, GÖRELİDİR. İHTİYACI

KARŞILADIĞI SÜRECE KANUNLARA SAYGI DUYULUR.

6. EVRE: EVRENSEL AHLAK İLKELERİ

HİÇBİR ŞEY İNSAN YAŞAMINDAN ÖNEMLİ DEĞİLDİR.

ADALET KANUNUN ÜSTÜNDEDİR.

30

GELENEK ÖNCESİ DÜZEY

TEMEL SORUN BİREYİN HAYATTA

KALABİLMESİDİR.

BENCİLLİK EGEMENDİR.

GELENEKSEL DÜZEY

FEDAKÂRLIK DÖNEMİDİR. SOSYAL

KURALLARDAN AHLAKİ YARGILAR

ÇIKARILIR.

GILLIGAN’A GÖRE, KADININ

KORUYUCU- YARDIMCI ÖZELLİĞİ BU

DÖNEMDE ORTAYA ÇIKAR.

GELENEK SONRASI DÜZEY

PASİF DİRENİŞ AHLAKI DÖNEMİDİR.

OBJEKTİF BAKIŞ EGEMENDİR.