SVEUILITE/UNIVERZITET VITEZ TRAVNIK

FAKULTET PRAVNIH NAUKA

STUDIJ I CIKLUSA; GODINA STUDIJA: I CIKLUS, IV GODINA

SMJER: OPE PRAVO

POJAM I VRSTE POREZASEMINARSKI RADTravnik, 07.05.2015. god.SVEUILITE/UNIVERZITET VITEZ TRAVNIK

FAKULTET PRAVNIH NAUKA

STUDIJ I CIKLUSA; GODINA STUDIJA: I CIKLUS, IV GODINA

SMJER: OPE PRAVO

POJAM I VRSTE POREZASEMINARSKI RADIZJAVA: Ja Deni Sefer student Sveuilita/Univerziteta Vitez Travnik,

Indeks broj: 0098/11-ROP odgovorno i uz moralnu i akademsku odgovornost izjavljujem da sam ovaj rad izradio potpuno samostalno uz koritenje citirane literature i pomo profesora odnosno asistenata.

STUDENT: Deni Sefer , Adis ZlotrgPREDMET: Finansijsko pravoPROFESOR: Doc. dr Emir SudukaASISTENT: Mr Ploo Maja

SADRAJ:11.UVOD

22.Karakteristike poreza

33.Principi oporezivanja

44.Vrste poreza

44.1.Porez na dobit preduzea

54.2.Poreski podsticaji i poreske olakice

64.3.Porez na promet

84.4.Porez na dodatnu vrijednost

94.5.Akcize

94.6.Doprinosi

11ZAKLJUAK

12LITERATURA

1. UVOD

Svakoj dravi za zadovoljenje zajednikih potreba bilo da su opte ili kolektivne potrebna su odgovarajua materijalna sredstva. Ova sredstva mogu se pribavljati na razliite naine i mogu se crpiti iz razliitih izvora. Kao osnovni i najznaajniji izvor prihoda u skoro svakoj zemlji javljaju se porezi. Moderna drava je u sutini poreska drava, koja preko poreza preraspodeljuje veliki dio nacionalnog dohodtka i na osnovu raznovrsnih efekata oporezivanja , ostvaruje ciljeve fiskalne, socijalne, ekonomske i razvojne politike. Kroz istoriju su se mijenjali naini i oblici ispoljavanja poreza, ali se porez uvijek javljao. Porez je u antiko doba predstavljao prisilno davanje, dok se u feudalizmu porez posmatra kao poklon ili pomo. Porez je obaveza koju poreski obveznici plaaju dravi bez ikakve neposredne nadoknade. To je dio dohodka koji zajednica oduzima na osnovu svog dravnog odnosno finansijskog suvereniteta. Drava to ini u cilju prikupljanja sredstava za podmirivanje kolektivnih potreba. Poreska obaveza ne moe se izbei, jer je plaanje poreza opta obaveza koja se ne zasniva od dobre volje graana, nego se zasniva na zakonskoj snazi, jer ako poreski obveznik ne plati porez izvrie se prinudna naplata. Karakteristika poreza je u tome to plaanje poreza ne daje pravo ni na kakvu neposrednu protivnaknadu licu koje plati porez. Istina, poreski obveznik koristi javne slube, javna dobra u optoj upotrebi i druge uslove koje mu prua zajednica, ali to korienje ne zavisi od visine poreza niti uopte od plaanja poreza.2. Karakteristike poreza

Osnovne karakteristike poreza kao najvanijeg oblika javnih prihoda su :

prinudnost davanja,

davanje bez direktne protivnaknade,

davanje iz dohodka, rijee iz imovine,

naplata u novcu .

Poreska obaveza proistie iz pripadnosti jednoj dravi, jer porez pod odreenim uslovima plaaju i strani dravljani, izuzev diplomatskih predstavnika na bazi reciprociteta. Prinudno davanje je prva karakteristika poreza jer porez uvodi drava na osnovu svog finansijskog suvereniteta. Poreski obveznici po zakonskim propisima moraju izvriti svoje obaveze u odreenom roku. Davanje bez direktne protivnaknade je druga karakteristika poreza. Porezi predstavljaju davanje iz dohodka, a rijee iz imovine. U savremenim finansijama naplata poreza se vri u novcu, a samo izuzetno u naturi. U savremenoj dravi svi poreski prihodi slivaju se u zajedniki budet i koriste za podmirenje kolektivnih potreba. Sredstva prikupljena iz pojedinih vrsta poreza nemaju namjenski karakter, pa moderna drava nije obavezna da objanjava poreskom obvezniku u koju e svrhu da koristi porez. U toku istorijskog razvitka drutva ciljevi oporezivanja su se mijenjali. U raznim drutveno-ekonomskim formacijama za objanjavanje ciljeva oporezivanja uzimali su se razni elementi i sluili su razliiti kriterijumi. Dugo vremena se smatralo da je oporezivanje jedan od glavnih instrumenata pomou koga javna vlast obezbeuje svoje prihode. Prema tome cilj oporezivanja bio bi obezbeenje finansijskih sredstava dravi i drugim javnim tijelima za finansiranje njihovih funkcija.

3. Principi oporezivanjaOporezivanje predstavlja oduzimanje jednog dijela dohodka od poreskih obveznika u korist drave i drugih javno-pravnih organa. To je vrlo sloen proces i to kako ekonomski i finansijski tako i socijalni. Proces oporezivanja prouzrokuje razna dejstva. Ona se javljaju ve kod prikupljanja poreza, a isto tako i prlikom troenja sredstava prikupljenih putem poreza. Kako oporezivanje znai oduzimanje dijela dohodka ono prouzrokuje izvjesne posljedice koje se reflektuju na tritu proizvoda i usluga. Ukoliko je oporezivanje dohodka vee, utoliko se vie smanjuje kupovna mo poreskih obveznika , ali ne treba shvatiti da e doi do proporcionalnog smanjenja traenja svih roba. Dejstvo oporezivanja moe da bude i pozitivno u odnosu na poreske obveznike. Vei intezitet oporezivanja moe da utie stimulativno na poreskog obveznika u smislu preduzimanja mjera u cilju racionalizacije rada i poveane produktivnosti. Na taj nain smanjuju se i ublauju posljedice poreskog tereta. Svaki graanin je obavezan da dravi srazmjerno svojim sposobnostima i ekonomskim mogunostima, plaa odgovarajui porez. Poreska obaveza treba da bude poznata poreskom obvezniku i regulisana zakonskim propisima. Porez treba da se naplauje u najpovoljnijem momentu za poreskog obveznika. Poreska administracija mora imati najnie trokove. Dovoljnost sredstava podrazumjeva da se preko sistema oporezivanja i ostalih izvora, obezbijede neophodna sredstva za pokrie javnih rashoda. Po ovom principu veu vanost imaju ukupni javni prihodi od odreenih vrsta prihoda. Ekonomski principi imaju posebno mjesto u modernom funkcionalnim finansijama, jer porezi, po pravilu, ne ostvaruju neutralne efekte. Oporezivanjem se djeluje na ekonomski poloaj poreskih obveznika, odnosno, smanjenje njihove kupovne snage. Prema ekonomskim naelima, metod oporezivanja u jednoj dravi treba da bude stabilan, da se vodi rauna da on ne ugroava egzistenciju zajednice i poreskih obveznika, odnosno da ne unose poremeaj u normalne privredne procese. Ovo ujedno i znai da porez ne treba da bude visok.

4. Vrste poreza

Postoje sljedee vrste poreza:

porez na dobit preduzea,

porez na promet,

porez na dodatnu vrijednost,

akcize i

doprinosi.4.1. Porez na dobit preduzeaPorez na dobit preduzea je poreski oblik kojim se oporezuje konani finansijki rezultat dobit koji ostvaruje poreski obaveznik. Dobit je pokazatelj uspjenosti, odnosno efikasnosti poslovanja preduzea. Poreski obaveznik je, kao to se moe zakljuiti iz naziva porez na dobit preduzea, samo preduzee. Meitim, prema pozitivnim propisima, osim preduzea, kao obveznici ovog poreza odreeni su i zadruge, kao druga pravna lica (nedobitne organizacije), ukoliko ostvaruju prihode prodajom proizvoda na tritu ili vrenjem usluga uz nadoknadu. Ova pravna lica su obveznici poreza na dobit preduzea samo u sluaju obavljanja poslovne aktivnosti koja donosi dobit.

Poreski obaveznik poreza na dobit preduzea je preduzee organizovano u jednom od sljedeih oblika: akcionarsko drutvo, drutvo sa ogranienom odgovornou, drutveno preduzee, javno preduzee, ortako drutvo i komaditno drutvo.

Zadruge su isto obveznici ovog poreskog oblika ako ostvaruju prihode prodajom proizvoda na tristu ili vrenjem usluga uz nadoknadu.

Kao poreski obveznici odreena su i druga pravna lica koja nisu organizovana na navedene naine (npr. nedobitne organizacije), ako ostvaruju prihode prodajom proizvoda na tritu ili vrenjem usluga uz nadoknadu. Nedobitne organizacije nisu osnovane radi sticanja dobiti, a javljaju se u dva oblika kao :

a) ustanove, koje obavezuje osniva da bi zadovoljile razliite interese treih lica koje mogu biti obrazovne, kulturne, naune, zdravstvene i druge prirode i b) nedobitna udruenja koja se obavezuju sa ciljem da se zadovolje zajedniki interesi samih lanova (npr. sportsko drutvo, udruenje ekonomista).

Poresku osnovicu za obraun poreza na dobit preduzea predstavlja oporeziva dobit koja se utvruje u poreskom bilansu uspjeha, sastavljenog prema propisima kojim je ureeno raunovodsvo. Oporeziva dobit se dobija usklaivanjem dobiti iskazane u bilansu uspjeha, na nain predvien zakonom, tj. usklaivanjem prihoda i rashoda. 4.2. Poreski podsticaji i poreske olakice Obveznicima poreza na dobit preduzea pruaju se poreski podsticaji radi stimulisanja privrednog rasta, ulaganja u osnovna sredstva i poboljanja ekoloke situacije. Jedna od mjera kojom se utie na poresku osnovicu je pravo poreskog obaveznika na ubrzanu akumulaciju. Preduzee sprovodi ubrzanu akumulaciju tako sto primjenjuje neku od propisanih metoda obrauna amortizacije, po stopama koje mogu biti do 25% vie od propisanih. U sluaju koritenja prava na ubrzanu amortizaciju poreska olakica se dobija u ranijem vremenskom periodu nego primjenom redovne stope amortizacije, ime se utie na razvoj preduzea koja pripadaju intezivnim privrednim granama.

U cilju to korisnijeg plasmana slobodnih sredstava i stimulisanja direktnih investicija u osnovna sredstva za obavljanje registrovane djelatnosti preduzea, poreskom obavezniku priznaje se poreski kredit u visini od 20% od izvrenog ulaganja, a najvie 50% obraunatog perioda.

Oslobaanje od plaanja poreza na dobit ostvareno po osnovu prihoda od predmeta koncesije koncesionih preduzea, odnosno koncesionara, jedna je od olakica koja se priznaje poreskom obavezniku. Koncesija je pravo koritenja prirodnog bogatstva, dobra u optoj upotrebi, ili obavljanja djelatnosti od opteg interesa, koji nadleni dravni organ ustupa domaem ili stranom licu.

Obavezniku koji na neodreeno vrijeme zaposli nove radnike obraunati porez umanjuje se za iznos koji je jednak iznosu 10% zarada, isplaenih tim zaposlenima. Poreska olakica se priznaje na period od 2. godine od dana zaposlenja, pod uslovom da u tom periodu, kao i u periodu od 12 mjeseci prije dana zaposlenja, obaveznik nije smanjivao broj zaposlenih.

Obaveznik poreza na dobit koji uloi u svoja osnovna sredstva vise od 600 miliona dinara i koji ta sredstva koristi u Republici i pri tom u periodu ulaganja zaposli na neodreeno vrijeme najmanje 100 radnika, oslobaa se poreza na dobit preduzea u periodu od 10 godina srazmjerno ulaganju od prve godine u kojoj je ostvarena oporeziva dobit.

4.3. Porez na promet

U savremenoj finansijkoj teoriji razlikuju se dvije osnovne varijante poreza na promet jednofazni i viefazni.Jednofazni porez na promet predstavlja takvu varijantu poreza kod koga se zahvatanje vri samo u jednoj, tano odreenoj fazi pri kretanju robe od proizvoaca do potroaa. Viefazni porez na promet je porez na promet kojim se vri oporezivanje prometa roba i usluga u svakoj fazi prometa. On se javlja u dvije varijante viefazni bruto porez na promet (obraunava se na osnovicu u koju ulaze poreski iznosi iz ranijih oporezivanih faza) i viefazni neto porez na promet (plaeni porez u predhodnoj fazi prometa oduzima se iz poreske osnovice u narednoj fazi, kao sto je porez na dodatnu vrijednost).

Porezom na promet oporezuje se predmet proizvoda i usluga. Porezom na predmet proizvoda oporezuje se promet proizvoda koji slue kranjoj potronji. Prometom proizvoda koji slue krajnjoj potronji ne smatra se kupovina proizvoda radi dalje prodaje, zatim nabavka proizvoda koji imaju karakter reprodukcionog materijala (proizvodna potronja), kao i nabavka opreme, ali uz ispunjenje propisanih uslova. Porez na promet usluga plaa se na promet usluga koje se obavljaju uz naknadu. Uslugama se smatraju poslovi koji nisu promet proizvoda, a naroito: spoljnotrgovinske usluge, usluge prometa trgovine na veliko, izrada proizvoda od materijala kupaca, prevoz robe i putnika, usluge osiguranja i druge.Obaveznik poreza na promet je prodavac na malo , bez obzira da li se radi o preduzeu, preduzetniku ili drugom obliku organizovanja. Opte pravilo je da je obaveznik poreza na promet prodavac, davalac ili potroa. Izuzetak iz ovog pravila je kod prodaje novog motornog vozila, odnosno novog plovnog objekta kada je obaveznik kupac motornog vozila. Obaveznik poreza na promet usluga je lice koje vri uslugu uz naknadu. Od ovog opteg pravila izuzetak je kada fiziko lice, odnosno strano lice izvri uslugu pravnom licu ili preduzetniku. U tom sluaju poreski obaveznik je korisnik usluge (pravno lice, odnosno preduzetnog).

Osnovica poreza na promet proizvoda je cijena po kojoj se vri prodaja proizvoda, prije dodavanja tog poreza. Osnovica poreza na promet usluga je iznos naknade za izvrenu uslugu u koju nije uraunat porez na promet usluga. Porez na promet proizvoda i usluga obraunava se i plaa po stopi od 20%.

Porez na promet proizvoda ne plaa se na: izvoz proizvoda, sve vrste hljeba i mlijeka, ubrivo, sredstva za zatitu bilja, vaee taksene i potanske marke i hartije od vrijednosti, proizvode dobijene po osnovu zamjene u garantnom roku, na eer, ulje, svjee meso, jestivo ulje, svjee voe i povre.

Porez na promet usluga ne plaa se na usluge izvrene u inostranstvu, usluge iz oblasti zdravstva, nauke, kulture, obrazovanja, usluge koje se vre diplomatskim i konzularnim predstavnitvima i dr.

4.4. Porez na dodatnu vrijednostPorez na dodatnu vrijednost je savremeni oblik naina oporezivanja. To je viefazni porez na promet koji se obraunava u svakoj fazi prometa proizvoda i usluga. Ovim porezom oporezuje se samo ona vrijednost koja je u odreenoj fazi dodatna od strane obaveznika, a ne cjelokupna vrijednost proizvoda ili usluga. Dodatna vrijednost predstavlja razliku izmeu prodajne vrijednosti proizvedenih dobara i usluga i vrijednosti inputa (ali ne i inputa rada) kojima su ta dobra i usluge proizvedeni. Drugim rijeima, dodatna vrijednost je ona vrijednost koju proizvoa, lice koje prua usluge, trgovac na veliko ili trgovac na malo dodaje sirovinama ili drugim nabavljenim inputima pre nego to proda proizvod kao nov. Ako, npr., preduzee kupi sirovine u vrijednosti od 50.000 dinara i od njih napravi proizvode koji se prodaju za 60.000 dinara, tom je proizvodu dodalo vrijednost u iznosu 10.000 dinara. U proizvodno prodajnom lancu postoji mnogo uesnika od kojih svaki dodaje dio vrijednosti. Tako u proizvodnji i prodaji odijela uestvuje poljoprivrednik koji uzgaja pamuk, radnik koji ispreda konac, tka za tkaninu, kroja koji ije odela, prodavac na veliko otkupljuje odijela, prodavac na malo koji odijela prodaje konanom kupcu, kao i prevoznik koji sve te pluproizvode i proizvode prevozi iz mjesta u mjesto. Svako u tom proizvodno - prodajnom lancu dodaje proizvodu dio vrijednosti kaja postaje osnovica poreza na dodatnu vrijednost. Konana vrijednost u malo prodaji predstavlja zbir svih dodatih vrijednosti po fazama proizvodnje i prodaje, to znai da se odelo prodalo za zbir dodatih vrijednosti poljoprivrednika, tkaa, krojaa i svih ostalih koji su uestvovali u njegovoj proizvodnji. Porezom na dodatnu vrijednost, koja se postie maloprodajom, prikupio bi se isti iznos poreza kao i porezom na promet u maloprodaji, uz primjenu adekvatne poreske stope. Razlika izmeu poreza na dodatnu vrijednost i poreza na promet u maloprodaji sastoji se u tome to se porez na dodatnu vrijednost naplauje postepeno u svakoj fazi prodaje, dok se porez na promet u maloprodaji naplauje jednokratno, tj. samo u fazi maloprodaje. Porez na dodatnu vrijednost ima stope od 8%, 18%, 5% i 0%.

Porez na dodatnu vrijednost je vrlo sloen poreski oblik. Postoje razliite podele ovog poreza. Najznaajnije su one podele koje za kriterijum uzimaju: a) nain utvrivanja dodate vrijednosti: direktne metode i indirektne metode i b) tretman nabavke stalnih sredstava postoji: potroni tip, dohodni tip, tip bruto poreza na dodatnu vrijednost.

4.5. AkcizeAkcize (troarine) su specijalni porezi na potronju i smatraju se najstarijim oblikom oporezivanja potronje. Akcizama se oporezuju potronja odreenih proizvoda, uglavnom monopolskih proizvoda, odnosno proizvoda masovne potronje. Jedinstven osnov njihovog postojanja je to to se ovim porezom optereuje potronja jednog broja prehrambenih proizvoda koji su neophodni svakodnevnoj potronji, ime se obezbeuje njihova izdanost, kao i neki luksuzni proizvodi. Akcizama se oporezuju neki proizvodi tetni po zdravlje ljudi (cigarete), tj. proizvodi koji ugroavaju ivotnu okolinu.

Obaveznik akcize je lice koje proizvede i stavi u promet, ili uveze proizvode koji se oporezuju akcizom, a to su, prema Zakonu o akcizama, derivati nafte, duvanske preraevine, etil alkohol, alkoholna pia, kafa i osveavajua bezalkoholna poa.

Osnovicu za obraun akcize ini jedinica mjere (litar, komad, paklica, kilogram i sl.)

Akciza se ne plaa na proizvode koje izvozi proizvoa, zatim mlazno gorivo koje se koristi za pogon aviona koji lete na meunarodnim linijama, na proizvode koje, pod uslovima reciprociteta, nabavljaju diplomatska i konzularna predstavnitva...

4.6. DoprinosiDoprinosi su vaan finansijki instrument kojim se prikupljaju sredstva za finansiranje javnih rashoda. Oni se u literaturi svrstavaju u red tzv. parafiskalnih davanja. Njihova obiljeja su sljedea:

Namjena troenja doprinosa je unaprijed utvrena to su destinirani prihodi,

Doprinosi nisu prihod budeta,

Obaveza plaanja se odnosi na odreeni krug korisnika koji su povezani odreenim ekonomskim, socijalnim ili nekim drugim razlozima

Doprinosi su javni prihodi novijeg datuma i jo nedovoljno priznati i poznati u mnogim zemljama. Porodica doprinosa je danas veoma brojna, a najznaajniji lan je socijalno osiguranje. Socijalno osiguranje predstavlja zatitu koju drutvo prua svojim lanovima kroz niz javnih mjera kako bi ih obezbjedilo od ekonomskih i socijalnih potekoa nastalih usljed znatnog smanjenja njihove ekonomske snage (prihoda) zbog bolesti, povreda na radu, nezaposlenosti, invalidnosti, starosti i smrti. Ono obezbeuje i pokrie trokova lijeenja, kao posebnu pomo u sluaju due bolesti.

U naoj zemlji doprinosi za socijalno osiguranje su obavezni, a obaveza njihovog obraunavanja i naplate je odreena zakonima. Postoje tri vrste obaveznih doprinosa za socijalno osiguranje:

Doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje,

Doprinosi za zdravstveno osiguranje i

Doprinos za sluaj nezaposlenosti.

Kada je rije o sistemu finansiranja obaveznog socijalnog osiguranja u sva tri vida, treba konstatovati da postoje samo dvije kategorije obaveznika plaanja, a to su osiguranici (zaposleni i preduzetnici) i poslodavci.

Osnovica doprinosa za socijalno osiguranje je zarada, naknada zarade (za vrijeme spreenosti za rad, porodiljskog odsustva, plaenog odsustva i dr.) i naknada zarade za vrijeme koritenja prava po osnovu preostale radne sposobnosti i ekanja na zaposlenje, bez obzira da li doprinos plaa osiguranik, poslodavac ili isplatilac naknade.

ZAKLJUAKPoreski sistemi savremenih drava meusobno se razlikuju ne samo u odnosu na sastavne elemente, nego i u pogledu uea pojedinih poreskih oblika u strukturi javnih prihoda fiskalnog karaktera. Navedene razlike nastaju zbog razliitih faktora. U razvijenim dravama vee uee u strukturi javnih prihoda imaju porez na dohodak i porez na imovinu, s obzirom na visok dohodak po glavi stanovnika. Uee ovih poreskih oblika u manje razvijenim zemljama je znatno nie. U ovim zemljama vee uee imaju porezi koji pogaaju potronju, odnosno porez na promet i akcize. U zemljama sa razvijenim trinim privredama poreska politika se vodi na nain da obezbedi optimalnost u ostvarivanju alokativnih i redistributivnih ciljeva. Poreski podsticaji su relativno rasprostranjeni i osnov za njihovo propisivanje su esto postavljeni kriterijumi koji su uglavnom ekonomske, ekoloke ili socijalno politike prirode. U nerazvijenim zemljama porezi i drugi javni prihodi koriste se kao transfer sredstava iz dravnih preduzea u budet. Kod oporezivanja prometa propisan je veliki broj razliitih poreskih stopa, kao i brojna poreska osloboanja. Udio poreza koji se prikupi od stanovnitva uglavnom je beznaajan. U zemljama koje nastoje da ostvare vee uee spoljnotrgovinskog sektora u drutvenom proizvodu vodi se rauna o poreskom sistemu (naroito kada su u pitanju posredni porezi), i to u smislu uvoenja poreskih oblika koji e pospjeivati izvor. Reprezentativni poreski oblik je porez na dodatnu vrijednost (PDV).

LITERATURA

KNJIGE : Jelii,B.,Bejakovi,P.,Razvojiperspektive oporezivanja u Hrvatskoj, Tiskara Zelina d.d.,Zagreb,2012 Finansijski menadment, Dr Mirko Kuli, Megatrend, Beograd, 2003. Godina Brmmerhoff, D. (2000). Javne financije. Zagreb: MATE Jelii,B.,Bejakovi,P.,Razvojiperspektive oporezivanja u Hrvatskoj, Tiskara Zelina d.d.,Zagreb,2012.str.194-195

Ibidem str. 196

Finansijski menadment, Dr Mirko Kuli, Megatrend, Beograd, 2003. Godina, str. 76

Ibidem str.77

Ibidem str.78

Ibidem str.79

Brmmerhoff, D. (2000). Javne financije. Zagreb: MATE. Str. 98

Ibidem str. 99

Ibidem str. 100

1