• ISTORIJA I FILOSOFIJA BIOLOGIJE

• Literatura:

– Marić, I. 1997. Filozofija i nauka. Plato, Beograd

– Teodorides, Ž. 1995. Istorija biologije. Plato, Beograd

– Pavlović, B. 1978. Filozofija prirode. Enciklopedija filozofskih disciplina. Naprijed, Zagreb

• Broj časova aktivne nastave nedeljno:

– Predavanja – 2– Vežbe - 0

• Predavanja:– Antička Grčka: materijalisti, atomisti– Aristotel i njegovo delo– Stari Rim– Srednji vek– Arapski period– Podela islama– Prirodne nauke u srednjevekovnoj Srbiji i

hilandarski medicinski kodeks– Renesansa– Istorijski razvoj botanike i zoologije u

renesansi

– XVII vek: Njutn, Protivreformacija, Barok, Dekart, Spinoza, Džon Lok, Berkli, Hjum, Bekon, Harvi, Mikroskopičari, Embriologija, Naučna društva, Institucije i akademije, Ijatromehanizam i ijatrohemija, Paleontologija

– XVIII vek: Prosvetiteljstvo, Kant, Hegel, Ruso, Eksperimentalna biologija, Embriologija, Fiziologija, Prirodnjaci putnici, Preteče transformizma, Romantizam

– XIX vek: Lamark, Kivije, Teorije o ćeliji, Polnost i embriologija, Darvin i darvinizam, Vajsman i neodarvinizam, Genetika, Mikrobiologija, Fiziologija, Francuska škola, Nemačka škola

– Razvoj biološke misli na Balkanu i u Srbiji– Značajni naučnici– Monografska i druga dela

– Filozofski pravci u biologiji: Redukcionizam, Italizam, Holizam, Mehanicizam, Teleologizam, Kreacionizam i neokreacionizam

– Religija i biologija– Bioetika

• Bodovi:– aktivnost u toku predavanja – 10– seminarski rad – 30– kolokvijum – 15 (2 x 15 = 30)– usmeni ispit - 30

• I kolokvijum: 09. 04. 2013.

• II kolokvijum: 07. 05. 2013.

PRVI UVID U FILOZOFIJU PRIRODE

• Schelling:– “filosofirati o prirodi znači prirodu

stvarati”.

• Pretpostavka:– izvorno filosofiranje nema posla s takvom

prirodom stvari, koja se intuicijom dade jednostavno zahvatiti, ili po svedočanstvima čula opisati.

• Filosofirati o prirodi (iako se ova uzima kao nešto već poznato):– stvarati problematičnost te poznatosti sa

ciljem na pojmovnu jasnost.

• “Sliku sveta”:– ne stvara sam svet, nego “fizičari” koji

preuzimaju ulogu “slikara”.

• Prigovori za proizvoljnost:– najčešće stavljani takozvanoj

spekulativnoj filosofiji prirode, kojoj su kao nečem lošem suprostavljali mukotrpan teorijsko-eksperimentalni rad i tim dobijene rezultati prirodnih nauka, kao sasvim jasno osvedočeno dobro.

• Spekulativni filosofi su optuživani za:– nedovoljno osnovane i uverljive

pretpostavke;– za prebrzo izvođenje generalizacije; – za maglovite konstrukcije; – za nekorisno zatvaranje postojećih znanja

o prirodi u dovršeni sistem.

• Šta Hegelova spekulativna filosofija prirode uzima za svoj osnovni zadatak:– prirodna filosofija – razmatranje koje

shvaća – ima za predmet istu opštenitost, pa je razmatrana u njezinoj vlastitoj imanentnoj nužnosti prema samoodređenju pojma.

• Hegel upotrebljava:– i izvornoaristotelovski naziv – fizika, i onaj

izvorno stoički – philosophia naturalis.

• Hegel svoje “misaono razmatranje prirode” u njezinoj shvatljivoj “opštenitosti” i “organizaciji” stavlja u tri hijerarhijski postavljena razreda:– Mehanika – Neorganska fizika – Organska

fizika.

• Hegel:– ne pretpostavlja da se viši (organski)

stepeni prirodnih egzistencija razvijaju iz nižih (neorganskih), a ovi opet iz inertne materije i njenog kretanja;

– priroda “shvaćena” u tom pojmovnom shematizmu nikako nije jednostavno proizvod univerzalne evolucije, nego “sistem stupnjeva koji nužno proizilaze jedan iz drugog, od kojih je idući istina onoga iz kojega rezultira, ali ne tako da se jedan iz drugog proizvodi prirodno, nego iz unutrašnje ideje koja sačinjava osnov prirode”

• Razmatranju koje shvata:– može se suprotstaviti razmatranje koje

dobro poznaje određene segmente prirode, ali koje prirodu kao celinu ne shvata.

• Različite mogućnosti shvatanja ugrađene u dostojanstvo i rizik shvatanja:– Hegelova objektivizacija ideje i

samoodređenja pojma, te njegovo uverenje da se samo ideja i pojam mogu razvijati.

• Hegel:– “Filosofija ne samo da mora biti u skladu

sa prirodnim iskustvom, nego i postanak i razvijanje filosofijske znanosti ima za pretpostavku i uslov empirijsku fiziku.”

• Filosofija prirode, po svom pojmu i ukoliko još ostaje filosofija:– mora biti nešto manje od Kantove

“metafizike prirode” i nešto više od pukog zbira rezultata prirodnih nauka, ili, u misaonom i shvatajućem pogledu nešto znatno više od sabranog prirodnog iskustva.

GLAVNE ETAPE

• Antičko-grčko razdoblje:– karakteriše teoretski (kontemplirajući) stav

prema prirodi čije se štastvo ima spoznati dobrim delom pod opštim uplivom apolonskog imperativa – Spoznaj sebe! – tiče se odnosa ljudi prema bogovima, odnosa koji je za ljude određen spoznajom njihove ljudske prirode kao smrtne, ali time se istovremeno traži i spoznaja prirode bogova i same prirode kao takve.

• Iz toga:– helenska “prirodna teologija”;– u mnogim tačkama ukrštala se sa

helenskom prirodnom filosofijom ili prirodnom naukom.

• Helenska filosofija prirode u celini:– priroda, kretanje i život na neki način

sinonimi.

• Ono što mi nazivamo “organizmom”, podrazumevajući individualizovanu živu celinu:– približno odgovara onome što se u grčkoj

filosofiji naziva “prirodom”.

• Ta živa celina:– je morala imati svoje seme, svoj princip

(početak) i svoju dovršenu formu;– priroda je mogla biti opisana i kao

rastenje, odnosno razvijanje iz semena do kompletne forme, kao trajanjem ograničeni spoj, odnosno organizacija večno živih semena (elemenata), i kao postojana i večno postojeća živa forma.

• Stoga u grčkoj filosofiji:– često govorenje o mnoštvu “priroda” – o

mnoštvu koje se u pojedinim prirodno-filosofskim doktrinama redukuje na diadu besmrtnog i smrtnog, odnosno, jedne jedine večno žive prirode i mnoštva iz nje proizlazećih smrtnih priroda koje se svojom smrću vraćaju svojoj roditeljki – onoj večno živoj i večno rađajućoj Prirodi.

• Osnovna suprotnost na kojoj je takva filosofija prirode izgrađena:– suprotnost smrtnog i besmrtnog,

vremenitog i večnog, konačnog i beskonačnog.

• Ova suprotnost se ponegde (na primer kod Platona i Aristotela) interpretira prostorno:– kao suprotnost zemaljskog i nebeskog.

• Iz takve osnove ponikla su i druga glavna pitanja grčke filosofije prirode: – da li je kosmos (poredak stvari) jedan ili je

samoj stvari primerenije ako se govori o mnoštvu poredaka;

– da li je poredak stvari (kosmos) večan ili se, kao i svako živo biće, rađa, živi i umire, da bi se opet rodio, živeo i umro – sve tako u beskrajnom sledu.

Uz ovo:

- razlikovanje nesavršenog i savršenog, konačnog i beskonačnog kretanja, kao fundamentalnog svojstva života.

• Nesavršeno:– ono kretanje koje ne ispoljava nikakvu

trajnu regularnost, ili ono koje se manifestuje kao stalni preobražaj, kao konstitucionalna nestabilnost forme koja nije ništa drugo do propadljivost (smrtnost) zemaljskih individualizovanih bića.

• Savršeno:– ono kretanje koje ispoljava večnu

regularnost, ima stabilnu formu, te ga kao takvog poseduju samo nebeska tela, tj. nebeska večno živa (pokretna) individualizovana bića.

• Helenska filosofija prirode:– zasnovana na uverenju koje ima oblik

eksplicitno saopštenog principa – celokupnost bića je stalna;

– nijedno biće se ne može ex nihilo stvoriti, niti može sopstvenim propadanjem preći u ništa.

• Ovaj, u osnovi, metafizički princip:– zabranjuje prelaz iz nebića u biće i

obrnuto, bića u nebiće.

• Svako stvaranje:– u krajnjoj liniji se svodi na organizaciju i

shematizaciju (oblikovanje, formiranje) datih elemenata, a svako poništavanje na razaranje stvorene organizacije i shematizacije.

• Stvaranje:– podrazumeva znanje.

• Znanje:– podrazumeva um.

• Bezumno znanje je nemoguće:– ništa se ne može stvoriti, ako se ne

poznaje svrha, tj. završni oblik stvaralačkog poduhvata i ako se ne poznaju sredstva, tj. materijal koji će moći da bude upotrebljen za tu svrhu.

• Srednjevekovno-hrišćanska filosofija prirode u celini:– u znaku dva teološka, odnosno metafizička

principa:• Bog;• Creatio ex nihilo.

• Srednjevekovna teologija, kao theologia supernaturalis:– ne može se bez ostatka izjednačiti sa

onom metafizikom, koja joj se pridružuje dolazeći iz helenskih, platonsko-aristotelovskih izvora (gde je metafizika definisana kao onto-theo-logika, koja je izgrađena po meri ljudskog uma i bez bitnog oslonca na božansko otkrivenje.

• Kod grčkih “fizičara”:– nema ideje o stvaranju iz ničega, ni ideje o

Tvorcu koji takvo stvaranje realizuje.

• Grčki “fizičari”:– misle ideju o nastanku po pravilu zajedno

sa njenom suprotnošću – idejom o propadanju, što nadalje vodi poimanju prirodnog zbivanja kao večno kružnog kretanja.

• Delo De divisione naturae, Johannesa Scotusa Eriugene (druga polovina IX veka):– jedan od najuspešnije izvedenih ogleda

sinteze hrišćanskog i helenskog poimanja prirode.

• Nestvorena i stvarajuća priroda.– za svoju suprotnost ima stvorenu prirodu

(o kojoj govore “fizičari”).

• Stvorena priroda:– ljudima shvatljiva kao biće.

• Nestvorena priroda:– ljudima shvatljiva kao ne-biće, kao Nihil.

• Bog:– nije sopstveno stvorena priroda i nema

onu prirodu koju je sam stvorio, a što ljudi imenuju i znaju kao prirodu;

– nalazi se između onog ništa koje je od njih imenovano i saznato kao izvrsnost i onog koje je imenovano i saznato kao privacija.

• Eriugenina podela prirode:– pokazuje kako je jedna u osnovi hrišćanski

inspirisana filosofija prirode još manje odvojiva od metafizike, nego ona što ju je Aristotel izgradio pod imenom fizika.

• Problem razgraničavanja fizike od metafizike:– nije postavljan u Eriugeninoj podeli

prirode, za razliku od Aristotela, Tome Akvinskog, kasnije Kanta.

• Ta podela ima četiri člana, koji približno odgovaraju Aristotelovoj tetradi uzroka:– 1. Natura creans non creata, stvarajuća a

nestvorena priroda; odgovara onom što je kod Aristotela označeno kao vrhunsko biće, kao um koji samog sebe misli, kao Nihil u smislu u kojem bi oblikovana materijalna stvar bila obrazac bića;

– 2. Natura creans creata, stvarajuća a stvorena priroda; približno odgovara onom što se u Aristotelovim razmatranjima pokazuje kao prirodni uzrok (princip kretanja) – causa efficiens;

– kod Eurigene shvaćena kao rezultat božanskog stvaranja, tj. kao priroda koju dosežu ljudska čula i ljudski razum i koja je kao takva plodna (stvarajuća), a to je zato što je ona u samim stvarima opredmećena božanska (stvaralačka) misao;

– 3. Natura creata non creans, stvorena a nestvarajuća priroda; približno odgovara onom što je Aristotel nazivao materija, a što ovde označava relativno stabilne teofanije, tj. svet fenomena ili spoljašnjih znakova sveprisutnosti nerazumljive božanske esencije;

– 4. Natura non creata non creans, priroda nestvorena a nestvarajuća; približno odgovara onome što je Aristotel nazvao telos, svrha (causa finalis), a ovde je opet reč o Bogu kao svrsi svega stvorenog, svega predmetnog i čulno postojećeg, kojem je Bog ne samo alfa nego i omega – kraj kojem ono po svojoj biti mora težiti

• Novovekovna filosofija prirode:– saznajno usmerena na prirodu kao

ljudskom saznajnom subjektu.

• Nova filosofija prirode:– izrasta kao uverenje da je potreba za

otkrićima jedna od osnovnih ljudskih potreba.

– Karakteristična ideja o “carstvu prirode”.– Karakteristična ideja o univerzalnom

čoveku kao podaniku toga carstva čiji su zakoni jednom za svagda ustanovljeni.

• Istraživanja “carstva prirode”:– postepeno su postajala zasebni vidovi

profesionalne aktivnosti, što je išlo zajedno sa sticanjem relativno potpune duhovne autonomije.

• Laplace, Galilej i Newton:– nisu više, u svojim istraživanjima prirode,

neizbežno imali potrebu za hipotezom o Bogu.

• Moguće:– otkriti iz kojih delova se neki prirodni

“mehanizam” sastoji i koji su “zakoni” kretanja njegovih delova i “zakoni” funkcionisanja celog mehanizma.

• Istraživačka metoda koju je predložio Descartes:– svaka se teškoća prilikom ispitivanja ima

podeliti na onoliko delova koliko je to moguće i koliko je potrebno da bi se našlo najbolje rešenje; uz to, potrebno je misli voditi po redu, počinjući od predmeta koji su najprostiji i koji se najlakše saznaju, kako bi se malo-pomalo stiglo postepeno do najsloženijih.

• Tek s obzirom na generalnu ideju o mehanizmima prirode:– postaje razumljiva podela prirode na

organsku i neorgansku, uz sve druge subdivizije koje su iz one osnovne proizišle.

• Traganje za poslednjim nesvodivim elementima prirodnih mehanizama i organizama:– ostaje zajedničko svim disciplinama,

jedinstveni cilj istraživanja kojeg je novovekovna filozofija prirode postavila.

PRVI UVID U FILOZOFIJU PRIRODE

• Schelling:– “filosofirati o prirodi znači prirodu

stvarati”.

• Pretpostavka:– izvorno filosofiranje nema posla s takvom

prirodom stvari, koja se intuicijom dade jednostavno zahvatiti, ili po svedočanstvima čula opisati.

• Filosofirati o prirodi (iako se ova uzima kao nešto već poznato):– stvarati problematičnost te poznatosti sa

ciljem na pojmovnu jasnost.

• “Sliku sveta”:– ne stvara sam svet, nego “fizičari” koji

preuzimaju ulogu “slikara”.

• Prigovori za proizvoljnost:– najčešće stavljani takozvanoj

spekulativnoj filosofiji prirode, kojoj su kao nečem lošem suprostavljali mukotrpan teorijsko-eksperimentalni rad i tim dobijene rezultati prirodnih nauka, kao sasvim jasno osvedočeno dobro.

• Spekulativni filosofi su optuživani za:– nedovoljno osnovane i uverljive

pretpostavke;– za prebrzo izvođenje generalizacije; – za maglovite konstrukcije; – za nekorisno zatvaranje postojećih znanja

o prirodi u dovršeni sistem.

• Šta Hegelova spekulativna filosofija prirode uzima za svoj osnovni zadatak:– prirodna filosofija – razmatranje koje

shvaća – ima za predmet istu opštenitost, pa je razmatrana u njezinoj vlastitoj imanentnoj nužnosti prema samoodređenju pojma.

• Hegel upotrebljava:– i izvornoaristotelovski naziv – fizika, i onaj

izvorno stoički – philosophia naturalis.

• Hegel svoje “misaono razmatranje prirode” u njezinoj shvatljivoj “opštenitosti” i “organizaciji” stavlja u tri hijerarhijski postavljena razreda:– Mehanika – Neorganska fizika – Organska

fizika.

• Hegel:– ne pretpostavlja da se viši (organski)

stepeni prirodnih egzistencija razvijaju iz nižih (neorganskih), a ovi opet iz inertne materije i njenog kretanja;

– priroda “shvaćena” u tom pojmovnom shematizmu nikako nije jednostavno proizvod univerzalne evolucije, nego “sistem stupnjeva koji nužno proizilaze jedan iz drugog, od kojih je idući istina onoga iz kojega rezultira, ali ne tako da se jedan iz drugog proizvodi prirodno, nego iz unutrašnje ideje koja sačinjava osnov prirode”

• Razmatranju koje shvata:– može se suprotstaviti razmatranje koje

dobro poznaje određene segmente prirode, ali koje prirodu kao celinu ne shvata.

• Različite mogućnosti shvatanja ugrađene u dostojanstvo i rizik shvatanja:– Hegelova objektivizacija ideje i

samoodređenja pojma, te njegovo uverenje da se samo ideja i pojam mogu razvijati.

• Hegel:– “Filosofija ne samo da mora biti u skladu

sa prirodnim iskustvom, nego i postanak i razvijanje filosofijske znanosti ima za pretpostavku i uslov empirijsku fiziku.”

• Filosofija prirode, po svom pojmu i ukoliko još ostaje filosofija:– mora biti nešto manje od Kantove

“metafizike prirode” i nešto više od pukog zbira rezultata prirodnih nauka, ili, u misaonom i shvatajućem pogledu nešto znatno više od sabranog prirodnog iskustva.

ARAPSKI PERIOD

Arapska statika

Razvija se u 9 v. pod dinastijom Abasida u Bagdadu.

Uzima grčku nauku kao osnovu, dodaje joj komentare, dopune i posebne slučajeve.

Tabit ibn – Kura (836-901):

- rođen u Haranu, dvorski astronom, bavio se matematikom, medicinom i filosofijom.

- prva knjiga o statici “Knjiga Karastuna”, popularna tokom srednjeg veka, prevedena na latinski; principi statike, zakon poluge i primeri ravnoteže; sa geometrijskog dokazivanja prelazi na algebarsko.

Al-Kazini (Grk poreklom):

- od roba postaje ugledni naučnik u Mervu (Turkmenija) prve polovine 12 v.

- “Knjiga o terazijama mudrosti” (razmatra vagu, centre teže, specifičnu težinu), nastavlja delo Al-Birunija i među najvećim je arapskim naučnicima; osim što meri specifičnu težinu on opisuje i kako to radi, vrši relativna merenja.

Al-Zazari:

- u 13 v. u Mesopotamiji; pravi razne automate, najčešće pokretane vodom; “Knjiga znanja dovitljivih majstora” vrhunac arapskog pronalazaštva.

Dinamika u islamskom periodu

- Sirijci koji su prošli kroz Atinske i Aleksandrijske škole prenose u 5 i 6 v. Aristotelova učenja u svoje škole.

- Naučni centri: Edesa i Antiohija.

- Ovi hrišćanski centri nastavljaju svoju aktivnosti i posle arapske invazije 640 g. (u naredna 2 veka u njima se prevode Aristotelova dela, ne samo logika, kao u početku).

Prvi arapski kalif koji uvodi grčku filosofiju u Islam bio je Harun – Al – Rašidov sin Al-Mamun (786-833):

- u Bagdadu osniva centar: Kuća mudrosti (u koju dovodi prevodioce, koji Aristotelova dela prevode sa grčkog i sirijskog na arapski);

- Aristotelovo učenje poprima karakter dogme, proglašava se Filosofijom koju treba učiti, razumeti, komentarisati, ponešto ispraviti i dopuniti, što posebno važi za dinamiku, gde se korekcije uglavnom oslanjaju na Filopona.

Avicena (Ibn-Sina) (980-1037):

- iz blizine Buhare; smatra se najvećim učenjakom arapskog perioda; preko 200 dela iz raznih oblasti (najbolja: iz medicine); nastavlja Filiponove ideje;

- snagu koju bacač daje kamenu (projektilu), na primer, zove “pozajmljenom snagom” (inklinacijom); smatra da takvo kretanje u vakuumu ne bi bilo iscrpljivano i kretanje ne bi prestalo (suprotno Aristotelovom učenju).

Novi dinamički koncept javlja se u oba kretanja: prirodnom i iznuđenom.

Abu’l Bakarat (?-1164)

- modificira Avicenino učenje o inklinaciji, uvodeći da se ona sama po sebi iscrpljuje i da se obe inklinacije (saopštena i prirodna) mogu nalaziti u nekom telu.

Avempace (Ibn – Bajah) (1095-1138)

– iz Saragose; pristalica Aristotela (kritikuje ga samo u odnosu na otpor sredine, dajući istu argumentaciju kao Filopon).

• Averoes (1126-1198)

• – u vreme sholastike najpoznatiji komentator Aristotela (iz Kordobe) – sudija i kalifov lekar; 38 dela o Aristotelu (nadimak: Komentator; najuticajniji komentator; ne odstupa od Aristotela već se trudi da njegovo učenje bolje obrazloži

Al-Bitroci (Alpetragus, 13 v.):

- astronom; “Teorije planeta”; iste ideje kao Filopon, iako to ne pominje;

- “Božansko biće je odvojeno od vrline ... kao što se odvaja onaj koji baci kamen ili odapne strelu...”

ELEKTROMAGNETIZAM

Arapski učenjaci prihvataju antičke poglede na elektricitet i magnetizam (i prenose ih neizmenjene do hrišćanske Evrope 12 i 13 v.)

Al-Kindi (801-873):

- Bagdad; 270 dela iz filosofije nauke, medicine, muzike; jedan od osnivača aristotelovske škole u arapskoj filosofiji.

- O magnetizmu: Svako telo u svetu elementa zrači energiju (primeri – vatra, boja i zvuk).

• Averoes:

• - zaokružuje Aristotelovu interpretaciju magnetizma i električnog privlačenja (što će biti uzor sholastičarima u narednih 5 vekova), govori samo o privlačenju (o tom prirodnom kretanju).

Kompas – prvi upotrebljavaju Kinezi, moguće je da je u 7 v.n.e. prenet u Japan.

Arapski izvori ga prvi put pominju 1232. (u zbirci anegdota iz Persije).

U zapadnoj Evropi – englez A. Nekam (1157-1217) (“O materijalima”, 1187.). U Skandinaviji se pominje 1300. g.

Rad magneta je prvi put detaljno opisao Pjer d’Marikur 1269. g.

Ne zna se da li je prenošen, ili nezavisno otkrivan.

U Evropi je navigatoru (kompas na brodu) bilo zabranjeno da pre toga (puta) jede beli luk!!!

ISLAMSKI PERIOD U OPTICI

Alhazen (965-1039):

- “Optika” (7 glava). Iako su dela iz ove oblasti pisali Al-Kindi i Al-Farabi (870-950), čija dela nisu sačuvana, nastavlja eksperimente u optici (i to kad sholastika dominira u islamskoj misli). U delu “Optika” bavi se svetlošću i okom, bojama i slično, kao i viđenim osobinama predmeta, prelamanjem (koje, zbog kontradiktornosti stavova, ostaje nerazjašnjeno i sa pogrešnim pretpostavkama); kod odbijanja uvodi neke značajne stavove (govoreći o analogiji sa odbijanjem kugli).

Objašnjava lupu (koju odlično teorijski objašnjava iako se ne zna da li su je pronašli po njegovim objašnjenjima, ili nezavisno od toga). Objašnjava i zašto predmet u vodi izgleda veći nego što jeste, govoreći o putanji prelomljenih zraka.

Alhazenov problem: naći tačku na sfernom ogledalu u kojoj će se odbiti zrak koji prolazi iz date tačke i stiže u datu tačku.

Razrađuje originalan metod određivanja visine afmosfere iz trajanja sumraka (pretpostavlja da je atmosfera homogena i da se zraci odbijaju od njenog kraja; dobija se 52 000 koraka, tj. 16 km).

Knjiga mu ostaje nepoznata u Evropi do 16 v. kada se na inicijativu Petra Ramusa prevodi na latinski jezik i izdaje u Bazelu (1572. g.), ali, zbog napredne optike, u međuvremenu, neposredni uticaj je sužen. Posredni uticaj je veliki.

Autori ga manje ili više prepisuju, a najznačajniji među njima je Vitelo (13 v.), koji 1533. g. u Bazelu piše najveću do tada knjigu iz optike, u kojoj se nalaze učenja Euklida, Ptolomeja i Alhazena.

Nema njegovog ličnog doprinosa, osim što je izmerio uglove prelamanja i uporedio ih sa Ptolomejevim merenjima.