เพอสงเสรมและเผยแพรผลงานวชาการในรปแบบรายงานวจย (Research Article) และบทความปรทศน (Review Article) สาขาการพยาบาล การสาธารณสข และการศกษา

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา312 หม 11 ต.บานตอม อ.เมอง จ.พะเยา 56000โทรศพท 0-5443-1779 โทรสาร 0-5443-1889

ศาสตราจารย ดร.เวคน นพนตย ผอำานวยการ Professional Associates of Thailand ดร.สภาภรณ อดมลกษณ ผอำานวยการวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา

ดร.กฤตพทธ ฝกฝน

ดร.ปณณธร ชชวรตน ดร.พมพมล วงศไชยา

ทกๆ 4 เดอน (ปละ 3 ฉบบ) มกราคม - เมษายน พฤษภาคม - สงหาคม กนยายน - ธนวาคม

อาจารยจรรยา แกวใจบญ อาจารยสมศร ทาทาน อาจารยอมพร ยานะ อาจารยวรรณภา เยนใจ อาจารยสพชญา เสมอเชอ นายอานนท ตêบยอย

ÇÒÃÊÒà ¡ÒþÂÒºÒÅ ¡ÒÃÊÒ¸ÒóÊØ¢áÅСÒÃÈÖ¡ÉÒ

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา»‚·Õè 15 ©ºÑº·Õè 3 ¡Ñ¹ÂÒ¹ - ¸Ñ¹ÇÒ¤Á 2557 ISBN 0859-3949

รองศาสตราจารยดร.อทยภรมยรน

มหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรน

รองศาสตราจารยดร.สรพลนธการกจกล

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

รองศาสตราจารยดร.พรรณพไลศรอาภรณ

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

รองศาสตราจารยดร.สายพณเกษมกจวฒนา

สานกวชาพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยแมฟาหลวง

ผชวยศาสตราจารยดร.ชยณรงคอภณหพฒน

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ดร.สมานจตภรมยรน

ผอานวยการหลกสตรศกษาศาสตรดษฎบณฑต

มหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรน

ดร.บรรจงไชยรนคำา

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยพะเยา

ดร.นฤมลสงหดง

สานกวชาพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร

ดร.ประจวบแหลมหลก

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยพะเยา

ดร.นสราประเสรฐศร

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สรรพสทธประสงค

ดร.สชาดาอนทรกำาแหงณราชสมา

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน

สวรรคประชารกษ นครสวรรค

ดร.ปณณธรชชวรตน

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา

ดร.กฤตพทธ½ƒก½น

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา

Çѵ¶Ø»ÃÐʧ¤�

਌Ңͧ

·Õè»ÃÖ¡ÉÒ

ºÃóҸԡÒÃ

¡Í§ºÃóҸԡÒÃ

¡íÒ˹´ÍÍ¡

Êíҹѡ§Ò¹

¡Í§ºÃóҸԡÒÃ

มกราคม - เมษายน พฤษภาคม - สงหาคม กนยายน - ธนวาคม

ÊÒúÑÞ

หนา

- ปญหายาเสพตดในสงคมไทยมมมองทางสงคมวทยา 3

* ประจวบ แหลมหลก, พชญะ เดชโชตวรฬห, ประภาพร คาเหมอง,

นภรดา ยาวราช, จรวรรณ ยศแผน, ธนกมล สหมากสก

- การวางแผนการพฒนาทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยการจดการ

และเทคโนโลยอสเทรน 14

* ดร. สมานจต ภรมยรน

- ความร ทศนคต ความคาดหวงและการปฏบตจรงเกยวกบ

บรการปฐมภมของผปฏบตงานเวชปฏบต 23

* พนทอง ปนใจ, พมพมล วงศไชยา, พรพมล อรณรงโรจน, สรสดา เตชะวเศษ

- การพฒนาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยความดนโลหตสง

โดยการประยกตใชทฤษฎการกำากบตนเองและแรงสนบสนนทางสงคม 31

* ดวงดาว ปงสแสน

- รปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษา 44

* ยงยง นนทวณชชากร

- การพฒนาแผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชน

จงหวดนครสวรรค 55

* เบญจา ยมสาร

- การมสวนรวมการขบเคลอนกระบวนการจดการเครอขายสขภาพ

ระดบอำาเภอ จงหวดพะเยา 69

* สรยภรณ เลศวชรสกล, สทธพร ชมพศร

3วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ปญหายาเสพตดในสงคมไทยมมมองทางสงคมวทยา

บทนำา ประเทศไทยเปนประเทศทอยในชวงกาลงพฒนา

ความเจรญทางดานเศรษฐกจสงผลใหเกดความเปลยนแปลง

ในทกมตของสงคมไทย ความเจรญดงกลาวไมไดเพยงแตนา

วทยาการความกาวหนาและเทคโนโลยมาเพอตอบสนอง

ความตองการทไมมทสนสดของมนษยเทานน เปนนยวา

เมอความเปลยนแปลงเกดขนยอมสงผลกระทบทงดานบวก

และดานลบตอสงคม โดยเฉพาะอยางยงผลกระทบของ

การเกดปญหาสงคมตางๆ ไมวาจะเปนปญหาความยากจน

ปญหาการวางงานปญหาความรนแรงในครอบครว ปญหา

ปรมาณขยะทเพมมากขน ปญหาอาชญากรรมเปนตน

นอกจากนปญหาสงคมทสาคญทประเทศไทยเผชญอย

นบเปนปญหาทถอไดวาเปนภยรายแรงบนทอนทาลาย

มวลมนษยชาตและความมนคงของประเทศ กอใหเกด

ผลเสยหายตอสขภาพกายและสขภาพจต ทาใหเกดความ

เสยหายดานกาลงคน ซงถอเปนทรพยากรสาคญในการ

พฒนาประเทศนนกคอปญหายาเสพตด

ทกวนนเราจะพบวาปญหายาเสพตดไมไดเปน

ปญหาทเกดขนเฉพาะในเขตพนทสลมหรอชมชนแออด

อกตอไป อกทงกลมประชากรทพบวามการเสพยาเสพตด

ไมไดมแตเฉพาะในกลมของผใชแรงงานเพยงอยางเดยว

แตกลบเปนกลมเยาวชนผทจะเปนกาลงสาคญในการ

พฒนาประเทศในอนาคต เยาวชนกบปญหายาเสพตด

เปนปญหาระดบชาต ปญหาเรอรงและปญหาทตองไดรบ

การแกไขอยางจรงจง เรงดวนและตอเนอง

แตปญหายาเสพตดมใชสงทภาครฐจะเขาดาเนนการ

ปองกน แกไข และเอาชนะไดโดยฝายเดยว จาเปนตอง

ประจวบ แหลมหลก, พชญะ เดชโชตวรฬห,ประภาพร คาเหมอง, นภรดา ยาวราช,จรวรรณ ยศแผน, ธนกมล สหมากสก

ไดรบความรวมมอจากประชาชน ชมชน และสงคมโดยรวม

ทงนเนองจากกวาการมองปญหายาเสพตดตองพจารณา

ทงในดานของอปสงคของยาเสพตด (Demand) และ

อปทานของยาเสพตด (Supply) ควบคกน และตองปรากฏ

องคประกอบของปญหาใหครบทกสวน คอ 1) ตวบคคล

2) ครอบครวและชมชน 3) การแพรระบาดของยาเสพตด

และ 4) ปญหาอนๆ ทตอเนองมาจากปญหายาเสพตด และ

เนองจากสาเหตททาใหเดก เยาวชนและแรงงานของไทย

หลงเขาไปใชยาเสพตด มทงสาเหตจากตวบคคล สาเหตจาก

ครอบครว รวมทงสาเหตทางสงแวดลอมและวฒนธรรม

ดงนน การปองกนและแกไขปญหายาเสพตดจงตอง

ดาเนนการตงแตระดบบคคล ครอบครว และชมชน

พรอมไปกบการดาเนนนโยบายของภาครฐทดาเนนงาน

ในระดบมหภาค การแกไขจงจะครบเปนองครวมและ

ประสบผลสาเรจ

คำานยาม ยาเสพตด : หมายถง สารเคมหรอวตถชนดใดๆ

ซงเมอเสพเขาสรางกายไมวาจะโดยรบประทาน ดม สบ

ฉด หรอดวยประการใดๆ แลวทาใหเกดผลตอรางกายและ

จตใจในลกษณะสาคญ เชน ตองเพมขนาดการเสพเรอยๆ

มอาการถอนยาเมอขาดยามความตองการเสพทงรางกาย

และจตใจอยางรนแรงอยตลอดเวลา และสขภาพโดยทวไป

จะทรดโทรมลง กบใหรวมตลอดถงพชหรอสวนของพช

ทเปนหรอใหผลผลตเปนยาเสพตดใหโทษหรออาจใชผลต

เปนยาเสพตดใหโทษ และสารเคมทใชในการผลตยาเสพตด

4 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ใหโทษ ดงกลาวดวย ทงน ตามทรฐมนตรประกาศใน

ราชกจจานเบกษา แตไมหมายความถงยาสามญประจาบาน

บางตารบตามกฎหมายวาดวยยาทมยาเสพตดใหโทษ

ผสมอย (พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522

มาตรา 4 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ

(ฉบบท 20) พ.ศ. 2528 มาตรา 4)

สงคมไทย : หมายถง ชนทกกลมทดารงชวตอย

รวมกน โดยมวฒนธรรมไทยเปนพนฐานในการดาเนนชวต

สงคมไทยมไดเนนเฉพาะชนเชอชาตไทยเทานน แตรวมถง

ชนกลมนอยอนๆ ซงอาจมเชอชาต ศาสนา และวฒนธรรม

บางอยางแตกตางกน แตทกกลมยดถอวฒนธรรมไทย

เปนพนฐานในการดารงชวตรวมกน (ศาสตราจารยพระยา

อนมานราชธน)

สถานการณปญหายาเสพตดในประเทศไทย สถานการณปญหายาเสพตดของประเทศในปจจบน

จดไดวาอยในขนวกฤตโดยสถานการณการแพรระบาด

ของยาเสพตดไดทวความรนแรงขนอยางรวดเรว เพราะม

การผลตยาเสพตดทงภายในประเทศและมการลกลอบ

นาเขามาจากตางประเทศมากมายหลายชนด เชน เฮโรอน

ยาบา ยาอ เปนตน ถงแมเจาหนาทจะไดปราบปรามจบกม

การคายาเสพตดอยางเขมงวดและจรงจง แตกไมทาใหการ

แพรระบาดของยาเสพตดลดลงเลย แตกลบทาใหผผลต

ไดพฒนายาเสพตดใหออกฤทธไดแรงขน และการตรวจพบ

สารเสพตดในตวผเสพไดยากขน ทาใหเจาหนาทจบกม

ไดยากยงขน นอกจากน ในการดาเนนการปราบปราม

ยาเสพตดยงมเจาหนาทของรฐจานวนไมนอยเขาไปมผล

ประโยชนและมสวนเกยวของกบการคายาเสพตดเสยเอง

ทาใหการปองกนและปราบปรามยาเสพตดไมสมฤทธผล

สถานการณดานการผลต ปจจบนพบวาการผลต

ยาเสพตดมมาจาก 2 แหลงสาคญ คอแหลงผลต

นอกประเทศ และแหลงผลตทอยในประเทศ โดยทแหลงผลต

นอกประเทศทสาคญไดแก ประเทศพมา ลาวและกมพชา

ในขณะทแหลงผลตในประเทศกมแนวโนมเพมขน โดยม

การลกลอบผลต ในลกษณะการผลตในครวเรอน (Kitchen

Lab) ในสวนนถอวาเปนจดทตองเฝาระวง เนองจากเปนจด

ทอยใกลตวของผใชยาเสพตด นอกจากนนจากสถตยงพบวา

พนทปลกฝนในประเทศไทย ป 2554/2555 พบการลกลอบ

ปลกฝนในพนทภาคเหนอรวม 1,124 ไร ใน 9 จงหวด

เปนพนทภาคเหนอตอนบน 912.6 ไร ในพนท 17 อาเภอ

5 จงหวด ไดแก เชยงใหม แมฮองสอน นาน เชยงราย

และลาปาง ซงมแนวโนมเพมมากขนเมอเปรยบเทยบกบ

ปทผานมา สวนใหญเปนพนทเดม แตมการเคลอนยาย

ไปปลกในพนททรกนดารยากแกการเขาถงของเจาหนาท

มากขน

สถานการณการลกลอบนำาเขายาเสพตด พนท

การลกลอบนาเขากลมเครอขายนกคาจะยงคงใชพนทชายแดน

ภาคเหนอเปนหลกโดยเฉพาะพนท จงหวดเชยงราย

เชยงใหม และแมฮองสอน แตการลกลอบนา เขาทาง

ชายแดนภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มแนวโนมเพมมากขน

เนองจากกลมนกคาตองการหลกเลยงการตรวจคนจบกม

ในพนทภาคเหนอซงมความเขมงวดมากขน ในการ

ลาเลยงยาเสพตดจากพนทชายแดนเขามายงพนทตอนใน

กลมการคามกจะอาศยบคคลในพนททงกลมคน 3 สญชาต

จากประเทศเพอนบานรวมทงชนกลมนอยตางๆ เนองจาก

กลมคนเหลานคนเคยกบสภาพในพนทสามารถหาเสนทาง

ทหลกเลยงการตรวจคนจบกมของเจาหนาท จงทาใหไดรบ

ความไววางใจจากกลมนกคา

5วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

แผนภม1สถตการจบกมการลกลอบนาเขายาเสพตดรายสาคญ พ.ศ. 2551-2555

ซงพบวาการนาเขาสวนใหญ จะเปนยาบา ไอซ กญชา และพชกระทอม นอกจากนนยงพบ เฮโรอน ฝน และยาแกหวด ดวยเชนกน สถานการณดานการคายาเสพตด จากการประกาศนโยบายพลงแผนดนเอาชนะยาเสพตดของรฐบาล ทาใหมการดาเนนการแกไขปญหายาเสพตดอยางเขมขนเอาจรงเอาจงของทกภาคสวน เหนไดจากสถตการจบกมและสถตการเขาบาบดรกษาทเพมสงขน แตจากการสารวจสถานการณยาเสพตดจากประชาชนพบวาประชาชนสวนใหญยงเหนวาสถานการณยาเสพตดในหมบาน/ชมชนทอาศยอยยงคงมสถานการณรนแรง สอดคลองกบการรองเรยนเกยวกบปญหายาเสพตดจากประชาชนทเพมขนเชนเดยวกน ปญหาทเกดขนบงชวา การแกไขปญหาในหมบาน/ชมชนยงไมเกดประสทธผล เครอขายนกคาทงรายกลางและรายยอยยงคงมพฤตการณในพนทไดอยางตอเนอง อยางไรกตามเนองจากกาลงเจาหนาทในการปฏบตงานมอยอยางจากด ดงนนการสรางความเขมแขงใหกบหมบาน/ชมชนใหสามารถปองกนและแกไขปญหาดวยตนเอง เปนนโยบายสาคญทจะตองดาเนนการอยาง

เรงดวนและตอเนอง รวมทงการดาเนนมาตรการทางกฎหมายททาใหผคาเหลาน กลบสชมชนไดชาลง เชน การคดคานการประกนตวชวคราว สงหนงททาใหสถานการณยาเสพตดในประเทศยงคงดารงอย คอ การทกลมนกคารายสาคญยงคงม

แหลงทมา : สวนขอมลเฝาระวงปญหายาเสพตด สานกยทธศาสตร (22 กมภาพนธ 2556)

บทบาทโดยเฉพาะอยางยงกลมนกคาทถกควบคมตวอยในเรอนจา ซงพบวายงมการบงการใหเครอขายภายนอกเรอนจาดาเนนการการคายาเสพตดอย ชชดจากสถตการจบกมทพบคดในลกษณะดงกลาวอยางตอเนองทงคดการผลตและการคารายสาคญ ดงนนการดาเนนการตอกลมนกคารายสาคญทถกจบกมจะตองมมาตรการดาเนนการอยางเดดขาด นบตงแตกระบวนการดาเนนคดจนกระทงถงการดาเนนการควบคมตว ตงแตการเขมงวดในการเขาเยยมรวมทงการนาระบบตดสญญาณโทรศพทมาตดตงในเรอนจาทมปญหาการสงการเรองยาเสพตด นอกจากนนพบวา นกคาชาวตางชาตทเขามาเกยวของกบการคายาเสพตดในประเทศไทยนอกจากบคคล 3 สญชาตจากประเทศเพอนบานแลว กลมแอฟรกนและกลมจากประเทศเอเชยใตยงคงเปนกลมหลกทมการจบกมอยางตอเนอง และแนวโนมของผกระทาความผดยาเสพตดทถกจบกม ประมาณ 3 ใน 4 เปนรายใหม สดสวนผกระทาผดในกลมทเปนเยาวชนมเพมสงขนและแมวาสดสวนโดยรวมสวนใหญของผกระทาผดจะเปนเพศชายแตพบวาการกระทาผดในเพศหญงมแนวโนมเพมขนอยางนาเปนหวง สงบอกเหตดงกลาวเหลานไดปรากฏผลมาระยะเวลาหนง สะทอนใหเหนถงแนวทางแกไขปญหาทจะตองมการทบทวนถงการปองกนในกลมเดกและเยาวชนอยางจรงจงโดยการประเมนการดาเนนการทผานมารวมทงการหาแนวทางใหมๆ ททาใหเกดการดาเนนการทไดผล

6 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

แผนภม2 สถตการจบกมผตองหาคดคายาเสพตด พ.ศ. 2550 - 2555

สถานการณการจบกมคดคายาเสพตดตงแตป

2550 - 2555 พบวามแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง โดยในป

2550 สามารถจบกมได 42,839 คน เพมขนเปน 59,049 คน

ในป 2555 ปรมาณของกลางยาเสพตดสาคญทพบการคา

และแพรระบาดมากในประเทศทงยาบาและไอซมแนวโนม

เพมขน

สถานการณการแพรระบาดของยาเสพตดเชนเดยว

กบสถานการณการคาทพบวากลมเดกและเยาวชน

เปนกลมหลกทเขามาเกยวของกบการเสพและมแนวโนม

สดสวนท เพมขน โดยเฉพาะกลมเดกและเยาวชน

ในสถานศกษาซงกลมเดกมธยมศกษาตอนตนและ

ประถมศกษาเปน 2 กลมทตองเฝาระวงอยางใกลชด

ยาเสพตดทแพรระบาดแมวายาบาจะยงคงเปน

ตวยาหลก แตในแงของสดสวนแลวพบวาคอนขางทจะคงท

ตางจากไอซทมแนวโนมทเพมขนอยางกาวกระโดดทงใน

ดานการคาและการเสพ ดวยกลยทธทางการตลาดททาให

ทกชนชนสามารถเขาถงไอซและการโฆษณาชวนเชอ

ทเขาใจถงความตองการของผเสพทาใหไอซสามารถ

ตดตลาดไดอยางรวดเรว สถานการณทเกดขนดงกลาว

จาเปนตองมมาตรการทมประสทธภาพทงการปองกนและ

ปราบปรามเพอหยดยงการขยายตวของปญหา

แหลงทมา : สวนขอมลเฝาระวงปญหายาเสพตด สานกยทธศาสตร (22 กมภาพนธ 2556)

นอกจากยาบาและไอซทเปนตวยาหลกทมการ

แพรระบาดอยในขณะน ปญหาเฮโรอนกยงไมสามารถ

นงนอนใจไดเนองจากยงมการจบกมและการเขาบาบด

รกษาอยางตอเนอง ในสวนของพชกระทอมและ สคณรอย

แมวาสถตการเขาบาบดรกษาจะไมมการเพมขนอยาง

เดนชดแตการทพบการจบกมการลาเลยงพชกระทอม

จากพนท กทม. และปรมณฑล และมการจบกมการลกลอบ

นาเขาจากประเทศมาเลเซยอยางตอเนอง ชใหเหนถงความ

ตองการทยงคงมอยสง การกระจายตวของผเสพสคณรอย

ไปในภมภาคอนๆ ประกอบกบเปนสงเสพตดทมราคาไมสง

สามารถจดทาขนมาเสพเองไดงาย ทาใหมโอกาสทจะแพร

ระบาดเพมมากขนในอนาคต

สาหรบอตราผเขารบการรกษาตอประชากร หรอ

ความชกของปญหายาเสพตดซงเปนตวชวดความรนแรง

ของปญหาการแพรระบาดในพนท ภาพรวมพบวามแนวโนม

เพมขนจาก 15 คนตอประชากร10,000 คน ในป 2551

เปน 40 คนตอประชากร 10,000 คน ในป 2555 และ

เมอพจารณาแยกรายภาคพบวา ภาคกลาง มแนวโนม

ความชกของปญหายาเสพตดเพมขนมากทสด

7วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

แผนภม3สถตผเขารบการบาบดตอประชากร 1,000 คน พ.ศ.2551-2555

สถานการณการแพรระบาดมแนวโนมดขนแตยงคง

มความรนแรงอย เหนไดจากจานวนผเขารบการบาบด

ทเพมขนเกอบ 2 เทาตวเมอเทยบกบ ป 2551 และ

ตงแตเปดปฏบตการในเดอนกนยายน 2554 จนถงปจจบน

มผเขารบการบาบดรกษาเพมสงขนโดยเฉพาะระบบสมครใจ

ทมผ เขารบการบาบดรกษาตางจากชวงกอนหนาน

อยางสนเชงโดยพบผเขารบการบาบดสงถง รอยละ 70.0

ของผเขารบการบาบดทงหมด กลมหลกทเขาบาบดรกษายง

คงเปนกลมอาชพรบจางวางงาน และเกษตรกร กลมอาย

ทเขารบการบาบดรกษามากทสดยงคงเปนกลมอายระหวาง

15 - 19 ป ในขณะทกลมอายนอยกวา 15 ป มแนวโนม

เพมสงขน ผเขาบาบดรกษาครงแรกหรอรายใหมในชวง 5 ป

มสดสวนคงทอยทรอยละ 76 - 80 ยาบาเปนตวยาทมการ

แพรระบาดมากทสด ขณะเดยวกนท ไอซ กระทอมและ

สคณรอย กมแนวโนมเพมสงขนเชนกน

สาเหตของปญหายาเสพตด

ทงนสวนใหญสาเหตของปญหามาจาก การดารงอย

ของสถานบรการและแหลงอบายมข ซงขาดการควบคม

ในการดาเนนการใหเปนไปตามกฎหมายสถานบรการเหลาน

แหลงทมา : สวนขอมลเฝาระวงปญหายาเสพตด สานกยทธศาสตร (22 กมภาพนธ 2556)

เปนแหลงคาและแพรระบาดของยาเสพตดไปยงกลม

เปาหมายตางๆ โดยเฉพาะกลมเดกและเยาวชน อกทงแหลง

ผลตยาเสพตดมกอยนอกประเทศ โดยมกาลงการผลต

อยางไมจากด และมชองทางการลาเลยงนาเขาสประเทศ

มากมาย ยากแกการปองกนและปราบปราม จงเปนสาเหต

ใหมกลมนกคา รายใหญ รายยอย รายกลาง เพมขนและ

กระจายในพนทตางๆ

นอกจากนนพบวาสงแวดลอมนบวามอทธพล

สาคญอยางยงในการชกจงใหบคคลใชยาเสพตด เชน อยใน

ละแวกทมการคายาเสพตด ผทใชและตดยาเสพตด

สวนใหญรจกยาจากเพอน ไดรบยาครงแรกจากเพอน ใชยา

ครงแรกทบานเพอน และเปนผทมกจะหนไปปรกษาเพอน

เมอมปญหา เพอนจงเปนปจจยสาคญในการชกนาผหนง

ผใดไปใชยาเสพตด การเลอกคบหรอเขากลมกบเพอน

ทเปนผใชยาเสพตด ยอมเปนทางนาใหบคคลทมบคลกภาพ

ออนแอหรอขาดภมคมกนอยแลว หนไปใชและตดยาได

และการทเยาวชนมเวลาวาง และไมมสงใดทเพลดเพลน

และพอใจใหทาในเวลาวาง ทาใหเยาวชนไปมวสมกนในท

ตางๆ เปนก�วน หรอแก�งขน และชกจงกนไปทาสงตางๆ

ถามเพอนทไมดอยรวมในกลม กอาจชกนาไปในทางอบายมข

8 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ตางๆ เชน การพนน การมวสมทางเพศ ตลอดจนการใช

บหร เหลา และยาเสพตดตางๆ

สภาพแวดลอมทมความกดดนตอจตใจจะเปนแรงดน

ใหเยาวชนหนไปใชยาเสพตดเปนทางออกหรอทางหน

ของปญหาทเกดขน สภาพในครอบครวอาจเปนเหตของ

ความกดดนของเดกได เชน เดกทไมมความสขทบาน

พอแมแตกแยกกน พอหรอแมเปนผมบคลกภาพหรอ

อปนสยไมด ตดสราหรอยาเสพตด เดกทขาดความรก

เปนตน อกทงความกดดนทางเศรษฐกจ สงคม กเปนปญหา

สาคญ ชมชนทเศรษฐกจไมดมความยากจนมาก มผท

ตดยาเสพตดมาก ผทตดยาในกรงเทพมหานครสวนใหญ

เปนผทอยในบรเวณชมชนแออด หรอบรเวณใกลเคยง

และยงพบวาความลาบากในการดารงชพและการขาด

ความหวงสาหรบอนาคต อาจผลกดนใหคนบางคนหนไป

ใชยาเสพตดไดเชนกน

ผลกระทบจากปญหายาเสพตด

ปญหายา เสพต ด เป นปญหา สาคญย ง ของ

ประเทศไทย เนองจากเปนปญหาทสงผลกระทบตอ

ปญหาอนๆ มากมายในประเทศ ปญหายาเสพตด

ในประเทศไทยไดมการเปลยนแปลงและขยายตวมากขน

จากผลของการเปลยนแปลงทางการเมองเศรษฐกจ สงคม

และเทคโนโลย การพฒนาทางเศรษฐกจทมการเปลยนแปลง

อยางรวดเรว สงผลใหโครงสรางทางสงคมเปลยนแปลง

ในลกษณะทขาดพลงและขาดความสมดลในการพฒนา

สถาบนหลกทางสงคมหลายสถาบนเกดความออนแอ

เปนชองวางทาใหปญหายาเสพตดแพรระบาดอยาง

รวดเรวและกวางขวางมากขน ผทเกยวของกบการคา

ยาเสพตดไมวาจะเปนนายทนผผลต ผคา ผนาเขา และ

สงออกยาเสพตด อาศยผลพวงจากการเปลยนแปลง

ดงกลาว นายาเสพตดทงทมอยเดมและชนดใหมเขามา

เผยแพรในหมประชาชนในแตละกลมซงเปนทรพยากร

บคคลทสาคญตอการพฒนาประเทศ

ยาเสพตดเปนปญหาท “เปนภยคกคาม กดกรอน

บอนทาลาย” ประเทศไทยสงผลกระทบอยางกวางขวาง

ทงตอปจเจกบคคล และสงคมสวนรวมในมตตางๆ ไมวา

จะเปน

ผลกระทบตอตวบคคล ยาเสพตดทกชนด จะม

ผลกระทบโดยตรงตอรางกายและจตใจ โดยเฉพาะดาน

บคลกภาพและสขภาพอนามย ความเสยหายทงชวตและ

ทรพยสน

ผลกระทบตอครอบครว ชมชนและสงคม

ครอบครวทมผตดยา มกไดรบความเดอดรอนจากผตดยา

ในทกดาน นาไปสความยงยาก ขดแยง แตกแยก และ

สนเปลองในการแกปญหา ผตดยามกกอใหเกดอาชญากรรม

ตอเนอง ตงแตการเขาไปเกยวของกบแหลงอบายมข

การลกเลกขโมยนอย การประทษรายตอชวตและทรพยสน

การพนนและอาชญากรรมตางๆ สาหรบผคาและหรอ

ผเสพซงเปนหวหนาครอบครว เมอถกจบกมและดาเนนการ

ทางกฎหมาย จะสงผลกระทบใหสมาชกภายในครอบครว

ไดรบความเดอดรอนในการดารงชวตทงดานเศรษฐกจ

และสงคม โดยเฉพาะอยางยงเดกและเยาวชนทอยภายใต

การปกครองจะตองออกจากโรงเรยน ซงเปนการทาลาย

อนาคตของประเทศชาต

ผลกระทบตอการบรหารจดการภาครฐ คดยาเสพตด

ทเพมสงขนอยางตอเนอง เปนภาระตองานดานกระบวนการ

ยตธรรมทงระบบ ซงสงผลกระทบตอภาระคาใชจาย

ของรฐท เพมสง และทาใหการดาเนนคดดานอนๆ

เกดความลาชา นอกจากน ปญหายาเสพตดไดกอใหเกดการ

ทจรต คอรปชน โดยเฉพาะการทจรตตอหนาท การรบสนบน

การกลนแกลงรดไถ แสวงหาผลประโยชนจากผกระทา

ความผดซงทาใหประชาชนและสงคมเกดความไมศรทธา

และเชอมนในการทางานของเจาหนาทของรฐ

ผลกระทบตอเศรษฐกจและการคลงของประเทศ

การผลตและการคายาเสพตด จดเปนกลมธรกจ และ

เศรษฐกจนอกกฎหมายทไมกอใหเกดการผลต แมวาการ

9วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

คายาเสพตดบางสวนจะกอใหเกดมลคาเพมและสราง

รายไดเมอมการคาขาย แตกเปนรายไดสาหรบคนบางกลม

ทกระทาผดกฎหมายและเอารดเอาเปรยบสงคม ปญหา

ยาเสพตดทาใหรฐบาลตองทมเทงบประมาณจานวนมาก

เพอใชในการปองกน ปราบปราม บาบดรกษาและฟนฟ

แทนทจะนาไปใชในการดานอนๆ ทมความจาเปนตอง

สญเสยทรพยากรในการปองกนและแกไขปญหาโดยไมจาเปน

รวมทงกระทบตอทรพยากรมนษย เพราะยาเสพตดมสวน

ทาลายพฒนาการทงดานรางกาย จตใจ และสมองของเดก

และเยาวชน และแรงงานทจะเปนพลงของประเทศไทย

ในอนาคต

ผลกระทบตอความมนคงและชอเสยงของประเทศ

สาเหตเนองจากปญหายาเสพตดไดสงผลตอความมนคง

ทางเศรษฐกจ สงคมและการเมอง ทงภายในและภายนอก

ประเทศ โดยเฉพาะความสมพนธระหวางไทยกบประเทศ

เพอนบาน ซงเปนทตงของแหลงผลตยาเสพตด การแพร

ระบาดของยาเสพตด จะกอใหเกดความเสอมเสยชอเสยง

และเกยรตภมของประเทศไทยไมเปนทไววางใจของ

นานาชาตในดานความปลอดภยในชวตและทรพยสน

ทาใหไมกลาเขามาทองเทยวหรอลงทนทางการคา

และธรกจตางๆ โดยเฉพาะอยางยงทาใหประเทศคแขง

ฉวยโอกาสในการโจมตประเทศไทย

ทฤษฎทางสงคมวทยาทเกยวของกบปญหายาเสพตด

ในสงคมไทย

มาตรการสาคญในการปองกนและแกไขปญหา

ยาเสพตด สงแรกทควรใหความสาคญเปนอยางยง คอ

บทบาทของสถาบนทางสงคมไทยในระดบรากหญา

ซงประกอบดวย สถาบนครอบครว สถาบนชมชน สถาบน

โรงเรยน และสถาบนศาสนา เพอเปนการปองกนและ

แกไขปญหา

ออกสต กองต [4] (Auguste Comte : 1798

- 1875) เปนบดาแหงสงคมวทยา ไดกลาวความสมพนธ

ในระบบสงคม วาครอบครวเปนหนวยงานทางสงคมเบองตน

เปนตนแบบของการรวมกลม กองต ระบวาในสงคม

ทงหมดหนวยเบองตนทเราจะตองใหความสาคญและ

เขาใจกคอ “ครอบครว” เพราะครอบครวเปนตนแบบของ

สงคม แตในปจจบนหนวยพนฐานนอาจจะมบทบาท

นอยลงไปมาก เมอหนวยทางสงคมเบองตนเปลยนไป

การเปนตนแบบในการรวมกลมกจะเปลยนไป

กองต (Comte) อธบายวา สงคมเปรยบเหมอน

กบรางกายของมนษยตงแตเรองของครอบครวชนชน

จนกระทงประกอบเปนบานเมอง เขาเปรยบวาครอบครว

กเหมอนธาตในรางกาย นนคอ element ทงหลาย เขาเรยก

มนวาธาต เปนหนวยยอยทสด ถาหากในทางวทยาศาสตร

ธาตหมายถงหนวยทเลกทสด ในทางสงคมหนวยทเลกทสด

ในทางสงคมหนวยทเลกทสดกคอครอบครว ในระดบสง

จากครอบครวขนมาในรางกายของเราธาตทงหลาย

กประกอบเปนเนอเยอ เนอหนงของเรา และเนอหนง

ประกอบขนเปนอวยวะตางๆ เปน แขน ขา หว ตา

กเหมอนกบบานเมอง สงนเปนการเปรยบเทยบแบบพนฐาน

วาสงคมเหมอนรางกายมนษย และกองต กลาววา คนท

อยดวยกนไดตองรจกตกลงกนวาใครทาอะไร นนคอ

การจดระเบยบทางสงคมการทสงคมแบงหรอมอบหมาย

หนาทใหหนวยตางๆ ในสงคม มการกาหนดเปน

สถาบนตางๆ เชน สถาบนการศกษา สถาบนครอบครว

ศาสนา เปนตน เพราะฉะนน การจดระเบยบทางสงคม

จงรวมถงแบบแผนพฤตกรรมดวย เชน สถาบนครอบครว

จะมแบบแผนพฤตกรรมอยางไร สถาบนศาสนาจะม

แบบแผนพฤตกรรมอยางไร ในสงทกองต พดถงน

การแบงงานกนทากคอสวนหนงในการจดระเบยบ

ทางสงคม การกาหนดวาใครมบทบาทหนาทอยางไร

ในสงคม ทาใหคนเราสามารถทาในสงทตนเองถนดได

และพงพากนได

จะเหนไดวาปญหายาเสพตดเปนปญหาระดบชาต

ดงนนการปองกน และแกไขปญหายาเสพตดจงมใชหนาท

10 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ของใครคนใดคนหนง หรอองคการใดองคกรหนง แตหาก

เปนหนาทของทกคน ทกองคกร ในชาตทจะตองรวมมอ

รวมใจกนปองกนและแกไขปญหายาเสพตด โดยมเปาหมาย

รวมกน คอ การขจดยาเสพตดใหหมดไป ดงนนแตละ

สถาบนในสงคมตองรวมมอกนอยางจรงจง โดยเรมตนจาก

สถาบนทางครอบครว ตองถอเปนสถาบนแรก

ทมบทบาทหนาทในการปองกนปญหายาเสพตดโดยตรง

ทงทางนตนย และพฤตนย พอแม คอ บคคลสาคญในการ

อบรม เลยงด สงสอนลก นอกจากนยงจะตองประพฤต

ปฏบตเปนแบบอยางทด ทถกตองใหกบบตรหลาน

สถาบนทางการศกษา จะตองทำาหนาทเชอมตอ

จากสถาบนครอบครว โรงเรยนเปนสถาบนททาหนาท

อบรมสงสอนทกวางกวาครอบครว และเปนสถาบนทเดก

ตองใชชวตอยในโรงเรยนนานมาก และอยในชวงวยของ

การเรยนร การเลยนแบบ การจดจา เปนตน ดงนนบคคล

ทมบทบาทสาคญ ซงไดแก คร จะตองทาหนาทในการ

ถายทอด การอบรม สงสอน รวมถงเปนแบบอยางทดให

กบเดกและเยาวชน

สถาบนศาสนา เปนสถาบนอกสถาบนหนงทเปน

ทเคารพนบถอของคนในชมชน คนในชมชนจะใหความ

เกรงใจเปนพเศษ และคนในชมชนยงยดถอแบบอยาง

ทดงามของสถาบนศาสนาเพอเปนแนวทางในการดาเนน

วถชวต

สถาบนชมชน สถาบนชมชนเปนแหลงเรยนร

ของเดกถดจากสถาบนครอบครว ชมชนจงมสวนสาคญ

ในการปองกนปญหายาเสพตด โดยเฉพาะชมชนทมขนาดเลก

คนในชมชนจะตองชวยกนอบรมสงสอน ปลกฝงคานยม

อดมการณ คณธรรมทดงามและเหมาะสม ชวยกนสอดสอง

ดแลเดกและเยาวชนในชมชนโดยเปรยบเสมอนเปน

ลกหลานของตนเอง ชมชนทมสภาพแวดลอมทด คนใน

ชมชนมจตสานกทด คนในชมชนประพฤตปฏบตตน

เปนแบบอยางทดใหกบเดกและเยาวชน เดกและเยาวชน

ยอมเจรญเตบโต และเรยนรแตสงดๆ จากชมชน

สถาบนการเมอง เปนสถาบนทดแลในเรองของการ

ออกกฎหมาย และนโยบายทเกยวของตอการดาเนนงาน

ดานยาเสพตด รวมถงการแกปญหาสงคมตางๆ อนจะ

นาพาไปสการใชยาเสพตดของเดกและเยาวชน รวมถง

คนในกลมชนตางๆ ของประเทศดวยเชนกน

แนวทางการแกไขปญหายาเสพตดในสงคมไทย

ปญหายาเสพตดทาใหประเทศชาตของเราตอง

สญเสยพลเมอง เดกและเยาวชนไปเปนจานวนมาก

ยาเสพตดทาลายทงสขภาพ อนาคต ตลอดจนการสญเสย

ชวต การปองกนปญหายาเสพตดเปนมาตรการทดทสด

ดงคาสภาษตทวา “ปองกนไว ดกวาแก” แมในความเปนจรง

จะเรองยากมากทพวกเราจะปกปองลกหลานของเรา

ใหรอดพนจากวงจรของยาเสพตด การปองกนปญหา

ยาเสพตดมใชหนาทของใครคนใดคนหนงหรอองคกรใด

องคกรหนง แตหากเปนหนาทของทกคนในชาตทจะตอง

รวมมอรวมใจปองกนไมใหลกหลานของเราตกเปนทาสของ

11วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

วงจรของยาเสพตด ซงสถาบนทางสงคมในระดบรากหญา

และระดบนโยบาย ควรตองมบทบาทหนาทสาคญในการ

ปองกนแกไขปญหานรวมกน โดยแยกบทบาทหนาท

ในการปองกนปญหายาเสพตดของสถาบนทางสงคม

ในระดบตางๆ ไดดงน

การปองกนตนเองในระดบบคคล การปองกน

ตนเองจากยาเสพตดถอเปนหวใจสาคญของการแกไข

ปญหายาเสพตด เนองจากเกยวของกบการตดสนใจของเดก

และบคคลทจะเลอกใชหรอไมใชยาเสพตด การสรางความ

ตระหนกถงพษภยของยาเสพตด รวมถงการสงเสรมใหเดก

และเยาวชนมการพฒนาทกษะชวตทด โดยเฉพาะทกษะ

การปฏเสธเมอถกเพอนชกชวนใหเสพสงเสพตด การรจก

ปฏเสธอยางจรงจงและจตใจแนวแนจะทาใหเพอนเกรงใจ

ไมกลาชวนอก นอกจากนนการประยกตใชแนวคด 4H

Life Skill กเปนอกแนวทางหนงในการพฒนาทกษะชวต

ใหกบเยาวชนและบคคล [6] (Iowa State University)

ทกลาวถงการพฒนาบคคล โดยเนนใน 4 องคประกอบ

ไดแก ความคด (Head) ความรสก (Heart) การกระทา

(Hand) และการดาเนนชวตโดยรวม (Health)

สถาบนครอบครว สถต วงศสวรรค (อางถงใน

ธญญา สนทวงศ ณ อยธยา. 2545 : 129) กลาวไววา

การอบรมเลยงดเปนกระบวนการททาใหมนษยรกฎเกณฑ

ทางสงคม โดยผานทางผใหการอบรม (พอ แม) ทาให

คนคนนนเกดการเรยนรและเกดการประพฤตปฏบต

ตามกระบวนการอบรมเลยงดจะอบรมกลอมเกลาเดก

ตงแตเกด โดยบคคลทอยแวดลอม เชน พอ แม ญาต

พนองเปนตน ทาใหเดกไดรสก ไดเขาใจ ไดรสงดไมด

สงใดควรทาไมควรทา จนทาใหเกดพฤตกรรมตางๆ เชน

เรยบรอย เกเร มมารยาท ไมมมารยาท ไปจนถงลกษณะ

ซอสตย คดโกง มเมตตา หรอโหดราย

ดงนนสถาบนครอบครว โดยเฉพาะพอ แม เปนผ

ทมบทบาทหนาทสาคญในการอบรมเลยงด ใหความร

สงไหนดไมด สงไหนควรทาไมควรทา จะตองปลกฝงคานยม

ทดใหกบลก รวมถงการประพฤตปฏบตตนเปนแบบอยางทด

เพอสรางทศนคตทดใหกบลก เปนทปรกษาใหคาแนะนา

ทถกตอง สรางความอบอนใหกบครอบครวไมสรางปญหา

ใหกบครอบครว อาจารยวโรจน ตงวานช เคยกลาวในท

ประชมสมมนา เรอง บทบาทของเพศท 3 วา “ทาครอบครว

ใหรมเยนเดกจงอยากจะอยบาน ถาหากครอบครวมแต

ความรอนรมเดกกไมอยากจะอยบาน”

สถาบนครอบครวถอเปนจดเรมตนของการปองกน

ปญหายาเสพตด ในขณะเดยวกนกเปนสถาบนแรกทจะ

แกไขปญหายาเสพตด เมอเราทราบวาบตรหลานของเรา

ตดยาเสพตด เราจะทาอยางไร? เราจะตองตงสตใหด

อยาตกใจเกนกวาเหต แลวคนหาใหพบถงสาเหตของการ

ตดยา พดคยทาความเขาใจถงโทษของยาเสพตด

ใหความหวง กบลก ปรกษาแพทยหรอผทมความรดานน

เพอทาการบาบดรกษาและฟนฟสภาพจตใจเพอปองกน

การกลบไปใชยาอกครงหนง

สถาบนชมชน/สงคม สถาบนชมชนตองทาบทบาท

หนาทตอจากสถาบนครอบครว สอดสองดแลบคคล

ในชมชน ปลกฝงคานยมทด สรางวฒนธรรมทดงาม

ใหการยกยองนบถอคนด ไมนบถอคนทเงน ไมใหเกยรตคน

ทประพฤตปฏบตตนไมด นอกจากนชมชนตองเขาใจเหนใจ

ผทกลบตวกลบใจ เหนความสาคญของกลมคนดงกลาว

เปนพเศษ เพราะหากกลมคนดงกลาว หนกลบไปใช

ยาเสพตดอกกจะสรางปญหาใหกบชมชนอยางไมรจกจบสน

ชมชนจะตองมความเขมแขงพอทจะใชมาตรการทางสงคม

12 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ขนเดดขาด เชน ไมคบคาสมาคมดวย ไมใหมสวนรวม

ในกจกรรมของชมชน ซงมาตรการของชมชนตองผานการ

ประชาคมของชมชนเชนกน เพอปองกนไมใหเปนดาบสองคม

ทอาจทาใหผเสพยารสกแตกตาง หรอถกมองวาเปนการ

กดกนจากสงคม

นอกจากนน การสงเสรมกจกรรมยามวาง โดยการ

สงเสรมอาชพแกชมชนยามวาง เชน การเยบเสอผา

การทารองเทา การตงศนยรบแจงเบาะแสเกยวกบสงเสพตด

เมอพบวามการซอขายหรอเสพสงเสพตดภายในชมชน

การเขารวมโครงการชมชนปลอดสงเสพตดตางๆ ทงท

ทางราชการจดขน และชมชนคดรเรมขนมาเอง สงตางๆ

เหลานถอเปนบทบาททชมชนตองเรงดาเนนการใหเกดขน

ในชมชนเชนเดยวกน

สถาบนทางการศกษา เดกและเยาวชนใชชวต

สวนใหญอยทโรงเรยน ครจงเปนผมบทบาททสาคญในการ

ปองกนและแกไขปญหายาเสพตด โรงเรยนจะตองกลา

เผชญกบความเปนจรง ไมใชเปนหวงแตชอเสยงของ

โรงเรยน เมอโรงเรยนประสบกบปญหาเดกนกเรยนตดยา

จะตองรบแจงใหผปกครองทราบทนทเพอหาแนวทางแกไข

สงไปทาการบาบดรกษาและฟนฟสภาพจตใจเพอทจะ

สามารถกลบมาเรยนหนงสอไดตามปกต ครจะตองม

บทบาทสาคญในการชแจงใหนกเรยนเขาใจและยอมรบ

นกเรยนทผานการบาบดรกษาและฟนฟสภาพจตใจเพอทจะ

สามารถเรยนหนงสอไดตามปกต

ทงนโรงเรยนควรสรางระบบการประสานงานและ

ความไววางใจระหวางหนวยงานทเกยวของ โดยเฉพาะ

กบฝายปราบปราม คร อาจารย รวมถงหนวยงานทางดาน

สาธารณสข นอกจากนนควรสงเสรมหรอจดเวทเพอให

นกเรยน นกศกษา ไดแสดงความสามารถและความคด

สรางสรรค โดยใหนกเรยน นกศกษา ไดมสวนรวมในการ

แสดงความคดเหนในการจดกจกรรมทสาคญในเรองของ

งบประมาณในการดาเนนงานดานรณรงคปองกนยาเสพตด

ของสถาบนการศกษาตางๆ ควรจดใหมอยางเหมาะสม

และเพยงพอตอการดาเนนงาน

สถาบนศาสนา หลกคาสอนของศาสนามสวนสาคญ

ในดานจตใจ ทาใหจตใจสงบ เปนทพง และทยดเหนยว

ทางจตใจของคนในชมชน ทกชมชนมสถาบนทางศาสนา

เปนแหลงทพงตงแตเกดจนถงตาย สถาบนศาสนาจงมสวน

สาคญในการแกไขปญหายาเสพตด โดยอาจจะทาหนาท

ในการปรบสภาพจตใหใหแกผรบการบาบดรกษาและฟนฟ

หรอการใชหลกคาสอนของศาสนาเปนแนวทางในการ

ประพฤตปฏบตตน เปนตน

สถาบนทางการเมอง เปนสถาบนทมบทบาทสาคญ

ในเรองของการบงคบใชกฎหมายตางๆ รวมถงการกาหนด

เชงนโยบาย เพอเออใหเกดการแกไขปญหายาเสพตด

ในระดบพนท ทงนนโยบายทดาเนนการควรเปนนโยบาย

ทเนนการมสวนรวมของชมชนในเชงปองกนมากกวาการ

ปราบปราม “ยทธศาสตร 5 รว ปองกน” ถอเปนอก

นโยบายหนงทสงเสรมใหเกดการมสวนรวมการดาเนนงาน

ในหลายภาคสวน เปนยทธศาสตรเพอปองกนจดออน 5 ดาน

ทงดานชายแดน ดานปจจยเสยงทางสงคม ดานความออนแอ

ของครอบครว - ชมชน และดานปจจยทางเศรษฐกจ - สงคม

สภาพแวดลอม

“ร ว” ในทน หมายถง การสรางภมค มกน

สรางกจกรรม สรางกระบวนการทางานทงภาครฐและ

ประชาชนไดดาเนนการรวมกนอยางมประสทธภาพ

อนไดแก รวชายแดน รวชมชน รวสงคม รวโรงเรยน

และรวครอบครว

ในสวนของการประสานความรวมมอในระดบ

อาเซยน ยงพบวา มการพฒนาระบบกลไกความรวมมอ

ระหวางประเทศในกลมอาเซยน ซงประกอบไปดวย

การทา MOU การประชมหารอเพอหาแนวทางรวมกน

การสงเสรมใหม สนง.BLO เพอปองกน ปราบปราม

ยาเสพตดในเขตชายแดนอยางจรงจง นอกจากนนยงม

การใชกฎหมายเพอจบกลมผคาขามชาต

การประสานความรวมมอระหวางประเทศจะสงผลด

ใหแตละประเทศทมปญหายาเสพตดไดแลกเปลยน

ประสบการณและสามารถใหความชวยเหลอระหวางกน

ไดอยางเปนระบบและมประสทธภาพ

13วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

องคกรและหนวยงานตางæ ไมวาจะเปนหนวยงาน

ภาครฐ หรอ เอกชน ตองหนหนาเขาหากนเพอหารอและ

หาแนวทางรวมกนในการแกไขปญหาทเกดขนอยางจรงจง

และเปนรปธรรม ไมวาจะเปนหนวยงานดานการปราบ

ปราม หนวยงานดานการรกษา บาบด หนวยงานดานการ

สนบสนนวชาการ และสนบสนนดานอนๆ จดใหมระบบ

ประสานงานทด ระบบการจดเกบขอมลทมประสทธภาพ

รวมถงการเพมศกยภาพของบคลากรทเกยวของในการ

แกไขปญหายาเสพตด เหลานเปนกลวธทตองดาเนนการ

ใหเกดขนโดยเรว

เอกสารอางอง

สานกงานปราบปรามยาเสพตด.กระทรวงยตธรรม. (2556). ʋǹ¢ŒÍÁÙÅཇÒÃÐÇѧ»˜ÞËÒÂÒàʾµÔ´ ÊíҹѡÂØ·¸ÈÒʵÃ�.

ÇÒÃÊÒÃÈÃÕÇԪѠ«Í 9 (2553) 2, (22 กรกฎาคม - สงหาคม)

ศนยวชาการดานยาเสพตด. ÇÔ·ÂÒ¡Òû‡Í§¡Ñ¹ÂÒàʾµÔ´ 4H Life Skill (Targeting Life Skill :TLS MODEL)

·Ò§àÅ×Í¡ãËÁ‹ÊíÒËÃѺ§Ò¹»‡Í§¡Ñ¹ÂÒàʾµÔ´. บทความเผยแพร

สภางค จนทวานช. (2552). ·ÄɯÕÊѧ¤ÁÇÔ·ÂÒ.สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞѵÔÊÒÃàʾµÔ´ãËŒâ·É (©ºÑº·Õè 2) ¾.È. 2528. (2528 : 32-33).

จตต มงคลชยอรญญา. (2552). ¡Òöʹº·àÃÕ¹¡ÒôíÒà¹Ô¹§Ò¹â¤Ã§¡ÒÃÊÌҧº·ºÒ·áÅо×é¹·ÕèÊÌҧÊÃä�

ÊíÒËÃѺà´ç¡áÅÐàÂÒǪ¹ »ÃШíÒ»‚ 2552.คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ธญญา สนทวงศ ณ อยธยา. (2545). ʶҺѹ¤Ãͺ¤ÃÑǡѺ¤ÇÒÁࢌÁá¢ç§¢Í§ªØÁª¹áÅÐÊѧ¤Á. บณฑตวทยาลย,

มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต. กรงเทพมหานคร.

เสนย วยวฒนะ. (2552). ¡ÒÃÁÕʋǹËÇÁ¢Í§»ÃЪҪ¹ã¹¡Òû‡Í§¡Ñ¹áÅÐᡌ䢻˜ÞËÒÂÒàʾµÔ´ÀÒÂ㹪ØÁª¹: ÈÖ¡ÉҡóժØÁª¹

¾Ñ²¹ÒÅçͤ 4-5-6 á¢Ç§¤ÅͧàµÂ ࢵ¤ÅͧàµÂ¡Ãا෾ÁËÒ¹¤Ã. ภาคนพนธปรญญามหาบณฑต, สถาบนบณฑต

พฒนบรหารศาสตร, คณะพฒนาสงคม, สาขาพฒนาสงคมและสงแวดลอม.

เออมเดอน ไชยหาญ. (2542). ÅѡɳÐà¤Ã×Í¢‹ÒªØÁª¹à¾×èÍ¡Òû‡Í§¡Ñ¹áÅÐᡌ䢻˜ÞËÒÂÒàʾµÔ´ã¹ªØÁª¹. วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต, สาขาการบรหารและนโยบายสวสดการสงคม. คณะสงคมสงเคราะหศาสตร, มหาวทยาลยธรรมศาสตร

พสทธ วรรณฉตรสร. (2546). ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¡ÒÃÁÕʋǹËÇÁ¢Í§¼ÙŒ¹íÒªØÁª¹áÅмٌºÃÔËÒÃâçàÃÕ¹µ‹Í¡ÒèѴÃÐàºÕºÊѧ¤Á㹪ØÁª¹

¡ÅØ‹ÁÃѵ¹â¡ÊÔ¹·Ã� ¡Ãا෾ÁËÒ¹¤Ã. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, คณะสงคมสงเคราะหศาสตร,

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สานกนายกรฐมนตร (2552). ¹âºÒ¢ͧÃÑ°ºÒÅ. คาสงสานกนายกรฐมนตร ท 82/2552. (อดสาเนา). ปฏบตการประเทศไทย

เขมแขง ชนะยาเสพตดยงยนภายใตยทธศาสตร 5 รวปองกน ระยะ 2. คาสงสานกนายกรฐมนตร ท 249/2552.

(อดสาเนา).

ศนยอานวยการพลงแผนดนเอาชนะยาเสพตดแหงชาต. (2554). á¹Ç·Ò§¡ÒôíÒà¹Ô¹§Ò¹µÒÁÂØ·¸ÈÒʵÃ�¾Åѧ

Ἃ¹´Ô¹àÍÒª¹ÐÂÒàʾµÔ´.

Targ eting Life Skills Model. Iowa State University. สบคนเมอ 25 ตลาคม 2556. จาก http://www.extension.iastate.

edu/4h/explore/lifeskills.

World Health Organization. (1994). Life skills educations in schools. Geneva : WHO.

14 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

บทคดยอ การศกษาการวางแผนการพฒนาทรพยากรบคคล

ของมหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรน โดยม

วตถประสงค เพอวเคราะหการบรหารทรพยากรบคคล

ของมหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรน

และเพอพฒนาแนวทางในการวางแผนบรหารทรพยากร

บคคลของมหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรน

โดยสอบถามขอมลจากอาจารยของมหาวทยาลย

การจดการและเทคโนโลยอสเทรนทสมครใจและยนยอม

ใหขอมลเครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถาม

ประกอบดวย 2 สวน ไดแก ขอมลของอาจารย และ

การพฒนาทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยโดยมคา

ความเทยงเทากบ 0.91 ขนตอนในการดาเนนการ

ประกอบดวยศกษาสภาพการณการพฒนาทรพยากรบคคล

ของมหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรน และ

การกาหนดแนวทางในการวางแผนบรหารทรพยากร

บคคลของมหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรน

ผลการวจย พบวา การบรหารทรพยากรบคคลของ

มหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรนดาน

มหาวทยาลย ภาพรวมอยในระดบปานกลาง คาเฉลย

เทากบ 2.67 สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.307 สวน

การบรหารทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยการจดการ

การวางแผนการพฒนาทรพยากรบคคลของมหาวทยาลย

การจดการและเทคโนโลยอสเทรนThe Human Resource Planning of the Eastern University of

Management and Technology (UMT)

ดร. สมานจต ภรมยรน มหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรน

และเทคโนโลยอสเทรน ดานบคลากร พบวา ภาพรวม

อยในระดบมาก คาเฉลย เทากบ 3.77 สวนเบยงเบน

มาตรฐาน เทากบ 0.668 สาหรบผลการพฒนาแนวทาง

ในการวางแผนบรหารทรพยากรบคคลของมหาวทยาลย

การจดการและเทคโนโลยอสเทรนแนวทางการวางแผน

บรหารทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยการจดการ

และเทคโนโลยอสเทรน ประกอบดวย 1) ใชระบบการ

ประเมนผลการปฏบตงาน 2) พฒนาระบบการบรหาร

ทรพยากรบคคล 3) สงเสรมและพฒนาสมรรถนะบคลากร

4) สรางองคกรทเปน Happy Work Place 5) เสรมสราง

และปลกฝงคานยม/วฒนธรรมองคกรเพอหลอหลอม

และสรางวฒนธรรม UMT 6) การพฒนาสมรรถนะ

(Competency) ดานการทางานเปนทม (Teamwork)

ความซอสตย (Honesty) และความรบผดชอบตอสงคม

(Social Responsibility) ใหแกบคลากร 7) พฒนาระบบ

การประเมนผลการปฏบตงาน 8) พฒนาระบบบรหาร

คาตอบแทน 9) จดระบบสวสดการ 10) พฒนาระบบ

การวเคราะหอตรากาลง 11) พฒนาระบบสารสนเทศ

12) พฒนาระบบฐานขอมลบคลากรทมประสทธภาพ

13) การบรหารจดการบคคลเพอยกระดบมาตรฐานการ

วจยสระดบโลก 14) ปรบปรงกระบวนการทางานโดยนา

15วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

หลกการ/แนวคด Lean มาประยกตใชขอคนพบสามารถเปน

ขอมลใหผบรหารนาไปประยกตใชในเชงนโยบายในการ

วางแผนพฒนาทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยตอไป

คำาสำาคญ : ทรพยากรบคคล การวางแผนการ

พฒนาทรพยากรบคคล แนวคด Lean

Abstract The purposes of The Human Resource

Planning of the Eastern University of Management

and Technology (UMT) are to 1) analyses the

human resource management and 2) develop the

ways in the planning process in human resource

management of the UMT. The process of the study

in to gain informationfrom the faculty members

who was pleased to response to the questionnaires

referring to the status and the performance of

the human resource development of the UMT

of which, the reliability of the questionnaires is

0.91. The study reveals that the performance of

the human resource management of the UMT

in overall was being moderate, x = 2.67, S.D =

0.307. In personnel issue overall was high, x =

3.77, S.D. = 0.668. The ways in human resource

planning process included 1) using the personnel

performance appraisal, 2) develop the human

resource development system. 3) promote and

develop personnel competency 4) buildorganization

to happy work place 5) promote and

inculcatevalues/organization culture responsibility

for personnel competencies 7) develop

performanceappraisal system 8) develop cooperation

system 9) organize welfare system 10)

developmanpower analysissystem 11)develop IT

system, 12) develop the efficiency of personnel

data-based 13)uplift personnel researches to

world classstandard and 14) apply the use of

LEANmanagement in action. The finding can

apply for the setting the university’s human

resource development policy in advance.

Key words : human resource, human

resource development planning and LEAN

management

บทนำา ทรพยากรบคคลในสถาบนอดมศกษามลกษณะ

เฉพาะแตกตางจากองคกรอน คอ บคลากรสวนใหญ

มวฒการศกษาและความสามารถสง ภารกจทรบผดชอบ

สอน วจย บรการชมชนและทานบารงศลปวฒนธรรม

เปนภารกจทสาคญ เพราะทาหนาทพฒนาทรพยากร

บคคลในสงคมสรางสรรคนวตกรรมและองคความรใหม

ใหแกสงคม การบรหารทรพยากรบคคลและการพฒนา

ทรพยากรบคคลในสถาบนอดมศกษา จงเปนงานททาทาย

สาหรบผบรหารสถาบนการศกษา แนวคดพนฐานในการ

บรหารและพฒนาทรพยากรบคคลในสถาบนอดมศกษาให

ประสบผลสาเรจ คอ การศกษาระบบการดาเนนงานและ

วฒนธรรมอาจารย (สกญญา โฆวไลกล, 2547)

ความกาวหนาของระบบเทคโนโลยสารสนเทศ

กอใหเกดความเปลยนแปลงขนอยางมากมายหลายดาน

องคกรตางๆ ไดมความพยายามในการสรางและพฒนา

รปแบบตางๆ ในการบรหารงานหรอการนาเอาเครองมอ

ตางๆ ในการพฒนาองคกรมาใช เพอสรางประโยชนใหกบ

องคกร ทงสรางความไดเปรยบในการแขงขน สรางความ

เจรญเตบโตใหกบองคกร สรางความสามารถในการ

ปรบตวตอสภาพการณทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา

(กฤตน กลเพง, 2551) องคกรไหนมทรพยากรมนษย

ทมศกยภาพ มการพฒนาขดความสามารถในแตละคน

16 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ใหเพมมากขนอยางหลากหลาย รวดเรว มการแลกเปลยน

องคความรกนในองคกรและระหวางบคคลเพอตอยอด

ความรและประสบการณใหมๆ อยเสมอกจะทาใหองคกรนน

สามารถแขงขนได และเกดความคมคาในการลงทน

(ธารงศกด คงคาสวสด, 2550)

ทนมนษยขององคกร อาจมองไดวา หมายถง คนทม

ทกษะสง มความคดสรางสรรค มแรงจงใจ มความรวมมอกน

และเปนบคคลทรอบรซงเขาใจถงกลไกของสภาวะ

แวดลอมในการดาเนนงานขององคกรและนาองคกรไปส

การแขงขนได มความเขาใจในบทบาทหนาททสอดคลอง

กบวสยทศน การสรางคณคาและการแขงขนขององคกร

และเพอใหบรรลจดประสงคดงกลาว พวกเขาจะตองเรยนร

และพฒนาอยางตอเนอง มการแบงปน การบรณาการ

และการใชความรทงในระดบของสวนบคคลและในกลม

ผรวมงาน เพอสรางศกยภาพในการแขงขนขององคกร

การสรางนวตกรรมใหม และกระบวนการในการดาเนน

กจการทรวดเรวและเชงรกโดยมเปาหมายอยทความสาเรจ

ขององคกรทงในปจจบนและอนาคต (Rastogi, 2000)

การสรางทนมนษยในองคกรผบรหารจงตองพฒนาความร

ขนสงอยางตอเนองทงดานทกษะ และประสบการณในการ

ทางาน โดยการจาแนก การสรรหา และการคดเลอกคน

ทมความรความสามารถสงสาหรบการทางาน ขณะเดยวกน

ผบรหารตองเปนผทมความรความเขาใจกระบวนการ พฒนา

ทนมนษยทดพอ เพอใหการพฒนาทนมนษยเปนไปไดโดย

ถกทศทางและสามารถดงศกยภาพทนมนษยในองคกร

ออกมาใชผลตผลงานไดอยางเตมท เพราะการพฒนาทน

มนษย คอการพฒนาดานความร ทกษะและความสามารถ

ของแตละบคคลทนามาสการสรางคณคาใหกบองคกร

(Bohlander and Snell, 2007)

การพฒนาทนมนษยนนไมไดหมายความถงการ

เพมระดบการศกษา หรอการจดอบรมเพอเพมทกษะ

แตเพยงอยางเดยว แตการพฒนาทนมนษยเปนการพฒนา

ในภาพรวมกระบวนการของการพฒนาทนมนษยไมเพยงแต

ดจากการขบเคลอนผลลพธขององคกรเทานน แตมนจะ

เกยวของกบความผกพนของคนตอองคกร ภาวะผนา และ

การปรบตวกบการทางาน องคกรทตองการความสาเรจ

ในการปรบปรงความสามารถของทนมนษยดานใดดานหนง

หรอมากกวาควรตองมเปาหมายทกระบวนการทเจาะจง

ทมความสมพนธสงกบความสามารถของทนมนษยทเรา

ตองการ

วธการหนงของการพฒนาทนยมกนในปจจบน คอ

แนวคดแบบลน ในอตสาหกรรมการผลตมการนาไปใชอยาง

กวางขวางเรยกวาการผลตแบบลน (lean manufacturing)

ทพฒนามาจากแนวคดของ Womack & Jones (2003)

ทาใหสามารถลดระยะเวลา ลดตนทนการผลต เพมผล

กาไร ไดผลลพธทด และผลตสนคาทมคณภาพ ตอมามการ

นาแนวคดแบบลนมาประยกตในองคกร ทาใหบคลากร

ทกคนมสวนรวมในการพฒนาคณภาพ สามารถพฒนา

บคลากรและทรพยากรใหมคณคามากขน มความรวดเรว

ชดเจน มมาตรฐานซงเปนพนฐานของการปรบปรงคณภาพ

อยางตอเนอง (Jones & Mitchell, 2006) รวมทงทาให

องคกรมการปรบปรงการจดสถานททางาน (workplace

organization) ใหมความสะดวก สะอาด หยบใชของไดงาย

สอดคลองกบ Womack et al. (2005) ทกลาววา แนวคด

แบบลนเปนกลยทธในการจดการองคกรทงหมดเนนการ

ปรบปรงดานกระบวนการ ชวยเพมขดความสามารถใหแก

องคกรโดยการพจารณาคณคาในการดาเนนงาน มงสราง

คณคาในตวสนคาและบรการ สรางความรวดเรวของ

กระบวนการและกาจดความสญเปลา (waste หรอ

Muda) ทเกดขนตลอดทงกระบวนการอยางตอเนองทาให

ระบบการทางานไหลลน มประสทธภาพ ประสทธผล

แนวคดแบบลนมหลกการในการจดการ 5 ประการ

(Womack & Jones, 2003) ไดแก 1) ระบเนนทคณคา

ของสนคาหรอบรการ (value) โดยการใหคณคาจากมม

มองของลกคา 2) การกาหนดสายธารแหงคณคาหรอ

ผงสายธารแหงคณคา (value stream) เปนการทาให

17วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ความสญเปลาปรากฏเดนชดโดยจาแนกแจกแจงใหเหนถง

กจกรรมใดทสรางคณคา กจกรรมใดไมกอใหเกดคณคา

เพอสามารถกาจดกจกรรมทไมทาใหเกดคณคาออกจาก

กระบวนการ 3) การไหล (flow) เปนการทาใหกจกรรมตางๆ

ทมคณคาดาเนนไปไดอยางตอเนองโดยปราศจากการ

ตดขด การออม การยอนกลบ การเกดความสญเปลาหรอ

การรอคอย 4) ระบบดง (pull system) คอการใหความ

สาคญเฉพาะสงทลกคาตองการเทานนเปนการบรการได

ตรงตามตองการของลกคามากทสด 5) ความสมบรณแบบ

(perfection) เปนการคนหาประสทธภาพของกระบวนการ

อยางสมาเสมอตามระยะเวลาเพอใหสอดคลองกบสภาพ

แวดลอมทเปลยนไป คนหาความสญเปลาแลวกาจดออกไป

อยางตอเนอง

การวางแผนทรพยากรบคคลเปนกจกรรมของการ

จดหาบคคลทมคณสมบตและความสามารถเหมาะสม

กบงานทาไดโดยการสารวจความตองการทรพยากรบคคล

ทมทกษะตามทตองการ เพอกาหนดจานวนและลกษณะ

ของบคลากรทจะสรรหาเขามาใหเหมาะสมกบงานหรอ

ทดแทนบคลากรทออกจากงาน สถาบนอดมศกษา

ควรตระหนกถงความสาคญของกจกรรมนใหมาก โดยเฉพาะ

ในสถาบนอดมศกษาของเอกชน ซงไดรบผลกระทบจาก

ภาวะเศรษฐกจ ทาใหมขอจากดดานงบประมาณในหมวด

เงนเดอนในเรองการรบบคลากรใหม การวางแผนกาลง

คนจงมความจาเปนอยางยงสาหรบสถาบน (สกญญา

โฆวไลกล, 2547) มหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลย

อสเทรนมความมงมนในการดาเนนการพฒนาการศกษา

ใหเขาสการเปนสงคมฐานปญญา (Wisdom - based So-

ciety) และการจดใหมกระบวนการเรยนรเพอความเจรญ

งอกงามของบคคลและสงคม ดวยการถายทอดความร

การอบรมบมนสย ภายใตภาวการณเปลยนแปลงอยางรวดเรว

ของยคโลกาภวตน ผวจยจงไดศกษา การวางแผนการ

พฒนาทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยการจดการและ

เทคโนโลยอสเทรนผลการศกษาทไดจะเปนประโยชนในการ

ดาเนนงานของมหาวทยาลย รวมทงขอสนเทศทไดนามา

วางแผนปรบปรงการบรหารทรพยากรบคคล

วตถประสงคการวจย 1. เพอวเคราะหการบรหารทรพยากรบคคลของ

มหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรน

2. เพอพฒนาแนวทางการวางแผนบรหาร

ทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยการจดการและ

เทคโนโลยอสเทรน

ระเบยบวธการวจย ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรและกลมตวอยาง คอ อาจารยของ

มหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรนทสมครใจ

และยนยอมใหขอมล

เครองมอทใชในการวจย เครองมอท ใช ในการวจยเปนแบบสอบถาม

ประกอบดวย 2 สวน ไดแก

สวนท 1 ขอมลของอาจารย ลกษณะแบบสอบถาม

เปนแบบเตมคาสนๆ 13 ขอ สวนท 2 ความคดเหน

ของอาจารยทเกยวกบการพฒนาทรพยากรบคคลของ

มหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรน จานวน

30 ขอ เปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ

ตามเกณฑดงน

ในการตรวจสอบคณภาพของเครองมอ โดยนาไปให

ผทรงคณวฒทมความเชยวชาญดานการวจย จานวน 3 คน

เพอตรวจสอบความตรงดานเนอหา (Content Validity)

และความชดเจนของการใชภาษา และวเคราะหหาคา

ความเทยง (Reliability) โดยคานวณหาคาสมประสทธ

แอลฟาของครอนบาค (Coefficeint Alpha’s Cronbach)

ไดคาความเทยงเทากบ 0.91

18 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ขนตอนการดำาเนนการ ดงนคอ ขนทหนงการศกษาขอมลพนฐาน

การวเคราะหขอมลพนฐานของการพฒนาทรพยากร

บคคลของมหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรน

ขนทสองศกษาสภาพการณการพฒนาทรพยากร

บคคลของมหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรน

โดยการสารวจโดยใชแบบสอบถามความคดเหนเกยวกบ

สภาพการณการพฒนาทรพยากรบคคลของมหาวทยาลย

การจดการและเทคโนโลยอสเทรน เปนสารวจความคดเหน

จากอาจารยของวทยาลย จานวน 33 คน

การวเคราะหขอมล ใชสถต รอยละ การหาคาเฉลย

และคาเบยงเบนมาตรฐาน

ขนตอนทสาม การกาหนดแนวทางในการวางแผน

บรหารทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยการจดการและ

เทคโนโลยอสเทรน และการตรวจสอบแนวทางการ

วางแผนบรหารทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยการ

จดการและเทคโนโลยอสเทรนโดยผทรงคณวฒ 5 คน นาผล

จาการตรวจสอบแนวทางการวางแผนบรหารทรพยากร

บคคลของมหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรน

ของผทรงคณวฒมาปรบปรงแกไข เพอใหมความชดเจน

และสมบรณและมความเปนไปไดในการนาไปใชเปน

แนวทางการบรหารทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยการ

จดการและเทคโนโลยอสเทรนใหมคณภาพเพมขนตอไป

ผลการวจย ผลการวจยสรปไดตามวตถประสงคของการวจย

ดงน

ผลการวเคราะหการบรหารทรพยากรบคคลของ

มหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรน

ปรากฏวา ขอมลทวไป พบวาเพศหญงมากกวา

เพศชาย คอ เปนเพศหญงรอยละ 54.8 เมอ สวนระดบ

การศกษา พบวา อาจารยสวนใหญมวฒการศกษาระดบ

ปรญญาโท รอยละ 80.6 ในดานประสบการณการทางาน

พบวา อาจารยมประสบการณการทางานในสถาบนอดมศกษา

มากกวา 10 ปมากทสด คอ รอยละ 58.1

การบรหารทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยการ

จดการและเทคโนโลยอสเทรนดานมหาวทยาลย พบวา

ภาพรวมอยในระดบปานกลาง คาเฉลย เทากบ 2.67

สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.307 โดยมประเดน

มการกาหนดแผนการปฏบตงานดานบรหารทรพยากรบคคล

ไดสอดคลองกบเปาหมายและตวชวดของมหาวทยาลย

อยในระดบมาก คาเฉลย เทากบ 3.68 สวนเบยงเบนมาตรฐาน

เทากบ 0.832 สวนประเดนมระบบการพฒนาทสอดคลอง

กบความตองการของอาจารยมการวางแผนงบประมาณ

ในการพฒนาอาจารยทเหมาะสมมการวางแผนการ

บรหารกาลงคนและปรบเปลยนรปแบบการปฏบตงาน

ของบคลากรในหนวยงานใหเหมาะสมกบสมรรถนะของ

บคลากรแตละคนอยางเหมาะสม และมการกาหนด

สวสดการใหบคลากรอยางเหมาะสมและเพยงพอตอสภาพ

สภาวการณปจจบน อยในระดบนอย คาเฉลย เทากบ 2.23

- 2.45 สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.475 - 0.805

สวนการบรหารทรพยากรบคคลของมหาวทยาลย

การจดการและเทคโนโลยอสเทรน ดานบคลากร พบวา

ภาพรวมอยในระดบมาก คาเฉลย เทากบ 3.77 สวนเบยงเบน

มาตรฐาน เทากบ 0.668 โดยมประเดนบคลากรกระตอรอรน

ในการศกษาหาความรดานวชาชพและดานเทคโนโลย

เพอประโยชนตอการปฏบตงานและบคลากรปรบปรง

พฒนางานของตนเองและประยกตใชประสบการณ ความร

ทฤษฎ วทยาการททนสมย เพอปฏบตงานในความรบผดชอบ

ใหดขนอยในระดบปานกลาง คาเฉลย เทากบ 3.13 - 3.16

สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.340 - 0.373 สวนประเดน

บคลากรมสวนรวมในการกาหนดกระบวนการบรหาร

ทรพยากรบคคลตามความเหมาะสมกบตาแหนงหนาท

อยในระดบนอย คาเฉลย เทากบ 2.19 สวนเบยงเบน

มาตรฐาน เทากบ 0.401

19วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ผลการพฒนาแนวทางในการวางแผนบรหาร

ทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยการจดการและ

เทคโนโลยอสเทรน

ผลการพฒนาแนวทางการวางแผนบรหาร

ทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยการจดการและ

เทคโนโลยอสเทรนมรายละเอยด ดงน

1. ใชระบบการประเมนผลการปฏบต งาน

(Performance Agreement) เพอขบเคลอนยทธศาสตร

มหาวทยาลย

2. พฒนาระบบการบรหารทรพยากรบคคล

(Human Resource Management) อาทการสรรหาและ

คดเลอก (Recruitment) การพฒนา (Development)

และการรกษาคนดคนเกงใหอยกบองคกร (Maintenance)

3. สงเสรมและพฒนาสมรรถนะบคลากรใหม

ความสามารถในการปฏบตงานสอดคลองกบเปาหมาย

เชงยทธศาสตรของมหาวทยาลย

4. สรางองคกรทเปน Happy Work Place ไดแก

ดานอาคารสถานทสรางเสรมสขภาพ/การรกษาพยาบาล

การเงน นนทนาการและศลปวฒนธรรม พาหนะการเดนทาง

รานคาสวสดการ การเชดชเกยรต

5. เสรมสรางและปลกฝงคานยม/วฒนธรรม

องคกรเพอหลอหลอมและสรางวฒนธรรม UMT ไดแก

การใชทรพยากรอยางประหยด (Sense of saving) การม

ธรรมาภบาล (Good governance)

6. การพฒนาสมรรถนะ (Competency) ดานการ

ทางานเปนทม (Teamwork) ความซอสตย (Honesty)

และความรบผดชอบตอสงคม (Social Responsibility)

ใหแกบคลากร

7. พฒนาระบบการประเมนผลการปฏบตงาน

โดยกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานเพอสรางตวชวด

ในการปฏบตงานของบคลากรเพอเพมประสทธภาพ

ประสทธผลและสมรรถนะในการปฏบตงาน

8. พฒนาระบบบรหารคาตอบแทนเพอเพม

ประสทธภาพการปฏบตงานและสมรรถนะ

9. จดระบบสวสดการเพอกระตนใหบคลากร

เกดความทมเทในการปฏบตงานและมความผกพนตอองคกร

10. พฒนาระบบการวเคราะหอตรากาลงเพอการ

วางแผนกาลงคนทมประสทธภาพ

11. พฒนาระบบสารสนเทศเพอสนบสนน

กระบวนการบรหารทรพยากรบคคล

12. พฒนา ร ะบบฐ าน ข อม ล บ ค ล า ก รท ม

ประสทธภาพ

13. การบรหารจดการบคคลเพ อยกระดบ

มาตรฐานการวจยสระดบโลกและเพมคณคาแกสงคม

เชนสนบสนนการทา Routine to Research (R to R)

การตงกองทนสนบสนนการวจยการพฒนาสามารถดาน

วจยใหแกบคลากร

14. ปรบปรงกระบวนการทางานโดยนาหลกการ/

แนวคด Lean มาประยกตใชเพอลดขนตอนและเพม

ประสทธภาพในการปฏบตงาน

อภปรายผล ผลการวเคราะหการบรหารทรพยากรบคคลของ

มหาวทยาลยการจดการและเทคโนโลยอสเทรนปรากฏวา

ขอมลทวไป พบวาเพศหญงมากกวาเพศชาย อาจารย

สวนใหญมวฒการศกษาระดบปรญญาโท สาหรบ

ประสบการณการทางาน พบวา อาจารยมประสบการณ

การทางานในสถาบนอดมศกษามากกวา 10 ปมากทสด

การบรหารทรพยากรบคคลของมหาวทยาลย

การจดการและเทคโนโลยอสเทรนดานมหาวทยาลย พบวา

ภาพรวมอยในระดบปานกลาง และความคดเหนของบคลากร

ในประเดนมระบบการพฒนาทสอดคลองกบความตองการ

ของอาจารยมการวางแผนงบประมาณในการพฒนา

อาจารยทเหมาะสมมการวางแผนการบรหารกาลงคนและ

ปรบเปลยนรปแบบการปฏบตงานของบคลากรในหนวยงาน

20 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ให เหมาะสมกบสมรรถนะของบคลากรแตละคน

อยางเหมาะสม และมการกาหนดสวสดการใหบคลากร

อยางเหมาะสมและเพยงพอตอสภาพสภาวการณปจจบน

อยในระดบนอย สอดคลองกบการศกษา เรองการบรหาร

ทรพยากรมนษยในมหาวทยาลยในกากบของรฐ : กรณศกษา

มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร (มรกต โกมลดษฐ,

2546) ทพบวา มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

มระดบการดาเนนงานบรหารทรพยากรมนษย ประกอบดวย

การจดหาทรพยากรมนษย การใหรางวลทรพยากรมนษย

การพฒนาทรพยากรมนษยและการธารงรกษาและปองกน

ทรพยากรมนษย ในภาพรวมและรายไดอยในระดบ

ปานกลางสวนประเดนมการกาหนดแผนการปฏบตงาน

ดานบรหารทรพยากรบคคลไดสอดคลองกบเปาหมาย

และตวชวดของมหาวทยาลย อยในระดบมาก ซงตรงกบ

การศกษาการพฒนาทรพยากรบคคลของสถานศกษาสงกด

กรมอาชวศกษาในกรงเทพมหานครทพบวาสถานศกษา

สงกดกรมอาชวศกษา ในกรงเทพมหานครสวนใหญมการ

พฒนาทรพยากรบคคลตามกระบวนการพฒนาทรพยากร

บคคลครบทง 5 ขนตอน ซงสอดคลองกบนโยบายของ

อาชวศกษา

สวนการบรหารทรพยากรบคคลของมหาวทยาลย

การจดการและเทคโนโลยอสเทรน ดานบคลากร พบวา

ภาพรวมอยในระดบมาก ซงตรงกบการศกษา แนวทาง

พฒนาทรพยากรมนษย เพอรองรบการเปลยนแปลงของ

องคการในป 2000 กรณศกษา บรษทอนชเคปเอนอารจ

(ประเทศไทย) จากด (สชาต แมนโชต, 2542) ผลการศกษา

พบวา ในดานความสามารถในการปฏบตงานโดยเฉลย

ของพนกงาน มความเหนวาตนเองสามารถปฏบตงานได

ตามเกณฑทกาหนดเปนสวนใหญ โดยมประเดนบคลากร

กระตอรอรนในการศกษาหาความรดานวชาชพและดาน

เทคโนโลยเพอประโยชนตอการปฏบตงานและบคลากร

ปรบปรงพฒนางานของตนเองและประยกตใชประสบการณ

ความร ทฤษฎ วทยาการททนสมย เพอปฏบตงาน

ในความรบผดชอบใหดขนอยในระดบปานกลาง ศกษา

เรอง Strategic Intellectual Capital Development

: A Defining Paradigm for HRD? (Holton and

Yamkovenko, 2008) เสนอวาการพฒนาทนทางปญญา

กอใหเกดการพฒนาทฤษฎทนมนษยตามมา สงทจาเปน

อยางยงสาหรบการพฒนาทรพยากรมนษยและสงผลให

องคการเพมศกยภาพไดนน คอการสงเสรมใหเกดตนทน

ทางปญญาของบคลากรในองคการเพอใหบรรลวตถประสงค

ของยทธศาสตรขององคการ และการวจยการบรหาร

ทรพยากรบคคลในมหาวทยาลยของรฐตามความคดเหน

ของอาจารยและขาราชการทปฏบตงานดานบคลากร

ผลการวจย (พรทพย พมศร, 2540) ทพบวา ดานการ

พฒนาบคลากรนน อาจารยและขาราชการทปฏบตงาน

ดานบคลากรมความเหนไมสอดคลองกนในทกกจกรรม

ตามสภาพทเปนจรงและสภาพทควรจะเปน ดงนน

มหาวทยาลยควรมการพฒนาและฝกอบรมบคลากร

ในทกดาน เพอใหมความผกพนตอองคการและมทศนคต

และพฤตกรรมในการทางานดขนสาหรบประเดนบคลากร

มสวนรวมในการกาหนดกระบวนการบรหารทรพยากรบคคล

ตามความเหมาะสมกบตาแหนงหนาทอยในระดบนอย

สอดคลองกบการศกษาผลกระทบของการบรหารคนกบ

ผลประกอบการ (Malcolm Patterson and colleagues,

1997) พบวาหากผบรหารตองการปรบปรงผลการปฏบตงาน

ขององคการตองเนนทการบรหารคนรวมถงการความผกพน

ตอองคการและความพงพอใจในงานของผปฏบตงานดวย

ในสวนของการพฒนาคนหมายรวมถงการพฒนาทกษะ

ดวยนอกนนคอการออกแบบงานทรวมถงความยดหยน

ดานทกษะความรบผดชอบในงานและการใชทมงาน

ทหลากหลาย

ผลการพฒนาแนวทางในการวางแผนบรหาร

ทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยการจดการและ

เทคโนโลยอสเทรนพบวา แนวทางการวางแผนบรหาร

ทรพยากรบคคลของมหาวทยาลยการจดการและ

21วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

เทคโนโลยอสเทรน ประกอบดวย 1) ใชระบบการประเมน

ผลการปฏบตงาน 2) พฒนาระบบการบรหารทรพยากร

บ คคล3 )ส ง เสร มและพฒนาสมรรถนะบคลากร

4) สรางองคกรทเปน Happy Work Place 5) เสรมสราง

และปลกฝงคานยม/วฒนธรรมองคกรเพอหลอหลอม

และสรางวฒนธรรม UMT 6) การพฒนาสมรรถนะ

(Competency) ดานการทางานเปนทม (Teamwork)

ความซอสตย (Honesty) และความรบผดชอบตอสงคม

(Social Responsibility) ใหแกบคลากร 7) พฒนาระบบ

การประเมนผลการปฏบตงาน 8) พฒนาระบบบรหาร

คาตอบแทน 9) จดระบบสวสดการ 10) พฒนาระบบ

การวเคราะหอตรากาลง 11) พฒนาระบบสารสนเทศ

12) พฒนาระบบฐานขอมลบคลากรทมประสทธภาพ

13) การบรหารจดการบคคลเพอยกระดบมาตรฐานการ

วจยสระดบโลก 14) ปรบปรงกระบวนการทางานโดย

นาหลกการ/แนวคด Lean มาประยกตใชสอดคลองกบ

การศกษาเกยวกบการพฒนาทนมนษยขององคการ

(Rastogi, 2000) สรปไววาการพฒนาทนมนษยนนจาเปน

ตองมการสงเสรมอยางตอเนองในรปแบบของการเรยนร

และความรทกษะและความสามารถเพอใหเปนทรพยากร

ทยงยนเหนอกาลเวลาและจาเปนตองมการพฒนา

อยางตอเนองและเนนตรงไปทความสามารถขององคการ

ในการเผชญหนากบสภาพการแขงขนททาทายทามกลาง

การเปลยนแปลงท ไมแนนอนการพฒนาทนมนษย

มพนฐานมาจากสมมตฐานทวาคนตองถกกระตนดวย

วสยทศนทเปนเลศเปาหมายทยงใหญและความหวง

ทสงสดคนจะไมถกกระตนดวยเปาหมายทเปนเพยงเงน

ตอบแทนทมากขนและรางวลทไมใชเงน เชน การยอมรบ

ขององคการยอมรบในกลมเพอนและโอกาสในการพฒนา

ตนเองการมสวนรวมในการทางานททาทายทตองใชทง

ทกษะและความสามารถและความรสกวาตนเองเปนคน

สาคญและมงานทมความหมายมากกวารางวลทเปนเงน

การพฒนาทงดานทนมนษยและทนทางสงคมจะขนอยกบ

ความสามารถในการเปนผนาของผบรหารทจะทาใหมการ

สงการทชดเจนทงดานเปาหมายวถทางและทศทางในการ

ดาเนนงานโดยการใหผปฏบตงานเขามามสวนรวมในระดบ

ของขอมลขาวสารและการพฒนายทธศาสตรขององคการ

หรอการวางแผนกลยทธเปนประโยชนสงสดขององคการ

และการพฒนาทนมนษยการมสวนรวมจะชวยในการ

พฒนาทชดเจนและมเหตผลทแหลมคมในการคดกลยทธ

ขององคการการอานวยความสะดวกในการกระจาย

กลยทธออกไปการทาความเขาใจการแบงปนใหกบ

ทกระดบขององคการและการชวยทาใหกลยทธนนมความ

ยดหยนและนาไปสความสาเรจอยางมประสทธภาพ

22 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

เอกสารอางอง

กฤตน กลเพง. (2551). äÁ‹ÍÂÒ¡àÊÕ¤¹à¡‹§ã¹Í§¤�¡ÃµŒÍ§·íÒÍ‹ҧäÃ. กรงเทพ : เอชอารเซนเตอร.

ธารงศกด คงคาสวสด. (2550). ·Ø¹Á¹ØÉÂ� : ¡ÒáíÒ˹´µÑǪÕéÇÑ´à¾×è;Ѳ¹Ò. กรงเทพฯ : สานกพมพ ส.ส.ท.

นงนช วงษสวรรณ. (2546). ¡ÒúÃÔËÒ÷ÃѾÂÒ¡ÃÁ¹ØÉÂ�. กรงเทพฯ : จามจรโปรดกท.

พรทพย พมศร. (2540). ¡ÒúÃÔËÒ÷ÃѾÂҡúؤ¤Åã¹ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑ¢ͧÃÑ°µÒÁ¤ÇÒÁ¤Ô´àË繢ͧ

ÍÒ¨ÒÃÂ�áÅТŒÒÃÒª¡Ò÷Õ軯ԺѵԧҹºØ¤ÅÒ¡Ã. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาครศาสตร

อตสาหกรรมสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ.

มรกต โกมลดษฐ. (2546). ¡ÒúÃÔËÒ÷ÃѾÂÒ¡ÃÁ¹ØÉÂ�ã¹ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂ㹡íҡѺ¢Í§ÃÑ° : ¡Ã³ÕÈÖ¡ÉÒ

ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂà·¤â¹âÅÂÕ¾ÃШÍÁà¡ÅŒÒ¸¹ºØÃÕ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาบรหารธรกจ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราช.

สกญญา โฆวไลกล. (2547). ¡ÒÃÇÔà¤ÃÒÐË�Ãкºà¾×èÍ¡ÒúÃÔËÒÃʶҺѹÍØ´ÁÈÖ¡ÉÒ. กรงเทพÏ :

โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สชาต แมนโชต. (2542). á¹Ç·Ò§¡ÒþѲ¹Ò·ÃѾÂÒ¡ÃÁ¹ØÉÂ� à¾×èÍÃͧÃѺ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§¢Í§Í§¤�¡ÒÃ

ã¹»‚ 2000 ¡Ã³ÕÈÖ¡ÉÒºÃÔÉÑ· ÍÔ¹·�ऻ àÍç¹ÍÒÃ�¨Õ (»ÃÐà·Èä·Â) ¨íÒ¡Ñ´. วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต สาขาการบรการธรกจ มหาวทยาลยเกษมบณฑต.

Bohlander, G. and Snell,S. (2007). Managing human resources. 14th ed. Mason, Ohio :

Thomson-Southwester.

Holton, Elwood F. and Yamkovenko, Bogdan. (2008). “Strategic Intellectual Capital Development:

A Defi nningParadiam for HRD?”. Human Resource Development Review 7,3 : 2701 - 291.

Jones, D., & Mitchell, A. (2006). Lean thinking for the NHS.The NHS Confederation, 1 - 24.

Malcolm G. Patterson and others, (1997). “Impact of people managementpractices on

performance,” Journal of Management Studies. 32,2 : 215 - 47.

Rastogi, P.N. (2000) “Sustaining enterprise competitiveness - is human capitalthe answer?,”

Human Systems Management. 19 : 193 - 203.

Womack, J. P., & Jones, D. T. (2003). Lean Thinking. New York: Simon & Schuster.

Womack, J. P,et al. (2005). “Going Lean in Health Care”. (D. Miller, Ed.) Institute for

Healthcare Improvement, 1-20.

23วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

บทนำา การเปลยนแปลงของสงคมปจจบนเขาสยคขอมล

ขาวสาร สงผลกระทบตอสงคมมากมาย ทาใหวถชวตของ

ผคนมความซบซอนมากขน สงคมหนมาใหความสาคญ

กบการมสขภาพดมากกวาในอดต ระบบบรการสขภาพ

ในปจจบนไดเนนพฒนาศกยภาพผรบบรการในการสราง

เสรมและปองกนโรค ดงจะเหนไดวารฐบาลไดมมาตรการ

การปฏรประบบสขภาพ เนนใหมการพฒนาระบบบรการ

สาธารณสขในระดบปฐมภมทมคณภาพและมาตรฐาน

เพอใหประชาชนไดรบบรการพนฐานอยางทวถงและ

เทาเทยม โดยรฐตองจดและสงเสรมการสาธารณสขให

ประชาชนไดรบบรการทไดมาตรฐานอยางทวถงและม

ประสทธภาพ มากกวาการจดการความเจบปวย (เกษม

วฒนชย, 2547) จงไดมความพยายามในการปฏรประบบ

บรการสาธารณสขเพอมความเปนธรรม ทวถง และ

มคณภาพ โดยการออกพระราชบญญตหลกประกนสขภาพ

ถวนหนา และเนนการพฒนาบรการปฐมภมในรปเวช

ปฏบตครอบครว (กระทรวงสาธารณสข, 2545) ซงบคลากร

ทมหนาท โดยตรงคอ แพทย เวชปฏบตครอบครว

แตเนองจากการทจะผลตแพทยเพอใหปฏบตงานได

ครอบคลมพนทดเหมอนจะเปนไปไดในนอยในชวงหลาย

ทศวรรษขางหนา แมแตในประเทศทพฒนาแลวกยงไม

ความร ทศนคต ความคาดหวงและการปฏบตจรงเกยวกบ

บรการปฐมภมของผปฏบตงานเวชปฏบตTitle Knowledge, Attitudes, Expectation and Practice primary

health care service of health care workers

พนทอง ปนใจ, พมพมล วงศไชยา, พรพมล อรณรงโรจน, สรสดา เตชะวเศษ

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา

สามารถผลตแพทยใหครอบคลมพนทบรการได ในภาวะ

เชนนจงมความจาเปนตองใหเจาหนาทสาธารณสขอน

มาทาหนาทแทน ซงกลมบคลากรไดแกเจาพนกงาน

สาธารณสข พนกงานอนามยและผดงครรภ และพยาบาล

วชาชพ ซงในความเปนจรงบคลากรกลมนไดใหบรการ

ระบบปฐมภมในชมชนมากอนอยแลวในระบบบรการ

สาธารณสขไทย ซงเรยกกนตดปากวาหมออนามย

พยาบาลวชาชพ คอบคลากรทมความรพนฐาน

ดานโรคการรกษาและทกษะทจาเปนในการดแลผทเจบปวย

ทางกาย จงมการขยายบทบาทของพยาบาลเพอตอบรบ

กบการเปลยนแปลงดงกลาว ซงทผานมานนความสามารถ

ทางการพยาบาลโดยทวไปแมวาจะสามารถเสรมสราง

การดแลตนเองใหแกผรบบรการได แตกยงไมเพยงพอ

ทจะตอบรบกบการเปลยนแปลงทเกดขนอยางมากมาย

และทนทวงท สภาพการณดงกลาวทาใหพยาบาลไดให

มความรมากขน และขยายบทบาทดวยการใชความร

ทางการพยาบาลใหเกดประโยชนสงสดตอผรบบรการ

แสดงทกษะการพยาบาลขนสงและพฒนาประสทธภาพ

ระบบบรการพยาบาลใหมากทสด โดยเฉพาะบทบาทเชง

เวชปฏบตทตองพฒนาการใชความเชยวชาญทางคลนก

ในการปฏบตพยาบาลขนสง ประยกตความรของศาสตร

24 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ใหเกดประโยชนสงสดตอผรบบรการ (สานกงานโครงการ

ปฏรประบบบรการสาธารณสข, 2545)ไดมการกาหนดให

พยาบาลสามารถใหการรกษาโรคเบองตนได โดยจะตอง

ผานการอบรมหลกสตรพยาบาลเวชปฏบตทมระยะเวลา

การอบรมตงแต 4 เดอนขนไป อยางไรกตามมพยาบาล

จานวนหนงททางานในสถานบรการปฐมภมทยงไมผานการ

ฝกอบรมเฉพาะทาง สาหรบเจาหนาสาธารณสข ถงแม

จะไมมหนาทตามกฎหมายในการรกษาเบองตน แตใน

ทางปฏบตอาจสามารถปฏบตไดโดยการไดรบมอบหมาย

และรบรองจากสาธารณสขจงหวด เนองจากความจาเปน

เจาหนาทสาธารณสขทผานการอบรม และมประสบการณ

ทาการรกษาเบองตนจงมอยจานวนหนงทสามารถใหการ

รกษาเบองตนได ถาในสถานพยาบาลไมมพยาบาล

ประจาอย โดยทบคลากรเหลานจะไดรบการอบรมเพอเพม

เตมความร เพอเพมประสทธภาพของบรการ

ในสถานการณทมการใหบรการเวชปฏบตในระดบ

ปฐมภมดเหมอนวาจะยงไมพรอม เนองจากขอจากด

ดานบคลากร ผวจยจงมความสนใจศกษาวา สภาพการ

ทางานของผทปฏบตงานเวชปฏบตนน ทงทเปนพยาบาล

วชาชพ และเจาหนาทสาธารณสข เปนอยางไร โดยสารวจ

ความรและทศนคตตอการทางานดานเวชปฏบต รวมทง

ศกษาความสอดคลองของความคาดหวงในการทางานและ

การปฏบตงานจรง และปญหาอปสรรคในการปฏบตงาน

ทงนเนองจาก ความรเปนสงสาคญในการทางาน

มองคประกอบหลายประการทมผลตอความคงอยของ

ความร ตวอยางเชน ระยะเวลา ความถของการใชความร

ความรทพยาบาลเวชปฏบตไดรบจากการอบรม บางสวน

อาจไดนาไปใชในการทางานจรง บางสวนอาจมโอกาส

ใชนอย บางสวนจงขาดหายไป จงควรมการตดตาม

ประเมนความรเปนระยะๆ นอกจากนเพอตดตามความ

กาวหนาของโรคและการรกษา ซงมการพฒนาตามการ

เปลยนแปลงของโรคและเทคโนโลยตางๆ ทาใหบางครง

การทาหนาทของพยาบาลดานการรกษายงไมครบถวน

สมบรณและมประสทธภาพตามความคาดหวง

สาหรบทศนคต เปนองคประกอบสาคญของ

การแสดงพฤตกรรมของมนษย ทศนคตทดนาไปสการ

แสดงออกทด ขณะเดยวกนทศนคตเปนสงทเปลยนแปลงได

จงเปนจาเปนทจะตองศกษาทศนคตของพยาบาลททางาน

เวชปฏบต ทงนเพอนาเอาขอมลทไดไปใชในการปรบเปลยน

ทศนคตเพอใหเกด การปฏบตงานเวชปฏบตทด

นอกจากน ใ นการปฏ บ ต ง าน เวชปฏ บ ต ใ น

สถานการณจรง ความสอดคลองของความคาดหวงและ

การปฏบตจรง อาจสงผลตอการปฏบตได หากสองปจจย

มความแตกตางมากอาจเกดผลเสยตอการทางาน

การศกษาในเรองนจงเพอประโยชนในการจดหลกสตร

ใหเหมาะสมกบการทางานจรงของพยาบาลเวชปฏบต

บทคดยอ งานเวชปฏบต เปนนโยบายทเรงรดของรฐบาล

เ พอให ผ รบบรการไดเขาถงบรการทางดานสขภาพ

ทงทางดานสงเสรม ปองกน รกษา และฟนฟ อยางทวถง

การศกษานจงมวตถประสงค เพอศกษาระดบความรเกยวกบ

การรกษาโรคเบองตน ของผทเขารบการอบรมฟนฟ

วชาการเวชปฏบต เพอศกษาทศนคตเกยวกบการทางาน

รกษาเวชปฏบต ของผทเขารบการอบรมฟนฟวชาการ

เวชปฏบต เพอศกษาความคาดหวงและความเปนจรง

ในการปฏบตงานของผอบรมฟนฟวชาการเวชปฏบต และ

เพอศกษาปญหาอปสรรคในการปฏบตงานของผปฏบตงาน

เวชปฏบต งานวจยนเปนวจยเชงพรรณนา เกบขอมลจาก

ประชากรผเขารบการฟนฟวชาการเวชปฏบต จานวน

128 คน ระหวางวนท 15 - 18 มถนายน 2553 โดยใช

เครองมอประเมนความร ทศนคต และเครองมอประเมน

ความคาดหวงและการปฏบตจรง และคาถามปลายเปด

ซงถามเกยวกบปญหาอปสรรคในการปฏบตงาน ผลวจย

พบวา ความรของผเขาอบรมทเคยผานการอบรม สงกวา

ผทไมเคยผานการอบรม (p<.01) คะแนนทศนคตโดยรวม

อยในระดบด ถงดมาก โดยคะแนนของผทเคยผาน

25วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

การอบรมดกวาผทไมเคยผานการอบรม (p<.05) สาหรบ

คะแนนความคาดหวงและคะแนนการปฏบตจรง พบวา

แตกตางกน โดยคะแนนความคาดหวงสงกวาปฏบต

(p<.01) เมอเปรยบเทยบระหวางกลมทเคยอบรมเวชปฏบต

และกลมทยงไมเคยอบรม พบวากลมทเคยผานการอบรม

มคะแนนความคาดหวงสงกวากลมทไมผานการอบรม

(p<.05) และคะแนนการปฏบตจรงของทงสองกลม

ไมแตกตางกน (p=.13) ปญหาอปสรรคในการทางานทพบ

ไดแก ปญหาการขาดความรเรองยา และความมนใจในการ

ตรวจและรกษา ปญหาความขาดแคลนเครองมอ อปกรณ

และกาลงคน ไมไดสดสวนกบพนทใหบรการ และปญหา

ระบบการสงตอและสอสารกบโรงพยาบาลผลการวจยน

ชใหเหนวา มความจาเปนทจะตองอบรมความรเพมเตม

แกผปฏบตงาน และใหการสนบสนนผปฏบตงานททางดาน

กาลงคนและเครองมอทใชในการทางาน เพอใหการ

ปฏบตงานของเจาหนาททาไดเตมท และมความมนใจในการ

ปฏบตงาน

คำาสำาคญ : การรกษาเบองตน ความร ทศนคต

ความคาดหวง

Abstract Enhancing access to primary medical care

is an urgent policy of the country. Capacities of

health care workers who deliver primary medical

care service are crucial to ensure quality of

services. This descriptive study aimed to assess

knowledge, attitudes, expectation and practice

of health care workers who provided primary

health care service. Barriers for practice was also

explored. Data were collected from nurses and

other health workers who attended a 3 - day

primary medical care training in June, 2010 at

the Boromarajonani College of Nursing at Phayao.

Three instruments were used to assess knowledge,

and attitudes, and expectation and practice

regarding primary medical care. The results

revealed that those who had training experiences

in primary medical care had higher scores for

knowledge, attitude, and expectation than those

who had not been trained. However, scores for

practice did not differ statistically. Opened end

questions demonstrated the following obstacles:

not enough knowledge and confidence in practice,

lack of equipments and staff, and inefficient

communication system between practitioners and

consultants. Findings suggest that it is important

to support practitioners for knowledge, and to

provide practical helps such as consultation and

equipments to increase confidence in practice

and to improve quality of services.

Keywords : primary medical care, knowledge,

attitude, expectation

วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาระดบความรเกยวกบการรกษาโรค

เบองตน ของผทเขารบการอบรมฟนฟวชาการเวชปฏบต

2. เพอศกษาทศนคตเกยวกบการทางานรกษาเวช

ปฏบต ของผทเขารบการอบรมฟนฟวชาการ เวชปฏบต

3. เพอศกษาความคาดหวงและความเปนจรง

ในการปฏบตงานของผอบรมฟนฟวชาการเวชปฏบต

4. เพอศกษาปญหาอปสรรคในการปฏบตงานของ

ผปฏบตงานเวชปฏบต

ระเบยบวธการวจย การ ศ กษาน เ ป นก า ร ศ กษาแบบพรรณนา

มวตถประสงคเพอศกษาความร ทศนคต ความคาดหวง

และการรบรการปฏบตจรง และปญหาอปสรรคในการทา

หนาทของผปฏบตงานเวชปฏบต

26 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ประชากร เปนผทมาเขารบการอบรมฟนฟวชาการรกษา

เบองตน ณ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนพะเยา ซงจด

ในระหวางวนท 15 - 18 มถนายน 2553 ประกอบดวย

พยาบาลวชาชพ และนกวชาการสาธารณสข จากโรงพยาบาล

ทวไป โรงพยาบาลชมชน และสถานอนามย จานวน

128 คน

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการเกบขอมล ประกอบดวย

1. แบบสอบถามขอมลสวนบคคล เกยวกบลกษณะ

ของประชากร ไดแก เพศ อาย การฝกอบรม ระยะเวลา

การปฏบตงาน ตาแหนง และลกษณะงานทปฏบต

2. แบบทดสอบความร แบบถก ผด จานวน 33 ขอ

คาถาม สรางโดยผวจย โดยคดระดบคะแนนดงน รอยละ

0 - 50 เปนระดบออน รอยละ 51 - 75 เปนระดบปานกลาง

รอยละ 76 - 100 เปนระดบด

3. แบบวดทศนคต มจานวน 20 ขอความ

เปนมาตราสวนประมาณคา 4 ระดบ ตงแตไมเหนดวย

จนถงเหนดวยอยางมาก คะแนนนอยหมายถงทศนคตไมด

คะแนนมากหมายถงทศนคตด สรางโดยผวจย ตรวจสอบ

ความเทยงตรงของเนอหาโดยผเชยวชาญ 3 ทาน คาความ

เชอมน ตรวจสอบโดยทดสอบคาความเทยงตรงภายใน

ไดคาสมประสทธ Alpha Cronbach เทากบ 0.87 แบงระดบ

ของทศนคตดงตอไปน คะแนน 0 - 20 แสดงถงระดบ

ทศนคตตา คะแนน 21 - 40 แสดงถงระดบทศนคตดปานกลาง

และคะแนน 41 - 60 แสดงถงระดบทศนคตด และคะแนน

ทศนคต 61 - 80 แสดงถงทศนคตระดบดมาก

4. แบบประเมนความคาดหวงและการรบรการ

ปฏบตงานเวชปฏบตจรง ผวจยดดแปลงจากแบบประเมนผล

ผผานการอบรมหลกสตรพยาบาลเวชปฏบตทวไป สรางโดย

กลมพฒนาบคลากร สถาบนพระบรมราชชนก (2553)

มจานวน 16 ขอความ เปนแบบมาตราสวนประมาณคา

5 ระดบ ตงแต นอยทสด ถงมากทสด คะแนนนอยหมายถง

ความคาดหวง และการรบรปฏบตจรงทมาก ทดสอบความ

เทยงตรงภายใน ไดคาสมประสทธ Alpha Cronbach

0.95 และ 0.93 ตามลาดบ การแปลผลคะแนนคะแนน

เฉลยของคะแนนความคาดหวงและคะแนนการรบรการ

ปฏบตจรง มดงตอไปน

1.00 - 1.49 หมายถง ความคาดหวงและการรบร

การปฏบตจรงตามาก และตองปรบปรง

1.50 - 2.49 หมายถง ความคาดหวงและการรบร

การปฏบตจรงระดบนอย และตองปรบปรง

2.50 - 3.49 หมายถง ความคาดหวงและการรบร

การปฏบตจรงระดบปานกลาง

3.50 - 4.49 หมายถง ความคาดหวงและการรบร

การปฏบตจรงระดบด

4.50 - 5.00 หมายถง ความคาดหวงและการรบร

การปฏบตจรงระดบดมาก

5. แบบคาถามปลายเปด ถามเกยวกบปญหา

อปสรรคในการปฏบตงาน 4 คาถาม ถามเกยวกบปญหา

อปสรรคในการทางานดาน การรกษาดวยยา การตรวจรกษา

การตดตามเยยมผปวย และการสงตอผปวย

การเกบรวบรวมขอมล 1. เขยนโครงการนาเสนอคณะกรรมการวจยของ

วทยาลยเพอพจารณาความเหมาะสมดานระเบยบวธและ

ดานจรยธรรม

2. สรางเครองมอ และตรวจสอบคณภาพ

เครองมอวจย

3. เกบขอมล โดยชแจงขอมลแกประชากรเพอขอ

ความสมครใจในการเขารวมวจย โดยใหขอมลเกยวกบ

วตถประสงคของการวจยและวธการตอบแบบสอบถาม

ผทสมครใจจะไดรบแจกแบบสอบถาม

4. รวบรวมขอมลและวเคราะหขอมล

27วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

การพทกษสทธผรวมวจย ประชากรทเขารวมวจย จะไดรบการชแจงเกยวกบ

สทธของผรวมวจย ไดแก สทธในการปฏเสธเขารวมวจย

และการตอบแบบสอบถาม ซงจะไมมผลกระทบใดๆ ตอ

ผรวมวจยใดๆ ทงสน และการไมเปดเผยชอและขอมล

สวนตวของผตอบแบบสอบถามไมวาในกรณใดๆ แกผท

ไมเกยวของ นอกจากทมวจย การนาเสนอผลวจยจะเปน

ไปเพอผลประโยชนในการพฒนา และจะนาเสนอในภาพ

รวมเทานน

การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลใชสถตพนฐานไดแก คาเฉลย

สวนเบยงเบนมาตรฐาน รอยละ และเปรยบเทยบคาเฉลย

โดยสถต paired t-test

ผลการวจย มผเขารวมอบรม จานวน 128 คน ไดรบแบบ

สอบถามคน 103 ฉบบ คดเปนรอยละ 80.47 ในจานวนน

เปนหญง 97 คน หรอรอยละ 94.2 เปน ชาย 6 คน หรอ

รอยละ 5.8 เปนพยาบาลเวชปฏบต 41 คนหรอรอยละ

39.8 และไมใช 62 คนหรอรอยละ 60.2 พยาบาลเวช

ปฏบตเปนผผานการอบรมไมเกนหนงสปดาห จานวน 5 คน

หรอรอยละ 4.9 ผานการอบรมหลกสตรเฉพาะทาง 33 คน

หรอรอยละ 32.0 ปรญญาโทสาขาพยาบาลเวชปฏบต 3 คน

หรอรอยละ 2.9 สวนใหญเปนพยาบาลวชาชพ 80 คน

หรอรอยละ 77.7 รองลงมาเปนนกวชาการสาธารณสข 12

หรอ รอยละ 11.7 อายเฉลย 38.7 ระยะเวลาปฏบตงาน

เฉลย 4.25 ป

ผลการทดสอบความรเกยวกบการรกษาเบองตน

พบวา คะแนนเฉลยผเขาอบรมทงหมดเทากบ 22.46 หรอ

รอยละ 68.06 และคะแนนผทเคยผานการอบรม เทากบ

24.19 หรอรอยละ 73.30 สวนผทไมเคยผานการอบรม

มคะแนนเฉลย 21.29 หรอรอยละ 64.24 ซงทงหมดอยใน

ระดบปานกลาง และเมอเปรยบเทยบความรกอนอบรม

ระหวางพยาบาลทเคยอบรมเวชปฏบตและพยาบาล

ทไมเคยอบรมในจานวนพยาบาลทผานการอบรม 21 คน

และไมผานการอบรม 17 คน พบวา พยาบาลทผานการ

อบรมเวชปฏบตมคะแนนความรมากกวากลมทไมเคย

อบรมอยางมนยสาคญทางสถตท p<.01 โดยกลมทผาน

การอบรมมคะแนนเฉลย 24.19 สวนเบยงเบนมาตรฐาน

2.64 กลมทไมผานการอบรมมคะแนนเฉลย 21.29

สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.26

ผลการศกษาทศนคตตอการปฏบตงานเวชปฏบต

พบวา คาเฉลยของคะแนนรวมเฉลยของทศนคตอยใน

ระดบดมาก คอ 67.53 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 7.64

มผทมคะแนนทศนคตในระดบดมากอย 69 คน หรอ

รอยละ 77.5 มผมทศนคตอยในระดบปานกลาง 20 คน

หรอรอยละ22.5 และเมอเปรยบเทยบคะแนนทศนคตของ

ผทเคยอบรมและผทไมเคยอบรมเวชปฏบต ผทผานการ

อบรมมคะแนนเฉลยสงกวาคอเทากบ 3.51 สวนเบยงเบน

มาตรฐาน 0.33 ผทไมเคยผานการอบรมมคะแนนเฉลย

เทากบ 3.34 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.42 ทดสอบ

ความแตกตางดวยสถต t-test พบความแตกตางอยาง

มนยสาคญทางสถต

ผลการศกษาความคาดหวงตอบทบาทในงาน

เวชปฏบตและการปฏบตจรง พบวามความแตกตางกน

อยางมนยสาคญทางสถตท p<.01 โดยคะแนนความ

คาดหวงสงกวาคะแนนการปฏบตจรง คาเฉลยคะแนน

ความคาดหวงเทากบ4.39 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.45

คะแนนการปฏบตจรงเทากบ 3.74 สวนเบยงเบนมาตรฐาน

0.52 และเมอเปรยบเทยบคาเฉลยความคาดหวง

ตอบทบาทของผทเคยผานการอบรมและผทไมเคยผาน

การอบรมพบวามความแตกตางกนอยางมนยสาคญทาง

สถตท p<.05 โดยกลมทเคยผานการอบรมมคะแนนความ

คาดหวงสงกวากลมทไมเคยอบรม โดยกลมทเคยผาน

การอบรมเวชปฏบต มคาเฉลยคะแนน 4.50 และสวน

28 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

เบยงเบนมาตรฐาน 0.33 และกลมทไมเคยผานการอบรม

มคะแนนเฉลยท 4.23 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.54 สาหรบ

การเปรยบเทยบคะแนนการปฏบตจรงระหวางผทเคย

ผานการอบรม และผมไมเคยผานการอบรม พบวา สวนคะแนน

การปฏบตจรง ของทงสองกลม ไมแตกตางกนโดยผทผาน

การอบรมมคะแนนการปฏบตจรง 3.83 และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน 0.53 สวนผทไมผานการอบรมมคะแนน 3.62

สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.50

สวนทสองคำาถามปลายเปด

คาถามปลายเปดถามคาถามเกยวปญหาอปสรรค

ในการทางาน 4 ประเดน ไดแก ดานการใชยาทาน

การตรวจรกษา ดานการตดตามเยยมผปวย และดานการ

สงตอผปวย

ดานการใชยา

พบวาปญหาสาคญคอ ขาดความร เรองยา

การออกฤทธ ผลขางเคยงของยา ขนาดยา การคานวณยา

ไมมนใจในการใหยาในเดก โดยเฉพาะในเดก และ

หญงตงครรภ นอกจากนเปนปญหาในเรองของการบรหาร

จดการ เชน ยามนอย ไมเพยงพอ ไมครอบคลม ยาทใช

รกษาโรคบางอยางเกนขอบเขตหนาทของผใหการรกษา

ผปวยทถกสงตอมาจากโรงพยาบาล ไดรบยารกษาทไมม

ในสถานบรการ

ดานการตรวจรกษา

มปญหาอยสามประเดนหลก คอ เกยวกบเครองมอ

และอปกรณ ความรและความมนใจของผใหบรการ

และความสมดลของสดสวนของบคลากรและผรบบรการ

มเครองมอเครองใชในการตรวจไมเพยงพอ บางอยางตอง

อาศยการตรวจทางหองปฏบตกาประกอบ แตทาไมได

ผรบรการมาก ใหบรการไดไมด ไมครบถวน ไมสามารถ

ตรวจอยางละเอยดได ไมมนใจในการตรวจรางกาย

ดานการตดตามเยยมผปวย

ปญหาทเปนอปสรรคในการตดตามเยยมทพบ

บอยคอ คอการมภาระงานมาก และกาลงคนนอย ทาให

ไมสามารถตดตามเยยมผปวยไดทวถง ปญหาพนทดแล

ทกวาง ทาใหการคมนาคมไมสะดวก บางพนทมปญหา

การสอสารกบผรบบรการทเปนชนเผา

ดานการสงตอผปวย

ปญหาทมผกลาวถงบอยทสดคอ ยานพาหนะและ

อปกรณฉกเฉนทจะใชระหวางการสงตอ บางแหงมเลย

บางแหงมแตไมพรอมใช ทพบรองลงมาคอ ปญหาการ

ตดตอสอสารกบแพทยและโรงพยาบาล และปญหา

ระเบยบขนตอนการสงตอผปวยทตองเปนลาดบ ทาใหการ

สงตอผปวยทมความจาเปนไปมความลาชา

อภปรายผล ผลการทดสอบความรพบวาคะแนนความรของ

ประชากรอยในระดบปานกลาง แมวาผทเคยผานการอบรม

จะคะแนนสงกวากลมอน แตระดบคะแนนความรกยงไมสง

ซงเปนเหตผลทาใหคะแนนการรบรการปฏบตจรงไม

สอดคลองกนกบคะแนนความคาดหวง และสอดคลอง

กบปญหาทระบในขอคาถามปลายเปดซงรายงานถงความ

ไมมนใจในความรในการปฏบตงาน แสดงใหเหนถงความ

จาเปนทจะตองเรงรดใหความรและอบรมผปฏบตงาน

สอดคลองกบ การประเมนโครงการอบรมหลกสตรการ

พยาบาลเฉพาะทาง สาขาเวชปฏบตทวไป (การรกษาโรค

เบอตน) รนท 9 (เพชรา ทองเผา และเกศกญญา ไชยวงศา,

2555) ทพบวา กลมตวอยางมความคดเหนตอประโยชน/

ความรทไดรบสามารถนาไปสการปฏบตในระดบมากทสด

(X 4.54 SD 0.56) ความคมคาของการเขารวมกจกรรม/

โครงการในระดบมากทสด (X 4.56 SD 0.56) มผลตอการ

พฒนาและเสรมสรางความเขมแขงในการปฏบตงานเพอ

สงคมในระดบมากทสด (X 4.57 SD 0.58) และผล

สมฤทธทางการอบรม ในระดบมากทสด (X 4.51 SD

0.38) นอกจากนนมความคดเหนตอความเหมาะของดาน

ผลผลตอยในระดบมาก

29วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

สาหรบคะแนนทศนคตพบวา ผเขาอบรมมคะแนน

ทศนคตอยในระดบด และสวนใหญมคะแนนอยในระดบทด

รองลงมาคอปานกลาง และไมมผทมคะแนนทศนคตทอยใน

ระดบทตาเลย แสดงใหเหนวา ผปฏบตงานเวชปฏบต

สวนใหญมความชอบในการทาหนาทน ควรมการสนบสนน

และพฒนาศกยภาพของผท ทางานเวชปฏบตอยาง

สมาเสมอ เชนการจดทาหลกสตรฟนฟเปนระยะ หรอการ

สนบสนนใหมการเรยนในระดบสงตอไป เพอเพมขดความ

สามารถของผปฏบตงาน และเพมประสทธภาพของการ

ใหบรการ นอกจากนผลการวเคราะหยงพบวาผทผานการ

อบรมเวชปฏบตมากอนมทศนคตตอบทบาทดกวาผท

ไมผานการอบรมมากอน ซงอาจเปนผลมาความรทได

จากการอบรม ทาใหเกดความมนใจในการปฏบตงาน

จงทาใหเกดความชอบในการปฏบตงาน และเหนคณคา

ของงานมากกวา ขอมลนสนบสนนความจาเปนในการ

เรงรดใหมการจดอบรมใหแกผปฏบตงานเวชปฏบตให

ทวถง เพอชวยสงเสรมทศนคตทดในการทางานเวชปฏบต

สอดคลองกบการศกษา คณภาพการปฏบตงานของพยาบาล

เวชปฏบตทวไป : กรณศกษาภาคตะวนออก (สวรรณา

จนทรประเสรฐ, 2555) ทพบวา พยาบาลเวชปฏบตทวไป

สวนใหญมขวญและกาลงใจในการปฏบตงานจากการ

ยอมรบของผใชบรการ ผรวมงานและผบรหาร การให

ความสาคญมอบหมายหนาทการรกษาโรคเบองตน

ในคลนกตางๆ บางหนวยงานไดจดเสอให ตลอดจนไดรบ

นาใจจากผใชบรการโดยการนา ผก ผลไมทปลกไวมามอบให

ถอเปนกาลงใจทสาคญของพยาบาลเวชปฏบตทวไป ผลการ

ศกษาความคาดหวงตอบทบาทในงานเวชปฏบตและ

การปฏบตจรง พบวามความแตกตางกนอยางมนยสาคญ

ทางสถตท p<.01 โดยคะแนนความคาดหวงสงกวา

คะแนนการปฏบตจรง คาเฉลยคะแนนความคาดหวง

เทากบ4.39 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.45 คะแนนการ

ปฏบตจรงเทากบ 3.74 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.52

สอดคลองกบการศกษาของศภรตน แจมแจง และคณะ

(2552) ซงพบวาพยาบาลเวชปฏบตมการบรสมรรถนะ

การปฏบตงานดานการปฏบตงานเวชปฏบตในระดบด และ

ดมาก แตแตกตางจากผลการศกษาของ จรยา ลมานนท

(2550) ทศกษาในพยาบาลเวชปฏบตทปฏบตงานในศนย

สขภาพชมชนเขต 9 หรอภาคตะวนออก ซงพบวาระดบ

การปฏบตของพยาบาลเวชปฏบตอยในระดบปานกลาง

แตพจารณาเปนรายขอแลว พบวาขอทเกยวของกบการ

ซกประวต การตรวจรกษาอยในระดบมากและมากทสด

ดงนนจงอาจกลาวไดวาผปฏบตงานเวชปฏบตรบรการ

ทางานเวชปฏบตในระดบมาก อยางไรกตามการเปรยบเทยบ

ระหวางการศกษาตองระมดระวงเพราะใชเครองมอ

ประเมนแตกตางกน เมอเปรยบเทยบระหวางคะแนน

ความคาดหวงและการรบรการปฏบตจรง พบวาคะแนน

การรบรการปฏบตจรงตากวาคะแนนความคาดหวง

และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวาตากวาทกรายขอ

แสดงใหเหนวา ผปฏบตงานแมจะรบรวาตนเองปฏบต

ไดในขนด แตกรบรวาตนเองไมสามารถทางานไดตาม

ความคาดหวง ซงนาจะเกดจาก ปญหาอปสรรคตางๆ

ดงทรายงานในขอคาถามปลายเปด เปนสาเหตททาให

ผ ปฏบ ต ง านไมสามารถปฏบ ต ง านไดอย าง เตมท

ความแตกตางของความคาดหวงและความเปนจรงน

มกจะเปนสาเหตใหเกดความผดหวง วตกกงวล และ

อาจความเครยดในการทางานได (ปรดา ภญโญ และคณะ,

2542) จงเปนปญหาทควรไดรบการแกไข เพอการปฏบตงาน

มประสทธภาพ และไม เ กดปญหากบผปฏบตงาน

อยางไรกตามความแตกตางอาจจะเกดจากความคาดหวง

ทสงเกนไป และไมสอดคลองกบความเปนไปไดจรง

การประเมนการปฏบตจรง จงอาจประเมนดวยวธการอน

รวมดวย เพอใหมความเปนปรนย เชน จานวนครงของ

การปฏบตในบทบาทตางๆ และการประเมนจากการรบร

ของผรบบรการ

การทพบวาผทเคยผานการอบรมมความคาดหวง

สงกวาผทไมเคยอบรมมากอน ซงแสดงใหเหนวาผทผาน

30 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

เอกสารอางอง

การอบรมมความคาดหวงวาตนเองจะปฏบตหนาทไดเตมท

และดกวา แตการทคะแนนการรบรการปฏบตจรงระหวาง

สองกลมไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ถงแมวา

กลมทผานการอบรมจะมคะแนนเฉลยสงกวากตาม

แสดงวาในการปฏบตจรงของทงสองกลมถกจากดดวย

ปญหาและอปสรรคเชนเดยวกน แตกลมทผานการอบรม

อาจจะมการรบรการปฏบตในเรองทเกยวของกบความร

ทมากกวา ในขณะทปญหาอปสรรคทเกยวของกบความ

ขาดแคลนตางๆ กยงคงมอย ซงสอดคลองกบผลการศกษา

ของ ทศนา บญทอง และคณะ (2550) และคลายคลง

กบผลการศกษาของ จรยา ลมานนท (2550) ซงพบปญหา

เกยวของกบการขาดแคลนบคลากร การมภาระงานมาก

และการขาดงบประมาณในการอบรมความร ในการวจยน

ยงพบปญหาเกยวกบการสงตอผปวย โดยเฉพาะเรองท

เกยวกบการสอสารกบบคลากรและสถานบรการทรบสงตอ

กลไกของรฐทเกยวของกบการสงตอผปวย และปญหาพนท

การดแลทอยไกลและการสอสารกบผรบบรการทเปน

ชนเผา ซงเปนปญหาทเกดขนเฉพาะบางพนท

เกษม วฒนชยและคณะ. (2547). ËÅÑ¡»ÃСѹÊØ¢ÀÒ¾¶ŒÇ¹Ë¹ŒÒ ÁØÁÁͧ·Õ赌ͧàµÔÁ. กรงเทพฯ : สถาบนวจยระบบ

สาธารณสข.

กระทรวงสาธารณสข. (2545). ʶҹºÃÔ¡ÒÃã¡ÅŒºŒÒ¹ã¡ÅŒã¨. นนทบร : กระทรวงสาธารณสข.

จรยา ลมานนท (2550). »˜¨¨Ñ·ÕèÁÕ¤ÇÒÁÊÑÁ¾Ñ¹¸�µ‹Í¡Òû¯ÔºÑµÔº·ºÒ·¾ÂÒºÒÅàǪ»¯ÔºÑµÔ·ÑèÇä» (¡ÒÃÃÑ¡ÉÒâäàº×éͧµŒ¹).

วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยบรพา ชลบร.

ปรดา ภญโญ, วาสนา สวสดนฤนาท, สดธดา ไตรวงศยอย, และศรณญา เบญจกล. (2542). ความสมพนธ

ระหวางความสอดคลอง ของคณลกษณะของพยาบาลพเลยงตามความคาดหวงและการตอบสนองทไดรบ

กบความสามารถปฏบตการพยาบาลของพยาบาลจบใหม. ÇÒÃÊÒÃÊÀÒ¡ÒþÂÒºÒÅ, 14(4), 37-53

เพชรา ทองเผา และ เกศกญญา ไชยวงศา. (2555). ¡ÒûÃÐàÁÔ¹â¤Ã§¡ÒÃͺÃÁËÅÑ¡ÊٵáÒþÂÒºÒÅ੾Òзҧ

ÊÒ¢ÒàǪ»¯ÔºÑµÔ·ÑèÇä» (¡ÒÃÃÑ¡ÉÒâäàº×éͧµŒ¹) ÃØ‹¹·Õè 9. วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน อดรธาน

สถาบนพระบรมราชชนก สานกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข

ทศนา บญทอง, สปราณ อทธเสร, นทธมน ศรกล. (2550). บทบาทของพยาบาลเวชปฏบตตอการรกษาโรคเบองตน

ในการใหบรการสขภาพในระดบปฐมภม, ÇÒÃÊÒÃÊÀÒ¡ÒþÂÒºÒÅ, 22(2), 24-37

ศภรตน แจมแจง, กาญจนา รอยนาค, และ วรดา อรรถเมธากล. (2552). ¡ÒõԴµÒÁ»ÃÐàÁÔ¹¼ÅÊÁÃö¹Ð

㹡Òû¯ÔºÑµÔ§Ò¹¢Í§¼ÙŒ¼‹Ò¹¡ÒÃͺÃÁ ËÅÑ¡ÊٵþÂÒºÒÅ੾Òзҧ ÊÒ¢ÒàǪ»¯ÔºÑµÔ·ÑèÇä»

(การรกษาโรคเบองตน) รนท 6. วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร,

สานกงานโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข. (2545). ã¡ÅŒã¨ ºÃÔ¡ÒÃÊØ¢ÀÒ¾ ã¡ÅŒºŒÒ¹. àÍ¡ÊÒÃÇÔªÒ¡ÒÃÅíҴѺ·Õè 1

㹪شàÍ¡ÊÒÃà¾×èÍ¡ÒþѲ¹ÒºÃÔ¡Òû°ÁÀÙÁÔ. (¾ÔÁ¾�¤ÃÑ駷Õè 2). นนทบร : สานกงานโครงการปฏรป

ระบบบรการสาธารณสข.

สวรรณา จนทรประเสรฐ. (2555). “คณภาพการปฏบตงานของพยาบาลเวชปฏบตทวไป : กรณศกษาภาคตะวนออก”.

ÇÒÃÊÒÃÊÀÒ¡ÒþÂÒºÒÅ. 27(1),

31วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

บทคดยอ การวจยครงน เปนการวจยกงทดลองและม

วตถประสงคเพอศกษาการพฒนาพฤตกรรมการดแล

ตนเองของผปวยความดนโลหตสง โดยการประยกต

ใชทฤษฎการกากบตนเองและแรงสนบสนนทางสงคม

กลมตวอยางทศกษาเปนผปวยทไมสามารถควบคมระดบ

ความดนโลหตใหอยในภาวะปกตได จานวน 60 คน

แบงเปนกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ กลมละ 30 คน

กลมทดลองศกษาในผปวยความดนโลหตสงทรบการ

รกษาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทงกลวยไดรบ

กจกรรมตามโปรแกรมทพฒนาขนรวบรวมขอมลโดยใช

แบบสอบถาม การวเคราะหขอมล ใชความถ รอยละ

คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบสมมตฐาน

ให Paired t-test และ Independent t-test ผลการ

ทดลองพบวา ภายหลงการดาเนนโปรแกรมกลมทดลอง

มคะแนนเฉลย ดานความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง

การรบรความสามารถ และความคาดหวงตอผลลพธ

ในการปฏบตตวพฤตกรรมการปฏบตตว และแรงสนบสนน

ทางสงคม เพมมากขนดกวากอนการทดลอง และดกวา

กลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

การพฒนาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวย

ความดนโลหตสง โดยการประยกตใชทฤษฎการกำากบตนเอง

และแรงสนบสนนทางสงคมSelf-care Behaviors Development of Hypertention Patients by

adaptation of Self- regulation Theory and social support.

ดวงดาว ปงสแสนโรงพยาบาลเชยงคา จงหวดพะเยา

คำาสำาคญ:พฤตกรรมการดแลตนเอง, ความดน

โลหตสง, การกากบตนเองและแรงสนบสนนทางสงคม

Abstract This quasi - experimental study intended

to examine the effectiveness of the program

applied the self-regulation and the social support

to change health behaviors of hypertension

patients. The 60 patients who cannot control

blood pressure to normal level were selected

and as signal to an experimental group and a

control group,30 subjects each. The experimental

group studied in Thungklouy Primary Care Setting

and got activities under the developed program.

Data were collected using a questionnaire

and were analyzed using frequency, percentage,

mean,standard deviation and for testing hypotheses

the paired t test and the independent t test.

The results showed that the experimental group

after implementing program showed gains in

32 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

mean scores of knowledge self perception, case

expectation of self practice, outcomes, and

practice behavior, social support from before the

experiment. Also, they indicated these outcomes

more than the comparison group (p 0.05).

Keywords:Self-care behaviors, Hypertension,

Self - regulation and social support.

บทนำา ในปจจบนโรคไมตดตอเรอรง เปนปญหาสาธารณสข

ทสาคญของโลกและประเทศ กอใหเกดความพการและ

เสยชวตเพมมากขน รวมทงปจจยเสยงทกอใหเกดโรค

ลวนเกยวของกบพฤตกรรมของมนษยทมการเปลยนแปลง

ไปตามกระแสความเจรญของโลก โดยทวปเอเชยมผปวย

โรคความดนโลหตสงมากกวารอยละ 15 (อางในปราณ

ลอยหา. 2551) ในประเทศไทย พบวา ผเปนโรคความดน

โลหตสงนอนรกษาตวทสถานบรการสาธารณสขเพมขน

จาก พ.ศ. 2543 ถง พ.ศ. 2552 3.8 เทาในรอบ 10 ป

พบผปวยความดนโลหตสง มภาวะแทรกซอน พบสงสด

ไดแก ภาวะแทรกซอนทางหวใจ รอยละ 76.54 รองลงมา

ภาวะแทรกซอนทางไต รอยละ15.05 (สานกโรคไมตดตอ

กระทรวงสาธารณสข, 2555)

ในปงบประมาณ 2555 กระทรวงสาธารณสข

กาหนดนโยบายการขบเคลอนสขภาพด วถชวตไทยเปน

ยทธศาสตรหลกในการปองกนควบคมโรคไมตดตอเรอรง

5 โรคสาคญคอ เบาหวาน ความดนโลหตสง หวใจขาดเลอด

หลอดเลอดสมอง และมะเรง จากการจดลาดบความสาคญ

ของปญหาดานสขภาพของประชาชนจงหวดพะเยา

ป 2554 พบวา ปญหาทสาคญ 3 ลาดบแรก คอโรค

ความดนโลหตสงไตวายและอบตเหตจราจร โดยพบวา

อตราตายดวยกลมโรควถชวตของประชาชนจงหวดพะเยา

มแนวโนมสงขนโดยโรคความดนโลหตสงอตราตายเพมจาก

4.72 ตอประชากรแสนคนในป 2548 เปน 8.63 ตอ

ประชากรแสนคน ในป 2553 ซงสงกวาระดบประเทศ

ประมาณ 2 เทา ตงแตป 2544-2553 ในจงหวดพะเยา

พบวามจานวนผปวยความดนโลหตสง ในป พ.ศ. 2551,

2552 และ 2553 จานวน 908.86, 1244.12 และ

1557.18 คนตอแสนประชากร ตามลาดบ และมอตรา

การตายจากโรคความดนโลหตสงเพมขน จาก 6.57 เปน

8.63 ตอประชากรแสนคนในป พ.ศ. 2552 และ 2553

ตามลาดบ (สานกงานสาธารณสขจงหวดพะเยา, 2554)

สาหรบโรงพยาบาลเชยงคาพบวา ในป พ.ศ. 2553 ถงป

2556 มผปวยทควบคมความดนโลหตไมได รอยละ 36.0,

43.0, 52.1 และ 40.8 ตามลาดบ และในป พ.ศ. 2554 ,

2555 และ 2556 มผปวยความดนโลหตสงทมภาวะ

แทรกซอนตองเขารบการรกษาเปนผปวยใน ดวยโรคทางไต

รอยละ 5.28, 3.88 และ 9.90 ตามลาดบ หลอดเลอดสมอง

รอยละ 2.24, 2.76และ2.45 ตามลาดบ โรคหวใจ รอยละ

0.79, 2.66 และ 1.57 ตามลาดบ (งานเวชสถต โรงพยาบาล

เชยงคา, 2556) ซงจงหวดพะเยา มระบบการรบ-สงตอ

ผปวยโรควถชวตเพอการดแลทตอเนอง ระหวางสถานบรการ

สขภาพแตละระดบและชมชนโดยโรงพยาบาลทวไปและ

โรงพยาบาลชมชนทกแหง มการสงผปวยกลบไปรกษาท

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (รพ.สต.) โดยมเกณฑ/

แนวปฏบตทชดเจนในการสงตอผปวย โดยป 2555 สงตอ

ผปวยความดนโลหตสง ไปรกษาท รพ.สต.ในภาพรวม

จงหวด รอยละ 40.72 และในป 2556 พบวา ผปวย

ความดนโลหตสงทสงตอไปรกษาท รพ.สต. เพมขนเปน

รอยละ 46.82 (สานกงานสาธารณสข จงหวดพะเยา,

2556)

ดงนน ผวจยจงสนใจทาการศกษา การพฒนา

พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยความดนโลหตสง

โดยการประยกตใชทฤษฎการกากบตนเอง และแรง

สนบสนนทางสงคม เพอใหผปวยมความรเรองโรคความดน

โลหตสง การรบรความสามารถของตนเองและผลลพธ

ในการปฏบตตว การปฏบตตวทถกตองในดานการควบคม

33วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

อาหาร การออกกาลงกาย การจดการความเครยดและ

การรบประทานยาและการสนบสนนทางสงคมของผปวย

ความดนโลหตสง ใหสามารถควบคมระดบความดนโลหต

ใหอยในภาวะปกตได เนองจากเปาหมาย และความสาเรจ

ในการรกษาโรคความดนโลหตสงอยทการดแลตนเองอยาง

เหมาะสมของผปวย ตลอดจนการปรบเปลยนพฤตกรรม

และวถการดาเนนชวตของผปวย โดยผปวยจะตองตดสนใจ

และตงใจปฏบตดวยตนเอง เพอควบคมระดบความดน

โลหตใหอยในภาวะปกตอยางตอเนอง ชะลอการเกดภาวะ

แทรกซอน ชวยยดอายขย (ปราณ ลอยหา. 2551) การจด

กจกรรมใหความรตามทกาหนด แลวตดตามผลการ

ปฏบตงานตามกรอบการทางานของวงจรคณภาพ Deming

4 ขนตอน (PDCA) คอ วางแผน (Plan) ปฏบต (Do)

ตรวจสอบ (Check) ปรบปรง (Act) เพอรวบรวมขอมล

กอนและหลงการทดลองโดยใชแบบสอบถาม โดยการ

ประยกตใชทฤษฎการกากบตนเอง (Self-Regulation

Theory - SRT) ของ Bandura โดยผวจยจะเปนผอธบาย

ขนตอนตางๆของกระบวนการใหผปวยฟงอยางละเอยด

จากนนตวผปวยเองจะเปน ผดาเนนการในขนตอนถดไป

โดยมผวจยเปนวทยากรทาใหผปวยเกดความรสกวาตนเอง

มสวนรวมในการดาเนนกจกรรม ซงกระบวนการดงกลาว

ตองผานการฝกฝน ประกอบดวยกระบวนการสงเกต

พฤตกรรมการดแลตนเอง จากการจดบนทกการรบประทาน

อาหาร การออกกาลงกาย การจดการความเครยดและ

การรบประทานยา กระบวนการตดสนใจดวยตนเอง จากการ

เปรยบเทยบพฤตกรรมของตนเองกบตวแบบและวางแผน

ในการปฏบตตวเพอการมพฤตกรรมทถกตอง รวมกบแรง

สนบสนนทางสงคม ไดแกการใหความชวยเหลอจากผวจย

เจาหนาทสาธารณสข อสม. และสมาชกในครอบครว

ของกลมทดลอง เพอใหกลมทดลองมพฤตกรรมการ

ปฏบตตวในการควบคมระดบความดนโลหตใหอยในภาวะ

ปกต ผวจยไดประยกตแนวคดของเฮาส (อางในชณรงค

สขประเสรฐ. 2553) ซงครอบคลมทง 4 ดาน คอการสนบสนน

ดานขอมลขาวสารดานอารมณ ดานวตถสงของและ

ดานการประเมน โดยวธการกระตนเตอน การใหการ

สนบสนนการใหกาลงใจและใหคาชมเชยและตดตาม

เยยมบานรวมกบการใชกระบวนการกลม ซงประโยชน

สงสดยอมเกดกบตวผปวยและครอบครวนนเอง

วตถประสงคการวจย 1. เพอเปรยบเทยบผลของการดแลตนเองของ

ผปวยความดนโลหตสงในกลมทดลอง กอนและหลงการ

ทดลอง

2. เพอเปรยบเทยบผลของการดแลตนเองของ

ผปวยความดนโลหตสง หลงการทดลองระหวางกลม

ทดลองและกลมเปรยบเทยบ

ระเบยบวธการวจย 1. ขอบเขตดานประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรทใชในการวจยครงน เปนผปวยทไดรบการ

วนจฉยจากแพทยวาเปนโรค

ความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต ทรบการ

รกษาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ตาบลทงกลวย

และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ตาบลสบบง ในป

2557

กลมตวอยางทใชในการวจย เปนกลมทดลองคอ

ผปวยความดนโลหตสงทไม

สามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในภาวะ

ปกตได ทมอาย 35 ปขนไป ทงเพศชาย และเพศหญง

จากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ตาบลทงกลวย

อาเภอภซาง จงหวดพะเยาซงจากการสารวจขอมล

มจานวนผปวยความดนโลหตสงทคมระดบความดนโลหต

ไมได (เกน 140/90 มลลเมตรปรอท) ทงหมด 35 คน

กาหนดกลมตวอยางโดยใชตาราง Krejcie & Morgan

ไดกลมตวอยาง 32 คนแตสมครใจเขารวมโครงการ 30 คน

และกลมเปรยบเทยบ คอผปวยความดนโลหตสงทไม

34 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

สามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในภาวะปกตได (เกน 140/90 มลลเมตรปรอท) ทมอาย 35 ขนไป ทงเพศชาย

และเพศหญง ทอาศยอยในเขตโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ตาบลสบบง อาเภอภซาง สมครใจเขารวมโครงการ

จานวน 30 ราย รวมทงหมด 60 คน ตามคณสมบตดงน คอผปวยทเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนของโรค และ

สามารถอานออกเขยนได ยนดใหความชวยเหลอและรวมมอในการวจยตลอดโครงการ

2. ขอบเขตดานเนอหา

เปนการวจยแบบกงทดลอง (Quasi-Experimental Research) แบบ 2 กลม คอกลมทดลอง (Experimental

Group) และกลมเปรยบเทยบ (Comparison Group) โดยทาการเกบรวบรวมขอมลกอนและหลงการทดลอง

(Pretest-Posttest with Control Group Design) มงศกษาถงผลของโปรแกรมการจดการคณภาพโดยการประยกต

ใชทฤษฎการกากบตนเอง รวมกบแรงสนบสนนทางสงคม ในการพฒนาพฤตกรรมการดแลตนเอง ของผปวยความดน

โลหตสงเกบขอมล พฤษภาคม 2557 - สงหาคม 2557 โดยกาหนดให

O1 O3 หมายถง การเกบรวบรวมขอมลกอนการทดลอง ของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ โดยใช

แบบสอบถาม

O2 O4 หมายถง การเกบรวบรวมขอมลหลงการทดลอง ของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ โดยใช

แบบสอบถาม

X1 หมายถง ขนตอนการเตรยมการและการวางแผน (Plan) สปดาหท 1

X2 หมายถง ขนดาเนนการ (Do) สปดาหท 2

35วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

X3 - X4 หมายถง ขนการตรวจสอบ (Check)

สปดาหท 6 และสปดาหท 10

X5 หมายถง ขนตอนการแกไขและปรบปรง (Action)

สปดาหท 12

S1 - S9 หมายถง แรงสนบสนนทางสงคม

แกกลมทดลอง โดยผวจย เจาหนาทสาธารณสข และ

อสม. โดยการกระตนเตอนโดยวธเยยมบานการใหกาลงใจ

ใหคาปรกษา 1 ครง ตอสปดาห ในสปดาหท 3-11

จานวน 9 ครง และการกระตนเตอนจากสมาชก

ในครอบครวในการควบคมอาหาร การออกกาลงกาย

การจดการความเครยดและการรบประทานยา ตงแต

สปดาหท 3 -11 ทกวน

เครองมอและคณภาพของเครองมอ เครองมอทใชในการวจยม 2 ชนด คอ เครองมอ

ทใชในการทดลอง และเครองมอทใชในการเกบรวมรวบ

ขอมล

1. เครองมอทใชในการทดลอง ไดแก

1.1 โปรแกรมการจดการคณภาพโดยการ

ประยกตใชทฤษฎการการกากบตนเองรวมกบทฤษฎ

แรงสนบสนนทางสงคม โดยไดรบโปรแกรม ตามแผน

ปฏบตการ ทใชในกลมทดลอง

1.2 แบบบนทกกจกรรมการกากบตนเอง

โดยผวจยจดสรางขน ประกอบดวยเนอหาดงน พฤตกรรม

การปฏบตตวในดานการควบคมอาหาร การออกกาลงกาย

การจดการความเครยดและการรบประทานยา รวมถงการ

สงเกตจากการลงตดตามเยยมบาน

1.3 แบบบนทกการไดรบแรงสนบสนนทาง

สงคม

1.4 สอวดทศน เกยวกบโรคความดนโลหตสง

1.5 สอบคคล (ตวแบบ) ผปวยความดนโลหต

สงทสามารถควบคมระดบความดนโลหต ใหอยในภาวะ

ปกตได ถายทอดประสบการณ

1.6 เครองชงนาหนก ทวดสวนสง สายวด

รอบเอว และเครองวดความดนโลหต

1.7 การตรวจสอบเครองมอ ตรวจโดยผ

เชยวชาญ 3 ทานโดยตรวจหาความตรง (Validity)

โปรแกรมการจดการคณภาพโดยการประยกตใชทฤษฎ

การการกากบตนเอง รวมกบทฤษฎแรงสนบสนนทางสงคม

2. แบบสอบถามทใชในการเกบรวบรวมขอมล

ไดแก 1) ขอมลทวไปของผปวยความดนโลหตสง 2) ความร

เรองโรคความดนโลหตสงมทงหมด 17 ขอ โดยเลอกตอบ

เพยงอยางเดยว ซงครอบคลม

เนอหาเกยวกบความรโรคความดนโลหตสง

ลกษณะขอคาถามเปน ลกษณะมาตราสวนประเมนคา

(Nominal Scale) ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผด ได 0

คะแนน 3) การรบรความสามารถของตนเองและความ

คาดหวงตอผลลพธในการปฏบตตวในเรองการควบคม

อาหาร การออกกาลงกาย การจดการความเครยด และ

การรบประทานยา จานวน 13 ขอ ลกษณะขอคาถามเปน

ลกษณะมาตราสวนประเมนคา (Rating Scale) กาหนดให

4 ระดบ คอ เหนดวยอยางยง เหนดวย ไมเหนดวย หรอ

ไมเหนดวยอยางยง ใชภาวะการใหคะแนนอางองมาจาก

มาตรวดของลเคอรท (Likerts Scale) 4) พฤตกรรม

การปฏบตตวของผปวยเพอควบคมระดบความดนโลหตสง

จานวน 20 ขอ ลกษณะขอคาถามเปน ลกษณะมาตราสวน

ประเมนคา (Rating Scale)กาหนดให 3 ระดบ คอ ปฏบต

เปนประจา ปฏบตเปนบางครง หรอไมปฏบต ใชเกณฑ

การใหคะแนนอางองมาจากมาตรวดของลเคอรท (Likerts

Scale) 5)การไดรบแรงสนบสนนทางสงคม จานวน 10 ขอ

ลกษณะขอคาถามเปน ลกษณะมาตราสวนประเมนคา

(Rating Scale) กาหนดให 3 ระดบ คอ ไดรบเปนประจา

ไดรบเปนบางครง และไมไดรบเลย ใชเกณฑการใหคะแนน

อางองมาจากมาตรวดของลเคอรท (Likerts Scale)

นาไปใหผเชยวชาญ ตรวจสอบความตรงตามเนอหา

(Content Validity) ความถกตองของการใชภาษา

36 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ความชดเจนของภาษานาเครองมอทปรบปรงแลวไป

ทดลองใช (Try out) สอบถามกบกลมผปวยโรคความดน

โลหตสง ทเขามารบการรกษาทโรงพยาบาลสงเสรมสข

ภาพตาบล ตาบลเจดยคา อาเภอเชยงคา จงหวดพะเยา

ซงมลกษณะคลายคลงกบกลมตวอยางททาการศกษา

จานวน 30 คน และนาแบบสอบถามมาปรบปรงแกไขให

ถกตอง นาแบบสอบถามมาวเคราะห หาคาความเทยงของ

แบบสอบถามดวยวธ คเดอร รชาตสน (Kuder Richardson :

KR-20) มคาความเทยงเทากบ 0.84 และวเคราะหหาคา

สมประสทธแอลฟา ของครอนบาช (Cronbach’s Alpha

Coefficient) สาหรบขอคาถามดานการรบรความสมารถ

ของตนเองและความคาดหวงตอผลลพธในการปฏบตตว

ของผปวยความดนโลหตสง มคาความเทยงเทากบ 0.85

ขอคาถามดานพฤตกรรมการปฏบตตวของผปวยความดน

โลหตสง มคาความเทยงเทากบ 0.87 และขอคาถามดาน

การไดรบแรงสนบสนนทางสงคม ในการพฒนาพฤตกรรม

การปฏบตตวของผปวยความดนโลหตสง มคาความเทยง

เทากบ 0.80

สถตทใชในการวเคราะหขอมล ผวจยไดนาขอมลจากแบบสอบถามทเกบรวบรวม

ไดมาตรวจสอบความสมบรณและนามาวเคราะหโดยใช

โปรแกรมสาเรจรปทางสถต ไดแก สถตเชงพรรณนา

(Descriptive Statistics) คาเฉลย (Mean) รอยละ

(Percentage) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard

Deviation) คาตาสด (Minimum) และคาสงสด (Maximum)

และสถตเชงอนมาน (Inferential Statistics) เพอทดสอบ

สมมตฐานของงานวจย ในการเปรยบเทยบความแตกตาง

คะแนนเฉลยแตละดานภายในกลม กอนการทดลองและ

หลงการทดลองดวยสถต Dependent Samples t – test

และเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยแตละดาน

ระหวางกลม กอนการทดลองและหลงการทดลองดวยสถต

Independent Samples t-test

ผลการวจย 1 ขอมลทวไป ผลการวจยพบวา กลมตวอยาง

สวนใหญเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย อายเฉลย ในกลม

เปรยบเทยบคอ 57.13 ป และอายเฉลย ในกลมทดลอง คอ

60.67 ป สถานภาพสมรส ค ระดบการศกษาสวนใหญ

จบชนประถมศกษามอาชพเกษตรกรรม มรายไดเฉลย

ตอเดอน นอยกวา 2,000 บาท มความพอเพยงสาหรบการ

ใชจายสวนใหญไมเพยงพอในกลมกลมทดลอง สวนกลม

เปรยบเทยบมความเพยงพอ มระยะเวลาในการเจบปวย

ในกลมเปรยบเทยบ อยในชวง 1-5 ป (รอยละ 60.00)

รองลงมาคอ ระหวาง 6-10 ป (รอยละ 30.00) ในกลม

ทดลอง อาย 6-10 ป (รอยละ 46.67) รองลงมาคอ

ระหวาง 1-5 ป (รอยละ 40.00) จานวนสมาชกใน

ครอบครว 4-5 คน ทงกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ

2 ดานความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง

2.1 ภายหลงการทดลอง กลมทดลอง มคาเฉลย

คะแนนความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง สงกวากอน

การทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 แตกลม

เปรยบเทยบมคาเฉลยคะแนนความรเกยวกบโรคความดน

โลหตสง หลงทดลองไมแตกตางกบกอนการทดลอง

(p>0.05) ดงตารางท 1

37วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ตารางท1 ผลการเปรยบเทยบ คาเฉลยคะแนน ความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง กอนและหลงการทดลอง ภายใน

กลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ (n=30)

ความรเกยวกบโรคความดน

โลหตสง

d S.D. df t p-value

กลมทดลอง

กอนการทดลอง 15.7000 1.84110 29 -3.624 .001

หลงการทดลอง 16.8667 .34575

กลมเปรยบเทยบ

กอนการทดลอง 15.1333 1.77596 29 -1.795 .083

หลงการทดลอง 15.2333 1.67504

*มนยสาคญทางสถตทระดบ .05

2.2 เปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยคะแนน ความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง ระหวาง กลมทดลอง

กบกลมเปรยบเทยบ พบวา ภายหลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยคะแนนความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง

สงเพมขนกวากอนการทดลองและสงกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ดงตารางท 2

ตารางท2 ผลการเปรยบเทยบ คาเฉลยคะแนน ความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง กอนและหลงการทดลอง ระหวาง

กลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ (n=30)

ความรเกยวกบโรคความดน

โลหตสง

d S.D. df tp-value

กอนการทดลอง

กลมทดลอง 15.7000 1.8411 58 1.213 .230

กลมเปรยบเทยบ 15.1333 .1.7759

หลงการทดลอง

กลมทดลอง 16.8667 .34575 58 5.231 .000

กลมเปรยบเทยบ 15.2333 1.6750

*มนยสาคญทางสถตทระดบ .05

38 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

3. ดานพฤตกรรมการปฏบตตวเรองการควบคมอาหาร การออกกาลงกาย การจดการความเครยดและ

การรบประทานยา ของผปวยความดนโลหตสง เพอควบคมระดบความดนโลหตกอนและหลงการทดลอง ของกลม

ทดลองและกลมเปรยบเทยบ

3.1 กลมทดลองพบวา ภายหลงการทดลอง มคาเฉลยคะแนนความสามารถในการปฏบตตว แยกรายดาน

ทง 4 ดาน และโดยรวม สงกวากอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 กลมเปรยบเทยบ มคาเฉลย

คะแนน ความสามารถในการปฏบตตว โดยรวม หลงการทดลอง ไมแตกตางกบกอนการทดลอง (p>0.05) ดงตารางท 3

ตารางท3 การเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนน ความสามารถในการปฏบตตว แยกรายดานและโดยรวมกอนและหลงการ

ทดลอง ภายในกลมทดลอง และ กลมเปรยบเทยบ (n=30)

ความสามารถในการปฏบตตว

รายดานและโดยรวม X S.D. df t p-value

กลมทดลอง(n=30)

1. การควบคมอาหาร

กอนการทดลอง 2.3286 .29576 29 -5.931 .000*

หลงการทดลอง 2.6619 .20022

2. การออกกำาลงกาย

กอนการทดลอง 2.1000 .31894 29 -6.817 .000*

หลงการทดลอง 2.4417 .39543

3. การจดการความเครยด

กอนการทดลอง 2.4467 .39543 29 -3.346 .002*

หลงการทดลอง 2.6533 .22854

4. การรบประทานยา

กอนการทดลอง 2.5083 .46903 29 -2.186 .037*

หลงการทดลอง 2.6917 .34543

โดยรวม

กอนการทดลอง 2.3486 .21794 29 -6.132 .000*

หลงการทดลอง 2.6212 .14000

กลมเปรยบเทยบ(n=30)

1. การควบคมอาหาร

กอนการทดลอง 2.4333 .33857 29 -1.682 .103

หลงการทดลอง 2.4574 .31407

39วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

2. การออกกำาลงกาย

กอนการทดลอง 1.9583 .41044 29 -1.439 .161

หลงการทดลอง 1.9750 .41184

3. การจดการความเครยด

กอนการทดลอง 2.5733 1.21114 29 -1.3619 .127

หลงการทดลอง 2.5733 1.21114

4. การรบประทานยา

กอนการทดลอง 2.5667 .46855 29 -2.09815 .054

หลงการทดลอง 2.5667 .46855

โดยรวม

กอนการทดลอง 2.4000 .34366 29 -1.989 .056

หลงการทดลอง 2.4100 .34775

*มนยสาคญทางสถตทระดบ.05

3.2 กอนและหลงการทดลอง พบวา กอนการทดลอง กลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ มคาเฉลยคะแนน

ความสามารถในการปฏบตตวแยกรายดาน ทง 4 ดาน และโดยรวมกอนการทดลองไมแตกตางกน (p > 0.05) แตหลง

การทดลอง กลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ มคาเฉลยคะแนน ความสามารถในการปฏบตตว ทง 4 ดาน และโดยรวม

สงเพมขนกวา กอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ดงตารางท 4

ตารางท4 การเปรยบเทยบ คาเฉลยคะแนน ความสามารถในการปฏบตตว แยกรายดาน และโดยรวม กอนและหลง

การทดลอง ระหวาง กลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ (n=30)

ความสามารถในการปฏบตตว

รายดานและโดยรวม X S.D. df t p-value

กอนการทดลอง

1. ดานการควบคมอาหาร

กลมทดลอง 2.3286 .29576 58 -1.281 .205

กลมเปรยบเทยบ 2.4333 ..33657

2. ดานการออกกาลงกาย

กลมทดลอง 2.1000 1.31894 58 1.493 .141

กลมเปรยบเทยบ 1.9583 ..41044

40 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

3. ดานการจดการความเครยด

กลมทดลอง 2.4467 .39543 58 -.545 .588

กลมเปรยบเทยบ 2.5733 1.2114

4. ดานการรบประทานยา

กลมทดลอง 2.5083 .48903 58 -.472 .639

กลมเปรยบเทยบ 2.5667 .46855

โดยรวม

กลมทดลอง 2.3483 .21794 58 -.695 .490

กลมเปรยบเทยบ 2.4000 .34366

หลงการทดลอง

1. ดานการควบคมอาหาร

กลมทดลอง 2.6619 .31407 58 3.081 .003*

กลมเปรยบเทยบ 2.4524 .25158

2. ดานการออกกาลงกาย

กลมทดลอง 2.4417 .25158 58 5.296 .000*

กลมเปรยบเทยบ 1.9760 .41184

3. ดานการจดการความเครยด

กลมทดลอง 2.6533 .22854 58 .356 .723

กลมเปรยบเทยบ 2.5733 1.21114

4. ดานการรบประทานยา

กลมทดลอง 2.6917 .34543 58 1.176 .244

กลมเปรยบเทยบ 2.5667 .46855

โดยรวม

กลมทดลอง 2.6217 .14000 58 3.093 .003*

กลมเปรยบเทยบ 2.4100 .34775

*มนยสาคญทางสถตทระดบ .05

4. ดานการไดรบแรงสนบสนนทางสงคม ภายหลงการทดลอง พบวา กลมทดลองมคาเฉลยคะแนนการไดรบแรง

สนบสนนทางสงคม สงกวากอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 กลมเปรยบเทยบ มคาเฉลยคะแนน

การไดรบแรงสนบสนนทางสงคม หลงการทดลอง ไมแตกตางกบกอนการทดลอง (p>0.05) ดงตารางท 5

41วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ตารางท 5 การเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนน การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมกอนและหลงการทดลอง ภายในกลม

ทดลอง และกลมเปรยบเทยบ (n = 30)

แรงสนบสนนทางสงคม X S.D. df t p-value

กลมทดลอง

กอนการทดลอง 2.5900 .32942 29 -2.529 .017*

หลงการทดลอง 2.6900 .22644

กลมเปรยบเทยบ

กอนการทดลอง 2.1600 .62566 29 -1.00 .326

หลงการทดลอง 2.1633 .62614

*มนยสาคญทางสถตทระดบ.05

อภปรายผล 1. จากผลการศกษาพบวาผปวยความดนโลหตสง

กลมทดลอง ภายหลงการทดลอง มความรเกยวกบโรค

ความดนโลหตสง เพมขนมากกวา กอนการทดลอง และ

กลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 นน

กลาวไดวาเปนผลมาจากกลมทดลองเหนความสาคญและ

เกดความตระหนกในการดแลสขภาพตนเอง ทงนมาจาก

ผลของโปรแกรมการจดการคณภาพโดยการประยกตใช

ทฤษฎการกากบตนเองรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม

ทมการกระตนและเกดการรบรแกผปวยความดนโลหตสง

จงทาใหผลคะแนนดานความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง

เพมสงขนกวากอนการทดลองและสงกวากลมเปรยบเทยบ

ซงผลของโปรแกรมมการนากระบวนการกลม มาประยกต

ใชในกจกรรมการใหความร ทาใหเกดการแลกเปลยนความร

ประสบการณ และสมาชกในกลมมสวนรวมในการ

แกปญหารวมกน จงนบวาเปนวธการทด สามารถชวยให

มการเปลยนแปลงพฤตกรรมได และสามารถ นาไปใชกบ

ผปวยโรคเรอรงอนๆ ตอไป

2. จากผลการศกษาพบวาผปวยความดนโลหตสง

กลมทดลอง ภายหลงการทดลอง มการรบรความสามารถ

ของตนเองและความคาดหวงตอผลลพธของการปฏบตตว

ในเรอง การควบคมอาหารการออกกาลงกาย การจดการ

ความเครยด และการรบประทานยา เพมขนมากกวา

กอนการทดลองและ กลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทาง

สถตทระดบ 0.05 นน เปนผลมาจากกระบวนการจดการ

คณภาพทาใหผปวยและญาตเกดการตนร ซงสอดคลอง

กบผลการศกษาของชณรงค สขประเสรฐ (2553 : 86)

พบวาภายหลงการทดลอง กลมทดลอง มคาเฉลยคะแนน

ความคาดหวงตอผลลพธในการปฏบตตว สงกวากอนการ

ทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

3. จากผลการศกษาพบวาผปวยความดนโลหตสง

กลมทดลอง ภายหลงการทดลอง มพฤตกรรมในการปฏบตตว

ทถกตองในเรอง การควบคมอาหาร การออกกาลงกาย

การจดการความเครยด และการรบประทานยา เพมขน

มากกวา กอนการทดลอง และกลมเปรยบเทยบ อยางมนย

สาคญทางสถตทระดบ 0.05 นน อธบายไดวากลมทดลอง

ไดรบการตดตามและมการเสรมทกษะทงดานการควบคม

อาหาร การออกกาลงกาย การจดการความเครยด

และดานอนๆ อยางตอเนองและผวจยและทมเจาหนาท

42 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

สาธารณสขไดใชวธการกากบตดตามทไมกดดนผปวย

แตเนนใหผปวยเหนความสาคญของการปฏบตตวทถกตอง

เกดการกากบตนเองโดยกระบวนการกลมอยางแทจรง

มการพดคยกนแลกเปลยนประสบการณและใหกาลงใจ

ซงกนและกนเกดความเหนอกเหนใจกนซงสอดคลองกบผล

การศกษาของ มาลย กาเนดชาต (2552 : 101) พบวา

พฤตกรรมการดแลตนเองในดานการปฏบตตวโดยรวม

ของกลมทดลอง มากกวากอนการทดลองและมากกวา

กลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

สอดคลองกบผลการศกษาของสภททา อนทรศกด (2551 :

56) พบวา หลงการทดลอง กลมทดลอง มความสามารถ

ในการดแลตนเองแยกรายดาน 4 ดาน และโดยรวมเพมขน

กวากอนการทดลองและมากกวากลมเปรยบเทยบอยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

4. จากผลการศกษาพบวาผปวยความดนโลหตสง

กลมทดลอง ภายหลงการทดลอง ไดรบแรงสนบสนนทาง

สงคม เพมขนมากกวา กอนการทดลอง และกลมเปรยบเทยบ

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ0.05 นน อธบายไดวา

การนากระบวนการจดการคณภาพของเดมมง (PDCA)

มาประกอบการวางแผนการดาเนนงานรวมกบผทเกยวของ

ในการดแลสขภาพ ประกอบดวยผวจย ผชวยผวจย เจาหนาท

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล อาสาสมครสาธารณสข

ประจาหมบาน ผนาชมชน เจาหนาทองคการปกครอง

สวนทองถน ผปวยความดนโลหตสง ผดแล และญาต

วางแผนการดาเนนงานใหมกจกรรมตอเนองมกระบวนการ

ทจะชวยเหลอผปวยทเหมาะสม มการตดตามประเมนผล

และมแนวทางในการแกปญหาครงตอไปรวมกน เพอใหม

การเปลยนแปลงพฤตกรรมและปฏบตตว ดานการควบคม

อาหาร การออกกาลงกาย การจดการความเครยดและ

การรบประทานยาทถกตองและยงยนตอไป

นอกจากนการบนทกการตรวจสขภาพ มการแจง

ผลการวดความดนโลหตทกครงทออกตดตามเยยมบาน

ใหกาลงใจทกครง จะชวยใหผปวยความดนโลหตสง มกาลงใจ

ในการปรบเปลยนพฤตกรรมของตนเอง และทาใหสามารถ

ควบคมระดบความดนโลหตใหอยในภาวะปกตได

จากการทผวจยไดใหความรเกยวกบโรคความดน

โลหตสง ดวยการบรรยาย ประกอบวดทศน การนาเสนอตว

แบบทเปนผปวยความดนโลหตสงและเกดภาวะแทรกซอน

ไดเลาประสบการณจากการเจบปวยและวธการดแลสขภาพ

จนสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหมความสมาเสมอ

และลดลงได ทาใหผทเขารบการอบรมสนใจและมความ

เขาใจมากขน ประกอบกบการสาธต และแจกเอกสาร

คมอการดแลตนเองใหกลบบานเพอนาไปทบทวน มผล

ทาใหผปวยโรคความดนโลหตสงสงมคาเฉลยคะแนนดาน

ความรและการกากบตนเอง ในการปฏบตตว ดานการ

ควบคมอาหาร การออกกาลงกาย การจดการความเครยด

และการรบประทานยา เพมขนกวากอนการทดลองอยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 และจากการประเมนผล

ระดบความดนโลหตของกลมทดลอง พบวา กลมทดลอง

มคาเฉลยความดนโลหตลดลงกวากอนการทดลองและ

มความดนโลหตปกต โดยมคาเฉลยความดนโลหตซสโตลก

กอนการทดลองเทากบ 143.33 มลลเมตรปรอท หลงการ

ทดลองเทากบ 133.37 มลลเมตรปรอท และมคาเฉลย

ความดนโลหตไดแอสโตลก กอนการทดลองเทากบ 92.07

มลลเมตรปรอท หลงการทดลองเทากบ 86.50 มลลเมตร

ปรอท ซงอธบายไดวาระดบความดนโลหตทลดลงเกดจาก

รปแบบการจดการคณภาพโดยการประยกตใชทฤษฎการ

กากบตนเองรวมกบทฤษฏแรงสนบสนนทางสงคม ทนามา

ใชในการใหความรในเรองความดนโลหตสง การปฏบตตว

มผลทาใหผปวยความดนโลหตสงในกลมทดลองมการ

เปลยนแปลงดานความรทเพมขน มการกากบตนเอง ในการ

ปฏบตตว ดานการควบคมอาหาร การออกกาลงกาย

การจดการความเครยด และการรบประทานยา มากขน

มสวนรวมมากขน สงผลใหพฤตกรรมการดแลตนเองดขน

และตอเนอง จนสามารถควบคมระดบความดนโลหตให

ลดลงและอยในระดบปกตได ซงสอดคลองกบผลการศกษา

43วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ของปราณ ลอยหา (2550 : 143) พบวา กลมทดลอง

มคะแนนเฉลย ความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง การรบร

ความสามารถในการปฏบตตวความคาดหวงตอผลลพธ

ในการปฏบตตวและการปฏบตตวของผปวยความดน

โลหตสง สงกวากอนการทดลอง และกลมเปรยบเทยบ

และสอดคลองกบผลการศกษาของ นวชรพร วฒนวโรจน

(2550 : 70) พบวา กลมทดลอง ภายหลงไดรบโปรแกรม

การบรหารจดการโดย ประยกตใชวงจรคณภาพเดมมง

กระบวนการกลม รวมกบแรงสนบสนนทางสงคม มความร

เกยวกบภาวะความดนโลหตสงและมพฤตกรรมการรบ

ประทานยา ถกตองเพมขน และมความดนโลหตลดลง

กวากอนการทดลองและดกวากลมเปรยบเทยบ สอดคลอง

กบผลการศกษาของ ภทราภรณ ประจนพล (2552 : 43)

พบวา การใหคาแนะนาในกลมทดลอง มคะแนนความร

เพมขนแตกตางกบกลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต

ทระดบ 0.05

กตตกรรมประกาศ การศกษาวจยฉบบนสาเรจลลวงไปดวยด โดยไดรบ

ความกรณาและชวยเหลออยางดยงจากอาจารย ดร.รง

วงศวฒน มหาวทยาลยพะเยา นายแพทยปรศน อารรตน

หวหนากลมงานเวชกรรมสงคม โรงพยาบาลเชยงคา

คณอนงคสน แดนไพบลย และเพอนรวมงานทกทาน

ทไดกรณาใหคาปรกษา แนะนาและแกไขขอบกพรองตางๆ

ในทกขนตอน ขอขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน

เอกสารอางอง

กระทรวงสาธารณสข. (2554).ʋǹ¢ŒÍÁÙÅ¢‹ÒÇÊÒÃÊÒ¸ÒóÊØ¢. กรงเทพฯ : โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.กลมแผนงานและยทธศาสตร สานกงานสาธารณสขจงหวดพะเยา (2556). ÊÃØ»¼Å¡ÒôíÒà¹Ô¹§Ò¹»ÃШíÒ»‚. สานกงานสาธารณสขจงหวดพะเยา.ชณรงค สขประเสรฐ. (2553). ¼Å¢Í§â»Ãá¡ÃÁ¡ÒèѴ¡ÒäسÀÒ¾â´Â¡ÒûÃÐÂØ¡µ�㪌·ÄɮաÒáíҡѺµ¹àͧËÇÁ¡Ñº·ÄÉ®Õ áçʹѺʹع·Ò§Êѧ¤Á ·ÕèÁÕµ‹Í¡ÒþѲ¹Ò¾ÄµÔ¡ÃÃÁ¡ÒôÙáŵ¹àͧ ¢Í§ ¼ÙŒ»†Ç¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËÔµÊÙ§ ã¹ÈÙ¹Â�ÊØ¢ÀÒ¾ ªØÁª¹ºŒÒ¹Ë¹Í§ºÑÇÍíÒàÀ͢عËÒÞ ¨Ñ§ËÇÑ´ÈÃÕÊÐà¡É. วทยานพนธ ปรญญาสาธารณสขมหาบณฑต, มหาวทยาลยมหาสารคาม.วชรพร วฒนวโรจน. (2550) ¡ÒúÃÔËÒèѴ¡ÒÃà¾×èÍ»ÃѺà»ÅÕ蹾ĵԡÃÃÁ¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ㹡ÒäǺ¤ØÁ¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËÔµÊÙ§ ª¹Ô´äÁ‹·ÃÒºÊÒà赯 ÈÙ¹Â�ÊØ¢ÀÒ¾ªØÁª¹àÁ×ͧ ¨Ñ§ËÇÑ´¹¤Ã¾¹Á. วทยานพนธ ปรญญาสาธารณสขมหาบณฑต, มหาวทยาลยมหาสารคาม,ปราณ ลอยหา. (2551). »ÃÐÊÔ·¸Ô¼Å¡ÒûÃÐÂØ¡µ�㪌·ÄɯաÒáíҡѺµ¹àͧËÇÁ¡ÑºáçʹѺʹع·Ò§Êѧ¤Á à¾×è;Ѳ¹Ò ¾ÄµÔ¡ÃÃÁ¡ÒôÙáÅÊØ¢ÀÒ¾¢Í§¼ÙŒ»†Ç¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËÔµÊÙ§ ·ÕèäÁ‹ÊÒÁÒö¤Çº¤ØÁÃдѺ¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËÔµãËŒÍÂÙ‹ã¹ÒÇл¡µÔ. วทยานพนธ ปรญญาสาธารณสขมหาบณฑต, มหาวทยาลยขอนแกน.ภทราภรณ ประจนพล. (2552). ¼Å¢Í§¡ÒÃãËŒ¤íÒá¹Ð¹íÒã¹¼ÙŒ·ÕèÁÕ¡ÒÃàÊÕ觵‹Í¡ÒÃà¡Ô´âä¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËÔµÊÙ§. วทยานพนธ ปรญญาเภสชศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยมหาสารคาม.มาลย กาเนดชาต. (2551). ¡ÒèѴ¡ÒÃẺÁÕʋǹËÇÁ㹡ÒôÙáÅÊØ¢ÀÒ¾¢Í§¼ÙŒ»†Ç¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËÔµÊÙ§. วทยานพนธ ปรญญาสาธารณสขมหาบณฑต, มหาวทยาลยมหาสารคาม.โรงพยาบาลเชยงคา จงหวดพะเยา. (2556). ÊÃØ»¼Å¡ÒôíÒà¹Ô¹§Ò¹ NCD. ศนยขอมลโรงพยาบาลเชยงคา.สภททา อนทรศกด. (2551). ÃٻẺ¡ÒúÃÔ¡ÒÃÊØ¢ÀҾ㹡ÒôÙáŵ¹àͧ¢Í§¼ÙŒ»†Ç¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËÔµÊÙ§ µíҺŹҧºÇª ÍíÒàÀÍà´ÔÁºÒ§¹Ò§ºÇª ¨Ñ§ËÇÑ´ÊؾÃóºØÃÕ. วทยานพนธ ปรญญาสาธารณสขมหาบณฑต, มหาวทยาลยมหาสารคาม. สานกโรคไมตดตอ กระทรวงสาธารณสข. (2555). ÃÒ§ҹâääÁ‹µÔ µ‹Í. กรงเทพฯ : โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

44 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

บทคดยอ การพฒนารปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรม

องคกรของโรงเรยนมธยมศกษา เปนการวจยและพฒนา

(Research and Development) มวตถประสงค

1) เพอศกษาสภาพการณวฒนธรรมองคกรของโรงเรยน

มธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2) เพอพฒนา

รปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรมองคกรของโรงเรยน

มธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 3) เพอตรวจสอบ

รปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรมองคกรของโรงเรยน

มธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและ 4) เพอทดลอง

ใชรปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรมองคกรของ

โรงเรยนมธยมศกษา การดาเนนการวจยประกอบดวย

4 ขนตอน ขนตอนท 1 การศกษาสภาพการณวฒนธรรม

องคกรของโรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ประชากรและกลมตวอยาง เปนสถานศกษา กาหนดให

มโรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สงกด

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานในทกจงหวด

และมขนาดเลก กลาง ใหญ และใหญพเศษ จงหวดละ

6 โรงเรยน สมอยางงาย รวมจานวนทงสน 120 โรงเรยน

กาหนดกลมผใหขอมล ดงน 1) ผอานวยการ 1 คน

2) รองผอานวยการ 1 คน 3) หวหนากลมสาระ 6 คน

4) ครผสอน 2 คน จานวนทงสน 10 คน รวมผใหขอมล

รปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรมองคกร

ของโรงเรยนมธยมศกษาThe Administrative Model for Developing Organizational

Culture in High school

ยงยง นนทวณชชากร โรงเรยนหวยทบทนวทยาคม

ทงสน 1,200 คน เครองมอทใชในการวจย แบงออกเปน

2 สวน คอ สวนท 1 เปนแบบสอบถามขอมลพนฐานเกยวกบ

สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม และสวนท 2 เปนแบบ

สอบถามความคดเหนเกยวกบสภาพการณวฒนธรรม

องคกรของโรงเรยนระดบมธยมศกษา ตรวจสอบความ

เทยงตรงเนอหา เพอหาคา IOCตงแต 0.60 - 1.00 และคา

ความเชอมนของเครองมอ เทากบ 0.963

ผลการวจย ปรากฏวา ผลการวเคราะห สภาพการณ

วฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษา ตามความคดเหน

ของผอำานวยการโรงเรยน รองผอำานวยการโรงเรยนและ

หวหนากลมสาระ และคร พบวา ความคดเหนโดยภาพรวม

ของสภาพการณวฒนธรรมองคกรอยในระดบมาก สาหรบ

วฒนธรรมองคกรของโรงเรยน ความมงประสงคของ

สถานศกษา การมคณภาพ ความเปนสวนหนงของสถานศกษา

ความหลากหลายของบคคล การใหอานาจ การยอมรบ

ความไววางใจ ความเอออาทร ความซอสตยสจรต และ

การตดสนใจ โดยผทรงคณวฒมความคดเหนสอดคลองกนวา

หากผบรหารและครมการแสดงบทบาทตามทกาหนด

ใหเปนวฒนธรรมองคกรของโรงเรยนและการดาเนนการ

คณภาพการศกษาของโรงเรยนได และผลการทดลอง

ใชรปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรมองคกรของ

45วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

โรงเรยนมธยมศกษา ปรากฏวา ครและบคลากรทางการ

ศกษา มความคดเหนตอการทดลองใชรปแบบการบรหาร

เพอพฒนาวฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษา

โดยภาพรวมหลงการทดลองมากกวากอนการทดลองอยาง

มนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 โดยคาเฉลยความคด

เหนกอนการทดลอง เทากบ 265.851 ฑ 32.66 และ

คาเฉลยความคดเหนหลงการทดลอง เทากบ 344.426

ฑ 35.51 ผลจากการศกษาแสดงใหเหนวา การปรบเปลยน

วฒนธรรมองคกรคอ การลดความเปนวฒนธรรมเดมและ

สรางสรรควฒนธรรมใหม ทผบรหารตองแสวงหาวธการ

ปรบปรงความสามารถขององคกร โดยความรวมมอของ

บคลากรในการเปลยนแปลงเพอพฒนาองคกร เพอพฒนา

องคกรสความมคณภาพ

คำาสำาคญ : รปแบบการบรหาร วฒนธรรมองคกร

โรงเรยนมธยมศกษา

Abstract This research and development aimed at

identifying the situation of organizational culture,

developing the administrative model for developing

organizational culture, and testing the administrative

model for developing organizational culture in

secondary school. There are four steps of research

procedures. Firstly, to identify the situation of

organizational culture among secondary schools in

the northeast of Thailand. One-twenty secondary

schools located in the northeast educational

area were randomly recruited to participate in

this study. One director, one vice director, six

department chairs and two teachers per each

school, totally 1,200 participants, were voluntary

participated in this study. The self-administrated

questionnaires compose of demographic

characteristics and the opinion toward the

situation of organizational culture in secondary

school. The questionnaire was approved by three

experts, and its reliability was 0.963.

Research reveals that over all opinion

toward the situation of organizational culture in

secondary school was at very good level. They

expressed that the component of organizational

cultural consists of institutional goals, quality,

to be part of the institutional, multidisciplinary,

authorization, acknowledgement, trust, generosity,

loyalty and decision. All experts agreed that the

director and teachers in secondary school should

play their roles according organizational culture

in order to promote the quality of school. There

was significant increasing in the opinion score

after implement the administrative model for

developing organizational cultural in secondary

school (p<0.05).

Research suggests that the process of

organizational culture development should be

reducing negative organizational culture, but

promoting positive organizational culture. Moreover,

leaders should promote organizational capacity in

order to improve the organizational quality.

Key words : administrative model,

organizational culture, secondary school

บทนำา โรงเรยนเปนสถาบนทางสงคมทมสาคญทสดใน

อนทจะทาหนาทสรางและพฒนา “คน” ใหเปน “มนษย”

ทดมคณภาพสามารถดารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข

ดวยการพงตนเองซงเปนความคาดหวงของสงคมทมตอ

46 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

โรงเรยนจงเปนผลใหโรงเรยนตองมกระบวนการบรหาร

จดการททาใหผเรยนมคณภาพสงตามมาตรฐานการศกษา

ทกาหนดและใหไดรบการพฒนาในทกดานตามความ

สามารถทจะจดการศกษาใหสอดคลองกบความตองการ

ของชมชนเปนทยอมรบและสามารถเปนแบบอยางในดาน

“คณภาพ” แกโรงเรยนอนไดซงขนอยกบองคประกอบและ

รปแบบทใชในการบรหารงานโดยเนนเปาหมายหลกคอ

การพฒนาศกยภาพของผเรยนและหากนาองคประกอบ

และรปแบบในการบรหารงานมาใชจนประสบผลสาเรจ

แลวกจะเรยกไดวาเปนการบรหารโรงเรยนทมประสทธผล

ซงจะสงผลถงการพฒนาคณภาพการศกษาอนหมายถง

ความมชอเสยงและการยอมรบอกทงความภาคภมใจของ

บคลากรในโรงเรยนเพอทจะเปนแรงกระตนใหทกฝาย

เกดความพยายามทจะรกษาระดบมาตรฐานคณภาพอกทง

การพฒนาโรงเรยนอยางไมหยดยงมทศทางในการพฒนา

ทชดเจนมนคงและสามารถหลอหลอมเปนวฒนธรรม

การทางานขององคกรทมคณคามบรรยากาศทเอออานวย

ใหเปนโรงเรยนแหงการเรยนรมความพรอมทางดาน

ทรพยากรทเพยงพอในการบรหารจดการทาใหผเรยน

มคณภาพสงตามมาตรฐานทกาหนดสงผลใหนกเรยน

เปนคนดคนเกงสามารถดารงชวตอยในสงคมอยางมความ

สขได (สานกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2547)

ในการทางานขององคกรตางๆ จะพบวาแตละ

องคกรนนจะมรปแบบการทางานหรอพฤตกรรมการทางาน

สวนใหญแตกตางกนและมวฒนธรรมการทางานหรอ

ลกษณะการจดการองคกรทเปนเอกลกษณเฉพาะตน

ซงปรากฏในรปของขอความทวาดวยเรองกฎระเบยบ

ขอบงคบของบคลากรในองคกรหรอนโยบายขององคกร

ตลอดจนวสยทศน (Vision) พนธกจ (Mission) แตใน

ทานองเดยวกนนนรปแบบของการประพฤตปฏบตบางอยาง

กไมปรากฏใหเหนอยางชดเจนดงนนเพอใหเกดความเขาใจ

ทถกตองอนจะนาไปสการทางานรวมกนและทาใหการ

ดาเนนงานนนไดเปนไปอยางราบรนมากทสดจงสมควร

ทบคลากรในองคกรตองเขาใจและรบรวฒนธรรมองคกร

ของตน (เพชร รปะวเชตร, 2554) วฒนธรรมองคกร

หมายถง แบบแผนความคดหรอความรสกทสมาชก

ในองคกรไดม สวนรวมกนกาหนดขนภายในองคกร

เพอยดเปนแนวทางปฏบตใหกบบคลากรขององคกร

ซงวฒนธรรมองคกรนสามารถพฒนาไดตามตองการของ

องคกร ตรงกนขามวฒนธรรมองคกรสามารถหยดอยกบท

ไดเชนกน (Cumming & Worley, 2009) ดงนนวฒนธรรม

องคกรจงมความสาคญตอการบรหารงานองคกรทงน

ไมวาจะเปนวฒนธรรมทเขมแขงหรอวฒนธรรมทออนแอ

สมาชกในองคกรจะมคานยมความคดความเชอทแตกตาง

กนไป ไมเปนเปาหมายเดยวกนขององคกร ไมมความเขาใจ

ในเปาหมายขององคกรและสงผลเสยตอองคกรในทสด

(Bateman & Snell, 2002)

วฒนธรรมองคกรยงสงผลตอกระบวนการบรหาร

ไมวาจะเปน การจงใจภาวะผนาการตดสนใจ การสอสาร

การเปลยนแปลง ตลอดจนการควบคม การประเมนผล

และระบบการใหรางวล ซงผบรหารจะตองตระหนกถง

ความสาคญในการศกษาการนาวฒนธรรมองคกรมาใช

ใหเกดประโยชนตอการบรหารองคกรใหเกดประสทธภาพ

และประสทธผลดวยการสงเสรมใหองคกรมวฒนธรรม

ทแขง (STRONG CULTURE) และสรางสรรควฒนธรรม

ทเอออานวยตอการปฏบตงานของบคลากรในองคกร

เพอเปนแบบแผนของวฒนธรรมทเปนทยอมรบของสมาชก

ในองคกร และนาไปสการหลอมรวมความมงมน ตงใจจรง

ของบคลากรในการรวมกนขบเคลอนภารกจขององคกร

ไปสการบรรลเปาหมายขององคกรอยางมประสทธภาพ

(Lussier & Achua, 2004) ดงนน วฒนธรรมองคกร

จาเปนทจะตองมการปรบเปลยนใหสอดคลองกบกลยทธ

ขององคกรหรอสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปในขณะนนๆ

และรองรบเพอการเปลยนแปลงในอนาคตอกดวยทงน

เพ อความอยรอดขององคกรตอไป (เยาวลกษณ

มหาสทธวฒน และปณณธร ชชวรตน, 2550)

47วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ผบรหารโรงเรยนมธยมศกษามภาระหนาททจะตอง

บรหารงานในโรงเรยน 4 งานหลกคอ 1. งานบรหาร

วชาการ 2. งานบรหารบคลากร 3. งานบรหารงบประมาณ

และ 4. งานบรหารทวไปซงการดาเนนงานตามความ

รบผดชอบในหนาทจะไดผลตามเปาหมายอยางสงสดกขน

อยกบพฤตกรรมการบรหารของผบรหารการปฏบตงาน

ของโรงเรยนจะดาเนนไปอยางมประสทธภาพเพยงใดนน

ยอมขนอยกบการใชหลกการบรหารทเหมาะสมของผบรหาร

พฤตกรรมการบรหารทเหมาะสมของผบรหารจะสราง

ทศนคตทดตอการทางานของครจะเปนแรงผลกดนใหคร

ทางานดวยความกระตอรอรนและสมครใจหรอมความ

พงพอใจในการทางานทาใหภารกจของโรงเรยนบรรล

เปาหมายและเกดประสทธภาพมากทสดการบรหารจดการ

ทดจงเปนสงสาคญทจะทาใหผรวมงานเกดความตระหนก

และมความพงพอใจในการทางานอยางมประสทธภาพ

เพราะการทผรวมงานมความพงพอใจในการทางานสง

ยอมจะทาใหผลผลตทจะออกมายอม ผวจยจงไดศกษา

พฒนารปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรมองคกร

สาหรบโรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

โดยขอมลทไดจากการวจยจะเปนขอความรทเปนประโยชน

เพอการนาไปใชในการกาหนดแนวทางในการดาเนนงาน

ของโรงเรยนระดบมธยมศกษา ใหเกดการพฒนาการบรหาร

จดการการศกษา เพอใหการศกษาเปนพนฐานทดในการ

พฒนาคนใหมคณภาพแกสงคมและประเทศชาต

วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาสภาพการณวฒนธรรมองคกรของ

โรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

2. เพอพฒนารปแบบการบรหารเพอพฒนา

วฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวน

ออกเฉยงเหนอ

3. เพอตรวจสอบรปแบบการบรหารเพอพฒนา

วฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวน

ออกเฉยงเหนอ

4. เพอทดลองใชรปแบบการบรหารเพอพฒนา

วฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษา

ระเบยบวธการวจย การพฒนารปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรม

องคกรของโรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

เปนการวจย และพฒนา (Research and Development)

มวธดาเนนงานประกอบดวย

ขนตอนท1(R)การศกษาสภาพการณวฒนธรรม

องคกรของโรงเรยนระดบมธยมศกษาในภาคตะวนออก

เฉยงเหนอ

ประชากรและกลมตวอยาง ไดแก โรงเรยน

มธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สงกดสานกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน โดยใชตารางของ

Yamane (1973) ทระดบความคลาดเคลอน ฑ 10%

ไดจานวนกลมตวอยาง 91 โรงเรยน ใชวธการสมหลายวธ

(Multi - Stage Sampling) กาหนดใหมโรงเรยนทเปนกลม

ตวอยางในทกจงหวด โดยกาหนดใหมโรงเรยนมธยมศกษา

สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

ขนาดเลก กลาง ใหญ และใหญพเศษ จงหวดละ 6 โรงเรยน

เพอใหไดขอมลทกวาง ครอบคลม และเปนตวแทนของ

กลมประชากรทงหมด และสมเลอกอยางงายโรงเรยน

ขนาดเลก กลาง ใหญ และใหญพเศษ รวมจานวนทงสน

120 โรงเรยน กาหนดกลมผใหขอมล ดงน 1) ผอานวยการ

1 คน 2) รองผอานวยการ 1 คน 3) หวหนากลมสาระ

6 คน 4) ครผสอน 2 คน จานวนทงสน 10 คน รวมผให

ขอมลทงสน 1,200 คน

เครองมอทใชในการขนตอนนเปนแบบสอบถาม

เกยวกบสภาพการณการบรหารวฒนธรรมองคกรของ

โรงเรยนระดบมธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ซงแบงออกเปน 2 สวน คอ สวนท 1 เปนแบบสอบถาม

ขอมลพนฐานเกยวกบสถานภาพของผตอบแบบสอบถาม

และสวนท 2 เปนแบบสอบถามความคดเหนเกยวกบ

48 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

สภาพการณวฒนธรรมองคกรของโรงเรยนระดบมธยมศกษา

ตรวจสอบความเทยงตรงเนอหา (Content Vadity)

เพอหาคา IOCตงแต 0.60 - 1.00 และคาความเชอมน

ของเครองมอ เทากบ 0.963

การวเคราะหขอมลดวยสถต รอยละ คาเฉลยและ

คาเบยงเบนมาตรฐาน เพอนาไปเปนขอมลสาคญในการ

พฒนารปแบบการบรหารวฒนธรรมคณภาพของโรงเรยน

มธยมศกษา

ขนตอนท2การพฒนารปแบบการบรหารเพอ

พฒนาวฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษาในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ

ผวจยไดทาการพฒนารปแบบการบรหารเพอพฒนา

วฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวนออก

เฉยงเหนอ ดวยการจดทากรอบรางรปแบบการบรหาร

เพอพฒนาวฒนธรรมองคกร และประชมระดมความคดเหน

(Brain Storming) กบผอานวยการเขตการศกษา

รองผอานวยการเขตการศกษา ผบรหารโรงเรยน

มธยมศกษาของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สงกดสานกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานระดบเชยวชาญ

รองผอานวยการ หวหนากลมสาระและคร รวมจานวน

9 ทาน ปรบปรงการพฒนารปแบบการบรหารเพอพฒนา

วฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมตามขอคดเหนและ

ขอเสนอแนะความเปนไปไดจากการระดมความคดเหน

(Brain Storming) ใหมความสมบรณ และนาไปใชไดจรง

ขนตอนท 3 การตรวจสอบรปแบบการบรหาร

โรงเรยน

การตรวจสอบรปแบบการบรหารเพอพฒนา

วฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวน

ออกเฉยงเหนอ กระทาโดยจดการประชมอยางเปนทางการ

เพอการวพากษรปแบบการบรหารวฒนธรรมคณภาพ

สาหรบโรงเรยนมธยมศกษา ทจดทาขนโดยผทรงคณวฒ

9 ทาน นาผลจาการวพากษรปแบบการบรหารเพอ

พฒนาวฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษาในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ ของผทรงคณวฒมาปรบปรงแกไข

รปแบบทจดทาขนเพอใหมความชดเจนและสมบรณและ

มความเปนไปไดในการนาไปใชเปนแนวทางการบรหาร

จดการวฒนธรรมคณภาพสาหรบโรงเรยนมธยมศกษา

ขนตอนท4(R2)การวจยทดลองใชรปแบบการ

บรหารเพอพฒนาวฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยม

ผวจยไดนารปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรม

องคกรของโรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ทไดจากขนท 3 มาทดลองใช ในโรงเรยนทงไชยพทยา

ในระหวางภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2557 (เดอนเมษายน

2557 ถงเดอนกนยายน 2557) จากนนทาการประเมนผล

การสงเสรมใหเกดวฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยม

ศกษา การทดลองในขนนผวจยใชแผนแบบการทดลอง

แบบทดสอบกอนและหลงแบบกลมเดยว (The One - Group

Pretest - Posttest Design) เพอศกษาผลของพฒนา

รปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรมองคกรของ

โรงเรยนมธยมศกษา

ผลการวจย

ผตอบแบบสอบถามเปนเพศหญง รอยละ 52.67

รองลงมาเปน เพศชาย รอยละ 47.33 มอายระหวาง

40 - 49 ป รอยละ 41.50 รองลงมา มอายระหวาง

30 - 39 ป รอยละ 33.17 และ มอาย 50 ป ขนไป รอยละ

17.42 สาหรบวฒการศกษาสงสดระดบปรญญาตร รอยละ

58.75 รองลงมาปรญญาโท รอยละ 40.75 และปรญญาเอก

รอยละ 0.50 และมตาแหนง/สถานภาพเปนหวหนา

กลมสาระ รอยละ 60.00 รองลงมาเปนคร รอยละ 20.00

และผอำานวยการโรงเรยน รองผอำานวยการโรงเรยน รอยละ

10.00 ซงมจานวนเทากน มประสบการณในการดารง

ตาแหนง/สถานภาพเปนระยะเวลา (นบรวมปการศกษา

2555) มประสบการณระหวาง 18 - 20 ป รอยละ 19.42

รองลงมา มประสบการณมากกวา 20 ป รอยละ 16.25

และมประสบการณระหวาง 15 - 17 ป รอยละ 15.25

49วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

มประสบการณการทางานในสถานศกษาแหงน ระหวาง

10 - 14 ป รอยละ 24.75 รองลงมา มประสบการณการ

ทางานในสถานศกษาแหงน ระหวาง 5 - 9 ป รอยละ

22.92 และมประสบการณการทางานในสถานศกษาแหงน

ระหวาง 20 - 24 ป รอยละ 15.08

ผลการวเคราะห สภาพการณวฒนธรรมองคกรของ

โรงเรยนมธยมศกษา ตามความคดเหนของผอานวยการ

โรงเรยน รองผอำานวยการโรงเรยนและหวหนากลมสาระ

และคร พบวา ความคดเหนโดยภาพรวมของสภาพการณ

วฒนธรรมองคกรอยในระดบมาก ( = 4.43, 4.44 และ

4.42) เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา สภาพการณ

วฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษา ตามความคดเหน

ของผอำานวยการโรงเรยน รองผอำานวยการโรงเรยนและ

หวหนากลมสาระ และคร พบวาวามคดเหนของผอานวยการ

ดานทมคาเฉลยมากทสด คอ ความซอสตยสจรต

( = 4.64) การตดสนใจ ( = 4.60 และความเอออาทร

( = 4.51) สวนความคดเหนของรองผอานวยการ

โรงเรยนและหวหนากลมสาระ พบวา ดานทมคาเฉลย

มากทสด คอ ความซอสตยสจรต ( = 4.59) การตดสนใจ

( = 4.51) และความเอออาทร ( = 4.51) สาหรบความ

คดเหนของคร พบวา ดานทมคาเฉลยมากทสด คอ ดาน

ความซอสตยสจรต ( = 4.61) เมอศกษาในรายละเอยด

ของขอมลในแตละดาน มรายละเอยด ดงน ดาน

ความมงประสงคของสถานศกษา ประเดนทมคาเฉลย

นอยทสด ตามความคดเหนของผอานวยการโรงเรยน

รองผอานวยการโรงเรยนและหวหนากลมสาระ และคร

คอ มการจดเตรยมคมอการปฏบตงานไวอยางครบถวน

ทกภารกจ ดานการมคณภาพ ประเดนทมคาเฉลยนอยทสด

ตามความคดเหนของผอานวยการโรงเรยน รองผอานวยการ

โรงเรยนและหวหนากลมสาระ และครทมคาเฉลยนอยทสด

คอ สรางความเปนเอกภาพในการปฏบตงานภายใตมาตรฐาน

และคณภาพของบคลากร ในดานความเปนสวนหนงของ

สถานศกษา ประเดนทมคาเฉลยนอยทสด ตามความคดเหน

ของผอำานวยการโรงเรยน รองผอำานวยการโรงเรยนและ

หวหนากลมสาระ และคร พบวา คาเฉลยนอยทสด คอ

บคลากรมมความรสกวาโรงเรยนเปนของทกคน สวนดาน

ความหลากหลายของบคคล ประเดนทมคาเฉลยนอยทสด

ตามความคดเหนของผอานวยการโรงเรยน รองผอานวยการ

โรงเรยนและหวหนากลมสาระ คอ ปฏบตกบบคลากร

อยางปจเจกบคคลทมความตองการและเชยวชาญเฉพาะ

ในการดาเนนงานของโรงเรยน ในขณะทความคดเหนของคร

ขอทมคาเฉลยนอยทสด คอ ประสานและจดการ

ความคดเหนทแตกตางของบคลากร สวนดานการมอบ

อำานาจประเดนทมคาเฉลยนอยทสด ตามความคดเหน

ของผอำานวยการโรงเรยน รองผอำานวยการโรงเรยน

และหวหนากลมสาระ พบวาคาเฉลยนอยทสด คอ

ทาทายบคลากรใหหา/เสนอวธการทาวธการทดขนในการ

ดาเนนงาน แตความคดเหนของครพบวา คาเฉลยนอยทสด

คอ นาใหบคลากรดาเนนงานของโรงเรยนดวยการ “ทา”

มากกวาทจะ “สง”

ดานการยอมรบ ประเดนทมคาเฉลยนอยทสด

ตามความคดเหนของผอานวยการโรงเรยน รองผอานวยการ

โรงเรยนและหวหนากลมสาระ และคร คอ ไมพยายาม

จะเปลยนแปลง อะไรเกยวกบการดาเนนงานตราบเทาท

สงตางๆ ยงดาเนนไปไดดวยด ดานความไววางใจ

ประเดนทมคาเฉลยนอยทสด ตามความคดเหนของผ

อำานวยการโรงเรยน รองผอำานวยการโรงเรยนและหวหนา

กลมสาระ และคร คอ ใหอสระแกบคลากรในการแสดง

ความคดเหนเกยวกบการดาเนนงานทสาคญของโรงเรยน

ในดานความเอออาทร ประเดนทมคาเฉลยนอยทสด

ตามความคดเหนของผอานวยการโรงเรยน รองผอานวยการ

โรงเรยนและหวหนากลมสาระ และคร คอ ใหการยกยอง

ชมเชยเปนการสวนตว เมอบคลากรดาเนนงานในโรงเรยน

ไดดยงในดานความซอสตยสจรต ประเดนทมคาเฉลย

นอยทสด ตามความคดเหนของผอานวยการโรงเรยน

คอ เปนทเคารพของทกคนในโรงเรยน ความคดเหนของ

X

X X

X

X

X X

X

50 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

รองผอำานวยการโรงเรยนและหวหนากลมสาระ พบวา

คาเฉลยนอยทสดคอ สรางบรรทดฐานในการปฏบตหนาท

ของบคลากรไดอยางถกตองและเหมาะสม ตามความคดเหน

ของคร พบวา คาเฉลยนอยทสดคอ ใหตวแบบการบรหารงาน

ทดแกเราเพอปฏบตตาม สวนดานการตดสนใจ ตามความ

คดเหนของผอานวยการโรงเรยนและรองผอานวยการ

โรงเรยนและหวหนากลมสาระ พบวา คาเฉลยนอยทสด

คอ ใชขอมลสารสนเทศมาประกอบการตดสนใจ แตความ

คดเหนของคร คาเฉลยนอยทสดคอ จดใหมขอมลทใช

ประกอบในการวนจฉยสงการอยางเพยงพอถกตองแมนยา

ผลการพฒนารปแบบการบรหารเพอพฒนา

วฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวนออก

เฉยงเหนอ

รปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรมองคกร

ของโรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ทผวจยรางขน มรายละเอยด ดงน

1.ความมงประสงคของสถานศกษาวฒนธรรม

การบรหารงานของผบรหารจานวน 21 ขอ วฒนธรรม

การปฏบตของคร จานวน 11 ขอ

2.การมคณภาพ วฒนธรรมการบรหารงานของ

ผบรหาร จานวน 19 ขอ วฒนธรรมการปฏบตของคร

จานวน 8 ขอ

3.ความเปนสวนหนงของสถานศกษา วฒนธรรม

การบรหารงานของผบรหารจานวน 5 ขอ วฒนธรรม

การปฏบตของคร จานวน 8 ขอ

4. ความหลากหลายของบคคล วฒนธรรม

การบรหารงานของผบรหารจานวน 9 ขอ วฒนธรรม

การปฏบตของคร จานวน 4 ขอ

5.การใหอำานาจวฒนธรรมการบรหารงานของ

ผบรหาร จานวน 13 ขอ วฒนธรรมการปฏบตของคร

จานวน 4 ขอ

6. การยอมรบ วฒนธรรมการบรหารงานของ

ผบรหาร จานวน 9 ขอ วฒนธรรมการปฏบตของคร

จานวน 6 ขอ

7. ความไววางใจ วฒนธรรมการบรหารงาน

ของผบรหารจานวน 4 ขอ วฒนธรรมการปฏบตของคร

จำานวน 2 ขอ

8. ความเอออาทร วฒนธรรมการบรหารงาน

ของผบรหาร จานวน 14 ขอ วฒนธรรมการปฏบต

ของคร จานวน 6 ขอ

9.ความซอสตยสจรตวฒนธรรมการบรหารงาน

ของผบรหารจานวน 8 ขอ วฒนธรรมการปฏบตของคร

จานวน 4 ขอ

10.การตดสนใจ วฒนธรรมการบรหารงานของ

ผบรหาร จานวน 10 ขอ วฒนธรรมการปฏบตของคร

จานวน 7 ขอ

โดยรปแบบการบรหารทพฒนาขน และผานการ

ประชมอยางเปนทางการของผทรงคณวฒ เพอการวพากษ

วฒนธรรมองคกรทจดทาขน โดยผทรงคณวฒจานวน

9 ทาน ไดขอมลคณภาพทสามารถนามาจดปรบใหรป

แบบทพฒนาขน มความเหมาะสมและมความเปนไปได

ในการนาไปใช

สาหรบผลการทดลองใช รปแบบการบรหาร

เพอพฒนาวฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษา

ปรากฏวา ครและบคลากรทางการศกษา มความคดเหน

ตอการทดลองใชรปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรม

องคกรของโรงเรยนมธยมศกษา โดยภาพรวมหลงการ

ทดลองมากกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถต

ทระดบ 0.05 โดยคาเฉลยความคดเหนกอนการทดลอง

เทากบ 265.851 ฑ 32.66 และคาเฉลยความคดเหน

หลงการทดลอง เทากบ 344.426 ฑ 35.51 เมอศกษา

ในรายละเอยดแตละตวบงช พบวา

ครและบคลากรทางการศกษา มความคดเหนตอการ

ทดลองใชรปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรมองคกร

ของโรงเรยนมธยมศกษา ดานความมงประสงคของ

สถานศกษา หลงการทดลองมากกวากอนการทดลอง

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 โดยคาเฉลยความ

51วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

คดเหนกอนการทดลอง เทากบ 53.32 ฑ 6.65 และ

คาเฉลยความคดเหนหลงการทดลอง เทากบ 70.06 ฑ 8.42

ดานการมคณภาพ หลงการทดลองมากกวากอนการทดลอง

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 โดยคาเฉลย

ความคดเหนกอนการทดลอง เทากบ 23.43 ฑ 3.47

และคาเฉลยความคดเหนหลงการทดลอง เทากบ 30.40

ฑ 3.63 ดานความเปนสวนหนงของสถานศกษา หลงการ

ทดลองมากกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถต

ทระดบ 0.05 โดยคาเฉลยความคดเหนกอนการทดลอง

เทากบ 16.60 ฑ 2.81 และคาเฉลยความคดเหนหลงการ

ทดลอง เทากบ 21.62 ฑ 2.95

สวนดานความหลากหลายของบคคล หลงการ

ทดลองมากกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญทาง

สถตทระดบ 0.05 โดยคาเฉลยความคดเหนกอนการ

ทดลอง เทากบ 22.49 ฑ 3.53 และคาเฉลยความคดเหน

หลงการทดลอง เทากบ 29.04 ฑ 4.04 ดานการมอบอานาจ

หลงการทดลองมากกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ 0.05 โดยคาเฉลยความคดเหนกอนการ

ทดลอง เทากบ 34.89 ฑ 5.91 และคาเฉลยความคดเหน

หลงการทดลอง เทากบ 45.64 ฑ 6.31 ดานการยอมรบ

หลงการทดลองมากกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ 0.05 โดยคาเฉลยความคดเหนกอนการ

ทดลอง เทากบ 16.13 ฑ 2.58 และคาเฉลยความคดเหน

หลงการทดลอง เทากบ 20.96 ฑ 2.76 ดานความไววางใจ

หลงการทดลองมากกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ 0.05 โดยคาเฉลยความคดเหนกอนการ

ทดลอง เทากบ 16.36 ฑ 2.39 และคาเฉลยความคดเหน

หลงการทดลอง เทากบ 21.32 ฑ 2.51

สาหรบ ดานความเอออาทร หลงการทดลองมากกวา

กอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

โดยคาเฉลยความคดเหนกอนการทดลอง เทากบ 32.89

ฑ 4.65 และคาเฉลยความคดเหนหลงการทดลอง เทากบ

41.04 ฑ 5.62 ดานความซอสตยสจรต หลงการทดลอง

มากกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

0.05 โดยคาเฉลยความคดเหนกอนการทดลอง เทากบ

20.66 ฑ 2.66 และคาเฉลยความคดเหนหลงการทดลอง

เทากบ 26.34 ฑ 3.02 ดานการตดสนใจ หลงการทดลอง

มากกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

0.05 โดยคาเฉลยความคดเหนกอนการทดลอง เทากบ

21.09 ฑ 5.19 และคาเฉลยความคดเหนหลงการทดลอง

เทากบ 38.00 ฑ 5.33

อภปรายผล ผลการวเคราะห สภาพการณวฒนธรรมองคกร

ของโรงเรยนมธยมศกษา ตามความคดเหนของผอานวยการ

โรงเรยน รองผอำานวยการโรงเรยนและหวหนากลมสาระ

และคร พบวา ความคดเหนโดยภาพรวมของสภาพการณ

วฒนธรรมองคกรอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน

พบวา มความแตกตางของความคดเหนระหวางผอานวยการ

โรงเรยน รองผอำานวยการโรงเรยนและหวหนากลมสาระ

และคร คอ ความคดเหนของผอานวยการ ดานทมคาเฉลย

มากทสด คอ ความซอสตยสจรต การตดสนใจ และ

ความเอออาทร สวนความคดเหนของรองผอานวยการ

โรงเรยนและหวหนากลมสาระ พบวา ดานทมคาเฉลย

มากทสด คอ ความซอสตยสจรต การตดสนใจ และ

ความเอออาทร สาหรบความคดเหนของคร พบวา

ดานทมคาเฉลยมากทสด คอ ดานความซอสตยสจรต

ซงตรงกบการศกษาความสมพนธระหวางความฉลาดทาง

อารมณของผบรหารโรงเรยนกบวฒนธรรมองคกรใน

โรงเรยนมธยมศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

มธยมศกษาเขตภาคตะวนออก (รวษฎา ดวงจนทา,

2556) ซงผลการวจยพบวาวฒนธรรมองคกรในโรงเรยน

มธยมศกษา โดยรวมอยในระดบด และรายดานสวนใหญ

อยในระดบด โดยเรยงลาดบจากคาเฉลยจากมากไปหานอย

ดงน ความหลากหลายของบคลากร การเปนทยอมรบ

ความซอสตยสจรต การเสรมพลง ความเอออาทร

52 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ความมคณภาพ ความรสกเปนสวนหนงของโรงเรยน

ความมงหมายของโรงเรยน และความไววางใจ สวนการ

ตดสนใจ ทงนเปนเพราะโรงเรยนเหนคณคาการปฏบตงาน

ของบคลากรทหลากหลาย เปนทยอมรบของโรงเรยน

ซงมความซอสตยสจรตทาใหเปนสงสงเสรมสนบสนน

ในการทางานเกดความเอออาทรแกกนและกน เมอศกษา

ในรายละเอยดของขอมลในแตละดาน มรายละเอยด ดงน

ดานความซอสตยสจรต ประเดนทมคาเฉลยนอยทสด

ตามความคดเหนของผอานวยการโรงเรยน คอ เปนทเคารพ

ของทกคนในโรงเรยน ความคดเหนของรองผอานวยการ

โรงเรยนและหวหนากลมสาระ พบวา คาเฉลยนอยทสด

คอ สรางบรรทดฐานในการปฏบตหนาทของบคลากรได

อยางถกตองและเหมาะสม ตามความคดเหนของคร

พบวา คาเฉลยนอยทสดคอ ใหตวแบบการบรหารงานทด

แกเราเพอปฏบตตาม ซงสอดคลองกบการศกษาลกษณะ

ผนา (อารย พนธมณ,2544)ทผนาควรเปนตวอยางทด

ในทกดาน แกลกนอง เพอนรวมงาน ยอมสรางศรทธา

และความเตมใจในการใหความรวมมอ ดงนน ผนา

จงไมเพยงแตสอนงาน อธบายงาน สาธตใหดแตจะตองม

ชวตเปนอยใหเหนอกตางหาก

ดานความมงประสงคของสถานศกษา ประเดน

ทมคาเฉลยนอยทสด ตามความคดเหนของผอานวยการ

โรงเรยน รองผอำานวยการโรงเรยนและหวหนากลมสาระ

และคร คอ มการจดเตรยมคมอการปฏบตงานไวอยาง

ครบถวนทกภารกจ ดานการมคณภาพ คอ สรางความเปน

เอกภาพในการปฏบตงานภายใตมาตรฐานและคณภาพ

ของบคลากร ในดานความเปนสวนหนงของสถานศกษา

คอ บคลากรมความรสกวาโรงเรยนเปนของทกคน ดานการ

ยอมรบ คอ ไมพยายามจะเปลยนแปลง อะไรเกยวกบการ

การดาเนนงานตราบเทาทสงตางๆ ยงดาเนนไปไดดวยด

ดานความไววางใจ คอ ใหอสระแกบคลากรในการแสดง

ความคดเหนเกยวกบการดาเนนงานทสาคญของโรงเรยน

ดานความเอออาทร คอ ใหการยกยองชมเชยเปนการ

สวนตว เมอบคลากรดาเนนงานในโรงเรยนไดดยง ซงตรง

กบการศกษาเรอง วฒนธรรมโรงเรยนและแนวทาง

การพฒนาวฒนธรรมโรงเรยนสาธต “พบลบาเพญ”

มหาวทยาลยบรพา (นภตสร โอสถานนท, 2549) ทพบวา

แนวทางการพฒนามดงน โรงเรยนควรปลกจตสานกใหเกด

ความรสกวาโรงเรยนเปนของทกคน โดยใหมการทา

กจกรรมรวมกน มการกาหนดกฎเกณฑของพฤตกรรม

เพอใหบคลากรเปนผรบและผใหมความรบผดชอบ มการ

ชวยเหลอและรวมกนพฒนาโรงเรยน และทสาคญ

โรงเรยนตองมนโยบายทชดเจนเพอใหบคลากรปฏบตตาม

นโยบายและหนาท มการประเมนตามมาตรฐานเดยวกน

ปฏบตตามมาตรฐานทวางไว มการวดผล มผลงานท

สามารถประเมนได ยอมรบและนบถอผลงานใหความ

สาคญซงกนและกน แสดงออกถงการรบรในคณคาของ

บคคล ดานความหลากหลายโรงเรยนควรมการใชบคลากร

ใหเหมาะสมกบความร ความสามารถตามทแตละคนถนด

สวนดานความหลากหลายของบคคล ประเดน

ทมคาเฉลยนอยทสด ตามความคดเหนของผอานวยการ

โรงเรยน รองผอำานวยการโรงเรยนและหวหนากลมสาระ

คอ ปฏบตกบบคลากรอยางปจเจกบคคลทมความตองการ

และเชยวชาญเฉพาะในการดาเนนงานของโรงเรยน

ในขณะทความคดเหนของคร ขอทมคาเฉลยนอยทสด คอ

ประสานและจดการความคดเหนทแตกตางของบคลากร

สวนดานการมอบอำานาจ ประเดนทมคาเฉลยนอยทสด

ตามความคดเหนของผอานวยการโรงเรยน รองผอานวยการ

โรงเรยนและหวหนากลมสาระ พบวาคาเฉลยนอยทสด

คอ ทาทายบคลากรใหหา/เสนอวธการทาวธการทดขน

ในการดาเนนงาน แตความคดเหนของครพบวา คาเฉลย

นอยทสด คอ นาใหบคลากรดาเนนงานของโรงเรยนดวยการ

“ทา” มากกวาทจะ “สง” สวน ดานการตดสนใจ ตามความ

คดเหนของผอานวยการโรงเรยนและรองผอานวยการ

โรงเรยนและหวหนากลมสาระ พบวา คาเฉลยนอยทสด

คอ ใชขอมลสารสนเทศมาประกอบการตดสนใจ แตความ

53วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

คดเหนของคร คาเฉลยนอยทสดคอ จดใหมขอมลทใช

ประกอบในการวนจฉยสงการอยางเพยงพอถกตองแมนยา

ซงตรงกบการศกษาการธารงวฒนธรรมองคกรของโรงเรยน

ปรนสรอยแยลสวทยาลย (มลลภามโนชมภ, 2547). พบวา

บคลากรในโรงเรยนใหความสาคญในเรองการทางาน

เปนทมปฏบตงานตามนโยบายของสถานศกษา มความ

รบผดชอบในการปฏบตงาน อกทงมการสงเสรมสนบสนน

ใหบคลากรไดรบการอบรมดงานและศกษาตอ โดยผบรหาร

มความเปนผนามความคดรเรมสรางสรรค สนบสนนให

ทกคนมสวนรวมแสดงความคดเหนในการดาเนนงาน

ของสถานศกษาเอาใจใสตอพธกรรม พธการในสถานศกษา

เพอสรางขวญและกาลงใจใหทงนกเรยนและบคลากร

นอกจากนบคลากรยอมรบความคดเหนของบคคลอน

ตระหนกและเหนคณคาของการสอสารและใหความสนใจ

ในการแสวงหาความรขาวสารจากหลายๆ แหลง

ผลการพฒนารปแบบการบรหารเพอพฒนา

วฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวนออก

เฉยงเหนอ และผลการตรวจสอบรปแบบการบรหาร

เพอพฒนาวฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษา

ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รปแบบการบรหารเพอพฒนา

วฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวนออก

เฉยงเหนอ ทผวจยรางขน โดยผลการตรวจสอบรปแบบ

การบรหารเพอพฒนาวฒนธรรมองคกรของโรงเรยน

มธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ปรากฏวา รปแบบ

การบรหารเพอพฒนาวฒนธรรมองคกรของโรงเรยน

มธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทพฒนาขน และ

ผานการประชมอยางเปนทางการของผทรงคณวฒ เพอการ

วพากษวฒนธรรมองคกรทจดทาขน โดยผทรงคณวฒ

จานวน 9 ทาน ไดขอมลคณภาพทสามารถนามาจดปรบ

ใหรปแบบทพฒนาขน มความเหมาะสมและมความเปน

ไปไดในการนาไปใช ซงตรงกบการศกษาเรอง Corporate

Culture and Performance ในองคกรขนาดใหญของ

สหรฐอเมรกา (Kotter and Heskett, 1992) ผลการ

วจยพบวา วฒนธรรมองคกรเปนปจจยสาคญตอความ

สาเรจ และความลมเหลวขององคกร การเปลยนแปลง

วฒนธรรมองคกรตองไดรบการสนบสนนจากผนาองคกร

โดยกาหนดวสยทศนทปฏบตจรงได เพอเปนแนวทาง

สาหรบการเปลยนแปลง และวธการททาใหวฒนธรรม

องคกรสมพนธกบผลการปฏบตงานอยางเขมแขง ประกอบ

ดวย 1) เปาหมายขององคกรและพนกงานตองดาเนนการ

ไปในแนวทางเดยวกน 2) วฒนธรรมองคกรตองจงใจ

ใหพนกงานมพฤตกรรมและคานยมรวมกน โดยทาให

พนกงานรสกพงพอใจเกยวกบงานททาใหกบองคกร และ

3) องคกรทปราศจากโครงสรางและปราศจากการควบคม

โดยระบบราชการอยางเปนทางการ สามารถจงใจพนกงาน

และสรางนวตกรรมได

สาหรบผลการทดลองใชรปแบบการบรหารเพอพฒนา

วฒนธรรมองคกรของโรงเรยนมธยมศกษา ปรากฏวา

ครและบคลากรทางการศกษา มความคดเหนตอการ

ทดลองใชรปแบบการบรหารเพอพฒนาวฒนธรรมองคกร

ของโรงเรยนมธยมศกษา โดยภาพรวมหลงการทดลอง

มากกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

0.05 เมอศกษาในรายละเอยดแตละตวบงช พบวา ทกดาน

ประกอบดวย ดานความมงประสงคของสถานศกษา

ดานการมคณภาพ ดานความเปนสวนหนงของสถานศกษา

ดานความหลากหลายของบคคล ดานการมอบอานาจ

ดานการยอมรบ ดานความไววางใจ ดานความเอออาทร

ดานความซอสตยสจรต ดานการตดสนใจ หลงการทดลอง

มากกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

0.05 ผลการวจยแสดงใหเหนวาครและบคลากรทางการ

ศกษาของโรงเรยนทงไชยพทยา มความตงใจในการปฏบต

วฒนธรรมองคกรของโรงเรยน เพอใหเกดวฒนธรรมของ

โรงเรยนและไดผลลพธทดทเกดขนกบโรงเรยน ซงตรงกบ

McShane and Glinow (2008) กลาววา การปรบเปลยน

วฒนธรรมองคกรคอ การลดความเปนวฒนธรรมเดมและ

สรางสรรควฒนธรรมใหม และ Greenwald (2008)

54 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ไดกลาวถงความรวมมอในการเปลยนแปลงเพอพฒนาองคกร ผบรหารแสวงหาวธการปรบปรงความสามารถขององคกร

ซงสนบสนนองคประกอบองคกรแหงการเรยนรทเนนการพฒนาตนเองอยางตอเนอง เพอพฒนาองคกรสความเปนเลศ

มการแลกเปลยนเรยนรกนของผบรหารและบคลากร

เอกสารอางอง

นภตสร โอสถานนท. (2549). ÇѲ¹¸ÃÃÁâçàÃÕ¹áÅÐá¹Ç·Ò§¡ÒþѲ¹ÒÇѲ¹¸ÃÃÁâçàÃÕ¹ÊÒ¸Ôµ¾ÔºÙÅ

ºíÒà¾çÞ ÁËÒÇÔ·ÂÒÅѺÙþÒ. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา.

เพชร รปะวเชตร. (2554). ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙéÅѡɳСÒèѴ¡Òà : ¡ÒèѴ¡ÒâéÒÁÇѲ¹¸ÃÃÁ. กรงเทพมหานคร :

สานกพมพดวงกมลพบลชชง.

มลลภา มโนชมพ. (2547). ¡ÒøíÒçÇѲ¹¸ÃÃÁͧ¤�¡Ã¢Í§âçàÃÕ¹»ÃÔ¹Ê�ÃÍÂáÂÅÊ�ÇÔ·ÂÒÅÑÂ. วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑตสาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

เยาวลกษณ มหาสทธวฒน. และ ปณณธร ชชวรตน. (2550). กลยทธการพฒนาวฒนธรรมคณภาพการศกษา

ของวทยาลยพยาบาลในสงกดสถาบนพระบรมราชชนก. ÇÒÃÊÒÃÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯÂÐÅÒ,

2 (กรกฎาคม - ธนวาคม), 126 - 138.

รวษฎา ดวงจนทา. (2556).ความสมพนธระหวางความฉลาดทางอารมณของผบรหารโรงเรยนกบวฒนธรรมองคกร

ในโรงเรยนมธยมศกษาสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาเขตภาคตะวนออก.

ÇÒÃÊÒáÒúÃÔËÒáÒÃÈÖ¡ÉÒÁËÒÇÔ·ÂÒÅѺÙþÒ, 7(2), (เดอนเมษายน - กนยายน).

สานกงานเลขาธการสภาการศกษากระทรวงศกษาธการ. (2547). á¹Ç·Ò§¡ÒúÃÔËÒÃáÅСÒþѲ¹ÒʶҹÈÖ¡ÉÒ

ÊÙ‹....âçàÃÕ¹¤Ø³ÀÒ¾ (Guidelines on the best practice for quality School). กรงเทพÏ :

อมรนทรพรนตงแอนพบลสซง.

Bateman, T.S & Snell, S.A. (2002). Management competing in the new ear. New york :

McGraw - Hill.

Cummings, Thomas G. and Worley, Christopher G. (2009). Organization Development &

Change. Canada : Nelson Education, Ltd.

Kotter, John P. and Heskett, James L. (1992). Corporate Culture and Performance.

New York : The Free Press.

Lussier, R.N, Achua. C.F. (2004). Leadership : Theory, Application, Skill Development. Ohio :

Thompsom/South - Western.

55วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

บทคดยอ การศกษาครงน เปนการวจยพฒนา (Development

Research) มวตถประสงคเพอ 1) ประเมนความตองการ

ในการแกไขปญหาและสรางเสรมสขภาวะเยาวชนจงหวด

นครสวรรค และ 2) พฒนาแผนททางเดนยทธศาสตรการ

สรางเสรมสขภาวะเยาวชนจงหวดนครสวรรค ดาเนนการ

เปน 2 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 ประเมนความตองการ

ในการแกไขปญหาและสรางเสรมสขภาวะเยาวชนจงหวด

นครสวรรค โดยใช Mind Map เปนเครองมอในการ

วเคราะหสถานการณและบรบท กลมตวอยางคอ บคลากร

สาธารณสข บคลากรทางการศกษา บคลากรทางการ

ปกครองสวนทองถน แกนนาชมชน และกลมแกนนาวยรน

ในอาเภอเมองและอาเภอทาตะโก จงหวดนครสวรรค

รวม 90 คน ขนตอนท 2 พฒนาแผนททางเดน

ยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชนจงหวด

นครสวรรค ประยกตกระบวนการสรางและใชแผนท

ทางเดนยทธศาสตร ประกอบดวย 4 ขนตอนและในแตละ

ขนตอน วเคราะหความตองการใน 4 ระดบไดแก ระดบ

ประชาชน ระดบภาค ระดบกระบวนการและระดบรากฐาน

กลมตวอยางเปนผแทนจากขนตอนท 1 รวม 30 คน

ผลการศกษาพบวา 1) ความตองการในการแกไขปญหาและ

สรางเสรมสขภาวะเยาวชนจงหวดนครสวรรค คอ ตองการ

เหนวยรนมความร ทกษะในการปองกนตนเองจากปจจย

การพฒนาแผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรม

สขภาวะเยาวชน จงหวดนครสวรรคDeveloping Nakhonsawan Adolescent Health Promotion

Strategic Route Map

เบญจา ยมสารศนยอนามยท 8 นครสวรรค

เสยงตางๆ มสขภาพแขงแรงทงดานรางกาย จตใจ

มครอบครวอบอน อยในสงแวดลอมทด ไมตดยาเสพตด

และไมตงครรภกอนวยอนควร โดยตองการใหภาคเครอขาย

มสวนรวม และบทบาททชดเจน มการบรณาการ ทงเรอง

การดาเนนงานและงบประมาณ 2) พฒนาแผนททางเดน

ยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชนจงหวดนครสวรรค

พบวา ภาคเครอขายรวมวเคราะหสถานการณ บรบท

กาหนด จดหมายปลายทางและสรางแผนททางเดน

ยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชนจงหวด

นครสวรรค ป 2553 - 2556 (Strategic Route Map :

SRM) และแผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรม

สขภาวะเยาวชนจงหวดนครสวรรคฉบบปฏบตการ ป 2553

(Strategic Linkage Model : SLM) เพอดาเนนการ

แกไขปญหาและสรางเสรมสขภาวะเยาวชน ทมพนฐาน

มาจากความตองการของวยรนและเครอขายทเกยวของ

มการบรณาการแผนงาน/โครงการรวมกน เปนการเสรมพลง

ในการแกไขปญหาวยรน โดยมแผนททางเดนยทธศาสตร

การสรางเสรมสขภาวะเยาวชนจงหวดนครสวรรคเปนหลก/

แนวทางในการดาเนนงาน

คำาสำาคญ : แผนททางเดนยทธศาสตร, แผนท

ทางเดนยทธศาสตรฉบบปฏบตการ, การสรางเสรมสข

ภาวะเยาวชน

56 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

Abstract This Development Research aims to 1.)

Evaluate needs and wants for the purpose of

problem solving and planning to encourage

adolescent health promotion within Nakhonsawan

Province. 2.) Develop the strategic route map

regarding adolescent health promotion, which

based on 2 steps which are 1. Evaluating needs

and wants to seek for the best solution in order

to solve the problem and support adolescent

health promotion within Nakhonsawan province.

Mind Map is employed as a tool in this case to

analyze such situation and circumstance. Sample

set in this case consists of 90 individual members

from healthcare department, educational

department, local government, local leader,

and teenage leader in the area of Muang and

Thatako district within Nakhonsawan province.

2. Developing Nakhonsawan adolescent health

promotion strategic route map and applying such

strategic route map which can be classified into

4 consecutive steps and each step mainly focus

on needs and wants of 4 level which are value

level, stakeholder level, management level, and

learning level. Sample set in this case consist

of 30 people who are representative members

from the first step. The result identified that 1)

Needs and wants regarding problem solving and

planning to support adolescent health promotion

within Nakhonsawan Province are to provide

teenager with knowledge and skill to avoid health

risk, to be both physically and mentally healthy,

and to live in a warm family with an appropriate

environment to prevent drug and teen-mom

problem which requires association network

to take serious action and integration of both

operation and budget. 2.) Developing Nakhon-

sawan adolescent health promotion strategic route

map discovered that association network played

a crucial role in analyzing situation, setting goal,

and creating Nakhornsawan adolescent health

promotion strategic route map for the year 2553-

2556(SRM) and Nakhonsawan adolescent health

promotion strategic linkage model (SLM) for the

year 2553 for the purpose of problem solving

and supporting adolescent health promotion

within Nakhonsawan Province which based on

teenage needs and wants. In addition, integration

of coordinated project is used to strengthen

procedure of solving and promoting adolescent

health according to Nakhonsawan adolescent

health promotion strategic linkage model.

Keywords: Strategic Route Map, Strategic

Linkage Model, Adolescent Health Promotion

บทนำา ปจจบนความเจรญกาวหนาทางดานเศรษฐกจ

สงคมของประเทศไทยไดมการพฒนาไปอยางรวดเรวทงใน

ดานการพฒนาเมอง การอตสาหกรรม การทองเทยวและ

การบรการตางๆ ผลจากการพฒนาดงกลาว ทาใหเกด

การเปลยนแปลงอยางรวดเรวทงดานกายภาพ เศรษฐกจ

และสงคม ซงสงผลใหวถการดารงชวตของคนไทยเปลยน

รปแบบไป โดยเฉพาะอยางยงวยรน ซงเปนชวงวยวกฤต

ทเปนชวงหวเลยวหวตอของการเจรญเตบโต เนองจาก

มการเปลยนแปลงของรางกาย จตใจ อารมณไปพรอมๆ กน

จงทาใหวยรนสวนใหญประสบปญหาเรองการปรบตว รวมทง

57วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

เกดความเสยงทจะถกชกชวนใหมพฤตกรรมทไมเหมาะสม

อาทเชน การมเพศสมพนธกอนวยอนควร การมเพศสมพนธ

แบบเสร การดมสรา การใชสารเสพตด การมพฤตกรรม

กาวราว ทะเลาะววาท จากพฤตกรรมดงกลาวสงผลให

เกดการตงครรภไมพงประสงค มการทาแทง ตดโรคตดตอ

ทางเพศสมพนธและโรคเอดส เปนตน ป 2550 - 2551

ประเทศไทยมวยรนหญงอาย 15 - 19 ป คลอดบตรในอตรา

49.7 และ 50.1 ตอประชากรหญงอาย 15 - 19 ปพนคน

ในสวนของเขตตรวจราชการท 3 ซงประกอบดวยจงหวด

กาแพงเพชร นครสวรรค พจตร อทยธานและชยนาท พบวา

วยรนหญงอาย 15 - 19 ป คลอดบตรในอตรา 56.8

และ 56.6 ตอประชากรหญงอาย 15 - 19 ปพนคน

โดยจงหวดนครสวรรคเปนจงหวดทมวยรนอาย 15 - 19 ป

คลอดบตรมากทสด อตรา 57.6 และ 58.9 ตอประชากร

หญงอาย 15 - 19 ปพนคน ซงสงกวาระดบเขตฯ และ

ประเทศและเกนกวาเปาหมายทกาหนดใหไมเกน 50 ตอพน

(สานกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย, 2557) ในป

2550 วยรนและเยาวชน อาย 10 - 24 ป ปวยดวยโรค

ตดตอทางเพศสมพนธ ดวยอตรา 34.8 ตอประชากรแสนคน

และปวยดวยโรคเอดส รอยละ 9.43 (สานกโรคเอดส

วณโรคและโรคตดตอทางเพศสมพนธ กรมควบคมโรค,

2552) ป 2551 พบวยรนและเยาวชน อาย 10 - 24 ป

ในจงหวดนครสวรรคปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ดวยอตรา 53.0 ตอประชากรแสนคน ปวยดวยโรคเอดส

รอยละ 15.1 โดยวยรนทปวย รอยละ 39.9 เปนนกเรยน/

นกศกษา นอกจากนเมอสารวจพฤตกรรมเสยงของวยรน

ในกลมนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 และมธยมศกษาปท

5 พบวา นกเรยนทงชายและหญงชนมธยมศกษาปท

2 มอตราของการมเพศสมพนธครงแรกมากกวานกเรยน

ทงชายและหญงชนมธยมศกษาปท 5 ถง 2 เทา

โดยนกเรยนชายทง 2 ระดบชนมอตราของการมเพศสมพนธ

ครงแรกมากกวานกเรยนหญง ในขณะทอตราการใชถงยาง

อนามยเพอปองกนการตงครรภและโรคตดตอทางเพศ

สมพนธ พบวา นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 มอตราการ

ใชมากกวานกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 (สานกปองกน

ควบคมโรคท 8, 2552)

จากสภาพปญหาของวยรนทเกดขนนบวนจะทว

ความรนแรงและซบซอนมากยงขน ถงแมมหลายหนวยงาน

ทงภาครฐ ทองถนและเอกชน ทดาเนนการแกไขปญหา

แตสงทมกจะพบเหนอยเสมอ คอ แผนงานและโครงการ

ทหนวยงานตางๆ ปฏบตเปนปกตอยนน มไดสะทอนหรอ

ตอบสนองตอยทธศาสตรทกาหนดไวเทาทควร เปนแผนงาน

และโครงการทเกดขนมาแบบเดยวๆ เพอตอบสนองตอ

วตถประสงคเฉพาะของหนวยงานบางหนวยในระยะสน

เทานน แตไมไดแสดงความเชอมโยงกบเปาประสงคโดย

รวมขององคกรซงกาหนดไวในยทธศาสตร แสดงใหเหนวา

ยงมชองวาง หรอมบางอยางขาดหายไป (Missing

Link) ระหวางยทธศาสตรทกาหนดขนกบการปฏบตงาน

ของโครงการหรอแผนงานตามยทธศาสตรนน (สจตรา

องคศรทองกล, 2552) เมอป 2548 นายแพทยอมร นนทสต

อดตปลดกระทรวงสาธารณสข ไดพฒนาเครองมอแผนท

ยทธศาสตร เพอนามาใชในภาคสงคมครงแรก นนคอ

แผนททางเดนยทธศาสตร (Strategic Route Map)

ซงชวยใหมองเหนภาพความเชอมโยงและความรวมมอกบ

ภาคสวนตางๆ และชวยใหเกดความผสมผสานแนวคด

และบทบาทของทกฝายประกอบดวย 2 กระบวนการ

7 ขนตอน คอ กระบวนการสรางแผนททางเดนยทธศาสตร

ม 3 ขนตอน คอ 1) การวเคราะหบรบทและสถานการณ

2) การกาหนดจดหมายปลายทาง 3) การสรางแผนททางเดน

ยทธศาสตร สาหรบกระบวนการใชแผนททางเดน

ยทธศาสตร ม 4 ขนตอน คอ 1) การสรางแผนททางเดน

ยทธศาสตรฉบบปฏบตการ (Strategic Linkage Model :

SLM) 2) การนยามเปาประสงคและ กาหนดตวชวดความ

สาเรจ 3) การสรางแผนททางเดนยทธศาสตรฉบบปฏบต

การยอย (Mini Strategic Linkage Model Construction :

Mini - SLM) 4) เปดงานและการตดตามผล (อมร นนทสต,

58 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

2549) แผนททางเดนยทธศาสตร (Strategic Route

Map) จะเปนเครองมอชวยใหผเกยวของทกฝายเหนภาพ

รวมทงระบบ เกดความเขาใจรวมกนในการดาเนนงาน

ตามกระบวนการ เกดความสอดคลองเชอมโยงกนและ

รบทบาทหนาทของตน ดงนนจงเหนวาการพฒนาแผนท

ทางเดนยทธศาสตรในการสรางเสรมสขภาวะเยาวชน

จงหวดนครสวรรค ซงเปนการนาปญหาวยรนเปนตว

กาหนดแนวคดและเปาหมายการดาเนนงานรวมกนของ

เครอขายและผมสวนไดสวนเสยอยางเปนระบบและ

มความเชอมโยงกน จะกอใหเกดพลงและแนวทางในการ

ทางานแกไขปญหาวยรนไดชดเจนยงขน

วตถประสงคการวจย 1. เพอประเมนความตองการในการแกไขปญหา

และการสรางเสรมสขภาวะเยาวชนจงหวดนครสวรรค

2. เพอพฒนาแผนททางเดนยทธศาสตรการสราง

เสรมสขภาวะเยาวชน จงหวดนครสวรรค

ระเบยบวธการวจย การศกษาครงนเปนการวจยพฒนา (Develop-

ment Research) เลอกพนทดาเนนงานในอาเภอเมอง

และอาเภอทาตะโก จงหวดนครสวรรค ซงเปนพนททม

วยรนอาย 15-19 ปคลอดบตรสงและเปนพนททมการ

ดาเนนงานแกไขปญหาการตงครรภในวยรนอยางตอเนอง

ขนตอนท 1 ประเมนความตองการในการแกไข

ปญหาและการสรางเสรมสขภาวะเยาวชน จงหวด

นครสวรรค

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรและกลมตวอยาง ไดแก บคลากร

สาธารณสข บคลากรทางการศกษา บคลากรทางการ

ปกครองสวนทองถน ชมชน และกลมแกนนาวยรน

จากพนทอาเภอเมองและอาเภอทาตะโก รวม 90 คน

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใช คอแผนทความคด (Mind Map)

ใชในการวเคราะหประเมนสถานการณและสรปประเดน

ปญหาและความตองการในการแกไขปญหาสขภาวะ

เยาวชน

ขนตอนท 2 พฒนาแผนททางเดนยทธศาสตร

การสรางเสรมสขภาวะเยาวชน จงหวดนครสวรรค

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรและกลมตวอยาง ไดแก ผแทนจากกลม

บคลากรสาธารณสข บคลากรทางการศกษา บคลากร

ทางการปกครองสวนทองถน ชมชน และกลมแกนนาวยรน

จากขนตอนท 1 รวม 30 คน

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชคอ แผนททางเดนยทธศาสตร

(Strategic Route Map) ซงจะประยกตกระบวนการ

สรางและกระบวนการใชแผนททางเดนยทธศาสตร

เพยง 4 ขนตอนและในแตละขนตอน จะวเคราะหปญหา

ใน 4 ระดบไดแก

1. ระดบประชาชน (Value Perspective) หมายถง

สงทมงหวงใหประชาชนมบทบาทในการพฒนางานในพนท

ทรบผดชอบ รวมถงพฤตกรรมทวยรนพงตองแสดงออก

เชน วยรนควรมทกษะและพฤตกรรมทเหมาะสมอยางไร

2. ระดบภาค (Stakeholder Perspective)

หมายถง พนธมตร ภาคสวนตางๆ ทเกยวของไดทากจกรรม

หรอแสดงบทบาททจะสงผลใหวยรนมทกษะและพฤตกรรม

ทพงประสงคตาม Value Perspective

3. ระดบกระบวนการ (Management Perspective)

เปนกระบวนการขององคกร ชมชน หรอทองถน ทจะจดการ

สงตางๆ ใหเกดขน ทจะทาใหภาคเครอขายใหการสนบสนน

การดาเนนงาน

4. ระดบรากฐาน (Learning Perspective)

เปนการเตรยมความพรอมของผปฏบตงานสงเสรมสขภาพ

วยรน ไดแก ทมงาน หรอคนทางานมความร ความเขาใจ

และทกษะ จตสานก ระบบขอมลของวยรน และบรรยากาศ

ขององคกรทเอออานวยตอการทางานรวมกน

59วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

กระบวนการสรางและใชแผนททางเดนยทธศาสตรม4ขนตอนดงน

1. วเคราะหบรบทและสถานการณปญหาวยรนจงหวดนครสวรรคใน 4 ระดบไดแก ระดบประชาชน ระดบภาค

ระดบกระบวนการและระดบรากฐาน ขนตอนนเปนการแลกเปลยนเรยนรและระดมความคดเหนรวมกนถงสถานการณ

ปญหาวยรนและบรบททเกยวของ

2. กาหนดจดหมายปลายทางวยรนทตองการใหเปน ของจงหวดนครสวรรควเคราะหใน 4 ระดบเชนเดยวกน

เปนความคาดหวงทตองการใหเกดขน/เหนความเปลยนแปลง ภายในระยะเวลาทกาหนด โดยนาขอมลจากขนตอนท 1

มากาหนดเปนความคาดหวง

3. สรางแผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชน จงหวดนครสวรรค ป 2553 - 2556

(Strategic Route Map) โดยการสรปประเดนจากจดหมายปลายทาง มาสรางเปนเปาประสงคของยทธศาสตร

(Strategic Objective) หรอสงทตองการทาใหเกดขนในแตละระดบ พรอมทงพจารณาความเกยวโยงตอเนองกนในเชง

เปนเหตเปนผลตอกน และคดกลยทธทจะนาไปสการบรรลเปาประสงค

4. สรางแผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชน จงหวดนครสวรรคฉบบปฏบตการป 2553

(Strategic Linkage Model) เปนการรวมกนพจารณาแผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชน

จงหวดนครสวรรค ป 2553 - 2556 (Strategic Route Map) ในประเดนทสาคญและตองการดาเนนกอนใน 1 ป

โดยเลอกเปาประสงคมา 1 - 2 เปาประสงคและเลอกกลยทธทจะสามารถดาเนนการขบเคลอนใหบรรลเปาประสงคนนได

โดยใชลกศรเชอมโยงสมพนธเชงเหตและผล เพอใหเหนเสนทางเดน

ระยะเวลาดาเนนการ 1 ธนวาคม 2551 - 30 พฤศจกายน 2552

60 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

61วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ผลการวจย ตอนท1 ผลการประเมนความตองการในการ

แกไขปญหาและการสรางเสรมสขภาวะเยาวชน จงหวด

นครสวรรค ของบคลากรสาธารณสข บคลากรทางการศกษา

บคลากรทางการปกครองสวนทองถน ชมชนและกลมแกน

นาวยรน สรปผลไดดงน

ระดบประชาชน(วยรน)

- มครอบครวอบอนมความสมพนธในครอบครว

ทด

- ไมตดยาเสพตด ไมดมสรา ไมสบบหร

- รกนวลสงวนตว ไมตงครรภกอนวยอนสมควร

มการปองกนทางเพศสมพนธ

- มสขภาพแขงแรงทงกาย จต มความมนคง

ทางอารมณ

- มพฒนาการทางการศกษา ใชเวลาวางใหเปน

ประโยชน

- มจตสาธารณะ รบผดชอบตอหนาทและสงคม

- มความร คด/วเคราะห มจตสานกและมทกษะ

ในการปองกนตนเองจากปจจยเสยงตางๆ

- เปนคนดของสงคม เปนผนาทดในอนาคต

กลาแสดงออก ไมกาวราว เชอฟงผใหญ

- ไมฟมเฟอย

- มศลธรรม ความเชอ ความศรทธา

ดานศาสนาและวฒนธรรมมากขน มคณธรรม

จรยธรรม

- อยในสงแวดลอมทด

ระดบภาค

1. อบต.

- สนบสนนงบประมาณในการแกไขปญหา

- สนบสนนสถานท เชน ลานกฬา ฐานขอมล

2. อสม.

- ชวยดแล แกปญหาในวยรนมากขน

และมความเขมแขง

3. เจาหนาทสาธารณสข

- รวมวางแผนและแกไขปญหากบชมชน

ใหมากขน

- การตดตาม/ประสานงาน

- ใหการสนบสนนดานวทยากร สอและสง

สนบสนน

4. คร

- รวมวางแผนและแกไขปญหากบชมชน

ใหมากขน

- การจดสรรบคลากรใหเหมาะสมกบงาน

5. พระสงฆ

- อบรม สงสอน คณธรรม จรยธรรมแก

เยาวชนใหมากขน

6. ผปกครอง

- เอาใจใส อบรมเลยงดอยางใกลชดมากขน

- ใหความรวมมอ

7. ตารวจ

- ดแลรกษาความปลอดภย ตรวจตราและ

บงคบใชกฎหมายอยางจรงจงสอดสองดแล

ความประพฤต

8. ปราชญ

- เขามามสวนรวมในชมชนใหมากขน

9. NGO

- ภาครวมในการทางานดานเยาวชนของ

จงหวด

- สนบสนนงบประมาณ

- การฝกอบรมและบคลากร

10. วฒนธรรม

- วทยากร สถานทและงบประมาณ

11. แกนนำานกเรยน

- เฝาระวง ใหขอมลขาวสาร

- ตงกลมแกนนาเพอนชวยเพอน

62 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ระดบกระบวนการ

- มการวางแผนในการทางานใชหลกการทางาน แบบเปนระบบ (PDCA)

- ทางานเปนทม ลกษณะภาคเครอขาย

- มการประสานงานกบทกหนวยงานทเกยวของ

- ปญหาควรใหนกเรยน ผปกครอง และชมชน

มสวนรวมในการกาหนดและมสวนรวมในการ ทำางาน

- ทางานตามปญหาของชมชน

- ตดตามประเมนผลการทางาน

- ใหเยาวชนมสวนรวมในการแกปญหา

- มการบรหาร จดการงบประมาณอยางเปนระบบ

- มการตดตามและประเมนผล

- นาแผนไปพฒนาอยางตอเนอง

- ประชาสมพนธและทาประชาคมใหมสวนรวมในการแกไขปญหา

ระดบรากฐาน

- มบคลากรทมความร และมศกยภาพ

- มระบบขอมลททนสมย

- มการทางานเปนทม ผบรหารมสวนรวม

- มภาคเครอขายในการทางาน

- จดสรรงบประมาณอยางชดเจน และเพยงพอ

ตอนท2 ผลจากการประชมเชงปฏบตการเพอพฒนาแผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชน

จงหวดนครสวรรค (Strategic Route Map : SRM) ผเขารวมประชมวเคราะหสถานการณและกาหนดจดหมายปลายทาง

ของการแกไขปญหาอนามยการเจรญพนธวยรน ไดขอสรปดงตาราง

63วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

จดหมายปลายทางการเสรมสรางสขภาวะวยรนจงหวดนครสวรรค ป 2553 - 2556

ประชาชน กระบวนการ

- หางไกลสงเสพตดและอบายมข - สรางและขยายเครอขายการทางาน

- มสขภาวะทางเพศทเหมาะสม - มแผนการทางานแบบบรณาการ

- มพฤตกรรมการบรโภคทถกตอง - มระบบตดตามประเมนผล

- มกลมมกจกรรม / โครงการทเหมาะสมของตนเอง - มระบบการสอสารและเผยแพรประชาสมพนธ

- อยในครอบครวทอบอน - มศนยประสานงานเครอขาย (Center)

ภาค รากฐาน

- สถานบรการสขภาพ ใหคาปรกษา (ศนย / คลนก) - บคลากรมศกยภาพเขาใจเยาวชน มจตอาสา

สงเสรมกจกรรม - มฐานและระบบขอมลททนสมยถกตอง

- พมจ./วฒนธรรม/ตารวจ/กกท./ สถาบนการศกษา - มงบประมาณเพยงพอ

สงเสรมพฤตกรรมเชงบวกและการจดพนทสรางสรรค

สำาหรบเยาวชน

- ไดรบการสนบสนนจากตนสงกด

- ผนาชมชน (ธรรมชาต) - ใชเทคโนโลยทเหมาะสมกบเดกวยรน

สอดสองดแลและเปนแบบอยางทด

- อปท. มแผนเกยวกบเยาวชน

และสนบสนนงบประมาณ

- ศปอจ. ใหความรประสาน

สรางเครอขาย และประชาสมพนธ

- สถาบนศาสนาปลกฝงจตใจ

นาจดหมายปลายทางมากาหนดเปนเปาประสงคทตองการและกลยทธทจะทาใหบรรลเปาประสงคนนๆ อยางนอย

3 - 5 กลยทธ เพอทจะมนใจวาจะบรรลเปาประสงคได ดงภาพ

ตอจากนนรวมกนพจารณาแผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชน จงหวดนครสวรรค

ป 2553 - 2556 ในประเดนทสาคญและตองการดาเนนการกอนใน 1 ป โดยเลอกเปาประสงคมา 1 - 2 เปาประสงค

และเลอกกลยทธทจะสามารถดาเนนการขบเคลอนใหบรรลเปาประสงคนนได ดงภาพ

64 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

65วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

แผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชน จงหวดนครสวรรค ฉบบปฏบตการ ป 2553

เมอไดแผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชนจงหวดนครสวรรค ป 2553-2556 (SRM)

และแผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชน จงหวดนครสวรรค ฉบบปฏบตการ ป 2553 (SLM)

แลวใหผรวมประชมพจารณาความสมบรณ ถกตองของเปาประสงคยทธศาสตร และกลยทธของแตละเปาประสงค

ใน 4 มต พรอมทงปรบแกไขเพอความเหมาะสม รวมทงพจารณาแนวทางการขบเคลอนยทธศาสตรสการปฏบต

อยางเปนรปธรรม เพอนาเสนอใหหนวยงานทเกยวของดาเนนการตอไป จากนนไดเชญเครอขายทรบผดชอบงาน

มาประชมเพอนาเสนอแผนททางเดนยทธศาสตร และแผนททางเดนยทธศาสตรฉบบปฏบตการ เพอรวมกนวเคราะห

และบรณาการแผนงาน/โครงการ เปนการเสรมพลงในการแกไขปญหาวยรน โดยมแผนททางเดนยทธศาสตร

การสรางเสรมสขภาวะเยาวชนจงหวดนครสวรรคเปนหลก/แนวทางในการดาเนนงาน

66 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

อภปรายผล จากการศกษาเกยวกบการพฒนาแผนททางเดน

ยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชน จงหวด

นครสวรรค ผวจยไดอภปรายผลตามวตถประสงคและ

กรอบการดาเนนการวจย ดงน

1. การประเมนความตองการในการแกไขปญหา

และการสรางเสรมสขภาวะเยาวชนจงหวดนครสวรรค

ของบคลากรสาธารณสขบคลากรทางการศกษา บคลากร

ทางการปกครองสวนทองถน ชมชนและกลมแกนนาวยรน

จากผลการวเคราะหขอมล พบวา การประชม

แลกเปลยนเรยนรการดาเนนงานแกไขปญหาและสงเสรม

สขภาพอนามยการเจรญพนธวยรน วเคราะหสถานการณ

และหาความตองการ โดยแบงกลมเปนบคลากรสาธารณสข

บคลากรทางการศกษา บคลากรทางการปกครองสวน

ทองถน ชมชนและกลมแกนนาวยรน เพอใหมอสระ

ทางความคดในการแสดงความคดเหนและความตองการ

แตผลทไดไมแตกตางกนทง 4 กลม ดงน ตองการเหนวยรน

มความร ทกษะในการปองกนตนเองจากปจจยเสยงตางๆ

มสขภาพแขงแรงทงดานรางกาย จตใจ มครอบครวอบอน

อยในสงแวดลอมทด ไมตดยาเสพตดและไมตงครรภ

กอนวยอนควร โดยตองการใหภาคเครอขายมสวนรวม และ

บทบาททชดเจน มการบรณาการทงเรองการดาเนนงาน

และงบประมาณ

2. พฒนาแผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรม

สขภาวะเยาวชน จงหวดนครสวรรค

2.1 กระบวนการสร า งแผนท ท าง เดน

ยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชนจงหวด

นครสวรรค ป 2553 - 2556 (SRM) จากผลการวเคราะห

ขอมล พบวา จงหวดนครสวรรค มการดาเนนกระบวนการ

สรางแผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะ

เยาวชนจงหวดนครสวรรค ป 2553 - 2556 (SRM) จากนน

รวมกนพจารณาแผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรม

สขภาวะเยาวชน จงหวดนครสวรรค ป 2553 - 2556

(ฉบบหลก) ในประเดนทสาคญและตองการดาเนนการกอน

ใน 1 ป โดยเลอกเปาประสงคมา 1-2 เปาประสงคและ

เลอกกลยทธทจะสามารถดาเนนการขบเคลอนใหบรรล

เปาประสงคนนไดสาเรจ เมอไดแผนททางเดนยทธศาสตร

การสรางเสรมสขภาวะเยาวชน จงหวดนครสวรรค

ฉบบปฏบตการ ป 2553 (SLM) แลวจากนนนาแผนท

ทางเดนยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชน

จงหวดนครสวรรค ฉบบปฏบตการ ป 2553 มาพจารณา

มอบหมายใหหนวยงานทเกยวของเปนเจาภาพหลก

ในการขบเคลอนการดาเนนงาน โดยสอดคลองกบการศกษา

ของสจตรา องคศรทองกล และคณะ (2550) ไดศกษา

รปแบบการพฒนางานสงเรมสขภาพ เฝาระวง ปองกน

ควบคมโรค และภยสขภาพ โดยใชแผนททางเดนยทธศาสตร

พบวา 1) อบต.หาดอาษา มแผนททางเดนยทธศาสตร

การสรางเสรมสขภาพและการปองกนควบคมโรคภายในป

2551 และสานกงานปองกนควบคมโรคท 6 จงหวดขอนแกน

(2552) ไดศกษาการพฒนาศนยเดกเลกปลอดภย

โดยการสรางและใชแผนททางเดนยทธศาสตร พบวามการ

จดทากระบวนการสรางแผนททางเดนยทธศาสตร

(SLM) การพฒนาศนยเดกเลกในการเฝาระวงปองกน

ควบคมโรค อบต.หนองกง อ.ชนชม จงหวดมหาสารคาม

ป 2552 - 2553 โดยการเทยบเคยงกบแผนททางเดน

ยทธศาสตรการเฝาระวง ปองกนควบคมโรคและภยสขภาพ

ป 2552 - 2555 ของสานกงานปองกนควบคมโรคท 6

จงหวดขอนแกน และจากการศกษาของ ปาณสรา ภโสภา

(2554) ไดศกษา กระบวนการใชแผนททางเดนยทธศาสตร

ในการปองกนควบคมโรคไขเลอดออก เทศบาลตาบลปทม

อาเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน พบวา เทศบาลตาบลปทม

มกระบวนการสรางแผนททางเดนยทธศาสตรฉบบ

ปฏบตการเฉพาะ จากแผนททางเดนยทธศาสตรฉบบ

ปฏบตการการสรางเสรมสขภาพและการปองกนควบคม

โรคป 2554 ผลทไดคอชมชนมแผนททางเดนยทธศาสตร

ฉบบปฏบตการ (SLM) การปองกนควบคมโรคไขเลอดออก

เทศบาลตาบลปทม ในป 2554

67วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

2.2 กระบวนการสรางแผนฏบตการสราง

เสรมสขภาวะเยาวชน จงหวดนครสวรรคป 2553

จากผลการวเคราะหขอมล พบวาจงหวด

นครสวรรคมจดการทากระบวนการสรางแผนฏบตการ

โดยหนวยงานทรบผดชอบเปนเจาภาพหลก

ในการนาเปาประสงคและกลยทธทเลอก ไปจดทาแผน

ปฏบตการ

ผลทไดในขนตอนนคอมแผนปฏบตการตาม

เปาประสงค จากแผนททางเดนยทธศาสตรการสรางเสรม

สขภาวะเยาวชน จงหวดนครสวรรค ฉบบปฏบตการ

ป 2553 (SLM) โดยสอดคลองกบการศกษาของสจตรา

องคศรทองกลและคณะ (2550) ไดศกษารปแบบการ

พฒนางานสงเสรมสขภาพ เฝาระวง ปองกนควบคมโรค

และภยสขภาพ โดยใชแผนททางเดนยทธศาสตร พบวา

อบต.หาดอาษา จดทากระบวนการสรางแผนฏบตการ

การสรางเสรมสขภาพและการปองกนควบคมโรคภายใน

ป 2554 โดยเครอขายแกนนาสขภาพและคณะกรรมการ

กองทนสขภาพตาบล มการใชแผนทฉบบปฏบตการ

รายประเดนไปสการอนมตแผนงาน/โครงการแกไขปญหา

ในพนท

2.3 การเปดงานและการตดตามผลการ

ดาเนนงานสรางเสรมสขภาวะเยาวชน จงหวดนครสวรรค

จากผลการวเคราะหขอมล พบวาจงหวดนครสวรรค มการ

ดาเนนการเปดงานและการตดตามผลการ

ดาเนนงานสรางเสรมสขภาวะเยาวชน จงหวด

นครสวรรค โดยมการปรบความคดและบทบาทหนวยงาน

ภาครฐทเกยวของ โดยสมพนธสอดคลองตามบทบาท

ทางสงคมและบทบาททางวชาการ แสดงความรวมมอ

ตามบทบาทหนาท โดยสานกงานพฒนาสงคมและความ

มนคงของมนษยจงหวด เปนเจาภาพเปาประสงค อยใน

ครอบครวอบอน และมกลม มกจกรรม/โครงการทเหมาะสม

ของตนเอง (อยในวถวฒนธรรมไทยใชภาษาไทยถกตอง)

ฝายการศกษา เปนเจาภาพเปาประสงค หางไกลสงเสพตด

และอบายมข สานกงานสาธารณสขจงหวด โดยงานสงเสรม

สขภาพเปนเจาภาพเปาประสงค มพฤตกรรมการบรโภค

ทถกตอง สานกงานสาธารณสขจงหวด โดยงานควบคมโรค

เปนเจาภาพเปาประสงค มสขภาวะทางเพศทเหมาะสม

โดยจะบรณาการงานรวมกบ สพท. และ พมจ. ภายใต

คณะอนกรรมการเอดสจงหวด และทาง พมจ. มแนวทาง

จะนายทธศาสตรการสรางเสรมสขภาวะเยาวชน จงหวด

นครสวรรคไปขบเคลอนตอในคณะกรรมการคมครอง

เดกจงหวด โดยทานผวาราชการจงหวดนครสวรรคเปน

ประธาน โดยมหนวยงานทเกยวของ ครอบคลมในดานภาค

เปนคณะกรรมการ ถาผานการเหนชอบนาจะมการขบเคลอน

ไดเรวขน ซงสอดคลองกบการศกษาของสจตรา องคศรทองกล

และคณะ (2550) ไดศกษารปแบบการพฒนางานสงเสรม

สขภาพ เฝาระวง ปองกนควบคมโรค และภยสขภาพ

โดยใชแผนททางเดนยทธศาสตร พบวา อบต. หาดอาษา

ใชแผนทฉบบปฏบตการในภาพรวมเพอการพฒนางานของ

ชมชน โดยเครอขายแกนนาสขภาพและคณะกรรมการ

กองทนสขภาพตาบล มการใชแผนทฉบบปฏบตการ

รายประเดนไปสการอนมตแผนงาน/โครงการแกไขปญหา

ในพนท และเครอขายมคมอการสรางและใชแผนททาง

เดนยทธศาสตรทกชมชนมแผนงาน/โครงการและไดรบ

อนมตงบประมาณจากคณะกรรมการกองทนสขภาพตาบล

ปจจบน ตาบลหาดอาษา เปนพนทตนแบบ บคลากรแกนนา

ทกระดบสามารถสรางและใชแผนทยทธศาสตรในการ

แกไขปญหาพนทไดดวยตนเอง โดยการมสวนรวมของ

ชมชนทกภาคสวน และปาณสรา ภโสภา (2554) ไดศกษา

กระบวนการใชแผนททางเดนยทธศาสตรในการปองกน

ควบคมโรคไขเลอดออก เทศบาลตาบลปทม อาเภอเมอง

จงหวดอบลราชธาน พบวา ชมชนมแผนปฏบตการ

การปองกนควบคมโรคไขเลอดออกเทศบาลตาบลปทม ในป

2553 ขนตอนการเปดงานและการตดตามผล ผลทไดคอ

ชมชนดาเนนงานตามแผนปฏบตการปองกนควบคมโรค

ไขเลอดออก รวมกบกลยทธการพฒนาบทบาทภาค

68 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ประชาชน ดงน (1) การปรบความคดและบทบาท

ประชาชนและองคกรภาครฐ ไดแสดงความสมพนธ

บทบาทหนาทตามวธการทางสงคมและและวธการทาง

วชาการจากตารางอธบายนยามเปาประสงคโดยประชาชน

และแกนนาสขภาพชมชนมบทบาทหลกในการปองกน

ควบคมโรคไขเลอดออก องคกรภาครฐมบทบาทในการ

สนบสนนแกนนาสขภาพชมชนในการขบเคลอนใหประชาชน

มพฤตกรรมในการปองกนควบคมโรคไขเลอดออก (2)

การมสวนรวมของประชาชน แสดงออกจากการรวมคด

รวมวางมาตรการชมชนในการดาเนนงานปองกนควบคม

โรคและไขเลอดออก (3) การมสวนรวมของพหภาค

แสดงออกจากการรวมดาเนนการในการสนบสนนชมชน

ในการดาเนนงานปองกนควบคมโรคไขเลอดออกตาม

มาตรการทางวชาการ และ (4) เปนการปรบแผนกองทน

สขภาพตาบลใหสอดคลองกบแผนปฏบตการ (Mini-SLM)

การปองกนควบคมโรคไขเลอดออก

เอกสารอางอง

ปาณสรา ภโสภา. (2554). กระบวนการใชแผนททางเดนยทธศาสตรในการปองกนควบคมโรคไขเลอดออก

เทศบาลตาบลปทม อาเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน. เอกสารประกอบการประชมเสนอผลงานวจย

ระดบบณฑตศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ครงท 1

สานกงานปองกนควบคมโรคท 6 จงหวดขอนแกน. (2552). ¡ÒþѲ¹ÒÈÙ¹Â�à´ç¡àÅç¡»ÅÍ´ÀÑÂâ´Â¡ÒÃÊÌҧ

áÅÐ㪌Ἱ·Õè·Ò§à´Ô¹ÂØ·¸ÈÒʵÃ�. รายงานการวจย

สานกงานปองกนควบคมโรคท 8 จงหวดนครสวรรค. (2552). ʶҹ¡Òó�âäµÔ´µ‹Í·Ò§à¾ÈÊÑÁ¾Ñ¹¸Ø�

áÅÐâäàÍ´Ê�¨Ñ§ËÇÑ´¹¤ÃÊÇÃä�. รายงานการวจย

สานกโรคเอดส วณโรคและโรคตดตอทางเพศสมพนธ กรมควบคมโรค. (2552). ʶҹ¡Òó�âäµÔ´µ‹Í

·Ò§à¾ÈÊÑÁ¾Ñ¹¸�áÅÐâäàÍ´Ê�»ÃÐà·Èä·Â. รายงานการวจย

สานกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2557). ¡ÒõÑ駤ÃÃÀ�ÇÑÂÃØ‹¹ : ¹âºÒÂ

á¹Ç·Ò§¡ÒôíÒà¹Ô¹§Ò¹áÅеԴµÒÁ»ÃÐàÁÔ¹¼Å. กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตร

แหงประเทศไทยจากด.

สจตรา องคศรทองกล และคณะ. (2553). การพฒนางานเสรมสรางสขภาพและปองกนควบคมโรคโดยใชแผนท

ทางเดนยทธศาสตรกรณศกษา : ตาบลหาดอาษา อาเภอสรรพยา จงหวดชยนาท. ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä,

ปท 36 (ฉบบท 1), มกราคม - มนาคม 2553 : 1 - 9

สจตรา องคศรทองกล. (2552). ¤Ù‹Á×Í¡ÒÃÊÌҧáÅÐ㪌Ἱ·Õè·Ò§à´Ô¹ÂØ·¸ÈÒʵÃ�㹧ҹʋ§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾

ཇÒÃÐÇѧ»‡Í§¡Ñ¹¤Çº¤ØÁâäáÅÐÀÑÂÊØ¢ÀÒ¾. กรงเทพมหานคร : กรมควบคมโรค.

อมร นนทสต. (2549). ÍÐäÃÍ‹ҧää×Íá¼¹·ÕèÂØ·¸ÈÒʵÃ� ¡Ñº¡ÒÃÊÌҧáÅÐ㪌»ÃÐ⪹�¨Ò¡á¼¹·ÕèÂØ·¸ÈÒµÃ�.

กรงเทพฯ : เรดชน

69วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

บทคดยอ การศกษาการมสวนรวมจดการระบบสาธารณสข

ในระดบอาเภอมบทบาทสาคญตอการนานโยบายไปส

การปฏบตจากระดบจงหวดสระดบอาเภอ/ตาบล/หมบาน

บรหารจดการบรการสขภาพใหกบประชาชนและชมชน

ใหมความเขมแขง สามารถดแลตนเอง พงตนเองไดดาน

สขภาพ โดยมหนวยงานสวนราชการสาธารณสขในระดบ

อาเภอ (สสอ.) โรงพยาบาลชมชน (รพช.) องคกรปกครอง

สวนทองถน (อปท.) และภาคภาคประชาชน ขบเคลอน

และบรณาการงานในพนท สงเสรม สนบสนนการทางานแบบ

มสวนรวมดานการดแลสขภาพแบบผสมผสาน การสงเสรม

ปองกน รกษา ฟนฟสภาพของประชาชนใหมสขภาพด

ถวนหนา เปน “อาเภอสขภาวะ” มวตถประสงคเพอ

ขบเคลอนกระบวนการจดการ และพฒนาศกยภาพภาค

เครอขายสขภาพระดบอาเภอตามสภาพปญหา บรบทของ

พนทอยางมสวนรวม รปแบบการศกษาวจยเชงปฏบตการ

แบบมสวนรวม (PAR) ตามการพฒนาการดาเนนงาน

ตามบนได 5 ขนตอน ใชแบบวดผลการพฒนาของกระทรวง

สาธารณสขและการมสวนรวมในกจกรรมโครงการ

ดาเนนงานอยางมสวนรวม “หนงอาเภอหนงโครงการ”

(One District One Project : ODOP) ในพนท 9 อาเภอ

จงหวดพะเยา จดกระบวนการแลกเปลยนเรยนร ระหวาง

ตาบล อาเภอ และพฒนาศกยภาพบคลากรภาคเครอขาย

การมสวนรวมการขบเคลอนกระบวนการจดการเครอขาย

สขภาพระดบอำาเภอ จงหวดพะเยาTo Participate in the management District Health

System process in Phayao Province.

สรยภรณ เลศวชรสกล, สทธพร ชมพศร สานกงานสาธารณสขจงหวดพะเยา

ระดบอาเภอ ถอดบทเรยนจากการเรยนรแกไขปญหา

ในพนท (Context Base Learning)ใชแนวคดการม

สวนรวม (PAR : Participatory Action Research)

ผลการศกษาการมสวนรวมขบเคลอนกระบวนการการ

พฒนาภาพรวมอยระดบบนไดขน 3 คอการวเคราะหขอมล

นามาใชในการวางแผนงานโครงการ การพฒนาบคลากร

และจดทาโครงการแกไขปญหาเพอดแลสขภาพชมชน

โดยการมสวนรวมแบบบรณาการของภาคเครอขายระดบ

หมบาน/ตาบล/อาเภอ สงเสรมการเรยนรการแกไขปญหา

การดแลสขภาพทจาเปน (Essential Care) สอดคลองกบ

สภาพปญหาของพนทดาเนนการตามโครงการขบเคลอน

ทงอาเภอหนงโครงการ หนงอาเภอโดยชมชน เครอขาย

สขภาพระดบอาเภอ (DHS) องคกรปกครองสวนทองถน

(อปท.) สนบสนนงบประมาณและบรณาการงานพนท

(Resource Sharing) ทรพยากรและการพฒนาบคลากร

(Human Development) นาขอมลมาวางแผนยทธศาสตร

และแผนปฏบตการเชอมโยงกระบวนการเรยนรสการ

ปฏบตงานประจา และพฒนางานประจาสการวจย

(Routine to research : R2R) จากการนาประเดนปญหา

และการพฒนาในพนทรบผดชอบในทกอาเภอมาเปน

การเรยนรเพอพฒนางานและการแลกเปลยนเรยนรดาน

เวชศาสตรครอบครว (Fammed) การเยยมบาน การดแล

สขภาพในครอบครวและชมชน (Home Ward, Home

70 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

Care) การศกษาดงานแลกเปลยน สญจรระหวางพนท

อาเภอและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตาบล

(รพ.สต.) รวมกบการเยยมสารวจประเมนการพฒนา

คณภาพบรการปฐมภม (Primary Care : PCA) แตทงน

การพฒนาดงกลาวยงคงความแตกตางหลากหลายของ

บรบทในแตละพนทซงการพฒนาบรการปฐมภม ทตยภม

และสขภาพองครวมใหประสบความสาเรจตามเปาหมาย

ไดนนตองอาศยการพฒนากลไกการบรหารจดการเครอขาย

ระบบสขภาพระดบอาเภอทเขมแขง จรงจง ครอบคลม

ตามสภาพปญหา บรบทพนทการจดการสขภาพตนเองของ

ภาคประชาชนทหลากหลาย ดงนนทกระดบควรกาหนด

เปนนโยบายสาคญทมกระบวนการอยางตอเนองและ

ใหการสนบสนนการมสวนรวมการจดการสขภาพ พฒนา

ศกยภาพภาคประชาชน จตอาสา อาสาสมครสาธารณสข

หมบาน/ตาบลจดการสขภาพ ตามวถชวตเพอนาไปสการ

ดแลและพงพาตนเองใหสขภาพดตลอดจนการลดความ

แออดการไปรบบรการในหนวยบรการ

คำาสำาคญ: กระบวนการ จดการ เครอขายสขภาพ

ระดบอาเภอ หนงอาเภอ หนงโครงการ การดแลสขภาพ

ทจาเปน

Abstract The study of participatory action on man-

agement of the health system of the district level

is very important to apply as policy into practice

from districts to sub-districts and to villages.

Administering the health service is carried out for

the people and community to make them strong

enough to be able to take care of themselves and

depend on themselves in their health. The section

of the governmental health service of the district

level, the community hospital, the local governing

organization and the united people drives and

integrates the work in the regional area. It is to

promote and support the participating work in

looking after health integrates with the promotion

of the prevention, protection and rehabilitation the

condition of the people so that they all will have

good health as the “ Healthy District” which has

the aim to drive and move forward the procedures

of management and to develop the potentiality

of the connection of the health networks of the

district level according to the condition of the

problems, the context of the region.The study

and research is to encourage participation among

individuals into practice and the evaluation of the

development that applies the 5 steps to measure

the development of the Health Ministry and the

activity project of the participation work “One

District One Project” (ODOP). This project will

be carried out in 9 districts in Phayoa Province.

There will be an exchange knowledge process

among districts of the province to improve the

potentiality of the members of the united networks

of the provincial levels. Context Base Learning

is used to solve the problems of the region by

applying the concept of the participation on

management and The result of the study sparks

the picture of the development as a whole to 3

steps, which are: the analysis of information to

apply in the plan of the project, the develop-

ment of the health staff, and the organization

of the project to solve the problems. All of the

former mentioned is in order to take care of

the health of the community by people being

involved in integrating the united networks of the

71วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

villages, sub-districts and districts to promote the

learning to solve the problems essentially to care

for health. (Essential Care) It should be blended

to the nature of the problems in the region where

the project is started by the whole district - one

project. One district joins the community, the

networks of health in the district level (DHS). The

organization governing the local area supports the

budgets and integrates the work of the local area

to share the resources and to develop health

staff. The information is used to plan the strategy

and to plan the combining learning process from

the routine practice to research (R 2 R) and by

using the particular problem and the development

of the local area responsible in every district to

learn to improve and exchange the learning about

health of the family. There is visiting people from

house to house and caring for the health of the

family and community. There are also the study

and exchange the observation of the activities,

the traveling between districts and hospitals to

promote health of the district level together with

the visit to explore and evaluate the development

of the quality of the primary care. (PCA) But

that development is still different and of various

contexts in each area which develops the primary

service, the final service and the whole organization

to accomplish the objective that depends on

the development of the ways and means of the

administration of the networks of the health system

of the district, which is strong and serious. It has

to cover the situation of the problems, the context

of the management of the self care health on

the part of the variety of people. So every level

should set the essential policy which has the

continuation process and support the participation

of the people to take care of their health, to

develop the potential of the people, the volunteer

spirits, the health volunteers, the villages/ districts

to look after the public health to improve health

and ways of life to lead to the care of oneself

to be healthy and to reduce the crowded service

in the unit of the health service.

Keywords: District Health System Process,

One District One Project (ODOP), Essential Care

บทนำา ระบบงานสาธารณสขในระดบอาเภอ มความ

สาคญตอการนานโยบายไปสการปฏบตจากระดบ จงหวด

อาเภอ ตาบลและหมบาน/ชมชน ซงบทบาทเดมนนจะเปน

ผใหบรการ ผประสานงาน จดบรการในเขตพนทเรยกวา

CUP: Contracting Unit for Primary care ดาเนนการ

บรหารจดการบรการสขภาพใหกบประชาชนและชมชนใหม

ความเขมแขงสามารถดแลตนเอง พงตนเองไดดานสขภาพ

โดยมหนวยงานสวนราชการสาธารณสขอาเภอ (สสอ.),

โรงพยาบาลชมชน (รพช.), องคการบรหารสวนทองถน

และภาคภาคประชาชน ในพนท สงเสรม สนบสนน

การทางานแบบมสวนรวมขบเคลอนการดแลสขภาพ

ผสมผสานการสงเสรม ปองกน รกษา ฟนฟสภาพของ

ประชาชนใหมสขภาพดถวนหนา ทงอาเภอ “อาเภอสข

ภาวะ” โดยมเครอขายบรการปฐมภมทมคณภาพ คอ

โรงพยาบาล สงเสรมสขภาพตาบล (รพ.สต.) เปนหนวย

จดบรการทเหมาะสม มกระบวนการเรยนรสภาพปญหา

พนท และสรางเสรมศกยภาพของสงคมในชมชน ครอบครว

และบคคลตามบรบทของพนท ซงมเปาหมายของระบบ

สขภาพระดบอาเภอ คอ

72 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

1. สถานะสขภาพ (Health status) ของประชาชน

ในอาเภอดขน ลดโรคทเปนปญหา สงเสรมสขภาพ ปองกน

ความเจบปวยทปองกนได และมศกยภาพในการรบมอกบ

ปญหาสาธารณสขทเปลยนแปลงได

2. ประชาชนสามารถดแลและพงตนเองดาน

สขภาพองครวมได (Self and Essential care) โดยการม

สวนรวมของ ประชาชน ครอบครว ชมชนและทองถน

อยางตอเนอง

3. ทมเครอขายสขภาพระดบอาเภอ (District

Health System :DHS) มความเขมแขงและมเอกภาพ

ในการบรหารจดการอยางมเอกภาพ (Unity District

Health Team)

4. สานกงานสาธารณสขจงหวดพะเยาไดมการ

กาหนดนโยบายและกระบวนการดาเนนงานทถายทอด

นโยบายลงไปยงพนท เพอเกดการทางานทศทางเดยวกน

ในทกระดบเปนเรองสาคญ ตองอาศยการดาเนนการแบบ

บรณาการอยางมสวนรวม และนาแนวคดกระบวนการ

พฒนาสขภาพแบบมสวนรวม (Participatory health

process) ซงปนกระบวนการสรางการมสวนรวม เนนการ

สานพลงจากทกภาคสวนในพนทมาทางานและเรยนร

ไปดวยกนโดยมงเนนผลสมฤทธจากทกหนวยงานทเกยวของ

จงจะบรรลความสาเรจตามเปาหมายทกาหนด ดงนน

การจดการระบบสขภาพระดบอาเภอ ใหมศกยภาพในการ

รองรบนโยบาย ประสานใหเกดการมสวนรวมพฒนา

ระบบสขภาพและความเขมแขงของชมชนของการทางาน

แบบบรณาการทงเชงปฏบตการและบรหารจดการทม

ความแตกตางหลากหลายตามบรบทของพนท มการพฒนา

โครงสราง แนวทาง ทศทาง รปแบบการดาเนนงาน

ทเชอมโยงมเอกภาพ ในการขบเคลอนระบบบรการ

สาธารณสข ตามระดบของการมสวนรวม 5 ระดบดงนคอ

การใหขอมลขาวสาร (Inform) การปรกษาหารอ (Consult)

การใหเขารวมมบทบาท (Involve) การสรางความรวมมอ

(Collaborate) การเสรมพลงอานาจ (Empower) ในการ

จดการชมชนผวจยจงมความสนใจทจะศกษาการมสวนรวม

การจดการระบบสขภาพระดบอาเภอในประเดนการเรยนร

การแกไขปญหาการดแลสขภาพทจาเปน (Essential Care)

ทสอดคลองกบสภาพปญหาของพนท และดาเนนการ

ตามโครงการขบเคลอนทงอาเภอหนงโครงการ หนงอาเภอ

โดยชมชน เครอขายสขภาพระดบอาเภอทกอาเภอ

ในจงหวดพะเยา

วตถประสงคการวจย เพอศกษาการมสวนรวมในการบรหารจดการ

ในระบบสขภาพระดบอาเภอทเปนเอกภาพ (Unity District

Health Team) ในการนานโยบายไปสการปฏบตของ

เครอขายสขภาพระดบอาเภอ (District Health System

: DHS) ระดบอาเภอ ตาบล หมบาน ตามสภาพปญหา

บรบท ในพนท

ระเบยบวธการวจย 1. รปแบบการศกษา เชงปฏบตการ แบบมสวนรวม

(PAR : Participatory action research)

2. การเกบรวบรวมขอมล เครองมอในการวจยโดย

สรางแบบบนทกขอมล 5 ระดบการมสวนรวมของเครอขาย

สขภาพอาเภอ คอ การใหขอมลขาวสาร (Inform)

การปรกษาหารอ (Consult) การใหเขารวมมบทบาท

(Involve) การสรางความรวมมอ (Collaborate) การเสรมพลง

อานาจ (Empower) และขนตอนพฒนาการดาเนนงาน

ตามกระบวนการพฒนาเครอขายสขภาพระดบอาเภอ

(District Health System : DHS) 5 ขนตอน ดวยกลไก

บนได 5 ขน ตงแตการมอบนโยบาย และการปฏบต ระดบ

จงหวด อาเภอ ตาบล กจกรรม, การบรหารจดการ, การม

สวนรวม, การดาเนนการตามแผนงาน โครงการประเดน

การพฒนางานสาธารณสขในพนทและกระบวนการพฒนา

เครอขายบรการปฐมภม (Primary care Award : PCA)

ภายใตแผนยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสขและแผนงาน

73วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

สาธารณสขระดบจงหวดพะเยา และถอดบทเรยนจากการ

เรยนรจากการมสวนรวมแกไขปญหาและพฒนาในพนท

(Context Base Learning : CBL) โดยรวบรวมขอมล

มาวเคราะห เชงคณภาพทไดจากขนตอนการมสวนรวม

ในกจกรรมดวยการ มสวนรวมในกจกรรม สงเกต สมภาษณ

ตามแบบสอบถามทสรางขนตามเนอหา กจกรรมปญหา

และขอเสนอแนะ และขอมลทตยภมทไดจากการศกษา

จากเอกสาร วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหและสงเคราะห

เนอหา (Content Analysis) เชงคณภาพ ดานการนา

นโยบายระบบสขภาพระดบ สวนกลาง เขต จงหวด อาเภอ

ตาบล หมบาน บรบทพนท สถานการณการจดบรการดาน

สาธารณสข ระดบอาเภอและปฐมภมทมอยกอนดาเนนงาน

โครงการบรหารจดการเครอขายสขภาพระดบอาเภอ

(District Health System : DHS) ในพนท การจดทา

แผนระบบบรการสขภาพระดบจงหวด (Service Plan),

กจกรรม โครงการพฒนาเครอขายสขภาพระดบอาเภอ

(District Health System : DHS), กระบวนการพฒนา

คณภาพเครอขายบรการปฐมภม (Primary care Award

: PCA), งบประมาณ,บคลากร, ทมงาน,วสดอปกรณ และ

กจกรรมการมสวนรวมในการดาเนนงาน ฯลฯ และแบบ

บนทกวเคราะหการมสวนรวม 5 ระดบของการมสวนรวม

การดาเนนการตามแผนงาน โครงการประเดนการพฒนา

งานสาธารณสขในพนท ระดบอาเภอ การควบคม ตดตาม

ประเมนผล การบรหารจดการโครงการ (CUP Management)

กจกรรมการบรการปฐมภม (Primary care) การเรยนร

การแกไขปญหาในพนท (Context base learning)

สรปการดาเนนงานตามโครงการ กจกรรมของเครอขาย

สขภาพระดบอาเภอ (District Health System : DHS)

แตละอาเภอตามประเดนการขบเคลอน (Essential care)

การบรณาการ องคกรในระดบ อาเภอ ตาบล หมบาน

การจดการสขภาพ กระบวนการทาแผนชมชนแบบม

สวนรวม (SRM) นวตกรรมชมชนทแกปญหาได กจกรรม

การดแลตนเองและพงตนเองดานสขภาพ ชมชนเขมแขง

การพงตนเองดาน การแกไขปญหา/อปสรรค

3. ประชากร/กลมตวอยางทศกษา - เลอกแบบ

เจาะจง (Purposive Sampling) เครอขายสขภาพระดบ

อาเภอ (District Health System : DHS) ทกแหง 9 อาเภอ

ในพนทจงหวดพะเยา ไดแก อาเภอเมอง (รวมพนทในเขต

เทศบาลเมอง ซงมศนยสาธารณสขชมชนเมอง : ศสม.),

อาเภอเชยงคา, อาเภอแมใจ, อาเภอดอกคาใต, อาเภอจน,

อาเภอปง, อาเภอภกามยาว, อาเภอเชยงมวน, อาเภอ

ภซาง ประกอบดวยคณะกรรมการบรหารจดการเครอขาย

สขภาพระดบอาเภอ คอ บคลากรผอานวยการและเจาหนาท

ในโรงพยาบาล, สาธารณสขอาเภอ, โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบล, นายอาเภอ,นายกและเจาหนาท

องคการบรหารสวนตาบลและเทศบาล, ผนาชมชน,

อาสาสมครสาธารณสข, พระสงฆ, แกนนาผสงอาย,

เยาวชนจตอาสาในหมบาน, เครอขายองคกรในชมชน

4. การวดผล/การวเคราะหผลการวจย วดผล

จากการมสวนรวมตามขนตอนตามกระบวนการพฒนา

ลาดบการพฒนา 5 ขนตอน คอ กลไก 5 ขน วเคราะหผล

เชงคณภาพ การบรหารและพฒนาเครอขายสขภาพระดบ

อาเภอ (District Health System : DHS) จากการเรยนร

ระหวางเครอขายปฐมภมระดบอาเภอและโรงพยาบาล

ระดบอาเภอในบรบทของพนท มการพฒนาตนเอง

ดวยกระบวนการพฒนาคณภาพอยางผสมผสานดาน

ทรพยากรบคลากร ทมสหสาขาวชาชพ (Interdisciplinary

team) จากการมสวนรวมของชมชน 5 ระดบและ

มประเดนสขภาพในการขบเคลอน โครงการในพนท (ODOP :

One District One Project) เพอพฒนาและแกไขปญหา

สาธารณสขในพนทใหเปนหนงเดยวกนไมแยกสวนการ

พฒนา สงเสรมใหประชาชนมความรวมมอในการจดการ

ปญหาสขภาพของชมชนและพรอมทจะพฒนาสอาเภอ

สขภาวะในอนาคตภายใตความรวมมอจากทกภาคสวน

ตามบนไดการพฒนากระบวนการดาเนนงานและประเมน

ผลการดาเนนงาน (Process) ในแตละขนตอน คอ

บนไดขนท 1 - การทางานรวมกนในระดบอาเภอ

(Unity District Health Teem)

74 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

1.1 มคาสงแตงตงคณะกรรมการ DHS พรอม

กาหนดบทบาทชดเจน

1.2 ทมงาน DHS ทางานตามหนาททรบมอบหมาย

1.3 พฒนา บคลากรตามความตองการของบคคล

หนวยงาน (Training Need)

1.4 รวบรวมขอมลและปญหาสขภาพพนท

1.5 ชมชนและเครอขาย DHS มสวนรวมในการ

ทากจกรรมดานสขภาพ

บนไดขนท 2 - การทางานใหเกดคณคา ทงกบผ

รบบรการ และผใหบรการ (Appreciation)

1.1 คณะกรรมการ DHSมการประชมสมาเสมอ

มบนทกเปนหลกฐาน

1.2 ทมงานวเคราะหขอมลและการแกไขปญหา

พนท

1.3 มแผนการพฒนาบคลากรเนนองคความร

ทกษะ (Knowledge management KM, CBL.Family

Medicine : FM, Skill)

1.4 มการวเคราะหขอมล และปญหา การดแล

สขภาพทจาเปน (Essential care)

1.5 ชมชนและเครอขาย DHS องคกรปกครอง

สวนทองถน (อปท.) มการสนบสนนและบรณาการ

งบประมาณ (Resource sharing)

บนไดขนท 3 - การแบงปนทรพยากรและการ

พฒนาบคลากร (Resource sharing and Human

development)

1.1 คณะกรรมการมการใชขอมลในการวางแผน

ยทธศาสตรและแผนปฏบตการ

1.2 เจาหนาทและทมงานมความพงพอใจในงาน

และผลลพธของงานทเกดขน

1.3 มแผนพฒนาบคลากรเชอมโยงกระบวนการ

เรยนรสการปฏบตงานประจา

1.4 มการพฒนา,แกไขปญหา และดแลสขภาพ

ทจาเปนของประชาชน (Essential care)

5. ชมชนและเครอขาย DHS มสวนรวมในการ

คดวางแผน จดการระบบสขภาพชมชนรวมกนและมการ

ดาเนนงานทเกดขนเปนรปธรรม

บนไดขนท 4 - การใหบรการสขภาพตามบรบท

ทจาเปน (Essential care)

4.1 คณะกรรมการสามารถดาเนนงานได

อยางเปนรปธรรม (โครงการตามประเดนฯ)

4.2 บคคลอน/ผรบบรการเหนคณคา และ

ชนชมเจาหนาทและทมงาน

4.3 ม แ ผ นพ ฒน า บ ค ล า ก ร เ ช อ ม โ ย ง

กระบวนการเรยนรสการปฏบตงานประจา

4.4 บคลากรม พฒนาตนเองนาไปสการ

สรางสรรคนวตกรรม

4.5 ชมชนและเครอขายมแผนการบรหาร

จดการสขภาพชมชน พรอมมสวนรวมรบผดชอบ

รวมตรวจสอบผลลพธทเกดขน

บนไดขนท 5 - การมสวนรวมของเครอขาย

และชมชน (community participation)

5.1 คณะกรรมการเครอขายสขภาพ DHS

มการประเมนเพอวางแผนพฒนาอยางตอเนอง

5.2 เจาหนาทและทมงานรสกมคณคาในงาน

ททำา

5.3 การพฒนาบคลากรเชอมโยงการดแลมต

ทางจตใจ และจตวญญาณ

5.4 มการขยายผลประเดนสขภาพอนๆ หรอ

เปนแบบอยางทด

5.5 ชมชนและเครอขายมการกาหนดนโยบาย

สาธารณะดานการจดการสขภาพ และประเมนกระบวนการ

ดาเนนงานตงแตการมอบนโยบาย และการปฏบต

ระดบจงหวด อาเภอ ตาบล กจกรรม, การบรหารจดการ,

การมสวนรวม, การดาเนนการตามแผนงาน โครงการ

ประเดนการพฒนางานสาธารณสขในพนท ระดบอาเภอ

การควบคม ตดตาม ประเมนผล CUP Management,

75วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

PCA, CBL, ประเดนการขบเคลอนกจกรรม หนงโครงการ

หนงอาเภอ (One District One Project : ODOP)

ผลการวจย ผลการดาเนนงานโครงการ DHS : District

Health System ตามนโยบายสาคญของกระทรวง จงหวด

พะเยามเปาหมายการพฒนาเครอขายสขภาพอาเภอทง

9 อาเภอคอ อาเภอเมอง (รวมพนทในเขตเทศบาลเมอง

ซงมศนยสาธารณสขชมชนเมอง : ศสม.), อาเภอเชยงคา,

อาเภอแมใจ, อาเภอดอกคาใต, อาเภอจน, อาเภอปง,

อาเภอภกามยาว, อาเภอเชยงมวน, อาเภอภซาง โดยม

วตถประสงค เพอพฒนาทมในการทางาน การบรหารจดการ

และการแบงปนทรพยากร กาหนดแนวทางการใหบรการ

อยางเปนระบบตามปญหาและความจาเปนพนทและสราง

คณคาของคนทางาน มความสขและไดรบการยอมรบ และ

บรณาการสนบสนนงบประมาณในพน การพฒนาตาม

บนได 5 ขน อยในระดบท 3 และมประเดนการขบเคลอน

หนงโครงการ หนงอาเภอ (One District One Project :

ODOP) ในพนททกอาเภอ

การมสวนรวมตามขนตอนการดำาเนนงานคอ

1. มการมอบนโยบายและจดสรรงบประมาณ

ตามแผนงานระดบจงหวด/อาเภอ

2. จดตง คณะทางาน ในระดบจงหวดและอาเภอ

ทกอาเภอ (ทกภาคสวน)

3. คณะกรรมการระดบอาเภอมการจดประชม

ประชาคมในพนท และ ทกอาเภอประเมนตนเองตามแบบ

ฟอรม (บนได 5 ขน) กอนการขบเคลอนและวเคราะห

สภาพพนทปญหาและโอกาสพฒนาสะทอนการพฒนา

ตนเอง ภายใตบรบทและทรพยากรทมอยจรงวา อยใน

ระดบใดตามบนไดการพฒนา ลาดบ 1 - 5 ผลการประเมน

อยในระดบ 1 (ประเมนเดอน มถนายน 2556) เรมแรกคอ

มคาสงแตงตงคณะกรรมการ DHS พรอมกาหนดบทบาท

ชดเจนมทมงาน DHS ทางานตามหนาททรบมอบหมาย

มแผนการพฒนา บคลากรตามความตองการของบคคล

หนวยงาน (Training Need) รวบรวมวเคราะหขอมลและ

ปญหาสขภาพพนทชมชนและเครอขาย DHS มสวนรวม

ในการทากจกรรมดานสขภาพ

4. จดทาการพฒนาอยางตอเนอง (เปนขนๆ จากเดม)

พฒนาโดยใชทมสหวชาชพ (ทกระดบเครอขายภาครฐ

องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ภาคตางๆ และชมชน

ประชาชนในพนท มสวนรวมจดกระบวนการรวมคด

รวมวางแผน ระดมทรพยากร รวมแกไข/พฒนา และ

แลกเปลยนเรยนรรวมกน

5. ทกอาเภอดาเนนการประเมนตนเอง รอบ 2

(บนได 5 ขน) เพอตดตามความกาวหนาของการพฒนา

(ประเมนเดอน สงหาคม - กนยายน 2556) ผลการประเมน

อยในระดบ 2 - 3 คอ การทางานใหเกดคณคา ทงกบ

ผรบบรการ และผใหบรการ (Appreciation) คณะกรรมการ

DHS มการประชมสมาเสมอ มบนทกเปนหลกฐาน

มการวเคราะหขอมลและการแกไขปญหาพนท มแผน

และดาเนนการพฒนาบคลากรเนนองคความร ทกษะ

(Knowledge management KM ,CBL.Family Medicine :

FM, Skill) จดทาโครงการแกไขปญหา การดแลสขภาพท

จาเปน (Essential care) สอดคลองกบสภาพปญหาและ

ความตองการของพนทเปนโครงการขบเคลอนทงอาเภอ

หนงโครงการ หนงอาเภอ (One District One Project:

ODOP) โดยชมชนและเครอขาย DHS องคกรปกครอง

สวนทองถน (อปท.) มการสนบสนนและบรณาการ

งบประมาณ (Resource sharing) ทรพยากรและ

การพฒนาบคลากร (Resource sharing and Human

development) จากการใชขอมลในการวางแผนยทธศาสตร

และแผนปฏบตการเชอมโยงกระบวนการเรยนรสการ

ปฏบตงานประจา

76 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

แผนภม การพฒนาตามบนได 5 ขนของเครอขายระบบสขภาพอาเภอจาแนกตามระดบการพฒนา

ตารางสรป ระดบการมสวนรวมในกลไกกระบวนการพฒนาเครอขายสขภาพระดบอาเภอ

5ระดบการมสวนรวม

ในกลไกกระบวนการ

พฒนาDHSอำาเภอ

5ขนตอน

การใหขอมล

ขาวสาร(Inform)

การปรกษา

หารอ(Consult)

การใหเขา

รวมมบทบาท

Involve)

การสราง

ความเรว

การเสรมพลง

อำานาจ

(Empower)

1.)unitydistrict

healthteam

โครงสรางองคกร/

กรรมการ

(การพฒนาระดบ 3.22)

มการมอบ

นโยบายคาสง

แนวทางปฏบต

ชดเจนทกอาเภอ

คณะกรรมการ

มการประชม

ตามวาระและ

ปรกษาหารอกน

คณะ

กรรมการม

สวนรวมตาม

บทบาททถนด

และหนวยงาน

มการประสาน

ความรวมมอ

ในการทำางาน

เปนเรอง

เดยวกน

คณะกรรมการม

การเรยนรแลก

เปลยนกระตน

และพฒนาซงกน

และกน

77วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

2.)appreciation

การสรางคณคาในงาน

องคความร

(การพฒนาระดบ 3.11)

มการถายทอด

พฒนางานส

การเรยนรให

กบชมชนและ

ประชาชนเปนผ

ใหขอมลกนเอง

มการแลก

เปลยนพฒนา

เรยนรใหคา

ปรกษาระหวาง

หนวยงานและ

องคกรชมชน

ชมชนพฒนา

บทบาทจาก

ผรบมาเปน

ผใหรวมเปน

เจาของใน

กจกรรม

ชมชนมการ

ประสาน

ความรวม

มอจากผร/

ปราชญและ

รวมมอทำางาน

สรางการเรยนร

จากงานประจำา

สการวจย(R2R)

และการถอดบท

เรยนและคณคา/

พงพอใจในงาน

3.)resourcesharing

andhumandevel-

opment

การบรณาการ แบง

ปนทรพยากร พฒนา

บคลากร

(การพฒนาระดบ 3.22)

องคกรตางๆ

ใหการมสวน

รวมการ

ประชาสมพนธ

รบทราบการ

สนบสนนงบ

ประมาณและ

การเรยนรของ

ชมชนในพนท

มการประชม

ปรกษาหารอ

ถงการระดม

ทรพยากรมาแก

ปญหา/พฒนา

ตามประเดน

ของพนทวา

เหมาะสมหรอ

ไม/อยางไร

มหนวย

งานองคกร

ชมชนและ

ประชาชน

สนบสนน

ทรพยากรคน

เงน อปกรณ

ตามแผนการ

แกปญหา

พนท

หนวยงานใน

พนท/องคกร

ชมชนและ

ประชาชน

มสวนรวม

ตามบทบาท

ของหนวย

งานและ

ความถนดใน

ประเดนพนท

หนวยงาน

สนบสนน

ทรพยากรและ

ใหการโอกาส

พฒนาศกยภาพ

ดานการบรหาร

จดการและการ

ใหบรการตลอด

จนการสราง

คณคาในงาน

พนท

5.)essentialcare

ใหบรการตามบรบท

สภาพปญหาระดบ

บคคล ครอบครว

ชมชนสงแวดลอม

(การพฒนาระดบ 3.06)

ในพนททราบ

ปญหาและรวม

มอในการแกไข

และพฒนา

สขภาพตาม

ประเดนพนท

มการแลก

เปลยน

ประสบการณ/

ถอดบทเรยน

การทำางานใน

อาเภอ/ตาบล/

ชมชน

หนวยงาน/

องคกร/แกน

นำาประชาชน

ในพนทมสวน

รวมในการ

ทำางาน

มการประสาน

ความรวมมอ

จากหนวย

งานเพอเชอม

ตอการแกไข

ปญหา

หนวยงาน

สนบสนนการ

พฒนาศกยภาพ

ทงผใหบรการ

และรบบรการ

ใหสามารถแก

ปญหา

5)communitypar-

ticipation

เครอขายและชมชน

รวมกนทางานเปน

หนง และขยายผล(การ

พฒนาระดบ 2.50)

ประชาชนรบ

ทราบถงแนวทาง

และบทบาทของ

ตนทมสวนรวม

ในการแกปญหา/

พฒนา

องคกร/แกนนา/

ประชาชนมการ

ปรกษาหารอ

และมสวนรวม

การแสดงความ

คดเหน

องคกร/แกน

นา/ประชาชน

มสวนรวมใน

การทำางาน

เพอแกปญหา

พนท

ชมชนและ

หนวยงาน

สรางความ

รวมมอใน

เครอขายพนท

และตางพนท

มการรวมกน

ถอดบทเรยน

แกไขปญหาและ

พฒนางานใน

พนทและการ

ศกษาดงานมา

เพอพฒนา

78 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

ประเดนหนงอาเภอ หนงโครงการ (ODOP) ในพนท

ทขบเคลอนในพนทตามการพฒนาเครอขายสขภาพอาเภอ

ทง 9 อาเภอคอ

อาเภอเมอง (รวมพนทในเขตเทศบาลเมอง)

- พฒนาการมสวนรวมของเครอขายสขภาพดานการดแล

สงเสรมสขภาพผพการไดชวยเหลอผพการซาซอนทไม

เขาถงบรการ มสภาพการดารงชวตไมเหมาะสม จนสามารถ

ใชชวตแบบคนปกต ปรบปรงสภาพ ทอยอาศย การดารง

ชวตดขน มการตดตามดแลอยางใกลชดจากญาต/อสม./

อปท./ พมจ. รพ.สต.บรณาการการมสวนรวม

อาเภอเชยงคา - อาเภอสขภาพด 80 ป ยงแจว

พฒนาระบบการดแลผสงอายทบานและในชมชนแบบ

องครวมมนวตกรรมโรงเรยนผสงอาย คนเฒาเลานทาน/

จตอาสาดแลผสงอาย/ภาคเครอขาย ทกภาคสวนมสวนรวม

ในการดาเนนงานดาน เงน คน ของ เวลา เกดการเรยน

รทจะดแลคนในชมชนกนเอง

อาเภอแมใจ - การพฒนาระบบบรการแบบครบวงจร

ผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง (เบาหวาน/ความดนโลหตสง)

ประชม/ประชาคมแกนนา/ผปวยและญาต/จดบรการ

โรคเรอรงเชงรก/คดกรองภาวะแทรกซอน/เสรมสราง

ความรปรบเปลยนพฤตกรรม/กจกรรมสรางเสรมสขภาพ

การฟนฟสมรรถภาพ/ตดตามเยยมบาน/อาสาสมคร

ผสงอายเยยมบานสนบสนนใหผปวยเขารวมเปนสมาชก

ชมรม/โรงเรยนผสงอาย

อาเภอดอกคาใต - การพฒนาระบบงานควบคม

ปองกนวณโรคโดยชมชนมสวนรวม มการคนขอมลและ

วางแผนรวมกบชมชนในเวทประชาคมความครอบคลม

ในการคดกรองผสมผสยงมนอย

อาเภอจน - การพฒนาระบบสขภาพวยรนทยงยน

โดยชมชนมสวนรวมมการพฒนาบคลากรและแกนนา

ใหคาปรกษา อบรมใหความรแกนนานกเรยน/พฒนาคณภาพ

ระบบบรการ ในสถานบรการและในโรงเรยน/พฒนา

สถานบรการ ใหไดมาตรฐานคลนกใหคาปรกษา/เกดศนย

ใหคาปรกษาคณภาพวยรนในโรงเรยน

อาเภอปง - “ชมชนงดสราในงานศพ และงานบญ

ในวด” ผนาเปนตวอยางทดในการลดการดมสรา ผตดสรา

เขาระบบบาบดสรา วนพระไมจาหนาย ไมดมสราและ

เครองดมแอลกอฮอลในชมชน หามจาหนายสราในอาย

ตากวา 20 ป และในชวงเวลาทกาหนดมระบบการดแล

บาบดทงในชมชน และสถานบรการผทมปญหาการดมสรา

ทชมชนมสวนรวม

อาเภอภกามยาว - “การสงเสรมสขภาพโดยการ

ออกกาลงกาย (Fit For Live) เพอปองกนโรคเบาหวาน

ความดนโลหตสง” กนปลาเปนหลก กนผกเปนยา

กนกลวยนาหวาเปนอาหารวาง เดนๆ หยางๆ วนละ 30

สบนาท แปงอารมณด ลดบหร ลดเหลาพบวาเปนการ

สรางกระแสความตอเนอง สะดดและขาดความเชอมโยง

กบแมขายทาใหการดาเนนงานลาชา กลมเปาหมาย

บางสวนมการเขารวมกจกรรมไมตอเนอง งบหมดกหยด

อาเภอเชยงมวน - วาระคนเชยงมวนชวนกนลด

ละ เลกสรา “กนอม นอนอน หนด หนหมด ทมงานเอากน

เปนกนแต” (นายอาเภอ)

อาเภอภซาง - การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

ทาไปพรอมกนกบประเดนปญหาในพนท NCD/โรคตดตอ

จากพฤตกรรมบรโภคสกๆ ดบๆ/เอดส และวณโรค/

ปญหาสขภาพจต

อยางไรกตาม การดาเนนงานทผานมามจดออน

สาคญคอขาดความเชอมโยงอยางเปนระบบของระบบ

บรการทตยภม ปฐมภมรวมทงสขภาพองครวมในบาง

CUP ดงนน ในป 2556 จงหวดพะเยา ไดดาเนนการ

พฒนาสาขาบรการ บรการปฐมภม ทตยภมและสขภาพ

องครวมใหมความเชอมโยงกน ผานการพฒนากลไก

การบรหารจดการตามแนวทางของเครอขายสขภาพระดบ

อาเภอ (District Health System : DSH) และคณะ

กรรมการ Service Plan ระดบจงหวด ทงนเพอใหเกด

ความเปนเอกภาพของเครอขายบรการสขภาพอาเภอ มการ

ชวยเหลอแบงปนทรพยากรตามหลก พบส. พนองชวยกน

มการพฒนาบคลากรโดยใชบรบทเปนฐาน (CBL)

79วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

เพอใหสามารถจดบรการทจาเปนไดตามหลกเวชศาสตร

ครอบครว โดยการมสวนรวมของภาคประชาชน พฒนา

บคลากรระดบอาเภอดานสนทรยสนทนา, การจดประชม

เชงปฏบตการจดกระบวนการเรยนรการนางานประจา

มาสการวจย (R2R) โดยการนาประเดนปญหาและพฒนา

ในพนทรบผดชอบในทกอาเภอมาเปนการเรยนรเพอ

พฒนางานและการแลกเปลยนเรยนรดานเวชศาสตร

ครอบครว การเยยมบาน การดแลสขภาพในชมชน (Home

Ward, Home care) การศกษาดงานแลกเปลยนในพนท

อาเภอ การประชมสญจรในอาเภอ และโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพตาบลรวมกบการประเมนการพฒนาการบรการ

ปฐมภมในพนท (Primary Care : PCA) แตทงนการพฒนา

ดงกลาวยงคงความแตกตางหลากหลายของบรบทในแตละ

พนท ซงการพฒนาบรการปฐมภม ทตยภมและสขภาพ

องครวมใหประสบความสาเรจตามเปาหมายไดนนตองอาศย

การพฒนากลไกการบรหารจดการเครอขายสขภาพอาเภอ

(DSH) ทเขมแขง จรงจง ดงนนในทกระดบควรกาหนด

เปนนโยบายสาคญทตองมกระบวนการดาเนนงานอยาง

ตอเนอง และใหการสนบสนนการมสวนรวมและความเขมแขง

ในการจดการตนเองดานสขภาพของภาคประชาชน

ในรปแบบตางๆ ใหหลากหลาย เชน ตาบลจดการสขภาพ

จตอาสา การเสรมศกยภาพของชมชน และ อสม. ในการ

สรางเสรมสขภาพตามวถชวต เพอนาไปสการดแลพงพา

ตนเองและลดความแออดในหนวยบรการ การสนบสนน

การพฒนาระบบบรการปฐมภม ของเครอขายบรการ

สขภาพ (CUP) บางแหง ยงขาดการสนบสนน เชงนโยบาย

ในสวนขององคกรปกครองสวนทองถนอยางจรงจง

เพอพฒนาศกยภาพระบบบรการปฐมภมซงบทบาทหลก

ยงเปนบคลากรดานสาธารณสข ระบบการปฏบตงาน

ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (รพ.สต.) มความ

หลากหลาย และตองอาศยทกษะการปฏบตงานของ

แตละสาขาวชาชพทเชอมโยงกน การแลกเปลยนเรยนร

โดยใชขอมลพนทเปนฐานในการพฒนาระบบบรการและ

ศกยภาพบคลากรซงระดบจงหวดดาเนนการพฒนาระบบ

ฐานขอมลออนไลนและจาแนกทงระดบอาเภอ ตาบล

ทสามารถคนหา บนทก และประมวลผลไดซงเปนนวตกรรม

ดานระบบขอมลดวยเทคโนโลย จงเปนกระบวนการทสาคญ

ในการพฒนาคณภาพบรการปฐมภมการขบเคลอนหนง

โครงการหนงอาเภอ (One District One Project :

ODOP) บทบาทหลกยงเปนความรบผดชอบของบคลากร

สาธารณสขเปนสวนใหญซงเปนประเดนทาทายทสราง

ความตระหนกใหองคกรปกครองสวนทองถน องคกรชมชน

ประชาชนทควรมสวนรวมและมความสานกเปนเจาของ

ในการดาเนนการเพอสขภาพและคณภาพชวตในชมชน

ตอไปทจะตองมการดาเนนการอยางตอเนอง

อภปรายผล บรบทพนทมการทางานตอยอดจากงานเดมททา

อยแลว DHS ทาใหเกดเชงรกมากขนและคนขอมล

ใหประชาชนในพนทเพอความเขาใจ เหนความสาคญ

โดยจงหวดพะเยากาหนดเปนนโยบาย ตวชวดหลก ใหอสระ

การดาเนนงาน แผนงาน/โครงการ ตามสภาพปญหา

และบรบทพนทในระดบอาเภอ ซงสอดคลองกบสรปผล

การพฒนาเครอขายสขภาพระดบอาเภอเมองบงกาฬ

จงหวดบงกาฬ (2556) ทเรมพฒนากระบวนการจากสภาพ

ปญหา สถานการณในพนทมาวเคราะหขอมลเพอเปน

แนวทางการดาเนนงาน และสอดคลองกบการศกษา

“เรองการประเมนผลการพฒนา DHS เครอขายบรการท

8 จงหวดอดรธาน” ของปรด แตอารกษและคณะ (2557)

ไดประเมนผลการพฒนาในพนทจงหวดในเครอขายบรการ

จานวน 7 จงหวด คอ อดรธาน, สกลนคร, นครพนม, เลย,

หนองบวลาภ, หนองคาย และบงกาฬ พบวาการขบเคลอน

การพฒนาการจดการเครอขายระบบสขภาพระดบอาเภอ

มการบรณาการ แผนงาน/กจกรรม รวมกบโครงการแกไข

ปญหาในพนท ทจดทาตามปงบประมาณและไดสราง

เครอขายเพมขนโดยการมสวนรวมขององคกรภาคสวน

ทองถน ทองท แกนนาองคกรในชมชนอาสาสมครตางๆ

ทเปนตนทนเดมดานศกยภาพบคคล และทรพยากร

80 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

แตไดเพมกจกรรม รณรงคสรางกระแส และทางานเชงรก

ดานบรการถงระดบบคคล ครอบครวซงมหลายหนวยงาน

องคกรเขามามสวนรวมทางานเปนทมหนงเดยว และ

เชอมโยงบทบาทตามภารกจทผสมผสานการทางาน

ดานการพฒนาศกยภาพบคลากรสาธารณสข

อาสาสมครสาธารณสข (อสม.) ในพนทไดรบการพฒนา

ตอยอดดานการศกษาชมชนจงหวดพะเยา (โครงการ

ลานนา : LANNA) ทมนา, แกนนาตางๆ ในองคกรเครอขาย

ระดบอาเภอ ไดพฒนาการบรการจดการดานเกณฑคณภาพ

บรการปฐมภม, เวชปฏบตครอบครว, การบรการดวยหวใจ

ความเปนมนษย, การบรหารจดการระบบสขภาพระดบ

อาเภอ (PCA/Family Medicine/Humanize care/

CUP Management) พนทระดบอาเภอได จดตง

“คณะกรรมการชดเดยว” มนายอาเภอ เปนประธานและ

มหลายภาคสวนเปนคณะกรรมการทาใหเกดการมสวนรวม

มากขน” (ขอเสนอแนะจากกลมสาธารณสขอาเภอ)

“ถานโยบายการจดการระบบสขภาพและคณภาพชวต

ประชาชน ลงทปกครองจะมอานาจการสงการ (Power)

มากขน คนทางานบางคนยงตดกรอบวชาชพซงสหวชาชพ

ยงไมอยในคนเดยวทสามารถทางานไดหลายบทบาท”

(ขอเสนอแนะจากกลมแพทยเวชศาสตรครอบครว)

ดานการจดทาโครงการ “หนงอาเภอ หนงโครงการ

(ODOP)” ทกอาเภอมการวเคราะหสภาพปญหาและ

กาหนดประเดนโครงการทใชขบเคลอน นารองการจดการ

ระบบสขภาพอาเภอ (DHS) ทมความแตกตางกนของสภาพ

และบรบทของพนท จากงานประจาทดาเนนการตอเนอง

ทไมเพมภาระงานใหม ซงสอดคลองกบผลการศกษา

ของแนวทางการพฒนานน ถากาหนดประเดน ODOP

ดวย “โรค” สวนใหญผปฏบตงานเปนบคลกรสาธารณสข

และอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) หากเปนกลมเปาหมาย

การทางานกบกลมประชาชนทมความหลากหลายของสภาพ

ปญหาเกยวกบพฤตกรรมทเกยวของกบกลม เพศ อาย

บรบทสภาพสงแวดลอมในพนทนน หนวยงานและองคกร

ตางๆ ไดมบทบาทเขามามสวนรวมมากขน ทางานไดกวาง

เปนทมงานหนงเดยวตามภารกจ มการบรณาการ ทางาน

อยางจรงจง ซงสอดคลองกบผลการศกษาเรอง “การพฒนา

การดาเนนงานระบบสขภาพระดบอาเภอจงหวดนาน

ป 2556” ของสานกงานสาธารณสขจงหวดนาน พบวา

การคดเลอกประเดนการพฒนา “หนงโครงการ หนงอาเภอ

(ODOP)” โดยการใชขอมลปญหาพนท บรณาการกบงาน

ประจาทไดดาเนนการ ทาใหความรสกของการรบภาระงาน

ทลดลง และตอยอดการพฒนา ดวยตนทนเดมของภาค

เครอขายในการดาเนนการในตาบลจดการสขภาพเขมแขง

และชมชนมสวนรวมในการแกไขปญหา จากการพฒนา

ในหลายพนทในระดบหมบาน ตาบล และอาเภอ ทขบเคลอน

ตอยอดการพฒนาโครงการเดมทตอเนองจากปทผานมา

แตเพมความเขมขน เชงรกมากขน สวนจงหวดพะเยา

มความแตกตางจากจงหวดนานคอ กระบวนการพฒนา

บคลากรสาธารณสขดานเวชศาสตรครอบครวทเนนการ

จดการสขภาพในระดบบคล ครอบครว โดยเครอขาย

แพทยเวชศาสตรและพยาบาลเวชปฏบตจงหวดพะเยา

เปนผใหคาปรกษาทมใหบรการเชงรกดานสขภาพ และ

พฒนาทมเยยมบานแบบสหสาขาวชาชพบรณาการงาน

สขภาพกบการสวสดการสงเคราะห (อาเภอเมอง, แมใจ,

เชยงคา) และมการแลกเปลยนเรยนร ถอดบทเรยน

การทางานในระดบอาเภอ

การพฒนาทมแกนนาของ เครอขายสขภาพอาเภอ

(โรงพยาบาล/สาธารณสขอาเภอ/โรงพยาบาลสงเสรมสข

ภาพตาบล) ทตองมบทบาทในการนานโยบายสการปฏบต

เชอมโยง สถานการณเชงระบบ มวสยทศน และเปาหมาย

รวมกน นาการขบเคลอน ควรมการวเคราะหขอมล และ

คนขอมลใหกบทมหนวยงาน ภาคเครอขายในพนทระดบ

อาเภอ เปนระยะ เพอปรบปรง และดาเนนการตามโครงการ

เพอใหเกดการมสวนรวมในกระบวนการอยางแทจรง

วางระบบและสนบสนนการดาเนนงานงาน ตลอดรวมถง

การตดตามประเมนผลการดาเนนงาน สรางการสวนรวม

81วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

กบชมชนในการดาเนนงานโรงเรยนนวตกรรมสขภาพ

ชมชน กองทนสขภาพ แผนททางเดนยทธศาสตร คากลาง

แผนสขภาพตาบล (สรางทมกระบวนการ) ระบบและ

สนบสนนการดาเนนงาน ตลอดรวมถงการตดตามประเมน

ผลการดาเนนงานการดแลผปวยอยางบรณาการตอเนอง

และเปนองครวม เ ชอมตอโรงพยาบาลชมชนกบ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและชมชน การพฒนา

กลไกการบรหารจดการตามแนวทางของเครอขายสขภาพ

ระดบอาเภอ (District Health System : DSH) ไมมวนจบ

ควรพฒนาตอเนองไปตามบรบทสภาพปญหาและความ

ตองการของชมชนในพนท ทแปรไปตามสภาวะ สภาพสงคม

เศรษฐกจ การเมอง สงแวดลอม ฯลฯ (สรเกยรต

อาชานานภาพ, 2556)

ปญหา/จดออน ของการศกษาการมสวนรวมในการ

บรหารงานเครอขายระดบอาเภอเปนการศกษาจากการ

ทางานตามนโยบายทมการเรงรดเพอใหไดตามเปาหมาย

ซงการทางานตามบรบทพนททมความแตกตางจาก

รากฐานเดมของสถานการณดานสงคม สงแวดลอมและ

ลกษณะทางประชากรในพนท จงไมสามารถสรปผลในเชง

ปรมาณและคณภาพภาพรวมไดชดเจนจงตองมการจาแนก

ประเดน “หนงอาเภอ หนงโครงการ” มาเปนแนวทาง

การวเคราะหการมสวนรวม จากการบนทกตามเครองมอ

ทสรางขนเพอรวบรวมขอมลและผใหขอมลใชตวแทน

ในพนททแตกตางกนตามประเดนการจดการ DHS และ

สรปจากรายงานผลการดาเนนงานระดบพนทตอสานกงาน

สาธารณสขจงหวดพะเยา รวมทงสรปผลจากการจดทม

ออกนเทศงาน ตดตาม ประเมนผลการดาเนนงานในระดบ

อาเภอ ตาบล หมบาน ทมการเลอกตดตามผล บรณา

การกบงานสาธารณสขในพนทและการมสวนรวมในการ

ดาเนนงานและการบนทกขอมลจากผชวยวจยในระดบ

อาเภอ ททมมความแตกตางดานคณลกษณะของบคคล

ดานทกษะ การปฏบต

82 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

เอกสารอางอง

กระทรวงสาธารณสข. (2555). àÍ¡ÊÒÃá¹Ç·Ò§·Ò§¡ÒþѲ¹Ò DHSA (District Health System

Appreciation)

เครอขายสขภาพระดบอาเภอ เมองบงกาฬ จงหวดบงกาฬ. (2556). àÍ¡ÊÒà District Health System Profi le.

¡ÒùíÒàʹͼŧҹà´×͹ ÁÕ¹Ò¤Á 2556

จรพนธ วบลยวงศ, วรณศร อารยวงศและคณะ. (2555). ÃÒ§ҹ¼Å¡ÒÃÇÔ ÑÂàÃ×èͧ¡ÒþѲ¹Ò¢Õ ¤ÇÒÁÊÒÁÒö

ÍÊÁ.¹¤ÃºÒÅ: ¡ÒûÃÐÊÒ¹ÃÒɯÃ�àª×èÍÁÃÑ° ¢¨Ñ´ÀÑÂÊØ¢ÀÒ¾.

ปารชาต วลยเสถยร. (2554). ¡Ãкǹ¡ÒÃáÅÐà·¤¹Ô¤¡ÒþѲ¹Ò กรงเทพมหานคร. สานกงานกองทน

การสนบสนนการวจย.

ปรด แตอารกษและคณะ. (2557). »ÃÐàÁÔ¹¼Å¡ÒþѲ¹Ò DHS à¤Ã×Í¢‹ÒºÃÔ¡Ò÷Õè 8 ¨Ñ§ËÇÑ´ÍØ´Ã¸Ò¹Õ :

¡ÒùíÒàʹÍàÍ¡ÊÒÃÃÒ§ҹ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ§Ò¹»ÃШíÒÊÙ‹§Ò¹ÇԨѠ(R2R).

รองศาสตราจารยวชย โปษยจนดา. (2544). á¹Ç¤Ô´¡Ò÷íҧҹ͋ҧÁÕʋǹËÇÁ. àÍ¡ÊÒáÒÃÈÖ¡ÉÒªØÁª¹.

¡ÒûÃЪØÁâ¤Ã§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒªØÁªØÁà¾×èÍ¡ÒþѲ¹Ò ¨Ñ§ËÇÑ´¾ÐàÂÒ.

สถาบนพฒนาองคกรชมชน(องคกรมหาชน). (2548). ÊÌҧ¤ÇÒÁࢌÁá¢ç§¢Í§Êѧ¤Á¨Ò¡ÃÒ¡°Ò¹´ŒÇ¾Åѧ

ͧ¤�¡ÃªØÁª¹áÅлÃЪÒÊѧ¤Á. : กรงเทพมหานคร

สานกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน(สพช.). (2556). à¤Ã×Í¢‹ÒÂÊØ¢ÀÒ¾ÃкºÍíÒàÀÍ (DHS)

à¤Ã×Í¢‹Ò¾×é¹·Õè¾Ñ²¹ÒÃкºÊØ¢ÀÒ¾ªØÁª¹. : ÃÒ§ҹàÍ¡ÊÒÃ

สานกงานสาธารณสขจงหวดนาน. (2556). ¡ÒþѲ¹Ò¡ÒôíÒà¹Ô¹§Ò¹ÃкºÊØ¢ÀÒ¾ÃдѺÍíÒàÀͨѧËÇÑ´¹‹Ò¹.

àÍ¡ÊÒÃÊÃØ»ÃÒ§ҹ à´×͹ ¡Ñ¹ÂÒ¹ 2556.

สรเกยรต อาชานานภาพ. (2556). แนวทางการพฒนาเครอขายสขภาพอาเภอเพอพฒนาระบบสขภาพชมชน

ทยงยน. ÇÒÃÊÒäÅÔ¹Ô¡ มกราคม 2556.

อคน ระพพฒนและคณะ. (2525). ¤ÇÒÁÊíÒ¤Ñޢͧ¡ÒÃÁÕʋǹËÇÁ. มลนธสถาบนวจยและพฒนาชมชน

83วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

¡ÒÃàµÃÕÂÁµŒ¹©ºÑºà¾×èÍŧ¾ÔÁ¾�ÇÒÃÊÒà Ǿº.¾ÐàÂÒ

ารสาร การศกษา การพยาบาลและการ

สาธารณสข ของวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน

พะเยา เปนเอกสารวชาการทไดมาตรฐานสากล ออกเปน

ราย 4 เดอน (ปละ 3 ฉบบ) โดยมวตถประสงคเพอสงเสรม

และเผยแพรผลงานวชาการในรปแบบรายงานวจย

(Research Article) และบทความปรทศน (Review

Article) สาขาการพยาบาล การสาธารณสข และการ

ศกษา นพนธตนฉบบของผลงานทง 2 ชนดดงกลาวทสงมา

เพอรบการพจารณาตพมพ ในวารสารฉบบน ตองเปน

ผลงานใหมทไมเคยไดรบตพมพเผยแพรในสอสงพมพใด

มากอน นพนธตนฉบบแตละเรองจะไดรบการประเมน

คณภาพทางวชาการ โดยผทรงคณวฒในสาขาทเกยวของ

การเตรยมนพนธตนฉบบ ผลงานวชาการ ทงรายงานวจย (Research

Article) และบทความปรทศน (Review Article) ตองม

ลกษณะ ดงน

1. ชอเรอง ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ

2. ชอผนพนธทกคน และสถานทท�างาน โดยใช

ภาษาไทย

3. บทคดยอ (Abstract) ใหเขยนทงภาษาไทย

และภาษาองกฤษเปนความเรยงยอหนาเดยว

4. ประกอบดวยสาระสงเขปทส�าคญและครบ

ถวนมความยาวไมเกน 200 ค�าและค�าส�าคญ (Key words)

มทงภาษาไทยและภาษาองกฤษจ�านวน 3-5 ค�า

Ç

5. รายงานการวจย (Research Article)

ประกอบดวย บทน�า วตถประสงคการวจย ระเบยบวธการ

วจย ผลการวจย อภปรายผล กตตกรรมประกาศ (หากม)

และเอกสารอางอง

6. บทความปรทศน (Review Article) ประกอบ

ดวย บทน�า สาระปรทศนในประเดนตางๆ วจารณ

กตตกรรมประกาศ (หากม) และเอกสารอางอง

7. การอางองในเนอความระบบนามป และ

ในรายการเอกสารอางองทายเรอง ใชระบบของ APA ป

ค.ศ. 2011 รายละเอยดศกษา จากหนงสอ Publication

Manual of the American Psychological Association.

8. โปรดตรวจสอบ ตนฉบบดวา ทานไดเขยน

หวขอตางๆ และใหขอมลครบถวน ใชค�าตางๆ ถกตองตาม

พจนานกรมไทย และองกฤษ รวมทงค�าศพททางวชาการ

และระบบการอางอง ไดถกตอง

9. สงตนฉบบ เปนเอกสาร จ�านวน 4 ชด

พรอมบนทกเนอหาลงในแผน CD และกรอกแบบฟอรม

สงตนฉบบ สงไปยง บรรณาธการวารสารการพยาบาล

การสาธารณสข และการศกษา วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน

84 วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

พะเยา เลขท 312 หม 11 ต�าบลบานตอม อ�าเภอเมอง

จงหวดพะเยา 56000 หรอส งเป น E-Mail มาท

journalphayao@gmail.com

การอางองเอกสาร ใชรปแบบการเขยนเอกสารอางองระบบ American

Psychological Association (APA) ดงตวอยาง

1. หนงสอชอผนพนธ. (ปทพมพ). ชอหนงสอ (ครงทพมพ ตงแตพมพ

ครงท 2 เปนตนไป). เมองทพมพ: ส�านกพมพ

บญชม ศรสะอาด. (2547). วธการทางสถตส�าหรบการวจย.

(พมพครงท4). กรงเทพฯ : สวรยาสาสน.

Kosslyn, S. M., & Rosenberg, R. S. (2004). Psychol

ogy: The brain, the person, the world (2nd

ed.). Essex, England: Pearson Education

Limited.

Mussen, P., Rosenzweig, M. R., Aronson, E.,

Elkind, D., Feshbach, S., Geiwitz., P. J.,

et al. (1973). Psychology: An introduction.

Lexington, Mass.: Health.

2. วารสารชอผนพนธ. (ปทพมพ). ชอบทความ. ชอวารสาร, ปท

(ฉบบท), หนา.

เผชญ กจระการ และสมนก ภททยธน. (2545). ดชน

ประสทธผล (Effectiveness Index: E.I.).

วารสารการวดผลการศกษา มหาวทยาลย

มหาสารคาม, 8(1), 30-36.

Klimoski, R., & Palmer, S. (1993). The ADA and the

hiring process in organizations. Consulting

Psychology Journal: Practice and

Research, 45(2), 10-36.

3. หนงสอรวมเรอง(BookReview)ชอผนพนธ. (ปทพมพ). ชอเรอง. ในชอบรรณาธการ

(บรรณาธการ), ชอหนงสอ (ครงทพมพ ตงแต

พมพครงท 2 เปนตนไป, หนา). เมองทพมพ:

ส�านกพมพ

ประสม เนองเฉลม. (2549). วทยาศาสตรพนบาน:

การจดการเรยนรมตทางวฒนธรรมทองถน

การบรณาการ ความรพนบานกบการจดการ

เรยนรวทยาศาสตรเพอชมชน: กรณศกษาจาก

แหลงเรยนรปาปตา. ใน ฉลาด จนทรสมบต

(บรรณาธการ), ศกษาศาสตรวจย ประจ�าป

2548 – 2549 (หนา 127 – 140). มหาสารคาม:

สารคาม-การพมพ-สารคามเปเปอร

Coopper, J., Mirabile, R., &Scher, S. J. (2005).

Actions and attitudes: The theory of

cognitive dissonance. In T. C. Brock &

M. C. Green (Eds.), Persuasion: Psychological

insights and perspectives (2nd ed., pp.

63-79). Thousand Oaks, CA, US:

Sage Publications, Inc.

4. สออเลกทรอนกสชอผนพนธ. (วนท เดอน ปทปรบปรงลาสด). ชอเรอง.

วนทท�าการสบคน, ชอฐานขอมล

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (3 ธนวาคม 2548).

ธนาคารหลกสตร. สบคนเมอ 1 มนาคม 2550,

จาก http://db.onec.go.th/thaigifted/

lessonplan/index.php.Wollman, N. (1999,

November 12). Influencing attitudes

and behaviors for social change.

Retrieved July 6, 2005, from http://www.

radpsynet.org/docs/wollmanattitude.html

85วารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

การสงตนฉบบ ตนฉบบทสงมารบพจารณาเพอตพมพเผยแพร ตองจดพมพดวยกระดาษ A4 โดยพมพ หมายเลขหนาทกหนา

ใหสงตนฉบบ จ�านวน 4 ชด พรอม CD จ�านวน 1 แผน ตามสถานททแนบทายหรอสงตาม E-mail : journalphayao

@gmail.com

บรรณาธการวารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา

312 หม 11 ต�าบลบานตอม อ�าเภอเมอง

จงหวดพะเยา รหสไปรษณย 56000

ผลงานทางวชาการทกเรองทไดรบการตพมพผ นพนธจะไดรบวารสารการพยาบาล การสาธารณสขและ

การศกษา 1 ฉบบ อกทงสงพมพซ�า (Reprints) จ�านวน 10 ชด ในกรณทผนพนธตองการวารสารพมพ จะตอง

รบผดชอบคาใชจายตามความเปนจรง

การบอกรบวารสาร ผประสงคจะเปนสมาชกวารสารการพยาบาล การสาธารณสขและการศกษา ตองช�าระคาสมครปละ 300 บาท

(3 ฉบบ) หากประสงคจะซอปลกเปนรายฉบบ ราคาฉบบละ 100 บาท สมาชกหรอผอานทานใดประสงคจะขอขอมล

หรอรายละเอยดเพมเตมโปรดตดตอกองบรรณาธการ ไดดงน

กองบรรณาธการวารสารการพยาบาลการสาธารณสขและการศกษา

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา

312 หม 11 ต�าบลบานตอม อ�าเภอเมอง

จงหวดพะเยา รหสไปรษณย 56000

โทรศพท 0-5443-1779 ตอ 114, 135 โทรสาร 0-5443-1889

มอถอ 08-6728-5935 E-mail : journalphayao@gmail.com

ขาพเจามความประสงคทจะเปนสมาชก วารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา มกาหนด.................ป

ตงแต ปท..................... ฉบบท..................... ถง

ปท..................... ฉบบท.....................

โปรดสงวารสารไปยง .................................. ทบาน

.................................. ททำางาน

ถง น.ส./นาง/นาย..........................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................

โทร. .....................................................................

อตราคาสมาชก ปละ 300 บาท

กาหนดออก ราย 4 เดอน ปละ 3 ฉบบ (มกราคม - เมษายน), (พฤษภาคม - สงหาคม), (กนยายน - ธนวาคม)

ขาพเจาไดสง ( ) ตวแลกเงนไปรษณย ( ) ธนาณต สงจาย ปณจ.พะเยา

( ) เงนสด ( ) ดราฟธนาคาร....................................................................

จำานวน...................................... บาท (......................................................................................................................................) มาพรอมน

กรณาออกใบเสรจรบเงนในนาม ...................................................................................................................................................................

หมายเหต: ธนาณตสงจายไปรษณยพะเยา ในนามผอานวยการวทยาลยพยาบาล บรมราชชนน พะเยา

ลงชอ....................................................................................

วนท....................../......................../..........................

หมายเหต: การชาระเงนใหชาระโดยตรงกบ บรรณาธการ วารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา

ทอย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา

312 หม 11 อาเภอเมองพะเยา จงหวดพะเยา 56000

ใบสมครเปนสมาชกวารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา