Eskişehir Bölgesel İnovasyon Stratejileri ile Kapasite Oluşturma Projesi

Temiz Üretim, Eko-Verimlilik ve Temiz Üretim, Eko-Verimlilik ve Çevre Dostu Ürünler: Çevre Dostu Ürünler: Uygulama Örnekleri Uygulama Örnekleri

Prof.Dr. Göksel N. DemirerProf.Dr. Göksel N. DemirerOrta Doğu Teknik Üniversitesi Orta Doğu Teknik Üniversitesi

Çevre Mühendisliği BölümüÇevre Mühendisliği Bölümü

Eskişehir Bölgesel İnovasyon Stratejileri ile Kapasite Oluşturma Projesi

Sanayici için Rekabet Odaklı Çevre EğitimiSanayide Eko-Verimlilik ve Rekabet

Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı

19 Ağustos 2008ESO Konferans Salonu, Eskişehir

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

KÜÇÜK ÖLÇEKLİ İŞLETMELERDE

GERÇEKLEŞTİRİLEN EKOVERİMLİLİK UYGULAMA

ÖRNEKLERİ

DELT

AALU

Problem FikirYatırım: hiç

Yılllık Tasarruf: 1’440 US$

‘GOOD HOUSEKEEPING’ APPLICATION Sleiman, Najd & Merhi Aluminium Factories

DELTA Programı Lübnan

Doğrama atıkların geri kazanımı ile kazanç sağlanması


DELT

A‘GOOD HOUSEKEEPING’ APPLICATION Jarrah Gallery, LübnanDELTA Programı

Atıkların ham maddeye dönüştürülmesi

Sünger köpüğü

Yastıklar

Yatırım: hiç

Yıllık Tasarruf: 300 US$Problem

Fikir


DELT

A‘GOOD HOUSEKEEPING’ APPLICATION Abdallah Factory for wood & iron, LübnanDELTA Programı

Ampulların değiştirilmesiyle verimliliğin arttırılması ve güvenli çalışma koşullarının elde edilmesi

Problem Fikir

Yatırım: 300 US$

Yıllık Tasarruf: 100 US$


DELT

ADaha kaliteli ürünler için proses ve ekipmanların geliştirilmesi

Yatırım: 8’200 US$Yıllık Tasarruf: 11’600 US$

‘GOOD HOUSEKEEPING’ APPLICATION Sinokrot Food Co. , FilistinDELTA Programı

Çukulata

Düşük Kalite

Çukulata

Yüksek Kalite

Problem

Fikir


MilkMilkMilk

Milk SütMilk Süt

ÖneriDozajlama vanası

Milk Süt Milk Süt Milk Süt

Sorun

Milk SütMilk Süt Milk Süt

Hammadde Kaybını Önleyerek Kazancı ArttırmakRayyan Süt Ürünleri Ltd., Filistin

Yatırım: 600 ABD $

Yıllık Kazanç: 8.000 ABD $


Kayıpları Önleyerek %50 Su Tasarrufu Sağlamak Cam Sanayi, General Ltd. , Suriye

Yatırım: 600 ABD $

Yıllık Tasarruf: 900 ABD $

Sorun:

Öneri:

%50 kayıp

100%


Hammadde ambalajının değiştirilmesiyle verimin arttırılmasıSinokrot Gıda A.Ş., Filistin

Yatırım: 1’000 US$

Yıllık Tasarruf: 26’000 US$

Öğütme Makinesi

50 kg’lık 20 çuval

1’000 kg

Sorun Öneri


Sorun Öneri

Süpermarket

Katkı maddeleri

Yatırım: 1’000 US$

Yıllık Kazançlar: 2’850 US$

Günü geçmiş ürünlerin yeniden kullanılmasıAdnan Chalan Sanayi.,Ürdün


Gaz sızıntılarının güvenli ve düşük maliyetli malzemelerle önlenmesiUlusual Gaz Endüstrileri Sanayi. , Ürdün

Öneri

Sorun GAZ

GAZ

polyesterreçine

Yatırım: 36 US$

Yıllık Kazançlar: 1’602 US$


Hammadde kazanımı için modern teknoloji uygulanmasıMetal Üretim Sanayi, Ürdün

Sorun Öneri

Yatırım: 2’143 US$Yıllık Kazanç: 16’714 US$

Atık

Ürün

(65 ton / yıl)(65 ton / yıl)Ürün % 15 den az atık



ORTA VE BÜYÜK ÖLÇEKLİ İŞLETMELERDE

GERÇEKLEŞTİRİLEN EKOVERİMLİLİK UYGULAMA

ÖRNEKLERİ


ÖRNEK ÇALIŞMA 1

Firma Sektör Uygulanan Yöntemler Atık Azaltımı ve Tasarruf Ekonomik Fayda

CFI, NC, ABD

Tekstil Ekipman Modifikasyonu (otomasyon)◊ Boyama tanklarında varolan ancak kullanılmayan debi metreler, aktif hale getirildi.◊ Boyama tanklarına yerleştirilen diferansiyel basınç ileticileri yardımı ile tanklardaki boyama çözeltisi miktarlarının sürekli olarak ölçümü sağlandı.◊ Kullanılan bir bilgisayar programı/otomasyon sistemi yardımı ile boyama tanklarında uygulanan boyama süreçleri otomatik olarak izlenebilir/kontrol edilebilir hale getirildi. ◊ Bu otomasyon sistemi, farklı nitelik ve miktarlardaki kumaşların boyanması için gerektiği kadar boya/boyama çözeltisi kullanımına olanak verdi.

◊ Su, ısı ve kimyasal kullanımında % 6-16 arasında azaltım sağlandı.◊ Toplam 53.374 m3/yıl su ve 407,8 ton/yıl kimyasal tasarrufu sağlandı.◊ Su kullanımı ve ayrıca arıtılması gereken atık su miktarı da ciddi ölçüde azaldı.

172.755 Dolar/yıl (Amortisman süresi: 4 ay)


ÖRNEK ÇALIŞMA 2


Courtaulds Socks, Leicester, İngiltere

Tekstil Yeni bir Ekipman Kullanımı, Suyun Geri Kazanımı◊ Boyama tanklarının içine sentetik kil içeren bir absorpsiyon sistemi yerleştirildi ve reaktif boya maddelerinin ve diğer organik atıkların atıksudan emilimi sağlandı.◊ Boyar maddelerden ve organik atıktan arındırılan suyun yıkama banyolarında yeniden kullanımı sağlandı.

◊ Boyama tankında oluşan atıksuyunun % 65’inin geri kazanımı sağlandı. ◊ Su kullanımında 60,000 m3/yıl’lık bir azalma sağlandı.◊ Atıksu’daki boyar madde ve organik kirlilik büyük ölçüde azaltıldı.◊ Kimyasal kullanımında % 12 azalma sağlandı.

85.020 Euro / yıl (Amortisman Süresi:1.6 yıl)


ÖRNEK ÇALIŞMA 3


Shaoxing Tahıl ve Yağ Fabrikası (SCOF),Çin

Gıda Yeni Teknoloji Kullanımı◊ Yeni hidrojenasyon ekipman ve tekniği kullanılmıştır, bu tekniğin özellikleri aşağıdaki gibidir :(1) Yağ susuzlaştırma ekipmanı eklenmiştir.(2) Yüksek basınçlı hidrojenasyon sağlanması için, hidrojenasyon raektörüne karıştırıcı eklenmiştir, (3) Yağ ve hidrojenin giriş/çıkış kontrollerinin daha ağlam olması için, ekipmanlar arasına debimetreler monte edilmiştir.◊ Alkalin Rafineri Bölümü ayırıcı ekipman ile değiştirilmiştir ve proses kontrol ekipmanı eklenmiştir.◊ Kokusuzlaştırmayı ve renksizleştirmeyi birbirine seri bağlayabilen ve otomatik devamlı operasyon sağlayan en üstün teknolojik ekipman adapte edilmiştir.

◊ KOİ emisyon azaltımı: 302 ton/yıl◊ Soğutma suyu azaltımı: 28.02 m3/ton yağ◊ Su kullanımı azaltımı: 30. 42 m3/ton yağ ◊ Yağ kaybı: %5.73’ten %2.71’e düşmüştür◊ Katalizör Tüketimi: Bir ton yağ başına 3.2 kg’dan 2.26 kg’a düşmüştür.

439.475 Dolar/yıl (Amortisman süresi : 3,9 yıl)


ÖRNEK ÇALIŞMA 4


The Zhongce Beijing Bira Fabrikası,Çin

Bira Üretimi

Ekipman Modifikasyonu◊ Yüksek bira kaybını ve diatomit kullanımına sebep olan ve tam üretim kapasitesini karşılamayan diatomit filtre için santrifüj sistemi adapte edilmiştir. ◊ Üretimde optimizasyon çalışmaları yapılmıştır.

◊ Üretimde optimizasyon sonucu yıllık bira üretimi 3200 ton artırılmıştır, KOİ emisyonu azaltımı yıllık 35,2 ton olarak gerçekleşmiştir.◊ Hammadde tasarrufu ve atık azaltımı sonucu yıllık 220.5 ton KOİ emisyon azaltımı sağlanmıştır.◊ Temiz üretim teknolojileri uygulamaları sonucu elde edilen yıllık KOİ emisyon azaltımı 102 ton’dur.

131.800 Dolar/yıl (Amortisman süresi : 2,6 yıl)


ÖRNEK ÇALIŞMA 5


Email Ltd – Mutfak ve Banyo Ürünleri,Avustralya

Elektro - kaplama

◊ Kaplama tanklarından sonra uzatmalı kayıpları engellemek için statik uzatmalı tanklar eklenmiştir.◊ Uzatmalı tankların içeriği buharlaştırma tekniği sürekli geri kazanılmıştır.◊ Altın ve Nikel Uzatmalı banyolarından elektrolit geri kazanımı için elektrolit gerikazanım ekipmanı montajı gerçekleştirilmiştir.◊ Daha önce atıkla karışık elde edilen nikel üçüncü kişilere satılırken, yenilenen sistemde gerikazanılan nikel tekrar kullanılmaktadır.◊ Krom parlak daldırma işlemi, hidrojen peroksit tabanlı bir proses ile değiştirilmiştir.

◊ Gerikazanılan altın %80 saflıkta olup, gerikazanıldıktan sonra saflaştırm işlemine gönderilip, satılmaktadır..◊ Krom azaltımına uğramış atıksu kanalizasyon sistemine verilmektedir, bu azaltım kanalizasyon atık çamurunda %50 krom konsantrasyonu azaltımına sebep olmuştur.◊ Krom arıtımı için kullanılan sodyum metabisülfit tüketimi azalmıştır.◊ Krom konsantrasyonu TWA limit değeri olan 10 ppm’in altında olup, 8-10 ppm aralığındadır, nikel kütlesel bertaraf değeri de standart limitin altına inmek üzeredir.

43,190 - 50,190 USD /yılAmortisman Süresi: 1,4-1,6 yıl


ORTA DOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TARAFINDAN BÜYÜK ÖLÇEKLİ

İŞLETMELERDE GERÇEKLEŞTİRİLENTEMİZ ÜRETİM

ÇALIŞMALARINA ÖRNEKLER


BİR SÜT ÜRETİMİ FABRİKASI İÇİN TEMİZ ÜRETİM FIRSATLARININ ARAŞTIRILMASI

Bu çalışmada Türkiye’nin önde gelen bir süt işleme tesisindeki pastörize süt üretimi prosesinde temiz üretim fırsatları araştırılmıştır. Süt üretim prosesi kaynaklı çevresel yükler belirlenmiş ve kütle-denge analizine dayanan bir atık azaltım denetlemesi yöntemi aracılığıyla atık azaltım olanakları belirlenmiştir. Daha sonra seçilen olanaklar çevresel fayda ve ekonomik uygulanabilirlik yönünden değerlendirilmiş ve tesise sunulmuştur.

ÖRNEK ÇALIŞMA 1


Çalışılan Tesis

Çalışmada incelenen firma yıllık 18 milyon litre süt işleme kapasitesine sahip bir süt ürünleri fabrikasıdır.

Fabrikanın bir atıksu arıtma tesisi bulunmadığından, üretilen atıksu fabrikanın yanındaki bir çaya deşarj edilmektedir.

Dolayısıyla TÜ teknikleri ile kirliliğin azaltılması hem bir ihtiyaç hem de önemli bir fırsatı işaret etmektedir.

Pastörize süt üretimi çiğ süt alımı ve pastörizasyon olmak üzere iki temel prosesi içermektedir.


Z am an Ko n tr o lluÇ ek Van a

S ic ak tu tm a b o r u la r i

C W

Ç ig S ü tS ak lam a T an k lar i

C lar if ie r

S is e P ak e tlem e

F MD eb i ö lc er

FM

H W

CW

P a s tö riza s y o n K re ma

S e p a ra tö r

H W O d o r

H o mo je n iza tö rD e n g e le me

T a n ki

D e n g e le meT a n ki

FM1

T

F ilt re

CW

K la rifika tö rÇa mu ru

K la rifika tö r

1

K a rto n P a ke t le meP a s tö rize S ü tS a kla maT a n kla ri

CW

K a n a l

H e r za ma nku lla n ilma y a n

h a t

P o mp a

T

K a ris t irma

P is to n

K o ku s u zla s t irma(D e o d o riza s y o n )S e p a ra tö r

c a mu ru

ÇiðS ü t

S o g u tma P la ka la riÇ ig S ü t T a n kiF ilt re

A . Çig S ü t A lim P ro s e s i

B . S ü t P a s tö riza s y o n u

İşletmenin Proses Akım Şeması


YÖNTEM

√ Bu çalışmada uygulanan temiz üretim denetlemesi yöntemi bu konuda önde gelen kurumlarca (UNEP, DEPA, 2000; Technical Pollution Prevention Guide, 1997; Environment Protection Authority, 1997; Sustainable Business Associates, 1998; New

York State Department of Environmental Conservation Pollution Prevention Unit, 2001) hazırlanan farklı kılavuz ve kontrol listelerinin derlenmesi ve yeniden organize edilmesiyle oluşturulmuştur.

√ Temiz üretim denetlemesi yöntemi olarak kütle-dengesi kullanılmıştır.

√ Bu çalışmada kapsamında sadece süt üretimi prosesi ele alınmıştır.

√ Kütle dengesine girdi ve çıktılarının belirlenmesi için debi ölçümleri ile proseslerin farklı basamaklarından kaynaklanan atık yüklerini belirlemek üzere deneysel analizler (KOİ, AKM, Alkalinite ve pH) yapılmıştır.

√ Kullanılan yöntemin temel aşamaları Tablo 1’de verilmektedir.


Çalışmada kullanılan yöntem

AşamaAşama İşİş İşin alt tanımlarıİşin alt tanımları

1- Planlama ve organizasyon

TÜ Denetlemesi Programının Oluşturulması ve Organizasyonu

A.Yönetimden onay alınmasıB.TÜ planı geliştirilmesi için takımın oluşturulması

2- Ön-denetleme (niteliksel denetleme)

Tesis Bilgilerinin Toplanması

İşletme profilinin oluşturulması

3-Denetleme (niceliksel denetleme)

Çevresel Denetleme Yapılması

A.İşletme verilerinin derlenmesiB.Saha gözleminin yapılması C.TÜ fırsatlarının belirlenmesiD.TÜ fırsatlarının organize edilmesi

4- Değerlendirme ve Fizibilite Çalışması

Fizibilite Çalışmasının Yapılması

A.Fizibilite çalışmasının yapılması


Önerilen TÜ araçları arasında:

İyi işletme prosedürü (GHK)Ekipmanların ve bağlantıların onarılması, Küçük proses kontrolü ekipmanlarının yerleştirilmesi İşletme yöntemlerinin değiştirilmesi

Çeşitli proses sularının yeniden kullanımı, Süt çamuru ve sütlü suların saha dışında hayvan yemi olarak ve sığırların sulanmasında kullanımı Alkali çözeltinin başka ekipmanların temizlenmesinde yeniden kullanımı,

Teknolojik değişikliği Otomatik temizleme sistemi (CIP) kullanımı Su kullanımında verimlilik için shut-off spray nozüllerin monte edilmesi

Alternatif kimyasallarTemizlik için alternatif kimyasal maddelerin kullanılması

yer almıştır.


Bu çalışmanın sonuçlarına göre:

EngellenebilecekEngellenebilecek GeriGeri AzaltılanAzaltılan

Su Su KullanımıKullanımı(kg/(kg/güngün))

DeşarjDeşarj(kg/(kg/güngün))

KimyasalKimyasalkullanımıkullanımı(kg/(kg/güngün))

Kazanılan SuKazanılan Su(kg/(kg/güngün))

KOİKOİ(kg/(kg/güngün))

AKMAKM((kkg/g/güngün))

AlkaliniteAlkalinite(kg/(kg/güngün))

47329.747329.7 9089.29089.2 101.1101.1 18636.918636.9 181.9181.9 2020..77 40.140.1

Ω Bu değerler, önerilen TÜ önlemleri hayata geçirildiğinde, bu fabrikanın

→ kullanım suyunu %50, varolan atık su deşarjlarını %9.3, varolan kimyasal madde kullanımını %65.4, KOİ yükünü 181.9 kg/gün ve AKM yükünü 20.7 kg/gün oranında azaltabileceğini, ve

→ kullanım suyunun % 19.6’ı da yeniden kullanabileceğini

göstermektedir.


DAHA FAZLA BİLGİ İÇİN:

TEKSTİL SEKTÖRÜNDE AVRUPA BİRLİĞİ IPPC DİREKTİFİ İLE UYUM ÇALIŞMALARI: BAT

UYGULAMALARI PROJESİ

Prof.Dr. Ülkü Yetiş yürütücülüğündeki bu proje kapsamında Türkiye’nin önde gelen bir tekstil fabrikasında kirlilik önleme ve arıtma çalışmaları sürdürülmektedir.

Halen devam eden bu çalışma kapsamında Tekstil Sektörü BAT Referans Dokümanı baz alınarak “Mevcut En İyi Mevcut En İyi TekniklerTeknikler” arasından işletme ile paralellik gösterenler seçilmiştir. Tesiste varolan prosesler ile ilgili olduğu için seçilen kirlilik önleme ve azaltma olanakları prosesler özelinde incelenmiş ve proses değerlendirmeleri sonucunda 22 adet uygulanabilir Kirlilik Önleme ve Azaltma Seçeneği belirlenmiştir ve bunlardan 4 tanesi uygulanmıştır.

ÖRNEK ÇALIŞMA 2

IPPPPC Integrated Pollution PreventionPollution Prevention and Control

EKÖKÖK Entegre Kirlilik ÖnlemeKirlilik Önleme ve Kontrolü

IPPC Direktifi (96/61/EC ) endüstriyel üretim;

kaynaklı kirliliğin önlenmesinikirliliğin önlenmesini (örneğin ham madde seçimi, temiz teknolojiler, vd.)

ve

sürecinde ortaya çıkan kirliliğin kontrolünü (örneğin arıtma tesisleri ile)

kapsamaktadır.


PROJE KAPSAMINDA PROJE KAPSAMINDA KİRLİLİK ÖNLEME SÜRECİKİRLİLİK ÖNLEME SÜRECİ

Prosesler Hakkında Bilgi EdinimiProsesler Hakkında Bilgi Edinimi

BAT Referans Dokümanı İle ÇakıştırmaBAT Referans Dokümanı İle Çakıştırma

22 Adet Kirlilik Önleme Seçeneği22 Adet Kirlilik Önleme Seçeneği

Seçeneklerin Uygunluğunun BelirlenmesiSeçeneklerin Uygunluğunun Belirlenmesi

Uygulanması Öngörülen 4 Adet SeçenekUygulanması Öngörülen 4 Adet SeçenekProf. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara


PROJE KAPSAMINDA KİRLİLİK ÖNLEME SÜRECİ PROJE KAPSAMINDA KİRLİLİK ÖNLEME SÜRECİ (Devam)(Devam)

Yüksek Su, Boya ve Yardımcı Kimyasal Kullanımı Yüksek Su, Boya ve Yardımcı Kimyasal Kullanımı

nedeniyle Dikkat Çeken Prosesler nedeniyle Dikkat Çeken Prosesler ((Proses Sırasına Proses Sırasına

Göre);Göre);

BOYAMABOYAMA HAŞILLAMAHAŞILLAMA

TERBİYETERBİYE


UYGULANAN SEÇENEKLERUYGULANAN SEÇENEKLER

1. ALTERNATİF KİMYASAL KULLANIMI 2. HALAT BOYAMADA TERS AKIM PRENSİBİ İLE YIKAMA 3. KULLANILMAYAN TEKNELERDE KILAVUZ ATLAMA4. KOSTİK GERİ KAZANIMIKOSTİK GERİ KAZANIMI


SEÇENEK 1: ALTERNATİF SEÇENEK 1: ALTERNATİF KİMYASAL KULLANIMIKİMYASAL KULLANIMI

Amaç: Çevre ve İnsan Sağlığı üzerinde Daha az Amaç: Çevre ve İnsan Sağlığı üzerinde Daha az Zararlı Kimyasal KullanımıZararlı Kimyasal Kullanımı

Neler yapıldı;Neler yapıldı;

Mevcut Kimyasallar İncelendiMevcut Kimyasallar İncelendi (Tüketim Miktarları, (Tüketim Miktarları,

Reçeteler, GBF’leri)Reçeteler, GBF’leri)

Problemli Kimyasallar BelirlendiProblemli Kimyasallar Belirlendi (Toksik, Düşük Biyo-(Toksik, Düşük Biyo-

Parçalanabilirlik, Kansorejen vs.)Parçalanabilirlik, Kansorejen vs.)


SEÇENEK 1: ALTERNATİF SEÇENEK 1: ALTERNATİF KİMYASAL KULLANIMIKİMYASAL KULLANIMI

Neler yapıldı;Neler yapıldı;

8 Adet Problemli Görünen Kimyasal Madde Belirlendi8 Adet Problemli Görünen Kimyasal Madde Belirlendi

2 Adet İyon Tutucu, 1 Stabilizatör, 3 Kükürt Boyarmadde, 1 2 Adet İyon Tutucu, 1 Stabilizatör, 3 Kükürt Boyarmadde, 1

Formaldehit İçerikli Reçine ve 1 Adet DispergatörFormaldehit İçerikli Reçine ve 1 Adet Dispergatör

Alternatifler Belirlendi, Proseslere ve Ürün Kalitesine Uygun Alternatifler Belirlendi, Proseslere ve Ürün Kalitesine Uygun

Olan Yeni Kimyasallar Kullanılamaya BaşlandıOlan Yeni Kimyasallar Kullanılamaya Başlandı

Çevresel İzlemeler YapıldıÇevresel İzlemeler Yapıldı

Biyo-Parçalanabilirlik TestleriBiyo-Parçalanabilirlik Testleri

Rekabet ?


SEÇENEK 1: SONUÇLARSEÇENEK 1: SONUÇLAR

Boyama Bölümü İyon Tutucu Madde Değişikliği,Boyama Bölümü İyon Tutucu Madde Değişikliği,

Atıksu Biyo-parçalanabilirliği Arttırıldı Atıksu Biyo-parçalanabilirliği Arttırıldı (%40’tan %60’a)(%40’tan %60’a)

Arıtma Tesisi KOİ yükü azaltıldı Arıtma Tesisi KOİ yükü azaltıldı (Aylık 3100 kg KOİ (Aylık 3100 kg KOİ

yükü azaltımı)yükü azaltımı)

Boyama Bölümü Kükürt Boya Değişikliği,Boyama Bölümü Kükürt Boya Değişikliği,

Sucul Yaşam ve Mikroorganizmalar için Sucul Yaşam ve Mikroorganizmalar için Çok ToksikÇok Toksik özelliğe sahip Sülfid Miktarı azaltıldı özelliğe sahip Sülfid Miktarı azaltıldı (%70’in üzerinde (%70’in üzerinde

Sülfid azaltımı)Sülfid azaltımı)

TEŞEKKÜRLERProf. Dr. Göksel N. Demirer Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi Tel: 210 58 67, 210 26 41Faks: 210 26 46e.posta: [email protected]

Documents

Eskişehir Bölgesel İnovasyon Stratejileri ile Kapasite Oluşturma Projesi