Fatih dzamija

Prof. dr. Marina Mihaljevic

Samir Mavric 07-515/08

Istorija

Kompleks Fatih dzamije u istoimenoj cetvrti u sredistu Istanbula, nastaoje kao velelepni prostor

nakon osvajanja prvog carskog grada I sam kompleks dobija naziv po sultanu osvajacu.

Fatih Sultan Mehmet je izgradio dzamiju I kompleks zgrada u cast njegovog osvajanja carskog

grada, do tada znanog kao Bizantion. Arhitekta kompleksa Fatiha osvajaca je bio Sinan (Yusuf

Bin Abdullah). Sagradjen je izmedju 1463 i 1471. god. Nalazi se na vrh Sedam Brda.

U sred grada Bizantije, dzamija je cini se izgradjena na posebnoj lokaciju u srcu grada time

simbolizujuci dolazak Islama na velika vrata . U toj selekciji odgovarajuceg prostora samom

izgradnjom dzamije I njena pozicija imali su za shodno prikazati neka nova verovanja koja su

dosla sa Islamom a samim tim I u sultana, kao vladara kojem se veruje i koji je smatran u to

vreme bozijim poslanikom na zemlji, Dzamija je izgradjena na brezuljku, gde je mogla biti

vidjena sa svih strana kao dominantna gradjevina koja oslikava Islam kao veru turaka I same

Turke koji pohode Istanbul. Takodje, pri izgradnji dzamije ovde je napravljen jedinstven

aranzman u smislu urbanizma. Zgrade oko dzamije u samom kompleksu su napravljene

poptpuno simetricno gde u sredini dominira samo zdanje dzamije sa osmanlijskim stilom gradnje

minara i kupolama. Fatih dzamija sa svojim kompleksom, predstavlja kako istorijom tako I

simbolikom jedan od najvaznijih Istanbulskih kuturnih I religioznih centara koji je podignut u

vreme najveceg duhovnog I politickog procvata Osmanlijske imperije. Postoje medrese na obe

strane Dzamije, ispred na jednu stranu tabhan, a na drugoj strani bolnica, nakon prolaska njih

hammam i arasta su takodje postavljeni. Redosled kompleksa promenjen je novijim zgradama

koje su dodatno sagradjene krajem 19tog veka.

U kompleks se ulazilo kroz cetiri kapije, Bojaceva Kapija (Boyaci Kapisi) i Pastry Makerova

kapija (Borekci Kapisi) na severozapadnu Maousoleum kapiju (Turbe Kapisi) i na Supovu

kapiju (Corba Kapisi) na jugoistoku. Samo Supska kapija blizu konacista za putnike i dalje

postoji. Na severoistok i jugozapad u kompleksa se ulazi pomocu prolaza izmedju Medresa.

Dzamija, materijalizacija i dekoracija

Semavi Eyice tvrdi da nakon osvajanja Istanbula, Fatih Sultan Mehmet je izabrao mesto jedne

crkve (Havariyum) koja je locirana na visocijem mestu u centru grada. Crkva je data Orthodox

Patrijarsiji, ali nisu mogli da je koriste zbog njenog stanja nakon rata. S’toga su se preselili

odatle 1455.god. Nakon svega Fatih je posvetio to mesto njegovom kompleksu. Dzamija koja

stoji u sredini kompleksa nije originalna Dzamija Fatiha, koja se srusila nakon zemljotresa 1766,

onda je ponovo sagradjena 1771 na krupnijem planu po rukovodstvu Sarim Ibrahim Efendije, a

zatim i Izzet Mehmet Beya. Dvoriste stare Dzamije prilozeno Manastirima na kojima su kupole

na 18 stubova. Unutar Dzamije postoje tri manje kupole koje leze na dva stuba I pored njega

pola kupole stoji na MIhrab Zidu. Dvoriste nove Dzamije ostalo je od stare Dzamije. Nova

Dzamija je oblozena centralnom kupolom koja stoji na 4 stuba i 4 polu-kupole oko centralne

kupole i u svakom cosku postoji manja kupola. Kapija izmedju son cemaat yeri-a i ibadet sahni-a

ostala je od stare Dzamije. Dvoriste Fatih dzamije zajedno sa bazom minareta i deo severnog zida

su preziveli zemljotrese.Minareti su postavljeni na krajnjim istocnim i zapadnim delovima

severnog zida.Baza je pravilna sa tri jednostavna panela na svakoj strani.Spoljasnji zid dvorista je

vrlo obiccan a;o prelepi donji prozori na severnoj strani su izuzetno ukraseni.Dvoriste je vrlo

zivopisno,ima tri tri revaksa podeljene prolazom sa strane. U dvoristu se nalazi veliki sadrvan iz

osamnaestog veka koji su sluzili za pranje oko koga su ogromni cempresi.Lukovi nad prozorima

dzamije su takodje mnogobrojni. Prozori na svakom kraju portala i dalje imaju originalne

glazirane plocice na lukovima iznad njega.

Od originalne gradjevine danas postoje samo tri dela: zida fontane, fontana, Corba-kapijom ,

mihrabom, minareti do prve galerije, trem paralelan kibli (u pravcu Meke). Spoljni obruci kupola

su oktagonalni i napravljeni su na pojasima. Pojasevi su uglavnom dekorisani crvenim

kamenom i belim mermerom, a zeleni kamen je koriscen samo za dekoraciju Gornje i donje

strane prozora su okruzene srebrnom niti. Stubovi od vrata su napravljeni od mermera i istaknuti

su snaznom srebrnom niti. Gvozdene ograde su napravljene od debelog gvozdja i imaju cvorove.

Na tremu ima osam stubova, osam su zeleni, dva su roze, dva su tamnog mermera, a neki su

napravljeni od egipatskog granita. Kapiteli stubova su izvedeni tako da izgledaju kao da su od

stalaktita i imaju odlican dizajn. Lukovi su radjeni u proporcijama dva prema jedan su visoki i

siroki od visebojnog mermera .Njihova sirina daje utisak da je arhitektonski akcenat bio na

vertikalnosti. Centralna vrata ispod zasiljenog luka su postavljena u prelep okvir dekorisan

jednostavnim modulom koji izgleda trodimenzionalno.

Mehmed Tahir je rekonstruisao dzamiju u 19-tom veku, kombinovao je pretekle dzamije od

klasicne dzamije sa baroknim delovima koje je on dizajnirao. Posto su gipsani prozori dzamije

unisteni zamenjeni su jednostavnim prozorima. Bzen pored bastenskih vrata je napravio Sultan

Mahmud II 1825.god.

Grobnica osvajaca

Lociran je blizu juznog zida iza dzamije, obnovljen je (ili renoviran) nakon zemljotresa 1766. u

18. veku, dalje ka jugu zbog prosirenja dzamije od Mihrab zida. Grob (grobnica) je oktagonalnog

oblika i pokriven je kupolom. Spaljen je u pozaru 1782. Abdulhamit je prvi popravio grob 1789.

god, u skladu sa natpisom panela.

Zatim je Abdulaziz popravio ornamentiku groba 1865-66. pa Mehmet 1909-18, popravka je

takodje radjena i od strane Vakiflar 1952-53.

Drugi manji grob Fatihove supruge Gulabahar Hatun stoji u desnom uglu u odnosu na prvi.

Takodje je i ovaj grob nastradao u pozaru 1782. godine, i obnovljen iste godine. U ovoj grobnici

nalazi se grob Fatihove cerke i dve druge osobe iz kraljevske porodice.

Medresa

I ako grobnice i dzamija ne poticu iz sredine 15. veka, medresa potice. 4 medrese na istoku

iznad Zlatnog roga se zovu Kardeniz (Crno more), one na zapadu sa pogledom na Mramorno

more - Akedinz (Mediteran) medrese. Svih osam medresa su konstruisane od naizmenicnog

kamena i opeke, slicnog plana. pravougaonog oblika, arkade u centru,celije na tri strane,

zatvorene ucionice na jednom kraju sa toaletima pored njih i portal na strani da bi se moglo

pristupiti kompleksu. Medrese su rasporedjene u skladu sa dva pojacana prolaza izmedju njih na

svakoj strani, tako da su one na kraju nezavisne a one izmedju su izgradjene "ledja o ledja".

Istorijski zapisi pominju jos 8 vise medresa izgradjene ispod svake postojece. Nazalost, ne znamo

kako je to izgedalo jer su nestale. Pretpostavlja se da su bile u linearnom planu- tj. celije.

Ostali sadrzaji kompleksa

Kompleks Fatih osvajaca je imao i sadrzaje kao sto su bolnica, hamam, karavan-saraji, tabhani,

skolu kurana kao i biblioteku.

Bolnica je bila postavljena na stazi izmedju zida dzamijskog stepenista i kvadratnog dvorista. To

je bila bolnica za nevernike i muzika je pustana bolesnicima i ludima. Bolnica je imala 14 velikih

celija ili odeljenja. Iza bolnice se nalazio hamam koji je bio najveci hamam u to doba u Istanbulu,

koji je kasnije unisten u pozaru. Iza imareta je bio tabhan i nekoliko karavan-saraja na drugim

mestima sa velikim bastama koje su sada izgubljene. Karavan-saraji su bili namenjeni za

zivotinje i robu koju su nosile dok su tabhani bili rezervisani za njihove gazed i putujuce dervise.

Ovaj karavan-saraj je imao stalu za 3000 zivotnja. Skola i biblioteka koji su zasebno bili

postavljeni kos Slikareve kapije. Trenutni kompleks biblioteke je izgradjen 1742 godine od strane

Mahmuda I i nalazi se jugozapadno od dzamije, do molitvene sale.

Osnova kompleksa Fatih osvajaca

Osnova dzamije

Presek

Osnova medrese

Osnove tabhana i karavan-saraja

Unutrasnjost (dekoracija) dzamije

Literatura:

Encyclopedia of the OTTOMAN empire, Gábor Ágoston, Bruce Masters

http://istanbulmuftulugu.gov.tr/tarihi-camilerimiz/1092-fatih-camii http://archnet.org/library/sites/one-site.jsp?site_id=4524 http://www.osmanli700.gen.tr/english/places/places_f1.html