DURU_buyuksehir Duzenlemesi Ne Anlama Geliyor

7/24/2019 DURU_buyuksehir Duzenlemesi Ne Anlama Geliyor

1/5

Her ne kadar kamuoyuna yerel ynetimlerin glendi-

rilmesi olarak sunulsa da getirilen yasa, yerellemeyi

deil, tam tersine yerel dzeyde merkezilemeyi sala-

maktadr. Binlerce belediye ve ky biriminin kapatl-

mas nasl yerelleme olarak deerlendirilir, bunu

anlamak zordur. Yasada, bykehir olan yerlerdeki il

zel idarelerinin kaldrlmas bir yerelleme adm ola-

rak sunulmaktadr. Oysa il zel idaresinin yerine bu

kez ondan ok daha merkezi bir yap kurulmaktadr.

Do. Dr. Blent DURUAnkara niversitesi SiyasalBilgiler FakltesiKentleme ve evre SorunlarAna Bilim Dal retim yesi

ylnn Kasm aynda bykehir saysn 29a karan ta-sar sessiz sedasz meclisten geerek yasalat. Artk Tr-kiye nfusunun % 65i bykehir ynetimleri altnda.Hatta yeni dzenlemenin grnrde ABye bizi bir admdaha yaklatrdn bile syleyebiliriz; nk kentlemeorann belediyeli nfusa gre hesaplarsak, Trkiyedekentli nfus oran bir gnde Avrupa lkelerininkini yaka-lam oldu. Acaba 13 belediyeyi daha bykehir yaparakmali glerini ve yetkilerini artran yasa Trkiye belediyesistemini nasl etkileyecek, olas sonular neler olacak?

Kukusuz bir yasal dzenlemenin baarl olup ol-mayaca, iindeki hkmlerden ok, uygulamayanasl geirilecei ile ilgili bir sorundur. Ancak AKPningemi yllardaki politikalarn akla getirerek geleceeilikin kimi ngrlerde bulunma olanamz yokdeil. Bunun iin yasann maddelerine biraz daha ay-rntl biimde bakmak gerekiyor.

Katlm ve Demokrasi Yoktur

29 il zel idaresini, 1591 belde belediyesini ve16.082 ky ortadan kaldran yasa, kamuoyunda tart-lmadan, uzmanlarn, demokratik rgtlerin grlerinebavurulmadan oluturulmutur. Yasann getirdikleri, ik-

tidar partisinin kendi iinde bile benimsenmi deildir;bu adan yalnzca belediye ve kyleri kapanan AKPliyerel siyasetilerin durumunu akla getirmek yeterlidir.

Avrupa Yerel zerklik artna Aykrdr

Yasa ile ok sayda belediye ve kyn tzel kiili-ine, orada yaayan halka sorulmadan son verilmekte-dir. Bu durum Trkiyenin altnda imzasnn bulunduuAvrupa Yerel zerklik artna ak bir aykrlk olutur-maktadr. Sz konusu belgenin Yerel Ynetim Snrla-rnn Korunmas baln tayan 5. maddesinde akbir biimde yle denilmektedir: Yerel ynetimlerin s-nrlarnda, mevzuatn elverdii durumlarda ve mm-knse bir referandum yoluyla ilgili yerel topluluklaranceden danlmadan deiiklik yaplamaz.

Yerelde Merkezileme Getirmektedir

Her ne kadar kamuoyuna yerel ynetimlerin glen-dirilmesi olarak sunulsa da getirilen yasa, yerellemeyideil, tam tersine yerel dzeyde merkezilemeyi sala-maktadr. Binlerce belediye ve ky biriminin kapatlmasnasl yerelleme olarak deerlendirilir, bunu anlamak

2012

ByksehirDzenlemesiNeAnlama Geliyor?

Birlik Mays - Haziran - Temmuz 2013 33

ByksehirDzenlemesiNeAnlama Geliyor


2/5

BirlikMays - Haziran - Temmuz

2013

Yasann en radikal dzenlemelerinden biri Trkiyenin en eski vegeleneksel yerel ynetim birimlerinden olan kylerin 16 bininin

yani yaklak yarsnn ortadan kaldrlmasdr. Bylece kyllerin

yzyllardan beri kulland orta mallar, ayr ve meralar artk b-

ykehir snrlar iine alnmaktadr. Ormanlarn ve meralarn ko-

runmasna ilikin gei hkmlerinin ne lde etkili olacada tartmaldr. leride buralarn kentsel gelime alan olarakilan edilmesi ya da ranta konu edilmesi artc olmayacaktr.

zordur. Yasada, bykehir olan yerlerdeki il zel idarele-rinin kaldrlmas bir yerelleme adm olarak sunulmak-tadr. Oysa il zel idaresinin yerine bu kez, ondan ok dahamerkezi bir yap olarak dzenlenen, btesi dorudanBabakann onayna tabi olan Yatrm zleme ve Koordi-nasyon Merkezi kurulmaktadr. l genel meclisinin hi ol-mazsa yeleri ve bakan seimle gelmekteydi.

Neden Yalnzca 13 Yerin Bykehir Yapld Belli Deildir

Neden yasada saylan illerin bykehir olduu,fakat onlardan daha fazla nfusa sahip olan yerlerin b-ykehir yaplmad belli deildir. Yasann, bykehir

olma ltn daha nesnel ve bilimsel bir biimde be-lirlenmesi gerekirdi. Bykehir olma koulu olarak ilsnrlar iindeki nfus temel alndndan, kimi illerdedaha kk nfusa sahip olan merkez belediyeler, ken-dilerinden daha byk yerleim yerleri zerinde b-ykehir yetkilerini kullanabileceklerdir. rnein;izelgelerden de grlebilecei gibi, Hatay ilinde, s-kenderun Belediyesinin nfusu Hataya yakn olmasnakarn skenderun Belediyesinin bata imar olmakzere nemli yetkileri Hatay Belediyesine devredile-

cektir. Yine buna benzer biimde Mula ilinde Fethiye,Mula merkezden; Mardinde Kzltepe ve Nusaybin,Mardin merkezden daha byk bir yerleim yeridir.

2012 ylnda Bykehir lan Edilen Belediyeler:

Aydn, Balkesir, Denizli, Hatay, Malatya,Manisa, Kahramanmara, Mardin, Mula,

Tekirda, Trabzon, anlurfa ve Van.

Daha nce Bykehir StatsKazanan Belediyeler:

Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakr,Eskiehir, Erzurum, Gaziantep, stanbul zmir,

Kayseri, Kocaeli, Konya, Mersin,Sakarya ve Samsun.

Mardin l/ le Merkezi Belde/Ky ToplamMerkez 88.054 50.796 138.850Dargeit 14.689 12.884 27.573

Derik 20.364 38.294 58.658Kzltepe 141.024 79.867 220.891Mazda 10.681 22.257 32.938Midyat 58.415 49.571 107.986Nusaybin 86.395 27.323 113.718merli 6.179 8.626 14.805Savur 7.017 24.457 31.474Yeilli 13.408 3.732 17.140Toplam 446.226 317.807 764.033

Mardin li Nfusu

Kaynak: TK 2011 ADNKS


3/5

Birlik Mays - Haziran - Temmuz 2013 35

Krsal Kesimlere Hizmette Sorun Yaanabilirl ve belediye snrlarnn rttrlmesini anlatan uni-

city kavram yerine kullanlan btnehir modeli, genikrsal alanlar bulunan yerler iin ok uygun olmayabilir.Zaten bu yasa ncesinde de yalnzca, kentsel geliimin ne-redeyse btn il snrlarn kapsad Kocaeli ve stanbuldauygulanyordu. izelgeden de grlebilecei gibi rneinMula ilinde krsal nfus, kentsel nfustan daha byktr.Hatayda ise krsal ve kentsel nfus birbirine yakn durum-dadr. Yerine gre, merkezle arasnda yzlerce kilometrebulunan kk bir yerleim birimine bykehirin naslannda hizmet gtrecei hesaplanm deildir.

Kylerin Kaldrlmas nemli Sorunlar YaratabilirYasann en radikal dzenlemelerinden biri Tr-

kiyenin en eski ve geleneksel yerel ynetim birimlerin-den olan kylerin 16 bininin yani yaklak yarsnnortadan kaldrlmasdr. Bylece kyllerin yzyllardanberi kulland orta mallar, ayr ve meralar artk b-ykehir snrlar iine alnmaktadr. Orman kyleri iinde benzer bir durum sz konusudur. Ormanlarn ve me-ralarn korunmasna ilikin gei hkmlerinin ne ldeetkili olaca da tartmaldr. leride buralarn kentselgelime alan olarak ilan edilmesi ya da ranta konu edil-mesi artc olmayacaktr.

l/le Merkezi Belde/Ky ToplamMerkez 213.296 251.651 464.947Altnz 7.379 52.819 60.198Belen 22.588 6.961 29.549Drtyol 72.769 76.702 149.471Erzin 30.571 9.657 40.228

Hassa 9.467 44.794 54.261skenderun 184.593 133.158 317.751Krkhan 72.888 31.891 104.779Kumlu 4.879 8.277 13.156Reyhanl 62.360 25.517 87.877Samanda 45.199 84.225 129.424Yaylada 6.813 15.769 22.582Toplam 732.802 741.421 1.474.223

Hatay li Nfusu


l/le Merkezi Belde/Ky ToplamMerkez 62.635 34.572 97.207Bodrum 34.866 96.124 130.990Dalaman 24.594 10.221 34.815Data 10.888 6.116 17.004Fethiye 81.467 111.419 192.886

Kavakldere 2.910 8.084 10.994Kyceiz 8.907 24.424 33.331Marmaris 31.397 50.513 81.910Milas 54.068 73.026 127.094Ortaca 26.858 16.062 42.920Ula 5.557 17.881 23.438Yataan 18.366 27.369 45.735Toplam 362.513 475.811 838.324

Mula li Nfusu



4/5

BirlikMays - Haziran - Temmuz

2013

Tarm ve hayvanclk gibi geleneksel istihdam biimlerinin artk sr-drlemeyecek olmasnn nedeni, kyllerin zerinde oturduu top-

raklarn artk tarmsal toprak yani arazi olarak deil de kentsel alan

yani arsa olarak kaytlara gemesidir. Bir baka anlatmla, yakn ge-

lecekte kyllerin topraklarnn tarma deil de, bina yapmna

almasnn daha krl olacan dndkleri bir anda tarmve hayvancl brakmalar da fazla artc olmayacaktr.

Kk Yerel Hizmetler Sahipsiz Kalabilir

Resmi belgelerde kendisine yer bulamayan, katzerinde kk ve nemsiz grnen ama o yre halk iinbyk yaamsal nem tayan hizmetlerin sunulmasndatehlike yaanacaktr. Sz konusu hizmetler, len danala-rn gmlmesi iin ukur kazlmasndan, greyderindn alnmasndan, sel sularnn tahliye edilmesinekadar deiik alanlarda olabilmektedir. Kk belediyeve kylerin kapatlmasyla sz konusu hizmetlerin sunu-munda nemli aksamalarn yaanaca kesindir.

Tarm ve Hayvanclk Tehlikeye Girebilir

Kylerin kapatlp bykehir snrlar iine aln-

masnn yarataca bir baka sorun yzyllardan beri

tarm yaplan yerler bir gecede kentsel yerleim yeri

ilan edildiinden krsal kesimde tarm ve hayvancl-

n tehlikeye girmesi olacaktr. Yasa ile birtakm gei

dnemi kurallar getirilmi olsa da, kendi tarlalarnn

yakn gelecekte kentsel kurallara tabi olacan bilen

reticiler bu alandan uzaklamann yollarn aramaya

balayacaklardr.

Krsal Araziler Kentsel Arsaya Dnebilir

Tarm ve hayvanclk gibi geleneksel istihdam bi-

imlerinin artk srdrlemeyecek olmasnn nedeni,

kyllerin zerinde oturduu topraklarn artk tarm-

sal toprak yani arazi olarak deil de kentsel alan yaniarsa olarak kaytlara gemesidir. Bir baka anlatmla,

yakn gelecekte kyllerin topraklarnn tarma deil

de, bina yapmna almasnn daha krl olacan d-

ndkleri bir anda tarm ve hayvancl brakmalar

fazla artc olmayacaktr.


5/5

Birlik Mays - Haziran - Temmuz 2013

Krsal kesimdeki yerleim yerinin, bir anda kentin birmahallesi saylmasnn en nemli sonularndan biri artkkyllerin topraklarnn zerindeki denetimlerini yitirmesi,daha ak biimde belirtmek gerekirse, imar yetkilerininellerinden alnarak yaknlarndaki byk belediyeye ve-rilmesidir. Her ne kadar byk belediye ya da il zel ida-resi gznde ilgili durum, dzenli kentsel gelimeninbalca yolu olarak grlse de, sz konusu sre kapat-lan kk belediye ya da ky halknn gznde toprakrantna el koyma olarak deerlendirilmektedir.

Kylye Kentsel Ykmllkler GetirilebilirArazinin arsaya dnmesinin kk kyller iin bir

baka etkisi artk emlak vergisi, su paras gibi birtakm yenikentsel ykmllkler altna girmesidir. Her ne kadar ra-kamlar ok byk miktarlarda olmasa, kapatlan kk bele-diye ve kyler iin gei kurallar uygulansa da, sz konusudzenleme ileride kylye yeni mali yk getirebilecektir.

Krt Sorununun zm Yerel Ynetimlerde

Yetkilerin merkezden yerel birimlere datlmasnndemokrasinin bir gerei olduu, yerel ynetimlerin ya-

amn her alanndan sorumlu klnmasnn Avrupa Yerelzerklik artnn gereklerinden biri olduu dorudur.Ancak bunlar kadar doru olan bir ey de yerel ynetim-leri glendirmenin Krt sorununun zmnde nemliaralardan biri olduudur. leride Krt sorununda zmegitme araynda yerel ynetimlerde yeniden dzenlemeyaplacan sylemek iin khin olmaya gerek yok. Do-laysyla gnbirlik admlarla yerel ynetimlerin yaplarzerinde oynamak ok yarar getirmeyecektir.

Sonu Olarak

Kent, evre ve yerel ynetimlerle ilgili dzenleme-lerin ynetsel ve demokratik boyutlaryla bir b-tnlk iinde ele alnmas gerekiyor. Ynetsel adanen nemli gereksinim, yllardan beri gnbirlik dzen-lemelerle iinden klmaz hale getirilmi bulunan yer-leme politikalarnn ve yerel ynetim sistemininbtnlkl biimde yeniden yaplandrlmasdr. De-mokratik adansa, halkn yerel gereksinimlerini enuygun biimde karlayaca yerel ynetimlerle ilgilidzenlemelerin yine halkn btn kesimlerini kapsaya-cak biimde yaplmasdr. Bykehirlere ilikin yenidzenleme her iki boyutun da ok uzandadr.

37

Kent, evre ve yerel y-netimlerle ilgili dzenle-

melerin ynetsel vedemokratik boyutla-

ryla bir btnlk iindeele alnmas gerekiyor.

Ynetsel adan ennemli gereksinim, yl-lardan beri gnbirlik

dzenlemelerle iindenklmaz hale getirilmi

bulunan yerleme politi-kalarnn ve yerel yne-

tim sistemininbtnlkl biimde yeni-

den yaplandrlmasdr.

Yetkilerin merkezden yerel birimlere datlmasnn demokrasinin bir

gerei olduu, yerel ynetimlerin yaamn her alanndan sorumlu k-lnmasnn Avrupa Yerel zerklik artnn gereklerinden biri olduudorudur. Ancak bunlar kadar doru olan bir ey de yerel ynetimleriglendirmenin Krt sorununun zmnde nemli aralardan biriolduudur. leride, Krt sorununda zme gitme araynda, yerelynetimlerde yeniden dzenleme yaplacan sylemek iin khinolmaya gerek yok. Dolaysyla gnbirlik admlarla yerel ynetim-lerin yaplar zerinde oynamak ok yarar getirmeyecektir.

Documents

DURU_buyuksehir Duzenlemesi Ne Anlama Geliyor