ANLAMA DAYALI ANLAMA DAYALI SÖZ SANATLARISÖZ SANATLARI

İSTİARE İSTİARE (EĞRETİLEME)(EĞRETİLEME)

HÜSN-İ TA’LİL (GÜZEL HÜSN-İ TA’LİL (GÜZEL NEDEN BULMA)NEDEN BULMA)

MÜRSEL MECAZ MÜRSEL MECAZ (AD AKTARMASI)(AD AKTARMASI)

TEŞHİS TEŞHİS (KİŞİLEŞTİRME)(KİŞİLEŞTİRME)

TEZAT-ZITLIK TEZAT-ZITLIK (ÇELİŞİM)(ÇELİŞİM)

TEŞBİH TEŞBİH (BENZETME)(BENZETME)

GÜZEL GÜZEL BENZETMEBENZETME

AYRINTILI (TAM) AYRINTILI (TAM) BENZETMEBENZETME

ANLAMA DAYALI SÖZ SANATLARIANLAMA DAYALI SÖZ SANATLARI

Sözcüklerin kullanımı sonucu ortaya çıkan anlam olayları bu söz sanatlarının kaynağıdır.

Anlama dayalı söz sanatlarının büyük bir bölümü değişmeceden (mecaz) kaynaklanır.

BENZETME (TEŞBİH)BENZETME (TEŞBİH)

Bir sözün anlamını güçlendirmek için, aralarında Bir sözün anlamını güçlendirmek için, aralarında benzerlik bulanan iki şeyden (benzerlik benzerlik bulanan iki şeyden (benzerlik bakımından) zayıf olanını güçlü olanına bakımından) zayıf olanını güçlü olanına benzetmeye denir.benzetmeye denir.

TEŞBİH TEŞBİH (BENZETME)(BENZETME)

GÜZEL GÜZEL BENZETMEBENZETME

AYRINTILI AYRINTILI (TAM) (TAM)

BENZETMEBENZETME

AYRINTILI (TAM) BENZETMEAYRINTILI (TAM) BENZETMEİkisi ana, ikisi yardımcı olmak üzere dört öğesi vardır.İkisi ana, ikisi yardımcı olmak üzere dört öğesi vardır.

AYRINTILI AYRINTILI BENZETMEBENZETME

Benzeyen Benzeyen (Zayıf öğe)(Zayıf öğe)

Kendisine Kendisine Benzetilen Benzetilen

(Güçlü öğe)(Güçlü öğe)

Benzetme Benzetme YönüYönü

Benzetme Benzetme İlgeciİlgeci

Yaşlı kadın, çocuk gibi ağlıyordu.

Benzeyen Benzeyen

Kendisine Kendisine BenzetilenBenzetilen

Benzetme Benzetme İlgeciİlgeci

Benzetme Benzetme YönüYönü

AYRINTILI (TAM) BENZETMEAYRINTILI (TAM) BENZETME

GÜZEL BENZETMEGÜZEL BENZETMEBu tür benzetmelerde yardımcı öğe bulunmaz. Bir şeyin başka Bu tür benzetmelerde yardımcı öğe bulunmaz. Bir şeyin başka bir şeye niçin benzetildiğinin yorumu okuyucuya, dinleyiciye bir şeye niçin benzetildiğinin yorumu okuyucuya, dinleyiciye bırakılır.bırakılır.

Boncuk gözleriyle çevreye bakıyordu.

Benzeyen Benzeyen

Kendisine Kendisine BenzetilenBenzetilen

NOTNOTTemel öğelerin yanı sıra ya benzetme yönü ya da benzetme Temel öğelerin yanı sıra ya benzetme yönü ya da benzetme ilgeci verilen benzetmeler de vardır. Bunlara üç öğeli ilgeci verilen benzetmeler de vardır. Bunlara üç öğeli benzetme denir.benzetme denir.

Kalem gibi kaşları vardı. Kalem inceliğinde kaşları vardı.

Kendisine Kendisine BenzetilenBenzetilen

Benzetme Benzetme İlgeciİlgeci

Benzeyen Benzeyen Benzeyen Benzeyen

Benzetme Benzetme Yönü Yönü

Kendisine Kendisine BenzetilenBenzetilen

TEZAT – ZITLIK (ÇELİŞİM)TEZAT – ZITLIK (ÇELİŞİM)

Karşıt anlamlı sözcüklerden yararlanarak yapılan bir söz sanatıdır. Tezatın oluşumu için düşüncede karşıtlık gerekir. Tezatın oluşumu için ayrıca düşüncede karşıtlık gerekir.

İçimde kar donar, buzlar tutuşurİçimde kar donar, buzlar tutuşurYağan ateş midir, kar mıdır, bilmem?Yağan ateş midir, kar mıdır, bilmem?

HÜSN-İ TA’LİL (GÜZEL NEDEN BULMA)HÜSN-İ TA’LİL (GÜZEL NEDEN BULMA)

Nedeni bilinen bir olayı daha güzel nedene bağlama sanatıdır. Gösterilen neden gerçek olmamalı; fakat güzel olmalıdır.

Saksında ruhumun bütün yası var,Saksında ruhumun bütün yası var,Derdimle soluyor açılan gonca.Derdimle soluyor açılan gonca.

KİŞİLEŞTİRME (TEŞHİS)KİŞİLEŞTİRME (TEŞHİS)

İnsan dışı varlıklara insana özgü özellikler verme, onları bu özelliklerle anlatma sanatıdır. Bu varlıklar konuşturulursa İNTAK (konuşturma) sanatı yapılmış olur.

Çiçekler gözyaşlarını tutamadıÇiçekler gözyaşlarını tutamadı ..

Her intak (konuşturma) bir kişileştirmedir.

Benzetme amacı gütmeksizin, aralarındaki ilgi Benzetme amacı gütmeksizin, aralarındaki ilgi nedeniyle bir sözcüğün, başka bir sözcüğün nedeniyle bir sözcüğün, başka bir sözcüğün

anlamı yerinde kullanılmasıdır.anlamı yerinde kullanılmasıdır.

AD AKTARMASI (MÜRSEL MECAZ)AD AKTARMASI (MÜRSEL MECAZ)

Bu apartman, o Bu apartman, o kazaya tanık oldu. kazaya tanık oldu.

Bir dikişte koca Bir dikişte koca bir şişeyi içti.bir şişeyi içti.

Apartman sözcüğü, Apartman sözcüğü, o apartmanda o apartmanda yaşayan insanlar yaşayan insanlar yerine kullanılmıştır. yerine kullanılmıştır.

Şişeyi değil, içindeki Şişeyi değil, içindeki içeceği içti.içeceği içti.

Benzetmenin ana öğelerinden birisiyle yapılan Benzetmenin ana öğelerinden birisiyle yapılan benzetmedir.benzetmedir.

İSTİARE (EĞRETİLEME)İSTİARE (EĞRETİLEME)

AÇIK AÇIK EĞRETİLEMEEĞRETİLEME

KAPALI KAPALI EĞRETİLEMEEĞRETİLEME

Benzetmenin, yalnızca kendisine benzetilen yani Benzetmenin, yalnızca kendisine benzetilen yani güçlü öğesiyle yapılan eğretilemedir. güçlü öğesiyle yapılan eğretilemedir.

AÇIK EĞRETİLEMEAÇIK EĞRETİLEME

Gözlerinden inciler dökülüverdi hemen. Gözlerinden inciler dökülüverdi hemen.

Kendisine Kendisine BenzetilenBenzetilen

(Gözyaşı inciye benzetilmiş; ama benzeyen (Gözyaşı inciye benzetilmiş; ama benzeyen söylenmemiş) söylenmemiş)

Benzetmenin, yalnızca benzeyen yani zayıf Benzetmenin, yalnızca benzeyen yani zayıf öğesiyle yapılan eğretilemedir. öğesiyle yapılan eğretilemedir.

KAPALI EĞRETİLEMEKAPALI EĞRETİLEME

O çay ağır akar, yorgun mu bilmem? O çay ağır akar, yorgun mu bilmem?

(Çay, yorgun bir insana benzetilmiştir; ama (Çay, yorgun bir insana benzetilmiştir; ama kendisine benzetilen söylenmemiştir.) kendisine benzetilen söylenmemiştir.)

Benzeyen Benzeyen