1

Dossier Duits in het MBO

Dit dossier bevat de teksten die betrekking hebben op de positie van de Duitse

taal en Cultuur in het MBO. Dit dossier zal vanaf April 2013 worden

geactualiseerd op de website van de lerende Euregio (Nederlandse versie):

www.lerende-euregio.com

Inhoud:

• 1.Uitgangspunten: Versterk Duits in het MBO p. 2

• 2. Positie van de Duitse taal en cultuur in het MBO: de herziening van de

kwalificatiedossiers als perspectief. p. 6

• 3. SBB: Herziening kwalificatiedossiers. Focus op vakmanschap p. 8

• 4. Voorkomen van Duits in de herziene en huidige kwalificatiedossiers.

Samenvatting p.10

• 5. Voorkomen van Duits in de herziene en huidige kwalificatiedossiers p.11

2

Document 1

Versterk de positie van het Duits in het MBO November 2013

De dreigende marginalisering van het onderwijs in de Duitse taal en cultuur in het MBO zal

op termijn ernstige schade toebrengen aan de Nederlandse economie.

Het was deze constatering die een aantal partijen die betrokken zijn bij het beroepsonderwijs

er toe bracht de krachten te bundelen en in actie te komen. Duitsland is met afstand de

grootste handelspartner voor Nederland. Maar ook andersom neemt Nederland een zeer

belangrijke positie in als handelspartner voor Duitsland. Een interessante vergelijking is die

tussen Nederland en de deelstaat Noordrijn-Westfalen omdat beide qua grootte, inwoneraantal

e.a. sterk op elkaar lijken. Het handelsvolume tussen beide landen is vele malen groter dan de

totale handel tussen Nederland en China.1 De Duitse taal speelt binnen de economische

betrekkingen een cruciale rol: een enquête onder de leden van de Nederlands-Duitse

Handelskamer en de exportorganisatie Fenedex begin 2012 bevestigt dat Nederlandse

bedrijven kennis van de Duitse taal onmisbaar achten voor zakelijke relaties. Alhoewel het

Engels ook steeds meer geaccepteerd wordt, is dit volgens 87 % van de ondervraagde

ondernemers niet voldoende om zaken te doen met Duitsland. Een zelfde percentage geeft aan

dat de omzet voor export naar Duitsland verhoogd zou kunnen worden als Nederlandse

werknemers beter Duits zouden spreken.

Tegen deze achtergrond is het onbegrijpelijk dat de positie van Duits in het MBO door recente

maatregelen van de Nederlandse overheid steeds verder gemarginaliseerd dreigt te worden.

Knelpunten ten aanzien van het onderwijs in de Duitse taal in het MBO Duits is de belangrijkste 2

e vreemde taal in het MBO. De positie van de 2e vreemde taal staat

door recent gewijzigde voorschriften in het Examenbesluit MBO om twee redenen onder

grote druk. Allereerst – en het meest zichtbaar - doordat Engels vanaf studiejaar 2012-2013

voor alle niveau 4-opleidingen als generiek onderdeel verplicht is gesteld, bestaat het gevaar

dat de – niet verplichte – 2e vreemde taal in veel opleidingen beperkt of helemaal niet meer

wordt aangeboden. Daarnaast correspondeert het – te lage - niveau van de verplicht gestelde

generieke beheersingseisen niet met de beroepseisen, wat ook voor de 2e vreemde taal

gevolgen heeft.

De wijze waarop de beroepsspecifieke eisen voor de 2e vreemde taal in de

kwalificatiedossiers zijn uitgewerkt is een derde bedreiging voor het niveau van het onderwijs

in de 2e vreemde taal:

Slechts bij uitzondering wordt een 2e vreemde taal in de MBO- kwalificatiedossiers

voorgeschreven

Vanaf 2012 wordt de 2e vreemde taal in veel kwalificatiedossiers niet langer dwingend

voorgeschreven. In vrijwel geen enkel kwalificatiedossier wordt het advies om al of niet een

2e vreemde taal in de vrije ruimte aan te bieden onderbouwd. De geadviseerde eindniveaus

zijn in de kwalificatiedossiers niet expliciet vanuit een beroepsprofiel verantwoord.

Niveaueisen in de 2e vreemde taal te laag en te vrijblijvend

De indicatie in de kwalificatiedossiers voor de te behalen niveaus in de 2e vreemde taal is B1

voor de passieve vaardigheden en A2 voor de actieve vaardigheden. Voor sommige

1 Import NRW uit Nederland 33,5 mld euro

Export NRW naar Nederland 18,5 mld euro

Export Nederland naar China 5,4 mld euro

(Cijfers 2010)

3

kwalificaties wordt zelfs nog een lager niveau geadviseerd. Voor veel beroepen en situaties is

een hoger taalvaardigheidsniveau dan A2 vereist. Daar komt bij, dat in de dossiers geen harde

niveaueisen gesteld worden ten aanzien van de 2e vreemde taal. In het verantwoordingsdeel D

wordt slechts een min of meer vrijblijvende aanbeveling afgegeven.. De minister heeft er voor

gekozen de generieke eisen vast te stellen op een niet relevant niveau voor het beroep en

voor de doorstroming. Zelfs voor dat lage niveau is een onvoldoende (5) geen belemmering

om een diploma af te geven, als aan de overige eisen wel wordt voldaan. Voor de

beroepsgerichte taalvaardigheidseisen is geen hard criterium geformuleerd. Het komt er op

neer, dat een kandidaat die qua beheersing niet aan de beroeps- en doorstromingsseisen m.b.t.

de vreemde talen voldoet toch een diploma kan krijgen.

2e taal stiefmoederlijk bedeeld bij onderwijs – en examenregeling

Voor de 2e vreemde taal en voor de beroepsspecifieke taalvaardigheidseisen zijn MBO-

opleidingen niet gebonden aan centrale of landelijke examens. De instelling mag zelf de

exameninstrumenten ontwikkelen of inkopen. In beide gevallen dient de examinering te

voldoen aan voorgeschreven standaarden van de inspectie. Daarbij zijn zaken als dekking,

eisen, cesuur, beoordelingswijze, authentieke afname, betrouwbaarheid en de formele

vaststelling van de exameninstrumenten door de examencommissie van de instelling

toetsingscriteria. Bij de indicator authentieke afname ligt de focus vooral op afname in de

beroepspraktijk. Het niveau van de afname blijft grotendeels buiten beeld. De meting van

taalcompetenties in de beroepspraktijk is vaak niet erg betrouwbaar, zelden representatief en

praktisch moeilijk uitvoerbaar. Gestandaardiseerde toetsen leveren weer in op validiteit..

CINOP adviseert daarom een verantwoorde mix van toetsmomenten2. Adequate instrumenten

voor de toetsing van competenties in de Duitse taal zijn nauwelijks beschikbaar op de markt.

Taaldocenten worden vaak onvoldoende gefaciliteerd om zelf opleidingsspecifieke,

authentieke, interactieve toetsingsinstrumenten te ontwikkelen.

Grote verschillen tussen ROC’s in aanpak en niveau

De onderwijsinstellingen in het BVE-veld hebben een relatief grote autonomie bij het

vormgeven van hun onderwijs, waardoor het lastig is landelijk beleid rondom

vreemdetalenonderwijs te implementeren. De nieuwe kwalificatiestructuur dwingt MBO-

instellingen tot herinrichting van hun opleidingen. Bijvoorbeeld door de vreemde talen steeds

meer in beroepsgerichte vakken en projecten te integreren. Andere ROC’s kiezen voor de

inrichting van talencentra, waarin leerlingen de talen cursorisch kunnen leren en oefenen. De

invoering van competentiegericht (taal)onderwijs is erg complex. Niet alle ROC’s slagen erin

het aanbod van talenonderwijs een didactisch verantwoorde plek te geven in hun opleidingen.

Door een taal niet meer als apart vak in te roosteren bestaat bijvoorbeeld het risico dat het

ontwikkelen en toetsen van vaardigheden in vreemde talen onvoldoende aandacht krijgt.

Geen methode die is afgestemd op beroepsonderwijs.

De door de overheid gewenste beroepsspecifieke inkleuring van het vreemdetalenonderwijs in

het MBO vraagt om beroepsspecifiek competentiegericht authentiek onderwijsmateriaal. Dat

is nauwelijks beschikbaar. Voor uitgevers van leermiddelen is het door de verregaande

beroepsgerelateerde differentiering van het vreemdetalenonderwijs in het MBO waarschijnlijk

ook geen interessante markt. Daar komt nog bij, dat vooral bij Duits vaak met extreem

heterogene groepen moet worden gewerkt. Ook voor die situatie bieden de meeste methoden

geen adequate oplossing. Het gevolg is, dat de verantwoordelijke docenten aangewezen zijn

2 Driessen, M, Kleef, A. van, Fitzpatrick, A. CINOP, Talen toetsen, 2007

4

op door hen zelf ontwikkeld/samengesteld maatwerk. Daar is ontwikkeltijd voor nodig, die

doorgaans niet additioneel beschikbaar wordt gesteld.

Geen aansluiting met VMBO

Pas in 2013 komt er een wettelijk kader om te experimenteren met doorlopende leerlijnen van

het VMBO naar het MBO en eventueel naar het HBO. Vooralsnog is er weinig sprake van

continuïteit zowel bij de externe, als de interne doorstroom naar een hoger niveau. Vooral

m.b.t. de vaardigheden op het gebied van de Duitse taal is op alle niveaus sprake van een

extreem gedifferentieerde instroom met als gevolg, dat er vaak weer op een 0-niveau wordt

begonnen.

Positie van docent Duits gemarginalieerd

In rond uitstroomkwalificaties georganiseerde opleidingsteams vormen de

vreemdetalendocenten een minderheid. De docent Duits maakt formeel vaak niet eens deel

uit van het team en kan daardoor doorgaans slechts weinig invloed uitoefenen op de

facilitering voor het onderwijs in de Duitse taal. Het aantal geplande lesuren ligt regelmatig

ver onder de norm om tot het beoogde niveau te komen, te meer omdat vaak van nul af moet

worden begonnen. Daar komt nog bij, dat de lesperioden vaak door lange stages worden

onderbroken.

Noodzakelijke maatregelen om de positie van het Duits in het MBO te verbeteren.

Positie van het Duits in wet- en regelgeving MBO

Primaire doelstelling is om de positie van het vak Duits in de nieuwe kwalificatiedossiers

vanaf 2014 te verbeteren: sinds Engels in veel MBO-4 opleidingen als verplichte eerste

vreemde taal is opgenomen in de kwalificatiedossiers 2012, constateren immers veel docenten

Duits dat hun vak minder vaak wordt aangeboden. Wij willen bereiken dat voor de

samenstelling van de nieuwe kwalificatiedossiers die 2014 in zullen gaan het belang en de

relevantie van het vreemdetalenonderwijs en van de Duitse taal in het bijzonder per

kwalificatie – voor zover relevant - (en eventueel per regio zal worden onderzocht.

Afhankelijk van de uitkomsten van dit onderzoek moeten ROC’s zelf kunnen beslissen of ze

Duits of Engels als verplichte vreemde taal aanbieden. Hierdoor wordt het belang van het vak

Duits ook voor studenten inzichtelijk.

Stimuleren Duitse taal en Cultuur in het MBO

Naast deze formele verbetering van de positie van het vak Duits in het MBO, willen we Duits

in het MBO ook op twee andere manieren steunen:

Inzicht in de positie van Duits in het MBO

Er bestaat een grote behoefte aan feiten met betrekking tot het vak Duits in het MBO. Weinig

tot niets is bekend over het aantal studenten met Duits in hun pakket, het aantal opleidingen

die Duits aanbieden, de omvang van het aanbod (urenaantal), het eindniveau, de certificering,

regionale verschillen (grensgebied en nationaal), gegevens van docenten, behoeftes van

docenten, enz. Wij willen door middel van onderzoek kwantitatieve en kwalitatieve gegevens

rondom Duits in het MBO verzamelen met als doel deze informatie in te zetten voor een

structurele versterking van het vak. Het Duitsland Instituut te Amsterdam (DIA) inventariseert

momenteel of er mogelijkheden bestaan om dit onderzoek in samenwerking met CINOP en

met behulp van middelen vanuit O, C & W te bekostigen..

5

Eenduidige certificering voor vaardigheden Duitse taal en cultuur voor deelnemers MBO

Certificering is een sleutel tot een betere positionering van het Duits. Voor zover de

kwalificatiedossiers geen dwingende eisen stellen m.b.t. taalcompetenties in het Duits kunnen

deze ook niet op de MBO-diploma’s vermeld worden, als ze in het kader van de vrije ruimte

zijn verworven.. Dat betekent feitelijk een devaluatie voor het vak. De meerwaarde van

taalcompetentie in het Duits wordt voor studenten op deze manier niet duidelijk. We willen

daarom ROC’s de mogelijkheid bieden om via erkende taalcertificaten, die samen met het

diploma kunnen worden uitgereikt, in deze behoefte te voorzien. We onderzoeken momenteel

of deze taalcertificaten kunnen worden gekoppeld aan de internationaal erkende certificaten

van het Goethe-Institut. Concreet zou dit kunnen betekenen dat opleidingen hun studenten een

standaard Goethe-Zertifikat voor vier vaardigheden laten afnemen, aangevuld door een

beroepsgericht portfolio-deel dat aan de hand van een format door de opleiding in

samenwerking met hun talendocenten zou worden ontwikkeld en aan het Goethe-Institut is

voorgelegd.

Samenwerking tussen ROC’s bevorderen bij de versterking van de positie van Duits vanuit het

regionale economische en arbeidsmarktperspectief.

De dreigende marginalisering van Duits in het MBO maakt het noodzakelijk de krachten te

bundelen. ROC’s zouden beleid moeten ontwikkelen t.a.v. de positie van het vak Duits en

investeringen delen. Belangrijke terreinen zijn:

- Het ontwikkelen van doorlopende leerlijnen Duits i.s.m. het regionale VMBO en

HBO,

- P.R. en voorlichting,

- Deskundigheidsbevordering van docenten,

- Samenwerking bij certificering e.a.

Tijdens een studiedag voor het beroepsonderwijs op 21 september met als titel “Versterk de

Duitse taal en cultuur in het Middelbaar Beroepsonderwijs” is besloten op 18 april 2013 – de

dag van de Duitse taal – opnieuw een conferentie te organiseren specifiek voor het MBO. Het

streven is om dan reeds eerste samenwerkingsinitiatieven bekend te maken.

Bovenstaande initiatieven kunnen alleen succesvol zijn in dialoog met belangrijke partijen.

Die dialoog zal in de komende maanden worden aangegaan met de volgende

gesprekspartners: MBO Raad, Ministerie O,C & W, Stichting Beroepsonderwijs,

Bedrijfsleven.

Dit uitgangspuntendocument is opgesteld door een werkgroep die is ingesteld tijdens de

conferentie “Versterk de Duitse taal en cultuur in het Middelbaar Beroepsonderwijs”op 21

September in Kleef (D). Initiatiefnemers:

• De Ler(n)ende Euregio, een netwerk en samenwerkingsverband tussen Nederlandse

en Duitse scholen voor middelbaar beroepsonderwijs in de Euregio Rijn Waal.

• De Actiegroep Duits, een initiatief dat zich ten doel stelt de positie van de Duitse taal

in Nederland te versterken. Hierin werken samen: de Duitse Ambassade Den Haag, de

Duits-Nederlandse Handelskamer, het Duitsland Instituut Amsterdam en het Goethe-

Institut Niederlande.

6

Document 2

Positie van de Duitse taal en cultuur in het MBO: de herziening van de

kwalificatiedossiers als perspectief. Maart 2013

Achtergrond Met de komst van de nieuwe kwalificatiedossiers is er sprake van een keuzedeel. Dit

keuzedeel kan verschillend worden ingevuld en maakt vijftien procent deel uit van het

onderwijsprogramma. Sinds Engels op niveau 4 een verplicht vak is geworden, zit Duits in de

verdrukking. Steeds minder leerlingen in het beroepsonderwijs kiezen voor Duits. Via de

invulling van het keuzedeel met Duits kan Duits weer op de kaart worden gezet.

De Ler(n)ende Euregio kan een voortrekkersrol vervullen in de ontwikkeling van Duits als

keuzedeel. Op termijn kunnen dan met name de grens-ROC’s zich hierbij aansluiten. Doel is

om Duits een meer prominente plek te geven binnen de studieprogramma’s van

beroepsopleidingen op niveau 2, 3 en 4. De tijd om dit nu aan te pakken is gunstig.

De structuur ( zie ook document 3 in dit dossier)

Naast het basisdeel en het profieldeel bestaat het nieuwe kwalificatiedossier uit een keuzedeel.

Vanuit onderwijsinstellingen, kenniscentra en het werkveld kunnen op dit moment suggesties

worden gedaan voor de invulling van het keuzedeel. Het is de bedoeling dat uiteindelijk de

Paritaire Commissies de keuzedelen gaan legitimeren. Voorbeelden van keuzedelen kunnen

zijn: ondernemerschap, leiding geven maar ook afzonderlijke talen zoals Duits. Aan een

keuzedeel kan per opleidingsjaar 240 SBU’s worden besteed. Voor een driejarige niveau 4-

opleiding betekent dit 720 SBU’s. De verdeling is flexibel (3 x 240 SBU’s netjes verdeeld

over de drie leerjaren of bijvoorbeeld het eerste jaar niets, het tweede jaar 240 SBU’s en het

laatste jaar 480 SBU’s enzovoort). Keuzedelen kunnen parallel worden aangeboden maar

kunnen ook gestapeld aangeboden worden. Of een combinatie daarvan. Wat Duits als

keuzedeel betreft kan dit vak bij een driejarige MBO4-opleiding bijvoorbeeld vier of vijf

roosteruren per week worden aangeboden. Het leerplan is dan bijvoorbeeld te onderscheiden

in de generieke taalverwerving Duits, cultuur van Duitsland en Duits in de beroepscontext. Je

kunt ervoor kiezen om dit laatste te situeren in de beroepspraktijkvorming. Ook voor

beroepsopleidingen op niveau 2 en 3 kan Duits naar verhouding als keuzedeel worden ingezet

in het studieprogramma. Bij het volgen van een keuzedeel hoort een examenverplichting. Een

keuzedeel kan worden ingevuld in samenspraak en samenwerking met de regio.

.

Nieuwe situatie als gevolg van de Herziening Dossiers MBO.

- Positief: Er is nu de kans gezamenlijk als ROC’s in de grensregio het initiatief te

nemen tot het ontwikkelen van een goed keuzedeel Duits: keuzedelen zijn straks

immers examenonderdeel. Jan van Zijl en René van Gils adviseren snel actie te

ondernemen en in een zo vroeg mogelijk stadium te komen met een voorstel voor een

keuzedeel Duits.

- Negatief: In de profieldelen is Duits sterk gereduceerd. Uit een quickscan door het

KBA blijkt: In vergelijking met de huidige dossiers komt Duits in de herziene dossiers

aanmerkelijk minder vaak voor en er worden minder vaak kwalificatie-eisen voor

Duits gesteld. ( zie de documenten 4 en 5 in dit dossier)

De strategie - Ontwikkeling op korte termijn van twee keuzedelen Duits (ieder 5% SBU = 240 uur):

o Een beroepsgericht deel (accent op beroep en passieve vaardigheden A2- B1)

o Een niveau gericht deel( 4x B1 of B1+)

- Certificering van beide delen in samenwerking met het Goethe-instituut

7

- Synergie met Kenwerk en Ecabo bij de ontwikkeling van de keuzedelen: deze

kenniscentra zijn verantwoordelijk voor het formuleren van alle keuzedelen MVT

- Het initiatief ligt bij de ROC’s die deel uitmaken van het netwerk de Lerende Euregio

- Verbreding van het draagvlak: allereerst de ROC’s in de grensregio’s. Ultieme doel:

één voorstel keuzedelen Duits namens alle ROC’s

- Conferentie op de dag van de Duitse taal op 18 April 2013 in Kleef: we streven naar

een sterke delegatie vakdeskundige docenten van onze ROC’s. Doel: nadere invulling

van beide keuzedelen.

- Langere termijnstrategie: winnen van draagvlak in het bedrijfsleven voor deze

keuzedelen Duits (i.s.m.Macht mit!)

- Lopende initiatieven van de Lerende Euregio sluiten nauw aan op de ontwikkeling

van de keuzedelen Duits: verschillende projecten zijn gericht op het verwerven van

Euregionale competenties in de beroepscontext.

8

Document 3

9

Voor meer informatie over de herziening kwalificatiedossiers:

www.kwalificatiesMBO.nl onder Herziening/ documenten

10

Document 4

Voorkomen van Duits in de herziene en huidige kwalificatiedossiers KBA, 19-03-2013 Aanleiding De kwalificatiedossiers in het mbo worden herzien. 77 nieuwe dossiers zijn nu vrijgegeven voor de praktijktest. Uit deze test moet blijken of de nieuwe dossiers voldoende handvatten bieden om er onderwijs van te maken en scholen de dossiers kunnen verwerken in hun (administratieve) computersystemen. http://www.kwalificatiesmbo.nl/alle-herziene-dossiers.html Het projectmanagement van de (Ler(n)ende Euregio) vermoedt een reductie van het voorkomen van Duits (tweede moderne vreemde taal) in deze herziene kwalificatiedossiers. Het heeft daarom KBA verzocht een analyse van deze kwalificatiedossiers te verrichten en daarbij een vergelijking te maken met de huidige kwalificatiedossiers. Werkwijze 77 herziene kwalificatiedossiers zijn gescand op het voorkomen van de termen “Duits” en “(tweede) moderne vreemde taal”. Daarbij is specifiek gekeken naar de beschrijving van vereiste kennis en vaardigheden in de kerntaken van de beroepsgerichte basistaken en onderliggende profielen. Deze herziene kwalificatiedossiers zijn vergeleken met de huidige kwalificatiedossiers 2012-2013 (in totaal 83). Hierbij is gekozen voor het dossier of meerdere dossiers die het meest inhoudelijk vergelijkbaar zijn. De huidige kwalificatiedossiers zijn eveneens gescand op het voorkomen van de “Duits” en “(tweede) moderne vreemde taal”. Daarbij is specifiek gekeken naar de beschrijving van de beroepseisen ten aanzien van een moderne vreemde taal of talen en de beschrijving van vereiste kennis en vaardigheden in kerntaken en werkprocessen. Conclusies Het vermoeden is juist. In vergelijking met de huidige dossiers blijkt dat in de herziene dossiers de term Duits minder vaak voorkomt (van 11 naar 2 dossiers) en er minder vaak kwalificatie-eisen voor Duits (van 5 naar 2 dossiers) en voor een (tweede) moderne vreemde taal worden gesteld (van 19 naar 7 dossiers). In de huidige kwalificatiedossiers is expliciet beschreven of en zo ja welke beroepseisen ten aanzien van een moderne vreemde taal of talen van toepassing zijn (in Deel D). In de herziene kwalificatiedossiers wordt dat niet meer op vergelijkbare wijze gedaan. De beroepseisen of vereiste kennis en vaardigheden ten aanzien van een moderne vreemde taal zijn in de herziene kwalificatiedossiers dus minder expliciet beschreven. Overzicht 1 - Voorkomen van Duits en (tweede) moderne vreemde taal in herziene en huidige kwalificatiedossiers Herziene kwalificatiedossiers

Huidige kwalificatiedossiers

Moderne vreemde taal Beschrijving kennis en vaardigheden in kerntaken

Beroepseisen t.a.v. moderne vreemde taal

Duits

• Duits en Engels

• Duits of Engels

2x 5 x

• 2x

• 3x

(Tweede) moderne vreemde taal

• Engels en tweede moderne vreemde taal

• Moderne vreemde taal

7x

• 3x

• 4x

19x

• 5x

• 14x

11

Document 5

Voorkomen van Duits in de herziene en huidige kwalificatiedossiers KBA, 19-03-2013 Aanleiding De kwalificatiedossiers in het mbo worden herzien. 77 nieuwe dossiers zijn nu vrijgegeven voor de praktijktest. Uit deze test moet blijken of de nieuwe dossiers voldoende handvatten bieden om er onderwijs van te maken en scholen de dossiers kunnen verwerken in hun (administratieve) computersystemen. http://www.kwalificatiesmbo.nl/alle-herziene-dossiers.html Het projectmanagement van de (Ler(n)ende Euregio) vermoedt een reductie van het voorkomen van Duits (tweede moderne vreemde taal) in deze herziene kwalificatiedossiers. Het heeft daarom KBA verzocht een analyse van deze kwalificatiedossiers te verrichten en daarbij een vergelijking te maken met de huidige kwalificatiedossiers. Werkwijze 77 herziene kwalificatiedossiers zijn gescand op het voorkomen van de termen “Duits” en “(tweede) moderne vreemde taal”. Daarbij is specifiek gekeken naar de beschrijving van vereiste kennis en vaardigheden in de kerntaken van de beroepsgerichte basistaken en onderliggende profielen. Deze herziene kwalificatiedossiers zijn vergeleken met de huidige kwalificatiedossiers 2012-2013 (in totaal 83). Hierbij is gekozen voor het dossier of meerdere dossiers die het meest inhoudelijk vergelijkbaar zijn. De huidige kwalificatiedossiers zijn eveneens gescand op het voorkomen van de “Duits” en “(tweede) moderne vreemde taal”. Daarbij is specifiek gekeken naar de beschrijving van de beroepseisen ten aanzien van een moderne vreemde taal of talen en de beschrijving van vereiste kennis en vaardigheden in kerntaken en werkprocessen. Conclusies Het vermoeden is juist. In vergelijking met de huidige dossiers blijkt dat in de herziene dossiers de term Duits minder vaak voorkomt (van 11 naar 2 dossiers) en er minder vaak kwalificatie-eisen voor Duits (van 5 naar 2 dossiers) en voor een (tweede) moderne vreemde taal worden gesteld (van 19 naar 7 dossiers). In de huidige kwalificatiedossiers is expliciet beschreven of en zo ja welke beroepseisen ten aanzien van een moderne vreemde taal of talen van toepassing zijn (in Deel D). In de herziene kwalificatiedossiers wordt dat niet meer op vergelijkbare wijze gedaan. De beroepseisen of vereiste kennis en vaardigheden ten aanzien van een moderne vreemde taal zijn in de herziene kwalificatiedossiers dus minder expliciet beschreven. Overzicht 1 - Voorkomen van Duits en (tweede) moderne vreemde taal in herziene en huidige kwalificatiedossiers Herziene kwalificatiedossiers

Huidige kwalificatiedossiers

Moderne vreemde taal Beschrijving kennis en vaardigheden in kerntaken

Beroepseisen t.a.v. moderne vreemde taal

Duits

• Duits en Engels

• Duits of Engels

2x 5 x

• 2x

• 3x

(Tweede) moderne vreemde taal

• Engels en tweede moderne vreemde taal

• Moderne vreemde taal

7x

• 3x

• 4x

19x

• 5x

• 14x

12

Uitkomsten Voorkomen van Duits en (tweede) moderne vreemde taal in de herziene kwalificatiedossiers Duits komt alléén voor in twee van de 77 herziene kwalificatiedossiers, bij “Human Technology”en “Rondvaartboot”. In deze dossiers wordt Duits ook specifiek genoemd bij de kwalificatie-eisen ten aanzien van kennis en vaardigheden zoals beschreven bij de kerntaken. Bij drie herziene kwalificatiedossiers worden Engels en een tweede moderne vreemde taal specifiek genoemd bij de kwalificatie-eisen ten aanzien van kennis en vaardigheden. Het betreft de kwalificatiedossiers:

1. Bediening

2. Marketing, communicatie en evenementen

3. Meewerken in de toeristische branche

Bij vier herziene kwalificatiedossiers wordt de term moderne vreemde taal (met aanduiding van de, een of zonder verdere duiding) gebruikt bij de beschrijving van de kwalificatie-eisen. In de dossiers wordt niet nader omschreven welke taal het betreft. Het gaat om de kwalificatiedossiers:

1. Administratie

2. Juweliersbedrijf

3. Secretariële beroepen

4. Uurwerktechniek

In overzicht 2 is een beschrijving per kwalificatiedossier en de vergelijking met het huidige vergelijkbare kwalificatiedossier opgenomen. Voorkomen van Duits en (tweede) moderne vreemde taal in de huidige kwalificatiedossiers In de huidige kwalificatiedossiers is expliciet beschreven of en zo ja welke beroepseisen ten aanzien van een moderne vreemde taal of talen van toepassing zijn (in Deel D). Bij het majeure deel van de kwalificatiedossiers waar sprake is van dergelijke beroepseisen, zijn deze eisen nader uitgewerkt naar de vereiste kennis en vaardigheden zoals beschreven bij de kerntaken en werkprocessen (in deel C). Onderstaande uitkomsten geven aan in welke mate “Duits” en “(tweede) moderne vreemde taal” voorkomen in de beschrijving van de beroepseisen. In Overzicht 2 is per kwalificatiedossier ook de beschrijving van kennis en vaardigheden van kerntaken en werkprocessen opgenomen. De term Duits komt voor in 11 van de 83 geanalyseerde huidige kwalificatiedossiers. Bij vijf kwalificatiedossiers is Duits daadwerkelijk een beroepseis:

1. Human Technology (Engels en Duits)

2. Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Engels of Duits)

3. Manager handel (Engels of Duits)

4. Schipper rondvaartboot beperkt vaargebied (Engels en Duits)

5. Verkoopspecialist (Engels of Duits)

Bij 5 kwalificatiedossiers betreffen de beroepseisen Engels en een tweede moderne vreemde taal naar keuze:

1. Medewerker bediening/café-bar

2. Alround grimeur

3. Medewerker marketing en communicatie

4. Leisure & Hospitality

5. Vormgeving ruimtelijke presentatie en communicatie

Bij het kwalificatiedossier “Leisure & Hospitality” betreffen de beroepeisen ten aanzien van een moderne vreemde taal voor de Leisure & hospitality assistant Engels en voor de Leisure & hospitality host en executive Engels en een tweede MVT naar keuze. Duits wordt in dit kwalificatiedossier genoemd bij de ontwikkelingen in de beroepsuitoefening en bij een beschrijving van een kerntaak.

13

Bij 14 kwalificatiedossiers betreffen de beroepseisen een moderne vreemde taal naar keuze: 1. Administratief medewerker

2. Serviceadviseur Mobiliteitsbranche

3. Teelt 2/3

4. Teelt 4

5. Medewerker mode/maatkleding

6. Paraveterinaire ondersteuning

7. Tweewielertechniek

8. Natuur en groene ruimte 2 (alleen voor Medewerker recreatiebedrijf)

9. Natuur en groene ruimte 3 (alleen voor vakbekwaam medewerker recreatiebedrijf)

10. Natuur en groene ruimte 4 (alleen voor manager recreatie)

11. Meubelstoffeerder

12. Paardensport

13. Secretariële beroepen

14. Verkoper

Bij het kwalificatiedossier “Administratief medewerker” is bij de verantwoording (Deel D) over het taalprofiel Moderne Vreemde Talen het volgende opgenomen: ‘Voor de administratief medewerker bestaat een geringe voorkeur om Engels als moderne vreemde taal te kiezen. In de grensstreek met Duitsland is Duits wellicht te prefereren en in het grensgebied met Wallonië heeft Frans mogelijk de voorkeur’. Bij het kwalificatiedossier “Meubelstoffeerder” wordt het volgende genoemd ten aanzien van ontwikkelingen in de beroepsuitoefening: ‘De markt wordt opener, kleine bedrijven krijgen steeds meer een regionale functie en grote bedrijven krijgen steeds meer een internationale functie (bijvoorbeeld export van meubels naar Duitsland)’. Bij het kwalificatiedossier “Vliegtuigbouw” betreft de beroepseis Engels. In het dossier is vermeldt dat voor het Engels is gekozen omdat deze taal binnen de techniek het meest relevant is. Afhankelijk van de regio, als daar goede argumenten voor zijn, kan het management van een opleiding kiezen voor een andere taal.

14

Overzicht 2 – Voorkomen van Duits en (tweede) moderne vreemde taal in herziene en huidige kwalificatiedossiers

34

Herziene kwalificatiedossiers

Duits/(2e) MVT in kennis/vaardigheden van kerntaken van beroepsgerichte basistaken of onderliggende profielen

Kwalificatiedossiers 2012-2013

Duits/(2e) MVT in kennis/vaardigheden van kerntaken en werkprocessen

Beroepseisen ten aanzien van moderne vreemde talen

Administratie MVT Administratief medewerker

MVT MVT naar keuze

Aftersales Mobiliteitsbranche

X Serviceadviseur Mobiliteitsbranche

MVT MVT naar keuze

Agrocluster X Productiedieren X X

Teelt 2/3 X MVT naar keuze

Teelt 4 MVT MVT naar keuze

Autospuiten X Autospuiter X X

AV Productie X AV-productie X Engels

Aviation Operations X Aviation operations officer X Engels en Spaans

Bediening Engels + 2de MVT Medewerker bediening/café-bar

Engels + 2de MVT Engels + 2de MVT

Behoudsmedewerker X Behoudsmedewerker X Engels

Betonboren X Betonboorder X X

Betonstaalverwerken X Betonstaalverwerker X X

Betontimmeren X Betontimmerman X X

Carrosseriebouw X Carosseriebouwer X X

Confectie- en veranderatelier

X Medewerker mode/maatkleding

X MVT naar keuze

Contactcenter teamleiding X Contactcenter teamleider X Engels

Dakdekken X Dakdekker X X

Dierverzorging X Dierverzorging 2 X X

Paraveterinaire ondersteuning

MVT MVT naar keuze

Doktersassistent X Doktersassistent X Geen

Fietstechniek X Tweewielertechniek MVT MVT naar keuze

Financieel administratieve beroepen

X Financiële beroepen X Engels

Financiële dienstverlening X Commercieel medewerker bank- en verzekeringswezen

X Engels

Game art X Game artist X Engels

Gespecialiseerd dierverzorger

X Gespecialiseerde dierverzorging paard

X Engels

Glaszetten X Medewerker glaszetten X X

Goud- en Zilversmeden X Goud- en Zilversmeden X Engels

Grimeur X Alround grimeur Engels + 2de MVT Engels + 2de MVT

3 waar niet expliciet Engels wordt bedoeld/genoemd.

4 Enkele herziene dossiers zijn met meerdere huidige kwalificatiedossiers vergeleken.

De herziene kwalificatiedossiers “Meewerken in de toeristische branche” en “Meewerken in de recreatieve branche” zijn vergeleken met het huidige kwalificatiedossier “Leisure & Hospitality”. De herziene kwalificatiedossiers “Ruimtelijke vormgeving” en “Stand- en decorbouw” zijn vergeleken met het huidige kwalificatiedossier “Vormgeving ruimtelijke presentatie en communicatie”.

15

Herziene kwalificatiedossiers

Duits/(2e) MVT in kennis/vaardigheden van kerntaken van beroepsgerichte basistaken of onderliggende profielen

Kwalificatiedossiers 2012-2013

Duits/(2e) MVT in kennis/vaardigheden van kerntaken en werkprocessen

Beroepseisen ten aanzien van moderne vreemde talen

Groene ruimte X Natuur en groene ruimte 2 alleen voor Medewerker recreatiebedrijf

MVT MVT naar keuze

Natuur en groene ruimte 3 alleen voor vakbekwaammedewerker recreatiebedrijf

MVT MVT naar keuze

Natuur en groene ruimte 4 alleen voor manager recreatie

MVT MVT naar keuze

Grond-, weg- en waterbouw

X Waterbouwer X X

Human Technology Duits Human Technology Engels en Duits Engels en Duits

ICT- en mediabeheer X ICT en mediabeheer X Engels

ICT-support X ICT-medewerker X Engels

Juweliersbedrijf MVT Juweliersbedrijf X Engels

Kaderfunctie afbouw, onderhoud en interieur

X Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud

Engels of Duits Engels of Duits

Keuken X Kok X Engels

Koude- en Klimaatsystemen

X Intalleren (monteur koude techniek en aircomonteur)

X X

Leefomgeving X Milieu en ruimte X X

Leidinggeven versindustrie X Leidinggevende versindustrie

X X

Leidinggeven versspeciaalzaak

X Leidinggevende vers X X

Machinist X Machinist X X

Management retail X Manager handel X Engels of Duits

Marketing, communicatie en evenementen

Engels + 2de MVT Medewerker marketing en communicatie

Engels + 2de MVT Engels + 2de MVT

Medewerker Steriele Medische Hulpmiddelen

X Medewerker Steriele Medische Hulpmiddelen

X Engels

Mediamanagement X Mediamanagement X Engels

Mediaredactie X Applicatie- en mediaontwikkeling

X Engels

Mediavormgever X Engels

Meewerken in de recreatieve branche

X Leisure & Hospitality Engels + 2de MVT Engels + 2de MVT

Meewerken in de toeristische branche

Engels + 2de MVT Leisure & Hospitality Engels + 2de MVT Engels + 2de MVT

Metselen X Metselaar X X

Meubels stofferen X Meubelstoffeerder MVT MVT naar keuze

Natuursteenbewerken X Natuursteenbewerker X Engels

Onderhoud X Service apparatuur en installaties

X Engels

Paard X Paardensport MVT MVT naar keuze

Parketvloeren leggen X Parketteur X X

Particuliere beveiliging X Particuliere beveiliging X Engels

Pianotechniek X Pianotechniek X Engels

16

Plafond-/wandmontage X Plafond-/wandmonteur X X

Herziene kwalificatiedossiers

Duits/(2e) MVT in kennis/vaardigheden van kerntaken van beroepsgerichte basistaken of onderliggende profielen

Kwalificatiedossiers 2012-2013

Duits/(2e) MVT in kennis/vaardigheden van kerntaken en werkprocessen

Beroepseisen ten aanzien van moderne vreemde talen

Praktijkopleider X Praktijkopleider X X

Publieke veiligheid X Toezicht en veiligheid X Engels

Rondvaartboot Duits Schipper rondvaartboot beperkt vaargebied

MVT Engels en Duits

Ruimtelijke vormgeving X Vormgeving ruimtelijke presentatie en communicatie

Engels + 2de MVT Engels + 2de MVT

Schilderen X Medewerker schilderen X X

Secretariële beroepen MVT Secretariële beroepen MVT MVT naar keuze

Service en Onderhoud gebouwen

X Onderhoud- en verbouwbedrijf Servicemedewerker gebouwen, Allround ondernemer klussenbedrijf

X Engels

Sport en bewegen X Sport en bewegen X X

Sport- en bewegingsbegeleider

X Sport- en bewegingsbegeleider

X X

Stand- en decorbouw X Vormgeving ruimtelijke presentatie en communicatie

Engels + 2de MVT Engels + 2de MVT

Steigerbouw X Steigerbouwer X X

Tandartsassistent X Tandartsassistent X X

Technisch tekenen X Werkvoorbereiden X X

Tegelzetten X Tegelzetter X X

Timmeren X Timmerman X X

Uurwerktechniek MVT Uurwerktechniek X Engels

Vakmanschap versindustrie

X Productiemedewerker versindustrie

X X

Productievakkracht versindustrie

X X

Vakmanschap versspeciaalzaak

X Medewerker versdetailhandel

X X

Vakbekwaam medewerker versdetailhandel

X X

Veiligheid en vakmanschap

X Veiligheid en vakmanschap

X Engels

Verkoop en advies retail X Verkoopspecialist X Engels of Duits

Verkoop retail X Verkoper X MVT naar keuze

Vliegtuigbouw X Vliegtuigbouw X Engels

Voegen/Gevel behandelen X Voeger / gevelbehandelaar

X X