Dönem sonu işlemleriENVANTER

Dönemsonu/Envanterİşlemlerinin Gerekliliği

Muhasebe sürecinin çıktıları olan, bilanço ve gelir tablosu ve açıklayıcı notların işletmenin anlık durumunu doğru ifade edebilmesi için,

dönem sonu işlemleri (envanter) bir zorunluluktur.

YIL SONU İŞLEMLERİ Dönemsellik kavramı:

İşletmelerin süresiz olarak varsayılan ömrü, faaliyet sonuçlarının tespiti amacıyla belli

faaliyet dönemlerine bölünmektedir.

MUHASEBE SÜRECİ

ENVANTER DEFTERİAÇILIŞ ENVANTERİ- AÇILIŞ BİLANÇOSU

TİCARİ İŞLEMLER

-BELGELER-

YEVMİYE DEFTERİ

-MADDELER-

BÜYÜK DEFTER

-HESAPLAR-

AYLIK

MİZANLAR

GENEL GEÇİCİ

MİZAN

DÖNEMSONU

MUHASEBE

İŞLEMLERİENVANTER

İŞLEMLERİ

HESAPLARIN

KAPATILMASI

GENEL KESİN

MİZAN

GELİR TABLOSU

DÖNEMSONU

BİLANÇOSU

Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır (V.U.K. Md. 174). Normal hesap döneminde takvim yılı 01 Ocak 31 Aralık tarihleri arasındaki zaman dilimidir..

Bunun anlamı işletmede hesap döneminin; işletmenin ard arda iki envanter günü arasında geçen süre olduğu; bu sürenin son günü itibariyle iş yılı kazancının hesaplanacağı takvim yılının son gününün “envanter günü“ yani “bilanço günü” olduğudur.

ENVANTER GÜNÜ- BİLANÇO GÜNÜ

Vergi Usul Kanununun’da ENVANTER

Vergi Usul Kanununun (VUK) 186. maddesine göre ise “envanter çıkarmak, bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları saymak,

ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle kesin bir şekilde ve müfredatlı olarak tespit etmektir.”

DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELER BÜTÇE VE MUHASEBE YÖNETMELİĞİ MADDE-570

Mevcutlar, alacaklar ve borçların sayımı yapılarak muhasebe kayıtlarında yer alan ekonomik değerler ile işletme kaynaklarının gerçek durumu yansıtıp yansıtmadığı malî yılın son günü itibarıyla

tespit edilir.

TTK. ENVANTER

• Türk Ticaret Kanunu MADDE 66 – Envanter aşağıdaki şekilde açıklanmıştır.

• (1) Her tacir, ticari işletmesinin açılışında, taşınmazlarını, alacaklarını, borçlarını,nakit parasının tutarını ve diğer varlıklarını eksiksiz ve doğru bir şekilde gösterenve varlıkları ile borçlarının değerlerini teker teker belirten bir envanter çıkarır.

• (2) Tacir açılıştan sonra her faaliyet döneminin sonunda da böyle bir envanterdüzenler. Faaliyet dönemi veya başka bir kanuni terimle hesap yılı oniki ayıgeçemez. Envanter, düzenli bir işletme faaliyetinin akışına uygun düşen süreiçinde çıkarılır.

• (3) Maddi duran malvarlığına dâhil varlıklarla, ham ve yardımcı maddeler veişletme malzemeleri düzenli olarak ikame ediliyor ve toplam değerleri işletmeiçin ikinci derecede önem taşıyorsa, değişmeyen miktar ve değerle envanterealınırlar; şu şartla ki, bunların mevcutları miktar, değer ve bileşim olarak sadeceküçük değişikliklere uğramış olsunlar.

• (4) Aynı türdeki stok malvarlığı kalemleri, diğer aynı nitelikteki veya yaklaşık aynıdeğerdeki taşınabilir malvarlığı unsurları ve borçlar ayrı ayrı gruplar hâlindetoplanabilir ve ortalama ağırlıklı değer ile envantere konulabilir.

Dönemsonu/Envanter İşlemlerinin Gerekliliği

Hazır değerlerin ve menkul kıymetlerin dönem sonu değerleri ile kayıtlı değerleri arasındaki farklılıklar oluşabilir.

Ticari alacaklarla ilgili olarak yapılan mutabakatlaşma sonucu tutarsızlıklar ortaya çıkabilir

Stok hareketlerinin kayıt yöntemlerinde farklılıklar olabilir.

İşletme faaliyetinde kullanılan maddi duran varlıklar için yıpranma, aşınma, modasının geçme gibi nedenlerle değer kayıpları oluşabilir.

Banka mutabakatları

Muhasebe kuralları gereği kullanılan maliyet hesaplarının ilgili gelir tablosu hesaplarına devredilmesi ve kapatılması, gelir tablosundan bilanço hesaplarına geçiş kayıtlarının yapılması gerekebilir.

Çeşitli nedenlerden dolayı, dönem sonunda kayıtlı durum,

işletmenin gerçek durumunu göstermeyebilir. Bu nedenlerin

bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:

Dönemsonu/Envanter İşlemlerinin Gerekliliği

İhtiyaca Uygunluk

Gerçeğe Uygun Sunum

Karşılaştırılabilirlik

Doğrulanabilirlik

Zamanında Sunum

Anlaşılabilirlik

Finansal Tabloların Niteliksel Özellikleri;

Dönemsonu/Envanter İşlemlerinin Kapsamı

Envanter İşlemleri

Muhasebe dışı envanter

Muhasebe içi envanter

Dönem sonunda işletme kayıtları dikkate

alınmaksızın, bütün varlıklarının tek tek

sayılması, değerlemesi, alacakları ile borçları ile

mutabakatlarının yapılması, işletmenin anlık fiili

durumunun tespiti işlemine muhasebe dışı

envanter denmektedir.

Kayıtlı durum ile fiili durum arasındaki

örtüşmeyen durumların düzeltilmesi için

yapılacak kayıtlar, maliyet hesaplarının

kapatılması, gelir tablosu hesaplarının

kapatılması işlemlerine ise muhasebe içi

envanter denir.

Dönemsonu/Envanter İşlemlerinin Kapsamı

İşletmenin sayım işlemine hazır

duruma getirilmesi (Hazırlık aşaması)

Sayım işlemleri

(Sayım aşaması)

• Dönemsonu İşlemlerinin Kapsamı

Dönemsonunda işletmelerin envanter çalışması iki aşamada

gerçekleştirilir:

13

SAYIM VE DEVİR İŞLEMLERİ

● Sayımlar Sayım Kurulu tarafından yapılır.

● Sayım kurulu en az üç kişiden oluşur.

● Taşınır kayıt ve kontrol yetkilisi kurulun üyesidir.

14

SAYIM KURULU

BAŞKAN

Harcama Yetkilisi veya

görevlendireceği kişi

ÜYE

Taşınır Kayıt ve

Kontrol yetkilisi

ÜYE

Görevlendirilecek

kişi

15

SAYIM İŞLEMLERİ

● Ambarların sayımı defter kayıtlarına göre,

● Ortak kullanım alanlarındaki taşınırların sayımı Dayanıklı Taşınırlar Listesine göre,

● Kişilerdeki taşınırların sayımı Zimmet Fişlerine göre, sayılır.

● Sayım sonuçları Sayım Tutanağına kaydedilir.

16

SAYIM SONUCUNA GÖRE YAPILACAK İŞLEMLER

● Sayımda fazla çıkanlar TİF düzenlenerek giriş kaydedilir.

● Sayımda noksan çıkanlar için öncelikle Kayıttan Düşme Teklif ve Onay Tutanağı düzenlenir. (harcama Yetkilisi veya üst Yönetici imzalar)

● Tutanak onaylandıktan sonra TİF düzenlenerek kayıtlar fiili duruma uygun hale getirilir.

● Kayıtlarla fiili durum uygun hale getirildikten sonra Taşınır Sayım ve Döküm Cetveli düzenlenir.

Erkan KARAARSLANekaraaslan@muhasebat.gov.tr

17

Muhasebe dışı envanter DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELER BÜTÇE VE MUHASEBE YÖNETMELİĞİ MADDE-570

• Aralık ayı sonu itibarıyla yapılan sayımlarda;

• Kasa mevcudu için, “Kasa Sayım Tutanağı

• Banka mevcudu için “Banka Mevcudu Tespit Tutanağı”

• Alınan çekler için “Alınan Çekler Sayım Tutanağı”,

• Veznede bulunan menkul kıymet ve teminat mektupları için “Menkul Kıymetler/Teminat Mektupları Sayım Tutanağı”

Muhasebe dışı envanter DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELER BÜTÇE VE MUHASEBE YÖNETMELİĞİ MADDE-570

• Hesap dönemi içindeki gelir ve gider hesaplarını ayrıntılı olarak göstermek için

• “Gelirler Döküm Cetveli” “Giderler Döküm Cetveli”

• İşletmenin borçlu ve alacaklı olduğu kişi ve kurumların hesap bazında, isim ve borç-alacak tutarlarını ayrıntılı olarak göstermek için

• “Borçlar/Alacaklar Döküm Cetveli”

• muhasebe yetkilisinin başkanlığı altında muhasebe yetkilisi yardımcısı veya şef ve veznedardan oluşturulacak sayım kurulu tarafından düzenlenir.

Muhasebe dışı envanter DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELER BÜTÇE VE MUHASEBE YÖNETMELİĞİ MADDE-570

• Maddi duran varlıkların değişimini ve amortismanlara ilişkin ayrıntılı dökümü gösteren

• “Maddi Duran Varlıklar Sayım Tutanağı ve Amortisman Döküm Cetveli”

• Ambarlarda ve atölyelerde mevcut madde ve malzemelerin cinsi, adedi, fiyat ve tutarını gösteren

• “Stok Sayım Tutanağı”

Muhasebe dışı envanter DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELER BÜTÇE VE MUHASEBE YÖNETMELİĞİ MADDE-570

• Maddi duran varlıklar ile ambar konusuna giren madde ve malzemelerde meydana gelen zayiatı, usulüne göre gerçekleşen fireleri, çeşitli nedenlerle değerlerinde meydana gelen eksilmelerin ayrıntılarını gösteren

• “Fireler Döküm Cetveli”

• İşletmelerce en az üç kişiden oluşturulacak komisyonlarca düzenlenerek, muhasebe birimlerine teslim edilir.

Muhasebe içi envanter DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELER BÜTÇE VE MUHASEBE YÖNETMELİĞİ MADDE-570

•Muhasebe dışı envanter işlemlerinin tamamlanmasından sonra muhasebe kayıtları ile fiilî durum arasındaki dengesizlikler gerekli muhasebe kayıtları yapılarak düzeltilir.

Muhasebe içi envanter DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELER BÜTÇE VE MUHASEBE YÖNETMELİĞİ MADDE-570

•Peşin ödenen gider ve tahsil edilen gelirler, envanter sırasında incelenerek döneme ilişkin olanları ilgili gider ve gelir hesaplarına; gelecek dönemlere ilişkin olanlar ise ilgili emanet hesaplara kaydedilerek muhasebeleştirilir.

Muhasebe içi envanterDÖNER SERMAYELİ İŞLETMELER BÜTÇE VE MUHASEBE YÖNETMELİĞİ MADDE-570

•Örneğin:

•Aralık ayı ödemesi peşin yapılan sabit ek ödeme ve maaşlar için 15 Aralıktan 31 Aralığa kadar olan kısım cari yıl gideri olduğundan, ilgili gider hesabına (740,770); kalan tutar (1 Ocak ile 15 Ocak ) “180-Gelecek Aylara Ait Giderler” hesabına kayıt edilmelidir.

Muhasebe içi envanterDÖNER SERMAYELİ İŞLETMELER BÜTÇE VE MUHASEBE YÖNETMELİĞİ MADDE-570

• Örneğin:

• Sabit dışı ek ödeme hakediş şeklinde olduğu için tutarın tamamı cari yılda gider yapılmalıdır.

• Yeni dönem Açılış işlemleri tamamlandıktan sonra “180-Gelecek Aylara Ait Giderler” hesabında bekletilen ek ödeme ve maaş tutarları, ilgili gider hesabına (740, 770) aktarılmalıdır.

Muhasebe içi envanter DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELER BÜTÇE VE MUHASEBE YÖNETMELİĞİ MADDE-570

• Bu işlemler yapıldıktan sonra, yeni faaliyet döneminin açılış kaydına esas alınacak kesin mizan çıkarılır.

• Hazırlanan kesin mizanda borç ve alacak kalanı veren hesaplar yeni faaliyet döneminin açılış kaydına esas teşkil eder.

YIL SONU İŞLEMLERİ terkin

• Sosyal Güvenlik Kurumu alacaklarının Terkin kayıtları yapılmadan önce açılış fişinde bulunan “340.03-SGK’dan Alınan Tedavi Avansları” hesabından “120.05-Sosyal Güvenlik Kurumundan Alacaklar” hesabının bakiyesi mahsup edilmelidir. Çünkü her iki hesap kodunda bulunan tutarlar bir önceki yıldan kalan tahakkuk ve tahsilatlardır.

• Terkine konu SGK alacağı cari yılın avansı ile mahsup edilemez.

YIL SONU İŞLEMLERİ AMORTİSMAN

• İlgili yıla ait amortisman tutarları tespit edilerek muhasebe kayıtları yapılmalıdır.

Avans hesaplarının kapatılması

• Yıl sonunda kapatılmamış olan emanet avans hesaplarının kapatılması gerekmektedir. (Mutemet avansı, personele ödenen avans vb.)

KAPANIŞ FİŞİ

• Yıl sonu hesaplarının kapanış fişi yapılacaktır.

AÇILIŞ

• Malî yılın başında muhasebe kayıtlarının açılmasını sağlamak üzere önceki faaliyet döneminin son yevmiyesinde(Kapanış Fişi) borç kaydedilerek kapatılan hesaplara ilişkin tutarlar alacak kaydı yapılarak; alacak kaydedilerek kapatılan hesaplara ilişkin tutarlar ise borç kaydı yapılarak dönem başlatılır.(Açılış fişi)

AÇILIŞ

Açılış kaydını takiben önceki yıl dönem sonu kârları veya zararları, geçmiş yıllar kârları hesabı veya geçmiş yıllar zararları hesabına aktarılır.

Yönetim dönemi hesabı ile ilgili hükümler MADDE 573

• Asılları Sayıştay'a gönderilen yönetim dönemi cetvel ve tabloların yevmiye defteri hariç onaylı örnekleri Bakanlığa ve ilgili idareye gönderilir.

• Yönetim dönemi hesabı aşağıda sayılan defter, cetvel ve tablolardan oluşur:

• a) Dönem sonu faaliyet raporu

• 1) Bilanço

• 2) Gelir Tablosu

• 3) Satışların Maliyeti Tablosu

• 4) Sermaye Hareketleri Tablosu

• 5) Nakit Akım Tablosu

Yönetim dönemi hesabı ile ilgili hükümler MADDE 573

• b) Geçici ve kesin mizanlar

• c)Envanter defterinin bir örneği ve ekli tutanaklar

• ç)İşletme bütçesi

• d)Yevmiye defteri

• e) Döner sermayeli işletmeler yıllık gayrisafi hasılat ve kâr bildirimi

• f) Sayıştay ilamları cetveli

Yönetim dönemi hesabı ile ilgili hükümler MADDE 573

• Yönetim dönemi hesabı dosyasına “Yönetim Döneminde Görev Yapan Muhasebe Yetkililerine Ait Liste” de eklenir.

• Yönetim dönemi hesabı dosyasının Sayıştay'a gönderilmesinden sonra, tespit edilecek hata ve noksanlıklara ilişkin olarak muhasebe birimlerince yapılması gereken düzeltmeler için Bakanlıktan izin alınır.

Değerleme İşlemleri ve Değerleme Ölçüleri

Değerleme İlkeleri• Bir önceki dönemin kapanış bilançosundaki değerler ile faaliyet döneminin açılış

bilançosundaki değerler birbirinin aynı olmalıdır.

• Fiili veya hukuki duruma aykırı olmadıkça, değerlemelerde işletme faaliyetinin sürekliliğinden hareket edilmelidir.

• Bilanço kapanış gününde, varlıklar ve borçlar teker teker değerlendirilir.

• Değerleme ihtiyatla yapılmalıdır

• Faaliyet yılının gider ve gelirleri, ödeme ve tahsilat tarihlerine bakılmaksızın yıl sonu finansal tablolarına alınırlar.

• Önceki yılsonu finansal tablolarında uygulanmış bulunan yöntemler korunur.

Değerlemenin amacı, işletmenin belirli bir andaki iktisadi ve mali yönden gerçeğe en yakın durumunu ve hesap dönemi sonucunu belirlemektir. Bu amaçla işletmeye ait tüm varlıkların sayılıp, miktarlarının para birimi ile çarpılması ve değerlerinin hesaplanması gerekir.

• Dönemsonu İşlemlerinin Kapsamı

Değerleme İşlemleri ve Değerleme Ölçüleri

Değerleme ÖlçüleriVergi Usul Kanunu’nda iktisadi kıymetler tür ve niteliğine göre aşağıdaki ölçülerden biri ile değerlenir;

• Maliyet bedeli

• Borsa rayici

• Tasarruf değeri

• Mukayyet değer

• İtibari değer

• Vergi değeri

• Rayiç bedel

• Emsal bedeli ve ücreti

• Dönemsonu İşlemlerinin Kapsamı

• Muhasebe Dışı Envanter

• Genel Geçici Mizandaki rakamlarla karşılaştırma

• Muhasebe içi envanter (Düzelt. ve Ayar.kayıtları)

• Genel Kesin Mizanın Hazırlanması

• Bilançonun ve Gelir Tablosunun Düzenlenmesi

• Hesapların kapatılması kayıtları