Diplomska - Vospitna Uloga Na Semejstvoto

8/12/2019 Diplomska - Vospitna Uloga Na Semejstvoto

1/35

Univerzitet "Sv. Kiril i Metodij"-Skopje

Pedago{ki fakultet "Goce Del~ev" - tip

-D!P #MSK$ %$'$-

(#SP!')$'$ *U)K+!,$ )$S M ,S'(#'#

Mentor: Student: Prof. D-r. Spirko ka

Suzana/ilija 0or1eva Petrova


2/35

tip2 3445 g.Sodr6ina7

8. Poi/ i de9nicija za e/ej tvo3. :o{to e/ejnoto vo pitanie e taka va6no;. 'ipologii na e/ej tva ra~no e/ej tvo;.3. Se/ej tvo po po vojuva?e;.;. Pore/eteno e/ej tvo

;.;.8. &olna @u>ov;.;.3. :apo tavuva?e i napu{ta?e na deteto;.;.;. 'rajna zagu>a na roditelite poradi /rt;.;.A. %azoreno e/ej vo od alkoBoliza/

;.;.C. Pore/etuva?e vo e/ej tva od afektirani roditeli;.A. )epotpolno e/ej tvo;.A.8. %azvod;.A.3. 'rajna zagu>a na /ajka poradi /rt;.A.;. #t u tvo na tatkoto od do/ot poradi >ilo koi pri~ni

ili trajno - /rt;.C. Potpolno e/ej tvo

;.C.8. Situirani e/ej tva na intelektualci i neo>razovaniroditeli

;.C.3. Se/ej tvo na intelektualci - neo>razovani - la>oituirani

;.5. :dravo e/ej tvoA. $vtoritetC. *unkcii na e/ej tvoto5. (o pitna funkcija

5.8. Po tavuva?e na vo pitna cel5.3. Koga e vo pituva deteto5.;. Kako e vo pituva

5.;.8. !grata kako red tvo za vo pituva?e5.;.3. 'rudovo vo pitanie5.;.;. Sek ualno vo pitanie5.;.A. Kulturno vo pitanie5.;.C. Polovo vo pitanie

5.A. )aviki za pri tojno odne uva?e5.A.8. %a>otni naviki vo vo pituva?eto na deteto5.A.3. Sozdava?e na Bigien ki naviki

5.C. Sozdava?e na u lovi.:aklu~ok

E. Kori tena literatura

2


3/35

1.Poim i defnicija za semejstvo

)avidu/ naj/ala e/ej tvoto ne o/nenopret tavuva edna od funda/entalnite2 a o a/oto toa inajzna~ajni in titucii na op{te tvoto.

$ko e i/a predvid deka ~ovekot e ra1a2 6ivee ivo po tavuva najrazli~ni odno i tok/u vo ra/kite na

e/ej tvoto2 tanuva ja no toa ja zadr6uva i najva6natauloga vo for/ira?eto na negovata li~no t. #d druga

trana i a/ata organizacija na e/ej tvoto opo e>nite ulogi na negovite ~lenovi a ocira na

evkupnata organizacija na e/ej tvoto pa o a/ototoa e potvrduva kako zna~aen eg/ent i faktor vokoncipira?eto i ureduva?eto na op{te tvenataorganizacija. #ttuka /o6e da e na/etne idejataodno no zaklu~okot deka e/ej tvoto kako dla>okointegralna in titucija vo op{te tvoto e u tanova dovolnopoznata i prou~ena2 no ne e taka. 'ok/u zaradi vojata

ko/plek no t i tran for/aciite niz koi po/inuvae/ej tvoto dene 2 kako i porano predizvikuva dile/i2pro>le/i koi go doveduvaat vo pra{a?e negovotoop tojuva?e vo idnoto op{te tvo.

Do/inatnata karakeri tika {to >i /o6ela da eizdvoi /e1u ko/plek ot na ite o tanati {to gokarakteriziraat e/ej tvoto e negovata dina/i~no t. Sonea vo u{tina e o>ja nuva eta lo6eno t na ovaain titucija i nejzinata eu{te nedovolna prou~eno t vonaukata. #ttuka pri u tvvoto na /nogu>rojni nekoga{ i/nogu lo6eni de9nicii za e/ej tvoto proizleguva odpotre>ata da e opfatat ite novi pojaveni for/i.

)egovata va6no t /o6e da e izrazi ako e prifatide9nicijata deka 22Se/ej tvoto pret tavuva o novnaop{te tvena grupa na lica /e1u e>no povrzani o>iolo{ki faktori i o rod tvo.F

3


4/35

Se/ej tvoto pret tavuva naj prirodna redina vo kojadeteto go zapo~nuva vojot 6ivot i razvitok. Deteto doa1a na vet >ez po/o{no i neza{titeno i celo no zavi iod drugi lu1e.

Se/ej tvoto e idealna redina koja tre>a da gio>ez>edi u lovite za pravilen i nor/alen razvoj nadeteto. %oditelite i drugite ~lenovi vo e/ej tvoto eonie koi od prviot den e gri6at deteto da >idenaBraneto2 zatopleno o eden z>or da /u >idatzadovoleni ite 9zi~ki potre>i2 odno no potre>ite za

igurno t za koja /nogu p iBolozi velat deka e o novenpredu lov za pravilen razvoj na edna edinka. 'akvata

igurno t deteto ja teknuva preku @u>ovta na roditelitei drugite ~lenovi na e/ej tvoto. Pri opredeluva?eto napoi/ot e/ej tvo glavno ite avtori koi e zani/avaat

o ovoj pro>le/ e ogla uvaat deka e/ej tvotopret tavuva edna grupa2 zaednica.

Gole/iot Dolen rekol7 Po e>no ta na e/ejnatazaednica ja opredeluva vo toa {to na prvo /e to vo

e/ej tvoto /ora da po toi @u>ov kako o novna ilakoja i/a /o na oedinuva?e na ~lenovite. Hu>ovta gipovrzuva roditelite2 roditelite i decata i i/ dava >ogat ipoln e/een 6ivot.

Se/ej tvoto e pred e >iolo{ka zaednica na lica odrazli~en pol koi ozdavaat i odgleduvaat deca2 a taa ei tovre/eno i op{te tvena kategorija >idej i o

ozdava?eto na /nogu>rojni rodnin ki vr ki toa dla>okoe inIa/ira vo porite na op{te tvenata organizacija. Prieto toa tre>a da e i/aa predvid faktot deka

o novnata karakteri tika na e/ej tvoto e negovatai tori ka dina/ika2 negoviot per/anenten proce natran for/acija. Se/ej tvoto nikoga{ ne /o6elo i ne/o6e da e prou~uva kako tati~na op{te tvenakategorija. :o{to vo eden i tori ki2 odno no vre/en ki ipro torno deter/iniran kontek t taa e e pojavi kako/nogu>rojna op{te tvena grupa2 o tavena od nekolkugeneracii dodeka vo drug i tori ki /o/ent toa e >idegrupa koja {to ja o~inuvaat a/o roditelite i nivnitedeca.

4


5/35

2. Zo{to semejnoto vospitanie e taka va`no

Se/ej tvoto igra va6na uloga vo 6ivotot naop{te tvoto. Decata go teknuvaat voeto vo pitanieprvo vo e/ej tvoto. #ttuka kakvo vo pitanie nekojdo>il vo e/ej tvoto zavi i kakov e >ide vo idnina voop{te tvoto. Je topati e za>ele6uva kaj nekoi lu1e {tozavr{ile vi oki {koli deka ne/aat do>ro e/ejnovo pitanie. 'oa e raz>irlivo zo{to ekoe dete o tanuvana u~ili{te A-5 ~a a dnevno i toa ne preku celatagodina2 dodeka vo e/ej tvoto o tanuva preku celotovre/e. #ttuka u~ili{teto ne /o6e da gi popravi itelo{i naviki {to deteto gi teknuva vo e/ej tvoto.Se/ejnoto vo pitanie doa1a pred u~ili{noto2 no nepre tanuva ni toga{ koga ke zapo~ne u~ili{noto tukunaporedno o nego prodol6uva. :atoa e/ejnoto

vo pitanie e te/el i na u~ili{noto i na op{te tvenotovo pitanie.

5


6/35

3. Kako vlijaat vrz vospitanieto na detetorazli~nite tipologii na semejstvo

'ipologijata na e/ej tva pret tavuva edno od naj

te{kite pra{a?a koi e tretiraat vo ociologijata.(o ovoj kontek t ke navede/e nekolku tipologii nae/ej tva i nivnite vlijanija vrz vo pitanieto na decata7

3.1 Bra~no i vonbra~no semejstvo

# novnata razlika /e1u >ra~noto i von>ra~notoe/ej tvo proizleguva od na~inot na nivnoto

za novuva?e2 vo prviot lu~aj toa na tanuva o ra1a?ena deca vo >rak2 a vo vtoriot koga deteto e ra1a voedna von>ra~na zaednica. &ra~noto e/ej tvo popravilo e trajno i potoplo2 a kaj von>ra~noto e/ej tvopo~e ta e pojavata na nepotpolna zaednica /e1u/ajkata i von>ra~noto dete2 a {to e odne uva dotrajno ta koro podednakvo e za tapeni i vre/enite itrajnite von>ra~ni e/ej tva.

! >ra~noto i von>ra~noto e/ej tvo go o~inuvaatdva vida odno i- odno i /e1u a/ite partneri i odno i/e1u roditelite i decata. )ajva6na i voedno najnegativna reperku ija na vakviot op{te tven odno izakonodavnata prak a >il tatu ot na von>ra~nite decakoi >ile o e/a otfrleni od op{te tvoto i to kako inivnite /ajki. So prodira?eto na pode/okrat kite ideivo op{te tvoto doa1a do po tepeno podo>ruva?e na

tatu ot na von>ra~nite deca e do o>ez>eduva?eto nacelo na pravna za{tita i nivno izedna~uva?e o decata

6


7/35

rodeni vo >rak. Se raz>ira deka von>ra~noto e/ej tvonegativno vlijae vrz vo pituva?eto na deteto2 deteto~uv tvuva praznina2 nedo tatok od edniot roditel. #viedeca naj~e to ili pre/nogu e povlekuvaat ili pak

po~nuvaat delikventno da e odne uvaat ili gi prifa aatocio- patolo{kite pojvi koi e za tapeni vo op{te tvoto.

3.2 Semejstvo po posvojuvawe

#va e/ej tvo e za novuva o aktot napo vojuva?e ra~noto e/ej tvo. )a proti nekoga{noto

va a?e deka po vojuva?eto e proveduva i klu~ivo ocel da e nado/e tat roditelite na onie deca koio tanale od >ilo koi pri~ini >ez niv2 ovoj odno dene

e vo po tavuva vo o>o tran intere i vo intere na/aloletnite deca i vo intere na po voitelite2 o o>eno

koga tanuva z>or >ra~ni parovi >ez deca.Po vojuva?eto na dete e /nogu o etliva i lo6enapo tapka. Dokolku po voitelite najdat kaj e>e ilipo voenoto dete da go za akaat2 da u6ivaat i da jacenat originalno ta na po voenoto dete2 toga{ zna~ipo vojuva?eto >ilo u pe{no. Koga roditelite in i tiraatdecata da e otka6at od vojata individualno t naj~e totran for/acijata e negativana i po voenoto dete /o6e da/anife tira7 delikventno odne uva?e2 z>uneto t2p iBoneuroti~no t i dr.

)e e podo>ni za po vojuva?e li~no ti koinikoga{ ne >ile vo >rak2 >idej i za pravilno razviva?e iizgraduva?e na li~no ta potre>ni e dvajca roditeli. )adeteto tre>a da /u e ka6e deka e po voeno na {topo/ala vozra t2 vedna{ {to/ e po~ne da raz>ira.Koga po vojuva?eto ne e ta>u te/a toga{ po voenoto

7


8/35

dete pove e e povrzuva za roditelite2 tanuva igurno iekoga{ koga e po~uv tvuva potre>a /o6e da

razgovara za toa. )ajva6no e deteto da teknevpe~atok deka roditelite e re ni o nego i deka go

akaat i kreno i ne e>i~no. )aj~e to ovie deca akaatda gi zapoznaat vi tin kite roditeli2 gi zapoznavaat ipotoa akaat da 6iveat o vtorite roditeli.

Sigurno i zatoa ~e to e upotre>uva izrazotdeka 87 22)e e roditel onoj koj go ozdal deteto2 tukuonoj koj go odgledal i vo pital o @u>ov i igurno t22

3.3 Poremeteno semejstvo

(edroto i re no det tvo ne zavi i a/o od /ajkataili a/o od tatkoto2 no od dvajcata roditeli. Deteto koera te vo pore/eteno e/ej tvo e ne re no. 'oa ne e~uv tvuva igurno vo redina na konIikti2 udiri i 9zi~kipre /etki. )ajgole/ >roj nedoraz>ira?a /e1u

opru6nicite proizleguvaat od razli~nite va a?a za6ivotot2 za odno ite i vo pituva?eto na decata koi

u{tin ki e iz/eneti vo dene{no vre/e. :a ekoe dete

e zna~aen /e1u e>niot odno na roditelite. (zae/nata@u>ov na roditelite2 ra/nopravniotodno i /e1u e>nata po~it e te/eli vrz koi deteto

go gradi pozitivniot tav kon >rakot i odno ite naprotivnite polovi. Me1utoa det kata p iBa te{ko trada

koga po/e1u negovite roditeli vladee netrpelivo t ine ogla uva?e. 'e{ki pe~ati o tava vrz det kata p iBaako dojde i do 9zi~ki pre /etki /e1u negovite roditeli.Malo potpolno >ezpo/o{no2 i polneto o trav detetoo~ekuva po/o{ od roditelite. Kako {to od pravilnatanega i i Brana zavi i 9zi~koto zdravje i to taka odzadovoluva?eto na negovite potre>i od ne6no t i @u>ovzavi i negoviot du{even 6ivot koj e vo razvoj. !akodeteto i/a e {to /u e potre>no vo e/ej tvoto2 odgole/o zna~e?e e i at/o ferata vo e/ej tvoto.

8 Porodica i dijete br.1 i 2, 1989, Saraevo


9/35

e navede/e eden ekojdneven pri/er7 Dete od{e t /e eci e vozne/iruva i pla~e ako go vide licetona /ajkata naluteno. Deteto poka6uva nezadovol tvo ivozne/ireno t na ekoj povi{en ton na roditelite. Pre/a

toa ako deteto ra te vo nezdravo e/ej tvo vo koekonIiktot- karanicata e voo>i~aen jazik na razgovor2poga{ toa e iguren teren za pore/etuva?e nanegovoto du{evno zdravje. Livee?eto vo vakva e/ejnaat/o vera e predizvika nera polo6enie2 poti{teno t2gu>e?e ~uv tvo na igurno t2 la>ee?e na apetitot i dr.(o najgole/ >roj pri/eri decata vo pore/etenite

e/ej tva e zapo taveni2 otfrleni i li{eni od @u>ovtana edniot2 a nekoga{ i na dvajcata roditeli.

3.3.1 Bo!na "ubov

)e e redok lu~aj koga eden od roditelite ezapo taven od drugiot >ra~en drugar2 toga{ toj >arauteBa i zadovol tvo vo deteto. 'aka e pojavuva onaa>olna @u>ov2 @u>o/ora i preterana gri6a za deteto.

%oditelot zapo taven od @u>ov i vni/anie od >ra~niotdrudar >ara uteBa vo ekojdnevnite o>vr ki kon detetokoi ~e to i gi preuveli~uva. Deteto vo ovaa ituacija eopkru6eno o pregole/o vni/anie2 raz/azeno e2 /u ei polnuvaat ite 6el>i2 pa duri i koga e pora ne goBranat i o>lekuvaat kako /alo dete. Povre/eno doa1ado ne akani ne ogla uva?a koga deteto e aka da eo a/o tali vo porana vozra t o igra?e o voiteigra~ki2 potoa dru6e?e o voite vr nici2 i pra a?e dou~ili{te. )aj~e toovie nedoraz>ira?a ze/aat gole/i raz/eri vo pu>ertetotkoga devoj~eto ili /o/~eto ne nao1aat podr{ka iliraz>ira?e vo e/ej tvoto pa po~nuvaat da e lu6at olagi i neto~no gi izve tuvaat roditelite za voetodvi6e?e. 'aka vo vakva ituacija e ozdava7 ne pretno2/rzelivo i ne po o>no dete.

#


10/35

3.3.2 Sprotivno na ovaa bo!na "ubov$ ima s!u~aevi %o&a i edniot i dru&iot rodite! potpo!no &o

'apostavuvaat i napu(taat deteto

'akvite deca e /e tuvaat vo det ki do/ovi. (otakov lu~aj /o6at da po tojat opti/alni u lovi zanivniot 6ivot o ugodeno /e tuva?e i kvalitetnai Brana. #vie deca li{eni od roditel kata @u>ov te{ko gipre>oluvaat >ole tite i ne napreduvaat pokraj toa {toi/ e dava najdo>ra nega. )o i pokraj eto toafor/ira?eto na det kata li~no t ne/a da e razvieonaka kako kako {to >ilo vo roditel kiot do/.)edo tatokot na e/ej tvoto vo prvite godini na 6ivototgo ko~i razvitokot na det kata li~no t- Goldfar> koji pituval ~lenovi na pove e det ki do/ovi u tanovildeka kaj ovie deca naj/nogu trada govorot pri koezao tanuva po o>no ta za izrazuva?e2 otkolku

po o>no ta za raz>ira?e na tu1iot govor. # ven govorotnaj/nogu >ile o{teteni ocijalnite funkcii na deteto inegovata adaptacija vo redinata. ! to taka decata odpore/etenite e/ej tva koi e na razli~ni na~inioddeleni od ne6no ta i @u>ovta go poka6uvaat voeto

o{tetuva?e vo razli~ni na trano ti. 'oa e odrazuva narazvojot na nivniot karakter i /o6e da dojde dokone~no gu>e?e na ~uv tvitelnata vr ka.

#d napravenite i tra6uva?a na deca vo nor/alni ipore/eteni e/ej tva e naveduva7

- #d E54 deca od pore/eteno e/ej tvo 55 >ileo te6ok karakter.

- #d 4 444 deca koi i/ale nor/alen 6ivot 83 odniv i/ale te6ok karakter.

Drugo edno i pituva?e poka6uva deka decata koi eoddeleni od roditel kata @u>ov i/aat u poren 9zi~ki2intelektualen i ocijalen razvoj i poka6uvaat znaci zadu{evni pore/etuva?a. Decata od ovie pore/eteni

e/ej tva e /nogu o etlivi i na ekoja itnica reagiraato o/raza i kako takvi o tanuvaat o trajno o{teteni

e/ocionalni funkcii.

1)


11/35

)e kladnite odno i na roditelite2 negri6ite pre/adecata nedoraz>ira?ata i ekojdnevnite konIikti vo

e/ej tvoto gi odvele decata na patot na kri/inalot.ve eden zapi od edna i pove t na dete7 Mojata

/ajka e kriva za e- ra ka6uva edna devojka. Po nejzinakrivica u/ done ena vo popravitelen do/. So tatko /ine e ogla uvaa i go napu{ti2 no potoa za>oravi i na/ene. ,a nea i /etavN 'oga{ po~nav da kita/ odrugi deca i da krada/. Se ra/a/ za e {to napravivi nikoga{ ne/a da gi za>orava/ poni6uva?ata {to gii trpiv.

3.3.3 *rajna 'a&uba na rodite!ite poradi smrt

:agu>ata na roditelite /o6e te{ko da e odrazi vrze/ocionalniot razvoj na decata2 /akar {to decata voovaa ituacija e /e teni kaj nekoi >li ki rodnini ilinaj~e to ponata/o{noto vo pituva?e go preze/aat>a>ata i dedoto. ! vo vakvi priliki iako decata eopkru6eni o ne6no t2 koja i/ ja davaat >a>ata idedoto tie ne ke /o6at da gi za/enat nivnite roditeli.Sozdadenite naviki na tarite2 pri u tvoto na ve efor/irani tare~ki o o>ini< egocentri~no t2 a/o6ivo t2

nepopu tlivo t= gi ~inat te{ko da e pri po o>uvaat vonovona tanatata ituacija. Konzervativniot na~in navo pituva?e kakov {to i/ale tie2 nivniot /entalitet inivnite va a?a e daleku e daleku od ovre/enite

va a?a i pogledi za vo pituva?e na decata. 'uka i totaka go v>rojuva/e i ot u tvoto na avtoritet.Po tojanoto i polnuva?e na 6el>i /o6e da e odrazinegativno vo for/ira?eto na karakterot na decata. ,a noe deka feno/enot na identi9kacija o vakvite o o>inine/a da >ide onakov kakov >i >il o nivnite po/ladi ipo ovre/eni roditeli.

3.3.4 +o poremeteni semejstva samo ,espomeneme ra'oreno semejstvo od a!%o-o!i'am naeden rodite! naj~esto tat%oto$ no mo/e i maj%ata

11


12/35

#da/na e poznato lo{oto vlijanie {to go vr{i vrzdecata roditel Broni~en alkoBoli~ar. Pokraj zloupotre>atana red tvata za 6ivee?e na e/ej tvoto toj o>i~nopredizvikuva kavgi o >ra~niot drugar2 9zi~ki go

/altretira2 a pri toa eto tradaat i decata. :a decatae po e>no te{ko2 >idej i roditelot alkoBoli~arpret tavuva nepogoden o>jekt za identi9kacija.

$/>ivalentniot tav koj go zaze/a deteto kontakviot roditel ja naru{uva negovata e/ocionalnara/note6a. Karanicata2 te{kite udiri i >edata2 e ~e tipridru6nici na alkoBoliz/ot. #vie gi uni{tuvaat nervitekaj deteto koe prirodno po tanuva dekoncentrirano vou~ili{teto.

ve eden zapi 7 "det ka i pove t" 3

Podnaduenoto lice na /ojot tatko /i z>oruva dekapovtorno piel2 a ra plakanoto lice na /ojata /ajka dekae /nogu ne re na. (ozne/irena {eta gore- dolu2 apo le toa doa1a gole/a kavga2 ra pravija2 9zi~kapre /etka2 a {to e najpotre no ite tie ceni o tavaattragi2 a /e1u niv najte6ok udar za e/ej tvoto i decatapret tavuva ra tura?eto na >rakot - razvod.

3.3.5 Poremetuvawe vo semejstva od afektirani roditeli

$fektot e po ledica od ne re nite e/ejni priliki2/nnogu>rojni tre ovi kako {to e7

- op{te tveno- politi~kite pro/eni- ekono/ ka kriza- teBnolo{ki vi{ok- nevra>oteno ta- naru{eni /e1u~ove~ki odno i vo ra>otata- li~ni pro>le/i i dr.%oditelite e nera polo6eni2 toa vlijae negativno vrz

e/ej tvoto2 a naj/nogu vrz deteto. Poradioptereteno ta i gri6ite roditelite ne /u po vetuvaat

3 Vaspitanje dece u porodici- Golub Janusevic 1953 str. 23

12


13/35

dovolno vni/anie na deteto2 koe toa pre/nogu gopo akuva2 koga ne{to e po>ara /u odgovaraat opovi ok ton2 /u e razvikuvaat raz>e neto go kaznuvaat

o {lakanici2 po tojano /u pregovaraat o

o/alova6uva?e2 /u za>ranuvaat da igra nadvor oddo/ot2 za tra{uvano e na razli~ni na~ini i /nogu druginegativni faktori na lo{o po tapuva?e.

Pot /eva?eto2 i /ejuva?eto2 a o o>eno na javni/e ta predizvikuva ~uv tvo na /ala vredno t kogadeteto e ra/i od a/oto e>e. %a/nodu{notoodne uva?e vrz deteto vlijae negativno i toa /o6e da

tane povle~eno vo e>e2 da trada od nedo tig naroditel ka toplina.

Site ovie pojavi predizvikuvaat lo{i ~uv tva kajdeteto7 trav2 taga vozne/ireno t2 o veta2 lutina2 deteto

tanuva agre ivno kako vo do/ot taka i vo u~ili{teto2doa1a vo konIikti o voite drugar~i?a2 ou~enici2 e

protiv tavuva na vo pituva~ot ili u~itelot.(akvoto negativno odne uva?e /o6e da dovede do

pole ni ili pote{ki du{evni potre i. Decada koi vo ranotodet tvo pretrpele vakvi ili li~ni potre i e ~uv tvuvaato{teteni ponekoga{ i za celiot 6ivot. $fektiranite roditelitoa po kratko vre/e go za>oravaat2 no decata ne

za>oravaat. Sekoe dete vojot roditel go gleda kakopri/er na odne uva?e2 zatoa ovie propu ti roditelot/o6e da gi nad/ine2 za toa nikoga{ ne e docna notre>a da e i/a 6el>a.

3.4 0epotpo!no semejstvo

3.4.1 a'vod

- %azvodot od voja trana doveduva deteto da erazdeli od edniot roditel. (o takov lu~aj deteto /o6eda o tane o /ajkata ili da go prodol6i 6ivotot voponata/o{na zaednica o tatkoto.

13


14/35

%azvojot na deteto >ez eden roditel /o6e dadovede do toa2 deteto da ne /o6e da e identi9kuva

o o o>ata od toj pol. Kako rezultet na takvite okolno tideteto ne /o6e da go razvie cvr toto voe ja . 'oa

tanuva kole>livo i uge ti>ilno vo voite tavovi konokolinata. /ocionalniot 6ivot vo takvi lu~ai tanuvado ta iro/a{en2 a po o>no ta na adaptira?e e

vedena na /ini/u/.(o ituacija koga deteto e o tane o /ajkata.

%azvodot na >rakot ja o tavil /ajkata razo~arana inezadovolna. #vaa p iBi~ka o toj>a ja ~ini /ajkatanezadovolna i e/ocionalno napnata. (o odno na detetotaa e netrpeliva2 razdrazliva2 nekoga{ optovarena o

voite pro>le/i2 taa napolno go zapo tavuva. Deteto go/eta za vinovnik za vojata ne re a. 'akvata p iBi~kao toj>a /ora da e prene e i na deteto i pri toaeriozno go o{tetuva negoviot afektiven 6ivot. (o druglu~aj /ajkata po tapuva protivno.

# tanata a/a o deteto taa napolno e predavavo odgleduva?e i vo pituva?e na deteto. Pri toa/ajkata 6ivee a/o za nego2 /o{ne e

zagri6ena za nego2 enti/entalna e i popu tliva konnegovite >ara?a. So voeto na tojuva?e taa deteto go

vrzuva pre/nogu za e>e2 {to poka no /o6e dapredizvika te{kotii i vo >ra~nite odno i.

3.4.2 *rajna 'a&uba na maj%ata poradi smrt

pret tavuva te6ok p iBi~ki udar za deteto. (otakvite lu~aevi deteto o tanuva o vojot tatko. $koroditelot ne tapi povtorno vo >rak ot u tvoto na

14


15/35

/ajkata /o6e kaj deteto da vlijae vrz proce ot naidenti9kacija i generalizacija.

Dokolku tatkoto povtorno klopi >rak na /e toto na/ajkata doa1a /a eata. 'aa /o6e da go prifati

zateknatoto dete kako voe i vo toj lu~aj zagu>ata na/ajkata e podne uva /nogu pole no. So toj>ata epolo{a koga /a eata i/a lo{ odno kon voetopo in~e. #vaa o toj>a u{te pove e e ko/plicira koga/a eata vo noviot >rak e dovede o e>e edno ilipove e deca od pretBodniot >rak.

(o e/ej tvoto na tanuvaat /o{ne lo6eni /e1u~ove~ki odno i koi /o6at da predizvikaat kaj detetonajrazli~ni konIikti2 neuroti~ni /anife tacii kako7 no no/okre?e2 pelte~e?e2 /entalna anorek ija ili pakpro/eni vo negovoto odne uva?e.

3.4.3 tsustvo na tat%oto od domot poradibi!o %oi pri~ini i!i trajno smrt

Se ~ini deka ulogata na tatkoto vo vo pituva?eto

na decata e po/alku va6na od onaa na /ajkata. Me1utoa /a6ot >ilo direkno >ilo indirekno preku /ajkatai/a zna~ajno vlijanie vrz razvojot i for/ira?eto na

li~no ta na decata. (o patrijarBalnite e/ej tva tatkotogo o>ez>eduva ~uv tvoto na igurno t kaj ite ~lenovi2pridone uva da e ozdade e/ocionalna ra/note6avnatre vo e/ej tvoto.

# o>eno do>ro /o6e da e vidi vlijanieto na tatkotovo ituacija koga toj e ot uten od e/ej tvoto2 odnajrazli~ni pri~ini7 lu6>eno patuva?e koe trae podolgovre/e2 pre toj vo >olnica poradi >ole t2 po e>no te{kae o toj>ata ako na tane /rt na tatkoto. Se/ej tvata>ez tatko po~nuvaat i ekono/ ki da la>eat.:ara>otuva~kata na /ajkata vo odredeni ituacii ne/o6e da go odr6uva tandardot na e/ej tvoto kakokoga >ile pri utni dvajcata roditeli. Dokolku deteto epo/alo dotolku pote{ko go ~uv tvuva nedo tigot natatkoto. $ko tatkoto e po~inat proce ot na identi9kacija

e e razviva nepotpolno i edno trano. Maloto dete e

15


16/35

ne/a prilika da gi razvie voite /a{ki o o>ini2 {to e/u pre~i podo>ro da e najde vo vojata redina. Kaj6en kite deca >ez tatko /o6e da na tanat erioznite{kotii vo proce ot na identi9kacija.

(akvata ituacija /o6e da go napravi devoj~etopla{livo i ne igurno vo odno na o o>ite od /a{kiotpol2 {to poka no go ote6nuva ek ualnotopri po o>uva?e kon ek ualniot partner.

#t u tvoto na tatkoto i/a odraz i vrz tavovite naokolinata. Ponekoga{ i o edite i naj>li kite rodninii/aat do ta nekriti~en tav kon ~lenovite od vakvite

e/ej tva. Se odne uvaat o potcenuva?e kon niv2 nekontaktiraat2 a na decata i/ e za>ranuva da igraat odrugar~i?a od takvi e/ej tva. #dgleduva~ot na decatazafaten o drugi ra>oti go zane/aruvaat vo pitanieto nadecata. Decata e o taveni a/i na e>e >ezavtoritativna kontrola. :atoa takvite deca naj~e to evo pituvani od ulicata i od redovite na takvi decanaj~e to e regrutiraat /aloletni pre tapnici.

Pri/er7 za eden na tan koga tatkoto e podo/nenie za u>i tvo i e vo zatvor. Deteto na ovoj

roditel e pa eno od o>id za u>i tvo2 pri~ina za toa>ile ~e tite pod>iva?a na decata od ko/{iite2 za

gre{kite od roditelot. Deteto toa ne go podne uvalo i~e to 9zi~ki e pre /etuvalo o predizvikuva~ite2 pritoa ~e to pati >ilo natepano od pogole/ite deca2 nakoi ne /o6elo da i/ e protiv tavi. )e /o6ej i pove eda ja izdr6i ovaa o toj>a e po6alilo na /ajka ideka e e u>ie. )ekolku dena potoa u ledil ovoj ne/ilna tan koj >il pre~en od igurni /inuva~i.

'ok/u zatoa de9citarnoto e/ej tvo tre>a da erazgleduva kako rizi~en faktor. ;

; Se/ejna pedagogija2 D-r. Marija Ko tova tr.C5

16


17/35

3.5 Potpo!no semejstvo

3.5.1 Situirani semejstva na inte!e%tua! i ineobra'ovani rodite!i

(redno e da e po/ene u{te edna pojava kojadene e do ta aktuelna i koja te{ko gi potre uva

e/ej tvata. Je to e lu~uva i dvajcata roditeli da evo ra>oten odno . Mo6e da >idat e/ej tva naintelektualci i e/ej tva na neo>razovani roditeli odo>ra 9nan i ka polo6>a.

Je to od vakvite e/ej tva /o6at da proizlezat/aloletni pre tapnici. Decata od ovie e/ej tva retko e

o voite roditeli. 'atkoto i /ajkata doa1aat iz/oreni odra>ota preokupirani o ekojdnevnite profe ionalnipro>le/i. So voite deca /nogu /elku i povr{nokontaktiraat2 ne/aat vre/e da e zaintere iraat zapro>le/ite i 6el>ite na decata2 i/ ovoz/o6uvaat /alkukako roditeli. )iv i/ nedo ta uva e/ocionalna toplina.Decata od edna trana lo>odno e vo pituvaat i >ezkontrola2 niv i/ nedo ta uva vo pituva~ koj e gi vodii upatuva vo 6ivotot. #vie deca naj~e to e prepu{taatna ku nata po/o{ni~ka koja ne pret tavuva do taten

avtoritet2 tie popu{taat vo u~e?eto2 iako epret tavuvaat kako per pektivni deca2 le no potpa1aatpod vlijanieto na ulicata2 na razni kri/inalni tipovi2 koipodocna /o6at da gi i kori tat za razni ne~e ni celi.

)o i/a i takvi roditeli koi i pokraj na/etnatite gri6i2tre ovi vo ra>otnite i drugite 6ivotni o>vr ki i/

po vetuvaat pove e vre/e na voite deca.)a toj na~in ekoe dete e po~uv tvuva deka e

akano2 koga deteto e ta6no pre tojuvaat pove e vre/eo nego2 e /eat2 i igraat2 e pojdat vo prodavnica.

Koga deteto e nera polo6eno i e podgotveno za kavga i>e 2 /u poka6uvaat deka go raz>iraat i deka akaat da/u po/ognat. :a da >idat decata pozitivni tre>a da epoglednuva po~e to pozitivnata trana.

17


18/35

3.5.2 Semejstvo na inte!e%tua! i neobra'ovani s!abo situirani

Mnogu /ajki i tatkovci od redot na ra>otnicite ielanite e prinudeni od potre>a da ra>otat za da gi

zadovolat o novnite potre>i na voeto e/ej tvo.Dogovaraj i e za voite ra>oti roditelite e ovetuvaatvo e/ej tvoto2 delej i gi voite gri6i i o>vr ki. 'aka giupatuvaat decata na ra>ota davaj i i/ popravilnovo pituva?e.

3.6 dravo semejstvo

/e to kade deteto e gi do>ie ite onie pozitivnio o>ini koi go kra at ~ovekot.#d takvoto e/ej tvo e proizlezat 9zi~ki zdravi ip iBi~ki nor/alni individui koi e /o6at o u peB davlezat vo >or>a o ekojdnevnite te{kotii2 da e

ozdadat li~no ti koi le no e e adaptiraat voocijalnata redina. :dravoto e/ej tvo gi pre~uva

e/ocionalnite udiri na koi deteto naiduva vo

ekojdnevniot 6ivot. (akvata li~no t vo idnina e /o6eda gi re{ava 6ivotnite pro>le/i >ez gu>e?e na p iBi~kara/note6a.

4. vtoritet

$vtoritetot na roditelite i/ lu6i vo vo pituva?eto nadecata pod u lov ako dvajcata roditeli e lo6uvaat.%oditelot e vo piten faktor o najgole/o vlijanie2 pa

zatoa tre>a da /u e po veti pogole/o vni/anie.Devijaciite i defor/aciite koi e javuvaat voodne uva?eto na nekoi deca2 u~enici2 /ladinci2 erezultat na di Bar/onijata vo vlijanie na o novnitevo pitni faktori- e/ej tvoto2 u~ili{teto2 op{te tvenata

redina. den od glavnite u lovi za vo pituva?e nadeteto e avtoritetot na roditelot.

1


19/35

-Je topati lu{a/e nekoi roditeli da e 6alaat dekadecata ne i/ e po lu{ni2 vragole ti e2 deka giiz>egnuvaat >itnite ra>oti {to i/ e davaat.

to poka6uva eto toaO

Poka6uva deka takvite roditeli ne/aat dovolnoavtoritet kaj voite deca2 pa ~e topati e prinudeni dagi tepaat decata i taka da i ozdavaat avtoritet.

'akvite roditeli potoa e ~udat od kade kaj nivnite decalo{i o o>ini i o vre/e veruvaat deka nivnite decatakvi e rodile2 no ni na pa/et ne i/ doa1a deka zatoa e vinovni a/ite. Me1utoa koga e vo pra{a?enivnite deca i tite ovie lu1e ne e dovolno ve ni zatoa {to >ile dol6ni da torat za decata da i/ >idatdo>ro vo pitani. Mnogu od niv /i lat deka ove no giizvr{ile voite dol6no ti kon decata ako gi naBranile2o>lekle ako gi i karale ili natepale za nekoja gre{ka2 a

e drugo e i dojde a/o od e>e i. )o deteto eve no u{te tvo i ni od daleku ne /o6e da e poredio >ilkite2 do>itokot ili /a{inite.

)aj/nogu gre{at onie roditeli koi /i lat deka oila /o6at da i/ na/etnat na dacata po~it kon e>ei2 kaznuva?eto vo gnev e o veta A %oditelite {to iozdale avtoritet o tepa?e ponekoga{ i u pevaat vo

toa nivnite deca da i/ >idat po lu{ni.)o kakvo vo pitanie e toaO 'akviot avtoritet e avtoritet na ila ucenuva?e2 a

po lu{no ta {to na takov na~in e po tignuva ne eonaa po lu{no t {to decata redovno i ve no ja ~inat2uvereni deka o toa i/ ~inat rado t na roditelite ideka za a/ite niv e kori no. So ova roditelitepo tignuvaat decata da /i lat deka po lu{no ta ne edo>ra o o>ina koja i/ e potre>na vo 6ivotot. 'akvatapo lu{no t ne doa1a od ~uv tvoto na dol6no t i po~itkon roditelot2 tuku od travot od tele na i druga urovakazna. :a decata na roditelite ~ij avtoritet e za novana tepa?e2 ako ve e ne odra nat kako la>i inekarakterni lu1e2 tanuvaat i a/ite tirani kon voitedeca i drugute {to i/ e pot~ineti.

A Vaspitanje dece i porodici- Golub Janusevic 1953 str. 1

1#


20/35

- !/a roditeli koi vojot avtoritet go gradat o toa{to e dr6at eriozno kon decata2 po tojano o niv ena nekoe ra tojanie2 tie /i lat ako i/ e do>li6atpove e na decata o igra ili i/ ra ka6at nekoja

prikazna e go zagu>at voeto do toin tvo i avtoritet.)o takvite roditeli ekoga{ i/ e tu1i na decata2nikoga{ ne u pevaat da teknat det ka @u>ov2 a decatanikoga{ ne go ~uv tvuvaat u>aviot do/a{en a/>ient.

- !/a roditeli koi go gradat vojot avtoritet opreterana i nerazu/na @u>ov kon voite deca preteranogalej i gi. Hu>ovata na roditelite kon decata i nadecata kon roditelite e prirodna i neopBodna vo ekoe

e/ej tvo. %oditelite tre>a o /erka >ez preteruva?eda gi akaat voite deca2 da gi u~at i a/ite kako dagi akaat i drugite okolu e>e. Decata kolku pove ere tat tolku pove e taa @u>ov ja pro{iruvaatprene uvaj i ja na tatkovinata2 ~ove{tvoto. Sa/o onie{to /o6at i u/eat da akaat po o>ni e da ezalo6at i da e 6rtvuvaat za vi oki celi. Me1utoa ekojapreterano t e do ta {tetna vo vo pitanieto. %oditelite{to preterano i nerazu/no gi akaat voite deca 6iveatvo ve~en trav da ne i/ e lu~i ne{to na nivnitedeca. Pregole/iot trav za decata i i polnuva?eto na

ite nivni kaprici2 od preterana @u>ov2 a/o /u {tetina roditel kiot avtoritet2 zatoa {to decata tanuvaatnena itni vo voite 6el>i i >ara?a2 pa e pretvaraat vo/ali tirani vrz roditelite.

(akvite deca ~e to e kori to@u>ivi2 e>i~ni2 ne evo o toj>a da raz>erat tu1a gri6a i napor2 /i lat a/ona e>e i na voite udo>no ti. )e naviknati na ra>otatakvite deca ne e nao1aat vo 6ivotot2 ne u/eat da

ora>otuvaat o drugite2 ne trpat neu peB i zatoa >rzoe razo~aruvaat. C

- (i tin ki avtoritet e i/aat onie roditeli {to gopravat ona {to go /i lat2 koi vo voite po tapki edo ledni vo op{te tvoto i e/ej tvoto2 pravi~ni2vi tino@u>ivi2 eriozni2 no epak ne6ni o decata.

C Vaspitanje dece u porodici, Golub Janusevic str. 1!

2)


21/35

)e /ora roditelite da iz/i luvaat nekoi /etodi opo/o{ta na koi e i/ na/etnat po~it na voite deca.$vtoritetot doa1a a/ po e>e i2 ako rodielite e takvilu1e {to za lu6uvaat po~it i od voite deca i od voite

ogra1ani.)akratko e gi i takne/e trite na~ini na koiroditelite po tapuvaat o decata7

- avtoritaren- pred decata e po tavuvaat pravila koitie tre>a da gi po~ituvaat.

- per/i iven- razgaluva?e na deteto i pru6a?ene6no t i pa ivno t vo odno na za>ranite i >ara?zta.

- avtoritativen- toj podraz>ira ra/note6a /e1une6no ta i granicata na ona {to e dozvoleno.

Se raz>ira najdo>ar e avtoritetot od tretiot tip-naj>rz na~in da e po tigne e dnevno po 34 /inuti da

e po veti vo igra?e o deteto. Pri a/ata igrapotre>no e da e trudi/e da go pofali/e voeto detekoe toa go za lu6uva2 da poka6e/e intere i vni/anieza e {to ni ra ka6uva i o>ja nuva2 da ne po tapuva/epra{a?a i da ne nareduva/e ako ne e neopBodno votekot na a/oto igra?e. Seto ova pretpo~ita ednaa9r/ativna di tanca koja podraz>ira pro/i leni2predvidlivi po tapki prilagodeni na vozra ta na deteto

kako odgovor na negovoto nepri tojno povedenie. :aradieto ka6ano koga deteto e odne uva neprikladno tre>ada e predupredi. So pofal>a tre>a da e o>likuva

ve ta za do>ro povedenie2 tre>a da /u e dade naznae?e {to e o~ekuva od nego.

Pro>le/ite da e pre~uvaat pred tie da e pojavat.Da e ot tranuvaat ti/ulaciite koi doveduvaat do lo{opovedenie. Metodite na di tancira?e /o6at da >idatukor2 dopu{ta?e na deteto da gi i ku i negativnitepo ledici od lo{oto povedenie2 odze/a?e na nekojaprivilegija o>ira?e >odovi za do>ro i lo{o povedenie.

!. "#nkcii na semejstvoto

Pro>le/ot za vo pituva?e na deteto vo e/ej tvotopa1a pova6nite pra{a?a na pedagogijata. )ekoi

21


22/35

pedagozi i roditeli eu{te ne /u po vetile dovolnovni/anie2 e /i li deka pedagogot o decata tre>a dara>oti koga e po~nat da odat na u~ili{te.

Ulogata na roditelot i po{irokoto e/ej tvo vo

vo pituva?eto na decata e tava na vtor plan. (opedago{kata praktika i/a pri/eri koi poka6uvaat dekapedagogot vlo6uva gole/i napori za vo pituva?e iprevo pituva?e na nekoe dete2 a/o poradi toa {todeteto ne >ilo pravilno vo pitano vo voeto e/ej tvo.&idej i /nogu roditeli2 o o>eno poradi vlijanieto nau~ili{teto naiduvaat na pote{kotii vo vo pituva?eto2zada~a na pedagogot e da dade na oka kako roditelotpravilno da go vo pituva voeto dete2 a roditelot da ja

vati va6no ta na pravilnoto vo pituva?e2 da ja vatiodgovorno ta2 da vati deka odgleduva?eto ivo pituva?eto na deteto pret tavuva va6na zada~a vo6ivotot2 da e ve en za toa deka negovoto dete tre>ada >ide i praven gra1anin vo vojata redina. 'oa /o6eda e po tigne a/o o pravilno i navre/enovo pituva?e vo ra/kite na e/ej tvoto u{te od ranitedet ki denovi2 vo pituva?eto tre>a da po~ne u{te odranoto det tvo. $ko vo pituva?eto po~ne navre/enotoa ne pret tavuva po e>na te{kotija2 iako nekoi roditeli

/etaat deka vo pituva?eto e te{ka ra>ota. #dpraktikata na ra>ota o deca poznato e dekavo pituva?eto e poedno tavna i pole na ra>ota odprevo pituva?eto. Sekoj {to aka i i/a 6el>a davo pituva /o6e da vo pituva. Me1utoa dokolku dojde do

lu~aj deteto da e prevo pituva toga{ takvata ra>otae te{ka2 /akotrpna i za takvata ra>ota potre>ni epogole/i znae?a i u/e{no ti i toa ekoj ne /o6e dapravi. Kaj pogre{no vo pitanoto dete t.e kaj dete {totre>a da e prevo pituva potre>no e /nogu ne{to da

e poprava2 a za takva ra>ota neopBoden e pogole/trud2 znae?e i

izdr6livo t. 'akvite o o>ini ekoj roditel ne gipo eduva i zatoa ovie lu~aevi o tanuva da gi re{ava

tru~no lice. :atoa za da ne dojde do takvi refor/i vovo pituva?eto potre>no e toa da >ide pravilno i

22


23/35

navre/eno. #>i~no vo pogole/ >roj lu~ai lo{ovo pitanoto dete /o6e da >ide a/o toa koe {to ecelo no ili delu/no napu{teno od trana na negoviteroditeli2 dete ~ii roditeli e /rzelivi i /nogu /alku

o>rnuvaat vni/anie na vo pituva?eto. *unkciite nae/ej tvoto ne e nepro/enlivi2 naprotiv e /enuvaat itran for/iraat vo zavi no t od /e toto i ulogata na

e/ej tvoto vo edno opredeleno op{te tvo. (o ovaa/i la ovr{enite u lovi na 6ivot i ra>otata na ~ovekot

i ovre/enata po taveno t na e/ej tvoto vrvnitefunkcii na tradicionalnoto e/ej tvo do>ivaat novadi/enzija i novo zna~e?e. (o ovaa /i la kako o novnifunkcii e opredeluvaat 57

- >iolo{kata - ekono/ kata - p iBo- ocijalnata - vo pitno- o>razovnata

Q &iolo{kata funkcija na e/ej tvoto opfa a dveko/ponenti7 zadovoluva?e na ek ualnite potre>a na>ra~nite drugari i reprodukcija i podiga?e napoto/ tvoto. (o tradicionalnoto e/ej tvo ovie dvefunkcii e nerazdelni zaradi toa {to ra1a?eto edeter/inirano od poloviot nagon >ez ve na kontrola i

planita?e. Me1utoa dene ovie a pekti do>ivaat razli~nikvaliteti i nekoi avtori gi tretiraat kako po e>ni funkcii.Sovre/eniot >rak e pove e za o nova gi i/a @u>ovtana opru6nicite i zadovoluva?eto na nivnite e/ocionalnipotre>i2 a reprodukcijata e pove e tanuva akana iplanirana dejno t. 'aka ovre/enoto e/ej tvo do>ivakarakteri tika na nuklearno e/ej tvo. Sovre/enite

va a?a ovoz/o6uvaat zadovoluva?e na ek ualnitepotre>i o izleguva?e od ra/kite na e/ej tvoto2vakvata pojava e ozna~ena kako ek ualna ilinativi ti~ka de/opolizacija na >rakot. )ovi odr6ini ikvaliteti dene do>iva i a/ata ek ualno t koja eza novuva vrz @u>ovta2 po~ituva?eto i ra/nopravno ta.

5 Se/ejna Pedagogija2 Dr. Marija Ko tova tr734

23


24/35

(akvata tendencija zna~i e pogole/o pri>li6una?ena >iolo{kata funkcija kon p iBo- ocijalnata i nivnoi prepletuva?e.

Q:na~ajna funkcija na e/ej tvoto e ekono/ kata

funkcija. (o tradicionalnoto patrijarBalno e/ej tvo ovaafunkcija >ila o novnata karakteri tika na e/ej tvoto.Sovre/enoto e/ej tvo ja gu>i karakteri tikata na

lo6eno organizirana proizvodna zaednica i e pove edo>iva di/enzii na lo6en potro{uva~. Sovre/enoto

e/ej tvo ne ja gu>i ovaa funkcija no ja tran for/ira.Q# novna funkcija na ovre/enoto e/ej tvo e

p iBo ocijalnata funkcija. (o ovre/enoto nuklearnoe/ej tvo e zgole/uva e/ocionalnata povrzano t

po/e1u ~lenovite vo e/ej tvoto. #vaa funkcija denetanuva o novna funkcija na e/ej tvoto i ako

pretBodno navedenite funkcii vo izve na /i la ereduciraat2 a p iBo- ocijalnata funkcija e zgole/uva.Pravilnata ocijalizacija i vo pitanieto na decata vopogole/a /era e u loveni od e/ejnite odno i i

e/ejnata at/o vera. (o u lovi na e/een 6ivot/ladiot ~ovek u~i ne a/o da >ara2 tuku i da dava2u~i da gi po~ituva drugite lu1e2 da go >rani voeto/i le?e2 no da go re pektira i tu1oto2 e u~i na

olidarno t2 po/aga?e2 ednakvo t i.t.n. Pravilnataocijalizacija na /ladite e u lovena od po tapkite naroditelite i od nivniot odno . :a razvojot na decatagole/o zna~e?e i/a /eBaniz/ot na identi9kacija naroditelite i decata i vo ovaa /i la pre udno zna~e?ei/a faktot dali i kolku roditelot pret tavuva /odel zaidenti9kacija za voeto dete. # nova za pravilnaorganizacija i vo pitanie na decata vo edno e/ej tvo ei kvalitetot na odno ite na a/ite deca vo e/ej tvoto2tolerancijata2 razviva?eto2 de/okrat kiot dijalog i dr.Dene po e>no e uka6uva na potre>ata od i tra6uva?ena evkupno ta na odno ite vo edno e/ej tvo po e>nona odno ite po/e1u decata. (o literaturata e re ava ipoi/ot vzae/na identi9kacija {to naveduva nazaklu~okot deka i decata deluvaat na roditelite. Seto

24


25/35

ova uka6uva na lo6eno ta na p iBo- ocijalnata funkcijana

lo6enoto e/ej tvo2 /e1utoa go naveduva/e ifaktot deka e/ej tvoto e razgleduva a/o kako eden

vo piten faktor i pri razgleduva?eto na vo pitno-o>razovnata funkcija na e/ej tvoto tre>a da e vodi/etka za negovoto zna~e?e2 za vo pitanieto i razvojot

na decata i /ladita2 no da ne e ignoriraat ite drugifaktori.

$. %ospitna nkcija

Deteto pret tavuva organ ka vr ka po/e1ue/ej tvoto2 op{te tvenata redina i u~ili{teto.

Se/ej tvoto e prvata vo pitna redina za deteto. 'aavo pitno i pozitivno vlijae vrz celiot razvoj na deteto2 no

a/o dokolku e/ej tvoto ocijalno2 p iBi~ki i /oralnozdravo. %oditelite e prvite vo pituva~i na deteto.Deteto znae da go ceni avtoritetot na roditelot2 no i totaka i roditelot tre>a da ja ceni li~no ta na deteto.

6.1 Postavuvawe na vospitna e!

#va zna~i roditelot da znae {to e vo pituva ikako. Mnogu roditeli /etaat deka ra>otite a/i po

e>e e i dojdat na voe /e to i ne e gri6at /noguza vo pituva?eto na voite deca. 'ie ne/aat nitupo tavena cel2 nitu nekoj plan i progra/a za ra>ota.Je to pati e re ava/e o lu~aevi koga roditelot eza~uden i veli7 deka toj < roditelot = e do>ro vo pitan2

~e en2 a negovoto dete e nevo pitano i lo{o. Sepra{uva od kade e toa i zo{toO :atoa e potre>noroditelot da znae vo koja na oka e go vo pituva

voeto dete i kako2 dokolku aka da >ide ~e no2o>razovano i re no. o{o vo pitanoto dete pret tavuvazlo ne a/o za e/ej tvoto vo koe 6ivee2 toa e zlo iza okolinata2 za celoto op{te tvo. %oditelot tre>a da e

25


26/35

oo~i o odgovorno ta deka e /oralno odgovoren zacelo niot razvitok na voeto dete.

6.2 o&a se vospituva deteto

Deteto ne e vo pituva a/o toga{ koga o negoe razgovara2 podu~uva ili nareduva. Deteto e

vo pituva ekoga{ duri i koga o nego roditelite ne/aatdirekten kontakt. o{ite razgovori {to e vodat preddeteto kako {to e7 laga2 vulgariz/i2 oz>oruva?a i

li~no2 kako i pijan~e?eto2/altretira?eto na drugi lu1e do ta negativno vlijaat

vrz deteto. 'ie pojavi o tavaat lo{i vpe~atoci na deteto2e odrazuvaat na negovoto vo pitanie. )ajdo>ar na~in

na vo pituva?e na deteto e koga roditelot e trog kona/iot e>e2 a/okriti~en e2 gi po~ituva ite ~lenovi

od e/ej tvoto2 vr{i korektna kontrola vrz razvitokot nadeteto.

6.3 a%o se vospituva

Se re avaat roditeli koi vo vo pituva?eto kori tatle ni ili i pro>ani rezultati nadevaj i e deka vojata

vo pitna ra>ota e ja zavr{at le no i >rzo. #vie roditelie /rzelivi2 ili a/ouvereni ili e nadevaat na nekakvo~udo. !z/i luvaat razni kazni2 za>rani e o cel detetoda >ide vo pitano iako pritoa gre{no.

Drugi roditeli gi nagraduvaat voite deca /nogu~e to i toga{ koga toa e nepotre>no. Pravat nelogi~nine{ta a/o da /u ugodat na deteto. (akvite po tapki

e pogre{ni i retko doveduvaat do pozitivni rezultati.(o pituva?eto e ra>ota koja >ara edno taven i i krenpri tap.

$ko deteto e dru6i o pogole/i deca rzo ozreva i taka e izdvojuva od roditel kotovo pitanie. Koga e veli roditelot po~e to da >ide o

voite deca e /i li na toa ekoga{ da i/a kontrola2da znae da go ledi voeto dete2 a i tovre/eno da /udade /o6no t lo>odno da e dvi6i vo dru{tvo. (o

26


27/35

6ivotot deteto /o6e da navleze i vo do>ri i vo lo{idru{tva2 zatoa e potre>no vo pituva?eto za da /o6edeteto u pe{no da e protiv tavuva na takviteopa no ti. Do>ro vo pitano dete e znae do>rite ra>oti

da gi prifa a2 a lo{ite naviki i odno i da gi iz>egnuva.%oditelot /o6e da >ide kreator na 6ivotot na deteto2 davr{i korekcii no toa da ne >ide na/etlivo i o pri/enana ila.

6.3.1 &rata %a%o sredstvo 'a vospituvawe

Do ta e razgleduvano pra{a?eto za igrata kakoedna od o novnite red tva za vo pituva?e. 'oapra{a?e e razgleduva konkretno2 e razgleduvaatrazli~nite tadiu/i na det kata igra i nejzinotodijalekti~ko prera nuva?e vo trud. )iz igra o drugitedeca deteto u~i da dava i ze/a2 da

ora>otuva2 da gi po~ituva drugite2 u~i niz igratadeka fantazijata i realno ta e razlikuvaat2 niz igrata eu~i da gi poti nuva voite egoi ti~ki tre/e6i2 a e u~ida >ide fer 2 ~e no2 i kreno2 da >ide do>ar drugar.Prvite oznanija za u>avoto gi do>iva niz igrata2fanta ti~nata igra lu6i kako ventil za tenzijata i

i pla{eno ta. So ra te?eto na deteto opa1a i igra~kataaktivno t.

!grite e gi pret tavi/e vo eden {a>lon7

27

Slo>odna !gra< pontana=

'''''''''''''''''''''''''''''''So>ira?e pred/eti

'''''''''''''''''''''''''''''''!/itativna igra

'''''''''''''''''''''''''''''''Grupni i port ki igri

'''''''''''''''''''''''''''''''Kon truktivni igri

'''''''''''''''''''''''''''''''


28/35

6.3.2 *rudovo vospitanie

U{te vo krugot na e/ej tvoto /o6at da evo po tavuvaat trudovite naviki kaj decata2 kaj niv da

e predizvika intere kon trudot kako priroden u lov za6ivee?e2 @u>ov kon trudot kako tvore~ka dejno t vokoja ~ovekot po tignuva zadovol tvo. 'uka pa1a ido/a in koto vo pitanie na decata. Da e nau~i detetoda e odne uva do/a in ki pre/a pred/etite ipotre>ite na e/ejnoto do/a in tvo. :na~i da evo pituva gri6liv i vni/atelen gra1anin koj {to gri6livo eodne uva i kon op{te tvoto.

6.3.3 Se%sua!no vospitanie

Makarenko ova pra{a?e go podreduva na drugipoop{ti 6ivotni pra{a?a. 're>a da e vo pituvaat zapreranite ek ualni odno i2 kako i za>oluva?ata {to/o6at da na tanat od pro/enata na partneri.

6.3.4 u!turno vospitanie

#vdeka >i na>roile7 ~ita?e na razni knigipo~nuvaj i od likovnici i do>ri knigi koi gi i/aat vodo/ovite. Jita?eto na gla e edno od naj{irokite prak ivo e/ej tvata. %oditelite tre>a da znaat da gi vovedat

2


29/35

decata vo ~ita?eto knigi2 odno no da e u~at nagri6liv odno kon knigata.

'eatarot2 kinoto2 videotekite2 o pretpazlivo t tre>ada e prepora~uva gleda?e na teatar ki pret tavi2 kino

ili ze/a?e na video lenta. *il/ot2 teatar kite pret tavitre>a da >idat pred/et za razgleduva?e i raz/enuva?ena /i li vo e/ej tvoto.

Muzei2 izlo6>i2 galerii. Galeriite2 izlo6>ite2 /uzejot e/nogu va6ni vo pitni red tva. 'ie >araat od deteto

eriozno vni/anie2 za>avniot /o/ent vo niv e /nogunezna~aen2 tie go organiziraat det kiot intelekt ipredizvikuvaat ilni i dla>oki ~uv tva.

6.3.5 Po!ovo vospituvawe

Se /eta za najte{ko od pedago{kite pra{a?a.# novno e toa {to poloviot 6ivot na ~ovekot tre>a da

e razlikuva od onoj na 6ivotnite. Livotnite i/aatpotre>a od polov 6ivot dokolku e pre/ni da i/aatpoto/ tvo i re~i i ne/a razvrat. Jovekot pak nezavi nood toa da i/a deca e tre/i kon polovo zadovol tvo.Po6elno e preku razgovor vo periodot na polovoto

ozreva?e da e razgovara2 po6elno e /e1u roditelite i

decata da i/a dover>a. 're>a da e vni/ava odprerano razgleduva?e na polovoto pra{a?e. (o tojlu~aj polovite te/i ne/a da >idat o>lagorodeni od

te/ite za @u>ovta. Koga podocna e e razgovara odecata za poloviot 6ivot e i/aat /o6no t da go vrzat

o @u>ovta i e vo po tavat vo /ladinecot ili/ladinkata dla>oko uva6uva?e kon ite ovie pra{a?a-gra1an ko2 e tet ko i ~ove~ko .

6.4 0avi%i 'a pristojno odnesuvawe

#vie vo pitni naviki roditelite tre>a da gi razvivaatkaj voite deca od /ali. #vie vo pitni naviki ne epo tignuvaat o pouki i oveti2 no o izvr{uva?e i o

"oje dijete i odrasli, #a$ela Galevs%a str& 95

2#


30/35

ra>ota. Deteto tre>a da e o>ra a o /ol>a koga ne{to>ara2 da znae da lu{a koga nekoj /u govori2 da ne

e v/etnuva vo razgovor2 da ne pravi i padi2 ~ove~kida e odne uva vo do/ot2 na ulica i na javni /e ta.

#dne uva?eto na deteto tre>a da >ide tekvo taka {totre>a da e vodi gri6a za drugite lu1e deka tre>a da eod/orat. Decata ova tre>a da go pravat prirodno ii kreno. %oditelite /o6at da u peat vo toa2 ako givo pituvaat voite deca da gi po~ituvaat lu1eto inivnata ra>ota i ekoga{ da >idat pre/ni da i/po/agaat na drugite. 'oa zna~i e {to ra>otat tre>ada ra>otat od rce. Decata tre>a da e vo pituvaat dai/aat i to odne uva?e i vo do/ot i vo u~ili{teto i naulicata. Mnogu roditeli gre{at vo vo pituva?eto nadecata o toa {to /nogu i/ popu{taat2 ili pak epreku/erno trogi i e pravat vo o>lik na nared>i iza>rani. !/a e/ej tva kade roditelite /alku ili ni/alkune gi u /eruvaat det kite po tapki2 deteto ne eizgrzden ~ovek i ne /o6e da znae {to e porednegovite roditeli za>raneto2 a {to dozvoleno. #va e/nogu va6no za /oralnoto vo pituva?e na deteto2>idej i koga deteto e pora ne ~uv tvuva dekanegovite roditeli /o6at da /u za>ranat ili dozvolat i

toga{ koga toa ne e opravdano. Deteto o ute?e giizvr{uva nared>ite2 no vo e>e ne e ogla uva o toa{to go pravi i vakvoto odne uva?e le no /o6e dapre/ine vo lice/erie. Mnogu e pole no ako na detetoedno tavno /u e o>ja ni zo{to nekoi po tapki enedozvoleni i da e upati negovoto vni/anie na druga

trana. (o tvara?eto na naviki najva6na e do ledno ta.Dete koe e nau~eno da i/ ot tapuva /e to napo tarite ne/a da prodol6i da ede ako vo avto>u otdo nego toi /lada 6ena o >e>e vo racete.

)aporedno o razviva?e na navikite za do>roodne uva?e tre>a da e razviva i navika za ra>ota2deteto od /alo tre>a da e naviknuva igra~kite de gi

tava na voe /e to. :a izgraduva?e na ovie navikitre>a da e tvorat u lovi2 pr7 deteto da /o6e a/o da

ja naradi o>lekata2 ~evlite2 knigite i dr. $ko kaj decata

3)


31/35

e pojavat lo{i naviki vedna{ alar/antno tre>a da eprijde kon nivno i korenuva?e. (o i korenuva?eto nalo{ite ra>oti roditelite tre>a da >idat7 do ledni2 uporni2

trplivi. Deteto ne tre>a da e navreduva2 no ve{to da

e pottiknuva2 da e raz>uduva negovoto li~nodo toin tvo i ~uv tvoto na ~e t.

6.4.1 abotnite navi%i vo vospituvaweto na deteto

Mnogu roditeli e 6alaat deka decata i/ e /rzelivi. toe pri~inata za toaO

Po tojat do ta deca koi ne ~uv tvuvaat nikakvapotre>a od ra>otna aktivno t i deca koi ne e naviknatida ra>otat. 'akvite deca ne e vo o toj>a ni e>e ida i u lu6at i ne/aat intere za nikakva ra>ota. 'ieod /ali e naviknati za niv da ra>otat drugi i toa gopri/aat kako prirodno. Mnogu roditeli /etaat dekadeteto tre>a >ezgri6no da i go po/ine det tvoto2 akoga e pora ni 6ivotot e go nau~i i e /ora dara>oti. !/a roditeli koi /i lat deka 9zi~kata aktivno ti/ pre~i na decata2 naprotiv deteto o ovaa ra>ota

/o6e pravilno 9zi~ki da e razviva2 na ra>ota tre>a dae naviknuva ekoe dete o ven ako e >olno. %a>otata ekori na za la>i2 la>okrvni i nervozni deca. $kora>otata e pravilno organizirana i vo klad pre/avozra ta na deteto toga{ Bar/oni~no e razvivaat iteorgani na det koto telo. %a>otata za da >ide kori natre>a da >ide raznovidna2 edno>raznata ra>otapredizvikuva do ada. %oditelite e dol6ni da najdat takvara>ota {to e go zajaknuva zdravjeto na deteto2 po letakva ra>ota deteto e po~uv tvuva za/or2 e i/apodo>ar apetit i podo>ar on. Kori na e a/o onaara>ota koja e pravilno organizirana i e o po tavenacel. Deteto kon ekoja ra>ota tre>a da prio1a o @u>ovi voodu{eveno t2 ra>ota koja ne go voodu{evuva detetoi ako deteto i prio1a o trav i o/raza toa ne e do>roorganizirana ra>ota i pre/a toa ne e vo pitna. !/a

31


32/35

e/ej tva vo koi decata voop{to ne e vo pituvaat zara>ota2 tie ne/aat nikakvi ra>otni naviki2 a roditeliteponekoga{ gi pri iluvaat da ra>otat ne{to. 'akvatara>ota voop{to ne/a vo pitna cel. %oditelot ako a/iot

ne/a pravilen tav kon ra>otata ne /o6e da go razviei tiot niti kaj deteto. %a>otata i/a gole/o zna~e?e vo6ivotot na ekoj ~ovek. u1eto koi ne e naviknati nara>ota neznaat plan ki da go ra poredat voeto vre/e ipri prvata pote{kotija vo ra>otata e z>unuvaat i

tanuvaat nervozni. Je to /enuvaat ra>oti i niedna ne ja dovr{uvaat. #vie lu1e ponata/u vo 6ivotot e do tane ta>ilni i dokolku e najdat vo pote{ka /aterijalnapolo6>a /o6at da pre/inat na >ilo kakvi pati{ta a/oda dojdat do /aterijalni red tva.

6.4.2 So'davawe na -i&iens%i navi%i

Rigien kite naviki i/aat gole/o zna~e?e voe/ejnoto vo pituva?e. So tek na vre/e ako >i giledele /alite deca e za>ele6i/e deka nekoi po tapki

i/ pre/inale vo naviki. (korenetite naviki /u po/agaatna ~ovekot da 6ivee ve elo i organizirano2 >idej i ne e /ora po tojano da raz/i luva za nekoja po tapka. u1

eto koi i/aat trajni do>ri naviki ne ozdavaat te{kotiivo dru{tvoto vo koe e dvi6at i o lu1eto o koi doa1aat vo kontakt. (o ovoj lu~aj tanuva z>or za navikikoi go pravat ~ovekot kori en ~len na e/ej tvoto2dru{tvoto2 op{te tvoto. )avikite za odr6uva?e i jakne?ena zdravjeto tre>a da e razvivaat kaj deteto od prvitedenovi. 'oa e teknuva o po tojano povtoruva?e7 detekoe e e navikni da e Brani2 pie2 kapi2 vo odredenovre/e tanuva vozne/ireno i nervozno ako e pore/etinegovata navika. :drav tveno Bigien kite naviki vopo~etokot kaj /alite deca gi odreduva i izvr{uvaroditelot. :dravoto dete podo>ro e vo pituva od>ole6livoto na koe /ora da /u e pravat ot tapuva?a

o {to e na/aluva i di ciplinata. %oditelite koi akaatda ozdadat trajni naviki /oraat da i/aat gole/otrpenie2 pokraj trpenieto tre>a da ra polagaat i o

32


33/35

u/e{no t >idej i deteto e protiv tavuva voizvr{uva?eto na nekoi ra>oti vo vr ka o uredno ta.$ko roditelot pravilno po tapuva deteto o zadovol tvo e gi /ie racete2 liceto2 za>ite2 e ja ~e{la ko ata i e

gi odr6uva vo red ite voi pred/eti. $ko deteto neaka apun2 pa ta2 voda2 toa zna~i ne e naviknuvalopo tepeno i trpelivo. )avikite za odr6uva?e na Bigienatre>a da e povrzuvaat o nekoe zadovol tvo2 na/aloto dete vo vodata vo koja e kapi da e tavinekoja igra~ka2 taka {to toa >ez pro>le/ da vleguvavo vodata2 e dodeka toa ne pre/ine vo navika. Kogadeteto e poodra ti ~e to tre>a da /u e poka6uvakako e ~etkaat za>ite2 kako e ~e{la ko ata2 kako e/ijat liceto i za>ite. 'oa zna~i ~e to da e kontroliraatnegovite po tapki. :a ozdava?e na naviki najva6en epri/erot na roditelite.

6.5 So'davawe na us!ovi

Mnogu e >itno da e i/a red koj ne/a da >ide/nogu krut2 no tanuva?eto2 o>rocite2 vre/eto za

pie?e2 da >idat vo i to vre/e. $ko deteto odi nau~ili{te tre>a da e vni/ava u~e?eto2 od/orot i

razonodata naiz/eni~no da e /enuvaat.7. a%!u~%o%

Pokraj toa {to vo vo pituva?eto u~e tvuvaat /noguin titucii2 e/ej tvoto pret tavuva klu~nata in titucija vokoja zapo~nuva vo pitanieto. Se/ej tvoto pre/a /enee najva6en /e1u najva6nite faktori za vo pitanieto nadeteto. Do>ro e/ejno vo pitanie /o6e da i/a a/odete koe poteknuva od7 do toin tveno2 vi oko /oralno

e/ej tvo. #d eto ova /o6a/ da zaklu~a/ dekanajgole/ procent od toa kakvo e >ide deteto voidnina zavi i od negovoto e/ejno vo pitanie.

33


34/35

Kori tena literatura7

-"Se/ejno pravo"- Skopje2 juni 8

-" 'ducational practice series(- Ter &ro9- une ko

-"Mi i na{a deca"- %aBela Galev ka Glavi~ki- &eograd28 CA

-"Se/ej tvoto vo pituva~ na decata"- Golu> 0. ,anu{evi -

Skopje2 8 CC

-"Deteto2 roditelot i u~itelot"- Jedo/ir $. Popovi -

Skopje2 8 C5

-"Pore/e~ena porodica i deca"- %aBela Galev ka-&eograd2 8 CE

-" ekcii za vo pituva?e na decata"- $. Makarenko-

Skopje28 A

-"Se/ejna pedagogija"- prof. D-r. Marija Ko tova- Skopje

-"Se/ej tvoto i vo pituva?eto na deteto"- &ranko

Petkov ki2 D-r. (era Jalanovi 2 D-r. Stefan Stefano ki2

Hup~o Koprov ki- Skopje2 8 8

-"(o pitni kr topati"- >r7 3E23 - 8 E >r73- 8 E >r7 2

8 5

-"Porodica i dijete( - >r7 823 8 E Sarajevo

34


35/35

-"Se/ej tvo" - >r7 C - 8 2 Skopje

Documents

Diplomska - Vospitna Uloga Na Semejstvoto